DINSDAG12JULI2016

NR C.N L

Pokmon Go
Liever niet in het AMC

Interview neuroloog
Slecht nieuws goed verteld

Archiefvondst
Het hle oor ging eraf

Virtuele Pokmon vangen in de

openbare ruimte InhetNieuws4

Mensen eisen duidelijkheid, en

ze hebben gelijk Binnenland6

Dat schreef arts Van Gogh

destijds HetGroteVerhaal10-11
PRIJS2,50

JAARGANG46 NO.239

Theresa May volgt David Cameron

op: de to-do list van de premier
Conser vatieven May wordt woensdag door haar partij aangewezen als de nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk.
mische groei. Dat was immers de belofte
van de Brexiteers. Maar de Brexit-stem
deed het pond sterling dalen tot het niveau van 31 jaar geleden, de financile
markten blijven nerveus, net als investeerders. Bovendien was de groei vr
het referendum al afgeremd deels door
de onzekerheid. Er is geen groei in de
bouw, de industrile sector worstelt, de
groei in inkomens is marginaal, en het
consumentenvertrouwen daalt.
Belangrijk is dus ook haar keuze voor
een minister van Financin. De kans dat
dat opnieuw George Osborne zal zijn, is
klein. Terwijl hij in de VS financile instellingen bezoekt met de boodschap dat
het VK een baken van vrijhandel zou
worden, pleitte zij in Birmingham voor
meer macht voor aandeelhouders bij de
salarissen van topmannen. Ze zei dat
steun voor ondernemerschap niet betekent dat alles maar mag.

Op de thee bij de koningin

Theresa May is pas echt premier na de
audintie bij koningin Elizabeth op Buckingham Palace woensdagmiddag. Voor
haar iets nieuws, voor de koningin niet:
May is haar twaalfde Britse premier. Ze is
de tweede vrouw op die post na Margaret
Thatcher.
Daarna volgt de verhuizing naar 10
Downing Street, de ambtswoning. Verwacht beelden van de verhuiswagens van
het vertrekkende gezin Cameron en de
arriverende Theresa en Philip May. Veel
hoeft ze waarschijnlijk niet te doen aan
het appartement: Samantha Cameron liet
het vijf jaar geleden grondig renoveren
30.000 pond publiek geld, en een onbekend bedrag aan eigen geld.

Een Brexit-plan
Mays premierschap zal worden gedomineerd door de scheiding met de EU.
Wat ze verder ook bereikt, hier zal men
haar op afrekenen.
Ze zegt Brexit betekent Brexit, maar
wanneer en hoe? Omdat ze zelf voorstander was van een blijvend lidmaatschap is
onbekend hoe May een Verenigd Koninkrijk buiten de EU voor zich ziet. En zowel
de Britse kiezers als de Europese collegas
verwachten snel een tijdspad, en een
schets van een post-Brexit-land. Belangrijk zijn daarom haar benoemingen op
Buitenlandse Zaken, Handel en mogelijk
een nieuwe portefeuille: Brexit-onderhandelaar.

21

FOTOAFP

Economie
De afgelopen jaren onthield May zich
van commentaar op andermans portefeuilles, ze hield zich bij haar eigen ministerie van Binnenlandse Zaken. Nu moet
ze als primus inter pares alles overzien.
Voor haar komt de snelheid waarmee
ze tot partijleider is benoemd daarom ongelukkig uit. Maandagochtend zei ze nog:
De komende weken zal ik uiteenzetten
hoe ik onze economie door deze periode
van onzekerheid zal loodsen, hoe economische groei in het hele land zal doordringen, hoe ik het langdurige probleem van de [lage]
productiviteit oplos, en
hoe ik meer goedbetaalde banen zal creren. Uren later was ze
partijleider.
Ze weet dat het succes
van de Brexit afhangt van econo-

Het land verenigen

Het is duidelijk dat het May is opgevallen dat de Brexit-stem niet louter
voortkwam uit ongenoegen over de EU,
maar ook uit onvrede met het establishment en angst voor verandering. We
mogen niet exclusief gedefinieerd worden door de scheiding van de EU. We hebben ook een regering nodig die serieuze
sociale hervormingen doorvoert, en ons
land er een laat zijn dat voor iedereen
goed is, zei ze maandagochtend.
Als je arm wordt geboren, sterf je
gemiddeld negen jaar eerder dan anderen. Als je zwart bent, word je
strenger behandeld door het strafsysteem dan als je wit bent. Als je een
witte working class-jongen bent, heb
je minder kans dan wie dan ook
naar de universiteit te gaan. Als je naar
een openbare school gaat, heb je minder
kans op een topbaan dan als je naar een
privschool gaat. Als je een vrouw bent,
verdien je nog altijd minder dan een
man.
Zelf ging de dochter van een anglicaanse predikant ook naar een openbare lagere school, maar ze sleepte een plek op een
meisjesschool binnen, en ging vervolgens
geografie studeren in Oxford.

dum, in Noord-Ierland om n Ierland.

May weigert te garanderen dat EU-burgers die nu al in het VK wonen, mogen
blijven na de Brexit. Ze wil eerst onderhandelen. De Schotse premier noemt dat
schandalig.

Immigratie
De Britten willen minder immigranten. Maar als minister van Binnenlandse
Zaken kreeg May de nettomigratie (aantal
immigranten minus aantal emigranten)
maar niet omlaag. Dat kwam volgens haar
doordat EU-burgers dankzij het recht op
vrij verkeer binnen de Unie gewoon naar
het VK konden komen. Nu heeft ze kans
om te laten zien hoe zij post-Brexit die
aantallen wel naar beneden krijgt. Zonder
dat het de economie schaadt sommige
sectoren, bijvoorbeeld de horeca en landbouw, draaien op immigranten.

Verkiezingen
De roep om vervroegde verkiezingen
klonk maandag onmiddellijk. De Liberaal-Democraten herhaalden dat zij het
onjuist vinden dat de nieuwe premier
slechts door 199 Conservatieve Lagerhuisleden is benoemd. Labour wil ondanks de eigen leiderschapsstrijd ook
verkiezingen. Omdat de oppositie in chaos verkeert, zou de kans op winst groot
zijn, en het zou haar mandaat vergroten.
Maar May wil eerst stabiliteit en rust.

Get on with the job

Mouwen opstropen en je werk doen.
Dat was Mays motto de afgelopen jaren.
[+]Zeliepnietwegpagina5

Schotland bij het VK houden

Het grootste risico voor een postBrexit-land is dat het VK van Groot-Brittanni en Noord-Ierland scheurt. De
Schotten en Noord-Ieren stemden voor
EU-lidmaatschap, en zien zich nu uit die
EU gehaald. In Schotland roept men om
een nieuw onafhankelijkheidsreferen-

x(7B0BB4*KKLKKT( +$!$!{!=!.

BEZORGINFORMATIEnrc.nl/serviceof0885720572
INHOUD Binnenland6-9|HetGroteVerhaal10-11|Buitenland12-15|Opinie16-17|Wetenschap18|
Boeken19|EconomieE1-6|FamilieberichtenE7-9|SportE10-11|CultuurC4|MediaC1-3,5-7|ColofonC7 mat/mvr08.00-19.45uur,zaterdag11.00-16.30uur

Lees de krant ook online

Zo geregeld
Ga naar nrc.nl/activeer

BELGI&LUXEMBURG 2,50

Dooronzecorrespondent
TitiaKetelaar

2 In het nieuws

Gijzel misbruik-archief niet

et Nationaal Archief kan niet serieus genoeg genomen worden. Het fungeert immers als het geheugen
van Nederland. Het was logisch dat dit rijksarchief
op voorhand het archief van het onderzoek naar het
kindermisbruik in de Rooms-Katholieke Kerk toegezegd kreeg. Dit onderzoek, door een commissie onder leiding van
oud-politicus Wim Deetman (CDA), betrof immers een pijnlijk,
met man en macht verhuld onderdeel van de Nederlandse geschiedenis. Alleen al uit respect voor de slachtoffers, moet worden voorkomen dat het weer vervaagt tot petite histoire. En dat is
precies wat nu toch dreigt te gebeuren. Want op de afspraak met
het Nationaal Archief over de verzamelde gegevens wordt teruggekomen.
Opdrachtgever voor het onderzoek was de R.-K. Kerk die toestond
dat de eigen archieven werden ingezien op voorwaarde dat de
kopien vernietigd werden. Verder zijn gespreksverslagen ondergebracht bij een notaris, met opdracht tot geheimhouding. Dat
zijn al flinke happen uit het achterliggende materiaal waarop de
commissie-Deetman zijn conclusies baseerde. En nu gaat de rest
k niet naar het Nationaal Archief. Want Deetman besloot het,
alsof het zijn priv-archief betreft, onder te brengen bij het Erfgoedcentrum Kloosterleven. Daar zal inzage worden bepaald door
een stichting die hij in het leven riep.
De commissie-Deetman heeft na zes jaar haar onderzoek afgerond. De Kerk heeft haar knopen geteld, excuses gemaakt en
slachtoffers genoegdoening gegeven. Maar klaar is de kwestie
niet. Over het kindermisbruik in de R.-K. Kerk is nog een vracht
aan wetenschappelijk onderzoek aan de orde, historisch, sociologisch, theologisch, psychologisch en psychiatrisch. Zulk onderzoek kan nu door een betrokken partij de toegang tot het archiefDeetman worden ontzegd. Want de Archiefwet, die stelt dat de
rijksarchivaris bepaalt wie inzage krijgt, staat buiten spel.
Wordt inzage geweigerd dan kan het erop lijken dat de Kerk, met
een reputatie op dat gebied, zulk onderzoek liever niet heeft.
Slachtoffers kunnen de indruk krijgen dat ze opnieuw onderhevig
zijn aan de macht van een instituut dat niet wilde weten dat zijn
personeel zich aan hen vergreep.
De R. -K. Kerk zou er goed aan doen nu de wijste te zijn, samen
met de voorzitter van de commissie. Ten bate van wetenschappelijk onderzoek en om de schijn van belangenverstrengeling te vermijden, mag het archief van de commissie-Deetman niet gegijzeld
worden. Het onderbouwt de geschiedenis van de kerk, maar ook
van Nederland. Het hoort thuis in het Nationaal Archief.

Van Gogh sneed niet zijn

oorlel af, maar hele oor
Archiefvondst Briefje van arts beindigt volgens museum discussie
Dooronzeredacteur
ArjenRibbens
AMSTERDAM. Vincent

van Gogh
heeft op 23 december 1888 in Arles
niet een deel van zijn linkeroor afgesneden, zoals doorgaans werd gedacht, maar zijn gehele oor.
Dat staat in het vandaag verschenen boek Van Goghs oor, geschreven
door de Ierse publicist Bernadette
Murphy. Daarin openbaart zij een in
een Californisch archief gevonden
brief van Flix Rey, de ziekenhuisarts
die de kunstenaar na zijn zelfverminking verzorgde.
Het uit 1930 daterende briefje is gericht aan de Amerikaanse schrijver Irving Stone, die zich destijds voorbereidde op Lust for Live, zijn gefictionaliseerde levensbeschrijving van
Van Gogh, die in 1956 succesvol werd
verfilmd met Kirk Douglas in de
hoofdrol.
Op een receptbriefje tekende ziekenhuisarts Rey voor Stone hoe Van
Gogh zijn oor had afgesneden en
schreef daarbij: Het oor is met een
scheermes afgesneden langs de stippellijn. Daaronder maakte Rey een
tekening van het aspect van wat er
over was van de oorlel een friemeltje.
Op een gezamenlijke persconferentie hebben het Van Gogh Museum en

VincentvanGogh:Zelfportret
metverbondenoor(uitsnede),
1889.

Murphy het briefje van Rey vanmorgen openbaar gemaakt. Volgens Louis
van Tilborgh, senior onderzoeker bij
het museum en hoogleraar kunstgeschiedenis, betreft het een document met een grote gevoelswaarde,
dat een einde maakt aan een langlopende discussie.
Dat Van Gogh een heel oor in een
pakketje had afgegeven bij een bordeel werd destijds al door diverse
ooggetuigen verklaard. Maar omdat
Jo van Gogh-Bonger, de weduwe van
Vincents broer Theo, en ook twee
vrienden die Van Gogh vlak voor zijn
dood nog hadden gezien later verklaarden dat de kunstenaar slechts
een klein deel van het oor miste, werd
dat de geldende opvatting over de
gang van zaken.
Over de aard van de zelfverminking
liet Van Gogh zelf niets los. Hij bagatelliseerde zijn daad en meldde in zijn
brieven alleen dat er zeer veel bloedverlies was geweest. Ook grapte hij
dat het tijd werd voor een oor van papier-mach.
Het briefje van dokter Rey is tot 25
september te zien in het Van Gogh
Museum in Amsterdam op de tentoonstelling De waanzin nabij, Van
Gogh en zijn ziekte.
[+]Hetoorvaneengevoeligeman

HetGroteVerhaal10-11

Directeur Nyenrode Amsterdam

huurde eigen ICT-bedrijf in
Belangenverstrengeling
Bestuur Nyenrode vond het
ongewenst dat directeur
Anton Busselman zijn eigen
ICT-bedrijf inhuurde, maar liet
de zaak rusten.
Dooronzeredacteur
HugoLogtenberg
AMSTERDAM.Anton Busselman, de

onlangs op een zijspoor belande directeur van de Nyenrode New Business School (NNBS) in Amsterdam,
huurde vorig jaar zijn eigen ICT-bedrijf in voor 90.000 euro.
Dat blijkt uit onderzoek van NRC.
Busselman kwam onlangs in opspraak nadat zes NNBS-medewerkers
in een vertrouwelijke brief aan het
college van bestuur van Nyenrode beschuldigingen aan zijn adres uitten.

Busselman zou zich recentelijk hebben misdragen op een studiereis met

studenten naar China. En studente
diende een officile klacht in. Nyenrode startte een extern onderzoek,
Busselman deed een stap opzij.
NNBS kampt al jaren met organisatorische problemen. Eind 2014 werd
de toenmalig directeur ontslagen wegens incompatibilit dhumeur met
het college van bestuur. Dat stelde
Busselman aan om orde op zaken te
stellen. Hij huurde op 15 mei 2015 zonder ruggespraak met de top van Nyenrode voor 90.000 euro het bedrijf Solid Online in, een ICT-bedrijf waarvan
hij 25 procent van de aandelen bezit.
Hoewel Busselman zijn aandeelhouderschap bij zijn aantreden had
gemeld aan de personeelsafdeling,
was de top van Nyenrode niet op de
hoogte. Die was naar eigen zeggen
onaangenaam verrast toen die er in
september 2015 bij toeval op stuitte.

Collegevoorzitter
Misa
Dzoljic
noemde de belangenverstrengeling
tegenover Busselman destijds ongewenst. Toch liet het bestuur zich
door hem overtuigen van de noodzaak van de tijdelijke inhuur en liet
de zaak rusten.
De werkzaamheden van Solid Online voor NNBS lopen nog altijd. In september begint de invoer van een
nieuw ICT-systeem. NNBS zal, naar eigen verwachting, de diensten van Solid Online nog een jaar gebruiken.
Busselman stelt in een reactie: In
de tekortschietende organisatie die ik
aantrof, was het zeer urgent om een
goed ICT-systeem te hebben. Naar
eigen zeggen is hij volstrekt transparant geweest over zijn belang in Solid
Online. Ook over de inhuur van diensten. Over de Chinareis wil hij niets
kwijt zolang het onderzoek loopt.
[+] SchokbijNyenrodepagina10-11

FOTOROBINVANLONKHUIJSEN/ANP

et dertien ministers en zeven staatssecretarissen

beschikt Nederland niet over een overdreven grote
regeerploeg. Dat vindt een aantal ministers uit het
kabinet ook, getuige hun opmerkingen afgelopen
zaterdag in NRC. Er mag volgens hen uitbreiding
komen, want ze hebben het nu wel heel erg druk.
Nu is druk een rekbaar en tevens modieus begrip. Zeker onder
mensen met een baan is druk bijna het standaardantwoord geworden op de vraag hoe het ermee gaat. Goed organiseren is vaak
de remedie. Taken niet doen of delegeren kan heilzaam werken.
Druk wordt pas een probleem als noodzakelijke taken blijven liggen of gewoonweg niet worden uitgevoerd.
De vraag is of in het landsbestuur de kritische grens is bereikt.
Niet volgens premier Rutte (VVD). Hij blijft voorstander van een
klein kabinet, zei hij tegenover RTL Nieuws in een reactie op de
klachten van zijn collegas. De kracht van een klein kabinet is
keuzes maken, aldus Rutte. Daar zit de kern van het probleem,
want worden die keuzes voldoende gemaakt? Dat is overigens niet
alleen een zaak van de ministers, maar vooral ook van de Tweede
Kamer die bewindslieden te allen tijde ter verantwoording kan
roepen. Ook in de politiek geldt de wet dat aanbod vraag schept.
Naast ministers met overvolle agendas bestaan er evenzogoed
voorbeelden van ministers met een overzichtelijke portefeuille.
Ooit werd D66er Roger van Boxtel, die het grotestedenbeleid onder zijn hoede had, door de oppositie neergezet als minister voor
spek en bonen. Hij zat op een gecreerde ministerspost omdat
de politieke opportuniteit dit getalsmatig vereiste.
Hetzelfde dreigt bij de volgende kabinetsformatie te gebeuren.
Gezien de tot 2019 geldende krachtsverhoudingen in de Eerste
Kamer zal een nieuwe coalitie die wil rekenen op een meerderheid in de Senaat uit minstens vier partijen moeten bestaan. Om
alle partijen voldoende in het kabinet vertegenwoordigd te laten
zijn, is uitbreiding van het aantal ministersposten onontkoombaar, luidt de veel gehoorde theorie op het Binnenhof.
Gezien de ervaringen uit het verleden kan het die kant op gaan.
Een ander ervaringsfeit uit het verleden is dat de verdeling van
ministers- en staatssecretarisposten vaak een sluitstuk van de kabinetsformatie vormt. Er is al heel wat mee gewonnen als politici
het hier niet op aan laten komen, en reeds nu niet gehinderd
door een verkiezingsuitslag alvast het nodige voorwerk verrichten. Onderzocht kan bijvoorbeeld worden hoe reel de klachten
zijn en of meer staatssecretarissen wellicht een antwoord kunnen
zijn. Het vraagstuk ligt er. Nu nog een werkbaar antwoord.

DINSDAG12JULI2016

COLLECTIETHECOURTAULDGALLERY,LONDEN)

De minister van Drukke Zaken

vergt een serieus onderzoek

NRCHANDELSBLAD

MissieMaliLichamenvanomgekomenmilitairenteruginNederland
EINDHOVEN.OpvliegbasisEindhovenlanddemaandagavondeentransportvliegtuigvandeKoninklijkeLuchtmachtmetdelichamenvande29-jarigesergeantder1steklasseHenryHovingende24-

jarigekorporaalKevinRoggeveld. DetweemilitairenkwamenvorigeweekomhetlevenbijeenmortierschietoefeninginMali.NederlandneemterdeelaandeVN-missieMinusma.Eenderdemilitair,die
zwaargewondraakte,kwamvrijdagalterugenligtinhetCentraalMilitairHospitaalinUtrecht.Detoedrachtvanhetongevalwordtnogonderzochtdoordemarechaussee.

China verliest bij Hof in zeeconflict

Haags Arbitragehof China erkent de rechtsmacht van het tribunaal in Den Haag niet, maar lijdt wel gezichtsverlies
Dooronzeredacteur
FlorisvanStraaten
AMSTERDAM.China kan juridisch ge-

zien geen aanspraak maken op het

grootste deel van de Zuid-Chinese
Zee, zoals het al decennia lang doet.
De historische gronden die China
hiervoor aanvoert hebben geen
rechtskracht, aldus een tribunaal van
het Permanent Hof van Arbitrage in
Den Haag dinsdagochtend.
Het tribunaal, dat valt onder de Verenigde Naties, stelde eveneens vast
dat China niet het recht heeft om rond
minuscule koraaleilandjes, die het
heeft opgehoogd en uitgebreid een
exclusieve economische zone van
200 mijl uit te roepen. Bij een van de
atollen, Reed Bank, schond China ook
de soevereine rechten van de Filippijnen, constateerde het Hof.

China had vooraf al verklaard de

rechtsmacht van het tribunaal niet te
erkennen en een uitspraak te zullen
negeren. Die uitspraak is echter bindend, al beschikt het Permanent Hof
van Arbitrage niet over middelen om
die af te dwingen. In een eerste reactie noemde het de uitspraak slecht
gefundeerd.
Voor Beijing betekent de uitspraak
niettemin belangrijk gezichtsverlies
in de internationale arena. Het kan nu
door zijn tegenstanders worden afgeschilderd als een land dat zich niet bekommert om de internationale
rechtsorde. De uitspraak geeft vooral
kleinere landen in de regio zoals de
Filippijnen, Vietnam en Brunei een
steun in de rug. Ook Japan, Indonesi
en de Verenigde Staten volgden de
uitspraak met argusogen.
De uitspraak is van groot belang om

HOOGGERECHTSHOF

VERBODENWAPENBEZIT

VOETBAL

Hoge rechter onder vuur na

uitspraken tegen Trump

Negen maanden cel geist

tegen leden Hells Angels

AZ-spits Vincent Janssen stapt voor

20 miljoen euro over naar de Spurs

AMSTERDAM.De Amerikaanse hoge rechter Ruth Ba-

AMSTERDAM.Het Openbaar Ministerie heeft negen

AMSTERDAM.Aanvaller Vincent Janssen (22) verhuist voor ruim 20

der Ginsburg ligt onder vuur na een politieke uitspraak over de lopende verkiezingscampagne. De 83jarige Ginsburg zei dit weekend in een interview met
The New York Times dat ze zich geen Amerika wil
voorstellen waarin Donald Trump tot president is
verkozen. Volgens critici had zij dit als hoge rechter
niet moeten doen omdat het haar onafhankelijkheid
in gevaar kan brengen, mocht zij zich ooit over een
zaak moeten uitspreken waarbij de president betrokken is. Ginsburg staat bekend als voorvechter van de
linkervleugel in het Hooggerechtshof. (NRC)

maanden cel geist voor verboden wapenbezit tegen

twee mannen die lid zijn van de motorclub Hells Angels. De mannen, 37 en 43 jaar oud, werden in april
opgepakt bij een vechtpartij tussen de Hells Angels en
de rivaliserende Mongols, bij een Rotterdams Van der
Valkhotel. Justitie kon niet bewijzen dat de mannen
betrokken waren bij de vechtpartij, waarbij ook een
groot aantal schoten werd gelost. Daarom worden de
mannen niet vervolgd voor mishandeling. De politie
vond ongeregistreerde wapens en munitie bij de motorbendeleden thuis. (NRC)

miljoen euro van AZ naar de Engelse topclub Tottenham Hotspur. Dat

meldt de BBC. De international is volgens de Britse omroep zondag al gekeurd door
de Spurs. Janssen kende een
spectacuair eerste seizoen in
de eredivisie, waar hij met 27
doelpunten topscorer werd.
AZ nam hem een jaar geleden
voor nog geen half miljoen euro over van Almere City. (NRC)

Territoriaalconflict
Claim territoriale
wateren
China
Taiwan
Vietnam
Filippijnen

TAIWAN

CHINA

ZuidChinese
FILIPPIJNEN
VIETNAM Zee

MALEISI

BRUNEI

500 km

NRC 120716 / RL / Bron: AMTI, Lowy Institute

dat het om een zeer strategisch gebied gaat, waar veel koopvaardijschepen doorheen varen. Behalve de Filippijnen en China maken onder meer
ook Vietnam en Brunei aanspraak op
delen van de zee, zowel uit territoriale overwegingen als om er te vissen
en olie en gas te winnen uit de zeebodem. De claims raken vooral de
Spratly-eilanden en de Paracellen.
De Filippijnen wendden zich in
2013 tot het Hof van Arbitrage omdat
China in strijd met het internationale
zeerechtverdrag zou handelen. Zowel
de Filippijnen als China is daarbij partij. Manila stoorde zich aan de agressieve wijze waarop China de laatste
jaren zijn machtspositie in de ZuidChinese Zee probeerde te versterken.
Dat deed China onder meer door
rotspunten en atollen op te hogen en
te vergroten tot kleine eilandjes,

waarna het een exclusieve economische zone voor zich opeiste rond dit
territorium. China maakt bovendien
aanspraak op bijna de hele Zuid-Chinese Zee op grond van een omstreden
lijn rond negen punten in de zee.
Niet voor niets had China vooraf uit
alle macht geprobeerd steunbetuigingen van andere landen te krijgen voor
zijn standpunt dat het de soevereiniteit heeft over vrijwel de hele ZuidChinese Zee. Volgens Beijing zou het
daarbij gaan om zestig tot zeventig
landen. Slechts een handjevol heeft
dat echter openlijk bevestigd.
Met spanning wordt nu uitgekeken
naar de volgende stap van China.
Juist de laatste dagen hield het uitgebreide militaire oefeningen in de
Zuid-Chinese Zee. Ook de VS hebben
echter een vliegdekschip naar het gebied gestuurd.

Iets minder allergie bij duimzuigers

Dooronzeredactiewetenschap
AMSTERDAM.Kinderen die duim-

zuigen of nagelbijten, hebben later

in hun leven minder last van allergische huidreacties. Dat blijkt uit een
Nieuw-Zeelandse studie van de University of Otago die maandag werd
gepubliceerd in Pediatrics. De onderzoekers vonden geen verband
tussen duimzuigen of nagelbijten en
een verminderd risico op astma of
hooikoorts.
Van de duimzuigende of nagelbij-

tende kinderen vertoonde 38 procent op 13-jarige leeftijd een allergische huidreactie na zo'n prikje, bij
kinderen die dat niet hadden gedaan
was dat 49 procent. Van de kinderen
die zowel hadden duimgezogen als
nagelgebeten reageerde slechts 31
procent op het prikje. Dat effect
bleef tot op 32-jarige leeftijd bestaan.
Volgens de onderzoekers is het
nieuw bewijs voor het bestaan van
de zogeheten hygine-hypothese,
dat blootstelling op jonge leeftijd

aan vuil en bacterin, mensen later

beschermen tegen overdreven allergische reacties.
Het is echter de vraag of een verminderde gevoeligheid voor allergische huidreacties in de praktijk medische voordelen met zich meebrengt, als ernstiger allergische reacties zoals astma en hooikoorts er
niet door benvloed worden. De onderzoekers zeggen daarom zelf al
dat hun resultaten geen reden moeten zijn om het duimzuigen of nagelbijten bij kinderen te stimuleren.

4 In het nieuws

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Ineens zocht iedereen naar Pikachu

Zij liep niet weg, nu wordt ze premier

Vier vragen over

Pokmon Go

Brexitpremier Woensdag wordt Theresa May premier van Verenigd Koninkrijk. Ze wil Brexit regelen, al was ze voor Blijven.

Zie je mensen op straat met

hun telefoon virtuele beesten
zoeken? Dat is een game. Maar
niet in het AMC graag.

LONDEN.En weer is een Vertrekker

AMSTERDAM.Twintig jaar na de eer-

FOTOPIROSCHKAVANDEWOUW/ANP

ste Pokmon-game is de wereld opnieuw in de ban van de vrolijk gekleurde Japanse fantasiewezens.
Hoewel, de wereld?
Pokmon Go is alleen nog te spelen in de Verenigde Staten, Australi
en Nieuw-Zeeland, toch belandde
het spel binnen 24 uur na de release
vorige week op de hoogste positie in
de iOS en Android downloadlijsten.
Het idee achter het gratis spel is
vrij eenvoudig: smartphonegebruikers gaan buiten op jacht naar Pokmon (kan zowel enkelvoud als meervoud betekenen) en proberen die te
vangen. Ook in Nederland, waar het
spel nog niet officieel beschikbaar is.
Het Amsterdams Medisch Centrum
riep gisteren bezoekers op om weg te
blijven, nadat mensen met hun mobiele telefoon op zoek waren naar de
beesten in de kelders van het ziekenhuis. Openbare gebouwen worden
door de makers van het spel vaak
aangewezen als trainingslocatie,
waar spelers om dienen te strijden.
Vier vragen over Nintendos eerste
augmented reality game.

Fijn toch, gamen verplaatst zich

naar buiten?

NederlandsegamersinLeerdam spelenPokmonGo
Klopt, al heeft dat ook weer nadelen.
Op sociale media circuleren fotos
van automobilisten die al rijdend
spelen. Het gerucht dat een man
hierdoor een enorm auto-ongeluk
veroorzaakte, bleek vals, maar andere incidenten lijken waargebeurd.
Volgens het Brabants Dagblad zijn
drie Tilburgers vrijdag beroofd van
hun telefoon toen zij om half vier s
nachts in een park liepen om Pokmon te vangen. In de Amerikaanse

staat Missouri gebruikten criminelen

de game om spelers naar verlaten gebieden te lokken om ze te beroven.
Volgens de lokale politie plaatsten de
overvallers een virtueel baken in het
spel, waardoor het leek alsof ze andere spelers uitnodigden met hen te
komen spelen.

Heeft Nintendo eindelijk weer

een hit te pakken?
Daar lijkt het op. Maandag steeg de

beurswaarde van Nintendo met 24,5

procent. Dat betekent dat het concern in een klap 8 miljard euro meer
waard werd prettig voor het Japanse bedrijf dat naarstig op zoek was
naar een nieuw succes. Nintendo
heeft sinds de piek van het aandeel
in 2008 driekwart van zijn beurswaarde verloren.

de servers overbelast en werd de lancering in veel landen uitgesteld. Toch

weten Nederlandse spelers die beperking te omzeilen door bijvoorbeeld een Australische Apple-account aan te maken. Volgens de Wall
Street Journal is het spel binnen enkele dagen beschikbaar in Europa en
Japan.

[+] VirtueleratteninCentralParkpa-

Wanneer komt het spel hier?

Door het grote aantal spelers zijn

gina24

Zitten er wel of niet ISers tussen migranten?

Terrorismebestrijder Dick Schoof ziet opeens veelvuldig misbruik vluchtelingenroute door jihadisten. Onbekend is of aanslagplanners Nederland bereikten
Dooronzeredacteur
ChristiaanPelgrim
DENHAAG. In het najaar zei de Natio-

naal Cordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), Dick

Schoof, nog dat het onwaarschijnlijk was dat IS-strijders via vluchtelingenroutes naar en door Europa reizen. Deze maandag maakte Schoof
bekend dat dit in de zomer van 2015
tot diep in het najaar juist veelvuldig gebeurd is. PVV-leider Geert Wilders begon meteen te twitteren:
Rutte weigerde naar onze waarschuwingen te luisteren. Hoe zit het nou
met het reisgedrag van jihadisten?
Terrorismebestrijders vonden het
lange tijd onlogisch dat Islamitische
Staat de vluchtelingenstroom zou gebruiken, omdat het een omslachtige

route is. Onderweg komen migranten

steeds autoriteiten tegen die om hun
identiteitspapieren vragen. Dan zouden ze steeds hun valse identiteit en
valse vluchtverhaal moeten opgeven
en maar hopen niet ontdekt te worden.
Inlichtingendienst AIVD, waar de
NCTV zich grotendeels op baseert,
deed in 2015 onderzoek naar de
vluchtelingenstroom, staat in het
laatste jaarverslag van de geheime
dienst. De AIVD onderzocht enkele
meldingen, maar zag geen aanwijzingen van structureel misbruik van
migrantenstromen en asielprocedures door terroristische organisaties.
Na de aanslagen in Parijs, in november, bleek dat sommige aanslagplegers tch via bootjes over de Middellandse Zee naar Europa waren ge-

komen. Later bleek dat ook betrokkenen bij de aanslagen in Brussel, in

maart, de vluchtelingenroute gebruikten. Na deze aanslagen is veel
informatie vrijgekomen, zegt een

Gebruik asielroute door IS

was lang onwaarschijnlijk
woordvoerder van de AIVD. Ook de
samenwerking en gegevensuitwisseling tussen de diensten is aanzienlijk
gentensiveerd.
Europese inlichtingendiensten gingen nauwer samenwerken in de Counter Terrorism Group (CTG). Daar pro-

beren zij nu het oude inlichtingenprincipe voor wat hoort wat los te laten.
De geheime diensten zijn gewend om
hun inlichtingen te beschouwen als
waardevolle informatie die je niet zomaar weggeeft. Je ruilt ze hooguit voor
andere waardevolle inlichtingen.
Na elke aanslag zeiden politici weer
dat de Europese diensten ruimhartiger moesten gaan samenwerken. Bij
het CTG is het nu de bedoeling dat de
diensten hun inlichtingen over mogelijke terroristen uitwisselen zodra ze
denken dat een ander Europees land
daar baat bij heeft.
De Parijse aanslagplegers liepen
overigens niet de hele asielprocedure
door. Toen ze eenmaal in het Europese vrij-reizengebied waren, verlieten ze de gangbare vluchtelingenroute en lieten ze zich opvangen door

mensen uit hun jihadistische netwerk. Het lijkt er op dat deze aanslagplegers zich niet wilden blootstellen
aan de asielprocedure, waar hun identiteit en vluchtverhaal nog eens zorgvuldig bestudeerd zouden worden.
Volgens Dick Schoof is voor Nederland nog steeds niet vast te stellen
dat jihadisten via de vluchtelingenroute in Nederland zijn gekomen.
Maar hij kan het ook niet uitsluiten.
Onduidelijk is of IS-strijders met
plannen voor een aanslag Nederland
bereikt hebben. En of zij dan in asielzoekerscentra zitten, of die juist mijden. Er lopen op dit moment drie onderzoeken naar mensen die asiel hebben aangevraagd in Nederland die
mogelijk banden hebben met IS.

M.m.v.AndreasKouwenhoven

vertrokken. Andrea Leadsom, in de

race om David Cameron als leider van
de Conservatieve partij op te volgen,
gaf maandag op. Daarmee is Theresa
May de nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk geworden. Woensdag
treedt ze aan.
Het betekent dat de scheiding van
de Europese Unie in handen is van iemand die voor lidmaatschap was. Alle
prominente voorstanders van een
vertrek uit de EU stapten op in de twee
weken sinds de Britten voor die Brexit
stemden: Boris Johnson, Nigel Farage,
UKIPs tweede man Paul Nuttall, en nu
Leadsom. Michael Gove werd door
zijn eigen partij afgestraft voor de rol
die hij speelde bij het vertrek van Johnson. Het mantra van Cameron tijdens het referendum, dat de Britten
doorzetters zijn in het zicht van moeilijkheden, geen opgevers, blijkt
daarmee voor de kopstukken van het
pro-Brexit-kamp toch niet te kloppen.
May, die eerder tot het Blijven-kamp
hoorde, zet de scheiding van de EU
door. Brexit betekent Brexit, en we
zullen er een succes van maken, herhaalde ze nadat ze was benoemd tot
partijleider. Ze werd met luid applaus
ontvangen door haar partijgenoten.
Ook door hen die voor Brexit waren.

CV

TheresaMay

De gelederen sloten zich

s Ochtends zei ze in een toespraak dat
er geen pogingen [zullen] worden
ondernomen via de achterdeur weer
lid te worden. Een tweede referendum sloot ze uit: Het land stemde
voor verandering. Ze verweet het politici en de topmannen van bedrijven
de wil van het volk te negeren, en
te klagen over de uitslag. Dat zal zij
niet doen, beloofde ze.
May gaf die toespraak een uur voordat Leadsom bekendmaakte de strijd
om het partijleiderschap te staken.
Daarbij verwees zij overigens niet
naar afgelopen weekeinde, toen ze
hevig onder vuur kwam te liggen na
uitspraken over May, die volgens haar
ongeschikt zou zijn als premier omdat ze kinderloos is. Ik geloof dat je
als moeder een belang hebt bij de toekomst van ons land, een tastbaar belang, zei Leadsom tegen The Times.
Leadsom zei op te geven omdat

TheresaMaryMay (1oktober
1956),geborenBrasier.
In1997 inLagerhuisvoorkiesdistrictMaidenhead.Werkteeerder
ondermeervoorBankofEngland.
In2002 eerstevrouwelijkepartijvoorzittervandeConservatieven.
Zeidatpartijmoestveranderen.
Wewordengezienalsrotzakken.
FOTOPETERNICHOLLS/REUTERS

Dooronzeredacteur
ReinierKist

Pardon... augmented reality game?

In Pokmon Go zoeken spelers in hun
omgeving naar virtuele monsters die
in hun smartphonescherm verschijnen. De Pokmon worden uitgezet
via een algoritme. Het spel maakt gebruik van augmented reality: op je
smartphone zie je via je camera de
echte wereld, de app legt daar een virtuele laag overheen waardoor op
straat virtuele wezens kunnen verschijnen. Doel is de Pokmons te vangen, te trainen en met elkaar te laten
vechten. Een zoektocht kan ver gaan.
Spelers blijken veel over te hebben
voor zeldzame Pokmon: uren rijden
of zwerven door onherbergzame gebieden.

een leiderschapsstrijd van negen

weken op zon kritiek moment [voor
het land] hoogst onwenselijk is en ze
verwees naar de aanzienlijk grotere
steun die de ervarener May had van
Conservatieve collegas in het Lagerhuis. De twee zouden tot begin september langs lokale partijafdelingen
gaan. Dat is nu niet meer nodig, al kijkt
het partijbestuur hoe de leden toch
nog zeggenschap kunnen hebben.
Direct na haar aankondiging sloten
de gelederen zich in de Conservatieve
partij, en schaarden onder andere Johnson en Gove zich achter May. De
verwachting is dat zij een aantal Brexiteers in haar kabinet zal benoemen.
In haar toespraak maandagochtend
zei May de uitslag van het EU-referendum te hebben gelezen als een aanklacht tegen de politiek. Kiezers
hadden niet het idee dat ze grip hadden op hun eigen leven, zei ze, en
verwees daarbij naar de komst van
immigranten, gewetenloze bazen
en toegenomen ongelijkheid. Ze riep
op tot een nieuw soort conservatisme: dat niet voor de bevoorrechte
weinigen, maar voor ons allen
werkt. Cameron zal woensdag na het
wekelijkse vragenuurtje zijn ontslag
aanbieden aan de koningin.

Dooronzecorrespondent
TitiaKetelaar

TheresaMay,dinsdagvoordelaatstekabinetsvergaderingonderleidingvanDavidCameron,diezijopvolgtalspremier.

In2010 ministerBinnenlandseZaken.Erwarenwelcontroverses.In
2011bleekdouane4maandennauwelijkstehebbengefunctioneerd.
In2012waserooksucces:najaren
strijdwerdradicalegeestelijkeAbu
Hamzauitgezet.OoktradMayop
tegengeldverspillingbijpolitie.
In1980 trouwdezemetbankierPhilipMay.Zeblevenzonderkinderen.

Eagle daagt Corbyn uit in burgeroorlog bij Labour

M/V in het nieuws
Angela Eagle

Dooronzecorrespondent
TitiaKetelaar

De interne strijd bij de Britse

Labour-partij laait op.
Waarnemers spreken van een
burgeroorlog. De partij dreigt
te scheuren.

LONDEN.Angela Eagle, tot twee we-

ken geleden schaduwminister van

Handel, doet een gooi naar het leiderschap van de Labour-partij. Nog
geen jaar nadat de huidige leider, Jeremy Corbyn, werd gekozen, barst
daarmee opnieuw een leiderschapsstrijd los binnen de grootste oppositiepartij van het Verenigd Koninkrijk.
Die strijd zal bijna onvermijdelijk
leiden tot een scheuring van Labour.
Partijprominenten hebben het al
over een burgeroorlog. Want de
partij is onverenigbaar verdeeld. Niet
over beleid, maar over Corbyns kansen verkiezingen te winnen.

Ze vindt Corbyn geen leider

Hij is niet in staat met de kiezer te

communiceren, en nu heeft hij ook

het vertrouwen van de parlementsleden verloren, zei Eagle zondag in
het tv-programma Peston on Sunday.
Hij verstopt zich, ontkent dat dit
waar is. Dat is geen leiderschap. Hij is
geen slechte man. En: Hij is alleen
geen leider.
Het EU-referendum heeft ons
land verdeeld en in onzekerheid achtergelaten, voegde ze maandag toe.
We hebben een sterke oppositie nodig.

Partijregels in het geding

Of Eagle enige kans maakt, hangt af
van hoe het partijbestuur van Labour
de regels interpreteert. Als Corbyn
als zittend leider automatisch mee
mag doen aan de strijd, zullen de half
miljoen leden die hem vorig jaar kozen dat waarschijnlijk nu weer doen.

Eagle (55) is lang niet zo populair.

Wel geniet ze grote bekendheid.
Ze zit al sinds 1992 in het Lagerhuis
en was onderminister in het eerste
kabinet-Blair.
Dat laatste kan haar opbreken: ze
stemde in 2003 voor de inval in Irak.
Dat is door de publicatie van het
Chilcot-rapport vorige week over de
besluitvorming rond die oorlog weer
een heikel thema.

Mogelijk nieuwe partij

Als Eagle niet wint, zullen diegenen
die haar steunen mogelijk een nieuwe partij willen oprichten.
Maar als het bestuur besluit dat
Corbyn net als Eagle eerst 51 handtekeningen van Lagerhuisleden moet
verzamelen, heeft hij een probleem.
Corbyn behaalde vorig jaar nipt de
vereiste steun, omdat collegas toen

vonden dat het radicaal linkse geluid

gehoord moest worden in de strijd
om het leiderschap. Tegen ieders
verwachting in werd hij de leider van
de partij.
De kans lijkt klein dat hij nu weer
51 collegas bereid vindt. Slechts
veertig Lagerhuisleden steunden
Corbyn toen er vorige week een motie van wantrouwen tegen hem werd
ingediend, 172 parlementarirs stemden in met de motie. Toen waren bijna alle schaduwministers al opgestapt. Met moeite kreeg Corbyn een
nieuw schaduwkabinet rond.
Alleen: als hij niet meedoet, zal de
partijaanhang woedend zijn. De kans
bestaat dan dat Corbyn besluit een
nieuwe partij op te richten, met een
linksere koers dan Labour nu voert.
Volgens sommige critici zou hij daarop aansturen.

6 Binnenland

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Marianne de Visser (66) heeft talloze patinten moeten vertellen dat ze een erfelijke, onbehandelbare spierziekte
hadden. Dus weet ze als geen ander: een goed slechtnieuwsgesprek is het begin van een goed levenseinde.
sen moeten zeggen dat ze niet lang
meer te leven hebben en dat het einde zwaar zal zijn. Ze zwijgt even en
zegt dan dat je als arts altijd al weet
dat je maar weinig mensen echt beter
kunt maken. Diabetes, hart- en vaatziekten, aandoeningen aan darmen,
longen, nieren allemaal chronisch.
Ze begint over haar zusje dat op
haar achtentwintigste is overleden
bij een motorongeluk op Mallorca.
Ze zat achterop bij een jongen, een
vakantieliefde, ze zijn samen in het
ravijn gestort. Ze weet dus wat de
dood in een familie kan aanrichten.
Ze is er, zegt ze, een betere dokter
van geworden. Achter elke voordeur
gaan tragedies schuil en ze zal er
nooit aan voorbijgaan als mensen
haar vertellen dat ze een kind, een
broer of een zusje verloren hebben.
Ze weet ook hoe het voelt om zelf
met een ernstige ziekte geconfronteerd te worden, ze heeft borstkanker gehad. Hoe werd het slechte
nieuws haar gebracht?
Niet. Ze was met een raar wondje
op haar borst naar de huidarts gegaan en die zei dat het wel niets zou
zijn. Een paar dagen later was ze zelf
in het computersysteem op zoek gegaan naar de uitslag van de patholoog. En toen was het dus wl wat.
Wat zegt ze tegen patinten die
bang zijn dat ze zullen stikken? Dat
is de grootste angst, zegt ze. We
zeggen: het gebeurt niet van de ene
op de andere dag, en we laten je niet
alleen. Als je kortademig wordt, krijg

Dooronzeredacteur
JannetjeKoelewijn

Tweede Wereldoorlog
De Joodse Carry Ulreich zat
tijdens de oorlog
ondergedoken in Rotterdam.
Ze hield een dagboek bij, dat
binnenkort verschijnt.
Dooronzeredacteur
FreekSchravesande
AMSTERDAM.Met het hele gezin zat

Carry als meisje ondergedoken op n

slaapkamer. Drie jaar lang. De kraan
zomaar opendraaien kon niet, het toilet doortrekken evenmin. De buren
zouden het misschien merken. En
toen de Duitsers eens binnenvielen,
verscholen ze zich gauw in een verholen ruimte achter een kast.
De dagboeken van de Joodse Carry
Ulreich hebben best wat raakvlakken
met die van Anne Frank. Ze zijn pas
onlangs ontdekt en komen in oktober
uit. De Nederlands-Joodse Ulreich
was veertien jaar oud toen de oorlog
begon. Ze schrijft verzorgd, gepolijst,
zegt VU-historicus Bart Wallet. Je
hebt het gevoel alsof je erbij bent.
Ook hr dagboeken lijken geschreven om te worden gepubliceerd.
Maar Carry Ulreich werd nt meegevoerd. Toen de Duitse soldaten bij
een razzia het onderduikadres binnenvielen, Mathenesserweg 28-C in
Rotterdam, begonnen de eigenaren
een vriendelijk praatje en de Duitsers
vertrokken weer. Ulreich maakte de

CarryUlreich (rechts)enhaarouderezusRachelinhunonderduiktijd.
bevrijding mee, ze schreef erover in
haar dagboeken, werd verliefd op een
Britse soldaat en vertrok naar Palestina. Daar stichtte ze een gezin. Carry
Ulreich is nu 89 jaar.
Haar zoon, uitgever in Isral, bracht
de dagboeken naar de Frankfurter
Buchmesse en raakte in gesprek met
Bart Wallet, onderzoeker naar de
Joodse geschiedenis. Die kreeg wel
vaker dagboeken aangeboden, maar
niet eerder zoiets bijzonders. De

Joodse gemeenschap in Rotterdam is

altijd onderbelicht gebleven. Ulreich
schrijft prachtig over het Joodse leven
dat ondanks de oorlog doorging.
Om deportatie te voorkomen ging
Ulreich werken bij de Joodse Raad. Ze
bracht koffie en thee rond bij Loods
24, de plek van waaruit de Rotterdamse Joden naar de concentratiekampen vertrokken. Ze staat tussen
de mensenmassas en schrijft hierover uitgebreid en vol emotie in haar

dagboeken. Mensen die ze kent ziet

ze uitreizen, onder wie Max Hagchenberg, een schoolgenoot waar ze een
oogje op had.
Alle feiten en details heeft historicus Bart Wallet onderzocht. Ze blijken allemaal te kloppen. Het verhaal
van Ulreich geeft wat hem betreft een
andere kijk op het Joodse leven dan
dat van Anne Frank. Ulreich was vromer. En haar leven in de onderduik
verliep eigenlijk minder atypisch dan
dat van Frank. Zoals veel onderduikers woonden ze met zn vijven op
n kamer. Ook Ulreich schrijft, net
als Anne Frank, in haar dagboeken
over flirten en over hoe het is om
dicht op elkaars lip te zitten.
Dagboeken over de Joodse Raad
zijn sowieso interessant, zegt hoogleraar holocaust- en genocidestudies
Johannes Houwink Ten Cate, die de
dagboeken nog niet kende. Ooggetuigenverslagen vanuit de Joodse
Raad zijn zeldzaam. Mensen die erover schreven konden bij ontdekking
rekenen op zware sancties van de
Duitsers. Na de oorlog was er bij leden van de Joodse Raad schaamte.
Woede werd op hen geprojecteerd.
Alsof ze zichzelf in een uitzonderingspositie hadden gemanoeuvreerd
om er beter van te worden.
Dat haar dagboeken uitkomen,
daar is Carry Ulreich nog beduusd
van. Binnenkort is ze in Nederland.
Bart Wallet: Ze heeft nooit gedacht
dat haar dagboeken bijzonder konden
zijn.

Ex-leider
No Surrender
verdacht van
liquidatieplan
Dooronzeredacteur
MarcelHaenen
ROTTERDAM.De oprichter en ex-lei-

der van motorclub No Surrender,

Klaas Otto, wordt door het Openbaar
Ministerie (OM) verdacht van betrokkenheid bij de beraming van een liquidatie. Dit is door opsporingsbronnen
bevestigd. In verband hiermee werd
de 48-jarige Otto vorige week vrijdagavond op verzoek van het landelijk
parket aangehouden in zijn cel.
Otto zat al sinds dinsdag 5 juli vast,
omdat hij zich volgens het OM in
Breda schuldig heeft gemaakt aan afpersing, witwassen en brandstichting. Vrijdag 8 juli oordeelde de rechter-commissaris in Breda dat zijn
voorlopige hechtenis kon worden opgeheven omdat er niet voldoende
ernstige verdenkingen waren. Vrijlating werd echter verhinderd door de
aanhouding in zijn cel. Justitie noch
Ottos advocaat Erik Thomas willen
zeggen wie geliquideerd dreigde te
worden.
Het OM doet er alles aan om te voorkomen dat Otto op vrije voeten komt.
Woensdag 13 juli dient een appl van
het OM tegen het besluit van de rechter-commissaris om hem vrij te laten.
De rechter-commissaris in Rotterdam
oordeelde maandag dat de aanhouding van Otto wegens het liquidatieplan niet onrechtmatig is. Donderdag
14 juli beslist deze of de voorlopige
hechtenis wordt verlengd in het liquidatieonderzoek.

Advertentie

Telkens verrast het me

weer hoe mensen zich bij
elkaar hebben geveegd

FOTOLARSVANDENBRINK

arianne de Visser,
hoogleraar neurologie in het AMC,
werd geboren met
een lui linkeroog.
Op haar derde
werd ze eraan geopereerd, op haar
tiende nog een keer, en de vrouw die
haar behandelde professor doctor
Catharina J.M. Velzeboer van het
Academisch Ziekenhuis der Vrije
Universiteit te Amsterdam werd
haar klassieke rolmodel. Ik vond
haar geweldig. Zo rustig, zo vriendelijk. Ik wilde ook oogarts worden.
Het werd dus neurologie, door dat
luie linkeroog. Marianne de Visser
ziet geen diepte en dat maakt een
mens onhandig. Ze weet nog hoe ze
bij haar co-schappen chirurgie aan de
haken stond weefsel weghouden
van de plek waar geopereerd wordt
en op haar donder kreeg omdat ze
een draadje niet goed afknipte.
Later merkte ze dat zij ook wel
wat betekend had voor Catharina
Velzeboer. Haar oogarts was bij haar
promotie en bij haar inauguratie, en
nadat ze was overleden kreeg De
Visser een briefje van haar broer: hij
was eens met zijn zuster langs haar
huis gereden en toen had ze gezegd
dat daar een heel goede vriendin
van haar woonde. De Visser: En ik
had haar maar een keer in de persoonlijke sfeer ontmoet, bij een
lunch voor mijn vijftigste verjaardag. Catharina Velzeboer was haar
leven lang alleen gebleven.
Marianne de Visser getrouwd,
maar vanwege haar werk nooit aan
kinderen begonnen is gespecialiseerd in neuromusculaire aandoeningen, ziekten die de zenuwen en
de spieren aantasten. Daar zijn er ongeveer zeshonderd van, bijna allemaal erfelijk en onbehandelbaar. Zenuwen raken toenemend beschadigd, spieren raken verlamd, tot de
dood erop volgt, soms al binnen een
jaar of twee. Dus als De Visser ergens
ervaring mee heeft, dan is het wel
met het voeren van slechtnieuwsgesprekken. We hebben onderzoek gedaan en alles bekeken en ik vind het
verschrikkelijk, mevrouw, meneer,
dat ik bij u de diagnose ALS moet
stellen. Door schade en schande
heeft ze moeten leren dat dit de beste manier is. Niets verhullen of verzwijgen. De klap meteen uitdelen. En
dan wachten.
Studenten geneeskunde worden
erin getraind, en wat haar nou zo verbaast: dat er in de landelijke nascholing van neurologen geen aandacht
voor is. Terwijl lle neurologen bijna
ltijd een vervelende boodschap voor
hun patinten hebben. Parkinson.
Multiple sclerose. Een hersentumor.
Een goed slechtnieuwsgesprek
dit wil ze graag gezegd hebben is
het begin van een goed levenseinde.
Als je het niet goed doet, kunnen
mensen zich van je afkeren. Ze gaan
zich verzetten. Mensen eisen duidelijkheid, en ze hebben gelijk. Ze willen de regie houden. En dan? Wat
doen mensen als ze horen dat ze ALS
hebben? Storten ze in?
Niet in de spreekkamer. Niet
zichtbaar. Vaak is het een bevestiging
van wat ze al vermoedden, met de
hulp van dokter Google. Mensen
voelen het haarfijn aan als iets echt
niet klopt. Vijftien, twintig jaar geleden wachtte ze tot een diagnose on-

Geen Anne Frank, maar dit

dagboek is ook heel bijzonder

BOEKCOVERUITGEVERIJMOZAEK

De dood moet je nooit verhullen

MariannedeVisser:Nederlandershebbeneenunieksoortnuchterheideneenhangnaarautonomie.
ontkoombaar was. Dan zei ze tegen
iemand met alleen een verlamde
hand dat het waarschijnlijk ALS was
(na uitsluiting van alle andere oorzaken). Maar patinten hebben niets
aan waarschijnlijk. Ze willen zekerheid. Al vindt ze het soms best eng
om die zekerheid zo vroeg al te geven. Ze kan er toch naast zitten.
Na de diagnose, zegt ze, hebben
patinten vaak even geen behoefte
aan haar. 80 procent gaat meteen
naar de huisarts om euthanasie te regelen. Na twee weken zien we de
patint terug en dan zijn er vaak wel
veel vragen. Ga ik stikken? Doet mijn
hartspier mee? Kan het gebeuren dat
ik morgen wakker word en helemaal
verlamd ben? En elke keer weer verrast het me hoe mensen zich dan al

weer bij elkaar hebben geveegd. En

iedereen, h. Jong en oud, hoog- en
laagopgeleid.
En mensen uit andere culturen?
Die reageren anders, zegt ze.
Mensen met een Marokkaanse ach-

NEUROLOOG

MariannedeVisserwerdin1950
geboreninHaarlem engroeide
opinHilversum.Daargingzenaar
hetgymnasium.
Zestudeerdegeneeskundein
Amsterdamenwerdneuroloog,
gespecialiseerdinneuromusculaireaandoeningen.Zeheeftnetafscheidgenomenalshoogleraar.

tergrond of uit het Midden-Oosten,

of eigenlijk uit de meeste andere landen, Amerika, Japan ze gaan allemaal eindeloos lang door met de behandeling. Nederlanders hebben,
hoe zal ik het noemen, een uniek
soort nuchterheid en een hang naar
autonomie. In het begin zeggen ze:
weet je, die rolstoel hoef ik niet, en
die PEG-sonde (voeding via een opening in de buikwand) hoef ik ook
niet. Geleidelijk aan doen ze dat wel,
maar een tracheotomie (beademing
via een opening in de hals), dat wil
haast niemand in Nederland. Mensen met een buitenlandse achtergrond laten dat wel doen. Die gaan
door tot de laatste snik.
Dan de vraag hoe het haar benvloed heeft, altijd maar tegen men-

je ademhalingsondersteuning. En als
mensen die nog redelijk goed zijn
zich verslikken en in acute ademnood komen, dan kunnen we nog
wel wat doen.
En zo nee? Dan geef je morfine,
en wat zuurstof, daarmee kun je het
verzachten. En zo ga je dan dood, ja.
Maar de meeste mensen, zegt ze,
gaan thuis dood. Dat is vaak hun
vurigste wens.
Door euthanasie? In 20 procent
van de gevallen. En dat gebeurt en
is naar voren voorspellen, dus we
weten het niet zeker ongeveer een
maand voordat het leven vanzelf
geindigd zou zijn.
Ongelooflijk hoe lang mensen veerkrachtig blijven, zegt ze. Ze zag Pieter
Steinz (schrijver en journalist, hij lijdt
aan ALS) op de televisie. Hij is geen
patint van haar, dus ze durft rustig
te vertellen dat ze hem een held
vindt. In een rolstoel, nauwelijks in
staat om mimiek te hebben, maar hij
blijft aan het leven deelnemen. Zijn
humor! Zijn columns!
Patinten, valt haar op, worden
vaak opmerkelijk altrustisch als ze
weten dat de dood nabij is. Ze denken aan hun partner en hun kinderen. Ze zetten acties op touw om geld
in te zamelen voor onderzoek, terwijl ze zelf nauwelijks meer kunnen.
De Visser komt terug op de vraag van
daarnet, hoe dat altijd maar weer
moeten aankondigen van de dood
haar benvloed heeft. Ze zegt: Mijn
mensbeeld is er positiever van geworden.

8 Binnenland

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

COLUMN

Een ware schok voor Nyenrode

Nyenrode New Business School De directeur van de Amsterdamse tak van Nyenrode
zit thuis. Hij zou zich hebben misdragen tijdens een studiereis. En hij had zijn eigen bedrijf
ingehuurd. Een ongelofelijk vervelende situatie.

Dooronzeredacteur
HugoLogtenberg

e brief komt niet als een

verrassing voor het college
van bestuur van Nyenrode. Al dagen gonst het in
de organisatie van de geruchten dat de reis van de
tweedejaars studenten van de Nyenrode
New Business School (NNBS) naar China
in april uit de hand is gelopen.
En nu, op dinsdag 31 mei 2016, ligt er
een vertrouwelijke brief van zes medewerkers. Die laat weinig aan de verbeelding over. Anton Busselman, algemeen
directeur van de in Amsterdam gevestigde NNBS, zou zich in China met een paar
collegas hebben misdragen. Frequent
overmatig alcoholgebruik, oneerbaar gedrag ten opzichte van studentes en het
goedkeuren van prostitueebezoek door
enkele studenten. Hoewel de auteurs, docenten en medewerkers van NNBS, zelf
niet mee waren naar China, voelen ze de
verantwoordelijkheid om aan de noodrem te trekken. Ze spreken van een onacceptabele situatie. De bestuurders van
Nyenrode realiseren zich dat ze een probleem hebben. De organisatie laat zich er
al jaren op voorstaan grote waarde te
hechten aan sociaal bewustzijn en duurzaam leiderschap.
De timing van de ellende kan nauwelijks beroerder: de tentamenweek staat
op het punt van beginnen en de open dagen komen eraan. Het is de tijd waarin de
particuliere onderwijsinstelling de nieuwe aanmeldingen inschrijfgeld: bijna
20.000 euro per student moet zien binnen te halen.
Nyenrode stelt een onderzoek in naar
de studiereis. Busselman doet voorlopig
een stap opzij. De ondertekenaars van de
brief sommen ook tal van organisatorische en personele klachten op in hun
brief. Die maken geen deel uit van het onderzoek. Daar zagen we geen aanleiding
toe, zegt de voorzitter van het college
van bestuur, Misa Dzoljic.

FOTOTAMMYVANNERUM

Keizersgracht

DeNyenrodeNewBusinessSchool aandeAmsterdamseKeizersgracht.Hetvertrouwenindedagelijkseleidingisweg.

Het was prins Bernhard die Nyenrode op

20 november 1946 officieel opende. De
oprichting van de particuliere opleiding is
het werk van multinationals als Shell en
Unilever. Het moet voorzien in de leemte
die de industrilen ervaren tussen wetenschap en bedrijfsleven. Het instituut, gevestigd in een kasteel aan de Vecht in
Breukelen, levert tal van latere prominenten af, onder wie Albert Heijn en Wim
Kok.
In 1982 verwerft Nyenrode de universitaire graad. Maar het wil ook groeien.
Tussen 2003 en 2010 werkt het intensief
samen met hogeschool InHolland. De samenwerking komt niet van de grond. Het
loopt uit op een (financile) mislukking.
Maar de groeiambitie van de business
universiteit (4.000 studenten) blijft. In
2010 neemt zij voor 1,8 miljoen euro The
New Business School Amsterdam over,
het latere NNBS.
De bacheloropleiding met zon 200 studenten betrekt in 2014 een statig pand
aan de Keizersgracht. Reinout Oerlemans, baas van mediabedrijf Eyeworks,
verricht de opening. Zijn tip aan de studenten: Always deliver the promise.
Achter de schermen woedt dan al
maanden een strijd tussen de directie van
NNBS en de top van Nyenrode in Breukelen. Collegevoorzitter Misa Dzoljic wil
van Nyenrode en NNBS organisatorisch
n geheel maken. NNBS-directeur Timo
Timmerman houdt de bemoeienis vanuit
Breukelen af. Op 18 september 2014
stuurt de top van Nyenrode hem weg wegens incompatibilit dhumeur.

Een moeizaam jaar

Het ontslag illustreert een in menig opzicht moeizaam jaar voor Nyenrode. Het

lijdt voor het eerst in haar bestaan verlies:

1,3 miljoen euro.
Begin 2015 stelt de top van Nyenrode
Anton Busselman aan als algemeen directeur van NNBS. De voormalige relatie- en
gedragstherapeut heeft eigenhandig het
Luzac College groot gemaakt; een exclusieve, particuliere onderwijsinstelling
met uiteindelijk vestigingen door het hele land. We hebben een nieuwe markt
gecreerd, vertelt Busselman daar trots
over in een interview in 2010. Net als
Van der Valk dat ooit deed.
Bij Nyenrode heerst grote tevredenheid
over de aanwinst. Met zijn persoonlijkheid en rijke achtergrond als ondernemer
in particulier onderwijs past Anton uitstekend bij de Nyenrode New Business
School, meldt het persbericht.
Busselman is energiek en zelfverzekerd. Zijn analyse van NNBS: een leuke
maar chaotische organisatie. Het is blijven hangen in de opstartfase. Mensen
hebben er te veel vrijheid, vertelt hij in februari 2015 tegen BNR Nieuwsradio. Na
de pioniersfase moet je gaan organiseren.
Echt management. Dan moet je de vrijheden van mensen wat inperken en op kwaliteit sturen.
Een ander probleem zijn studenten
met studievertraging, soms van meerdere
jaren. Een exact overzicht daarvan is er
door ICT-problemen niet. Daar heeft Busselman al snel een oplossing voor: hij
huurt op 15 mei voor 90.000 euro het bedrijf Solid Online in.
Behalve de ICT moeten ook het personeelsbeleid, de financin en de marketing
geprofessionaliseerd. En dat op korte termijn. Collegevoorzitter Dzoljic tegen Busselman: Je moet niet talmen. Het kan en
moet sneller. Ter versterking sturen ze
extra mankracht naar Amsterdam. Daar
heerst bij een deel van het personeel juist
irritatie dat de veranderingen zonder
overleg en visie worden doorgevoerd.
De top van Nyenrode voert ondertussen de organisatorische wijzigingen door
die onder Timmerman strandden. Zo verdwijnt in september 2015 de raad van
commissarissen van NNBS. Het toezicht
op de kleine broer in Amsterdam is eindelijk geregeld. Althans, op papier.
Op woensdag 2 september 2015 vergadert de top van Nyenrode in Breukelen
met Busselman. Dan blijkt dat hij voor 25
procent eigenaar is van het door hem ingehuurde ICT-bedrijf Solid Online. Busselman heeft zijn nevenactiviteit bij zijn
aanstelling gemeld bij het hoofd personeelszaken, maar het college van bestuur
weet van niets. Dzoljic kijkt Busselman
aan en noemt de belangenverstrengeling
ongewenst. Toch overtuigt Busselman
ze, door te wijzen op de noodsituatie. De
top maakt er verder geen punt van. De inhuur is bovendien maar tijdelijk, denken
de bestuurders.

Ziekteverzuim
In de hoofdstad loopt een deel van de organisatie met Busselman weg. Andere
medewerkers storen zich juist aan zijn
dominante voorkomen, vrijpostige houding ten opzichte van vrouwen en zijn
matige Engels. De ondertekenaars van de
latere brief stellen dat Busselman een inner circle vormt met mensen die het met
hem eens zijn en mensen die kritiek hebben, buitensluit of negeert. Het is Misa
Dzoljic en zijn collegas onbekend. Ze zitten in Breukelen letterlijk op afstand.
Met NNBS gaat het de goede kant op, is
hun overtuiging. Busselman heeft de
wind er goed onder. Het studentenaantal
groeit naar 330 en de organisatie kruipt
weer richting een bescheiden winst.
Meerdere individuele gevallen van
langdurig ziekteverzuim, onder meer in
Busselmans eigen staf, doen in Breukelen
geen bel rinkelen. Mede omdat dit, bijna
vijf jaar na de overname, nog altijd niet
wordt bijgehouden, ziet het bestuur geen
patroon. Een eerder ingediende klacht

De auteurs
in een
klachtenbrief
over directeur
Busselman:
overmatig
alcoholgebruik,
oneerbaar
gedrag en het
goedkeuren
van
prostitueebezoek

door een van de ondertekenaars over

Busselmans werkwijze en andere informeel geuite klachten over hem doen ook
geen alarm afgaan.
Voor de bestuurders passen de signalen
in het beeld dat Busselman ze schetst van
een organisatie in verandering, waarin
niet iedereen kan meekomen. Zelf gebruikt Busselman voor zijn manier van
leidinggegeven naar eigen zeggen: door
voorop te lopen en zo volgers te creren
graag een metafoor. Die deelt hij ook op
Twitter:
And those who were seen dancing
were thought to be insane
by those who could not hear the music
Op 12 april 2016 vertrekt een groep
tweedejaars studenten voor een studiereis van een week naar China. Een bezoek
aan de Chinese muur en Shanghai maken
onderdeel uit van het programma.
En dan gaat het mis.
Bij terugkomst dient een studente een
officile klacht in bij Nyenrode over oneerbaar gedrag van Busselman. Anderen
consulteren een ingehuurde externe vertrouwenspersoon. Behalve de brandbrief
van een aantal docenten en medewerkers
komt er ng een brief met klachten binnen over Busselman bij het bestuur. Nyenrode wil niets kwijt over deze brief.
Voor de bestuurders is de brandbrief,
onder meer ondertekend door de voorzitter van de examencommissie, Christine
Anderton, een ware schok. Niet eerder
hebben ze berichten gehad dat er iets
misging in Amsterdam. Althans, de berichten en signalen die ze kregen zijn
nooit zo genterpreteerd. En nu ligt er de
brief, met als slotsom: Het vertrouwen
in de dagelijkse leiding is weg.
Misa Dzoljic en zijn twee collegas beseffen dat de problemen in Amsterdam
bepaald niet voorbij zijn, zlfs als het onderzoek Busselman zou vrijpleiten.

Nyenrode erkent problemen

Directeur
Busselman
heeft een
reputatiemanager in de
arm genomen

Nyenrode spreekt van een ongelofelijk

vervelende situatie. Dzoljic: We waren
en zijn op de goede weg. De berichten die
wij kregen, gaven geen reden om in te
grijpen. Terugkijkend hebben de noodzakelijke veranderingen meer impact gehad
dan we dachten.
Het onderzoek naar de studiereis is
naar verwachting begin augustus afgerond. In september begint de invoer van
een nieuw ICT-systeem. NNBS zal naar
verwachting van Nyenrode nog een jaar
gebruikmaken van de diensten van Solid
Online.
Busselman zit thuis. In korte telefonische reacties zegt hij onterecht te worden beschuldigd door een paar docenten
die kennelijk ontevreden zijn. Hoewel
dat onjuist is het betreft ook medewerkers en studenten wil hij geen toelichting geven.
Later, nadat hij op eigen kosten reputatiemanager Charles Huijskens in de arm
heeft genomen, wil hij uitsluitend nog
een schriftelijke verklaring geven: De
noodzaak om te reorganiseren was zeer,
zeer dringend. Aanleiding om in te grijpen zou onder meer een brief van de Nederlandse organisatie voor onderwijsaccreditatie (NVAO) zijn uit maart 2015,
waarin staat dat de accreditatie van NNBS
gevaar liep, stelt Busselman. NVAO laat
echter weten geen brief met die melding
te hebben gestuurd.
Over de inhuur van zijn Solid Online
zegt Busselman: In de tekortschietende
organisatie die ik aantrof, was het zeer urgent om een goed ICT-systeem te hebben. Over de studiereis wil Busselman
niets kwijt gedurende het onderzoek.

MICHEL KRIELAARS

De zegeningen van
de buurtwerker

e wilden hangjongeren laten zien dat

het leven meer is dan zuipen en meiden versieren, zegt Ton Schimmelpennink op de stoep van het vroegere
buurtcentrum in de Amsterdamse
Staatsliedenbuurt. Begin jaren zeventig was hij er jongerenwerker. Tegenwoordig huisvest het gebouw ateliers,
want de tijden zijn veranderd en de oorspronkelijke arbeidersbevolking heeft plaatsgemaakt voor alles wat hip en
jong is. Een buurtcentrum als dit streefde naar volksontwikkeling, verheffing van de kansarmen, emancipatie,
vertelt hij over die periode. En daar was genoeg aanleiding toe. Want dit deel van de stad, met zijn vele halve
woningen vol kroostrijke gezinnen, was behoorlijk verpauperd.
In de wijk wemelde het van de crimineeltjes. Witte arbeiderskinderen, zegt hij. Ook de Heineken-ontvoerders,
Willem Holleeder voorop, behoorden ertoe.
Hij wijst naar de nieuwbouw aan de overkant. Daar had
je voor die zware gevallen een apart opvangcentrum. De
leider ervan hield kantoor achter kogelvrij glas. Zelf begeleidde hij de minder ruige types. Het voorkwam echter
niet dat hem een tand uit zijn mond werd geslagen.

De leider van de jongerenopvang voor

zware gevallen zat in de Staatsliedenbuurt
in de jaren zeventig achter kogelvrij glas

oor het eerst terug in de buurt, vraagt hij zich af

wat zijn inspanningen hebben opgeleverd. Ik kan
alleen met zekerheid zeggen dat dit buurthuis voor
veel jongeren een veilige, plezierige plek was. Vergeet niet
dat we toen nog in de maakbaarheid van de samenleving
geloofden.
Eind jaren zeventig werd hij directeur van een buurthuis
in een betere wijk, de Stadionbuurt. Daar zette hij een
jeugdhonk op voor hangjongeren, die de buurt terroriseerden met vernielingen en inbraken. Niet veel later werd er
drastisch bezuinigd. De meeste buurthuizen gingen dicht,
opbouwwerkers werden vervangen door vrijwilligers. Met
rampzalige gevolgen, volgens Schimmelpennink. Kijk
naar Amsterdam-Noord, dat geterroriseerd wordt door
een bende jochies van Marokkaanse afkomst. De wijkagenten kunnen het maar deels aan. Met goed jongerenwerk was het misschien nooit zo uit de hand gelopen.
In zijn tijd telde een buurthuis een betaalde staf van zon
tien man, terwijl het buurtwerk tegenwoordig door vrijwilligers wordt gedaan. Hij vindt die ontwikkeling in de
compacte stad nog wel te verdedigen. Daar zijn de probleemjongeren vervangen door yuppen. Maar in de bedroevende wijken buiten de ringweg, waar de kansarmen
wonen, zou het ouderwetse club- en buurthuiswezen in
volle glorie zegenrijke werken kunnen verrichten.

[+] Reageren?o
nderzoek@nrc.nl

Ditartikelisgebaseerdopdiverse(interne)
documentenengesprekkenmetruimtien
betrokkenen.

MichelKrielaars (m.krielaars@nrc.nl)vervangtTom-Jan
MeeusindewisselcolumnmetJannetjeKoelewijn.

Het Grote Verhaal

10

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Het oor van een

gevoelige man

Van Gogh was

echt serieus ziek

Recensie Vincent van Gogh Volgens de legende sneed hij zijn

linkeroorlel af en gaf die aan een prostituee. Dat verhaal klopt niet.
Dooronzeredacteur
ArjenRibbens

en beroemder oor dan het linkeroor van Vincent van Gogh is er

niet. Vanaf het moment dat de
schilder eind december 1888 in
het Zuid-Franse Arles zijn verstand verloor en een scheermes ter hand nam,
heeft zijn tragische ziektegeschiedenis
het beeld van de kunstenaar steeds meer
bepaald. Na zijn dood werd Vincent van
Gogh zijn oor, een anekdote die jaarlijks
miljoenen toeristen leidt naar Arles, Amsterdam en zijn graf in Auvers-sur-Oise.
Hoe kon het, vroeg Bernadette Murphy
zich af, dat n enkele gebeurtenis in
een godvergeten gat in de Provence het
beeld van de schilder Vincent van Gogh
zo sterk heeft gevormd?
De Ierse, die het grootste deel van haar
leven in Zuid-Frankrijk heeft gewoond,
ergerde zich in Arles vaak aan gidsen die
aan toeristen de wildste verhalen over de
gek geworden schilder oplepelden. Wie
kan nog naar een schilderij van Van Gogh
kijken zonder zijn penseelstreken te interpreteren in het licht van zijn verstandsverbijstering?
Toen Murphy zeven jaar geleden thuis
herstelde van gezondheidsproblemen besloot ze op zoek te gaan naar het ware
verhaal over Van Goghs oor. Op de website van het Van Gogh Museum las ze: Op
de avond van 23 december 1888 werd Van
Gogh getroffen door een zenuwinzinking.
Als gevolg daarvan sneed hij een stuk van
zijn linkeroor af, dat hij naar een prostitu-

BRIEF

DokterRey
Debriefvandokter
FlixReyoverhet
oorvanVanGogh
istot25september
tezieninhetVan
GoghMuseumin
Amsterdamopde
tentoonstellingDe
waanzinnabij,Van
Goghenzijnziekte.
Bijdetentoonstellingiseengelijknamigboekverschenen,geschreven
doorNienkeBakker,LouisvanTilborghenLaura
Prins(Mercatorfonds,164blz.
25).

Interview Bernadette Murphy Ze probeerde als een

detective het einde van Van Goghs leven te reconstrueren.

ee bracht. Klopte die samenvatting van

de gebeurtenissen op Place Lamartine 2,
waar Van Gogh op dat moment met de
Franse schilder Paul Gaugain samenwoonde?
Met grote vasthoudendheid stortte
Murphy zich op haar onderzoek. Ze reconstrueerde het Arles van Van Gogh, dat
in 1944 bij een Duits bombardement van
de kaart werd geveegd. Ook legde ze een
database aan van de circa 15.000 mensen
die in 1888 in de stad woonden.
Het speurwerk resulteerde in een spannend boek, waarin allerlei grote en kleine
misverstanden over Van Gogh in Arles
worden ontrafeld. Neem het verzoekschrift van buurtbewoners aan de burgemeester, opgesteld nadat Van Gogh zijn
oor had afgesneden. Die petitie, waarin
gevraagd werd of die gekke Hollandse
schilder niet terug naar zijn land of anders naar een gesticht kon worden gestuurd, is in de loop der jaren onderdeel
geworden van de Van Gogh-legende.
Vaak is Arles bekritiseerd voor deze poging om een ziek mens te verjagen.
Ten onrechte, concludeert Murphy. Zij
identificeerde de ondertekenaars door
hun handtekeningen te vergelijken met
handtekeningen op duizenden documenten. Zo kon ze vaststellen dat het verzoekschrift is opgesteld door slechts twee
mensen met een zakelijk belang: een winkeleigenaar die zich ergerde aan de tieners die Van Gogh lastigvielen, en Van
Goghs huisbaas, die een andere huurder
had gevonden. Die twee mannen stookten de gemoederen op door verhalen over
zijn krankzinnig gedrag te verspreiden
en vonden een paar goede vrienden
bereid het verzoekschrift te tekenen.
Van een breed levende wens om de
schilder te laten opsluiten, was volgens Murphy geen sprake.

Briefuit1930 vanartsFlixReyaanschrijverIrvingStonemet
tekeningenoverdeverminkingvanhetoorvanVincentvanGogh.
THEBANCROFTLIBRARY,UNIVERSITYOFCALIFORNIA,BERKELEY

Dat de museummedewerkers het

boek nu pas mogen lezen, is een
keuze van de uitgever.

rDooronzeredacteur
ArjenRibbens
AMSTERDAM.Bernadette Murphy
heeft moeten leuren met haar plan
voor een boek over het oor van Van
Gogh. De Ierse huisvrouw stootte
bij zeker dertig uitgeverijen haar
neus.
En zie me hier nou eens zitten,
zegt Murphy op spottende toon. Op
kosten van haar uitgeverij logeert
ze in een Amsterdams vijfsterrenhotel. Haar boek verschijnt vandaag tegelijk in het Engels en het
Nederlands, ze is het middelpunt
op een persconferentie in het Van
Gogh Museum, en begin augustus
zendt de BBC een documentaire
over haar onderzoek uit. Niet slecht
voor iemand die nog nooit een letter had gepubliceerd. Murphy, opnieuw met een lach: Dit is mijn
eerste interview ooit. Dus gedraag
je alsjeblieft een beetje.

Briefje van ziekenhuisarts

De belangrijkste vondst van Murphy
is een briefje van Flix Rey, de ziekenhuisarts die de gewonde Van
Gogh op 24 december 1888 verzorgde, nadat de politie hem thuis bewusteloos in zijn bed had gevonden. Het uit 1930 daterende briefje
komt uit een Californisch archief
en is gericht aan de Amerikaanse
schrijver Irving Stone, die zich
destijds voorbereidde op zijn roman over Van Gogh. Op verzoek
tekende Rey hoe Van Gogh zijn
oor met een scheermes had afgesneden. Niet een klein stukje, zoals algemeen verondersteld,
maar bijna het volledige oor.
Dat lugubere briefje vormt de
kern van Van Goghs oor, zoals
Murphys boek is getiteld. Pas
na die vondst kwam de onderzoekster tot het besef dat ook
haar beeld van Van Gogh nauwelijks afweek van de overheersende Hollywood-mythe
van de schilder: een wellustige dronkaard, een man wiens
creativiteit werd gevoed door

11

VincentvanGogh: Zelfportretmet
verbondenoor,1889(Privcollectie)

vrouwen, alcohol en gekte.

Zijn oeuvre beoordelen op basis van
zijn zenuwinzinkingen, het is veel te simplistisch, stelt Murphy. Van Gogh schilderde zijn meesterwerken niet dankzij
maar ondanks zijn slechte geestelijke gezondheid.

De identiteit van Rachel

Een groot deel van haar boek wijdt Murphy aan haar speurtocht naar Rachel, de
vrouw voor wie Van Gogh zijn oor bij een
bordeel afgaf. Vooral door onderzoek
naar de vijftig prostituees die destijds in
de maisons de tolrance van Arles werkten is Murphy erin geslaagd de identiteit

van Rachel te achterhalen.

Hier prijsgeven dat Rachel geen prostituee maar een schoonmaakster was, voelt
door de opzet van haar boek een beetje
als de clou van een thriller onthullen.
Maar die kennis is nodig om Murphys
theorie te begrijpen over het motief van
Van Goghs zelfverminking.
Over wat de schilder precies mankeerde lopen de opvattingen sterk uiteen. In
het boek De waanzin voorbij, Van Gogh en
zijn ziekte, verschenen bij de vandaag geopende gelijknamige tentoonstelling in
het Van Gogh Museum, staat een overzicht van alle gestelde diagnoses. Van
Goghs artsen concludeerden dat hij aan

epilepsie leed. Na zijn dood verschenen

honderden artikelen met steeds andere
psychiatrische ziektebeelden, te veel om
op te noemen. Ook zijn allerlei psychoanalytische beschouwingen gepubliceerd
en zelfs is beweerd dat Vincent van Gogh
een voorbeeld had genomen aan Jack the
Ripper, de lustmoordenaar die slachtoffers de oren afsneed.
Volgens Bernadette Murphy hielden de
zenuwcrises van Van Gogh altijd verband
met vrouwen in zijn leven. Dat hij zijn afgesneden oor aan de schoonmaakster
wilde geven, schrijft zij toe aan zijn onbaatzuchtigheid.
De vrouw die het pakketje in de deur-

opening van bordeel nummer 1 in ontvangst nam viel flauw toen de hevig bloedende Van Gogh zijn ingepakte oor voor
Rachel afgaf met de opdracht het goed
te bewaren. Murphy veronderstelt dat
Van Gogh het lijden van deze kwetsbare
vrouw met het grote litteken op haar arm
wilde verzachten gezonde huid voor beschadigde huid, zoiets. Het was, schrijft
ze, altrustisch gedrag van een gevoelige
en uitzonderlijk empathische man.

BernadetteMurphy:VanGoghsoor.
Hollandsdiep,344blz.24,99
*
4

Uw uitgeverij afficheert u als een

gewone vrouw die een buitengewoon geheim openbaart. Wat
heeft u hiervoor gedaan?
Ik ben een gewone vrouw, die al
dertig jaar in Zuid-Frankrijk woont.
Zeven jaar geleden overleed een
van mijn zusters. Ik vroeg me af,
wat ik zelf nog met mijn leven wilde. Ik ben lerares kunstgeschiedenis geweest en houdt van onderzoek doen, heb de geschiedenis van
mijn familie uitgeplozen.
Ik besloot te onderzoeken waarom Van Gogh in Arles zijn oor afsneed. Over die bewuste avond was
veel onduidelijk. Ik dacht: ik ga in
de schoenen staan van de Franse
hoofdcommissaris die de zaak destijds onderzocht. Wat is er die nacht
precies gebeurd? Wie waren de buren van Van Gogh? Waarom is hij zo
gek geworden? Een beetje naef uitgangspunt, zeg ik nu.
En daar een boek over schrijven?
Nee, mijn plan was een scenario
voor een documentaire. Maar toen
ik bij een tv-maatschappij de plannen presenteerde, kreeg ik het advies een boek te maken; ik had te
veel informatie. En die raad kreeg
ik later ook van de onderzoekers in
het Van Gogh Museum.
U heeft een verrukkelijk boek geschreven. Waarom waren de museummedewerkers zo kritisch over
een eerdere versie van uw boek.
Dat was een harde les. Maar Louis
van Tilborgh [onderzoeker bij het
Van Gogh Museum, red.] en zijn
collegas hadden groot gelijk. Ik had
me te veel als een detective opgesteld en me nauwelijks verdiept in
de Van Gogh-literatuur. In de uiteindelijke versie is veel veranderd.

Uw boek leest als een spannend detectiveverhaal.

Ik ben geen academicus. Ik wilde
een boek dat ook begrijpelijk is voor
mijn familie. Maar je kunt het op
verschillende niveaus lezen: wie in
de details is genteresseerd, kan terecht in het notenapparaat.

Het is n
ding om
jezelf de
vraag te
stellen wat
er die nacht
precies is
gebeurd,
maar het
antwoord
vinden, dat
is nog wat
anders
Bernadette
Murphy

Tot op de minuut precies memoreert u het tijdstip waarop u bericht kreeg dat er een briefje was
gevonden van de dokter die het
oor van Van Gogh had verzorgd...
Gehaast: Ik wist meteen dat dat
bericht mijn leven veranderde. Bevend liep ik door de kamer, aldoor
roepend O my God, O my God. Het
is n ding om jezelf de vraag te
stellen wat er die nacht precies is
gebeurd, maar het antwoord vinden, dat is nog wat anders.
Maakt het veel verschil om te weten dat hij niet een stukje van zijn
oorlel sneed, zoals verondersteld,
maar zijn hele oor?
Dat is een wereld van verschil. Nu
vaststaat dat Van Gogh met een
scheermes heel zijn oor afsneed, is
het niet langer een anekdote, iets
waar mensen grapjes over kunnen
maken. Van Gogh was echt serieus
ziek. Een stukje van je oorlel afsnijden, dat kan ook met scheren gebeuren. Het is bijna zoiets als wat
jongeren vandaag de dag doen met
die grote oorpluggen. Dat briefje
van dokter Rey heeft ook mijn perceptie van Van Gogh veranderd.
Toen drong pas goed tot me door
hoe krankzinnig hij was geworden.
Het verhaal was altijd dat Van
Gogh zijn oor afgaf bij een bordeel,
voor ene Rachel. Volgens u was zij
geen prostituee, maar een schoonmaakster met een groot litteken.
Met zijn oor wilde hij haar lijden
verzachten, stelt u, zoals hij dat in
het verleden ook met andere hulpbehoevenden had geprobeerd. Een
opmerkelijke theorie.
Ik heb de familie van Rachel gevonden. Zij wisten van de betrokkenheid van hun grootmoeder,
maar liepen daar om begrijpelijke
redenen niet mee te koop. Zij was
door de gebeurtenissen erg getraumatiseerd en bovendien was Rachel
altijd als prostituee afgeschilderd.
Wat hoopt u te bereiken met dit
boek?
Ik hoop dat het mensen inspireert.
Dat ze beseffen dat het mogelijk is
je leven een nieuwe kant op te sturen. Ik zat vast, en kijk nu eens naar
me.

12 Buitenland

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Portugezen geloven weer in zichzelf

ISLAMITISCHESTAAT

VS: meer troepen naar

Irak voor strijd Mosul
BAGDAD.De VS sturen 560 extra

Europees kampioen De Portugese voetballers zijn als helden onthaald. We zijn in staat moeilijkheden te overwinnen

militairen naar Irak. Dat heeft de

Amerikaanse minister van Defensie Ash Carter maandag bekendgemaakt. Daarmee komt het aantal Amerikaanse militairen in Irak
uit op 4.647. De extra militairen
worden ingezet bij de opbouw van
de vliegbasis Qayara, die dit weekend ingenomen werd op Islamitische Staat (IS). Qayara ligt op 65
kilometer van Mosul, de laatste
grote stad die in handen is van IS.
De Amerikanen, onder wie technici, logistiek personeel en soldaten, zullen de Irakezen helpen een
plan te smeden voor de herovering van Mosul. Mogelijk zullen ze
ook assisteren bij het bouwen van
bruggen over de Tigris. (AP)

se leden van het Amerikaanse

Huis van Afgevaardigden hebben
het ministerie van Justitie gevraagd te onderzoeken of Hillary
Clinton meineed heeft gepleegd.
De Democratische presidentskandidaat zou volgens hen hebben
gelogen tijdens haar verhoor in
het Congres over het gebruik van
een privserver voor e-mails. Volgens Jason Chaffetz en Bob Goodlatte contrasteert de verklaring
die Clinton heeft afgelegd met het
bewijs dat de FBI heeft gevonden
tijdens het onderzoek naar de privserver. De FBI concludeerde vorige week dat Clinton niet hoeft
worden vervolgd. (NRC)

VATICAAN

Vrouw gaat voor paus

woordvoering doen
AMSTERDAM.Voor het eerst krijgt

een paus een vrouwelijke woordvoerder. Maandag is de benoeming bekendgemaakt van twee
ex-journalisten die de opvolgers
worden van de 73-jarige jezuet
Federico Lombardi, tien jaar
woordvoerder van het Vaticaan.
Hoofd woordvoering wordt de
Amerikaan Greg Burke, 56 jaar,
oud-correspondent in Rome van
Time en Fox News, lid van de lekenorganisatie Opus Dei en sinds
2012 werkzaam in het Vaticaan.
Zijn rechterhand wordt de Spaanse Paloma Garca Ovejero, 41 jaar,
correspondent voor Cope, de radiozender van de Spaanse bisschoppenconferentie. (NRC)

krachtig, eendrachtig, in staat om alle

moeilijkheden te overwinnen, zei
president Marcelo Rebelo de Sousa.
De 1-0 overwinning op en in Frankrijk heeft een enorme euforie losgemaakt. Twaalf jaar geleden was Portugal als gastland op het EK de verliezer in de finale. Nu waren de Portugezen degenen die het gastland het nakijken gaven. Ik heb hier zo lang naar
uitgekeken, eigenlijk al sinds 2004,
zei Cristiano Ronaldo zondagavond,
met de beker in zijn handen. Toen
was hij 19 jaar en huilde hij van verdriet. Nu had hij tranen in zijn ogen
van vreugde.
De Portugezen vieren het succes in
Parijs als een mijlpaal in hun geschiedenis. Voor even is de economische
ellende van de afgelopen jaren vergeten. Trots is een woord dat maandagmorgen vaak terugkwam in de
kranten. Van verschillende kanten is
voorspeld dat een overwinning op het
Europees Kampioenschap een forse
stimulans zou betekenen voor de Portugese economie. Een berekening
kwam uit op een economisch voordeel van 600 miljoen euro. Maar de

ren en FC Porto mocht zich als winnaar van de Champions League de

beste club van Europa noemen. Portugal zou zich tijdens het EK in eigen
land presenteren als grootmacht.
Het werd een enorme sportieve deceptie. En na de financile en economische crisis kwam een nieuwe klap.
Wat voor sommigen het Portugese
economische wonder was, bleek gebouwd op drijfzand. Het land kwam
in een diepe crisis terecht. De Banco
Espirito Santo, in 2004 nog een trotse
sponsor, bleek een bron van ellende
en stortte in elkaar. Veel hogeropgeleiden vertrokken naar het buitenland, murw geslagen door de aanhoudende impasse. De achtergebleven
bevolking kromp en vergrijsde.
Nu maakt een land dat jarenlang
onder een sombere deken van bezuinigingen en haperende groei heeft geleefd, een uitbarsting van vreugde en
zelfbewustzijn mee. Cristiano Ronaldo: Dit is een trofee voor alle Portugezen, alle emigranten, al de mensen
die in ons hebben geloofd. Na deze
EK zijn de Portugezen ook weer meer
in zichzelf gaan geloven.

FOTOOLIVERBERG/DPA

NadenieuwjaarsnachtinKeulendemonstreerdenDuitsersertegenseksismentegenracisme.

Ook in Hamburg honderden

aanrandingen rond Oudjaar
Seksueel geweld Net als in Keulen vonden ook in Hamburg massale aanrandingen plaats, blijkt
uit een rapport van de Duitse recherche. Ruim 1.200 vrouwen werden slachtoffer.
Dooronzecorrespondent
JuurdEijsvoogel
BERLIJN. De Duitse autoriteiten

waarschuwden al maanden dat veel

van de daders van de massale aanrandingen op Oudejaarsnacht in Keulen en andere steden vermoedelijk
vrijuit zullen gaan. Maar nu heeft het
Bundeskriminalamt, de landelijke recherchedienst, de balans opgemaakt.
Daaruit blijkt dat ondanks grote inspanningen van politie en justitie tegen slechts 120 mannen een gerechtelijk onderzoek is ingesteld en dat
het er niet veel meer zullen worden.
Terwijl ruim 1.200 vrouwen slachtoffer zijn geworden van seksueel geweld bij de Oudejaarsvieringen.
Slechts vier mannen zijn tot nu toe
veroordeeld.
De belangrijkste bevindingen van
de politie werden zondag en maandag gemeld door de Sddeutsche Zeitung en de omroepen NDR en WDR,
op basis van het eindrapport van de
recherchedienst. Het rapport is nog
niet gepubliceerd, omdat het nog
moet worden goedgekeurd door de
deelstaten.
De meeste aandacht ging tot nu toe
uit naar de honderden aanrandingen
in Keulen: op het overvolle plein tussen de Dom en het station, en in het
gedrang in de gangen van het station.
Maar in Hamburg gebeurde het-

zelfde, ook op grote schaal. Waren

volgens de politie in Keulen zon
650 vrouwen slachtoffer van seksueel geweld, in Hamburg waren dat er
meer dan 400 vooral in de drukte
in de straat Groe Freiheit, in de uitgaansbuurt rond de Reeperbahn. In
Stuttgart, Dsseldorf en andere steden speelde zich hetzelfde af, zij het
op kleinere schaal.
Nieuw fenomeen
De politie en de stadsbestuurders
werden volkomen overvallen door
zowel de aantallen aanrandingen als
door de manier waarop de daders
hun slachtoffers belaagden. Groepjes mannen omsingelden vrouwen,
isoleerden hen in de drukte van
partners en vrienden, en betastten
hun billen, borsten en grepen tussen
hun benen. Dat dit massaal gebeurde, en in de openbare ruimte,
maakt het volgens het Bundeskriminalamt tot een nieuw fenomeen in
Duitsland.
Voor de politiedienst was dat reden om alle gegevens van de Oudejaarsnacht uit de verschillende deelstaten en steden te verzamelen en in
kaart te brengen. De meeste verdachten waren niet afkomstig uit
Syri, zoals aanvankelijk werd aangenomen, maar waren van NoordAfrikaanse komaf. Ongeveer de helft
van de verdachten is met de grote

vluchtelingenstroom van 2015 naar

Duitsland gekomen.
Weinig bewijsmateriaal
In veel gevallen gingen de aanrandingen samen met diefstal. Aan de
hand van gestolen voorwerpen,
vooral mobieltjes, konden sommige
verdachten worden opgespoord en
aangeklaagd. Maar bij het seksuele
geweld was dat een stuk moeilijker.
De vrouwen die werden belaagd konden vaak niet zien van wie de handen waren die ze op hun lichaam
voelden. En de videobeelden van bewakingscameras in Keulen waren
van erg slechte kwaliteit.
In Hamburg waren beveiligingscameras in de buurt al jaren geleden
uitgeschakeld na klachten van een
buurtbewoner. Maar er doken wel
enkele bijzondere scherpe fotos van
de menigte op, genomen van een
balkon. Die fotos leverden arrestatiebevelen en aanklachten op, maar
uiteindelijk toch ook onvoldoende
bruikbare informatie. Sommige
vrouwen herkenden op de fotos wel
mannen die hen hadden aangerand,
maar meer aan hun kleding dan aan
hun gezicht.
Zo werd een man met een petje
met de letters NY (New York) door
een slachtoffer aangewezen als dader. Maar de uit Tunesi afkomstige
man die daarop in een asielzoekers-

centrum werd aangehouden, ontkende dat hij iets had gemerkt van de
aanrandingen, laat staan dat hij er iets
mee te maken had. Inmiddels is hij
voorlopig vrijgelaten, een rechter oordeelde dat er onvoldoende grond was
om hem aan te wijzen als verdachte
van deze aanranding.
Rechtszaken moeilijk
Toen enkele dagen na Nieuwjaar duidelijk werd hoe groot het aantal aanrandingen was geweest, veroorzaakte
dat een grote schok in Duitsland en
daarbuiten. In de Duitse publieke opinie versterkte de kwestie de weerstand tegen de komst van grote aantallen vluchtelingen. Bondskanselier
Merkel verzekerde de bevolking dat
de Duitse rechtsstaat zulke weerzinwekkende daden niet zou accepteren.
Maar ook als er verdachten voor de
rechter gebracht kunnen worden,
blijkt het erg moeilijk hen veroordeeld
te krijgen. De eerste man die in Keulen
voor aanranding terecht stond, werd
in de rechtbank niet herkend door het
slachtoffer en ging dus vrijuit (maar
werd wel uitgezet, omdat hij illegaal
in het land verbleef). Een ander, die
door het slachtoffer was omschreven
als minstens 1,80 of 1,90 meter lang,
werd vrijgelaten onder meer omdat
voor de rechter werd vastgesteld dat
hij nog geen 1 meter 70 was.

FOTORAFAELMARCHANTE/REUTERS

AMSTERDAM.Twee Republikein-

De Portugezen vieren het

succes als een mijlpaal in
hun geschiedenis

ST.JOSEPH.Maandag rond half

Republikeinen willen
nieuw onderzoek

De wijze waarop het elftal

in de finale bleef vechten
was ongekend

LIS SAB O N

Schietpartij bij
rechtbank eist 2 doden

E-MAILAFFAIRECLINTON

e Portugezen zijn er niet aan

gewend winnaar te zijn. Jarenlang waren zij een van
de probleemgevallen van
Europa, de losers die door andere EUlanden op de vingers werden getikt
omdat ze hun economie niet op orde
hadden.
Nu is alles anders. De spelers van
het nationale elftal werden maandagmiddag als de nieuwe nationale helden onthaald. De Portugezen zijn nu,
eventjes, winnaars. We zijn de besten van Europa. We hebben laten zien
uit welk hout we zijn gesneden: veer-

morele waarde van de titel lijkt vele

malen belangrijker.
De manier waarop van Frankrijk
werd gewonnen, speelt daarbij ook
een rol. De wijze waarop het elftal in
de finale bleef vechten na het wegvallen van de geblesseerde Ronaldo was
ongekend. De angst van de Portugezen dat hun ploeg zonder hun ster als
los zand uiteen zou vallen, bleek ongegrond. Eternos luidde de kop
waarmee de krant O Jogo de spelers en
coach Fernando Santos eeuwigheidswaarde gaf.
De vaak wat melancholieke herinnering aan zijn glorietijd als mondiale
grootmacht, eeuwen geleden, speelt
onderhuids vaak in Portugal. In 2004
leek het moment gekomen voor de
bekroning van een nieuwe bloeiperiode. De economie verrichtte wonde-

Dooronzecorrespondent
KoenGreven

VS

drie plaatselijke tijd heeft een

man twee rechtbankmedewerkers
doodgeschoten bij de rechtbank
in de plaats St. Joseph, Michigan.
Twee anderen raakten gewond.
De schutter werd door de politie
neergeschoten en overleefde dat
niet. De dader was een 44-jarige
gevangene die geprobeerd zou
hebben te ontsnappen. Dit gebeurde terwijl hij van zijn cel naar
de rechtbank werd vervoerd, waar
hij moest voorkomen. De man zou
na een opstootje het wapen van
een politieagent hebben gepakt
en om zich heen hebben geschoten. Een agent raakte ernstig gewond en een omstander werd in
zijn arm geraakt. (AP)

13

HetPortugesekampioensteam maandagtijdensdezegetochtoverhetMarquesdePombal-pleininLissabon.

Isralisch parlement neemt

controversile ngo-wet aan
Mensenrechten
Ngos die ruim de helft van hun
geld uit het buitenland krijgen,
moeten hun donoren bekend
maken. In de praktijk betreft
het vooral linkse organisaties.
TELAVIV.Het Isralische parlement

heeft maandag een omstreden wetsvoorstel goedgekeurd, waardoor

ngos verplicht worden de identiteit
van hun buitenlandse donoren openbaar te maken. Voorstanders zien de
wet als een middel om buitenlandse
bemoeienis met Isral tegen te gaan.
Maar volgens critici is de wet gericht
tegen organisaties die kritiek hebben
op het rechtse beleid van de regering.
De wet is ingediend door de rechts-

nationalistische minister van Justitie

Ayelet Shaked. In de praktijk treft de
maatregel vooral linkse organisaties.
Volgens het ministerie van Justitie
zijn er 27 ngos die meer dan de helft
van hun geld uit het buitenland krijgen. Het merendeel betreft mensenrechtenorganisaties als Breaking the
Silence, die worden gezien als links
en kritisch zijn over het Isralische
beleid in de Palestijnse gebieden.
Rechtse organisaties in Isral krijgen net zo goed geld uit het buitenland, maar overwegend van (religieuze) particuliere donoren en daarvoor gelden de nieuwe regels niet. Die
gelden alleen voor organisaties wier
budget voor ruim de helft komt van
buitenlandse regeringen of organisaties, zoals de Europese Unie.
De Verenigde Staten en de EU heb-

ben hun zorgen geuit over de wet, die

werd aangenomen na een lange en bij
vlagen stormachtige zitting van de
Knesset. Uiteindelijk stemden 57 parlementsleden voor en 48 tegen.
Isralische ngos reageerden fel.
Dit is een wet die als enige doel heeft
om degenen die kritiek durven te uiten op de regering of op de nederzettingen te markeren en het zwijgen op
te leggen, aldus Peace Now.
Premier Netanyahu noemde de wet
democratisch en noodzakelijk. Eerder dit jaar verwees hij naar buitenlandse financiering van organisaties
die een Palestijnse staat steunen.
Daarbij trok hij de vergelijking met separatistische groepen in Spaans Baskenland. Probeer je voor te stellen
dat Isral Baskische onafhankelijkheidsbewegingen steunt. (Reuters)

Guantnamo Bay: twee

gevangenen naar Servi
AMSTERDAM.Servi heeft twee ge-

detineerden uit de Amerikaanse terreurgevangenis Guantnamo Bay opgenomen. Het gaat om een Tadzjiek
en een Jemeniet, die jaren gevangen
zijn gehouden door de Amerikaanse
autoriteiten. Ze zijn nooit in staat van
beschuldiging gesteld. Het is voor het
eerst dat Servi gevangenen uit Guantnamo Bay opneemt. In totaal zijn
er nu nog 76 gevangenen op de Amerikaanse basis op Cuba. Verwacht
wordt dat er de komende weken nog
tientallen worden vrijgelaten. Het
merendeel van de gevangenen op Guantnamo, die veelal vastzitten zonder uitzicht op een proces of een officile aanklacht, komt uit Jemen. De
Verenigde Staten weigert hen terug te
sturen naar dat land wegens de politieke situatie daar. In Jemen woedt

een burgeroorlog. Zelf neemt Amerika geen gedetineerden uit Guantnamo op. Volgens de Amerikaanse
wet mogen zij geen voet op Amerikaanse bodem zetten. Daarom zijn
andere landen nodig om de gevangenen op te nemen, maar sommige landen weigeren dat. Nederland heeft
aangegeven pas gevangenen onderdak te willen bieden als de Amerikaanse autoriteiten Guantnamo definitief sluiten. President Obama probeert dat nog dit jaar, in zijn laatste
maanden als president, voor elkaar te
krijgen. In maart stuurde hij een plan
naar het Congres, waar onder meer in
staat dat Amerika gevangenen opneemt die het te gevaarlijk acht om
vrij te laten, in extreem beveiligde gevangenissen. De Republikeinen zijn
het daar niet mee eens. (NRC)

14 Buitenland

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

15

Zuid-SoedanOpnieuwwordtdejongenatieverscheurddooreenstammenoorlog

Vergiftigd door een

diepgewortelde haat

Dreigende stilte
daalt neer in
hoofdstad Juba
In Juba was het vanochtend
vroeg stil op straat. Niemand
durft er op te gokken dat de
strijd voorbij is. De inwoners
wachten angstig af.
Dooronzecorrespondent
KoertLindijer
NAIROBI.Voor het eerst sinds vele

dagen van strijd is het afgelopen

vannacht rustig gebleven in de ZuidSoedanese hoofdstad Juba. Maandag riepen president Salva Kiir en vicepresident Rik Machar hun aanhangers op te stoppen met vechten.
Deze dinsdagochtend vroeg was het
angstvallig stil in de straten van de
hoofdstad, melden inwoners via de
telefoon. De meeste mensen durven
nog niet naar buiten. Maar er wordt
ook melding gemaakt van plunderingen.
Bij de strijd lijkt vicepresident
Machar de meeste verliezen te hebben geleden. Hij verloor de controle
over een basis in Juba en vele van
zijn soldaten sneuvelden.
Vicepresident Rik Machar beschuldigde maandag elementen in
het kamp van Salva Kiir de gevechten te zijn begonnen. Hij gaf echter
zijn rivaal Salva Kiir niet rechtstreeks de schuld. Er bestaan sterke
aanwijzingen dat Kiirs legerleider
Paul Malong achter de opgelaaide
strijd van vorige week zit.
Het patroon van de gevechten de
afgelopen dagen toont gebrek aan
discipline onder de manschappen
aan beide zijden. Er werd geplun-

derd door soldaten en zelfs op VNkampen geschoten. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de twee leiders
daartoe opdracht hebben gegeven.
De aanvallen op de VN kunnen diplomatieke gevolgen hebben. De VN
en de Verenigde Staten hebben zich
de afgelopen dagen uiterst negatief
uitgelaten over de Zuid-Soedanese
leiders. De internationale gemeenschap heeft het in 2011 onafhankelijk geworden Zuid-Soedan altijd
volop gesteund, maar zijn leiders
genieten geen enkel internationaal
respect meer.
De missie van de VN in Zuid-Soe-

Dooronzecorrespondent
KoertLindijer
NA IR OB I

Beide leiders van het land

genieten internationaal
geen enkel respect meer
dan is met 12.000 militairen en ander personeel een van de grootste
VN-missies ter wereld. De blauwhelmen hebben de bevoegdheid in
te grijpen wanneer burgers worden
bedreigd, maar dat hebben zij de afgelopen dagen niet gedaan. Ooggetuigen vertellen over beschietingen
door soldaten van Salva Kiir op
tanks van de VN. De VN beschermen
kampen in Juba waar 30.000 burgers een onderkomen hebben gezocht. Dit zijn veelal Nuers, de tribale groep van Rik Machar. Het
kamp van Salva Kiir ziet de VN
daarom als niet neutraal. In heel
Zuid-Soedan 200.000 leven burgers in kampen, Dinkas en Nuers.

FOTOBEATRICEMATEGWA/UNMISSVIAAP

Staakt-het-vuren

Tribale strijd Weer vallen honderden doden door tribale strijd. President Kiir en
Vicepresident Machar kunnen oude reflexen niet bedwingen.

DuizendenontheemdeZuid-SoedanezenzochtenmaandaghuntoevluchttoteenVN-basisindehoofdstadJuba.

iep in gebied van de Nuer

speelden vorig jaar jochies
een partijtje voetbal. In de
verre omgeving woont geen
enkele Dinka. Toch noemden de spelertjes hun elftallen FC. Nuer en FC.
Dinka.
Voor kinderen in Zuid-Soedan is de
tribale tweedeling tussen Nuer en
Dinka, de twee dominante bevolkingsgroepen in het etnisch uiterst diverse land, een logisch uitgangspunt
voor sportieve strijd. Voor de oudere
generatie heeft de tweedeling haar
sportieve onschuld verloren. Diepgeworteld tribaal schisma ligt ten
grondslag aan de opgelaaide strijd
tussen president Salva Kiir en zijn
medestander, legerleider Paul Malong beiden behorende tot de Dinkabevolkingsgroep en hun rivaal van
de Nuer, vicepresident Rik Machar.
Onder hun regie is Zuid-Soedan in de
afgelopen vijf jaar een land van haat
en wraak geworden. Een jonge natie
die is vergiftigd door gevoelens van
tribale superioriteit.
Dinkas rechts, Nuer naar links.
Zelfs de bordjes in het kamp van de
VN in Malakal verbloemden de tribale
xenofobie niet meer toen er na het
uitbreken van de eerste burgeroorlog
in december 2013 duizenden ontheemden binnen stroomden. In een
VN-kamp bij de hoofdstad Juba voorspelden Nuers vorig jaar strijd op leven en dood met de Dinkas.

In een ontheemdenkamp bij Bentiu

wonen Dinkas en Nuers strikt gescheiden van elkaar. Nyakuoth, moeder van zes kinderen, had zojuist de
binnengestroomde modder van afgelopen nacht uit haar schamele onderkomen geschept, toen ik haar vorig
jaar sprak. De Dinkas hebben mijn
huis vernietigd. Ze vermoorden ons,
zei ze. Ze, dat zijn de regeringssoldaten. Nyakuoth durfde niet buiten het
kamp te komen. Daar worden we
vermoord of ze doen ons dat heel verschrikkelijke aan. Ze bedoelde verkrachting.
De diepe stammenhaat voedt de
wreedheden. Een Zuid-Soedanese
hulpverlener, die ook de decennialange onafhankelijkheidsoorlog tegen (Noord-)Soedan meemaakte:
Het verschil met de oorlog tegen de
Arabieren is dat de aanhangers van
president Kiir ook het platteland optrekken om burgers te vernietigen.
Een oorlog waarbij burgers doelwit
zijn, dat is een stammenoorlog.

Kinderen gedood
Daarom worden ziekenhuizen in gebieden van een rivaliserende stam in
brand gestoken, worden omas verkracht en kinderen gedood.
Zuid-Soedan werd eeuwenlang onderdrukt en uitgebuit door het gearabiseerde noorden. Vanaf begin 1800
werden er twee miljoen zwarte slaven
verkocht op de markt in het noordelijke Khartoum. In een uiterst ruw en
ontoegankelijk gebied met nauwelijks infrastructuur en zonder enige
ontwikkeling leven tientallen zeer diverse stammen samen. Voor de komst
van de Arabieren gebeurde dat vreed-

zaam. Maar de slavenhandel verdeelde hen.

Ook tijdens de eerste oorlog tegen
het noorden (1956-1972) en de tweede
(1983-2003) waren er tribale tegenstellingen. In het belang van de strijd
tegen de vijand werden die beslecht.
Toch vielen van de twee miljoen doden in de tweede oorlog de meeste
slachtoffers door strijd tussen ZuidSoedanezen onderling.
Tijdens die tweede oorlog werden
in de bush allerlei militaire allianties
gevormd, die werden bekrachtigd
met huwelijken en uitwisseling van
vee. Legerleider Paul Malong controleerde zijn regio Bahr el Ghazal, een
dominantie die hij bestendigde door
peetvader (en dus sponsor) te worden
van vele jonge echtparen. Zo werd hij
peetvader van president Salva Kiir.
Onlangs betaalde hij de bruidsprijs
voor diens nieuwe vrouw. Dergelijke
clan- en stamverbintenissen bepalen
de dynamiek van hoe Zuid-Soedanezen met elkaar opgaan, hoe ze zich
groeperen tijdens conflicten en hoe
politieke allianties worden gevormd.
Een primitieve vorm van tribalisme
die elders in Afrika nauwelijks meer
voorkomt, zegt een Zuid-Soedanese
minister. Dat komt doordat de ZuidSoedanezen door de oorlog afgescheiden van de buitenwereld hebben geleefd.
Vele generaties leven in strak stamverband, en kennen naar buiten toe
alleen maar geweld. Zuid-Soedanezen zijn getraumatiseerd geraakt, van
hoog naar laag, verzuchtte vorig jaar
een dominee. Vechten blijkt de enige
manier om die traumas uit de weg te
gaan.

Black Lives Matter krijgt sinds Dallas ook kritiek

Advertentie

Dooronzeredacteur
MaartjeSomers
BATONROUGE

ctivistisch Amerika is neergedaald op het kleine, klamme Baton Rouge. Op zaterdag vertoonde een groep
van 25 leden van de militante New
Black Panthers uit Houston zich zakdoeken voor de gezichten bij de winkel waar vorige week cd-verkoper Alton Sterling werd doodgeschoten
door de politie. Zondag deelden leden
van de Revolutionaire Communistische Partij uit New Orleans flyers uit.
En alle ogen waren gericht op de vers
ingevlogen Black Lives Matter activisten uit Los Angeles, Baltimore en St
Louis.
Baton Rouge is trots op zijn geschiedenis van strijd voor burgerrechten. In 1953 werd hier de eerste busboycot bedacht, tegen naar ras gescheiden plekken in het openbaar

vervoer. Die kreeg twee jaar later navolging met Rosa Parks in Alabama.
Anno 2016 verlopen betogingen overdag vreedzaam. Maar s avonds houden demonstranten en politie elkaar
gevangen in provocaties over en
weer, er werden bijna 200 mensen gearresteerd. Zondagavond zette een
bataljon politie midden in een woonwijk een pantservoertuig en een
snoeiharde sirene in tegen een opgewonden groep jongeren in luchtige
zomerkleren, enkel gewapend met
hun smartphones.

Buitenstaanders
De activist die dit weekend ht gezicht werd van de protesten in Baton
Rouge, kwam uit Baltimore. Black Lives Matter-activist DeRay Mckesson
filmde zaterdag zijn eigen arrestatie,
nadat hij steeds vooraan stond bij betogingen. Zondag werd hij vrijgelaten,
de maandag bracht hij vooral door in
plaatselijke tv-studios.
Sommigen vrezen dat buitenstaanders van Baton Rouge het nieuwe Fer-

guson zullen maken. Dat is de voorstad

van St. Louis, waar in 2014 duizenden
burgers vochten met de politie nadat
agent Darren Wilson de zwarte tiener
Michael Brown had doodgeschoten.
Tijdens de zondagsdienst in de Living
Faith-kerk kreeg bisschop Raymond
Johnson applaus toen hij activisten
van elders verweet dat zij onze tragedie gebruiken om hun eigen punt te
maken.
Het is goed als mensen willen delen
in ons verdriet, zegt Mike McCallahan,
de plaatselijke voorzitter van de zwarte
burgerrechtenbeweging NAACP. Tenslotte kwam Martin Luther King uit Georgia, maar werd hij ook opgepakt in
Alabama.Leen ons je voeten bij betogingen, luister naar ons. Maar ga hier
niet met stenen gooien.
Het is een generatiekwestie, erkent
hij. De jongeren brengen de energie
mee, zegt hij in zijn kantoor. Maar ze
willen dat er nu iets gebeurt. Voor verandering heb je een langere adem nodig. Dan gaat het over de armoede hier,
over het aannemen van meer zwarte

FOTOREUTERS/SHANNONSTAPLETON

Reportage Betoging In Baton Rouge vrezen inwoners dat militante buitenstaanders hun protest tegen politiegeweld kapen. Ga hier niet met stenen gooien.

BetogersbijhetstadhuisinBatonRouge.

politiemensen. Over wetswijzigingen. Veranderingen gaan langzaam.

Ferguson betekende de landelijke
doorbraak voor het geweldloze, maar
confronterende activisme van Black
Lives Matter. Sinds twee jaar eist de
jongere generatie Afro-Amerikanen
met demonstraties en die-ins luidruchtig en zelfbewust haar rechten
op, ook door op Facebook te livestreamen zodra die met voeten
worden getreden. Zondag galmde
het Black Lives Matter door de straten van Baton Rouge de betogers
hadden alle kleuren van de regenboog en ze waren allemaal jong.

lig burgemeester van New York, tegen CBS. De leuze Black Lives Matter
noemde hij inherent racistisch.
Afleidingstactieken. De kern van
de zaak blijft dat wij niet zouden
hoeven protesteren als Alton Sterling, Michael Brown, Philando Castile en al die anderen niet waren dood-

Beschuldigende vinger

geschoten, reageerde DeRay Mckesson in Baton Rouge.

President Obama, die vandaag in
Dallas spreekt bij een herdenkingsdienst voor de gedode agenten,
vroeg dit weekend om terughoudendheid. Politiechef David Brown
van Dallas nodigde demonstranten
uit bij zijn korps te solliciteren en zo
bij te dragen aan de oplossing.

Maar nadat donderdag een zwarte legerveteraan, Micah Johnson, in Dallas vijf agenten doodschoot bij een
betoging, wees een aantal vooraanstaande Republikeinen met een beschuldigende vinger naar de beweging. Black Lives Matter heeft een
schietschijf op de rug van de politie
geplakt, zei Rudy Giuliani, voorma-

Politiechef Brown nodigt

betogers uit te solliciteren

Sommige politiekorpsen hervormen, zei Mckesson, toen hem gevraagd werd naar de resultaten van
twee jaar Black Lives Matter. Maar
het gros weigert te erkennen dat hervorming nodig is. Het zou echt
enorm helpen als de politie zlf zei
dat ze open staat voor verandering.
McKesson maakt ook deel uit van
CampaignZero, een organisatie die
met onderzoek en gedetailleerde
voorstellen voor andere politiemethodes het aantal doden door politiekogels wil terugbrengen.
In Baton Rouge blijft het maandag
rustig. s Middags houdt een groepje
jongeren een protest bij het stadhuis:
zwijgend en onbeweeglijk staan ze in
het portiek. En van hen is Keon
Preston, wiens broer een jaar geleden omkwam bij een schietpartij. Hij
maakt zich grote zorgen. Over een
maand blijkt dat de agenten die Alton Sterling doodschoten vrijuit
gaan. En dan breekt hier de hel los.
Iedereen onderschat hoe boos jongeren hier zijn.

Fietsslot of fietstas
Stahlex gehard kettingslot

63%

korting

39,95

Vanaf

14,95
Bestel nu op: www.onedayonly.nl

16 Opinie

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

TEKENINGRUBENL.OPPENHEIMER

Wie wit is,

is blind
Dag in, dag uit voelen wij ons onmachtig om
onze zwarte levens te laten tellen, schrijft
Michael Eric Dyson na de schietpartij in Dallas.

ij, zwart Amerika,

zijn een volk van bijna 40 miljoen zielen
in een land met meer
dan 320 miljoen
mensen. En ik ben
bang dat het nog nooit zo duidelijk is geweest dat jullie, wit Amerika, altijd moeite zullen hebben om ons te begrijpen. Net
als jullie denken wij niet allemaal hetzelfde, voelen wij niet hetzelfde, en beminnen, leren, leven of sterven wij zelfs niet
hetzelfde. Maar over n ding zijn de
meesten van ons het wel eens: we willen
niet dat bij een vreedzame betoging politieagenten worden afgeknald. We willen
ook niet dat politieagenten ons doodschieten zonder de angst dat ze ooit voor
een jury komen.
Vorige week was een week van geweld
met daarin de tragische dood van twee
zwarte mannen door toedoen van de politie Alton B. Sterling en Philando Castile met een vreselijke aanslag in Dallas
op politieagenten wier namen we nog
maar net hebben leren kennen.
Naar aanleiding van deze doden en de
betogingen eromheen zeggen jullie, wit
Amerika, dat zwarten elkaar dagelijks
vermoorden zonder dat er ook maar een
woord wordt gemompeld, terwijl wij daverend protesteren als een paar politieagenten, meestal blank maar niet altijd,
zwarten doodschieten die jullie toch
vooral als misdadigers zien.
Dat zon beschuldiging onzinnig is,
doet bijna niet ter zake. Zwarte mensen
protesteren, tegen elkaar, tegen een wereld die grotendeels weigert aan te horen
dat het afschuwelijk is wat er in zwarte
gemeenschappen in dit land gebeurt, zoals dat in elke wijk het geval zou zijn waar
geen geld en geen hoop meer is ontdaan
van goede scholen en beroofd van sociaal-economische buffers tegen gewelddadigheid. We kunnen allemaal dezelfde
filmpjes zien. Maar jullie houden vol dat
de camera niet het hele verhaal vertelt.
Natuurlijk hebben jullie gelijk, maar jullie
willen dat verhaal ook niet echt zien of
horen.
Bij de geboorte krijgen jullie een verre-

kijker waarmee jullie het zwarte leven

van een afstand bezien, nooit met het
weefsel van de intimiteit.
Die verrekijker is een voorrecht; hij
geeft status, ongeacht jullie klasse. Eigenlijk is het grootste voorrecht dat er bestaat dat witten door een agent kunnen
worden aangehouden en het na afloop
nog kunnen navertellen. Die verrekijker
bestaat ook uit de verhalen, de nare verhalen, vooringenomen verhalen, schadelijke verhalen over dat zwarten lui of dom
zijn, of gehaaid of immoreel, mensen die
ook door de beste scholen of zelfs God
zelf niet te helpen zijn. Deze overtuigingen halen niet de hedendaagse boeken of
de meeste klaslokalen. Maar ze worden
informeel wel doorgegeven van de ene
witte geest naar de volgende.
Het probleem is dat jullie niets anders

MAXIM FEBRUARI

Het verdienmodel van

Googlonia en Chevronistan

jullie ons ook aan te horen, omdat jullie

niet geloven wat wij zeggen. Jullie hebben besloten dat het nu genoeg is geweest. Als de politie ons zonder goede reden dood moet schieten, dan moet dat
maar, want de meesten van ons zijn toch
schuldig. Als een doodgeschoten zwarte
onschuldig blijkt, is dat een aanvaardbaar
slachtoffer, een offerande.
Dallas werd donderdagavond getroffen
door terreur. Onbeschrijflijke terreur.
Terreur is ons niet onbekend. Jullie maken ons bang om over straat te lopen,
want elk ogenblik kan een agent in het
blauw zich met een pistool op ons storten
en ons van het leven beroven en dan zeggen dat dit kwam omdat we sigaretten of
cds verkochten, of te hard ademhaalden
naar jullie smaak, of te agressief praatten
naar jullie zin. Of renden of stilstonden of
iets terugzeiden of zwegen of niet snel
genoeg deden of niet deden wat jullie zeiden.
Naar aanleiding van deze doden worden deze agenten niet door jullie allemaal
veroordeeld; daartoe zouden jullie de
cultuur moeten veroordelen die hen
heeft voortgebracht dezelfde cultuur
die jullie heeft voortgebracht.
Dag in, dag uit voelen wij ons onmachtig om onze zwarte levens te laten tellen.
We voelen ons onmachtig om jullie ervan
te overtuigen dat onze zwarte levens behren te tellen. We kunnen jullie niet haten, niet echt, de meesten van ons niet;
dat is ons geschenk aan jullie. We kunnen
jullie niet tegenhouden; dat is onze
vloek.

Witte mensen willen niets

anders weten dan wat ze al
denken te weten

willen weten dan wat jullie al denken te

weten. Jullie kennis van het zwarte leven,
van de ontberingen waar wij voor staan
en ja, die wij zelf wel eens scheppen en
waar wij ons meestal doorheen slaan,
daar houden jullie je niet zo mee bezig.
Jullie vinden dat wij alles cadeau hebben
gekregen omdat we ons hebben verzet tegen de zelfzuchtige hardnekkigheid
waarmee jullie menen dat de hele wereld
al haar middelen, al haar rijkdommen,
al haar overvloed, al haar genade in de
allereerste plaats aan jullie toekomt en als
er dan nog iets over is, nou ja, dan mogen
wij ook wel iets hebben, maar alleen als
we het beleefd vragen en ons dankbaar
gedragen.

17

MichaelEricDysonishoogleraar
sociologieaande
universiteitvan
Georgetownen
auteurvanThe
BlackPresidency:
BarackObama
andthePoliticsof
RaceinAmerica
TheNewYorkTimes

ie wit is, is blind. Die wil niet

zien wat hij niet weten wil. Als
jullie ons niet kennen, weigeren

BRIEVEN
Ouderschap

Verwachtingen?
Jannah Loontjens bevestigt op een
ongewilde manier haar eigen stelling (Hoezo Halina en Franca, zijn
moeders unfuckable? 8/7). Ze verwijt (andere) sterke, slimme vrouwen dat ze verwachtingspatronen
over ouderschap niet kunnen loslaten. Ze heeft nog nooit een man horen piekeren of hij wel een kind zou
moeten nemen, omdat het zijn carrire in de weg zou kunnen staan.
Daarmee implicerend dat die er ook
niet zijn.
Welnu, die zijn er wel degelijk. Toen
wij over kinderen nadachten, wist
ik zeker dat ls we kinderen zouden

nemen, ik minder zou gaan werken en dus mijn carrire daarmee

zou benvloeden. Ik besloot dat ik
het waard vond om mijn carrire op
een lager pitje te zetten en de zorg
voor onze kinderen goed te verdelen. Ik voldoe dus in elk geval al niet
aan het verwachtingspatroon van
Jannah Loontjens. Ik ben ongetwijfeld niet de enige man.
JasperBoter,Zutphen

TopGear

Emotie
Bas van Putten schrijft dat het format van Top Gear morsdood is
(7/7). De wereld is wat hem betreft
toe aan serieuze journalistiek over

vervoer dat mensen daadwerkelijk

kopen. Om in termen van de gewieberde Jeremy Clarkson te blijven:
Sorry, mr. Van Putten, but youve got
it all wrong. Natuurlijk draait Top
Gear, zowel in het oude als nieuwe
format, om onbetaalbare autos en
ridicule wedstrijden dwars door Europa. Informatie waar we dagelijks
op de weg niet echt iets aan hebben.
Maar daar gaat het niet om. Top
Gear gaat over emotie al komt dat
er met de nieuwe bezetting helaas
niet goed uit.
Nederlandse autojournalistiek gaat
steevast over zinnige besteding van
zuurverdiende centen. Over de
trekkracht van een eco-diesel en de
inhoud van de kofferbak. Als Van
Putten eens een luxe Sedan mee-

krijgt, spreekt hij meewarig over het

nut van prijzige opties. Dat hebben
we toch niet echt nodig? Nee, maar
we willen ze wel.
Top Gear trok tot 2015 wereldwijd
350 miljoen kijkers. Het best bekeken programma ter wereld. Niet om
zijn zakelijke verslaggeving, maar
om de emotie die een mooie auto
oproept. Voor al het andere hebben
we de ANWB Kampioen.
SanderRoos,s-Hertogenbosch

VNO-NCW

Tegroteinvloed
Uit het artikel Toplobbyist die eenmalig uitlegt hoe hij deals met premiers sloot (9/7) blijkt hoe oneven-

redig groot de invloed van VNONCW is.

Dit schreeuwt om aanpassing van
de bestuursstructuur van de Stichting van de Arbeid (StvdA) waar de
belangrijkste afspraken op sociaaleconomisch gebied in Nederland
worden vastgelegd.
VNO-NCW bezet 4 van de 7 werkgeverszetels van de StvdA en de landbouwsector 2 van de 7 terwijl daar
nog slechts 2 procent van de Nederlanders werkzaam is.
Het MKB is slechts met n zetel
vertegenwoordigd terwijl daar nu
juist 70 procent van de bevolking
werkt. Het wordt tijd om deze
20ste-eeuwse verhoudingen aan te
passen aan de moderne tijd.
Dr.PeterBlok,Utrecht

Nutricia

Nietuiteenpotje
Tjonge, wat zal de firma Nutricia
opgetogen zijn over de sluikreclame
in het kritiekloze stuk van Wim
Khler (Ik wil spinazie, 9/7 Wetenschap, p. 10). Ik mis bijvoorbeeld
het inzicht dat het om groente te leren waarderen geen kwaad kan
om... echte groente aan te bieden.
Gewoon, gekookte of gestoomde of
gebakken groenten. Niet uit een
potje. En pas na een maand of zes,
zoals aanbevolen door de World Health Organisation. En die als gezin
samen aan tafel opeten. Misschien
niet eens gepureerd (een al niet
meer zo nieuw inzicht van Gill Rap-

ley).
Natuurlijk, een potje is handig als je
op reis bent. Maar het scheelt geld
en tijd als je eens in de week wat
verse groenten kookt en die invriest.
MargotStroeken,Utrecht

Allah

dienst uitmaken, conform uw monumentale handboek, dat knapenstel zich als zodanig in de openbare
ruimte kan vertonen. Dat kan alleen
daar waar uw volgelingen het nit
voor het zeggen hebben. Gebrekkige communicatie? Takiyya? Inconsistentie?
JennegientjeWesselink

Teerhartigknapenstel

Correctiesenaanvullingen

Allah, u suggereert in uw brief (9/7,

opgetekend door Mohammed Benzakour), dat er geen heil kan zijn
voor gewelddadigen, maar wel voor
zon teerhartig knapenstel. Wat verdrietig moet het zijn om te zien dat
in gn van de ruim 50 landen,
waar de aan u onderworpenen de

Liberaalmanifestuit2005
Het Liberaal Manifest waarin de opvatting van de VVD over het referendum staat verwoord (Nexitstemming kan via omweg, NRC
Weekend 9/7, p. 15) dateert niet uit
1995 maar uit 2005.

ooglonia heeft een

vlag. Over Facebookistan is een
documentaire gemaakt. Google en Facebook zijn bedrijven, maar het
lijken landen. Voor andere bedrijven geldt dat nog sterker: hun inkomen ligt hoger dan het bruto
binnenlands product van natiestaten, hun invloed op maatschappijen en politieke processen
is enorm. Vandaar dat mensen ze
Wal-Martia noemen en Chevronistan.
Hoe zit het met de relatie tussen
zulke bedrijven en de echte landen? Dwingen ze die landen op
de knien? Of zitten de landen
hen juist dwars? Of is het allebei
waar en vliegen ze elkaar wederzijds in de haren? Binnen twee
dagen las ik twee beweringen
over hun verhouding die tegenstrijdig leken: tijd om de zaak uit
te pluizen.

Er zitten genoeg gaten

in de wet om hier je
zakken te vullen
Enerzijds schrijft economieredacteur Maarten Schinkel in de NRC
dat bedrijven moeten buigen
voor de Verenigde Staten. Volkswagen heeft na zijn gesjoemel
met dieselautos in de VS nu een
schikking getroffen en moet een
uitzonderlijk hoog bedrag betalen aan boetes en schadevergoedingen: 15,3 miljard dollar. In
hoogte nog absurder, schrijft
Schinkel, dan het bedrag dat BP
moest betalen wegens het lekken
van olie in de Golf van Mexico.
Hij concludeert dat de Verenigde
Staten met de boetes een nieuwe
bron van inkomsten hebben aangeboord. Het uitwringen van
buitenlandse bedrijven.

nderzijds schrijven politicoloog Smiers, filosoof Pekelharing en politiek econoom Huige dat de grote bedrijven de dominante krachten zijn,
machtiger en rijker dan veel staten samen. In hun boek Macht
van de megaonderneming kijken
ze vooral naar de 147 transnationale ondernemingen die samen
veertig procent van de wereldeconomie beheersen. Staten zijn
door verknooptheid en belastingafdrachten afhankelijk geraakt
van het netwerk waarin deze giganten samenwerken. Door gezamenlijke lobby oefent het netwerk druk uit op de politiek.
Dat van die lobby kun je zelfs met
eigen ogen zien, nu bekend werd
dat voormalig voorzitter van de
Europese Commissie, Jos Manuel Barroso, aantreedt bij zakenbank Goldman Sachs. De bank
zegt over de aanwinst: Jos Manuel brengt enorm veel inzicht en
ervaring mee naar Goldman
Sachs, inclusief zeer diep begrip

MaximFebruariisjuristenschrijver.

van Europa. Met deze zeer vaste

greep, nee pardon, dit zeer diepe
begrip van Europa verstevigen
meteen ook de andere grote ondernemingen hun greep op Europa. Want alsof ze deelstaten waren werken ze met elkaar samen
in federatieve verbanden. Facebook-Holstein, MecklenburgVolkswagen, Goldman-Sachsen.
De vraag luidt, kortom, persen de
staten de ondernemingen af, zoals Schinkel zegt? Of zetten de
ondernemingen de staten onder
druk, zoals Smiers zegt? Zijn het
de Verenigde Staten die Volkswagen chanteren? Of spelen de Verenigde Volkswagens en Exxons de
baas over de staten? Het blijkt
geen sterke f-f-vraag te zijn als
je de beweringen beter bekijkt.
Het antwoord is immers: allebei.

taten gaan namelijk over de

wet. Bedrijven en banken
houden niet van de wet.
Niet als het gaat om belasting,
milieu en arbeid tenminste. Het
verdienmodel van de staten zit
hem nu in het versoepelen van
wetten op verzoek van de lobby.
Vervolgens maken dezelfde staten reclame met het feit dat ze die
toch al soepele wetten niet serieus nemen. En als de situatie te
gek wordt en de wetten zo weinig
worden nageleefd dat burgers via
de social media protesteren, leggen de staten aan bedrijven boetes op die in de schatkist belanden. Het heet neoliberalisme, geloof ik, maar het is wetsovertreding als verdienmodel. En het is
het ei van Columbus. Ware het
niet dat de wereld er armer, viezer en droever van wordt.
De twee beweringen zijn dus niet
tegenstrijdig, ze komen op hetzelfde neer. Ondernemingen hebben geld en macht. Staten hebben
de wet. Door te kiezen voor wetsovertreding als verdienmodel
maken staten hun bevoegdheid
tot het stellen van regels ondergeschikt aan de macht van bedrijven die groot genoeg zijn voor
onverantwoordelijkheid. Het is
zoals partijleider Jesse Klaver van
GroenLinks formuleerde in een
interview over het weglokken
van ondernemingen uit Engeland: Toen premier Rutte vorige
week riep dat onze strenge bonuswetgeving voldoende uitzonderingen bevat, zei hij eigenlijk:
Er zitten genoeg gaten in de wet
om hier je zakken te komen vullen.
Sommige bedrijven lijken op landen. Ze hebben een vlag en een
inkomen groter dan dat van Oostenrijk of Denemarken. Maar een
rechtsstaat zijn ze niet. En staten
die de wet niet serieus nemen
die er reclame mee maken dat ze
de wet niet serieus nemen zijn
dat net zo min, ook al hebben ze
een vlag. Wie buigt voor wie, was
mijn vraag. En mijn antwoord
luidt: de een niet voor de ander.
Ze zijn gelijk aan elkaar geworden.

Wetenschap

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

18

19 Boeken

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Supernova kleurde de nacht blauw

Sterrenkunde
Twee keer ontplofte een ster
relatief dicht bij de aarde. Dat
versnelde hier de evolutie.
Mogelijk veroorzaakt een van
de supernovas ook ijstijden.
Dooronzemedewerker
EddyEchternach
AMSTERDAM.Het effect van een su-

pernova een exploderende ster op

slechts honderden lichtjaren van de
aarde is groter dan tot nu toe werd
aangenomen. Dat blijkt uit onderzoek
dat maandag in The Astrophysical
Journal Letters is gepubliceerd.
In april van dit jaar maakten wetenschappers via Nature bekend dat zij

sterke aanwijzingen hadden gevonden voor (minstens) twee prehistorische supernova-explosies op 300
lichtjaar van de aarde. Dat werd afgeleid uit de aanwezigheid van radioactief ijzer in de oceaanbodem, dat daar
ongeveer 7,5 en 2,6 miljoen jaar geleden is gedeponeerd. Kosmisch gezien
is 300 lichtjaar dichtbij.
Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van Brian Thomas
(Washburn University, Kansas) heeft
nu berekend welke uitwerking zon
nabije supernova-explosie op de
aarde zou kunnen hebben. De precieze omvang van de effecten is nog
onzeker, maar verwaarloosbaar is hij
niet.
Bij een supernova-explosie komen
onder meer licht, ultraviolette straling en zogeheten kosmische straling

vrij. Over de eerste twee zijn de onderzoekers kort: de gevolgen daarvan

zijn beperkt. De harde uv-straling van
een supernova op 300 lichtjaar
strandt in de aardatmosfeer. Wel ver-

Ionisatie van de atmosfeer

leidde ook tot meer
bliksems en meer wolken

oorzaakt zijn licht een blauwe nachtelijke gloed, die enkele weken kan aanhouden.
Groter is de impact van de kosmische straling de deeltjesregen die

door de supernova wordt uitgestoten.

De berekeningen laten zien dat zeer
energierijke kosmische straling, die
doorgaans vrij schaars is, gedurende
ruwweg 500 jaar honderden keren
sterker moet zijn geweest dan normaal.
Hoogenergetische kosmische straling heeft een sterk ioniserende werking die zich uitstrekt tot aan het
aardoppervlak. Dat wil zeggen dat
atomen in de atmosfeer elektronen
kwijtraken iets wat normaal gesproken alleen hoog in de atmosfeer gebeurt.
Computerberekeningen geven aan
dat dit tot een toename van het aantal
blikseminslagen leidt, en zelfs van invloed kan zijn op de wolkenvorming.
Het is verleidelijk om deze effecten in
verband te brengen met de reeks ijs-

Boeken voor op
de achterbank

tijden die 2,6 miljoen jaar geleden op

gang kwam, maar de wetenschappers
houden zich op de vlakte: daarvoor is
meer onderzoek nodig.
Verder veroorzaakt kosmische straling die de aardatmosfeer binnendringt secundaire regens van onder
meer muonen. Deze energierijke
deeltjes dringen honderden meters
diep de bodem in en kunnen de oceanen zelfs tot een diepte van een kilometer onveilig maken. Desastreuze
gevolgen zal dat niet hebben gehad,
maar organismen kregen wel langdurig met verhoogde stralingsniveaus te
maken. De extra stralingsbelasting is
die van n CT-scan per jaar. Volgens
de onderzoekers is het aannemelijk
dat dit het risico op kanker verhoogt
en tot versnelde mutaties leidt,
vooral bij grote organismen.

Lezen Wie wil er op de iPad? Niemand! NRC koos de

leukste nieuwe kinderboeken. Niet alleen om te lezen,
ook om iets mee te doen.
DoorThomasdeVeen

Voortdurendwordtervan
allesverzwegen
Mijnietgezien,MegRosoff.
Luitingh-Sijthoff,224blz. 17,99.14+

Nieuwkomer
Kroonslakop
Noordzeewrak

e gaan op reis, Mila en haar vader,

want ze gaan op zoek naar een verdwenen oude vriend van haar vader.
Dit is geen gelukkig huis, merkt Mila
op, als ze het huis van die vriend betreden en daarin lijkt dan ook de verklaring
te liggen voor Matthews plotselinge vertrek. Maar in Mij niet gezien ligt alles gecompliceerder: voortdurend wordt er van
alles verzwegen. Tot die ontdekking komt
Mila, en dat blijkt ook op te gaan voor delen van haar eigen geschiedenis. Rosoff
won dit jaar de Astrid Lindgren Memoral
Award, een soort Nobelprijs voor jeugdliteratuur, en met dit boek bewijst ze hem
te verdienen.

AMSTERDAM.Voorheteerstge-

FOTOMARTIJNSPIERENBURG

vondenindeNederlandse
Noordzee:duikersvanStichting
DuikdeNoordzeeschoon troffenvorigemaanddezeesprietkroonslak(Dotopinnatifida)
aanopeenin1994gezonkenLitouwsvrachtschip.DeElatma
vervoerdekunstmestenligtnu
36meterdiep.Demaximaaldrie
centimeterlangekroonslakeet
uitsluitendzeespriet(Nemertesia
antennina),eenhydrodpoliep
dieleeftophardeondergronden
ingebiedenmeteenmatigetot
sterkestroming.Normaliter
groeienergeenzeesprietenin
Nederlandsewateren.Maardus
welopditwrak,nettenzuiden
vandeBruineBank,halverwege
NederlandenEngeland.Kroonslakkenhebbenreuksprietendie
alseenkroontje ophunkop
staan.HetaantalsoortenkroonslakkeninNederlandstaatnuop
zeven.Ophetwraktroffendeduikersookeisnoerenvandekroonslakaan.Diebevattenduizenden
eieren.(NRC)

Bodemextract maakt van akker snel natuur

Natuurbeheer Omzetten van landbouwgrond in natuurlandschap gaat traag. Tenzij je er een dun laagje grond uit het gewenste landschap over uitstrooit.
Dooronzeredactiewetenschap
AMSTERDAM. De

omzetting van
voormalige landbouwgrond in een
gewenst natuurtype valt te sturen.
Dat hebben ecologen van het Nederlands Instituut voor Ecologie in Wageningen laten zien in een omvangrijk, zes jaar durend experiment aan
de zuidkant van de Veluwe. Door akkers een bodemtransplantaat te geven van een heidelandschap of een
graslandschap ontwikkelen zich de
voor dat landschap typische planten.
Het onderzoek is maandag gepubliceerd in het tijdschrift Nature Plants.
Voor natuurherstellers is dit belangrijk nieuws. Want tot nog toe gaat
de omzetting van voormalige landbouwgrond lang niet altijd even makkelijk. Het Wageningse onderzoek on-

derstreept het belang van het bodemleven.

De ecologen voerden hun experimenten uit in Reijerscamp, een voormalig landbouwgebied boven het
plaatsje Wolfheze. Natuurmonumenten beheert het 180 hectare grote gebied sinds 2000 en is doende de Veluwe via de Reijerscamp te verbinden
met de uiterwaarden van de Rijn.
De onderzoekers groeven van voormalige stukken akker eerst de boven-

ste voedselrijke halve meter af.

Daarna strooiden ze er een heel dun
laagje grond (minder dan 1 centimeter
dik) over, afkomstig van een nabijgelegen heide- of graslandschap. Er zit
van alles in die grond: rondwormen,
springstaarten, bacterin, schimmels, zegt promovendus Jasper
Wubs, die eerste auteur is van het artikel. We denken dat de micro-organismen de sterkst sturende factoren
zijn voor de planten die opkomen.

De proefveldjes met het heidetransplantaat reageerden het sterkst,

schrijven de ecologen. Na verloop van
tijd verschenen er soorten als struikheide, trekrus en zandzegge. De veldjes waren voor 15 procent bedekt met
typische heideplanten. Bij de andere
veldjes met grastransplantaat, en de
controles zonder transplantaat bedekten heidesoorten respectievelijk
2,5 en 1 procent van het oppervlak.
Op de veldjes met heidetransplantaat verschenen ook soorten die in
graslandschappen opkwamen. Bochtige smele, stekelbrem, schapengras.
Sommige soorten gedijen in meer
landschappen, zegt Wubs.
Bart van Tooren, ecoloog bij Natuurmonumenten, noemt het Wageningse onderzoek waardevol. Natuurorganisaties proberen al langer

om maaisels of plagsels te transplanteren. Nu is het een keer begeleid

met goed onderzoek.
Probleem, zegt Van Tooren, is om
vast te stellen wat bij transplantaties
bepaalt welke planten er opkomen.
Het bodemleven, of de zaden en plantenwortels in het transplantaat?
Daarom voerden de ecologen nog een
experiment uit, in de kas. Ondergrond uit Reijerscamp werd bedekt
met heide- of graslandtransplantaat
en daar kwam gesteriliseerd zand op.
Die remt uitgroei van zaden vanuit
het transplantaat. Op het zand werd
een standaard zadenmengsel van 30
soorten uitgestrooid. Afhankelijk van
het transplantaat kiemden de daarbij
horende zaden. Van Tooren: Hieruit
blijkt dat het echt het bodemleven is
dat de plantengroei stuurt.

Eenopbeurendverhaal
overdedood
Heteilandvanopa,BenjiDavies
Luitingh-Sijthoff,30blz. 13,99.5+

pas reizen zitten erop, hij heeft een

ander soort bestemming. Sem
klimt samen met hem naar zolder,
waar een geheime, grote deur zit. Als ze
die openen, staan ze op een schip, dat
hen naar een onbewoond eiland voert.
Daar, tussen de dieren in een simpele hut,
is het zo fijn dat opa besluit te blijven.
Sem moet zonder hem terug en ongemerkt is Benji Davies prentenboek zo
een ontroerend en ook opbeurend verhaal over de dood geworden. Misschien is
het beter zo, en de herinnering blijft, is de
onuitgesproken, maar zeer voelbare
boodschap.

Lekkerpuzzelenmetde
vriendenvantangramkat

Eenalsprentenboek
vermomdeinsectengids

Tangramkat,MarankeRinckenMartijnvan
derLinden.Lemniscaat,45blz. 16,95.6+

Hetbijzonderebeestjesboek,YuvalZommer.Lemniscaat,64 blz. 14,95.7+

s het een boek of is het een spel? In elk

geval ben je zo uren zoet met Tangramkat van Maranke Rinck en Martijn van
der Linden, dat de opvolger is van hun
boek/memoryspel Memorykonijn. Alle
poses van alle dieren in dit boek stelde tekenaar Van der Linden samen uit de zeven stukken van de Chinese tangrampuzzel, en dat is behalve vreselijk ingenieus
n buitengewoon mooi ook nog enorm
leuk. Want dat de puzzelstukken bij het
boek zitten, nodigt je uit tot napuzzelen:
alle dierenvrienden van tangramkat zijn
na te maken, en met name de vogels zijn
uitdagend (niet meteen spieken naar de
oplossing). Het sudokuboekje kan thuisblijven.

Erwordtwatafgelogenin
ditBoomhut-achtigeboek

Eenlekkerraarsprookje
overeensoldatenkok

GibbeendeMaandagman, EvelienDe
VliegerenKarst-JannekeRogaar.Querido,
189blz. 14,99.8+

Nietalleenvoordepuber
opdeachterbank

et mag duidelijk zijn dat de schrijver en tekenaar van dit boek goed
gekeken hebben naar de razend
populaire Waanzinnige boomhut-serie,
want hun kolderieke grapjes en krankjorume verhaal en de stripachtige illustraties maken van dit boek de eerste echte
Nederlandse tegenhanger daarvan. Het
zit (net als de Boomhut-boeken) vol gein
en ongein, en dat is een compliment. Ze
vertellen over de jonge Gibbe, die op een
maandag gevonden wordt in een park
door de Maandagman en wat daarna gebeurt is vrijwel onnavolgbaar. Er wordt
wat af gelogen in dit boek, klagen de vertellers zelfs, maar het is verslavend leuk.

oor wie liever de natuur in gaat, is

er n boek dat concurreert met alle
zakelijke natuurgidsjes en dat is deze als prentenboek vermomde insectengids. Tekenaar Yuval Zommer bewees de
kleinste beestjes de grootste eer, door paginas vol krioelende mieren, motten, bijen en bidsprinkhanen te tekenen. Daar
horen weetjes bij (Een spin gebruikt zijn
haar om mee te voelen, te horen en te ruiken), maar die roepen soms meer vragen
op dan ze beantwoorden. Dit boek is er
vooral om naar beestjes te kijken, en om
ze te zoeken: zoek de wespen tussen de
bijen. Om k beestjes te kunnen zoeken
in de Hollandse regen.

HoeTortotzijnvissenhartverloor,Benny
Lindelauf.Querido,236blz. 19,99.12+

Dezeezien, KoosMeinderts.
DeFontein,159blz. 13,99.15+

S
Eenhyper-Amerikaans
stripboekoverSteveJobs
SteveJobs.Waanzinniggoed,JessieHartland.Luitingh-Sijthoff,237blz. 15,99.9+

it boek kan die jochies en meiden

die hun neus optrekken voor boeken die geen strips zijn over de
streep trekken en in n moeite door
diegenen die liever bladeren in Kijk of
7Days, omdat dat tenminste over echte
dingen gaat. De Amerikaanse Jessie Hartland maakte een stripbiografie voor kinderen over Steve Jobs in een losse, eenvoudige stijl, zoals Jobs het graag gezien
had. Het verhaal van de man achter de
MacBook en de iPhone is bij vlagen behoorlijk nerdy, best grappig en hyper-Amerikaans. Maar Hartland toont
ook genoeg van Jobs onhebbelijkheden.
Het wordt geen heldenverering.

amendoen mag. De zee zien is zulke

sterke en verfijnde literatuur dat het
niet alleen die puber op de achterbank zal bekoren, maar ook die lui voorin. Het boek gaat over Kees en zijn vriend
Jan, twee jongens die opgroeien in de jaren vijftig, in een wereld waarin je niet
naakt door een weiland rende. En toch is
dat het soort vrijheid waarnaar Jan snakte, vurig en somber, op een enkel moment. Jan houdt de 69-jarige Kees ng
bezig, nog steeds wordt hij geplaagd door
die onbegrijpelijke middag waarop Jan
zingend in een hoge schoorsteen klom,
zwaaide, iets riep en te pletter viel.

et meest excentrieke jeugdboek

van het afgelopen halfjaar is van
Benny Lindelauf, die met Hoe Tortot zijn vissenhart verloor een lekker raar
en ongevenaard goed geschreven
sprookje vertelt, over de waanzin van
oorlogvoeren. We volgen de soldatenkok
Tortot, die gehard is door het leven op het
slagveld, en nu een ijskoud en berekenend vissenhart bezit. Maar het verhaal
is even doldwaas als cynisch: het speelt
zich af in een fantasie-Europa waar dwazen regeren. Deze Keizerlijke Keizers nemen beslissingen over soldatenlevens uit
ijdelheid en jaloezie. Maar toch slaagt het
kille hart van Tortot erin te
smelten en dat van de lezer ook meteen.

TekeningenvanMartijnvan
derLinden(uitTangramkat)
enYuvalZommer(uitHet
bijzonderebeestjesboek)

20 Achterpagina

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Trots
X&Y Franca Treur schrijft over gewone mensen,
X&Y, in de marge van het wereldnieuws.

ILLUSTRATIEOLIVIAETTEMA

ILLUSTRATIEELIANEGERRITS

ohn en Kevin zijn opgegroeid in een dorpje in de West

Midlands van Engeland. Op hun middelbare school haalden ze vergelijkbare, relatief hoge cijfers. John vertrok
met die cijfers naar de universiteit in Coventry en is hard
op weg professor te worden, Kevin zette een niet al te lucratieve sportschool op en woont in de buurt van hun vader,
John senior.
John senior, automonteur in ruste, probeert op beide zonen
even trots te zijn, door bijvoorbeeld tegenover de buitenwacht
de overeenkomsten te benadrukken. Beide zonen staan onafhankelijk in het leven, is zijn favoriete uitspraak, en het stoort
hem als mensen denken dat hij daarmee bedoelt dat ze allebei
op het moment geen lief hebben. De laatste vriendin van Kevin
is er inderdaad net vandoor met zijn tweejarig zoontje, dat hij
waarschijnlijk niet meer te zien krijgt als hij geen betere advocaat in de arm gaat nemen. En wat zijn andere zoon betreft, die
heeft nog nooit iets losgelaten over zijn liefdesleven, men beweert over hem dat hij homoseksueel is, ook al heeft hij daar als
vader nog nooit wat van gemerkt.
Wat hij bedoelt met hun onafhankelijkheid is dat ze hem in hun
volwassen leven nog nooit om geld hebben gevraagd. Dat ze
hun behoeften weten aan te passen aan hun mogelijkheden, gewoon zoals dat hoort, al weet niemand, ook Kevin niet, dat hij
de contributie betaalt van drie fictieve slapende leden van Kevins sportschool.
Soms bedoelt hij ook een beetje hun onafhankelijkheid van
geest, de politieke interesse bijvoorbeeld, die ze geheel los van
hem hebben ontwikkeld. Allebei zijn het mensen met een stevige mening, die bij verkiezingen uitmonden in stemmen die elkaar opheffen, terwijl hij zelf thuisblijft, zoals hij al zijn hele leven heeft gedaan.
Onder die onafhankelijkheid van geest valt ook het feit dat het
hun niet uitmaakt wat de mensen van hen vinden, want Kevin
zit onder de tatoeages van het allerstomste soort en John junior,
die rijdt nota bene niet eens auto.
Mensen die de jongens nog van vroeger kennen, beginnen weleens over hun gezonde dosis vechtlust, wat op zich niet zo gek
is. Hoe vaak heeft hij de twee niet uit elkaar moeten trekken en
hen eraan moeten herinneren dat ze broers zijn?
Graag had hij gezien dat ze in het leger waren gegaan om helden
van de natie te worden, zoals zijn eigen vader is geweest. Met
hun kracht, hun intelligentie en hun temperament hadden ze
het ver kunnen schoppen. Als je t zo bekijkt, gaan er schitterende mogelijkheden in hen teloor, maar misschien hebben ze dat
dan wel weer een beetje van hun vader.

Kopje-onder in het paradijs

egelmatig zie ik ze liggen op hun

kleine planken in het water
rondom New York en New Jersey: de surfers. Meestal magere jongens met zongebleekt haar. Ieder voor
zich, een eindje van elkaar vandaan.
Kleine dobbertjes op de onmetelijke
oceaan. Tot er een hoge golf aan komt.
Zelfs van een afstand voel je de plotselinge opwinding. Even later dansen ze
over de metershoge golf. Als flow, volledig opgaan in wat je doet, ergens op
van toepassing is dan is het op deze
surfers.
Weinig dingen staan verder van me af.
Ik ga naar het strand om een wandeling
te maken. Bij erg mooi weer neem ik
misschien een duik in het water. Maar
dankzij het boek Barbarian Days van
levenslange surfer William Finnegan
(zojuist in vertaling verschenen als Primitieve dagen) ben ik iets gaan begrijpen van wat de surfer bezielt. De beheersing van de bijna onmogelijke
krachten van het water geeft een enorme kick. Het trotseren van het gevaar
werkt louterend.
Ik sprak Finnegan laatst bij een feestje
van The New Yorker, waar hij een vaste
auteur is. Een aardige, doch onrustige
zestiger. Voortdurend keek hij over
mijn schouder, alsof hij verwachtte dat
er een hoge golf achter mij zou verrijzen. Ik vermoedde dat hij dan midden
in het gesprek op zou springen om een

Flessenpost uit de VS
Schrijfster Pia de Jong
woont met haar gezin in
Princeton, in de VS. Ze
schrijft wekelijks over wat
haar daar opvalt.

surfplank te pakken die hij onder zijn

stoel verstopt had.
Zijn boek staat vol verhalen over de
mystiek en de gevaren van het surfen,
maar ook over de speciale vriendschap
tussen de surfers het gedeelde verlangen naar de perfect golf. Finnegan reisde de wereld over, van golf tot nog
mooiere golf. Hij wilde ze allemaal berijden: Hawaii, Fiji, Australi, Madeira.
Nu hij getrouwd is en een dochter van
veertien heeft, surft hij voornamelijk
rondom New York waar hij woont Jersey Shore, Long Beach Island, Fire Island maar niet minder fanatiek.
Ik kan minder lang mijn adem inhouden, nu ik ouder ben, vertelde hij.
Laatst was ik halverwege een golf en
mijn lucht was op. En ik moest nog
twee minuten. Ik dacht, ik mag niet
doodgaan. Ze hebben me nodig. Daarna was hij lang van slag. Toch gaat hij
weer. Iedere keer vind ik mijn toe-

Kleding Jurk en bruidssluier

vertellen over hun verleden
Dooronzemedewerker
SandraHeermavanVoss
Bij deze zwarte jurk droeg ik altijd
zwarte fluwelen schoenen. Eentje viel
in het water, toen moest ik de andere
er ook in gooien. Zo jammer. Aldus de
zwarte jurk zelf. Het is even schrikken, maar trek hem uit een van de rekken in Lena the Fashion Library, een
kledingzaak in de Amsterdamse Westerstraat waar alle stukken middels
een leensysteem meerdere levens gegund zijn, en je hoort een jong meisje
in aarzelend Engels vertellen over het
verleden van de jurk, en zijn plaats in
het leven van de draagster.
Datzelfde gebeurt bij een bruidssluier
uit 1962: de bruid vond hem mooi, de
bruidegom niet. Gelukkig trouwden
ze toch. De rode jas en trui werden in

de jaren negentig gedragen door hun

dochter, kunstenaar Rayke Verhoeven.
Met de installatie In My Life roept
Verhoeven door de bundeling van
haar eigen kledingherinneringen ook
verhalen van anderen op. Ze legde er
tientallen vast in filmpjes, verzameld
op het In My Life-YouTubekanaal.
Ik moest altijd een tuinpak aan,
vertelt een jongen. Ik wilde altijd
dezelfde, goedkope kleren. Een
vrouw beschrijft het blauw-witte
stippenjurkje dat ze droeg bij haar
aankomst in Nederland vanuit Turkije, 44 jaar geleden. Ze heeft het bewaard; nu is het voor haar kleindochter.

T/m18juliinLenatheFashionLibrary,Amsterdam.www.lena-library.com

vlucht in die plaatsen op zee, zei hij.

Alleen daar, in het paradijs op zee, is
mijn thuis.
Het boek won de Pulitzer-prijs. Finnegans passie, grenzend aan obsessie,
trekt aan en stoot af, fascineert en
maakt jaloers. Ik wil ook het paradijs op
zee bereiken. Misschien moet ik daar
gewoon wat angst voor over hebben.
Met mijn gezin ben ik vandaag op Fire
Island, een strand aan de Atlantische
Oceaan dat bekendstaat om de metershoge golven. De zee is woest. Om de
tien meter zitten lifeguards die regelmatig het water in rennen. Mam, je
moet dit proberen, roept mijn dochter, meezwemmend met een hoge golf.
Dit is zo cool.
Toegegeven, het is geen surfen, maar
toch moet ik behoorlijk wat overwinnen. Ik loop een eind de zee in en wacht
op een golf. En dan gebeurt het. Ik
word meegezogen en kom in een centrifuge terecht, waarbij ik rondtollend
elk gevoel voor orintatie verlies. Ik
raak in paniek en vind mezelf even later met schaafwonden terug op het
strand, waar ik met geweld tegenaan
gekwakt ben. Een strandwacht helpt
me overeind. Eenmaal terug bij mijn
handdoek tril ik nog lang na.
Nee, het paradijs op zee is voor mij niet
weggelegd.

Reactiesviapdejong@ias.edu

IK@NRC.NL

Vakantiebezoek
Op de kinderboerderij bespeurt een
medewerker afwijkend gedrag bij
een cavia in een hok met zeker 20
soortgenoten. Wat scharrel jij daar
onrustig rond in de hoek?
Resoluut pakt ze het beestje op en
duwt twee achterpootjes uit elkaar.
Als ik het niet dacht; een ongenode
gast. Het is weer zomervakantie.
Ze richt het woord tot de glazig kijkende ouders. Iedere vakantie treffen we hier vreemde dieren op de
boerderij, achtergelaten door hun
baasjes. Dit is een mannetjescavia in
een hok waar wij alleen vrouwtjes
houden. Nu maar hopen dat hij nog
geen schade heeft aangericht.

MarionStenneke
Zelfeenikje?nrc.nl/contact

Alles over carrire, geld, gezondheid en tech.

Schrijf je in op nrc.nl/nieuwsbrieven

TourdeFrance
Dromenvaneen
zwartewinnaarE10
Dinsdag 12 juli 2016

Harde tijden
voor de Europese
staalindustrie

FOTOKATRIJNVANGIEL

China overspoelt de markt met goedkoop staal.

De wereldwijde overcapaciteit is enorm. Maar de
hoge belasting op CO2-uitstoot zal de nekslag zijn,
vrezen fabrikanten. Pagina E 4-5

ARBEIDSMARKT

LUCHTVAART

TRANSPORT

Opnieuw groeiende vraag

naar uitzendkrachten

Qatar Airways boekt

jaarwinst van 400 miljoen

Moeilijk wat te doen aan

giftreinen in Nederland

Kwartaalresultaten vielen mee

AMSTERDAM.De vraag naar uitzend-

DOHA.De Qatar Airways Group, moeder-

DENHAAG. In het oosten en zuiden van

11

krachten is opnieuw gegroeid. Dat blijkt

uit cijfers die brancheorganisatie ABU
dinsdag heeft gepubliceerd. In de afgelopen vier weken steeg het aantal uitzenduren met 7 procent en nam de omzet toe
met 8 procent ten opzichte van dezelfde
periode vorig jaar. De uren in de administratieve sector stegen met 13 procent, de
omzet met 11 procent. De uren in de industrile sector toonden een stijging van 5
procent, de omzet 6 procent. In de techniek nam het aantal uren met 3 procent
toe en de omzet met 8 procent. (ANP)

bedrijf van luchtvaartmaatschappij Qatar

Airways, heeft zijn winst afgelopen boekjaar (april 2015 - maart 2016) meer dan
verviervoudigd. De onderneming uit de
Golfstaat slaagde erin de kosten terug te
brengen en stevig verder te groeien. Het
concern boekte een nettowinst van 1,6
miljard rial (400 miljoen euro). Een jaar
eerder was dat nog 374 miljoen rial. De
omzet steeg 4 procent, tot 35,6 miljard rial (8,8 miljard euro). Het is voor het eerst
dat het bedrijf met uitgebreide financile
resultaten naar buiten komt. (ANP)

het land rijden te veel goederentreinen

met gevaarlijke stoffen, en het wordt niet
eenvoudig om hier iets aan te veranderen. Dat heeft PvdA-staatssecretaris Sharon Dijksma (Infrastructuur en Milieu)
maandag aan de Tweede Kamer laten weten. In mei werd bekend dat er te veel
giftreinen door Noord-Brabant, Limburg, Overijssel en Gelderland rijden via
de Brabant- en Bentheimroute. Dijksma
benadrukte toen dat er geen sprake is van
een onverantwoorde situatie. Ze beloofde
uit te zoeken wat de oorzaken zijn. (ANP)

STIJGERVANDEDAG
ALCOA

in

AMSTERDAM.De Amerikaanse

aluminiumproducent Alcoa heeft

maandag de kwartaalcijferperiode afgerond met meevallende resultaten. De omzet van het con9
6/7
11/7 cern, dat ook auto- en vliegtuigonderdelen maakt, daalde van
5,9 miljard naar 5,3 miljard dollar. Dat was echter hoger dan de verwachtingen van
analisten. Het concern is bezig met een splitsing in
een bedrijf voor aluminiumproductie en mijnbouw
en n voor ontwikkeling van halffabricaten. Dinsdagochtend stonden ook aandelen van staalproducenten Arcelor Mittal en Aperam in de plus. (ANP)

10

COLUMN

E2 Economie

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

E3

Aandelenkoersen stijgen,
maar onzekerheid blijft
Beurzen In de VS is zelfs een record gehaald. Wat is er aan de hand?

Wat doet SP-idee

bij de werkgevers?

nvesteren is het nieuwe bezuinigen.

Voor topambtenaren is dat nog een brug te ver, zo
blijkt uit hun recente adviezen voor een nieuw kabinet (na verkiezingen van maart 2017). Maar werkgeversorganisatie VNO-NCW popelt. De blauwdruk
voor het economisch-politieke beleid ligt al op tafel.
VNO-NCW geldt als de invloedrijkste lobbyclub. Dus is
haar verkiezingsprogramma relevant voor alleman.
Dat begint met de foto op de omslag: de trap aan het Rotterdamse stationsplein naar de Groothandelsgebouwen.
De stairway to heaven uit de polder. Beeld, titel (Investeren) en ambitie vallen naadloos samen. NL Next Level,
staat rechtsonder op de omslag. Wel jammer van het
Engels. Op naar de top als titel was te volks?

Verkiezingsprogramma
VNO-NCW zegt: overheid moet
financier bij investeringen zijn

at is de kracht van het VNO-NCW-programma?

1. Bondigheid 20 paginas tekst, 2 paginas financile verantwoording. Het programma is
niet doorgerekend door het Centraal Planbureau, zoals reguliere politieke partijen dat laten doen. Partijen die het
CPB niet inschakelen, zijn bang dat zij door concurrenten
worden beticht van politiek van de blanco cheque: veel
beloven, geen financile verantwoording. Die angst versterkt de prominente rol van technocraten die een keurmerk geven aan politieke partijen: CPB, topambtenaren
en De Nederlandsche Bank. Wie geen zin heeft in het
keurslijf van het CPB volgt het voorbeeld van VNO-NCW:
schets prioriteiten, leg uit hoe en waarom, maar doe geen
beloftes. Laat ruimte voor n de verkiezingen en onderhandelingen over een regeringsprogramma. Dan volgt de
CPB-doorrekening vanzelf.
2. Stevige taal. Een welvarender samenleving neemt ook
gemakkelijker afscheid van ziekmakende intolerantie en
xenofobie. Dat moet ook een oproep in eigen kring zijn:
stop discriminatie op de stage- en arbeidsmarkt.
En over de Europese Centrale Bank en het krappe begrotingsbeleid van Rutte II? Hier heerst grote verwarring en
daar moeten we het niet van hebben.
3. Prioriteit: investeringen. De overheid moet daarin een
organiserende n financierende rol spelen. Bij duurzame
energie bijvoorbeeld, waar Nederland hopeloos achterloopt. Dat gaan bedrijven in hun eentje niet trekken.

us intensiveert VNO-NCW haar lobby voor een nationaal investeringsfonds mt overheidskapitaal.

Nederland had zon financier, de Nationale Investeringsbank, maar die is op het hoogtepunt van het liberaal-economische optimisme in 1998 van de hand gedaan.
Wie had nog zon pseudo-overheidsbank nodig als de eeuwig groeiende economie binnen handbereik was en internet zijn heilzame productieve werk zou doen? Het liep anders. Omringende landen, zoals Duitsland, hebben hun
oude Investeringsbank nooit afgestoten. Dat is nu ht
voorbeeld van VNO-NCW. Zon nieuwe Investeringsbank
was jaren geleden overigens een plan van de SP.
4. Laconieke terzijdes. Hele volksstammen in politiek Den
Haag maken zich zorgen over de staatsschuld en roepen
ach en wee dat alle lasten worden doorgeschoven naar
volgende generaties. Dat gebeurt overigens al eeuwen.
Staatsschuld? Zorgen? Niet bij VNO-NCW.
Nederland heeft enorme pensioenvermogens. Als mensen
pensioen krijgen, betalen zij gewoon belasting. Die belastinginkomsten zijn ongeveer zo groot als onze schuld. Zo
bezien heeft Nederland helemaal geen staatsschuld.
Probleem? Geen probleem.
Zou ik op de lijst VNO-NCW stemmen? Das een ander verhaal. In de Sustainable Urban Delta die VNO-NCW naar eigen zeggen voor ogen staat vrees ik voor het lot van natuur, milieu en dier.

MennoTamminga schrijftopdezeplaatselkedinsdagover
ondernemingsbeleideneconomie

Dooreenonzerredacteuren
AMSTERDAM.Brexit-angst? Daar valt

nog maar weinig van te zien op de

aandelenbeurzen. Wereldwijd stegen
de koersen maandag en dinsdag. En
in de Verenigde Staten werd zelfs een
record gehaald. De S&P-500 index
(van grootste 500 Amerikaanse bedrijven) sloot maandagavond op het
hoogste niveau ooit: 2.137 punten.
De Amsterdamse AEX-index staat
al dagen op winst, net als de Duitse
Dax-index. En de Britse FTSE 100
staat alweer hoger dan vr het referendum van 23 juni, waarin de meerderheid koos voor uittreding uit de
Europese Unie. Wat is er loos?
Maandag stemde een combinatie
van nieuws beleggers gunstig. Theresa May, eurosceptisch maar niet
heel erg, wordt de nieuwe Britse premier. In Japan won de partij van premier Shinzo Abe zondag de senaatsverkiezingen, wat de kans vergroot
op meer stimuleringsmaatregelen. En
er waren goede Amerikaanse banencijfers vlak voor het weekend.
Wie de beurzen met elkaar vergelijkt, ziet dat Amerikaanse aandelen
het al een aantal weken een stuk beter
doen dan Europese.
Er bestaat onder beleggers de perceptie dat Amerikaanse aandelen
een relatief veilige haven zijn in een

2.140

verder onrustige wereld, zegt analist

Andre Bakhos van beleggingshuis
Janlyn Capital tegen persbureau Reuters. Want zeker niet alle aandelen
doen het goed. Aandelen van Europese banken staan gemiddeld 8 procent lager dan een maand geleden.

S&P 500-index

2.120
2.100

Honger naar rendement

2.080
2.060
6.700

6 juli

7 juli 8 juli 11 juli

FTSE 100-index

6.650
6.600
6.550
6.500
6.450
6.400
450

6 juli

7 juli 8 juli 11 juli

AEX-index

445
440
435
430
425
420

6 juli 7 juli 8 juli 11 juli

NRC 120716 / BvD / Bron: Bloomberg

Britse aandelen presteren niet slecht,

in vergelijking met het Britse pond
dat na het referendum is gekelderd.
Maar opvallend is dat de FTSE 100-index (met vooral multinationals zitten) uit de pas loopt met de FTSE 250graadmeter. Daarin staan middelgrote bedrijven die sterker op de
Britse markt zijn georinteerd. De
graadmeter staat 4 procent onder het
niveau van voor het referendum.
Dat Britse en andere Europese aandelen het niet slechter doen, en Amerikaanse ronduit goed, komt vooral
door de grote kracht die al maanden
op de achtergrond speelt: het lagerentebeleid van centrale banken.
Hoe lager de rentes, hoe meer beleggers op zoek moeten naar meer riskante manieren om rendement te halen. Aandelen zijn dan relatief aantrekkelijk, ook als de vooruitzichten
helemaal niet zo rooskleurig zijn.
In zoverre is het beursklimaat geen
indicator van optimisme, maar eerder
een teken van gebrek aan perspectief.

FOTOAFP/DANIELROLAND

MENNO TAMMINGA

HethoofdkantoorvanDeutscheBank inFrankfurt.MeerderebankeninEuropahebbendringendeproblemen,ookDeutscheBankzelf.

Mitra Slijter sleept makers van Floryn

en Beerenburg mee in faillissement
Dooreenonzerredacteuren
AMSTERDAM.Hoelang blijft de krui-

denbitter Beerenburg nog verkrijgbaar? Die vraag dringt zich op nu de

destilleerderij van het drankje, De
Weduwe Joustra uit het Friese
Sneek, meegesleept dreigt te worden in het faillissement van slijterijketen Mitra. De Weduwe Joustra is
het enige bedrijf dat het drankje
mag verkopen onder de merknaam
met twee es: er zijn wel varianten
van andere fabrikanten, maar die
zijn gespeld met n e.
Nadat Mitra eind juni faillissement aanvroeg, is het moederbedrijf
M. Dirkzwager uit Schiedam in grote
financile problemen geraakt. Die
destilleerderij verkoopt ook het
jenevermerk Floryn. De Weduwe
Joustra is net als Mitra een dochterbedrijf van M. Dirkzwager. Het be-

drijf had eerder al uitstel van betaling aangevraagd en maandag vroeg

de curator deze surseance om te zetten in een faillissement.
De financile problemen
van Mitra treffen ook gezondere delen van het
bedrijf. De kans
op een complete
doorstart
is volgens de curator klein, al kunnen onderdelen,
waaronder De
Weduwe Joustra,
misschien nog
wel apart worden
verkocht.
Directeur Heleen Sonnenberg
stelt in een verklaring dat het
merk De Weduwe

Joustra zeker behouden zal blijven. Kopers zouden al interesse

hebben getoond.
Voor haar kwam het faillissement
als een verrassing: Wij waren op de
hoogte van de financile zorgen bij
de aandeelhouder, echter niet op dit
niveau. De consequenties zijn
enorm, het raakt ons diep, maar we
zullen trachten de schade tot het
minimum te beperken.
Met name door problemen bij Mitra kampte M. Dirkzwager al jaren
met een teruglopende omzet door
dalende verkoop en toenemende
concurrentie. Het leed over de laatste twee jaren waarover cijfers bekend zijn ook al flinke verliezen: in
2013 beliepen die 6,7 miljoen euro,
in 2014 ging het om 2,9 miljoen verlies. Door de ondergang van M. Dirkzwager verliezen mogelijk zon 180
medewerkers hun baan.

JAPAN

VERZEKERAAR

Premier Abe belooft nieuwe

stimuleringsmaatregelen

Achmea wil premie verhogen

na extreme hagelschade

AMSTERDAM.De Japanse premier Shinzo Abe gaat na

AMSTERDAM.Verzekeraar Achmea verwacht verlies

zijn verkiezingsoverwinning van afgelopen zondag

verder met zijn ruimhartige stimuleringsbeleid. Hij
kondigde maandag aan dat hij binnenkort met een
nieuw pakket maatregelen komt om de economische
groei in Japan te vergroten. Hij gaf nog geen details,
maar de Japanse aandelenbeurs ging 4 procent omhoog na de bekendmaking. Abes aankondiging kwam
vlak na negatieve cijfers over het Japanse bedrijfsleven, die de twijfels over de houdbaarheid van de
groei aanwakkerden. Het land kampt al vele jaren met
een kwakkelende economie. (NRC)

te maken over het eerste half jaar van 2016. Dat komt
door de schade van extreme regen- en hagelbuien in
Nederland. Het totale schadebedrag bij klanten van
Achmea bedraagt volgens de verzekeraar 260 miljoen
euro. Daarvan krijgt Achmea 120 miljoen euro terug,
omdat het deels herverzekerd is. Dat betekent dat het
noodweer in totaal 140 miljoen euro kost. Het noodweer heeft een extreme impact, die voor Achmea groter is dan die van andere calamiteiten in de afgelopen
tientallen jaren, aldus de verzekeraar. Achmea zegt
dat premieverhogingen onvermijdelijk zijn. (NRC)

Kwetsbare banken lonken

alweer naar hulp uit Brussel
Banken
Sommige Europese banken
staan er z slecht voor dat ze
het liefst staatssteun zouden
ontvangen. Geheel tegen de
afspraken in.
Dooronzeredacteur
ChrisHensen
AMSTERDAM. Het was een onheil-

spellende boodschap voor iedereen

die dacht dat de bankencrisis voorbij
was. Zondag waarschuwde de belangrijkste econoom van Deutsche Bank,
Duitslands grootste bank, dat meerdere banken in Europa dusdanig in
problemen verkeren dat dringend
hulp nodig is. Hij riep de Europese
Unie op om een noodfonds op te tuigen van 150 miljard euro, om een herhaling van 2008 te voorkomen.
De econoom, David FolkertsLandau, had het vooral over Italiaanse banken. Sinds het Britse referendum wankelen er daar verschillende. Wereldwijd wordt met argusogen gekeken naar hoe de situatie zich
ontvouwt. Maar er zijn ook probleemgevallen in andere Europese landen.
Persbureau Reuters citeerde vorige
week anonieme EU-functionarissen
die stelden dat de problemen van Portugese banken op dit moment net zo
kritiek zijn als die van Italiaanse. Vorig jaar stak de Portugese regering 2
miljard euro in de redding van de
Banif bank. Ook in Frankrijk hebben

verschillende banken het zwaar.

Folkerts-Landaus eigen werkgever
Deutsche Bank kampt met talloze
problemen en werd onlangs door het
IMF aangemerkt als grootste risico
voor het wereldwijde financile systeem. De econoom preekt dus ook
voor eigen parochie. Mochten de problemen voor zijn bank op zeker moment ondraaglijk worden en hij krijgt
zijn zin, dan ontvangt Deutsche Bank
overheidssteun. Dat is voor een bank
aanzienlijk minder vervelend dan de
financile gezondheid verbeteren
door het korten van aandeelhouders,
obligatiehouders en spaarders met
meer dan een ton, zoals nieuwe Europese regels sinds dit jaar vereisen.

Slechte leningen
Het probleem waar dikwijls op gewezen wordt, is dat veel banken op bergen slechte leningen zitten. Dat zijn
leningen die niet of nauwelijks worden afbetaald. Volgens een schatting
van het IMF vorig jaar hebben Europese banken voor 1.000 miljard euro
van dat soort leningen in hun boeken
staan. Het leeuwendeel daarvan zit in
Itali: 360 miljard euro.
Soms spelen erfenissen uit het verleden een rol. De Italiaanse bank
Monte dei Paschi di Siena, het ernstigste probleemgeval, kocht toen de crisis op haar hoogtepunt was het onderdeel Antonveneta uit de boedel
van ABN Amro. Zij deed dat veel te gehaast, zonder deugdelijk boekenonderzoek, en betaalde daarom veel
te veel (9 miljard euro, cash), memo-

EUROZONE

Nulboetemogelijk
GeenboetevoorSpanjeofPortugalwegenshetverzakenvan
hunbegrotingsverplichtingenis
mogelijk,aldusministerJeroen
Dijsselbloem(Financin)maandaginBrussel.
DeEU-landenbesprekenmaandagendinsdagdeonvoldoendes diedeCommissievorige
weekgaf,omdatbeidelandente
weinighebbengedaanomhunbegrotingstekortenwegtewerken.
Deregelsschrijveneentekort
vanmaximaal3procentvanhet
brutobinnenlandsproductvoor.
HetSpaansetekortbedroegvorig
jaar5,1procent,hetPortugesetekortwas4,4procent.
AlsdeministersvanFinancin
heteenszijnmetdeCommissie
moetzijbinnentwintigdagenaangevenwelkesanctieszijoplegt.
MadridenLissabonkrijgentien
dagendekansomBrusselteovertuigendatzegeenstrafverdienen.
Devolgendestappenzijnook
afhankelijkvanwatSpanjeen
Portugalzelfgaanvoorstellen
omhunproblemenwegtewerken,zeiDijsselbloem.Hoemeer
zeoptafelleggen,hoebeter.

reerde de Financial Times maandag.

Volgens de Britse krant is de bank
daar nooit helemaal van bekomen.
De problematiek speelt dus al langer, maar is acuut geworden door het
Britse referendum. Lange tijd dachten banken dat zij er wel uit konden
groeien. Zolang de economie herstelde, kon er elk jaar winst worden
gemaakt waarmee ruimte ontstond
voor het afschrijven van slechte
leningen. Echter, de economie groeit
nauwelijks nog en de verwachtingen
zijn door een toekomstige Brexit alleen maar slechter geworden.
Ng een probleem: de extreem lage
rente, omdat centrale banken de economie proberen te stimuleren. Daardoor verdienen banken ook steeds
minder, waardoor er eveneens minder geld is voor afschrijvingen.
Beleggers dumpten na het Britse
referendum massaal bankenaandelen ook van Nederlandse instellingen. Het lijkt er dan ook op dat het als
een soort alarmbel heeft gewerkt. Als
de Britten hadden gekozen voor een
toekomst binnen de EU waren banken
en hun beleggers wellicht nog een
tijdje op de oude voet doorgegaan. Nu
lijken ze te zeggen: we geloven er niet
meer in. De onzekerheid is te groot.

Stresstest
Sinds de crisis is er een reeks maatregelen genomen om te voorkomen dat
als banken in problemen komen overheden daarvoor opnieuw moet opdraaien. Er is een bankenunie opgericht en cruciaal onderdeel daarvan

zijn afspraken die regelen dat in geval

van nood eerst de beleggers en spaarders met meer dan een ton verliezen
moeten lijden. Alleen in allerlaatste
instantie is staatssteun toegestaan.
Maar bankeconoom Folkerts-Landau begint nu dus al te morrelen aan
die afspraken. De Italiaanse overheid
voert ondertussen gesprekken met de
Europese Commissie om toestemming te krijgen voor overheidssteun
voor zijn zwakste banken. De grote
test van het nieuwe veiligheidssysteem komt er dus aan. Al was het
maar omdat op 29 juli de Europese
bankentoezichthouder EBF de resultaten bekendmaakt van nieuwe
stresstesten, waarin is onderzocht
hoe goed banken bestand zijn tegen
nieuwe economische schokken. De
resultaten zullen naar verwachting
meer helderheid geven over hoe de
banken er precies voor staan.
Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem zegt nu al dat Itali geen
banken mag helpen. De regels kennen
uitzonderingen, bijvoorbeeld als de
situatie zeer problematisch is. Maar
volgens Dijsselbloem is er in Itali
geen sprake van een acute crisis.
Over de oproep van de Duitse econoom was hij feller. Tegen het Financieele Dagblad zei hij: De problemen
moeten in en door de banken worden
opgelost. Het gemak waarmee sommige bankiers vragen om overheidsgeld is echt problematisch. We hebben
binnen de banken leiders nodig die
zelf de problemen oplossen, in plaats
van ze af te schuiven op politici.

E4 Economie

NRCHANDELSBLAD

Er lijkt weinig
liefde over
voor
Europees
staal
Staalindustrie
De Europese staalindustrie is flink
gekrompen sinds de crisis in 2008.
Door goedkoop staal uit China en
strengere Europese milieunormen
dreigt de bedrijfstak ng verder
kopje onder te gaan. Ze
investeren liever in Brazili dan in
Europa.

Dooronzeredacteur
CarolaHoutekamer

FB en HF6, het zijn

inmiddels klassieke
bestemmingen voor
urban explorers, mensen die voor hun plezier inbreken in leegstaande gebouwen en fabrieken. In 2011
sloot ArcelorMittal definitief hauts forneaux B en 6 bij Luik eindeloze fabrieksterreinen die zijn vervallen tot bruin-grijze spooksteden van verkruimeld beton
en roest. Geweldige speeltuin! Heavy
metal at its best! De recensies op fora zijn
juichend.
180 kilometer rijden verderop zijn de
twee hoogovens van Gent nog heet opgestookt. Op deze plek maakt ArcelorMittal,
de grootste staalfabrikant ter wereld, bijna 5 miljoen ton staal per jaar. Luik en
Gent tonen samen de toekomst van de

Europese staalindustrie. Die, zegt Geert

van Poelvoorde, zal krimpen. De inefficinte fabrieken die bulkstaal maken zullen verdwijnen. Wat overblijft, zegt hij,
is een politieke keuze.
Van Poelvoorde is president van branchevereniging Eurofer en directeur
plaatstaal van ArcelorMittal Europa. In
het kantoor in Gent praten we over de
toekomst van de Europese staalindustrie.
Van Poelvoorde: In onze bestuurskamers klinkt de vraag: waar zullen we investeren? Liever in Brazili dan in Europa, is dan het antwoord. Dat gebeurt nu
al. Ik weet dat, want ik zit erbij.
Staal maken in Europa is moeilijk. Kolen
en ijzererts moeten van ver komen, arbeid
en energie zijn duur. De vraag naar staal
ligt in Europa nog steeds 23 procent onder
het niveau van voor de crisis in 2008. En
nu overspoelt China de markt met goedkoop dumpstaal. De wereldwijde overcapaciteit is enorm. Maar de nekslag, dreigen
fabrikanten, zal de hoge belasting op CO2uitstoot zijn die Europa in gaat voeren.
Belasting of niet, de krimp is al in volle
gang. In Europa werken zon 330.000
mensen in de staal, 85.000 minder dan
voor de crisis.
In maart kondigde Tata Steel aan van
zn onrendabele Britse staaltak af te willen en schrapte duizenden banen. Het bedrijf praat met onder meer de staaldivisie
van ThyssenKrupp over een fusie. De
Duitse fabrikant wil wel, maar zonder dat
Britse spul. Maar door de Brexit heeft Tata de verkoop daarvan stilgelegd de Britse overheid moet helpen met 130.000

pensioenen en dat is nu hoogst onzeker.

De ondernemingsraad van Tata Steel Nederland maakt zich zorgen. Frits van Wieringen: ThyssenKrupp heeft gezegd
gn toekomst in staal te zien. Dat stemt
niet gerust. En kunnen we in een fusie
met zon groot bedrijf wel de baas over
onszelf blijven?
Vorig jaar gingen nog twee Britse staalfabrieken dicht. ArcelorMittal sloot ovens
in Belgi en Frankrijk en kondigde aan
een fabriek in Spanje te sluiten. Het deed
wel een bod op Ilva, dat door de Italiaanse overheid overeind wordt gehouden.
Overal worden staalfabrieken overgenomen, samengevoegd, gesaneerd, gesloten. De grote vraag is: wie blijft over?

Als de uitkomst maar boven nul is

Een staalfabriek draaien is een som met
honderden variabelen uitrekenen, elke
dag opnieuw. Enige eis: de uitkomst moet
boven nul zijn.
We rijden een rondje langs die variabelen. Het busje zoeft langs de haven, waar
schepen met kolen en ijzererts aanmeren.
In Gent kunnen schepen goed komen,
zegt Van Poelvoorde. En voordeel van het
feit dat Europa geen grondstoffen heeft is
dat staalfabrieken er altijd efficint zijn
gebouwd. En de West-Europese auto-industrie, belangrijke klant, zit dichtbij, dat
scheelt transportkosten.
Het busje rijdt door een vreemd gekleurd landschap. Pikzwarte bergen ijzererts liggen te wachten in grote plassen
water, rood van de roest. Op de achtergrond een knoop van bruine buizen,

Een
staalfabriek
draaien is een
som met
honderden
variabelen
uitrekenen,
elke dag
opnieuw

schoorstenen, transportbanden.
Verder, langs de energiecentrale, die
restgas uit de fabrieken omzet in elektriciteit. Van Poelvoorde: Als niemand je
gas afneemt, kan het niet uit. Buiten ligt
schroot, dat wordt gerecycled in het proces. Dan heb je geen losse elektro-oven
op dure stroom nodig.
We staren naar de dompelverzinklijn,
waar rollen staal druipend uit een bad
glimmend zink worden getrokken. De
rekenmodellen op de financile afdeling
zijn complex. Wat maak je? Op een simpele rol warmgewalst staal maakt niemand nog winst, zegt Van Poelvoorde.
Kun je het platter maken, opruwen, verzinken, coaten, dan verdien je eraan. En
hoe hoogwaardiger je staal, hoe meer
transport je je kunt veroorloven.
Welke fabrieken krijgen de som nog
boven nul? Die vraag is lastig. Neem de
Oost-Europese staalindustrie. Verouderd,
minder efficint, maar beschermd door
de afstand. Het is te duur om vanuit het
westen staal daarheen te rijden. Maar het
voordeel dat Oost-Europa nog heeft van
zn eigen kolenmijnen is bijna voorbij.
Dat het in Groot-Brittanni zo slecht
gaat, komt door de hoge stroom- en loonkosten. En de fabrieken zijn verouderd.
Sowieso hebben gentegreerde fabrieken die het hele proces doen meer kans.
Afgekoeld staal weer opwarmen is immers nadelig. Zo bezien is Tata Steel in
IJmuiden kansrijk. Efficint, modern,
gentegreerd, aan de kust en toch dichtbij
klanten. Vorige maand kondigde Tata dan
ook aan honderden miljoenen in IJmui-

FOTOSKATRIENVANGEEL

DINSDAG12JULI2016

Gentisvoorschepengoedtebereiken.EnvoordeelvanhetfeitdatEuropageengrondstoffenheeft,isdatstaalfabriekeneraltijdefficintzijngebouwd,

den te willen investeren. Ook in Gent investeert ArcelorMittal 140 miljoen euro
om extra licht staal voor de auto-industrie te maken.

Onrealistische kosten
Het is niet erg dat de oudjes weggaan en
de besten blijven, vindt Van Poelvoorde.
Maar met het vernieuwde CO2-beleid dat
de Europese Commissie wil invoeren zal
geen enkele Europese staalfabrikant het
overleven, zegt hij. Ze zeggen: ge vindt
wel een manier. Maar het kan niet. De
beste fabrieken worden met onrealistische kosten opgezadeld. Dat blokkeert investeringen.
Het idee achter het emissierechtensysteem is: de vervuiler betaalt. En de staalindustrie vervuilt. ArcelorMittal produceert 1,73 ton CO2 per ton staal. Nu verdeelt Europa een flink percentage emissierechten gratis onder bedrijven in de
industrie en chemie. De rest is te koop op
de markt. Dat percentage gaat omlaag.
Eurofer heeft onderzoeksbureau Ecofys laten uitrekenen hoeveel dat gaat kosten. De sector moet tussen 2020 en 2030
in totaal 34,2 miljard euro betalen voor
CO2-uitstoot en zwaarder belaste stroom.
In 2030 zal het tekort aan rechten 48 procent zijn. Dat komt dan neer op 28 euro
per ton. Is dat veel? Van Poelvoorde: Europese fabrikanten hebben nu een brutowinstmarge van 35 euro per ton.
Het lukt ArcelorMittal niet om aan het
publiek uit te leggen dat als je 1,7 ton CO2
per ton produceert, je juist gd bezig
bent. Het wereldwijde gemiddelde is 2,6

ton CO2 per ton, concludeerde onderzoeksbureau McKinsey, fabrieken in China produceren tot wel 4 ton CO2 per ton
staal. Als staal maken zo duur wordt nemen fabrieken buiten de EU de productie
over. Hoe helpt dat het klimaat? We willen een mondiaal gelijk speelveld. Hij is
niet tegen goed ontworpen klimaatbeleid, benadrukt hij. Maar het moet wel
gebaseerd zijn op realistische cijfers.
De Europese Commissie maakt nu eindelijk werk van importheffingen op
dumpstaal uit China. Maar dat ingewikkelde CO2-systeem verbeteren schiet nog
niet op. De publieke opinie over staal lijkt
slecht, merkt Van Poelvoorde. De staalindustrie is groot en vuil, is het idee, met
wolken smog.
Jos Cozijnsen, onafhankelijk emissierechtenexpert, heeft wel nuanceringen
bij Van Poelvoordes betoog. Ja, het gaat
staalfabrikanten kosten, maar dat is precies de bedoeling. Aan de telefoon: Ze
moeten aan de slag. Recyclen, biogas,
restwarmte, CO 2 afvangen. Dat gaat Tata
in IJmuiden doen. ArcelorMittal in Antwerpen brengt CO2 naar Zeeuwse kassen.
De EU geeft ook heel wat subsidies voor
onderzoek hiernaar. Bovendien is het
niet zeker of CO2-rechten zo duur worden. Als andere bedrijven vaart maken
met CO2-reductie, houden zij rechten
over die ze kunnen verhandelen op de
markt. Dat remt de prijs.
En over dat ongelijke speelveld? Er s
een gelijk speelveld onderweg. Door het
klimaatakkoord van Parijs doen ook China, India en Brazili op een of andere ma-

nier mee. China wil bijvoorbeeld een nationaal emissiehandelsysteem invoeren.

In Europa is er juist een emissierechtenoverschot, zegt hij. Iedereen klaagt dat
de CO2-prijs te laag is.
ArcelorMittal probeert wel van alles om
de uitstoot te beperken. Het investeert
bijvoorbeeld 100 miljoen euro in biobrandstof die door bacterin is geproduceerd uit restgas.

Zet die oven op een berg

De beste
fabrieken
worden met
onrealistische
kosten
opgezadeld
Directeur
plaatstaalArcelor

En volledig klimaatneutraal staal? Kan

dat? Stel, je doet alleen nog aan schroot dat
je in een elektro-oven smelt tot staalplakken, een plan dat een mogelijke koper opperde voor de hoogoven in het Britse Port
Talbot van Tata Steel. En zon oven zet je
op een berg naast een waterval. Opgelost.
Van Poelvoorde schudt zijn hoofd. Er is
te weinig schroot om de honger naar staal
te voeden en de kwaliteit van gerecycled
ijzer is niet hoog genoeg voor hoogwaardige producten. En wat denk je dat het
kost aan brandstof om vrachtwagens met
schroot een berg op te sturen? Hij wil
maar zeggen: een staalfabriek zet je niet
zomaar ergens neer.
Laat Europa staal maken, zegt hij. Denk
aan de auto-industrie die de beste kwaliteit nodig heeft en niet wil wachten tot
staal met de boot komt. Denk aan het klimaat Europese fabrieken zijn de efficintste ter wereld. Denk aan de toeleveranciers, de metaalverwerkende industrie, de transportsector. Denk aan al die
laagopgeleiden die straks geen werk meer
hebben. Waarom deze zelfpijniging?

E5

E6 Economie

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Familieberichten

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Overleden

Wij zijn trots op de kracht die Hugo, pappa en opa

altijd heeft getoond, hierdoor heeft hij ons
zoveel extra herinneringen gegeven.

Hugo de Sitter
* Dordrecht, 20 maart 1950

Leiderdorp, 9 juli 2016

Thea
Marc en Manon
Thijs
Christiaan en Tirza
Alexandra en Bob
Jeroen en Annemarie
Van Lennepdreef 2
2353 NK Leiderdorp
Hugo is thuis in zijn vertrouwde omgeving, alwaar
geen bezoek.
De herinneringsdienst zal worden gehouden op
donderdag 14 juli om 10.30 uur in de Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2 in Leiderdorp, waarna
omstreeks 11.45 uur de begrafenis zal plaatsvinden
op de Algemene Begraafplaats, gelegen aan de
Hoogmadeseweg in Leiderdorp.

FOTOQUIQUEGARCIA/EPA

Na de begrafenis is er gelegenheid tot condoleren in

restaurant De Hollandsche Tuyn, Hoofdstraat 24 in
Leiderdorp.

Veel te vroeg
Een verdrietige moeder, broer, neven en nichtjes,

HetstrandvanBarcelonetabijBarcelona.Vorigjaarkwamen68miljoenbuitenlandsetoeristennaarSpanje.Ditjaarwordenernogmeerverwacht.

G.A. de Sitter - van Gijn

Ernst en Marianne de Sitter
Rainier
Caroline en Robbert
Feline en Rein

Met zn 68 miljoen op vakantie naar Spanje

Door het overlijden van onze dierbare broer en neef

Toerisme
Spanje krijgt dit jaar een
recordaantal toeristen te
verwerken. Het is cru, maar we
profiteren van aanslagen in
andere landen.

Dooronzecorrespondent
KoenGreven
BENALMDENA

et terras van Steakhouse Pasodoble aan de boulevard van

Benalmdena is vrijwel elke
avond goed gevuld. Boven de
zonneschermen wappert de Nederlandse
vlag. Obers serveren vleesschotels met
frietjes. Eigenaresse Jopie Tolhuysen
vouwt aan de bar servetten. We merken
aan alles dat het drukker is dan andere jaren. Voor ons natuurlijk heel prettig. De
stemming is veel beter. Een paar jaar geleden moesten we door de crisis nog
mensen ontslaan. Dat was vreselijk, zegt
Tolhuysen, die 24 jaar geleden met haar
man de zaak aan de Costa del Sol begon.
Spanje breekt de afgelopen jaren het
ene record na het andere. In 2015 kwamen er 68 miljoen buitenlandse toeristen. Met 14 procent van het bbp is toerisme een van de belangrijkste inkomstenbronnen. Volgens de Duitse reisorganisatie TUI beleeft Spanje de drukste zomer

ooit, mede doordat wordt geprofiteerd

van de aanslagen in Frankrijk, Tunesi,
Egypte en Turkije. Spanje is veilig en relatief goedkoop. De gemiddelde weekprijs
voor de huur van een appartement aan
het strand is 664 euro.
Meer dan de helft van de toeristen
komt uit het Verenigd Koninkrijk,
Frankrijk en Duitsland. Volgens de
ANWB gaan dit jaar voor het eerst meer
dan een miljoen Nederlanders naar
Spanje. De Spaanse vliegmaatschappij
Vueling bezwijkt bijkans onder het succes. Op het vliegveld van Barcelona was
het afgelopen week een chaos doordat
Vueling de grote stroom reizigers niet
aankon en talloze vluchten moest annuleren.

Groeimarkt China
Het land zet ook in op andere vormen van
toerisme, zoals stedentrips en cultuurreizen. China geldt daarbij als groeimarkt;
afgelopen jaar bezochten 300.000 Chinezen Spanje.
Aan de costas was begin juli 80 procent
van de accommodaties volgeboekt. Ook
de acht appartementen van Kanada & Ma
aan het strand van Benalmdena zijn deze zomer steevast gevuld. Een Deens gezin verpoost aan het zwembad, terwijl
Spanjaarden aan het voetvolleyen zijn.
Dit wordt een goede zomer, zegt Jos
Maria Hidalgo, die de appartementen met
een partner liet bouwen in 2010, middenin de crisis. Achteraf is dat een goede zet
gebleken. De huizenmarkt was hier volledig ingestort. Buitenlanders investeerden

Zo goed als
vr de crisis
zal het nooit
meer worden
JosMaria
Hidalgo,
appartementenverhuurder

niet meer. Die willen zo min mogelijk risico lopen.

De sporen van de uiteengespatte zeepbel zijn zichtbaar in kustplaatsen als Torremolinos en Benalmdena. Overal staan
appartementen leeg die na 2007 nooit
verkocht zijn. In heel Spanje staan drie
miljoen huizen leeg. Aan de Costa del Sol
hebben vele Spanjaarden en buitenlanders grote verliezen geleden. Appartementen die in 2005 voor 140.000 euro
werden verkocht staan nu voor nog geen
60.000 euro te koop.
Maar sinds 2013 trekt de huizenmarkt
aan de kust weer wat aan. De prijzen liggen 6,9 procent hoger dan een jaar geleden. Met name Britten kochten weer in
groten getale huizen naar schatting wonen er achthonderdduizend Britten in
Spanje. Met het ja voor een Brexit vrezen sommigen wel voor een nieuwe zeepbel. Er is ondanks leegstand de afgelopen
jaren veel nieuws gebouwd. Daar is weer
vraag naar. Prijzen stijgen. Met het vertrek van de Britten kan die markt weer instorten.

Veel mensen raakten alles kwijt

Laten we hopen dat de gevolgen niet
groot zullen zijn, zegt Hidalgo. Hij laat
het verleden liever rusten, maar ook hij
leefde destijds van het Spaanse bouwwonder. Zo goed als het vr de crisis
was zal het nooit meer worden. Toen leefden we in een grote droom. Ik heb ook
genvesteerd. Dat was een goede deal totdat ik ging scheiden en met verlies moest
verkopen. Veel mensen zijn alles kwijtge-

raakt. Het gaat gelukkig weer heel goed

met het toerisme, zegt hij. Dat moeten
we koesteren. En vooral niet dezelfde
fouten maken.
Paco Robles is de spil op het strand van
Benalmdena. Met zijn vrouw en dochters verhuurt hij parasols en strandbedden. Ik werk hier al 25 jaar. Het is fijn om
met toeristen te werken, zegt hij. Het is
nu, aan het begin van de zomer, alweer
drukker dan vorig jaar. De zwaarste tijd is
voorbij. Het is cru, maar we profiteren
van aanslagen in andere landen.
Aan de Costa Brava wordt dit weekeinde de eerste grote stroom toeristen verwacht. Ook de 1.300 inwoners van het
dorpje Portbou maken zich op voor de
jaarlijkse invasie, die volgens plaatsvervangend burgemeester Toni Snchez Serra groter is dan ooit. Ons dorpje groeit
naar meer dan drieduizend mensen. Vrijwel alles is volgeboekt, vertelt hij. De
meeste toeristen komen uit Frankrijk. Een
aantal Noren wil een gebouw in het centrum kopen en er een hotel van maken.
Daar zeggen we zeker niet zonder meer
nee tegen. Ook voor ons zijn investeringen belangrijk.
In Barcelona is niet iedereen blij met
almaar meer toeristen, die in een volkswijk als Barceloneta zorgen voor torenhoge huizenprijzen en overlast door
schreeuwende en drinkende buitenlandse toeristen. Toch moet iedere toerist
hier welkom zijn. Daar leven we van,
zegt de 98-jarige Alfons Cnovas. Hij is de
armoede na de burgeroorlog nooit vergeten.

Hugo
zullen onze NN-dagen nooit meer hetzelfde zijn.
Wat zullen wij hem missen!
Ernst de Sitter
Carla Thooft-Schlemper
Anneke Schlemper
Huguette Tichler-Schlemper
Annemien Oeseburg-de Kat
Hanneke van der Maesen de Sombreff-de Kat

Colofon
Opgavevaneenfamiliebericht
Eenfamilieberichtkuntuopgevenvia
nrcadverteren.nl/familieberichten
Informatie
Telefoonnummer:020-7553052
(mat/mvr08.30uur-17.00uur)
e-mail:familieberichten@nrc.nl
Sluitingstijden
Doordeweeks:08.00uur(opdedagzelf)
Zaterdag:vrijdag15.00uur
Voorgeboorteberichten
Naastnrcadverteren.nl/familieberichten
eenonlineberichtopgeboorteregister.nrc.nl
Voorhuwelijksberichten
nrcadverteren.nl/familieberichten
Eenfamilieberichtinhetweekenddoorgeven
voordekrantvanmaandagismogelijkvia
nrcadverteren.nl/familieberichtenofeene-mail
naarfamilieberichten@nrc.nltotuiterlijk08.00uur.

E7

E8 Familieberichten

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Met intense droefheid, maar vol bewondering voor

haar wilskracht, hebben wij afscheid genomen
van mijn lieve moeder, schoonmoeder, onze zus,
schoonzus en tante

Dirkje Koedam
~ Dicky ~
* Culemborg, 9 augustus 1950

Amsterdam, 6 juli 2016

Oscar en Melanie
Gerrie Koedam
Eric
Janneke Koedam en Toon van Wijngaarde
Thomas
Correspondentieadres: Oscar Steenhuis,
Korte Prinsengracht 49, 1013 GP Amsterdam
De crematieplechtigheid zal plaatshebben op
donderdag 14 juli om 14.45 uur in de aula van
crematorium De Nieuwe Ooster, Kruislaan 126 te
Amsterdam. Na de plechtigheid is er gelegenheid
om elkaar te ontmoeten in de ontvangkamer van
het crematorium.

Geluk, emotie,
herinnering
Op een eenvoudige, snelle en zekere manier
uw familiebericht samenstellen en plaatsen
in NRC Handelsblad.
nrcadverteren.nl/familieberichten

Financileberichten

E9

E10 Sport

DINSDAG12JULI2016

roome incasseerde ook kritiek. Een slecht voorbeeld voor de jeugd, zei mijn generatiegenoot Eddy Planckaert op de Vlaamse televisie. De jeugd imiteert klakkeloos. Froome zelf twitterde een dont-try-thisat-home-boodschap de wereldgewelven in. Maar of het
gemeend was?
Het was sowieso te laat. Ik zag een filmpje op het internet
waarop een zesjarig knulletje in een geel truitje zijn onvolgroeide testikeltjes op de stang wierp om serieus aan snelheid te winnen. Het zou me niet verbazen als het de vader
was die dit alles met zijn smartphone heeft vastgelegd.
Ik zou zeggen, zolang de balletjes in de juiste hoek ten opzichte van de ellebogen blijven is veiligheid redelijk gewaarborgd. Het zijn de testikels, die als een secundair
evenwichtsorgaan, de renner in het juiste spoor houden.
Afdalen is sturen met je ballen, zo was het een eeuw geleden, zo is het nog steeds.
Goed, Froome reed een fantastische afdaling met het
scrotum laag tegen de grond. Ik genoot ervan; mijn edele
delen stuurden mee.
Maar ik haakte af toen hij begon bij te trappen, zittend op
een virtueel zadel op de fietsstang. Technisch was het
wellicht vernieuwend, visueel liep ik een blauwtje. Froome zat met veel te lange en veel te kromme poten op een
driewieler uit zijn kindertijd.
Het is aan de goden ongerijmdheid te bestraffen.

PeterWinnen isoud-profwielrennerenschrijver.

Met de vuist op tafel

Dooronzecorrespondent
PeterVermaas
LIMOGES.Eens kampioen, altijd

kampioen. Waar vijfvoudig Tourwinnaar Bernard Hinault ook gaat,

overal moet hij uitgestrekte armen
omzeilen. Handtekening, Bernard!
Selfie! Had ik voor iedere foto een
euro gevraagd, dan was ik toch nog
miljonair geworden, glimlacht hij
op een vroege ochtend in het Village
Dpart, het dagelijks verhuizende
dorpje van sponsors en wedstrijdleiding van de Ronde van Frankrijk.
Het is zijn laatste Tour. In 1986 ging
hij met sportief pensioen, maar sinds
begin jaren negentig was de Breton er
ieder jaar bij als ambassadeur en
chef protocol van Tour-organisator
Amaury Sport Organisation (ASO). Iedere dag arriveert Hinault als een van
de eersten in de startplaats, hij ontmoet er sponsors en vips en wisselt
vlak voor het startschot met Tour-directeur Christian Prudhomme beleefdheidsgeschenken uit met de
plaatselijke autoriteiten. Bij de aankomst aan het eind van de dag klimt
hij in een volgende stad weer op het
podium voor de huldiging.
Het zijn volle dagen hoor, zegt
hij. Hinault doet dit werk niet alleen
in de Tour, maar ook bij andere koersen van de ASO. Het kost me 140 dagen per jaar, dat begint me op te breken. Ik ben al 42 jaar op de weg en
heb mijn eigen kinderen niet zien opgroeien. Mijn kleinzoon wil ik wel
groot zien worden. Eind dit jaar
wordt hij 62. Ik wil ook weer wat vaker op de fiets zitten.

Lokaal gebakken madeleine

Deze dag begint met een haastig interviewtje op de lokale radio samen
met regioheld Raymond Poulidor
die, anders dan Hinault, nooit de
Tour heeft gewonnen maar op zijn
tachtigste in het Tourdorp alsnog dag
in dag uit voor sponsor LCL in een
gele trui rondloopt. Na de protocollaire plichtplegingen op het podium,
stapt Hinault in de rode Skoda met
oud-ploegmaat Jean-Franois Rodriguez achter het stuur. Die stopt halverwege de etappe in een stadje waar
hij een lokaal gebakken madeleine,
zon langwerpig Frans cakeje, moet
proeven. Dat doet hij dagelijks, hij is
de juryvoorzitter. Pas mal du tout!,
zegt hij enthousiast. Er zijn geen
twee madeleines hetzelfde.
Maar serieuzere zaken nu. Het
wielrennen. Dat bevalt hem nog
maar matig, zegt Hinault eerlijk. De
toppers koersen nauwelijks meer.
Een uur voor aankomst komen ze in
actie. Maar daarvoor gebeurt er vaak
niets. Hoe dat komt? Die oortjes

Het is heus niet zo, zegt hij voor de

zekerheid een paar keer, dat vroeger
alles beter was. Maar de professionalisering van het wielrennen heeft zo
zijn keerzijden, vindt hij. Vorig jaar
was er een renner die een etappe had
gewonnen en toen hem werd gevraagd waarom hij niet eerder had
aangevallen, antwoordde hij: omdat
dat niet gepland was. Hinault slaat
met zijn vuist op tafel en lacht hard.
Omdat het niet gepland was? Toen
zijn tegenstander vijf kilometer voor

Wij vonden het gewoon

echt leuk om aan te vallen
BernardHinault,oud-Tourwinnaar

de streep in problemen was gekomen, had hij meteen moeten aanvallen. Had hij een minuut gewonnen,
nu waren het een paar seconden.
Misschien waren we in mijn tijd
allemaal een beetje gestoord. Maar
we vonden het gewoon echt leuk om
aan te vallen en we stelden ons niet
de vraag of we dat 500 meter of 150
kilometer voor de streep zouden
doen. Als de mogelijkheid om aan te
vallen zich voordeed dan gingen we.
Boem! Pats! Hoe vaak moet ik het nog
herhalen? Wielrenners zijn geen
trapmachines, het zijn mensen. En
mensen kunnen passie tonen. Die
wil ik tijdens de Tour zien!
Het Tourdorpje is een soort kermis
in snelkookpan: alle attracties moeten in twee uur worden afgewerkt
voor de karavaan weer verder trekt.
Hinault blauw overhemd van de
sponsor, kaki broek en een met de

BERNARDHINAULT

Vijfvoudig
Tourwinnaar
VijfkeerwonBernard
Hinault(1954)deTourde
France:voorheteerstin
1978,hetlaatstin1985.In
1986stoptehijvanwegeeen
kapotteknie.
Nazijnwielerloopbaan
kochthijeenboerderijbij
hetBretonseDinantwaar
hijzichtoegelegdeophet
perfectestierenzaad.Tot
eind2016ishijambassadeurvandeTour.

zon meekleurend brilletje heeft af

en toe moeite om boven het beukende geratel van de omroeper uit de
komen. Deze sport, wijst hij richting de commercile kraampjes, bestaat dankzij de sponsors. Maar
ploegleiders en renners moeten uitkijken. Met saaie etappes waarin alleen dat laatste uur ertoe doet, raak
je je publiek snel kwijt.
De Tour de France, legt hij uit, is
bovendien zoveel meer dan een
sport. Dat lijken mensen wel eens te
vergeten. De sterke verhalen uit de
koers tegen het decor van la France
profonde leiden tot een soort moderne mythologie die een culturele
dimensie toevoegt. Over de bovenmenselijke aanvallen van gladiatoren
uit de jaren zestig en zeventig praten
we nu nog. Dat mag niet verdwijnen, zegt Hinault oprecht bezorgd.
Maar of dat tot het huidige peloton
is doorgedrongen, weet hij niet. Ik
spreek onze Franse renners niet echt
buiten de koers. Ik ken hun motivatie
niet. Fietsen ze uit passie? Of omdat
ze er een goed inkomen mee verdienen? Ik probeer ze altijd te vertellen
dat sport een spelletje is waar je
vooral veel lol moet trappen. In een
spelletje kun je rare risicos nemen
als je je op een dag ijzersterk voelt.
Dat bevalt hem aan de zondag afgestapte Spanjaard Alberto Contador. Dat is een van de weinige groten die nog van ver aanvallen. In Parijs-Nice op zestig kilometer van de
finish, of in de Ronde van Spanje in
2012 tegen Rodriguez op zeventig kilometer van het eind. Als hij toen de
laatste klim had afgewacht, dan had
Rodriguez makkelijk kunnen volgen
en had hij de Vuelta niet gewonnen.
Door eerder aan te vallen laat je zien
wie de sterkste is. Een klassementsrenner die honderd kilometer voorop
kan blijven, is een echte winnaar.

woensdag 13 juli
162,5 km

Montpellier

Cournonterral
S

4 4

Pzenas
114 km

Carcassonne

Minerve Villespassans
245m 207m

162,5 km

0 km

start

S sprint

beklimming 4 3 2 1 H
categorie lichtst zwaarst

Bron: ANP, ASO

LETOP
Mark Cavendish

Fransen moet maar eens winnen

En de Fransen? Pijnlijk punt. Hinault
is eenendertig jaar na dato nog altijd
de laatste Franse Tourwinnaar. En
een opvolger is volgens hem niet in
zicht. Met Barguil, Bardet, Pinot of
Julian Alaphilippe hebben we echt
een paar goede renners, dat kan ik
niet ontkennen. Maar ze moeten zich
nu maar eens bewijzen, ze moeten
winnen. Ze zijn echt nog lang niet
van het kaliber van Nibali of Valverde, laat staan van dat van Froome
of Quintana. Dat is jammer.
Bernard Hinault kijkt op zijn horloge. Hij moet bijna de auto in. Weer
een madeleine proeven. Maar hij wil
nog n ding kwijt: ondanks zijn
pensionering blijft hij als ambassadeur betrokken bij de Tropicale
Amissa Bongo, een wonderlijke wielerwedstrijd in het Afrikaanse oliestaatje Gabon. Ik doe dat al tien jaar
en ik zie de Afrikaanse wielersport
steeds verder groeien. Mijn droom is
dat een zwarte Afrikaanse renner op
een dag de Tour wint, zegt hij. Dat
continent heeft de toekomst, het is
een plezier om de vooruitgang daar
te zien.
Is Afrika dan wellicht de plek waar
Bernard Hinault de lol van het wielrennen terugvindt? Voil.

20

Montpellier 55m

Bernard Hinault, de laatste

Franse Tourwinnaar, stopt met
zijn werkzaamheden in de
Ronde. Renners zijn bang
geworden, voor elkaar en voor
de ploegleiders.

natuurlijk. Daar ben ik altijd tegen

geweest, zegt hij. Maar er zijn
meer problemen. Renners zijn bang
geworden, voor elkaar en voor hun
ploegleiders. Ze denken: als ik te ver
van de finish aanval en me laat pakken, dan verlies ik punten voor de
Pro Tour. Ze zijn de hele koers aan
het rekenen.

R ANCE

FOTOAFP

Ik zag op internet een zesjarig

knulletje zijn onvolgroeide
testikeltjes op de stang werpen

Ronde van Frankrijk

DE F

20 km

Carcassonne
101m

r is heel wat te doen geweest over de succesvolle afdaling van Chris Froome naar de finish in
Bagnres-de-Luchon, afgelopen zaterdag. Hij
die erom bekend stond moeizaam te dalen pakte uitgerekend in de afdaling een kwart minuut
winst. Terwijl Nairo Quintana op de top van de Peyresourde op zijn gemak een bidonnetje aannam, zette Froome
de sokken erin.
Ik had graag een close-up gezien van het smoelwerk van
Quintana. Het barnstenen gelaat moet iets of wat vertrokken zijn geweest, maar de cameraman kon niet overal
zijn.
Froome liet zich vallen alsof er geen gevaar bestond. Hij
legde de edele delen op het frame; zijn ellebogen bevonden zich ver achter zijn schouderbladen. Het is niet de
eerste keer dat een renner zich in deze houding laat vallen. Waarom zijn wij hier nooit opgekomen, vroeger, zo
vroeg ik me vaak af.
Hoe dichter het scrotum tegen het asfalt schurkt, hoe
minder de luchtweerstand. En hoe lager het zwaartepunt,
hoe veiliger de route. Waarmee ik overigens niet beweer
dat Froome over extra zware ballen beschikt.
Ik herinner uit mijn tijd dat Pedro Delgado een nieuwe
daaltechniek introduceerde. Volgens mij was het tijdens
exact dezelfde afdaling naar Bagnres-de-Luchon. Delgado legde, ver voorover hellend, zijn neus ongeveer op de
voorband. Efficint, maar het vroeg om een acrobatische
beheersing van de hamstrings. Froome had het een stuk
makkelijker, zittend op de stang.

Etappe 11

FOTOSLIONELBONAVENTUREENJEFFPACHOUD/AFPENBASCZERWINSKI/ANP

Sturen met je ballen

Dromen van een zwarte

Afrikaanse Tourwinnaar

UR

16

PETER WINNEN

E11

NRCHANDELSBLAD

TO

COLUMN

BernardHinault inactiealschefprotocol.Wegmetdeoortjes.Detopperskoersennauwelijksmeer.

Snelheid trainde hij in de aanloop naar de Tour op de baan,

meteen handig voor straks in
Rio. Maar hoe hard Mark Cavendish heeft gewerkt, blijkt pas
echt aan het einde van zware
bergritten. Ook dan oogt hij fris,
in het spoor van slapie Bernard
Eisel, gekend buschauffeur in
de cols. Al heeft Bernie n nadeel: hij snurkt verschrikkelijk.
Ik stond afgelopen nacht op het
punt om hem te vermoorden,
twitterde Cav maandag. Leadout Mark Renshaw gaf in de Pyreneen op. Maar oermens Eisel
zal het sprinttreintje rond Cavendish snel op gang krijgen. En
halverwege de Tour lijkt de
Manxman zelf in een vlakke rit
naar Montpellier nog sterk genoeg voor een vierde ritzege deze Tour, zijn dertigste in totaal.

ZWEMMEN

Alberda wegens
ruis weg bij bond
AMSTERDAM.Joop Alberda (64)

is per direct gestopt als technisch directeur van de zwembond KNZB. Hij gaat ook niet
mee naar de Olympische Spelen
in Rio. Zijn verklaring: De laatste tijd ontstond bij mij meer en
meer zorg dat ruis in het management van de nationale ploeg
een ideaal topsportklimaat in de
weg staat, nu en vooral straks tijdens de Spelen. Ik neem dit besluit alleen vanuit het respect
voor sporters die in Rio succesvol willen zijn. (ANP)

MEDIA
maandag premire | dinsdag media | woensdag film | donderdag cultureel supplement | vrijdag boeken

Dinsdag 12 juli 2016

live
Iedereen

Met Snapchat, Periscope of Facebook

Live kan iedereen zijn eigen tv-kanaal
beginnen. Komt The Circle dichterbij?

ENVERDER

C2 A.F.Th. van der Heijden President Tsaar op Obama Beach: aflevering vijftien | C5 Pokemon Go Hype in New York rond
buitenspeelspel van Nintendo | C6 Documentaire De Schijn Tegen De Nederlandse Making a Murderer |

C2 Media

NRCHANDELSBLAD MEDIA
DINSDAG12JULI2016

President Tsaar op Obama Beach

Kunnenlivevideosgecensureerdworden?
LangwasFacebookeenplekvoor
leukeafleiding,dankzijlivestreamskomtderauwewerkelijkheidjetijdlijnbinnen. Moorden,
obsceniteiten,hetwordtallemaallive
uitgezonden.

Deel15
Watvoorafging:TegendewilvanBrandain
reedNatannaarSchiphol.Hijvonduitdatderegeringeenlijntoestelhadgecharterdomexpertsnaarhetrampgebiedtelatenvliegen.

Kunnenlivevideoswordengefilterd,omtevoorkomendattoe-

In een opengebarsten
stuk romp, heet als de
oven van een smidse,
hingen stoelen
ondersteboven, omhangen
met losse seatbelts.
Tussen de geblakerde plek en de kippenloods strekte zich
een onbegroeide moddervlakte uit, tot barstens toe gedroogd in de zomerzon. Ik liep in een wijde boog om de
halfpipe heen. In een diep tractorspoor lag het bijna naakte lichaam van een vrouw. Ze droeg een vleeskleurige
slip, waardoor het van een afstand leek of haar onderlijf
geheel naakt was, maar dan zonder pubisbeharing, als op
een schilderij uit de Renaissance. Het bandenprofiel was
in de ziedende oven van juli tot een keramisch relif gebakken, alleen verpulverd op de plaats waar het lichaam
erin neergeploft was. Vanaf mijn voeten liep een rits van
zware accents circonflexes met de punt vooruit naar haar
gestrekte rechterbeen, waar het onder de blote voet verdween, om boven haar kruin weer te voorschijn te komen, als een routeaanduiding van gestileerde pijlen. Ze
leidden naar de hoge schuifdeuren van de kippenloods.
Zwart haar lag uitgewaaierd over de zijkant van het afgewende gezicht, met pieken vastgeplakt in geronnen
bloed. Ze had haar bh nog aan, maar de borsten hingen
slordig naar links en rechts buiten de cups de ene ongeschonden, de andere zwaar gehavend, al was het of iemand de rauwe schaafwond zorgzaam met fijn zand had
besprenkeld, als zout op een rode wijnvlek. Was ze hier
recht uit de hemel neer gedreund, of had een respectloos
monster haar zo achtergelaten na zich elders aan haar al
dode lichaam vergrepen te hebben?
In een eerste impuls wilde ik haar de rug toekeren, alsof mijn blik haar alleen maar verder kon onteren. Ik
dwong mezelf te blijven kijken. Zesentwintig nu, had ik
de borsten die me ooit voedden vele jaren niet ontbloot
gezien (aan topless zonnen deed ze niet). Ondanks hun
huidige slappere en zwaardere vorm kwamen ze me eindeloos vertrouwd voor, en maakten ze een heimwee in
me los dat zacht zong als water in een ketel. Mijn moeder
mocht dan, volgens mijn vader, een geheugen als een
gietijzeren zeef hebben, de klassiekers onder haar herinneringen faalden nooit. Ze vertelde graag hoe ik als hummel van vier haar in de echtelijke slaapkamer opwachtte
terwijl ze ernaast aan het baden was. Als ze dan met
bloot bovenlijf binnenkwam om de kleren aan te trekken
die op het bed uitgespreid lagen, sprong ik op het dek om
haar dat te beletten. Aldus bevond ik me op gelijke hoogte met haar boezem. Ik klemde mijn handen als kommetjes om de tepels, en draaide met rappe haaltjes de beweeglijke borsten twee verschillende kanten op, waarbij
ik bijna onmachtig van de lach op de grond tuimelde.

Naat, laat dat. Mama zag er geen kwaad in, maar het
mocht niet te lang duren. Zo is het wel weer genoeg geweest. Losss, ja... los, zeg ik.
Ik vind ze zo mooi, mam, fleemde ik dan. Het is zo
fijn om te doen.
Op een keer kwam mijn vader onverwacht de slaapkamer binnen. Wat krijgen we nou! riep hij met gespeelde
boosheid uit. Wil je dat wel eens laten! Ze zijn van mij!
Ik schrok zo dat ik
toen pas echt slap van
giecheligheid van de
matras op het linoleum
rolde. Patrick, nee...
niet de kieteldood. Ik
kon er niets aan doen.
Terwijl ik zo op het
beddenkleedje lag te
stuiptrekken, sprak papa er tegenover mama
zijn verwondering over
uit dat de kleine Natan
zijn handjes zo snel en
behendig in tegengestelde richtingen wist
rond te laten wentelen
en daarmee de borsten,
die dat niet gewend waren. Dat is nog niet zo
makkelijk, Bekka. Misschien schuilt er een jongleur in
m. Ik stuur m naar het circus.
Ga jij je er maar eens in bekwamen, Haandrikman, zei
mama. Keer en tegenkeer. Tel uit je winst.
Sindsdien noemden ze me De Jongleur. Behalve wij
drietjes wist lekker niemand waar dat op sloeg.

Zesentwintig nu,
had ik de
borsten die me
ooit voedden
vele jaren niet
ontbloot gezien
(aan topless
zonnen deed ze
niet).

Wat was dat met de chemische samenstelling van tranen

dat ze zo in de neus prikten? Of was het een stofje in de
neuswortel, geactiveerd door de nabijheid van traanvocht? Nee, zorgvuldiger: het prikken, of tintelen, ging
vaak aan het vrijelijk vloeien van tranen vooraf, dus
moest het een uiting van inwendig verzet tegen openlijk
huilen zijn.

Allereedsgepubliceerdeafleveringenvanhetfeuilletonzijn
tevindenopnrc.nl/afth

C3

schouwersgeschoktworden en
kwaadwillendeneenpodiumkrijgen?
WetenschappersaandeUvAwerkenaanfiltersoftware:ADABTS,
eensysteemdatvrijweldirectwaarschuwtalserietsmisdreigttegaan.
ADABTSherkentmenselijketorsos,

armenenbenenenbepaaltwelkpersoonerbeweegtenmetwelkebedoelingdatlijkttegebeuren.Ook
kunnenbepaaldegeluiden(gillen,
schoten)helpenomschokkende
beeldenteherkennen.
Devraagisofsocialenetwerken
weleenremwillenophetdoorge-

venvanvideobeelden. Datacentra
dievideoverwerkenzijnsnelgenoeg
omdatsoortfiltersrechtstreekstoe
tepassenopvideo.Maarhetzouafbreukdoenaandeopen,verbonden
werelddiebijvoorbeeldMarkZuckerbergzograagziet.
MarcHijink

Horror, verveling of de toekomst?

Facebook Live
Door de videos van
Amerikaans politiegeweld,
staat livestreamen in de
belangstelling. Gaat
Facebook hiermee de
televisie vervangen?
Of is het daarvoor te saai?

DooronzeredacteurReinierKist
et wordt een game changer genoemd: voortaan
kijken we anders naar politiegeweld in de Verenigde Staten door n video. Miljoenen mensen
bekeken de schokkende Facebookvideo
van Diamond Reynolds waarin ze vastlegt
hoe haar vriend doodbloedt achter het
stuur van zijn auto, nadat een politieagent hem vier keer in zijn zij had geschoten. Omstanders filmden eerder politiegeweld tegen zwarte Amerikanen, maar
niet eerder zaten we er zo dicht bovenop;
het was alsof je er zelf bij was.
Door apps als Facebook Live, Periscope
en Snapchat is het de normaalste zaak
van de wereld geworden om vanuit elke
locatie video-opnames de wereld in te
sturen, iets waar nog niet zo lang geleden
een cameraploeg en satellietwagen voor
nodig waren. Dat heeft verstrekkende gevolgen. Positieve, zoals het aan de kaak
stellen van politiegeweld, en negatieve,
want ook terreurdaden, (zelf)moorden en
verkrachtingen worden live de ether in
geslingerd.
Vooral Facebook Live, dat sinds april
wereldwijd beschikbaar is, heeft livestreaming in korte tijd populair gemaakt. Met 1,09 miljard bezoekers per dag
heeft Facebook meer kijkers dan elk regulier tv-kanaal en concurreert het direct
met Googles YouTube, dat overigens ook
zijn eigen livestreaming-app ontwikkelt.
Facebook doet er alles aan om de videodienst succesvol te maken. Live uitgezonden filmpjes (die achteraf kunnen worden
teruggekeken) staan standaard hoog op
de allesbepalende newsfeed. Het sociale
netwerk nam ruim honderd nieuwsorganisaties in de arm om boeiende live-uitzendingen te maken. Als het aan Facebook ligt wordt Live het medium
waarop we intieme momenten delen met
vrienden en het laatste nieuws bijhouden.
Geef het nog vijf jaar en dan heeft video
geschreven tekst op sociale media vervangen, voorspelt Facebookbaas Mark
Zuckerberg.
De schokkende video van Diamond
Reynolds niet de eerste keer dat de dood
van een persoon live werd vastgelegd
roept de vraag op hoe die toekomst eruitziet. Gaat livevideo sociale media en de
samenleving radicaal veranderen? Of is
het een hype die snel zal overwaaien?
Vijf scenarios:

1. Een privacynachtmerrie
Door de lancering van Live begint Facebook steeds meer te lijken op The Circle,
het machtige technologiebedrijf en sociale
netwerk uit Dave Eggers gelijknamige roman. In dat boek brengt The Circle een livestreaming camera op de markt die al
gauw leidt tot de ideologie dat mensen
transparant moeten worden: gebruikers
hangen de camera permanent om hun nek
omdat ze geloven dat als potentieel miljarden mensen met je meekijken, je sneller
geneigd bent de juiste beslissing te nemen.
Ook Zuckerberg gelooft dat totale transparantie de wereld kan verbeteren. Hij
schreef bijvoorbeeld dat de video van Reynolds aantoont hoe belangrijk het is om
een open en verbonden wereld te hebben.
In het boek eindigt het niet goed. De ideologie van The Circle creert een surveillancemaatschappij waarin iedereen elkaar in
de gaten houdt en het niet lang duurt voordat ook gedachten publiek bezit worden.

5,6mln

4. De verkeerde mensen
gaan livestreamen

PhilandoCastile werdwoensdaggedooddooreenagent.ZijnvriendinfilmdedenasleepopFacebook.

10,8mln

2. Het einde van het

geschreven woord
Tekst maakt op internet steeds vaker plaats
voor video. Een voorbeeld van die ontwikkeling is het onder jongeren immens populaire Snapchat waarop gebruikers elkaar video-updates sturen in plaats van geschreven berichten. Ook grote nieuwsorganisaties als BuzzFeed, Vice en The New York Times investeren steeds meer in video.
Die transitie heeft twee oorzaken: jongeren kijken liever naar video dan naar tekst
en adverteerders betalen er meer voor, omdat zij denken dat reclameboodschappen
beter in beeld en geluid zijn over te brengen. Zuckerberg en zijn Europese chef Nicola Mendelsohn voorspellen dat we over
vijf jaar alleen nog maar via videoboodschappen op sociale media communiceren.

Buzzfeed testhoeveelelastiekjesomeenwatermeloenkunnenvoorhijbarst.

159mln

3. Facebook concurreert
met televisie
Na een lange dag op kantoor, schopt u uw
schoenen uit om eens lekker op de bank
neer te ploffen en de tv aan te zetten voor
een avondje Facebook. Zuckerberg maakt er
geen geheim van dat hij van Facebook een
videobedrijf wil maken dat precies weet
waar de kijker (en adverteerder) behoefte
aan heeft: een filmpje over de eerste stapjes
van een kleinkind of het laatste bericht van
uw favoriete nieuwslezer.
Geen wonder dat ook in Hilversum tvmakers er nerveus van worden. Wat als Facebook de rechten koopt van de Eredivisie?
Geen ongegronde zorg: Twitter kaapte eerder tien American football-wedstrijden
weg voor de neus van Facebook.
Ook videos van online nieuwsbedrijven
kunnen een bedreiging vormen voor be-

staande tv-zenders. Vorige maand lekte uit

dat Facebook voor 50 miljoen dollar exclusieve deals heeft gesloten met ruim honderd nieuwsorganisaties om live video
voor het netwerk te produceren. Hoe lang
duurt het nog voordat Facebook de volgende House of Cards uitzendt?

CandacePayne uitTexaslaathaarnieuweChewbacca-maskerzienenlachtvangeluk.

De video van Reynolds was niet de eerste

schokkende livestream op het platform en
zal niet de laatste zijn. Nadat IS-sympathisant Larossi Abballa vorige maand een politieagent en zijn vrouw had neergestoken in
een Parijse buitenwijk, zond hij beelden
van de plaats delict uit op Facebook Live en
spoorde kijkers aan zijn voorbeeld te volgen. Drie dagen filmde een man in Chicago
zichzelf op Facebook toen hij tot schrik van
zijn volgers plotseling werd neergeschoten.
Eerder werden op Facebook en Twitter verkrachtingen, dodelijke schietpartijen en
zelfmoorden live gedeeld.
Tot voor kort lag de verantwoordelijkheid voor wanneer het beeld op zwart gaat
bij tv-omroepen, die een overzichtelijk
aantal kanalen beheerden. Nu iedereen live
kan uitzenden, krijgen techbedrijven als
Facebook en Twitter die taak in de schoot
geworpen. En zij lijken geen pasklaar antwoord te hebben op gebruikers die gewelddadig materiaal uitzenden (zie kader).
Vooralsnog vertrouwen ze op kijkers die
ongewenste streams melden, waarna ze uit
de lucht kunnen worden gehaald. Maar met
live-video is het kwaad dan al geschied.
Gaat de horror die sommige gebruikers uitzenden zich tegen de platforms keren?

5. Zelfs Facebook kan

livestreamen niet populair
maken
Livestreamen is populair, maar nog lang niet
zo ingeburgerd als het versturen van een
tweet of status-update. Kijk maar naar Facebooks interactieve kaart waarop alle liveuitzendingen van het moment te zien zijn.
In een stad als Amsterdam zijn maar een
paar livestreamers tegelijkertijd actief, de
meesten hebben maar een handvol kijkers.
De reden? Het kan nogal saai zijn. De gemiddelde livestream wordt gemaakt door
een wildvreemde die een langdradig verhaal vertelt waarvan je het begin hebt gemist. Het wordt pas interessant als een van
je vrienden livestreamt of een professionele nieuwsorganisatie met berichtgeving
komt waar je iets aan hebt.
Het dagelijkse leven is doorgaans betrekkelijk oninteressant. Daarom knippen tvmakers alle saaie onderdelen uit hun opnamen. Facebook mag dan wel voorspellen
dat we over vijf jaar op geen andere manier
communiceren, maar livestreaming kan tegen die tijd net zo goed zijn beland op het
kerkhof van gesneuvelde tech-innovaties,
omdat het te slaapverwekkend bleek.

C4 Cultuur

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

Cultuur
nieuws

THOMASWIDDERSHOVEN

MAHLER

ThomasWiddershovenvertrektinoktoberalscreatiefdirecteur
envoorzittervanhetcollegevanbestuurvandeDesignAcademyEindhoven.Widdershoven,diedriejaargeledenaantrad,
werkteparttime.SamenmetzijnvrouwNikkiGonnissenleidthij
ookhetdoorhenbeidenopgerichteontwerpbureauThonik,
datbekendwerddoordeopvallendeSP-affiches.Widdershoven:NudeAcademieergoedvoorstaat,hebikbeslotenme
weerophetontwerpentewillenrichten. (NRC)

BijSothebysinLondenwordt29novemberhetmanuscriptvan
GustavMahlersTweedesymfonie(Auferstehungs)geveild.De
waardewordtgeschattussende4,1en5,2miljoeneuro,waarschijnlijkdehoogsteprijsdieooitbetaaldisvooreenmuziekmanuscript. HetmanuscriptisnagelatendoordeAmerikaanse
zakenmanGilbertKaplan(1941-2016).HetfortuindathijopWall
Streethadvergaard,gebruiktehijomzijndroomwaartemaken:
hetdirigerenvandeTweedesymfonievanMahler.(NRC)

Vertrek directeur Design Academy

Media

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

UITGESPROKEN

Hoogste prijs ooit voor manuscript

Het EK is een soort

pinautomaat van de
UEFA, voetballiefhebbers
hebben er geen enkel
plezier aan beleefd.
CommentatorJohanDerksen in
VoetbalInside

C5

EURO

239.000

HetCommissariaatvoordeMediahandhaaftdeboeteaanL1,deregionaleomroepinLimburg,voorovertredingvansponsor-enreclameregels.L1wasinberoepgegaan.Detoezichthouderheeftdeboetewegenssponsoringvanondermeergezondheidsprogrammas
welverlaagd,van275.000naar239.000euro.L1staptnaarderechter.
WezijnerBijna!(OmroepMAX)

Zap

De hoogste hakken en de strakste jurken

De Amsterdamse modeweek is
dankzij betalende bezoekers nu
ook een soort modefestival.
Dennis Diem trakteerde op een
show als een fifties-musical.
Dooronzeredacteur
MilouvanRossum

f hij nog een advies

had voor jonge Nederlandse ontwerpers,
werd trendwatcher
Ferry Schoew gevraagd. Schoew, die
woont en werkt in Parijs, was een
van de vier juryleden van Lichting,
een jaarlijkse wedstrijd waarvoor alle
Nederlandse modeacademies hun
twee beste studenten afvaardigen en
die dit jaar werd gewonnen door Danial Aitouganov en Marlou Breuls, allebei afkomstig van Amfi in Amsterdam. Pak je koffers en get the fuck
out of Holland, was zijn antwoord.
En zo werd op de eerste avond van
Amsterdam Fashion Week (tegenwoordig Mercedes Benz Fashion
Week Amsterdam) het grote probleem van de Nederlandse modeweek meteen weer benoemd. Wie
echt iets wil bereiken in de mode,
moet zich in het buitenland presenteren. Zie bijvoorbeeld jurylid Bram
van Diepen, die Lichting in 2011 won,
en toen naar Parijs vertrok. Inmiddels is hij ontwerper voor de mannenlijn van Louis Vuitton.
Dat wil niet zeggen dat de modeweek geen functie heeft. Amsterdam
Fashion Week is een showcase voor
nieuw (lokaal) talent, en een veilige
plaats om te oefenen voordat een
eventuele sprong naar Parijs of ande-

re grote modestad gemaakt wordt.

Zeker sinds het voor niet-modeprofessionals mogelijk is kaartjes te
kopen voor shows (vanaf dertig euro)
is de modeweek ook uitgegroeid tot
een soort halfjaarlijks modefestival:
allemaal de hoogste hakken en de
strakste jurk aan, als een ster poseren
voor de sponsorwall en dan ook nog
naar een modeshow.
Die betalende bezoekers kregen
het meest waar voor hun geld bij de
show van rodeloperjurken-ontwerper Dennis Diem. Zijn show was een
soort fifties-musical, compleet met
suikerspinkapsels, pastelkleurige
glamourjurken en in zwart leer ge-

klede bad boys op (echte!) motoren.

Een waar spektakel, en er zaten knap
gemaakte, opvallende stukken in, al
had het met vernieuwende mode
niet heel veel te maken.
Dat gold voor meer shows. Het was
een leuke vondst van Zyanya Keizer
om donkerblauw plastic op de catwalk te laten golven, en er zat bijzonder handwerk in haar aan het water
gewijde collectie. Maar de transparante broeken met wijde pijpen en
lakleren sneakers maakten het geheel a-modieus.
Toch was er ook op deze 25ste editie genoeg veelbelovends te zien. Karim Adduchi, die vorig jaar nog mee-

deed aan Lichting, kwam met een

groots opgezette show. De ontwerper, wiens Marokkaanse achtergrond
een grote rol speelt in zijn werk en
die een groot deel van zijn collectie
maakte van traditionele tapijten,
schoot soms uit (uitstaande rokken
van dik plastic) maar liet ook geslaagde ontwerpen zien, zoals gedessineerde jassen, jurken waarbij de tapijten zo waren uitgehaald dat ze gedeeltelijk transparant waren en op
hooggehakte klompzolen gezette babouches (Marokkaanse slippers).
De collectie van het nieuwe label
Trinhbexcs had een prettige hipheid:
hoekige, op werk van beeldhouwer

Philip King gebaseerde kledingstukken, met veel modieuze bustier-details. Sunanda Chandry Koning zette
met lange, bewerkte gewaden, maskers en gezichtsversieringen een heel
eigen en mooie sfeer neer.
De overtuigendste show was die
van Liselore Frowijn, die haar moderne, sportieve vrouwencollectie
grotendeels had gemaakt van de
Afrikaanse stoffen van Vlisco. Die
katoenen stoffen combineerde ze
met andere, vaak glanzende, gedessineerde materialen en dat leverde
spannende combinaties op. Die kan
best naar het buitenland, zou je denken. Daar showt ze al een tijdje.

In Central Park wemelt het nu

ook van de virtuele Rattatas
V.l.n.r.:
SpannendecombinatiesbijLiselore
Frowijn,
rodeloperjurkvan
DennisDiem,
Prettigehipheidbij
Trinhbexcs
FOTOSPETERSTIGTER

Niels Van Tomme terug van een verblijf van tien jaar in de Verenigde Staten. Vanaf maandag is deze 39-jarige
Vlaming de nieuwe directeur van de
Appel, de Amsterdamse kunstinstelling die zich snel probeert te herstellen van een bestuurscrisis.
In een recordtempo heeft de Appel
een nieuwe directeur benoemd.
Ruim twee weken geleden trok de
vorige directeur Lorenzo Benedetti
zijn hoger beroep in waarmee hij zijn
ontslag aanvocht, een paar dagen later stond een vacature op de website.
Vorige week waren er vijf kandidaten
geselecteerd. De Appel had haast nadat een bestuurscrisis het instituut
bijna een jaar in zijn greep had en de

eerste rijkssubsidie-aanvraag door

de Raad voor Cultuur in mei werd afgewezen.
Op de dag van zijn benoeming was
ook de deadline om opnieuw een
aanvraag voor rijkssubsidie in te dienen. Van Tomme: Ik heb nog net
mijn reactie op het beleidsplan kunnen bijvoegen.
Van Tomme is een echte buitenstaander. Hij maakte nooit een tentoonstelling voor de Appel en deed
nooit mee aan het curatorenprogramma waarin internationale talenten worden opgeleid. Zijn ervaring
deed hij vooral in Amerika op, waar
hij acht jaar in New York woonde en
tentoonstellingen organiseerde nadat hij zijn masters Culturele Studies
aan de KU Leuven had afgerond. Dit
jaar was hij curator van de Binnale

FOTOLARSSJQVIST

Benoeming Niels Van Tomme wordt de nieuwe directeur van kunstinstelling De Appel. Ik wil maatschappelijk bewuste kunst brengen.
AMSTERDAM.In september keerde

SpelersvanPokmonGogaaninCentralPark inNewYorkopzoeknaarvirtuelebeesten.BeelduiteenfilmpjevanJonathanPerez(@IGIhosT).

Ik wil de Appel weer verankeren in Amsterdam

DooronzeredacteurDaanvanLent

DooronzeredacteurThomasdeVeen

FOTOJONATHANPEREZ

Amsterdam Fashion Week

De caravantoerist eist
recht op gezelligheid

NielsVanTomme

van Boekarest. De Appel is altijd

een belangrijk ijkpunt voor mij geweest, zegt hij aan de telefoon.
Het bestuur zegt hem in een persbericht te zien als een voorloper op
het snijpunt tussen kunst en maatschappij. Door in de VS te verblijven heb ik veel interesse gekregen in
onderwerpen als etniciteit, postkolonialisme, maar ook muziek", vertelt
hij. Wordt de in de Appel getoonde
kunst daarmee politieker? Zo wil ik
het niet benoemen, zegt hij. Dat
schrikt mensen ook weer af. Maar ik
wil wel maatschappelijk bewuste
kunst brengen. Een tentoonstelling
wordt vaak als statisch begrip benaderd, maar het is ook een plek waar
nieuwe wereldbeelden kunnen worden gevormd, over onderwerpen die
moeilijk bespreekbaar zijn, of grens-

verleggend. Daarom wil ik allianties

aangaan met andere Amsterdamse
instellingen. Ik wil de Appel weer
een plek in zijn Amsterdamse context geven, weer lokaal verankeren.
Een nieuw publiek bereiken en de
Appel afhelpen van zijn imago van
gesloten kunstbolwerk, ziet Van
Tomme als zijn belangrijkste taak.
Daarom zal ik hier zelf veel zijn. De
dialoog is misschien wel een beetje
zoek bij de Appel. Al zal de Appel ook
altijd een plek voor experiment en
onderzoek moeten zijn. Maar wij willen ook publiek bereiken zonder
kunsthistorische of academische
achtergrond. Hij herhaalt een citaat
uit het persbericht: Ik zal me richten
op de intellectueel en emotioneel
nieuwsgierige, maatschappijbewuste non-expert.

Reportage
Pokmon Go
In New York is de vorige week
verschenen game Pokmon Go
een rage. Buiten gamen, dat is
wel even wennen.
Dooronzemedewerker
HansKlis
NEWYORK. Naast Christopher Cas-

teillanos (14) staat een rat die tot zijn

knie reikt. Het zou de nachtmerrie
zijn van elke New Yorker, ware het
niet dat het ongedierte alleen te zien
is via de smartphone van zijn vriend
Brandon Francisco (14).
Het is een Rattata, een van de 151
Pokmon die te vangen zijn in het op
6 juli in de VS uitgekomen computerspel Pokmon Go.
Om tien uur s ochtends lopen de
twee tieners ter hoogte van 72nd
Street door Central Park op zoek naar
nieuwe toevoegingen aan hun verzamelingen. Ik heb zojuist een Bulbasaur gevangen, lacht Casteillanos
trots. Deze op een kikker lijkende Pokmon is een stuk zeldzamer dan de
rat. Waar Central Park vol mee lijkt te
zitten. Net als in het echt.
Tussen de joggers , de snelwandelende New Yorkers die op hun
smartphone kijken, en de toeristen
die op Google Maps hun weg vinden,
vallen de twee tieners nauwelijks op.
Dat Casteillanos en Francisco hun

telefoons voor zich houden en ermee rond bewegen verraadt dat ze

behoren tot de miljoenen spelers
van het op 6 juli verschenen Pokmon Go.
Net zoals in voorgaande spellen
van de Nintendo-franchise is het
doel om alle beschikbare Pokmon te
vangen, te trainen en ermee te vechten tegen andere spelers. Maar deze
mobiele versie maakt gebruik van zogeheten Augmented Reality:

De politie waarschuwt
voor ongelukken: blijf
tijdens het spelen op de
omgeving letten.
spelelementen zijn via telefoon- en
tabletsschermen in de echte wereld
te zien. De diertjes zitten niet meer in
je apparaat, maar dankzij de gpsfunctie overal om je heen. Pokmon
Go dwingt spelers er zo echt op uit te
gaan in plaats van de hele dag thuis
te zitten. Francisco: Mijn ouders
snappen niet waarom ik hele dagen
de deur uit ben. Normaal zit ik in de
zomer thuis te gamen.
Net voorbij het door wolkenkrabbers omlijste grasveld Sheep Meadow loopt Jonathan Chu (31). De
Lockheed-softwareprogrammeur uit
Queens heeft in de middag een af-

spraak in de stad, maar is uren eerder

naar het park gereisd om wat Pokmon te vangen. Ik speelde dit als
tiener op de middelbare school. Al
die fijne herinneringen van toen komen weer terug.
Chu speelt Pokmon Go pas twee
dagen, maar ving al tachtig verschillende Pokmon in en rondom het
veel kleinere Astoria Park. Zijn meest
bijzondere is de saaie Pinsir, een
grauwe uit de kluiten gewassen kever, dus vandaag hoopt hij op wat
beters. Hier zetten veel mensen
lokaas uit om Pokmon aan te trekken.

Beroving in St. Louis

In St Louis werd dit virtuele lokaas
op zondagnacht echt. Drie tieners
beroofden spelers van hun
smartphones door deze functie te gebruiken en ze op te wachten. Ik
houd het bij spelen overdag. Dat is
veiliger, zegt Chu terwijl hij met
zijn telefoon voor zich een steile stenen trap afloopt.
De politie in New York waarschuwt
spelers niet alleen waakzaam te zijn
voor criminelen, maar ook vooral op
hun omgeving. Om ongelukken te
voorkomen in de drukke stad.
Het grootste probleem dat Casteillanos, Francisco en Chu momenteel
in Central Park hebben met Pokmon
Go is dat het computerspel zo vaak
vastloopt. Dat gebeurt bijna even
vaak als het tegenkomen van een
Rattata.

COMPUTERSPEL

Gamesdieje
buitenspeelt
PokmonGoisnog
nietbeschikbaarin
Nederland.Drieanderegamesdiespelersdwingendebuitenluchtintegaan.
Spectrek(1,99euro)
Ghostbustersinhet
echt.Metbehulpvan
augmentedrealityzie
jeinjeomgeving
spokendiejeook
moetvangen.
Zombies,Run!(gratisof2,39euro)
Fitnessappwaarinje
tijdenshethardlopen
achtervolgdwordt
doorzombies.Jerent
voorjeleventerwijlje
deondodenlangzaamdichterbijhoort
komen.
Ingress(gratis,
in-appaankopen)
Meteenteammoet
jeportaleninjeomgevingveroverenen
ineigenhandhoudenomtewinnen.

at het Nederlandse volk geen eenvormige eenheid is, maar bestaat uit een
tombola vol culturen, clubs en groepen, met vreemde stammen en exotische gemeenschappen, weten we dankzij het
onvolprezen VPRO-programma De Hokjesman.
Dat programma is afgelopen, maar er bestaat
een ander tv-programma, op basis waarvan
men dezelfde antropologische studie kan verrichten, al is dat naar slechts n groep. Een
groep die zich voorstaat op zijn gewoonheid,
maar voor een buitenstaander volstrekt excentriek blijkt te zijn. De groep is echter zo omvangrijk en/of zo invloedrijk in de media dat de
groep het beeld weet neer te zetten dat lle Nederlanders zoals de groep zijn.
Ons studiemateriaal heet We zijn er Bijna!
(MAX), momenteel verreweg het best bekeken
programma op de maandagavond, met zon 1,8
miljoen kijkers. De groep waarover ik het heb is
de groep van de caravantoeristen.
De caravantoerist is rond de 70 jaar oud,
getrouwd, niet hoogopgeleid, wit en weldoorvoed. Hij kenmerkt zich door een tevreden
houding, vermoedelijk dankzij een tijdrijk pensioen met ruime financile middelen en weinig
spilzucht. Zijn karakter wordt weerspiegeld in
de caravan: duur maar benauwd. De caravantoerist is reislustig en doet op zijn oude dag wat
hij wil, maar wel binnen zekere begrenzingen,
wat blijkt uit zijn deelname aan een georganiseerde groepsreis naar Spanje en Portugal mt
eigen vervoer. De bestemming wordt niet in de
hoogzomer bezocht, vermoedelijk vanwege de
prijs en het klimaat.
De caravantoerist gaat zodoende ook inventief om met regen. Hij relativeert het weer en
maakt daarvoor gebruik van de faciliteiten van
zijn caravan. Al meent de caravantoerist ook
dat hij recht heeft op mooi weer.
De caravantoerist hecht aan hoe het hoort en
maakt van de verzorging van zichzelf en zijn
verblijfplaats veel werk. Bij het groepsgewijs
neerstrijken op een tijdelijke bestemming
(camping) wordt de was gedaan en de caravan
secuur gepositioneerd, gemonteerd en gesopt.
Twee stoelen worden rond de caravandeur geplaatst, waarop wordt plaatsgenomen.
De caravantoerist is sociaal jegens soortgenoten, die hij van een afstandje in de gaten
houdt of met wie hij verpoost bij een spelletje
(zoals klaverjassen of jeu de boules) of het eten
van hapjes, (zoals satprikkers met olijfjes, een
hompje salami en een forse brok vertrouwd
Hollandse kaas) en het drinken van (goedkope)
alcoholica. In anderen dan soortgenoten is de
caravantoerist vooral genteresseerd wanneer
deze, zoals tijdens een uitstapje, zorgen voor
entertainment, een natje en een droogje, eventueel in ruil voor betaling, maar liever niet.
De caravantoerist kan het verder niet zo veel
schelen, al weet hij heel goed hoe het moet en
hoe het zit. De caravantoerist wil het gezellig
hebben en meent daar recht op te hebben, zoals ook blijkt uit het vakantieconsumentenprogramma Groeten van Max, dat voorafgaand aan
ons studiemateriaal wordt uitgezonden. In dat
programma, maar ook in We zijn er Bijna!, krijgt
de caravantoerist altijd groot gelijk.

ThomasdeVeenenWilfredTakkenvervangen
dezezomeromdebeurtHansBeerekamp

C6 Media

C7

NRCHANDELSBLAD
DINSDAG12JULI2016

INHETMIDDEN

Deschijntegen

DOCUMENTAIRE

IceAge3

VickyCristinaBarcelona

FILM

INFORMATIEF

DRAMASERIE

DOCUMENTAIRE

Pantani

Derijdenderechter

NPO2,22.40-23.40u.

RTL8,20.30-22.30u.

SBS9,20.30-22.30u.

NPO2,20.25-21.10u.

FOX,20.35-21.30u.(ookopNetflix)

Canvas,21.05-22.10u

NPO1,21.25-22.05u.

(SaldanhaenThurmeier,2009).De
mammoetenMannyenEllie,sabeltandtijgerDiegoenluiaardSidkrijgen
inditderdedeelvan IceAge temaken
metgevaarlijkgrommendedinosaurirs.Dereklijkteenbeetjeuitdeformule,maargelukkigisScratterug.De
rustelozeeekhoorndiesteedswanhopigerprobeertdeschaarseeikelsveiligtestellen,krijgtconcurrentievan
eenaantrekkelijkesoortgenoot.Hetis
liefdeopheteerstegezicht.Vanaf
morgendraaithetvijfdedeelinde
bioscoop,IceAge:CollisionCourse.

(WoodyAllen,2008).Nadriefilmste
hebbengedraaidinLonden,verkaste
Allen wiensnieuwstefilmCafSociety
op11augustusuitkomt naarSpanje.
DeserieuzeVicky(RebeccaHall)ende
vrijgevochtenCristina(ScarlettJohansson)brengenhunvakantiedoorinBarcelona.Detegenpolenontmoetende
wildeschilderJuanAntonio(JavierBardem)diehenuitnodigtvooreenweekendetenendrinken,waarbijhijzeook
zijnbedbelooft.Dedriehoeksverhoudingwordtnogcomplexerdoorde
komstvandelichtontvlambareex
(PenlopeCruz)vanJuanAntonio.

CulinaireseriewaarinschrijverAbdelkaderBenali,zijnvrouwSaidaNadiBenalienhunviermaandenoude
dochterAmbereenculinairereisdoor
Marokkomaken.Indevijfdeaflevering
staathetheiligebroodcentraal.
IndeRomeinsetijdwerdMarokkoook
weldegraanschuurvanRome
genoemd.Hetlandheefteenideaal
klimaatvoorhettelenvantarween
gerst.Hetechtpaarbezoektonder
meerAitBouguemes,degelukkige
vallei. Demensenindezevruchtbare
valleizijnvolledigzelfvoorzienenden
latenzienhoezewerken.

DeAmerikaansedramaserieNashville
speeltzichafindehoofdstadvande
countryengaatoverRaynaJames,een
ouderecountryster(ConnieBritton)
diedoorhaarplatenmaatschappij
wordtgedwongenomsamentewerkenmetdearrogantejongebelofte
JulietteBarnes(HaydenPanettiere).
Deseriewisseltsoapyplotontwikkelingenafmetuitstekendemuziek(in
heteersteseizoengecordineerd
doormuzikantenproducerTBone
Burnett).FOXzendtmomenteelseizoen1uit,opdestreamingsiteNetflix
zijnallevierseizoenentevinden.

DesportdocumentairePantani:The
AccidentalDeathofaCyclist
vanJamesErskinekijktnaardevele
gevechtendiedeflamboyantewielrennerMarcoPantani(19702004)
heeftgestreden:tegendebergen,zijn
tegenstanders,deverslavingentegen
zichzelf.In1998wonhijzoweldeTour
alsdeGiro,ietswatslechtsenkelerijdershemvoordeden.Zesjaarnadie
overwinningenoverleedhijaaneen
acutecocanevergiftiging,eenzaamin
eengoedkopehotelkamer.Hijwas
depressiefenalvijfjaarverslaafd.
Eerderuitgezondenin2015.

JetskevandenElsenbezoektinDerijdenderechter,wordtvervolgdmensen
dieeerdermeededenaanhetprogramma.Hoegaathetnadeuitspraak
vanmr.JohnReid?EerstgaatVanden
ElsennaarSonjaenAnitauitDuiven,
diesamenmetdeinwonersvanhun
straatdestrijdaangingenmetde
gemeenteombomengekapttekrijgen.DaarnagaatweterugnaarBest.
Daarhaddenleerlingeneenconflict
methunschoolomdatzehunfietsniet
langsdekantvandewegmochten
parkeren,inplaatsvandefietsenstalling.ConcirgeJoswasstreng.

Deschijntegen heeftoppapierweliets
wegvandeveelbesprokendocumentaireserieMakingaMurderer.Hetsnijdt
inelkgevaleenvergelijkbaarthema
aan:ishetnogwelmogelijkomeen
moordzaakobjectieftebenaderenals
iemanddeschijntegenheeft?In
december1996staathethuisvanReinierS.inbrand.Hijredtzijnkinderen,
maarzijnvrouwwordtlaterdoodaangetroffenindewoningenblijkttezijn
vermoord.Vanafdatmomentishijde
belangrijksteverdachte.Hijheefteen
ongeloofwaardigalibi,vertoontverdachtgedragenheefteengokversla-

FILM

ving.Maarisdatgenoegvooreenveroordeling?Hoewelhijineersteinstantiewordtvrijgesproken,komterin2009
tocheenveroordeling:hijmoetvijftien
jaardecelin.Hijblijftvolhoudendathij
onschuldigis.AdvocaatGeert-Jan
Knoopsonderzoektdezaaksamenmet
deprojectgroepGeredeTwijfelenzegt
datdebewijzennietsluitendzijn.Er
zoudenslordighedeninhetonderzoek
zittenenopbasisvanhetbewijsvalt
nietmetzekerheidtezeggendatde
mandemoordheeftgepleegd.RegisseurSimonedeVriesvolgthetverzoek
totherzieningvandezaak.

ChezBenali

Nashville

STUDIOSTEENHUIS,STUDIOSTEENHUIS.NL

UITGELICHT

AMUSEMENT

Vulinenontdekwieofwatermiddeninhetnieuwsstaat
Horizontaal:1. NederlanderszijnEuropees
kampioen_ 5. OpnieuwgevechtenbijZuidSudanesehoofdstad_ 8. _Terpstra10.Eris
meer11.Beroemd14.Voormaligeiland_
veiligdoordijkversterking 16.Machtigearabier17.Apenstaart19.DaarverloorBelgi22.
Ligtopdevloerofoptafel23.Hoortbijvoetbalwedstrijden24.Dolletjes27.Pastnakoffie
ofstraf29.Duitsearcheologie-stad30.
Gebouwdinhetjaar31.Pastvoorboekof
kont32._StudioSteenhuisopFacebook!33.
WerdMaxalsnogVerticaal:1. Verrassende
_Vetteropdezevenkamp 2. Woontineen

metropool3.Ballast_4. Methode_Hofkost
weereenleven 5. Wordentoegezongen6.
VoorgangerenopvolgervanDrees7.Schreef
aanKitty9.4,186J12. Werk13.Gaftoe15.
HadDikkertjeDapbijzich18.Wonin
Andorra20.Maaktedebeslissende21._angstslechtvooronzevastgoedmarkt 22.
1000keer9verticaal25. Kan_weer?!26.
Wildebeest28.Agent:Hetgingomzijn
wapen,nietomzijn_

Oplossingpuzzel11juli.Horizontaal:1.BRANDO6.ETIKET10.LULA11.PNEU12.ISIS13.
TROPEN15.KT16.ASFALT19.ERA22.TAV23.REPPEN24.EG26.EGALER27.DARE29.NEIL
30.IDEM31.TASMAN32.SPAANSVerticaal:1.BLIK2.RUSTDAG3.ALI4.NASA5.OPOFFEREN6.EETLEPELS7.TURTLE8.KAPEN9.TINA14.ERGEREN17.SERENA18.ATP20.EVANS
21.INDIA22.TEST25.GEMS28.ADAInhetmidden:DEEFTELING

NPO1
18.00Journaal(NOS).
18.15EnVandaag(AVROTROS).
18.45Sportjournaal(NOS).
19.00Nederlandverhuist
(AVRO-TROS).
19.30Tourjournaal(NOS).
20.00Journaal(NOS).
20.30OpsporingVerzocht
(AVRO-TROS).
A 21
.25Derijdenderechter,wordtvervolgd
(KRO-NCRV).
22.05SportDeAvondetappe
(NOS).
23.00Journaal(NOS).
23.25Detectives:SilentWitness(KRO-NCRV).
01.15Journaal(NOS).

NPO2
18.10Detectives:Father
Brown(KRO).
19.00BinnensteBuiten
(KRO-NCRV).
19.35Grensland(VPRO).
i 2
0.25ChezBenali(KRONCRV).
21.10VreemdeTralies(EO).
22.00Nieuwsuur
(NOS/NTR).
D 22
.402Doc:DeSchijn
Tegen(KRO-NCRV).
23.40DeNachtzoen(EO).
23.50Nieuwsuur
(NOS/NTR).
00.35Nieuwsuur
(NOS/NTR).
01.11Tekst-TV(NOS).

NPO3
18.15Freekinhetwild
(VPRO).
18.23HetKlokhuis(NTR).
18.45Jeugdjournaal(NOS).
18.55DanceAcademy
(AVRO-TROS).
19.25Brugklas(AVROTROS).
19.55Nick&Simon,The
Dream(AVRO-TROS).
20.30Chefinjeoor(AVROTROS).
21.10Lauren!opIbiza
(AVRO-TROS).
21.55FirstDates(BNN).
22.45Smeris(BNN).
23.35Smeris(BNN).
00.35LittleBritain(VPRO).
01.10Chefinjeoor(AVROTROS).

RTL4
18.00RTLNieuws.
18.15EditieNL.
18.35RTLBoulevard.
19.30RTLNieuws.
19.50Uitgelicht.
19.55RTLWeer.
20.00NieuweTijden.
20.30Verslaafd!.
21.30Grillmasters.
22.30RTLLateNight.
23.44RTLBoulevardBrasil.
23.45RTLNieuws.
00.00RTLWeer.
00.10RTLBoulevard.
00.55RTLLateNight.

RTL5
18.00GordonRamsay:Oorlogindekeuken.
19.00Devijftienvetste
videosvanvandaag.
19.30Galileo.
20.30Adamzkt.Eva.
21.30SexAcademy.
22.30Galileo.
23.30Devijftienvetste
videosvanvandaag.
00.00WieisdeSjaak?

NET5
17.55NCIS:LosAngeles.
18.50NavyNCIS.
19.40Castle.
20.30NavyNCIS.
21.30NCIS:LosAngeles.
22.25NavyNCIS.
23.20NavyNCIS.
00.20KomenEten.
00.50AstroTV.
01.50Loop:HartvanNederland.

SBS6
18.00HartvanNederlandVroeg.
18.15Shownieuws-Vroege
editie.
18.30MasterChefUK.
19.30Utopia.
20.00Traumacentrum.
20.30Overtreders.
21.30Oplichtersinhetbuitenland.
22.30HartvanNederlandLateeditie.
22.50Shownieuws-Lateeditie.
23.25Pietsweerbericht.
23.30Surveillance.
00.00Utopia.
00.35Tripsentips.
01.05RelaxTV.

RTL7
18.00TheKingofQueens.
18.30LekkerSnugger.
19.00BezopenBestuurders.
19.30Stop!Politie.
20.30Speed2-CruiseControl.
23.00TheSaint.
01.20Teleshop7.

VERONICA
18.00Summertime:TheBucketlist.
18.10TheFreshPrinceofBelAir.
18.40TheFreshPrinceofBelAir.
19.10TheExes.
19.35TwoandaHalfMen.
20.05TheBigBangTheory.
20.30BigMommasHouse.
22.35TheNuttyProfessor.
00.30Summertime:TheBucketlist.
00.40CajunPawnStars.
01.05AstroTV.
04.00DisneyXD.

N
18.00HetJournaal.
18.10HetWeer.
18.15Burgers'Zoo:Druktein
dedierentuin.
18.30GrenzelozeLiefde.
19.00HetJournaal.
19.401000Zonnen.
20.05HetWeer.
20.10Switch.
20.40F.C.DeKampioenen.
21.15Vindjelief.
22.00Vivelevlo.
23.05HetJournaal.
23.20MajorCrimes.
00.02Keno.
00.03Euromillions.
00.05HetWeer.
00.101000Zonnen.
00.30Journaallus.

CANVAS
19.05SteveBackshall's
ExtremeMountainChallenge.
20.00HetJournaal.
20.05Terzake.
D 21
.05Pantani-TheAccidentalDeathofa
Cyclist.
22.10TheAmericans.
23.00TheAmericans.
23.40TheLateLateShowwith
JamesCorden.
00.30Canvaslus.

NRC_Next_2621

SU D O K U

1
8 6
7
2

Plaatsdecijfers1toten
met9zoinhetdiagram
datelkcijferpreciesn
keervoorkomtinelkerij,
1
kolom,denegenvetom8 6
1 5
9
rande3x3
vakken,nde
7
3 2
viergrijze3x3vakken.
8
6
2PeterRitmeester
PZZL.com

NRC_Next_2621

1 5
8

9
3 2
6

7
2Onder:
5
deoplossing9 7
5
vangisteren. 4
1
3

2621

2 5
4
1

7
9 7
5

2621

Oplossing nr. 2620

8
4
1
3
9
7
6
5
2

5
7
3
1
2
6
9
8
4

6
2
9
5
8
4
7
3
1

9
8
4
6
7
2
5
1
3

1
5
7
9
3
8
4
2
6

2
3
6
4
1
5
8
7
9

7
1
8
2
6
9
3
4
5

3
9
5
7
4
1
2
6
8

4
6
2
8
5
3
1
9
7

2620

Oplossing nr. 2620

20

12

11

19

20

do

vr

14 jul

15 jul

11

za zo ma di wo do
16 jul 17 jul

18 jul

19 jul 20 jul

20
10
0

21 jul

28

19

11

17

05:34 uur
21:55 uur

15:35 uur
01:31 uur

32

20

23

26

L22

27
28

20

24
36

29
20

-5
30

33

17

0C

-10

Maan

19

Zon

21
19

10

20

23
20

21

20
15

13

0,5
0
mm

11

21

21

21

14

20

30

20

30
25

21

35

33

26

29
29

<-15

34

34

31

33

Bron: MeteoGroup

10

aantal uren zon

kans op neerslag

TV5
18.0064,lemondeenfranais,1repartie.18.20Lejournalde
lco.18.25Mto.18.30TV5,linvit.18.40Bienvenueauzoode
Paris.20.05Lesanimauxstarsdeszoos.20.30JournalFrance
2.20.50Mto.20.55LefilmduTour.21.05Lavieparfaite.21.30Lavieparfaite.21.50Lavieparfaite.22.15Acoustic.22.45Chansonsaimer.23.00JournalTSR.23.25Tv5monde,
lejournalAfrique.23.45TV5,linvit.23.50Mto.00.00Alcaline.

10

1010

19

10

18.05SOKOKln.19.00Heute.19.20Wetter.19.25DieRosenheim-Cops.20.15ZDFzeit.21.00Frontal21.21.45Heute-journal.22.1537:40Stundenschaff ichnicht.22.45MAKELOVELiebemachenkannmanlernen.23.30Markus
Lanz.00.45Heute+.01.00NeuimKino

1010

ZDF

17

14

10

18.00Werweidennsowas?18.50EinFallvonLiebe.19.45Wissenvoracht-Natur.19.50Wettervoracht.19.55Brsevor
acht.20.00Tagesschau.20.15Vorstadtweiber.21.00Inaller
Freundschaft.21.45ReportMnchen.22.15Tagesthemen.22.45FilmDebtimErsten:Wolfskinder.

ARD

>8

JonahFreud
RijksmuseumKookboek
Uitgeverij:DeKookboekhandel
Prijs:45

Morgen

>35 Temperatuurkaart

101

garnalen,gepeld
25mlsherry
25mlcognac
1mespuntjepiment
despelette
200grammayonaise
2eetlepelsketchup
1theelepelworcestersaus
2eetlepelsslagroom
paardruppelstabasco
peperenzoutuitdemolen
1kropsla
1citroen,invieren

Minimumtemperatuur

100

400gramHollandse

18.10AntiquesRoadshow.19.00Eggheads.19.30TheHairyBuilder.20.00GreatContinentalRailwayJourneys.21.00TrustMe,Im
aDoctor-SummerSpecial.22.00Exodus.
23.00QI.23.30Newsnight.00.10Weather.

Morgenochtend

Maximumtemperatuur

10

SamdeVoogt

BBC2

VOOR4PERSONEN:

Middag

10

oor de eeuwwisseling waren er weinig restaurants waar je geen garnalencocktail kon bestellen, maar sindsdien is dit klassieke voorgerecht
uit zwang geraakt, zelfs tot persona non grata in de
keuken verklaard. Daar valt wat voor te zeggen, want
verandering van spijs doet nu eenmaal eten, maar het
was ook niet voor niets zo populair. De combinatie van
kleine Hollandse garnalen, officieel de grijze Noordzeegarnaal geheten, met een zelfgemaakte cocktailsaus is
gewoon hartstikke lekker.
Verwarm in een klein pannetje de sherry met de cognac
en roer het mespuntje piment despelette erdoorheen.
Haal het pannetje van het vuur. Roer de mayonaise
met de ketchup en de worcestersaus in een kom goed
door elkaar. Voeg de warme drank toe. Klop de slagroom lobbig en meng die luchtig door het mayonaisemengsel. Breng op smaak met tabasco, peper en zout.
Trek de slablaadjes los. Gebruik de mooie lichtgroene
blaadjes uit het hart van de sla. Was deze en draai ze
droog in een slacentrifuge. Leg een schelp sla op de
bodem van een cocktailglas. Leg de garnalen erop en
dresseer de saus eroverheen. Maak een klein sneetje in
de partjes citroen en zet op de rand van elk glas een
partje.

18.10PointlessCelebrities.19.00NewsatSix;Weather.19.30
RegionalNewsandWeather.20.00TheOneShow.20.30EastEnders.20.57BBCNewsandRegionalNews.21.00Holby
City.22.00TheLivingandtheDead.23.00Newsat
Ten.23.30BBCRegionalNewsandWeather.23.42TheNational
LotteryUpdate.23.45WouldILietoYou?

WEER
20

Thuiskok
Garnalencocktail

BBC1

windrichting

Ervallenverspreidenkelepittigebuien
opdinsdag.Daarbijkanvoorallandinwaartsookonweeroptreden.Tussen
debuiendoorbreektdezonafentoe
door.Bijeenmatige,aanzeesomsnog

zonnig

l. bew.

wind
in B

bewolkt

regen

lage- en hogedrukgebied

vrijkrachtigezuidwestelijkewind
wordthetmaximaaleengraadof20.In
deavondverdwijnendemeestebuien
enneemtdewindverderinkrachtaf.
Woensdagontstaaneropnieuwbuien

buien

sneeuw

hagel

1000
warmte- en koufront

isobar

onweer

mist

max.temp.

metheellokaalooknogeenklaponweer.Metmiddagtemperaturenrond
18gradenishetuitgesprokenkoel
voordetijdvanhetjaar.
Donderdagiseenvergelijkbaredag.

CO
8LOF5ON 6

9 1 2 7 3
NRCMediaBV
4 7 2 8 5 3 1 9
Hoofdredacteur:PeterVandermeersch
Algemeendirecteur:RienvanBeemen
Re
1dactie 3 9 4 7 6 8 5
Postbus20673,1001NRAmsterdamt.a.v.derubriek
ofpersoon.Redacteurenzijntebereikenop
3
6nrc.nl9.Rubrieken:
4 2 7
vo
orlette1
r.achte5
rnaam@
Amsterdam......... amsterdam@nrc.nl..........020-7553005
Binnenland
9 2..........8binnenland@nrc.nl
7 3 ..........020
1 6-7553005
4
Buitenland........... buitenland@nrc.nl...........020-7553009
Economie............ economie@nrc.nl............020-7553007
7 .................
6 4kunst@nrc.nl
2 8
5 9-7553061
1
Cultuur
....................020
Achterpagina...... ap@nrc.nl.........................020-7553061
Sport
....................020
6 .....................
9 7sport@nrc.nl
5 4
8 3-7553019
2
Media.................... media@nrc.nl...................020-7553015
Opinie................... opinie@nrc.nl..................020-7553011
5 8 ........3wetenschap@nrc.nl
1 2 .7
4-7553057
6
Wetenschap
.......020
Boeken................. boeken@nrc.nl................020-7553059
Weekend.............. weekend@nrc.nl.............020-7553035
2 4 1 3 6 9 5 8
Lux(bijlage)......... lux@nrc.nl.........................020-7553033

4
NRCWebwinkel
6
T:088-5720202
E:klantenservice@nrcwebwinkel.nl
2
Bezorgingenabonnementen
Wijstrevenernaardekrantdoorde8
weeksvoor18.30uurenopzaterdag
voor13.00uurtebezorgen.
Gavoorvragennaarnrc.nl/service,
5
bel088-5720572 (ma-vr8.00-19.45
uur,za11.00-16.30uur),ofmailnaar
3
service@nrc.nl.
Omgangpersoonsgegevens
1
NRCMediaBVlegtvanabonnees
engebruikersvanonlinedienst9
verleninggegevensvastvoorde
uitvoeringvaneen(abonnee)
overeenkomsten/ofhetverlenen
7
vandiensten.Dezegegevens

Fotoredactie....... fotoredactie@nrc.nl........020-7553021
Hoofdredactie.... hoofdredactie@nrc.nl.....020-7553045
Nieuwsdienst..... nieuwsdienst@nrc.nl......020-7553333
nrc.nl..................... internet@nrc.nl................020-7553443
DenHaag ............. denhaag@nrc.nl..............070-3118333
Ombudsman....... ombudsman@nrc.nl
Familieberichten familieberichten@nrc.nl.020-7553052

kunnenwordengebruiktomute
informerenoverrelevanteproducten
endienstenvanNRCMediaBVen
NRCLuxBV(zieooknrc.nl/privacyverklaring).Afmeldenkanvia
privacy@nrc.nl.

Ingezondenbrieven
Wiltureagerenopartikelen?Stuurdaneeningezonden
briefvanmaximaal250woordennaaropinie@nrc.nl.Vermeldaltijduwnaam,adresentelefoonnummer.
Advertenties
T:020-7553049,E:sales@nrc.nl,W:nrcmedia.nl

2620

AuteursrechtNRCHandelsblad,
2016.Alleauteursrechtenendatabankrechtentenaanzienvan(de
inhoudvan)dezeuitgaveworden
uitdrukkelijkvoorbehouden.Deze
rechtenberustenbijNRCMediaBV
c.q.debetreffendeauteur.Zievoor
devolledigetekst:nrc.nl.