Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
RevistaAquaTIC
Losanimalestiempoenriesgosecalculancomo ((nmerodeanimalesenfermosencadaunidad
detiempo)*(nmerodeunidadesdetiempoenriesgohastaquelaenfermedadsepresentaen
cadaanimal0,5))+(nmerodeanimalessanosalfinaldetodaslasunidadesdetiempo*
nmerototaldeunidadesdetiempoenestudio).
Launidadconqueseexpresalatasadeincidenciaesladetiempo1.
ESTUDIOSEPIDEMIOLOGICOS
Larelacinexistenteentrelapresentacindeunprocesopatolgicoylaexposicinaunoovarios
factoresaparentementeasociadossedeterminamediantelaaplicacindepruebasestadsticasque
indicaransi"realmenteestnasociadoselfactoryelprocesopatolgico"ascomolaintensidaddeesa
asociacin,loqueequivaleal"gradoderiesgodepresentacindelprocesoqueimplicaelestar
expuestoadichofactor".
Eseriesgosedeterminamediantelosestudiosepidemiolgicosquebsicamentepuedenconsiderarse
dedostipos,"experimentales"u"observacionales".Losestudiosepidemiolgicosexperimentales
representanelmecanismoidealdeevaluacindelpapeldeunfactorenlapresentacindeunproceso
patolgico,delaeficaciadeuntratamiento,olarentabilidaddeunapautadeaccinaplicada.El
problemaradicaenquerequierecondicionescontroladas,generalmenteaniveldelaboratorio,loque
seescapaalasposibilidadesdeltcnicoenacuiculturaquehabitualmentesedesenvuelveen
condicionesdecampo.Losestudiosobservacionalesrealizanesamismaevaluacinencondiciones
naturales(enelpropiocampo),porloquesonestoslosquerealmenteinteresanalespecialistaen
acuiculturayportantosonlosquesevanadesarrollarenestetrabajo.
Atendiendoalaintervencindeltiempoeneldesarrollodelosmismos,losestudiosepidemiolgicos
observacionalespuedenserdedostipos:
Transversales:sedesarrollanenun"momento"concretodeltiempo.
Longitudinales:sedesarrollanduranteun"perodo"definidodetiempo.
Estospuedenserasuvez:
CasoControl:sonretrospectivos,partendeconocerelestadodesaludyenfermedaden
losanimalesyanalizanlaexposicinonoalosfactoresenelpasado.
Cohorte:Sondecarcterprospectivo,partendeconocerlaexposicinonoalosfactores
yanalizanlaposteriorpresentacinonodelaenfermedad.
Encualquieradelostiposdeestudioobservacionalindicados,lainformacinobtenidaalfinalser:
Animalesexpuestosalfactor
Animales
conla
enfermedad
SI
NO
SI
a+b
NO
c+d
a+c
b+d
N=a+b+c+d
Donde:
a:animalesexpuestosalfactoryquepresentanlaenfermedad
b:animalesnoexpuestosalfactoryquepresentanlaenfermedad
c:animalesexpuestosalfactoryquenopresentanlaenfermedad
d:animalesnoexpuestosalfactoryquenopresentanlaenfermedad
EstudiosTransversales:
Analizanlarelacinentrelapresentacinonodelprocesoylaexposicinonoalfactorasociadoen
http://www.revistaaquatic.com/aquatic/art.asp?c=44
3/7
9/8/2016
RevistaAquaTIC
unmomentodeltiempo.Partedeunapoblacininicialounamuestrarepresentativadelamismay
recogeinformacindelapresenciaonodelprocesoydelaexposicinonoalfactorenesemomento
deltiempo(grficoI).Larelacinentreelfactoryelprocesopatolgico,ascomoelgradodeesa
asociacinsedeterminamedianteelparmetroODDSRATIO(OR).
EstudiosdeCasoControl:
Analizanelprocesopatolgicoylaexposicinalfactortericamenteasociadoalolargode
unperododetiempodeformaretrospectiva.Paraello,seseleccionanenlapoblacinoenlamuestra
representativadelamismadosgruposdeanimales,unodeellosconlaenfermedadyotrosinella.
Posteriormente,ymirandohaciaelpasado,seanalizaenlosanimalesdecadagruposiestuvieron
expuestosonoalfactor(grficoII).ElparmetroqueanalizaesarelacinvuelveaserelODDS
RATIO(OR).
EstudiosdeCohorte:
Realizadotambinenunperododetiempoperoconcarcterprospectivo.Apartirdelapoblacin
odelamuestrarepresentativadelamismasehacendosgrupos,eldeanimalessanosyeldeanimales
enfermos,desechandoesteltimogrupoyconservandosolamentelossanos.Apartirdelosanimales
sanosserealizanotrosdosgrupos,eldeanimalesexpuestosalfactoryeldenoexpuestos.
Posteriormente,mirandohaciaelfuturo,seanalizaencadaunodelosdosgruposeldesarrollodela
enfermedad(grficoIII).
Estetipodeestudiosobservacionaleseselquemsseaproximaalaexperimentacin.Elparmetro
quemidelarelacinentreelfactoryelprocesopatolgicoeselRIESGORELATIVO(RR).
GrficoI:EstudioobservacionaldetipoTransversal.
GrficoII:EstudioobservacionaldeCasoControl.
http://www.revistaaquatic.com/aquatic/art.asp?c=44
4/7
9/8/2016
RevistaAquaTIC
GrficoIII:EsquemadelaorganizacindeunestudioobservacionaldeCohorte.
OddsRatio(OR)yRiesgoRelativo(RR)
ElvalordelRRseestimamedianteelcocienteentrelaincidenciaenlosexpuestosalfactoryla
incidenciaenlosnoexpuestos:
ElOR,quetieneunvalorgeneralmenteprximoalRR,seobtieneaplicandolafrmula:
Encuantoasuinterpretacin,paraambosparmetrosserealizadelamismaforma:
Valoresde"1"indicanquenoexisteasociacinmensurableentrelaexposicinalfactoryel
estadodesaludoenfermedad.
Valoresdiferentesa"1"indicanqueeldeterminantetieneunainfluenciamensurableenla
presentacindelaenfermedad.
Sisonmayoresde1indicaqueexisteunincrementodelriesgodepresentacindela
enfermedadentrelosexpuestosalfactor,enesecasosedenominaFACTORDE
RIESGO.
Valoresinferioresa1indicanundescensodelriesgodeenfermedadentrelosexpuestos,
enestecasoelfactorsedenominaFACTORDEPROTECCIN.
EndeterminadasocasionespodemostenerunvalordeRRuORdiferentede1ynoexistirdiferencia
significativaconelvalor1(nodebemosolvidarquetodasestasmedicionessebasanenclculosde
probabilidad),loqueindicaraquerealmentenoestnasociadoselfactoryelprocesopatolgicopero
enelestudioestaramosconsiderandoquesiestnasociados.Paraevitaresassituaciones,juntoconel
valorabsolutodelRRuOR,secalculasu"intervalodeconfianza"mediantelafrmula:
paraenOR
paraelRR
donde:
http://www.revistaaquatic.com/aquatic/art.asp?c=44
5/7
9/8/2016
RevistaAquaTIC
ttieneelvalor1.96(paraelniveldeconfianzadel95%).
A,B,C,yD,sonloscuatrovaloresdelatabladecontingencia2x2.
Enestecasolaasociacinentrepresentacindeenfermedadyexposicinalfactorsedetermina
considerandoqueelvalor"1"noseencuentreincluidoenelintervalodeconfianza.Sielintervalode
confianzaestporencimade"1"elfactoractacomoFACTORDERIESGO,siestpordebajode
"1"actacomoFACTORDEPROTECCIN.
Elestudioepidemiolgicorealizadohastaaquesdetipo"univariante",esdecir,determinaelpapel
decadafactorasociadoalprocesopatolgicoindividualmente,losRRyORcalculadossonlos
denominados"Crudos".Enestecasonoseconsideralaintervencindevariosfactoresalavezola
interaccinentreellos,paraelloseutilizael"anlisismultivariante",basadoenlaaplicacinde
pruebasestadsticascomplejascomolaregresinlogsticaquedeterminanlosdenominadosRRuOR
"ajustados".Estaspruebasnoserntratadasenesteprimercaptulodelainvestigacindefactoresde
riesgoenacuiculturaporsugrancomplejidadestadstica.
BIBLIOGRAFIA
Ansell,J.andWharton,F.(1992).Riskanalysis,assesmentandmanagement.Ed:J.Wileyand
Sons.NewYork.
Cannon,R.M.andRoe,R.T.(1982).LivestockDiseaseSurveys:afieldmanualfor
veterinarians.Ed:AustralianGovernmentPublishingService.Canberra.
Cohrssen,J.J.andCovello,V.T.(1989).Riskanalysis:aguidetoprinciplesandmethodsfor
analyzinghealthandenvironmentalrisks.Ed:USCouncilonEnvironmentalQuality.NTISDept.
ofCommerce.Springfield.
Dorn,R.(1992).VeterinaryepidemiologyanditseconomicimportanceinA.D.2000.
PreventiveVeterinaryMedicine.13:129136.
FrankenaKandThrusfield,M.(1994).ObservationalstudiesII,datahandling,analysis,bias,
interpretation.In:Proc.ModelsandQuantitativeMethodsinVeterinaryEpidemiology.
C.I.H.E.A.M.I.A.M.Z.Zaragoza.
Kleinabum,D.GKupper,L.LMorgernstern,H.(1982).Epidemiologicalresearch:
principlesandquantitativemethods.Ed:VanNostrandReinhold.NewYork.
Last,J.M.(1988).Adictionaryofepidemiology,2nded.Ed:OxfordUniversityPress.New
York.
Levine,N.D.(1990).ClinicalVeterinaryEpidemiology,Ed:ButterworthHeinemann.London.
Levy,P.S.andLemeshow,S.(1991).Samplingofpopulations:methodsandapplications.Ed:
J.Wileyandsons.NewYork.
Lilienfeld,A.MandLilienfeld,D.E.(1987).Fundamentosdeepidemiologa.Ed:Addison
WesleyIberoamericana.S.A.
Martin,S.WMeek,A.HWilleberg,P.(1987).VeterinaryEpidemiology:principlesand
methods.Ed:IowaStateUniversityPress/Ames.Iowa.
Noordhuizen,J.P.T.M.(1993)Fieldtrials:methodologicalprinciplesandrequirements.In:
Proc.EuropeanSeminaronFieldTrialandError.EPIDECON,Wageningen/Nijmegen.
Ortega,C.andGraat,L.(1994).Principlesandmethodsofsamplinginanimaldisease
surveys.In:Proc.ModelsandQuantitativeMethodsinVeterinaryEpidemiology.C.I.H.E.A.M.
I.A.M.Z.Zaragoza.
Ossiander,F.J.andWedemeyer,G.(1973).ComputerProgramforSampleSizesRequiredto
DetermineDiseaseIncidenceinFishPopulations.J.FishRes.BoardCan.Vol30,N9:1383
1385.
Rothman,K.J.(1987).EpidemiologaModerna.Ed:DiazdeSantos.S.A.Madrid.
Schwabe,C.(1982).Thecurrentepidemiologicalrevolutioninveterinarymedicine,part
I.PreventiveVeterinaryMedicine.1:515.
Thrusfield,M.(1995).VeterinaryEpidemiology.Ed:BlackwellScience.Cambridge.
Thrusfield,MandFrankenaK(1994).ObservationalstudiesI,basicdesign,types,measures.
In:Proc.ModelsandQuantitativeMethodsinVeterinaryEpidemiology.C.I.H.E.A.M.I.A.M.Z.
Zaragoza.
http://www.revistaaquatic.com/aquatic/art.asp?c=44
6/7