XI Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw

Zawody stopnia pierwszego cz korespondencyjna

(1 wrzenia 2015 r. 12 padziernika 2015 r.)
www.omg.edu.pl

Szkice rozwiza zada konkursowych

1. Wyka, e istnieje nieskoczenie wiele trjek (x, y, z) dodatnich liczb cakowitych
speniajcych rwnanie
x(y z) + y(z x) = 6.
Szkic rozwizania
Przeksztacajc rwnowanie dane rwnanie, otrzymujemy kolejno
xy xz + yz xy = 6,
yz xz = 6,
z(y x) = 6 .
Jeli zatem n 1 jest dowoln liczb naturaln, to kada trjka postaci
(x, y, z) = (n, n + 6, 1)
jest rozwizaniem danego rwnania. Wobec tego takich trjek jest nieskoczenie wiele.
Uwaga
Wskazane w rozwizaniu trjki liczb (x, y, z)=(n, n+6, 1) nie s jedynymi speniajcymi
dane rwnanie. Rwnie kada z trjek (n, n + 3, 2), (n, n + 2, 3), (n, n + 1, 6), gdzie n jest
dowoln dodatni liczb cakowit, spenia warunki zadania.
2. Wewntrz kwadratu ABCD wybrano taki punkt P , e
) CP D = 90 .
AP = AB oraz <

Wyka, e DP = 2 CP .
Szkic rozwizania
Oznaczmy przez M rodek odcinka DP (rys. 1). Poniewa
AP = AB = AD, wic trjkt ADP jest rwnoramienny i wobec
tego trjkt ADM jest prostoktny. Ponadto zachodz rwnoci
<
) ADM = 90 <
) P DC = <
) DCP oraz AD = DC, wic trjkty
ADM i DCP s przystajce, na mocy cechy ktbokkt. Wobec tego DM = CP , skd otrzymujemy DP = 2 DM = 2 CP ,
a to naleao udowodni.

C
M
P

rys. 1

3. Wyznacz wszystkie liczby naturalne n, dla ktrych liczba

n4 + 4
17
jest pierwsza.
Szkic rozwizania
W rozwizaniu skorzystamy z nastpujcego rozkadu na czynniki liczby n4 + 4:
n4 + 4 = n4 + 4n2 + 4 4n2 = (n2 + 2)2 (2n)2 = (n2 + 2 2n)(n2 + 2 + 2n).

Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku

n4 + 4
.
17
Szukamy takich liczb naturalnych n, dla ktrych liczba p jest pierwsza. Korzystajc
z wyprowadzonej na pocztku tosamoci, moemy powysz rwno zapisa w postaci

Przyjmijmy oznaczenie p =

(n2 + 2 2n)(n2 + 2 + 2n) = 17p.

Poniewa liczby 17 oraz p s pierwsze, a ponadto n2 + 2 2n < n2 + 2 + 2n, wic speniony
jest jeden z trzech ukadw rwna:
(

n2 + 2 2n = 1

n2 + 2 + 2n = 17p ,

n2 + 2 2n = 17

n2 + 2 + 2n = p ,

n2 + 2 2n = p
n2 + 2 + 2n = 17 .

Pierwsze rwnanie pierwszego ukadu rwna przybiera posta (n1)2 +1 = 1, skd obliczamy n = 1. Przeksztacajc podobnie pierwsze rwnanie drugiego ukadu rwna, otrzymujemy (n 1)2 = 16, skd n = 5. Wreszcie, przeksztacajc analogicznie drugie rwnanie
trzeciego ukadu rwna, dostajemy (n + 1)2 + 1 = 17, skd n = 3.
Bezporednio sprawdzamy, e spord uzyskanych trzech wartoci jedynie n=3 lub n=5
speniaj warunki zadania. Podsumowujc, jedynymi liczbami naturalnymi n speniajcymi
warunki zadania s n = 3 lub n = 5.
Uwaga
Tosamo, ktr wyprowadzilimy na pocztku rozwizania jest szczeglnym przypadkiem oglniejszego wzoru
a4 + 4b4 = (a2 + 2b2 2ab)(a2 + 2b2 + 2ab),
nazywanego tosamoci Sophie Germain. Wicej na temat zastosowa tej tosamoci w zadaniach olimpijskich mona znale w artykule Tosamo Sophie Germain, Kwadrat nr 16
(lipiec 2015).
) ACB = 60 . Na trjkcie tym opisano okrg o.
4. Dany jest trjkt ABC, w ktrym <
Punkt X jest rodkiem tego uku BC okrgu o, ktry nie zawiera punktu A, a punkt Y jest
rodkiem tego uku CA okrgu o, ktry nie zawiera punktu B. Udowodnij, e prosta XY
jest styczna do okrgu wpisanego w trjkt ABC.
Szkic rozwizania
Poniewa punkt X jest rodkiem uku BC okrgu o, wic prosta AX zawiera dwusieczn kta BAC (rys. 2). Analogicznie, prosta BY zawiera dwusieczn kta ABC. Std
wniosek, e odcinki AX i BY przecinaj si w punkcie I bdcym rodkiem okrgu
wpisanego w trjkt ABC.
C
X
60
60

Y
r

I
r

B
o

rys. 2

Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku

Prosta k jest styczna do okrgu , wtedy i tylko wtedy, gdy odlego punktu I od
prostej k jest rwna promieniowi tego okrgu. A poniewa promie okrgu jest rwny
odlegoci punktu I od prostej AB, wic zadanie bdzie rozwizane, jeli wykaemy, e
odlegoci punktu I od prostych AB i XY s rwne.
Zauwamy, e
<
) BIX = <
) BAI + <
) ABI = <
) CAX + <
) CBY = <
) CBX + <
) CBY = <
) IBX ,
) AXB = <
) ACB = 60 . Trjkt IBX jest wic rwnoskd wniosek, e BX = IX. Ponadto <
ramienny, w ktrym jeden z ktw ma miar 60 . Wobec tego jest to trjkt rwnoboczny,
) IBA = <
) IXY oraz <
) BIA = <
) XIY . Trzy ostatnie rwnoci
a wic IB = IX. Ponadto <
dowodz, e trjkty AIB i Y IX s przystajce (cecha bokktbok). Std w szczeglnoci
wynika, e odlegoci punktu I od prostych AB i XY s rwne, a tego mielimy dowie.
Uwaga
Kluczow rol w rozwizaniu zadania odgrywa wyprowadzona rwno IB = IX, ktrej
dowd mona znale rwnie w artykule Bliniacze zadania, Kwadrat nr 16 (lipiec 2015).
5. W wierzchokach n-kta foremnego rozmieszczono liczby 1, 2, . . . , n w taki sposb, e
suma liczb znajdujcych si w kadych trzech kolejnych wierzchokach n-kta jest parzysta.
Wyznacz wszystkie liczby naturalne n 3, dla ktrych takie rozmieszczenie jest moliwe.
Szkic rozwizania
Zauwamy, e suma trzech liczb naturalnych jest liczb parzyst tylko wtedy, gdy
wszystkie s parzyste lub gdy dokadnie dwie spord nich s nieparzyste.
Oznaczmy dany n-kt foremny przez A1 A2 . . . An w taki sposb, aby wierzchokowi A1
bya przyporzdkowana liczba 2. Liczb znajdujc si w wierzchoku Ai oznaczmy przez
ai ; mamy wic a1 = 2. Przyjmijmy, e an+i = ai dla i = 1, 2, . . . (np. dla n = 3 przyjmujemy,
e a4 = a1 , a5 = 2, itd.).
W myl uwagi poczynionej na pocztku rozwizania, wrd liczb a2 , a3 albo obie s
parzyste, albo obie s nieparzyste. Jeeli kada z liczb a2 , a3 jest parzysta, to rwnie liczba
a4 jest parzysta, gdy z warunkw zadania wynika, e liczba a2 + a3 + a4 jest parzysta.
Powtarzajc analogiczne rozumowanie dla liczb a5 , a6 itd. dochodzimy do wniosku, e kademu wierzchokowi musiaa zosta przyporzdkowana liczba parzysta, co nie jest moliwe,
gdy pewien wierzchoek musi mie numer 1. Std wniosek, e liczby a2 , a3 s nieparzyste.
Poniewa wrd liczb a2 , a3 , a4 dwie pierwsze s nieparzyste, wic trzecia liczba, czyli
a4 , jest parzysta. Podobnie, skoro wrd liczb a3 , a4 , a5 jest jedna parzysta i jedna nieparzysta, to trzecia liczba, czyli a5 , jest nieparzysta. Przeprowadzajc analogiczne rozumowanie
dla kolejnych trjek wierzchokw danego n-kta dochodzimy do wniosku, e co trzeciemu
wierzchokowi przyporzdkowana jest liczba parzysta, a pozostaym liczby nieparzyste.
Wynika z tego, e n jest liczb podzieln przez 3 oraz n3 jest liczb liczb parzystych pord
1, 2, . . . , n.
Jeeli n jest liczb parzyst, to wrd liczb 1, 2, . . . , n jest dokadnie n2 liczb parzystych.
Jednak rwno n3 = n2 nie moe mie miejsca dla adnej liczby cakowitej dodatniej n.
liczb
Jeeli n jest liczb nieparzyst, to pord liczb 1, 2, . . . , n jest dokadnie n1
2
parzystych. Otrzymujemy rwnanie
n n1
=
,
3
2
skd 2n = 3n 3 i n = 3. Bezporednio sprawdzamy, e dla n = 3 dowolne etykietowanie
wierzchokw trjkta rwnobocznego liczbami 1, 2, 3 spenia warunki zadania.

Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku

Odpowied
Opisana w zadaniu sytuacja jest moliwa tylko dla liczby n = 3.
6. Rne liczby pierwsze nieparzyste p i q maj t wasno, e liczba p2 + p jest podzielna przez q 2 + q. Udowodnij, e liczba 12 (p q) jest zoona.
Szkic rozwizania
Zauwamy, e skoro liczba p2 +p jest podzielna przez q 2 +q, to p2 +pq 2 +q. Nierwno
t mona przeksztaci rwnowanie do postaci
(p q)(p + q + 1) 0.
Skoro p 6= q oraz p + q + 1 > 0, to z powyszej nierwnoci wynika, e p > q. W szczeglnoci
p > q + 1, gdy p, q to liczby nieparzyste.
Dana w treci zadania podzielno oznacza, e
p(p + 1) = kq(q + 1)

(1)

dla pewnej liczby naturalnej k. Skoro p > q +1, to p nie dzieli adnej z liczb q, q +1. Jednak
p dzieli liczb kq(q +1), skd wniosek, e p dzieli k, czyli k = pl dla pewnej dodatniej liczby
cakowitej l.
Rwno (1) przybiera wtedy posta
1
1
q +1
1
(p q) = (p + 1) (q + 1) = (lq 1)
.
p + 1 = lq(q + 1), skd
2
2
2
2
1
Poniewa q 3, wic obie liczby q+1
2 , lq 1 s wiksze od 1. Tym samym liczba 2 (p q),
jako iloczyn dwch liczb wikszych od 1, jest zoona.
7. Czy istnieje taki ostrosup ABCDS, ktrego podstaw jest prostokt ABCD i ktrego kade dwie krawdzie boczne s rnych dugoci, a ponadto speniona jest rwno
AS + CS = BS + DS? Odpowied uzasadnij.
Szkic rozwizania
Zamy, e istnieje ostrosup ABCDS o wasnociach opisanych w treci zadania.
Oznaczmy przez P spodek wysokoci ostrosupa poprowadzonej z wierzchoka S, a przez
X, Y , Z rzuty prostoktne punktu P na proste zawierajce odpowiednio krawdzie
podstawy AB, BC, CD (rys. 3).
S
Z

C
P

P
Y
A

rys. 3

rys. 4

Korzystajc z twierdzenia Pitagorasa dla trjktw P XA, P Y C (rys. 4), uzyskujemy

P A2 + P C 2 = P X 2 + XA2 + P Y 2 + Y C 2 .

Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku

(2)

Z kolei dla trjktw P XB, P ZD, otrzymujemy

P B 2 + P D2 = P X 2 + XB 2 + P Z 2 + ZD2 .

(3)

Poniewa Y C = P Z, XA = ZD oraz P Y = XB, wic prawe strony zalenoci (2) oraz (3)
s rwne. Std wniosek, e ich lewe strony s rwne, czyli
P A2 + P C 2 = P B 2 + P D2 .
Dodajc do obu stron powyszej rwnoci 2P S 2 i korzystajc z twierdzenia Pitagorasa dla
trjktw prostoktnych AP S, BP S, CP S, DP S, otrzymujemy
AS 2 + CS 2 = BS 2 + DS 2 .

(4)

Rwnowanie powysz zaleno moemy zapisa jako

AS 2 BS 2 = DS 2 CS 2 ,

czyli

(AS BS)(AS + BS) = (DS CS)(DS + CS).

Ale w myl zaoe zadania, AS BS = DS CS 6= 0, wic z rwnoci (4) wynika, e

AS + BS = CS + DS.
Dodajc t rwno stronami do AS BS = DS CS, a nastpnie dzielc obustronnie
przez 2, otrzymujemy AS = DS, co stoi w sprzecznoci z zaoeniem, e dugoci krawdzi
bocznych rozwaanego ostrosupa s rne. Uzyskana sprzeczno oznacza, e nie istnieje
ostrosup o opisanych wasnociach.
Odpowied
Nie istnieje ostrosup ABCDS o wasnociach opisanych w treci zadania.
Uwaga
Sytuacja zobrazowana na rysunku 4 nie jest jedyn moliwoci. Punkt P moe znale
si na zewntrz prostokta ABCD, na prostej zawierajcej jeden z jego bokw lub nawet
w jednym z jego wierzchokw. Przeprowadzone rozumowanie pozostaje w mocy rwnie
w tych przypadkach.

Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw jest wspfinansowana ze rodkw krajowych Ministerstwa Edukacji Narodowej
Olimpiad dofinansowuje Fundacja mBanku