Vous êtes sur la page 1sur 9

LOSDECRETOSDENECESIDADYURGENCIAENLACONSTITUCINREFORMADA

p.1

JUANCARLOSCASSAGNE
I.SOBRELANECESIDADDEINTRODUCIRESTAFIGURAENLAREFORMACONSTITUCIONAL
LareformadelaConstitucinde1994haintroducidoeneltextoexpresodesuarticuladolafiguradelos
decretosdenecesidadyurgencia.
Conlaatribucindecartadeciudadanaconstitucionalalosreferidosdecretoshanvenidoaculminarlas
controversiasdoctrinariasquegirabanentornoasuconstitucionalidadenlasquelamayoradelosjuristasdel
derechopblicohabamostomadoparte.Pero,enciertomodo,sehaclausuradoundebateyhanacidootrode
distintaentidad,aunqueinfluenciadosiempreporlasconcepcionesqueladoctrinaabrigaacercadecmoha
quedadodiseadoelsistemaconstitucionalapartirdelareforma,frutodeunpacto,enelquelosprotagonistas
luegodecoincidirenlaredaccindelasnormasdifierendespusconlainterpretacinyelalcancequeles
asignan.
Desdenuestravisinpersonal,queporhaberseguidolasaguasdeladoctrinapartidariadesu
constitucionalidad,encompaa,entreotros,deMarienhoff,Bielsa,VillegasBasavilbaso,J.F.Linares,Diez,J.
V.GonzlezyVanossi(463)creamosquelarecepcindeestafiguraeneltextodelaConstitucinpoda
obrarcomounfactorestimulantedesugeneralizacin(464)yunensanchedelospresupuestosquehabilitansu
dictado.
Enesecontexto,laexistenciadeotracalificadacorrientedoctrinaria,opuestaasuconstitucionalidad,
desarrolladabajoelinflujodelasconcepcionesplasmadasenelsistemaconstitucionalnorteamericano,
generabanciertogradodeinseguridadjurdica,mitigadoporelreconocimientodelavalidezconstitucionalde
estaclasededecretosenlajurisprudenciadelaCorteSupremadeJusticiadelaNacin(465).
Deotraparte,unfactoratenerencuentaeslaexcesivageneralizacinquetuvieronlosdecretosdeestandole,
fenmenoestequeseextendihasta1992aproximadamenteyenelqueparticiparon,condiferenteintensidad,
losgobiernosconstitucionalesquesesucedieronapartirde1983.
Cabeapuntartambinqueestafiguranormativa,nacidaydesarrolladaenelmbitonacional,hatenidouna
extendidarecepcinenvariasConstitucionesprovinciales.Bastacitar,aesterespecto,elartculo157dela
ConstitucindelaProvinciadeSanJuanquefacultaalGobernadoradictarleyesdenecesidadyurgencia;el
artculo181delaConstitucindelaProvinciadeRoNegroquehabilitaalPoderEjecutivoadictardecretos
sobremateriasdecompetencialegislativaencasodenecesidadyurgenciaodeamenazagraveeinminenteal
funcionamientoregulardelospoderespblicosyelartculo142delaConstitucindelaProvinciadeSalta,
antecedentedelafrmulaconstitucionalrionegrina.
TodosesosmotivosnosllevanacompartirlaopinindeBidartCamposenelsentidodequeelrealismo
jurdicopolticonoshizo ynoshace pensarque...(unavezdecidida)eramejorquelareformaencararala
cuestin,conelmayorrigorposible,enunpermetrodeexcepcionalidadverdaderaydedificultadesde
trmite,envezderechazarla(466).
II.ELPRINCIPIOCONTENIDOENELARTCULO99,INCISO3YSUPRINCIPALINNOVACIN
Veamosahoraelnuevotextoconstitucionalqueintroduceestacategorajurdicacuyafuenteeslaclusula
obranteenelllamadoncleodecoincidenciasbsicasaprobadoporlaleydeclarativadelareforma(ley
24039),salvoalgunasdiferenciasquenorevistenentidadsignificativa(467).

p.2

Eltextoestablece,enelsegundoprrafodelinciso3delartculo99delaConstitucinNacional,elprincipio
generalquedominalamateriacuandoprescribeque"ElPoderEjecutivonopodrenningncasobajopenade
nulidadabsolutaeinsanable,emitirdisposicionesdecarcterlegislativo".
Advertimos,pordepronto,quelatcnicaconstitucionalintroducedudasalprescribirqueenningncasoel
PoderEjecutivoseencuentrahabilitadoparadictardisposicionesdecarcterlegislativoysentaracontinuacin
elprincipioopuestosobrelabasedeunareservalegalespecfica,aplicablesloaunoscontadosydeterminados
casos.
Hayqueinterpretar,entonces,queestareglageneralslorigeparalascircunstanciasordinariasonormaleso
bien,aquellassituacionesdeexcepcinodeemergencia,dondefueraposibleobservarlostrmitesordinarios
previstosenlaConstitucin.
Lainnovacinmsradicalseintroduce,anuestrojuicio,eneltercerprrafodelpreceptoconstitucionalque
estamosanalizandoalprescribirqueelPoderEjecutivosolamentecuandocircunstanciasexcepcionales
hicieranimposibleseguirlostrmitesordinariosprevistosporestaConstitucinparalasancindelasleyesy
nosetratedenormasqueregulenmateriapenal,tributaria,electoraloelrgimendelospartidospolticos,
podrdictardecretosporrazonesdenecesidadyurgencia....
Enefecto,conanterioridadalareforma,nadahabaeneltextodelaConstitucinacercadecompetencias
expresamenteexcluidasdelapotestadreglamentaria,esdecir,enotrostrminos,noseconfigurabalatcnicade
lareservalegalqueahoravieneamatizar,aunquesloenestamateria,elsistemaconstitucionalalberdiano
basadoeneldualismodefuentesnormativas(leyyreglamentodeejecucin).
III.LADIVISINDELOSPODERESYLAARTICULACINDELPRINCIPIODELEGALIDADCON
LAPOTESTADREGLAMENTARIA
Paracaptarelsentidoyalcancedelareforma,yanantesdeellaparaahondareltemadelaconstitucionalidad
deestetipodedecretosenlaConstitucinde1853,nosepuedeobviarelanlisisdelarelacinexistenteconla
doctrinadeladivisindelospoderesydelaarticulacin,encadasistemaconstitucional,delprincipiode
legalidadconlapotestadreglamentaria.
Laconcepcindeladenominadadoctrinadelaseparacindelospoderes,elaboradaporMontesquieu(bajola
innegableinfluenciadeLocke)hadadolugaranumerosasydiferentesinterpretacionesjurdicasquesuelen
olvidarlanaturalezaeminentementepolticayhastasociolgicaqueseencuentraenlabasedeestateora.
Precisamente,alabordarelestudiodelpoderreglamentario,encualquierordenamientoconstitucionalpositivo,
hayqueanalizarprimeroelsistema,surealidadylosantecedentesquelehanservidodefuente,yaquerecin
despusdeesalaborelintrpreteestarencondicionesparapoderdeterminarelmodoenquelaConstitucin
hareceptadoelprincipiodivisorioenloqueataealaarticulacinentrelaleyyelreglamento.
LateoradesarrolladaenElEspritudelasLeyessebasa,comoessabido,enlanecesidaddeinstaurarun
equilibrioentrelosrganosqueejercenelpoderestatal.Partedereconocerquelaspersonasqueposeenpoder
tiendennormalmenteasuabuso,porlocualconsideraimprescindiblelainstitucinenelEstadodeunsistema
depesosycontrapesos,demodoquelospoderespuedancontrolarserecprocamenteyqueelequilibrio
resultante,permitaeljuegodeloscuerposintermediosdelasociedadyfavorezcalalibertaddelosciudadanos.
Lejosdepredicarlaprimacadelpoderlegislativooelacantonamientodelasfuncionestpicasdecadapoder
(ensentidoorgnico)(468)laconcepcindeMontesquieuantesquetransferirelmonopoliodelaactividad
legislativaalParlamento(comopretendiRousseau)seocupdeladivisindelPoderLegislativo,asignando
alPoderEjecutivofuncionescolegislativas(v.gr.veto,iniciativayconvocatoria)yestableciendounsistema
bicameral,conelobjetodeimpedirelpredominioyelabusodelrganoparlamentario.Elcentrodela

p.3

concepcin,auncuandoelprincipionotuvoacogidaenlasconstitucionesquesedictarondurantela
RevolucinFrancesa,loconstituye,sinduda,laubicacindelPoderJudicialenelesquemadivisorio,
concebidocomorganoimparcialparajuzgaryresolverlascontroversias,conindependenciadelosotrosdos
poderes.
Apesardesusimprecisionesydeser,endefinitiva,unateoradebasemonrquica,lateoradeMontesquieu,
conantecedentesaristotlicosconocidos(469)haejercidounanotableinfluenciaentodoelderechooccidental;
aslaideaseaplic,condistintasformulacionespositivasyconsuetudinarias,tantoenlospasesanglosajones
(470),enlossistemasgermnicos(471)y,porcierto,enlosderechosconstitucionalesdelospaseslatinosde
Europacontinental,porejemplo,enFrancia(472),Italia(473)yEspaa(474).
Enrigor,lascorrientesenquesehaarticuladoelprincipiodelegalidad,queadquieresuplenitudconla
configuracindelEstadodeDerecho,puedenreducirseatresgrandessistemas,segnquconsagren:a)la
funcindelegislarcomoatribucinexclusivadelParlamento;b)eldualismodefuentesnormativasentreleyy
reglamento;yc)lareservadeleyyelreconocimientodeunpoderreglamentarioresidual.
LaprimeradedichasconcepcioneseslaseguidaporlaConstitucindelosEstadosUnidosdeAmricaenla
quenoseconfiguralapotestadreglamentariaencabezadelPoderEjecutivo,consagrando,enesteaspecto,la
primacaplenadelaley.Sinembargo,alcabodelaevolucinconstitucional,lajurisprudenciahadebido
reconocerlaquiebradelprincipiodequeelpoderquehadelegadoelpueblonosepuededelegar,aceptandola
figuradelosreglamentosdelegados,queposeenvalordeley,atravsdedelegacionesdeciertaamplitud(475).
Elsegundodelossistemas(dualismodefuentesnormativasentreleyyreglamento)eseladoptadoporla
Constitucinfrancesade1791,consagrndosedefinitivamenteenlaConstitucindelaoVIII,enelartculo44.
TambinfuerecogidoporlaConstitucindeCdizde1812(arts.170y171)yenelEstatutoAlbertino(art.6),
entreotrosestatutosconstitucionales(476).Estesistema,sibienasignalafuncinlegislativaalparlamento,
partedelreconocimientodeunpoderreglamentarioenelPoderEjecutivo,atribuidogenricamenteparala
ejecucindelasleyesyterminaconfigurandounapotestadautnomaparadictarreglamentosindependientes
(477),ensentidocontrarioalainterpretacinanglosajonaefectuadasobreelprincipiodeladivisindelos
poderes.stees,evidentemente,elsistemaquerecepcionabaelexartculo86delaConstitucinNacional,en
susincisos1y2mantenidoenelartculo99delaConstitucinreformada,elcualesradicalmentediversoal
delaConstitucinnorteamericana(478)pueseldualismodefuentesnormativasentreleyyreglamentoque
acogenuestraConstitucinpermitehacerjugarladistincin,deorigengermnico,entreleyformalymaterial
(Laband),querepercute,endefinitiva,sobreelrgimendeimpugnacinjudicialdelosrespectivosactos,
tornandoprocedentealmenosenelplanodelateoralaimpugnacindirectadelosactosnormativos
generales(reglamentos),emanadosdelaAdministracinPblica,conefectosergaomnes.
Deltimas,laevolucindelsistemadualistadefuenteshaculminadoenlaarticulacindelprincipiodereserva
deley(respectodemateriasmaterialmentetasadas)conelreconocimientoenelEjecutivodeunpoder
reglamentarioresidualque,endeterminadasmaterias,seconsideraoriginario,obien,supletorio(479).
LareformaconstitucionalhaseguidolatendenciaimperanteenlosmodelosconstitucionalesdeEuropa
continentalquehancontinuadolaconcepcindualistadelasfuentesnormativasy,aunquesinreconocerun
poderreglamentarioresidual,introducelanocindereservalegalparadeterminadossupuestosde
excepcionalidadnormativa,utilizandounatcnicainversaalaempleadaparaadmitirlaprocedenciadela
delegacinlegislativa,dondesedeterminan,enformaexpresa,lasmateriashabilitadas(art.76,Const.Nac.):
emergenciapblicaymateriasdeadministracin.

p.4

Elfrutoeslainstauracindeunsistemadefuentesnormativasdualista,complejoyhastacontrovertidoenel
campodoctrinario,perociertamenteoriginal,elcualseapartantidamenteahoraenesteaspecto,delsistema
constitucionalnorteamericano.
IV.DECRETOSOREGLAMENTOSDENECESIDADYURGENCIA
Enladoctrinasuelenusarseparacalificarlafigura,enformaindistinta,tantoeldecretocomoelreglamento.
Obviamente,lafiguradeldecretoaludealactoformalemanadodelPresidentedelaNacinycomprendetanto
alosactosadministrativosensentidoestrictocomoalosreglamentos.
Enesesentido,laamplituddefrmulaconstitucional(art.99,inc.3)permitelainclusindelosactosde
alcanceindividualaunquelamayoradelascompetenciasdelPoderLegislativoqueelPoderEjecutivopodra
asumiraldictarundecretodenecesidadyurgencia,setraducenendisposicionesdealcancegeneral.
V.LACONFIGURACINDELOSREQUISITOSHABILITANTES
Encuantoalaconfiguracindelosrequisitoshabilitantes,elartculo99,inciso3delaConstitucinNacional
combinatrespresupuestosquedebenreunirsesimultneamenteparaqueeldecretorespectivoposeavalidez
constitucional,medianteunafrmulaquecircunscribesudictadoaquesedunasituacindeimposibilidadde
seguirlostrmitesconstitucionalesordinariosparalasancindelasleyesfrentea"circunstancias
excepcionales".
Esascausalesdeexcepcin,searticulanenunafrmulaquecondensalasituacinprovenientedelestadode
necesidadconladerivadadelaurgenciaenadoptarlasmedidasdelcaso,frmulaqueconstituyeunconcepto
jurdicoindeterminadoqueimpidelaposibilidaddeunainterpretacindiscrecionalysubjetivaparadeterminar
laprocedenciadelascircunstanciasexcepcionales.
Asuvez,eseconceptojurdicoindeterminadoseintegraconlossiguienteselementosconstitutivos:a)un
estadodenecesidadimperiosaquecoloquealgobernanteanteladecisinextremadeemitirnormaspara
superarunagravecrisisosituacinqueafectelasubsistenciaycontinuidaddelEstado;entalsentido,la
emisindelactosecaracterizaporsuinevitabilidadysufaltadedictadoresultarsusceptibledegenerar
consecuenciasdemuydifcil,sinoimposible,reparacinulterior;b)unaproporcinadecuadaentrelafinalidad
perseguidaylasmedidasqueprescribeelreglamentoyc)laceleridadconquedebendictarselasnormaspara
evitaroprevenirgravesriesgoscomunitarios.Enprincipio,unreglamentodenecesidadyurgencianopodra
regular(porejemplo)elprocedimientoaseguirenlospleitosentreparticularesoloslitigiosenqueesparteel
Estadonitampocoreformardefinitivamenteloscdigosdefondo.
VI.ELPROCEDIMIENTOFORMALPREVISTOENLACONSTITUCIN
Elcuadrodelosrequisitossustancialessecompletaconelcumplimientodeunaseriederecaudosinherentesal
procedimientodeformacinyperfeccionamientodeestaclasededecretos.
Enprimerlugar,lanormaexcepcionaldehabilitacincontenidaenelartculo99,inciso3delaConstitucin
Nacional,estdirigidaexclusivamentealPoderEjecutivo.Es,porsunaturaleza,unafacultadprivativae
indelegable,querequiereelcumplimientodedospasosprocesalesprevios:a)queladecisindedictarlosse
adopteenacuerdogeneraldeministrosyb)queelrespectivodecretosearefrendadoportodoslosministrosque
intervienenenelacuerdoconjuntamenteconeljefedegabinete(art.99,inc.3,Const.Nac.).
Asuvez,aposterioridesudictado,elperfeccionamientodelasancindelosreglamentosdenecesidady
urgenciaporelPoderEjecutivodemandalaobservanciadelossiguientesrequisitos:a)sometimientodela
medidaporpartedeljefedegabineteydentrodelplazodediezdasalaComisinBicameralPermanente;b)

p.5

elevacindeldespachodeestaltimaComisinalplenariodecadaCmara(dentrodelplazodediezdas)para
suinmediatotratamientoporpartedelCongreso.
PerolaConstitucinreformadanohaprescriptoeltrmitenilosalcancesdelaintervencindelCongreso,los
quehanquedadosubordinadosaldictadodeunaleyespecial(art.99,inc.3).
VII.SUAPROBACINODEROGACINPORELCONGRESO
HastatantoelCongresolegislesobreelpuntoquedansinsolucindelderechopositivounaseriedecuestiones
quehacenalaformayefectosconqueestosdecretospuedenseraprobadosoderogadosporelCongreso.
EneseinterregnocobratrascendencialadoctrinaapoyadaporlajurisprudenciadelaCorteSupremaque
admitalaaprobacintcitasielCongresonosepronunciare,acondicindequenosealterenloscriterios
fundamentalesdelapolticalegislativa(480).Enestesentido,sehaopinadoquenisiquieralaleyque
reglamenteeltrmiteylosalcancesdelaintervencindelCongresopodraprescribirqueelsilencioimpliquela
aprobacintcitadeldecretodenecesidadyurgencia,confundamentoenelartculo82delaConstitucin
Nacionalque,alreferirsealprocedimientodeformacinysancindelasleyesindicaqueseexcluye,entodos
loscasos,lasancintcitaoficta(481).Sinembargo,estanormaserefierealaformaquedebeadoptarla
sancindelasleyesformalesdelCongreso(482),mientrasqueenlahiptesisdelosdecretosdenecesidady
urgencianosehacumplidoelprocedimientoformalnisancionadoleyalguna.Porlodems,laexclusindela
sancinfictaimpediratambininterpretarque,frentealsilenciodelCongreso,sehaoperadounaderogacin
tcita.
Detodasmaneras,auncuandonoseaceptaraladoctrinadelaaprobacintcita,laseguridadjurdicaexigeque
semantengalavigenciadeldecretodenecesidadyurgenciahastatantolseaderogadoformalmenteporel
CongresoodeclaradoinconstitucionalporelPoderJudicial.Delocontrario,seraprcticamenteimposible
determinarlafechadecesacindelosefectosmientrasduralainactividadolasdemorasdelParlamentoen
pronunciarseporlaaprobacinoelrechazo.
Enestesentido,unainvestigacinhademostradoqueelCongresohadejadodepronunciarseenelnoventapor
cientodelosdecretossometidosasuconsideracinenelperodo19891993(483).
Pero,quacontececuandoelCongresoapruebaundecretodenecesidadyurgenciaviolatoriodelosrequisitos
constitucionalesestablecidosenelartculo99,inciso3delaConstitucinNacional?Deacuerdocondicha
normalasancinserlanulidadabsolutadeldecretoy,portanto,losjuecespodranllegaradisponersu
invalidez(484).Anuestrojuicio,lasancinlegislativaproducelaconversindelactoaunque,enprincipio,sin
efectoretroactivo(485)ysalvoquelasnormasadolecierandeotrosdefectosconstitucionaleseldecretose
transformaenleyporobradelaaprobacindelCongreso.Endefinitiva,lasancindenulidadabsolutaque
declarenlosjuecessecircunscribealossupuestosenquemediederogacinexpresaosilenciooperndose,en
talescasos,lainvalidacindelasnormasapartirdelafechadeemanacindeldecreto.
VIII.ELVETOPRESIDENCIAL
Otrodelosaspectosqueadquieretrascendencia,enelcampodelainterpretacinconstitucional,eselrelativoa
laposibilidaddequeelPresidentedelaRepblicahagausodelaprerrogativadevetarlaleyquerechazao
derogaundecretodenecesidadyurgencia.
Enestecaso,elejerciciodelaprerrogativadevetarlaleyserainconstitucionalporcuanto,ademsdela
violacindelprincipiodedivisindelospoderes(486),lacompetenciaacercadelasancindelasnormas
contenidasenundecretodenecesidadyurgenciapertenecealCongreso,donderadicalapotestadde
desencadenar,ponerenmarchaydebatirlasancindelasleyes.

p.6

Delocontrario,elprocesodeformacinysancinlegislativaquedaraencabezadelEjecutivo,
transformndosesteenlegislador,sinintervencindelCongresoypormsquestepudieradejarsinefectoel
vetosiserenenlaspertinentesmayorasparlamentarias,estaposibilidadnojustificaunainvasindetalndole
enlaesferadeatribucionesprivativasdelCongreso.Entalessupuestos,elejerciciodelderechodeveto
equivaldraalaaprobacinlegislativaporelpropiorganoquedictaelactosometidoaesaaprobacin,loque
resultacontrarioalosprincipiosdelEstadodeDerechoyalpreceptoprescriptoenelartculo99,inciso3,que
asignacompetenciaprivativaalCongresoparaaprobarorechazarestaclasededecretos.
IX.ELCONTROLDELOSDECRETOSDENECESIDADYURGENCIAPORELPODERJUDICIAL
Enloqueconciernealcontroljudicialdeestosdecretosytalcomolovenimospropugnandoentrabajos
anteriores(487)lareglageneralesquelosjuecesdisponendeunampliopoderderevisinsobrelaacreditacin
delascausalesycircunstanciasquejustificanlaemisindeestosreglamentos,conamplituddedebateyprueba,
yaseaatravsdeunprocesoordinarioodeunamparo(488),dondepuedanventilarsedebidamentetodoslos
agraviosqueplanteenlosafectados.
Enestepunto,nopodemosmenosquecompartirlaopinindeBidartCamposenelsentidoderechazartodo
criterioquepretendesostenerquesloalPoderEjecutivoleincumbe,endecisinirrevisablejudicialmente
(489)laponderacinacercadelaconcurrenciadelascircunstanciasexcepcionalesquehabilitarelejerciciode
lapotestadreglamentariadeurgencia.
X.ALGUNASCONSIDERACIONESAMODODECONCLUSIN
Nodesconocemosquevaaresultardifcilquelarecepcinconstitucionaldelafiguraqueanalizamosvayaa
corregirmuchosdelosdefectosqueexhibeelejerciciorecurrentedeestapotestadporpartedelEjecutivo.
Tampocosepuededesconocerquesufrecuenteutilizacin(490)porpartedelosltimosgobiernos
constitucionalesproyectunaimagendesfavorabletantoenloscrculosdoctrinarioscomoenlaopinin
pblica,apartedelatensinquesiempregenerabaelejerciciodeestapotestadexcepcionalencabezadelPoder
Ejecutivo,decaraalasfacultadesdelParlamento,mximecuandolatendenciaasuempleoseorientabahacia
laampliacindesucontenidomaterialylaflexibilizacindesusrequisitoshabilitantes.
Deotraparte,hasidounerrorbastantegeneralizadoaplicaraestosdecretos,sinlasdebidascautelas,elbagaje
doctrinarioyjurisprudencialelaboradoalrededordelallamadaemergenciaconstitucional,puesestasituacin
noconstituyeunrequisitosinequanonparalaadmisindeestetipodereglamentos.Enefecto,bienpodraser
que,sinapelaralospoderesdeemergencia(queimplicanunacompresinopostergacintransitoriade
derechos)existanrazonesdenecesidadyurgenciaparaqueelEjecutivoemitaundecreto(v.gr.,cambiode
signomonetario),queprescribaunaregulacinqueseincorporadefinitivamentealordenamientojurdicosin
afectarnicomprimirlosderechosdelaspersonasatravsdeuninstrumentoprevistoparacircunstancias
excepcionales,quetornanimposiblecumplirelprocedimientoordinarioparalaformacinysancindelas
leyes.
Desdeluegoque,deconfigurarseunasituacindeemergenciaconstitucional,seaplicarntodaslasreglas
consuetudinariasyjurisprudencialesconocidaspero,entalescasos,pensamosquecabeprocederconmayor
rigorismoalahoradejustificarlascausalesqueadmitensuprocedenciaporvadeestaclasededecretospues,
auncuandolacompetenciaparadictarestosreglamentosdebainterpretarsesiemprerestrictivamente(491),
correspondetodavasermsestrictoscuandosecomprimenosuspenden,transitoriamente,laslibertadesylos
demsderechosfundamentalesdelaspersonas(492).
Ensuma,estamosanteunremedioexcepcional,unaespeciedearmadedoblefilo,cuyaincorrectaaplicacin
puedeocasionarheridasirreparablesalEstadodeDerechoquetienequeser,endefinitiva,unEstadodeJusticia

p.7

enelquetantoelEjecutivocomoloslegisladoresactenimbuidosdelaideadeserviralbiencomn,
respetandosusrecprocascompetenciasconstitucionales.Laparadojaconsisteenqueesteremediousadocon
prudenciacuandoelEstadoolasociedadnosehallenencondicionesderesolverestadosdeexcepcinque
hacenasusubsistencia,puederesultaruninstrumentotilparasuperarsituacionesdegraveriesgosocial,cuya
necesidadderegulacinaparezcaconungradodeurgenciaimpostergablequenopuedasersuperadaatravsde
losprocedimientoslegislativosordinarios.
(463)Entrelosantecedentescabemencionar:eldecretodelpresidenteAvellanedadel4IV1880designandoal
pueblodeBelgranocomoresidenciadelasautoridadesdelaNacin;variosdecretosdelpresidentePellegrini
(defecha8III1891y13III1892)enmateriafinanciera;lasuspensindetrminoslegalesycomerciales
dispuestaporqueluegofueratificadaporelCongreso(conf.ALJA,18621970I308).
(464)CASSAGNE,JuanCarlos,"Sobrelafundamentacinyloslmitesdelapotestadreglamentariade
necesidadyurgenciaenelDerechoArgentino",REDA,nro.73,Madrid,1992,pgs.19ysigs.
(465)Enelconocidocaso"Peralta"defecha27XII1990publicadoenL.L.,t.1991C,pg.158.
(466)BIDARTCAMPOS,GermnJ.,TratadoElementaldeDerechoConstitucionalArgentino,T.VI,Buenos
Aires,1995,pg.429.
(467)DelaquesehaocupadoCOMADIRAenuntrabajotitulado:"Losdecretosdenecesidadyurgenciaenla
reformaconstitucional",L.L.,24III1995,pg.4.
(468)EINSEMANN,Charles,"Lespritdesloisetlasparationdespouvoirs"enMelangesCarrdeMalberg,
Paris,1933,pgs.163ysigs.
(469)Vid.GALLEGOANABITARTE,Alfredo,LeyyReglamentoenelDerechoPblicoOccidental,Madrid,
1971,pg.125.
(470)UnejemploelocuentedelainfluenciadeladoctrinadeMontesquieuenelderechonorteamericanopuede
verseenloexpuestoporMADISONenElFederalista,CaptuloXLVII,trad.delingls,FondodeCultura
Econmica,Mxico,1957,pgs.204ysigs.
SehadichoquelainfluenciadelateoradeMontesquieuenlaConvencindeFiladelfiafueenorme,mucho
mayorqueladeLocke(Conf.PARQUERReginald,"Separationofpowersrevisted:ltsmeaningto
administrativelaw",enMichiganLawReview,1951,pgs.1009ysigs.).
(471)Ellosereflejaenlassucesivasconstitucionesdelamonarquaconstitucionalgermnica;vid.
FORSTHOFF,Ernst,TratadodeDerechoAdministrativo,pgs.49y73,trad.delalemn,Madrid;artculo20
delaConstitucindeAlemaniaFederalde1949.
(472)VEDEL,GeorgesDELVOLV,Pierre,DroitAdministratif,Paris,1984,pgs.116ysigs.
(473)BISCARETTIDIRUFFIA,Paolo,DerechoConstitucional,trad.delitaliano,Madrid,1989,pgs.207y
sigs.
(474)GARCADEENTERRA,EduardoFERNNDEZ,TomsRamn,CursodeDerechoAdministrativo,
T.I,Madrid,1989,pgs.26ysigs.
(475)MUOZMACHADO,Santiago,ElEstado,elDerechoInternoylaComunidadEuropea,Madrid,1986,
pgs.1278279,hacereferenciaalasfrmulasquesehaninstrumentadoenelderechocomunitarioeuropeo
parareducirasumnimaexpresinlasintervencionesdelosparlamentos,ampliandoelpapeldelosEjecutivos,
aunensistemasdondeexistenconcepcionesrgidasentornoalaactividadreglamentariadelEjecutivo.

p.8

(476)Elart.6delEstatutoAlbertino,quereproduceeltextodelaConstitucindelReinodeCerdeade1848,
preceptaque:elrey"hacelosdecretosyreglamentosnecesariosparalaejecucindelasleyes,sinsuspender
suobservanciaodispensarla".
(477)Conf.GARCADEENTERRA,Eduardo,RevolucinFrancesayAdministrativaContempornea,
Madrid,1984,pg.42.
(478)ExistelacreenciadesuponerquenuestraConstitucinsiguienesteaspectofundamentaldel
fraccionamientodelpoderdelEstadoalmodelonorteamericano(p.ej.:VITOLO,DanielRoque,op.cit.,pgs.
7677)cuandolociertoesqueadopt,enmateriadepoderreglamentariodelejecutivo,elsistemacontinental
europeo.Granpartedelorigendelasconfusionesenquesehaincurridoyseincurreanhoyenestepunto
derivandelasopinionesvertidasentrenosotrosporSarmiento,quienalpolemizarconAlberdi,difundilaidea
dequenuestraleyfundamentaleracopiadelaConstitucindelosEstadosUnidosdeAmrica.AunqueAlberdi
refutenformaprecisaelerrordedichatesis,ladifusindelpensamientodeSarmientohasidotangrandeque
haformadounasuertedemitoentornodeunaideatotalmenteequivocada.Laverdadesotrayhasidopuestaal
descubiertoporAlberdienmuchasdesusobras;entalsentidoseal:"Todoesdiferenteenlasdos
constitucionesargentinaynorteamericanarespectoalaorganizacindelgobierno,pormsquelaformafederal
quelesescomn,lasasemejealojodelobservadordesatentoysuperficial.Plan,divisingeneraldelos
objetos,sistemadelospoderes,distribucinyextensindesusfacultades,todoesdiferenteydebaserlo
necesariamente.SilosargentinosnosehubieranseparadoenmuchascosasdelsistemadeNorteAmricapara
acomodarseasusantecedentesyasumanerapeculiardeser,todasuorganizacinhabrasidounpobreplagio
deunaformaextranjera..."(ALBERDI,JuanBautista,EstudiossobrelaConstitucinArgentinade1853,Cap.
V,ElAteneo,BuenosAires,1929,pg.32).
(479)Elart.37delaConstitucinfrancesade1958prescribeque"lasmateriasquenoformanpartedelaesfera
delaleytienenuncarcterreglamentario".Asuvez,entrelasmateriasasignadasallegisladorhayalgunasque
lesonatribuidasenplenitud(Ej.libertadespblicas)mientrasqueenotrasejercesucompetencianormativa
slorespectodelos"principiosfundamentales".Deesemodo,lacompetencialegislativasehatransformadoen
unapotestaddeexcepcin,configurndoseunmbitoenqueelPoderEjecutivoactacomolegisladorcon
independenciadelaley,aunquesometidoalaConstitucinyalosprincipiosgeneralesdelDerecho.La
transformacinjurdicaquetrasuntelsistemaconstitucionalfrancs,encuantoalasrelacionesentreleyy
reglamento,hasidorealmentenotable;vase:VEDEL,GeorgesDEVOLV,Pierre,op.cit.,pgs.77ysigs.y,
especialmente,pgs.8488.EnEspaa,ladoctrinaconsideraquelaConstitucinnohainstituidounpoder
reglamentarioautnomo,continuandorigiendoelprincipiodelaprimacadelaleyydelaconsecuente
subordinacindelreglamento,apesardelaadmisindelastcnicasdeladelegacin,delareservadeleyyde
lapotestadreglamentariadeurgencia;vid.:GARCADEENTERRA,E.FERNNDEZ,T.R.,Curso...,cit.,
T.I,pgs.255ysigs.
(480)Conf.MARIENHOFF,MiguelS.,TratadodeDerechoAdministrativo,T.I,2ed.,BuenosAires,1977,
pg.266;CASSAGNE,JuanCarlos,DerechoAdministrativo,T.I,4ed.,BuenosAires,1994,pg.136;el
criteriosostenidoporlaCorteenelcaso"Peralta"(considerando29)paravalidarestaclasedereglamentos
sealaesanecesidaddequenosealteralapolticalegislativa(cit.ennota3).
(481)Conf.BIDARTCAMPOS,G.J.,Tratado...,cit.,T.VI,pgs.431432;enidnticosentido:PREZ
HUALDE,Alejandro,DecretosdeNecesidadyUrgencia,BuenosAires,1995,pg.244.
(482)Conf.COMADIRA,JulioRodolfo,"Losdecretos...",cit.,pgs.67.
(483)FERREIRARUBIO,DeliaGORETTI,Mateo,"GobiernopordecretoenArgentina19891993",E.D.,
27VI1994,nota2.

p.9

(484)EnelmismosentidohaopinadoBIDARTCAMPOS,G.J.,Tratado...,cit.,pgs.437438.
(485)Salvoque,dentrodeloslmitesconstitucionales,laleyleatribuyeraretroactividad.
(486)Vid.SAGS,NstorPedro,"Losdecretosdenecesidadyurgencia:derechocomparadoyargentino",
L.L.,t.1985E,pg.798.
(487)BIANCHI,AlbertoB.,"LaCorteSupremahaestablecidosutesisoficialsobrelaemergenciaeconmica",
L.L.,t.1991C153;COMADIRA,J.R.,"Losdecretos...",cit.,pg.7;CASSAGNE,JuanCarlos,"Sobrela
fundamentacinyloslmitesdelapotestadreglamentariadenecesidadyurgencia...",cit.,REDA,nro.73,pgs.
19ysigs.,Madrid,1992.
(488)Laviabilidaddelaaccindeamparo,paracuestionarlainconstitucionalidadmanifiestadenormasde
alcancegeneralhasidoaceptadaporlaCorteenelcaso"Peralta",despusdemuchasvicisitudes,acogiendo
ahoralabuenadoctrinayaque,enlamayoradeloscasos,esavaeslamsidneaparalaproteccindelos
derechosygarantasconstitucionalesafectadosporreglamentosdelaAdministracinPblica.
(489)BIDARTCAMPOS,G.J.,Tratado...,cit.,pg.436.
(490)MUOZ,GuillermoA.,"Reglamentosdenecesidadyurgencia",enRevistadeDerechoAdministrativo,
nro.5,pgs.519ysigs.
(491)Conf.MUOZ,G.A.,"Reglamento...",cit.,pg.528.
(492)Conf.CASSAGNE,JuanCarlos,"Sobrelafundamentacinyloslmitesdelapotestadreglamentariade
necesidadyurgencia...",cit.,REDA,nro.76,Madrid,1992,pg.26;recientementeComadirahacompartido
dichaopinin(Conf.COMADIRA,JulioRodolfo,"Losdecretosdenecesidadyurgenciaenlareforma
constitucional",cit.,L.L.,24III1995,pg.3).

Vous aimerez peut-être aussi