X Predavanje

SIGNALIZACIJA
Horizontalna i vertikalna signalizacija
Svjetlosna signalizacija
Osnove dimenzionisanja

mr Katarina Mirkovi

Horizontalna signalizacija
Horizontalna signalizacija predstavlja sve vrste oznaka na
kolovozu koje slue za regulisanje, voenje i kanalisanje
saobraajnih struja vozila, pjeaka i biciklista.
HS obezbjeuje razumljive infrmacije za vozaa a da pri
tome on nemora da skree pogled sa kolovoza (uz uslov da
je pravilno izvedena i odravana).
Nedostatak HS slaba uoljivost pri loim vremenskim
uslovima (snijeg, magla).
U skladu sa domaim i meunarodnim standardima kao i
u skladu sa funkcionalnom klasifikacijom, izvrena je
sledea podjela horizontalne signalizacije.
2

HORIZONTALNA SIGNALIZACIJA

PODUNE OZNAKE:
Razdjelna linija
Ivina linija
Linija vodilja

POPRENE OZNAKE:
Linija zaustavljanja
Pjeaki prelazi
Prelazi za bicikliste
Kosnici

PRATEE OZNAKE:
Polja za usmjeravanje
Strelice
Povrine posebnih namjena

Podune oznake na kolovozu su linije koje se pruaju

paralelno sa osovinom kolovoza i slue za definisanje naina
koritenja kolovozne povrine.
Razdjelna linija - razdvajanje kolovoznih povrina po

smjerovima kretanja ili za razdvajanje jednosmjernih

kolovoza po trakama; izvodi se bijelom bojom.
Ivina linija isticanje ivice vozne povrine (ako ne postoji
ivinjak) ili za izdvajanje zaustavnih traka bijela boja. Za
sliaj izdvajanja kolovozne povrine sa posebnom namjenom
(vozila JGP, nie za BUS stajalita i sl.) uta boja.
Linija vodilja za obiljeavanje trajektorije vozila u okviru
raskrsnica za manevre skretanja; izvodi se bijelom bojom.

Sve navedene vrste linija mogu se javiti u tri oblika

Puna (neisprekidana) zabrana prelaenja sa jedne na drugu

povrinu kolovoza.
Isprekidana linija dozvoljava promjenu povrine kolovoza
(promjena vozne trake, preticanje i sl.).
Udvojena linija zavisno od oblika djeliminu ili potpunu
zabranu promjene kolovozne povrine.

 Kod pgpm je neophodna primjena jasno specificiranih

obeljeja horizontalne signalizacije, dok kod saobraajnica

sgpm, horizontalna signalizacija gubi svoj smisao usled
niskih brzina kretanja vozila i usled malog saobraajnog
7
optereenja.

Poprene oznake na kolovozu imaju pravac upravan na

osovinu kolovoza tj. saobraajnog toka i predstavljaju mjesta
promjene reima saobraaja.
Izvode se bijelom bojom i vee irine (perspektiva iz ugla

opaanja vozaa).
Ove oznake se uvijek kombinuju sa vertikalnom
signalizacijom (saobraajni znaci) i svjetlosnom
signalizacijom (semafori).

U poprene oznake spadaju:

Linija zaustavljanja
Pjeaki prelazi
Prelazi za bicikliste
Kosnici

 Linija zaustavljanja - mjesto ispred koga voza

obavezno mora da zaustavi vozilo. Razlikujemo tri

sluaja:
Znak STOP obavezno zaustavljanje
Isprekidana linija zaustavljanje po potrebi
Zaustavljanje ispred raskrsnice sa krunim tokom

10

 Pjeaki prelazi sastavni

dio povrinskih raskrsnica

nezavisno od tipa
saobraajnice.
Osnovne dimenzije i
standardni poloaj
prikatani su na slici.
Min irina 4 modula tj.
3,00 m.

11

 Prelazi za bicikliste u

zoni raskrsnice
obiljeavaju se zajedno sa
pjeakim prelazima i
smjetaju se uglavnom
izmeu pjeakog prelaza i
konfliktne zone raskrsnice.
Min irina dva modula tj.
2,00 m.

12

 Kosnici obiljeavanje otvaranja ili zatvaranja izlivnih

i ulivnih voznih traka u zonama denivelisanih

raskrsnica ili posebnih traka za vozila JGP. Ako se radi
o GA ove dvije vrste kosnika se razlikuju.

13

Pratee oznake:
Polja za usmjeravanje
Strijelice
Povrine posebnih namjena

Polja za usmjeravanje obavjetavaju vozaa o pravilima

koritenja kolovoznih povrina i slue za vizuelno
usmjeravanje i kanalisanje tokova.
ova polja su zabranjena za kretanje vozila
ispinjavaju se rafurom pod uglom od 30
GA
Za P < 2m2 potpuno bijelo
U gradskim uslovima potpuno bijela

14

15

Strijelice dva znaaja:

U traci oivienoj isprekidanom linijom obavezan smjer
U traci oivienoj punom linijom obavjetavaju vozaa o

namjeni trake

U zoni postrojavanja strijelicu treba ponoviti najmanje

dva puta.

16

Povrine posebnih namjena izdvajaju se linijama i

simbolima ute boje od ostalih kolovoznih povrina.

17

Vertikalna signalizacija
VERTIKALNA SIGNALIZACIJA
SAOBRAAJNI ZNACI
Znaci opasnosti
znaci zabrane
znaci obaveze
Znaci izriitih naredbi
Znaci obavjetenja

POSEBNI TIPOVI VERTIKALNE SIGNALIZACIJE

18

 Vertikalna signalizacija obuhvata saobraajne znake koji

se nalaze u vertikalnoj ravni i slue za upravljanjem toka
vozila.
Poloaj i sadraj vertikalne signalizacije moraju biti
potpuno sinhronizovani sa horizontalnom signalizacijom,
kao i sa graevinskim projektom saobraajnice.

19

 Znaci opasnosti osnovni oblik trougao, okvir

crvene a polje ute boje, sa simbolom crne boje u

utom polju.
Znaci izriitih naredbi osnovni oblik krug.
Znaci zabrane boje iste kao i predhodna grupa (osim

znakova koji se odnose na zaustavljanje i parkirnje

plava boja )
Znaci obaveze povrina kruga je plave boje, a
odgovarajui simbol bijele boje.

Znaci obavjetenja osnovni oblik - kvadrat ili

pravougaonik, polja su ute boje sa crnimsimbolom

ili u kombinaciji plave, bijele i crne boje.
20

 Osnovni znaci koji se primjenjuju na gradskim

saobraajnicama i vangradskim pitevima propisani su

zakonom; svi ostali znaci (obavjetenja, piktogrami i sl.)
reguliu se posebnim odredbama.
Znak mora biti uoljiv u odnosu na zelenilo, autobusko
stajalite i sl. i to sa udaljenosti 30-50m na
saobraajnicama sa povrinskim raskrsnicama.
Znak mora biti uoljiv i tokom noi, pa se zbog toga
izrauju od reflektujuih boja ili materijala ili se
izrauju sa unutranjim osvjetljenjem.
Zbog malog ugla sagledavanja vozaa (1-2) neosvijetljeni
saobraajni znak nebi smio biti vei od 1,80m.
21

Osnovni principi postavljanja saobraajnih znakova

Sa desne strane u smjeru kretanja vozila, u zoni
biciklistikih ili pjeakih staza ali potujui principe
njihovih slobosnih profila.
U sluaju pjeakih staza donja ivica znaka iznosi 2,50m
(min 2,25)
U sluaju biciklistikih staza donja ivica znaka iznosi
2,20m (min 2,00)
Znaci mogu biti postavljeni na veu visinu ako je
zastupljena javna rasvjeta.
Na saobraajnicama vieg ranga (GA iGM)zbog vee irine
kolovoza, znaci se postavljaju na portalima iznad kolovoza
na visini koja ne ulazi u slobodni profil saobraajnice.
22

23

 Veliina znaka zavisi od dozvoljene brzine, kako bi se pri

istoj znak mogao uoiti i sagledati.

7 sekundi vonje odreenom brzinom odgovara
rastojanju sa kojeg se moe informacija primiti i
razumjeti. (npr. za brzinu od 100km/h potrebno je znak
postaviti na 200m kako bi ovaj uslov bio zadovoljen)
Posebni tipovi vertikalne signalizacije
Info koje nisu konstantne (promjene reima saobraaja
zbog meteorolokih promjena, udes naputu, pojave
zastoja)
24

Svjetlosna signalizacija

Osnovni zadatak vremenska raspodjela koritenja

zajednikih povrina za razliite vidove saobraaja

(pjeaci/motorna vozila) i/ili vremensko razdvajanje
konfliktnih tokova istog vida saobraaja (vozila/vozila)
koji koriste istu povrinu za kretanje tj. istu konfliktnu
zonu.
Svjetlisna signalizacija moe se primijeniti :
Na jednoj izolovanoj raskrsnici
Na duem saobraajnom potezu
Dijelu ili cijeloj ulinoj mrei

Vremensko razdvajanje saobraajnih tokova nije potrebno

pri malim saobraajnim optereenjima (praznine u
saobraajnom toku, brzo i bezbjedno presijecanje i
ukljuivanje).
25

26

Kriterijumi uvoenja sjetlosne signalizacije

ukoliko je ispunjen granini uslov bar jednog od pet
slijedeih kriterijuma:
1. Saobraajno optereenje; cilj je smanjiti srednji
gubitak vremena po vozilu na prihvatljive vrijednosti, tj.
obezbijediti odgovarajuci nivo usluge.

27

2. Stepen bezbijednosti na saobraajnoj raskrsnici opravdano

je uvesti semaforsku signalizaciju u sl. sluajevima:
Ako se godinje dogodi vie od 5 saobraajnih nesrea sa
smrtnim ishodom, teom povredom ili veom materijalnom
tetom (15-21% trine vrijednosti PA, srednje klase, staro 34 god.).
3. Ometanje sporednih tokova velika gustina saobraaja na
GP, dugaki nizovi automobila u GP na lijevom skretanju i u
SP.

28

4. Tokovi pjeaka - ak i nezavisno od intenziteta

pjeakih tokova (pjeaki prelazi ispred kola) u
zavisnosti blizine objekata koji zahtijevaju pjeako
opsluivanje. irina kolovoza igra bitnu ulogu (razdjelna
ostrva).
5. Voenje tokova u postupku sinhronizacije cijelog
putnog poteza; pri obezbjeivanju brzog prolaska vozila
JGP kroz raskrsnicu. U tom sluaju se uvodi svjetlosna
signalizacija na svim raskrsnicama cijelog putnog
poteza, bez obzira da li ispunjavaju granine uslove ili
ne.

29

Osnove dimenzionisanja svjetlosne signalizacije

Svjetlosna signalizacija mora biti tako dimenzionisana
da u potpunosti obezbijedi zahtijevani nivo usluge i
kapacitet raskrsnice u skladu sa njenim graevinskim
rjeenjem.
Signalni pojmovi, njihov redosled i znaenje su
definisani meunarodnim standardima; primjenjuju
se i kod nas.

30

 Zeleno vrijeme tz odreuje se na osnovu saobraajnog

optereenja i projektnog rjeenja raskrsnice. Min trajanje

tz je 10s (prolaz 3-4 vozila po voznoj traci). Ako se na
raskrsnici javljaju pjeaki tokovi paralelno tokovima
vozila, najkrae tz iznosi 12-15s kako bi se obezbijedilo
dovoljno vremena za prelaz pjeaka.
uto vrijeme t omoguava bezbjedno naputanje

konfliktne zone vozila koja su ula u raskrsnicu tokom

poslednjih perioda zelenog svijetla. Zavisi od dozvoljene
brzine u saobraajnici Vd kao i od mjerodavnog vozila koje
se javlja u raskrsnici. Apsolutno min trajanje utog svijetla
min t = 2 s.
31

 Crveno svijetlo tc zbir zelenog, utog i eventualno sve

crvenog vremena koje se odreuje za presjeni saobraajni
tok b, pa je min crvenog svjetla za saobraajni tok a:

tca = tcb + tb
Imajui u vidu minimalna trajanja za tz i t , najkrae
trajanje crvenog svijetla iznosi
13 s - za raskrsnice bez pjeaka
15-18 s za raskrsnice sa pjeacima

32

 uglavnom iznosi 1s a ne smije biti duCrveno-uto

svijetlo tc e od 2s.

Sve crveno svijetlo tsc trajanje crvenog svijetla na svim

semaforima jedne raskrsnice u isto vrijeme. Tei se da

tsc =0 jer njegova pojava predstavlja ist gubitak
propusne moi.
Sve crveno svijetlo se javlja kao posledica zahtjeva za
meuvremenom tm ije trajanje zavisi prvenstveno od
razmjera konfliktne zone raskrsnice.
Trepue zeleno svijetlo ttz uvodi se poslednjih 3-4 s
zelenog vremena radi ubrzanja protoka vozila. Ova
signalizacija se primjenjuje izuzetno, npr. kod
saobraajnica u veem padu (iN 4%)

33

 Ciklus Tc - je vremenski zbir trajanja svih signalnih

pojmova do povratka na prvobitnii signal. Trajanje

ciklusa zavisi od broja i duine signalnih pojmova, kao
i od broja faza.
Ciklus je dominantan element prorauna kapaciteta i
nivoa usluge povrinskih raskrsnica sa svjetlosnom
signalizacijom.
Posmatrano samo na jednom semaforskom ureaju
trajanje ciklusa iznosi:
Tc =tz + t + tc + tc

34

Uestalost i duina trajanja zelenog svijetla pokazuje efikasnost

jedne raskrsnice, ali je ovaj uslov teko zadovoljiti za oba pravca,
zato je ogranienje duine ciklusa usrednjilo potrebe oba pravca.

35