LATiFE TEKiN

Sevgili Arsz lm

LATFE TEKN 1957 ylnda Kayseri'nin Bnyan kazasna bal Karacafenk kynde
dodu. Dokuz yanda ailesiyle 1stanbul'a geldi. tik kitab Sevgili Arsz lm 1983
ylnda kt. Ardndan Berci Knstin p Masallan (1984), Gece Dersleri (1986),
Buzdan Kllar (1989), Ak iaretlen (1995), Ormanda lm Yokmu (2001),
Unutma Bahesi (2005) (Trkiye Gazeteciler Cemiyeti 2006 Sedat Simavi Edebiyat
dl) ve Muinar (2006) adl romanlan yaymland. Deiik slubu ve yaklamyla
1980 sonras edebiyatn nde gelen isimlerinden biri olan Latife Tekin'in romanlar
ngilizceden Farsaya pek ok dile evrildi.

Adam Yaynlan, 1983 (9 bask)

Metis Yaynlan, 1990 (7 bask)
Everest Yaynlan, 2003 (2 bask)
Yap Kredi Yaynlan, 2005 (1 bask)
Everest Yaynlan, 2008 (4 bask)

lletiim Yaynlan 1827 ada Trke Edebiyat 257

ISBN-13: 978-975-05-1129-5

2013 lletiim Yaynclk A.

1. BASKI 2013, stanbul

2. BASKI 2014, stanbul
3. BASKI 2014, stanbul
EDlTR Bahar Siber
D1Z1 KAPAK TASARIMI Grel Yontan

KAPAK Suat Aysu

KAPAK RESMi Grel Yontan
UYGULAMA Hsn Abbas
DZELTi Gne Akkor
BASKI

ve

ClLT Sena Ofset. SERTiFiKA N. 12064

Litros Yolu 2. Matbaaclar Sitesi B Blok 6. Kat No. 4NB 7-9-11

Topkap 34010 stanbul Tel: 212.613 38 46

tletiim Yaynlan. SERTiFiKA N. 10721

Binbirdirek Meydan Sokak, lletiim Han 3, Fatih 34122 stanbul
Tel: 212.516 22 60-61-62 Faks: 212.516 12 58
e-mail: iletisim@iletisim.com.tr web: www.iletisim.com.tr

LATIFE TEKiN

Sevgili Arsz lm

,,,,

iletiim

Annemin ansna...

Huvat Akta'm bir gndz bir gece sren yolculuu, bir

le vakti Alacvek Ky alnn banda son buldu. Bu kez
masmavi bir otobsle kagelmiti kye. Otobs yol boyun
ca epeyce toz yutmutu ama yine de gnein kzgn klan
altnda ayna gibi parlyordu.
Kyller, hayatlarnda ilk kez grdkleri bu garip ey
karsnda ilkin dehetle irkildiler. Bu aknlk annda dua
okuyup saa sola frenlerin, korkudan donuna karanla
rn yan sra, otobsn san solunu elleme cesareti gste
renler de kt. Huvat Akta otobsn kyller zerinde ya
ratt etkiden yle ocuksu bir sevin duydu ki, sonunda
duman rengi elbisesinin, foter apkasnn fark edilmemesi
ne ierlemeyi bir yana brakt. Yannda getirdii ofrn de
yardmyla otobs ve yararlan hakknda uzun aklamalara
giriti. Bagaj kapaklarn ap iini gstermesine, motor ka
pan kaldrp herkese tek tek baktrmasna ramen birka
hevesli dnda -onlar da oluk ocuktu- ounluk otobse
binmemekte ayak diredi.
O zamana kadar Alacvekliler, bir yerden bir yere eek
7

srtnda gitmeye bile pek alk deillerdi. Gidip geldikle

ri yerler kasaba dnda iki admlk yoldu. Kasabaya da yle
sk gidip geldikleri yoktu zaten. stelik bu uzun yolu ksalt
mak iin iyi de bir kolaylk bulmulard. Kyden kar k
maz arkalanndan azgn bir boa geliyormu gibi seirtiyor
lard. Bitkin dnce, kocaman bir kayay srtlayp bir za
man tslaya tslaya yryorlard. Kayay bir yana atar atmaz
kendilerini ku gibi hafiflemi hissediyor, yeniden seirti
yorlard. Bu yzden otobse kar korkulann abucak ata
madlar. Ama otobsle yolculuk etmenin zevkine vannca da
yrmenin ne kadar yararsz ve yorucu bir i olduunu ok
abuk anladlar. Tarlaya, baa, hatta ala bile otobsle gidip
gelmeye baladlar.
Dorusu, Huvat'n imdiye kadar kye getirdii yeni ey
ler iinde otobsn stne yoktu. llk kez, bir soba getirmi
ti. Sobay, insanlan kn tandr bana toplamaktan kurta
racak nemli bir icat olarak kabul etmiti. Ama kyller, so
bay yle soukkanl karlamlard ki, Huvat deliye dn
mt. Bana toplananlara sobann yararn anlatabilmek
iin bir ton dil dkm, ayann tozuyla yarm samanlk ke
ven otunu yakp kl etmiti. O kzgnlkla kyden kp git
mi, bir daha admn atmayacana dair su gibi yemin i
miti. Ama gnn birinde koltuunun altnda kocaman bir
kutuyla kp geldi. Konuan kutu Alacvek'in altn stne
getirdi. Herkes uykudan, yemeden imeden kesildi. Korku
dan yrei azna gelen iki gelin ocuk drd. Kyn ya
nsndan ou radyonun banda fenalk geirdi. Ama aradan
ok gemeden yle bir eyle kp geldi ki, konuan kutuya
kimse aldr etmez oldu. Bu defa yz alev alev yanan, ba
k ak, st gibi beyaz bir kadn vard yannda.
Zavall kadn, gnlerce orasn burasn elleyen, yznde
ki krmzln boya olup olmadn anlamak iin yamak
lannn ucunu tkrkleyip yzne alan, san eteini e8

kitiren bir dolu kadn ve ocuun arasnda ine iplie dn

d. Ve sonunda bir gn "Kt!" diye dp bayld. Bylece
koyunun art arda iip iip lmelerinin nedeni aa k
t. ifte sanl yumurtlayan tavuun yumurtay kesmesi, Hu
vat'n anasnn tahtaldan dmesi, hepsinin ba bu cinli ve
uursuz kadnd. nce boup bir yana brakmay dnd
ler. Ama cininden ekindiler. Ayn gn, yatan yorganm
toplayp dan attlar. Yine ayn gn ne konutular, ne d
ndlerse kadn ahra kapattlar. Kadn, ahrda yatt ilk
gece uykusunda kendini demir bir beiin banda grd.
Beiin iine eilip eilip uyuyan bir bebei pyor, son
ra demir bir kapdan dan kyordu. O gnden sonra g
zn ne zaman yumsa bu ryay grd. Ve giderek yle bir
hale geldi ki uyankken de ayn ryay grmeye balad. Bu
durumu, bembeyaz, uzun tyl bir keinin konuarak st
ne saldrd gne kadar srd. Avaz kt kadar barma
sna ramen kei gerilemiyor, aznda anlalmaz szck
ler geveleyerek ne doru atlyordu. te tam bu srada yu
kardan bir top k dt. In dmesiyle keinin tyle
ri kapkara kesildi. Arka arka gerileyip gzden kayboldu. O
gnden sonra Hzr Aleyhisselam onu ahrda hi yalnz b
rakmad. Kimi zaman bembeyaz sakall, nur yzl bir ihti
yar, kimi zaman bir top k, kimi zaman da bir sesti. Kad
nn ahra atlnn stnden dokuz aya yakn bir zaman ge
miti. Bir akam, belinden girip kuyruk sokumuna saplanan
sanclarla yerde debelenmeye balad. Dana gibi bryor,
gzlerinden sicim gibi ya aktyordu. Sanclar yle dayanl
mazd ki, ok gemeden kemikleri atrdayarak aynld. Kar
nndan "Harr!" diye kzgn sular boald. Ayaklarnn dibi
ne, samanlann stne lamba iesi kadar bir kz dt. H
zr Aleyhisselam, o anda bebein yardmna kotu. Bu kez
yerine Akkadn' gndermiti. Akkadn, yllardr kn tan
dr banda, yazn tahtalda, "Hu Allah" ekerek, erecei gg

n bekliyordu. Elinde bir kase st ve fenerle ahrn kapsn

dan ieri girdi. ocuu yerden kaldrd. Gbeini kesti. Ka
ya tuzuyla tuzlad. Yanaklarna iki parmak kan ald. "Ya
naklarn kan gibi krmz, yzn gle, talihin ak olsun,"
deyip kp gitti. O gnden sonra Akkadn' dnya gzyle
gren olmad.
Kadnn ahrda dourmasndan sonra, dp dp bayl
masnn karnndaki ykten ileri geldiini, sandklan gibi cin
den minden olmadn anladlar. Bebei ve anasn st kata,
tandr odasna kardlar. Krmz bir bez getirip lohusann
bana doladlar. Baucuna bir makas astlar. Ayn gn grl
medik bir trenle kzn adn koydular. Kocaman kara bir ka
zanda su kaynatld. Gelenler -kyn tm kadn ve ocukla
r gelmiti- beraberlerinde getirdikleri eit eit kuru iek
ve bitki kkn kaynar suya attlar. Sakatlar, taze gelinken
kocas lenler, dl tutmayanlar, ieklerini suya atar atmaz
gittiler. Kalanlar, tas tas iip suyu bitirdikten sonra, srasy
la tek tek bebein azna tkrdler. Tkren, kulana ei
lip, "Bana ekesin e mi!" diye dilekte bulunuyordu. O akam
Nuber bebein -Huvat'm anasnn ismi verilmiti kza- y
z pancar gibi kzard. Gnlerce ateler iinde yand.
Bu trenin stnden ok gemeden Huvat kye geldi. Bu
defa bir su tulumbas getirmiti. Tulumbay kyllerin istei
zerine evin atal kapsnn nne brakt. llk gnler merak
la tulumbann bana toplaan kyller, zamanla yerde ya
tan sanki it lsym gibi tulumbaya balarn evirip bak
maz oldular. Huvat, kyllerin tulumbay kmsemeleri
ne yle ierledi ki, gidecei sabah gn aarmadan uyand,
tulumbay kuyuya balad, gcrtsyla yeri g ayaa kal
drd.
Huvat'n ehirden getirdii kadn pek yaman kt. Az za
manda tandrda ekmek piirmeyi, koyun krkmay, tezek
yapmay, kuzu emitirmeyi, tavuk teleiyle ocuk drme10

yi

rendi. Bir erite dkyordu, inci gibi. Hal kertmekte

kyn gelinlerini, kzlarn yaya brakt. Hatta l evlerin

de at bile dzmeye balad. Derken, az da evrildi. Ay
n kyller gibi konumaya balad. Sadece, yolda nne bir
erkek knca durup erkee yol vermesini renemedi. i
neyip geiyordu erkein nn. Kzn arkasndan bir de o
lan dourunca iyice yerine yerleti. Huvat, olana karlk,
bir geliinde, ona diki makinesi getirince de, haldan kalkp
diki makinesinin bana kuruldu. Yumurtaya, yaa, bir i
nik budaya diki dikmeye balad. Huvat' ilk grdnde
ok kara diye ii pek snmamt. Sonradan kocasnn ad
n dilinden drmez oldu. Ayp mayp tanmad. "Huvatm,
Huvatm," diye trkler yakt. Uluorta ard.
Atiye -ad buydu- olann arkasndan toklu gibi bir o
lan daha dourdu. Dourdu ama, ocuklarnn bana da
getirmediini brakmad. Kyn ocuklar yal bir gs
lkle doncak gezinirken, ocuklarna garip garip eyler giy
dirdi. Nuber kz, kyn tozunun toprann iinde ban
da kurdele, stnde naylon elbise, aznda yalanc memeyle
gezindi. Olanlar, ceviz aalarnn cin dallarna askl pan
talonlarla trmandlar. Ellerinde renkli fmldaklarla kzn,
eein peine dtler. Bir yanda ku lastii, lampk, helhe
li bir yanda dolma top, su tabancas, iirme, itin ddn
naylondan yaplm, ocuklar akna evirdi. stne st
lk, analar sabun diye bir ey icat etti. Onlar iki gne bir
derilerini yze yze ykad. Bir gn de, incecik dal gibi gi
den babalarnn yerine hayna kadar bir adam gelip de, el
lerine portakal diye bir ey tututurunca olanlar oldu. Nu
ber kzn sesi soluu iine kat. Halit -byk olan- cin
tuttu. "Samanlar, krmz yeil samanlar, kam i avratlar!"
diye yere yatp debelenmeye balad. Seyit -kk o o
gnden sonra huy deitirdi. Yanna yanaan it gibi kap
ya balad.
n

Alacvekliler, uzun zaman Huvat'n getirip getirip k

yn bana braktklarna, anlattklarna akl sr erdiremedi
ler. Sonunda onun Kepse yakaladn dndler. "u ci
nin yakasn nasl tuttun hele bir anlat," diyerek azn ara
dlar, srtn svazladlar.
Bu cin gze grnmeden nce, ilkin atele yoklard. Ar
kasndan bir titreme bir ter. Sonra da "Gp!" diye gelir in
sann gsne kerdi. Mercimek gzl, elsiz ayaksz, kap
kara, yumak gibi bir eydi. te o an kolunu kprdatabilir,
Kepse'yi tutabilirsen tutarsn -kulun klen olur, bir dedii
ni iki etmezdi-, tutamazsan kap gider, bir daha da o frsat
ele gemezdi.
Huvat, kyllerin Kepse'den sz atklar her seferinde,
"Valla ben Kepse tutsam, gittiim yerlerin hepsini kye ge
tiririm," diyor, arkasndan da, "lki gzm nme aksn ki
Kepse mepse tutmadm," diye yemin billah ediyordu. So
nunda, "nanmyorsanz gelin sizi de gtreyim," diye bir
laf kt azndan. Kyde ne kadar ceviz talayp gezen ye
ni yetime varsa arkasna dt. te bylece Alacveklilerin
yansndan ou ehir toprana ayak bast. Kimi kaloriferci,
kimi boyac, kimi badanac oldu. Huvat dnda hibiri k
ye geri dnmedi. ..
Huvat'm eytan sl alan, bozlarda aputlu allara, ya
ban armutlarna, knal kayalara ayna tutan otobs ok
gemeden ky yollarnda aya yaral uyuz ite dnd. Du
rup soluklanmadan bayrlar kamaz oldu. Dz yolda su
kaynatmaya, yatak yakmaya balad. Aynasn, sileceklerini,
kap kollarn tek tek dkt. Gnn birinde, ofr de bra
kp gidince srtn bahe duvarna dayayp huzura kavutu.
Huvat bin bir umutla kyn bana kard otobsnn
yklp kalmasndan sonra, tm kye kst. Daha birok in
sana otobs grmek nasip olmamken, kyllerine otob
sn iine binmenin, ala otlaa bile otobsle gitmenin na12

sip olduunu, ama onlarn bunun kymetini anlamadklarm

syleyerek, gnlerce evin iinde fkeli fkeli gezindi. Topla
p can sal dilemeye gelen kyllerini geri evirdi. D
ne dne ine iplie dnd. Hrsndan burnundan kl ko
parmaya, bumunu ikide bir davul gibi iirmeye balad. Ke
derinden sabahtan akama kadar, bahede servi aalarnn
altnda oturuyor, dalara baka baka iini ekiyor, sonra aa
tan koca bir dal koparyor, dalda ne kadar yaprak varsa i
neyip ineyip aacn dibine tkryordu. yle bir gn gel
di ki, barut kokusundan Huvat'n yanna yanalmaz oldu.
afakla beraber tfeini omzuna takyor, itini de yanna ka
tp kp gidiyordu. Akam karanlnda av antasndan kan
damlata damlata geliyor, tavan etinden baka da hibir ey
yemiyordu. Akam kamm doyurup da az dinlenince tfei
kaplara, duvarlara dorultuyordu. yle ki, Atiye sadan sol
dan bo fiek kovanlar toplamaktan, kovanlarn azna g
re yuvarlak yuvarlak kat kesmekten, ilerini samayla dol
durmaktan, kyllerin kulak akmasna kar ikide bir tavan
ya istemeye kapya gelmelerinden bkt. Ne hayvanlar do
ru drst yemleyebiliyor, ne tandrda ekmek piirebiliyor,
ne de diki dikebiliyordu. Bir gece Huvat' svazlaya svazla
ya uyuttuktan sonra, fieklerin hepsini toplad gibi kuyu
ya att. Huvat ertesi gn, ortalkta drt dnd. Bard, yal
vard. Gnlerce Atiye'yle kslk ekiti. Sonra sonra durul
du. Dama bir gvercinlik yapt. Bahenin bir kesinde de
keklik beslemeye balad. Btn gn, baheyle dam arasnda
mekik dokuyordu. Bu defa uykusunda keklik gibi tmeye,
gvercin gibi "Hu" ekmeye balad. Atiye, kocasnn bu ha
linden huyland, korktu. Sandan tel ekip hocaya okut
tu. Huvat'tan urun muska yazdrp, keklikliin, gvercinli
in iine gmd. Bir yandan da, "Bir eyin stne dmek iyi
deilmi, gnahm," diye, kafasna girmeye alt. Muska
lar, Huvat' keklik gvercin sevdasndan kurtard. Ama ok
u

gemeden Huvat, kendini "yumurta oyunu"na kaptrd. Ba

na toplad delikanllarla, benim yumurtam salam, senin
ki rk diye, kavga ede ede sabahlara kadar yumurta toku
turmaya balad. Gz oyundan baka bir ey grmez oldu.

yle ki, trk ararak oyuna dald bir gece, byk olu,
"Baba, anam seni aryor, dourdu," diye, bana dikilince,
"Git lan yalanc it!" diye, olunu bandan kovdu.
Gerekten de Atiye, o gece Yaradan'a snp an iinde
bir kz daha dourmutu. Bu kza Dirmit adn verdiler. Ger
i kzn eksiksiz doduuna sevindiler. Ama erkek olmad
iin de ok dvndler. Kyller epeyce bir zaman, "O
lan m yok sende ki lan," diye, Huvat'n can skntsn alma
ya altlar. Ama iin asl bakayd. Doan kz, anasnn kar
nndayken iki kez st ste, hem de Atiye'nin anasnn sesiy
le "Ana! Ana!" diye ardyd. Atiye, o srada ambar odasn
da un eliyordu, kamndan ses ktn duyunca, "Geberesin
e mi!" diyebildi. Dileri kitlendii gibi elein iine kapaklan
d. erbet edip azna damlattlar. Kulana bardlar. Y
zne su serpip aplak attlar. Ne ettilerse Atiye kpranmad.
Huvat, "Ana, Cinci Memet'i arsak bari," dedi. Anasnn,
"Bamza eytan toplar, kvrlasca drz," demesine aldr
mad. Cinci Memet'i gidip getirdi. Cinci Memet, muska yaz
mak iin tek bana bir odaya kapand. Muskay kaynar su
ya atp, okuyup fleyerek suyu kak kak Atiye'nin azna
verdi. Atiye'nin gzlerini at. Ama giderken, "Doacak o
cuk eksik domazsa, bana gelmedik kalmayacak, a - ha,"
diyerek, hamur tahtasna bir entik att. Sonra da kp git
ti. Atiye o gnden sonra, kamnda gittike byyen, kml
danp duran bir korku tad. Geceleri uykusunu burunsuz,
gzleri tepesinde bir bebek bld. Gndzleri eytana uy
du, eksik doarsa ters kapatr boann diye dnd. Do
um sanclan belini yoklamaya balad an, yrei "Gp!"
diye yekindi, kalkt.
14

Cinci Memet'i, Atiye'nin kz dourmasndan gn son

ra, dada cinler bodu. lsn srye srye getirip kye
attlar. Kapkara kesilmi, srtaran yzyle eytana benziyor
du drz. Nice gelini, kz bir muskayla daa yrtp kir
letmiti. "Bana buldu kara zran," diyen yzne tkrd.
Tkrenin ii buz gibi soudu.
Ama bir kuluk vakti, kyn iinde tpk Cinci Memet'e
benzeyen bir adam belirdi. stnde siyah takm elbise, ba
nda foter apka vard. Kyllerin merak dolu baklar al
tnda, ses etmeden glmseyerek yrd. Durdu Onba'nn
erkek odasna kt. O akam kyn tm erkei Durdu On
ba'ya araba yemee arld.
"Bu kyn yamacnda Tam Da'nda maden var, oraya
ocak aacaz, kye okul yaptracaz, yollara asfalt dkece
iz, tm tarlalara, bahelere eker pancar ekeceiz, kapla
rnza ton ton gbre dkeceiz, mallarn nne kspe ya
caz," diyordu. Kurbanlar kesildi. erkez kylerinden al
gclar tutuldu. Halaylar ekildi. Ky kye kar at yartr
d, cirit att.
Huvat, bir gn, "Atiye kz, en bata ben yazldm partiye,"
diye kt geldi. Bir gn de, "Elini hzl tut, bizim erkek oda
sn mektep yapacaz, git bir sprge al," diyerek, Atiye'yi
sofrann bandan kaldrd. Atiye'nin o kalk-oldu. Her ak
am, kapsnn nne inen yedi kyn erkeine araba dk
mekten, mant skmaktan, yatak serip kaldrmaktan kolu
kanad krld. "Huvat'm gel k u partiden, gcm yetmi
yor," dediyse de, gelenin gidenin nn arkasn alamad.
Durdu Onba'ya, "Bamza karmaz olasca," diye intizar
ede ede sonunda yataa dt. Culuk yumurtas kadar bir
ilik, kamndan aa bacaklarnn arasndan dar urad.
Gzleri belerdi. Gnlerce "Kar! Kar!" diye, sayklad. Bay
raktar -okulun retmeni- hastay bir de doktora gtrn
demeseydi, Atiye drt ocuu dkp gidiyordu.
15

Huvat, Atiye iyiletikten sonra, bir zaman onun yannda

belinde doland. inekleri samasna, kuzular emitirmesine
yardm etti. Ahrna, tandrna, suyuna kotu. Karsnn gn
ln ald. Atiye de o sralar yeniden ocua kald. Evin iin
de kollarn yastk yapp orada burada uyumaya balad. Hu
vat, kansn uykuya brakp yeniden yumurta, yzk oyu
nuna, partiye dald. Babasnn frkasndan Dirmit de annesi
nin acyan stne dayanamayp memeden ayrld. Atiye'nin
eli etei, yan beli boald. Dirmit'e gebeyken ektii korkuy
la bir bana kalnca, ocuunu drmek iin yollar arama
ya balad. Patlcan kk, tavuk telei, sprge p denedi.
Ellerini tm gcyle kamna bastrd. Ar ar talar kaldr
d, ne ettiyse ocuu dar alamad. En son bir sabah elinde
koca bir kalp ta kara boyayla ambar odasna ekildi. Aka
ma kadar ta kara boyay sivrilte sivrilte bitirdi. O kn iin
de de kapkara, san yavrusu gibi bir olan dnyaya getirdi.
Huvat, bir olu daha oldu diye yle ok sevindi ki, mjdeyi
alr almaz oyunun bandan kalkp Atiye'nin yanna, tandr
odasna indi. Ama ocuun yzn amasyla rtmesi, "Bu
olana senin babann adn koyalm kz," deyip kp gitmesi
bir oldu. Olana Mahmut adn verdiler. Adm koymaya ge
lenler de, "Bu ocuk yaamaz ya, inallah ad uurlu gelir,"
dediler. Mahmut'un adnn koyulmasndan sonra da bir kay
gya dtler. Bu san yavrusu gibi olann doumunun k
ye iyi gelmeyeceinden korkmaya baladlar. Okulun dal
masn, Bayraktar'n cine arplmasn Mahmut'tan bildiler.
Mahmut'un ilk kez gzlerini ap tavana diktii, fldr fldr
bakp angurtkuunun sesine benzer bir ses kard haberiy
le Bayraktar'n kllkte cinlerin stne iedii haberi, ayn
anda kyn iine yayld, kyller toplap Bayraktar'm ba
na vardlar. Bayraktar az gz arplm, kllkte yatyor
du. Kyllerin bana toplamasyla, tavan gibi pustu. Yeki
nip kllkten kalkamad. Gnlerce Huvat'n erkek odasnda
16

hasta yatu. Huvat, gidenle gelenle Bayraktar'm ky, erkez

ky Panm'ya haberler sald. Ama gelip Bayraktar' arayp so
ran olmad. Bayraktar ortada kald. Bir zaman, yazda tarla
da srck gibi te te doland. Derken bir peri kzna sev
daland. Arkasna bir kazma vurdu. Belinden aa bir urgan
sallandrd. Sevdaland peri kzn almak iin altn arama
ya koyuldu. Da bayn demeye balad. Bir yl ayaklaryla,
kollaryla Alacvek topran le le bitiremedi. Bir o ka
yann dibine, bir br kayann dibine iaret koydu. Sonunda,
Keli Rfat'n sulak tarlasnn yamacnda durdu. Yamacn ba
na heliklerden bir ev kurdu. Evin kapsna bir kara it ba
lad; bir, yanna yakn gelen olduysa svd saydh talad; bir,
trk ararak kazma sallad. Derken kazd kuyunun ba
nda durup soluklanmadan "Bitli oban" oynamaya balad.
Oyun oynamasndan kyller, altn bulduunu bildiler. Bay
raktar, kard alnnlan gizli gizli gtrp peri kzna verdi.
Onunla o harman zamannn sonunda, frezlemni tarlalarda
bitli oban oynaya oynaya dnya evine girdi. Peri kzm ya
macn bandaki helikten evine gelin getirdi.
Bayraktar'n peri kzndan bir olu, bir kz oldu. Arada
bir, ocuklarnn elinden tutup Huvat'la Atiye'yi yoklama
ya kye geldi. Kyller, "Gel otur hele," diyerek Bayraktar'
sylettiler. Cebinden karp, "Bakn, bakn!" diye gsterdi
i eski madeni paralan kapp alattlar. Soyundurup aplak
ala ala oynattlar.
Alacvekliler Savmam otlana orak bimeye gidecekleri
gn, Tan Da'nda dinamitler patladL Kular, ge ekildi
Tavuklar rkt. ocuklar, evlerine kat. atrdayan kaya
lardan Huvat'n sesi zor duyuluyordu.
"Tan'da nasl da kaya talardn, keraneci."
"Baba lan! Hee, nasl talardm. Nasl ejderha grdydiik
de katydk."
"Yalanc it! Ne vakit katk lan!"

"Bldr kamadk m?"

Her gn, kyn iinden tozu dumana katarak gidip gelen
kamyonlar, kpek kan yadktan sonra, uramaz oldu. Kar,
Tam Yan'm silmeleme rtt. Kamyon vnltsnn yerini,
tipinin eytan sl ald. il yemlik ban topraktan kard
gn, yeniden geldiler. Tan Da'n yeniden dinamitledi
ler. Tam'm gnete ldayan tan kamyonlara yklediler.
Alp alp gittiler. Alacvek erkeinin yansndan ou Ta
n'da kazma sallad, ter dkt. Gelinler, kzlar Tam'a azk
tad. Bir gn, Tan'dan lklar ykseldi. Bebesini kuca
ndan atan, dirgenini duvara yaslayan daa kotu.
"Gavur Tam! Topra kanl Tan!" Kr Fadime yama
n ekti, ald. Tan Yan'nn bana kt. Yaman sal
laya sallaya at yakt. Kadnlar salarn yoldu. Trnaklarn
yzlerine geirip kan aktt. Yerlerde uundu. Erkekler gz
lerinden grc grc ya dkt.
"Senin tkrn m abuk solacak, benimki mi?"
"Seninki."
"Tkr de grelim."
"Kymet, baban da m lm kz?"
"lm heral."
Atiye, ekip Dirmit'i yanna oturttu. Bana bir yumruk
vurdu. Kymetle Dirmit baranlar dada brakp, ba yo
lunda alenik yapmaya gittiler. G iekten balarna ta
rdler. Ellerine kaya knas yaktlar.
ceset, yan yana topraa yatrld. Gnlerce Alacvek'te
trk arlmad. Glnmedi.
O yl, Alacvek'te daa taa eker pancar ekildi. Pancar
yerini sevdi. Yapt topraa, saak saak kk sald, kol att.
Her biri kz kafas kadar byd. Evlerde tandra patates
yerine eker pancar gmld. Lahana turusu yerine, pan
car turusu kuruldu. ocuklar, pancar ykl kamyonlarn
arkasna aslp aslp aln bana ktlar.
18

Bir saJ:>ah, ayaa dikilir dikilmez sokaa kan ocuklar,

bararak evlerine dndler. Dlee ingeneler konmutu.
Kyn tm ocuklar, "Alr giderler, varma oraya e mi," di
ye, analarn arkalarndan barta barta ingenelerin yan
na kotular. Az sonra hepsi geri dnp, analarndan yumur
ta istediler. Analar, "Git geberesice!" diye, ocuklarn kova
ladlar. Ama ertesi gn kadn erkek, eline bir yumurta alan
adrlarn nnde sraya girdi. ingeneler Alacvek'e sine
ma getirmilerdi. Ama bir yumurtaya insann gzn ikiden
fazla dayattrmyorlard. Bir gzm ksaym, teki gzm
biraz altraym diyene kadar bakann elinden ekip alyor
lard. Osman avu'un olu, bir srtlan yavrusu grmt.
Ebelerin Vehbi, "Benimki karyd, dinime plakt hem de!"
dedi. Huvat'a, denizde yzen kayklar kmt. Atiye'nin
kinde drt kii bir masada oturuyorlard, biri kadn, er
kekti. ou ku, ev, da grmt. Bazlar ise ne grdkle
rini bir trl anlatamadlar. O geldiklerinde ingeneler, Ala
cvek'te yumurta brakmadlar. stne, fal bakp, elek sa
tp uval uval un, bulgur topladlar. Kalkmadan iki gn n
ce krmz bir adr daha atlar. Kapsna bir it baladlar.
nne, yal bir erkek ingene oturttular. Kyn erkei, iki
gn bu adrn bandan ayrlmad. ingeneler, geldikleri gi
bi bir sabah gittiler. Ama krmz adrn iil).e._giren erkek
ler, ok gemeden gten kuvvetten dtler. Yzlerine bir
sanlk kt. Boyunlar solucan gibi inceldi. lki gne kalma
dan yedi kyde Alacvek'te "krmz adr" hastal salgn
m diye duyuldu. Gnlerce Alacvek'e tek yabanc gelmedi,
yle ki, gnn birinde yabanc biri, koltuunun altn
da kara bir antayla aln banda belirince, Alacvek aya
a kalkt, "Gzm seiriyordu zaten, dmde grdydm,"
diyen, sokaa dkld. Kyllerin cokusuna bir anlam ve
remeyen yabanc, akn akn epeyce dolat. Neden son
ra, "Buras okulmu, ben retmenim," diyerek Huvat'n er19

kek odasna kt. Huvat, bir solukta zavall Bayraktar'm ba

na gelenleri anlatt. Okul dalp gitmiti. ocuklar okulu
oktan unutmu, koyun gtmeye, ku yuvas bozmaya, g
vercin yumurtas almaya yeniden balamlard. retmen,
gnlerce Huvat'm erkek odasnda yatu kalku. Akamlan k
yn erkeiyle yumurta yzk oynad. Gndzleri onlarla bir,
bada bahede doland. Pnar banda oturdu. Sonunda on
lar dlee ta dkmeye raz etti. Alacvek'e bir okul yapl
d. Bahesine bir direk dikildi. Direin ucuna bayrak ekildi.
Bu retmen, Alacvek'in ocuklarna, altn ku masal
n, "obanm, obanm" arksn, bir de "Aray Kim Kesti"
oyununu rettikten sonra gitti. Yerine gelense, Alacvek'e
bir bavul dolusu kitap, t diye bir ey, bir de "Bilen bilme
yeni dvecek" diye bir kural getirdi. Bu kural sayesinde, p
srklar okumay herkesten abuk sktler. Kerrat cetveli
ni su gibi ezberlediler. Sokakta kendilerine dayak atanlar
dan, tahta banda intikam aldlar. Tahta banda dayak yi
yen, okuldan kar kmaz kendisine vurann kafasn yard.
Kafas yanlan ertesi gn okulda retmen ne sorduysa bildi.
Sonunda kyn ocuu birbirine dt. Ceplerine, etekleri
ne ta doldurup birbirlerinin yolunu gzlemekten okula gi
demez oldular. Kavga az zamanda byklere srad. olak
Dudu'yla, Smkl Mhbe pnarn banda "Al! Al!" di
ye karlkl klarn dvp amar tokalanyla birbirlerine
saldrdlar. Smkl Mhbe'nin kafas yarld. olak Du
du'nun entarisi yrtld. gne kalmadan da Alacvek'te
kula kuyruu kesilmedik eek, iine ienmedik kuyu, do
muz ya srlmedik kap kalmad. Atiye, olanlar duyarsa
kar gelir diye eri Osman'la Huvat'a haber yollad. Huvat
o sralar ky ky dolap davet yiyor, partiye oy topluyor
du. Arada bir, "iyiyim, falanca kyde, filanca aann evinde
yim," diye haber yolluyor, arada bir de eri'yle kirlilerini
savp, temiz amar istiyordu.
20

Atiye, Huvat'n yollad kirlileri "sevda bozma" muskala

rnn suyuyla ykad. Donunu, iliini her defasnda okutup
eri'nin eline yle verdi. " ocuklar yenemiyorum, mallar
la baa kamyorum, Osman, kurban olaym syle de evine
gelsin," diye tembih stne tembih etti. Adaklar adad. Son
yollad haber de ie yaramad. Huvat, kyly bartrma
lar iin Sgm'dan Alacvek'e ihtiyar yollad, kendi gel
medi. Atiye o gn, yorganlarn iine diktii, eiklerin altna
gmd, ocuklarn yakasna dne ineledii muskala
rn hepsini toplad. "Muskaya da, fre de inanmam ar
tk," diyerek kaldrp att. Kzgnlndan tavuklarn nne
yem samay, yalaa su koymay unuttu. Stn yan ala
ym derken yay devirdi, ekmek edeyim derken, koca bir
leen han;uru tandrn iine aktp kavurdu, sylene sylene
ekilip tahtalya oturdu. O gnden sonra da, "Ayak basma
sn kye," diye, gidenle gelenle Huvat'a haber yollad. Ama
onun ksr kulana alnnca -Huvat'n soluunu iine
eke eke bir ksrmesi vard- yerinden srad. Koup ko
casnn boynuna sarld. Sarld ama yeminini de bozmad.
Krk gn onu yanma yanatrmad. Huvat, "Anam niye yan
na yanaana bastonuyla vuruyor, Nuber'in memesi ne vakit
kt kz, byk olann sesi camz sesi gibi niye kaln k
yor?" diye laf amaya altysa da onu tvbe konuturama
d. Atiye kocasna sarldktan sonra geri ekildi. Huvat'n so
rularna karlk vermedi.
Alacveklilerin arasn bulmaya gelen Sgnl ihtiyar,
ellerinde kara torbayla ilk gn akama kadar kyn iin
de dolatlar. Torbalar, azna kadar o gne dek Alacvek'te
bilinmeyen bir iein tohumlaryla doluydu. Sgnllar git
tikleri yere al, kavurga, yaban armudu yerine eskiden beri
iek tohumu gtrrlerdi.
lhtiyarlar, nlerine kan her kylye, ayran imeye girdik
leri her eve bu tohumlardan beer onar dattktan sonra Ala21

cvek'e yerletiler. Bir yandan davet yemeye, bir yandan, "Ha

smlk gnahtr," diye nasihat vermeye baladlar. Bu ihtiyar
lardan biri, yats namazna giderken Gdk Ali'nin merdive
ninden dp ld. Onun lmnden sonra dier ikisi, ara
bulma iini iyice ardan aldlar. Gndzleri bastonlarna da
yanp duvar diplerinde gnelenmeye, akamlan "Yanmz,
belimiz!" diye uunmaya, erkenden yatp uyumaya baladlar.
Uyumadan nce de, "Bizim de canmz bu hayrl iin banda
al, yarabbim," diye dualar ettiler. Ama Alacvekhler len ih
tiyarn arkasndan, "Allah'n deerli bir kuluymu, bize onun
ruhunu ho etmek der," deyip ksl kaldrdlar. Sonra
"Allah size uzun mrler versin," diyerek varp iki ihtiyarn
elini ptler. Ertesi gn de onlar Alacvek'ten gnderdiler.
Alacvekliler, ihtiyarn geldikleri gn data data bi
tiremedikleri tohumlarn, vakte kadar mis kokulu mor
iekler amasn bouna beklediler. Sonunda onun bir ge
cede dal srp, yaprak veren, hayvanlarn bile yemeye ya
namad arsz bir ottan baka bir ey olmadn anlad
lar. Bu ot ksa srede her delikten, her tan altndan ba
n uzatt. Kyn tm bahelerini, yollarn sard, kavaklara
trmanp bulutlara yaprak uzatt, damlara trmand, evlerin
drt yzne doland. Alacvekliler kyn topran bu ha
yrsz ottan temizlemek iin, gn gece yaprak yolup
kk sktlerse de are etmedi. Kyllerin "Gavur otu" de
dikleri bu ot yznden Huvat yle canndan bezdi ki, "Ba
mza sen kardn bu otu, sen def et," diye nnn kesilme
sinden, kyllerin kt kt sylenmelerinden ban kur
tarmak iin erkez ky Cinniren'e gitti.
Arkasndan kyn iinde bir koudur dolamaya balad.
Huvat' Ermeni ky Gigi yolunda grenler olmutu. Gigi
li topal Aygaz, hah zmeye Alacvek'e geldiinde, Huvat'n
Gigi'de din deitirip Ermeni kans tuttuunu, sabahlara ka
dar zil alp oynadn azndan karmt.
22

Atiye ilk gnler, "Karnnzda yalan yuva yapm anam si

zin," diye terslendiyse de, kou yle bir dallanp budakland
ki, "Git u baban al da gel lan!" diye Halit'i Huvat'n yan
na yollad. Huvat bir kzgnlkla Alacvek'e kt geldi. Ky
meydannda bard ard. Ama kyllerin, "Gel yeenim,
yine de bir nikah tazele, namaza dur, bizi phede koyma,"
diye diretmeleri karsnda, aresiz ky emesinde abdest
alp namaz kld. Atiye'ye yeniden nikah kyd.
Huvat, bu nikahtan sonra bir zaman evden dar admn
atmad. "Ayran et kz, terimi sil kz," diye bara ara aa
lan budayp alad. Ahr kapsn onard, dama toprak att,
duvarlara kire vurdu. Atiye de, bu sre iinde tm bunlarn
altndan ne kacan dnd durdu. Bir yandan sevindi,
bir yandan merakland. Huvat'n tahtalya oturup iini eke
eke gzn dalara verdii gnden sonra, iine bir korku
dur dt. eri'ye hemen o gn, krmz yeil krapon ka
d, on ie de esans smarlad. Katlarla gzlerini yanaklar
m boyad, esans dknd. Kocasnn yannda belinde gzle
rini sze sze dolanmaya balad. O dolandka Huvat daha
bir derinden i ekmeye, ardndan da, "Ah!" etmeye bala
d. O "Ah!" dedike Atiye tavuun altndan yumurtay ekti
ekti, eri'ye verdi. Yanar dner earplar, trk basmalar,
sa tokalar, kpeler getirtti. "Uzaa bakmak iyi deilmi,
uzaa baka baka akln oynatanlar varm lan," diye diye, sa
bah bir trl akam bir trl giyindi. Yznde boyalar, sa
nda tokalar, kulanda sallantl kpelerle neredeyse bir ci
ne benzedi. Ama Huvat' yenemedi. Huvat, bir gn, "Ben bu
dalara baka baka kyden katydm kz, biliyor musun?''
dedi. Atiye'nin "Gp!" diye yrei yekindi. "Biliyorum, bili
yorum," dedi ya, rengi kl gibi oldu. Soluunu tutup, usul
ca oturduu yerden kalkt.
Huvat gittikten sonra byk olan gemi azya ald. Gece
leri retmenin bekar odasnda yatp kalkmaya, gndzle23

ri sam yan yatrp geline kza slk almaya, ayna tutma

ya balad. Bir gn hrszla dolandysa, bir dier gn sar
ho gezindi. Kyn iinde kusmadk duvar dibi, devrilme
dik kap n, yarmadk ba bahe brakmad. Kimi gn sv
d sayd, kimi gn trk ard derken tm ky karsna
ald. O gnden sonra kamasn gnee tuttu, ayaklann uzat
t, ky meydanna oturdu. "Ha gelen bir byk m, it mi!"
demedi, sigara stne sigara yakt. lkide bir koynundan bir
deste plak kadn resmi kartp gencin ihtiyarn nne att.
Atiye, oklavay ekip olunun etlerini kara kara yakt.
Uykuda salarm krkt. Kylnn biri ikayete geldiin
de, "Olum, etme!" diye yalvarp aladysa, dierinde, "Ku
durdun mu geberesice!" diye stne atlad. Orasn burasn
srd. lki gne bir, "Kyn delikanllarn azdrmaya m gel
din sen buraya?" diye retmenin yolunu evirdi. Kapsna
dayand. Ama Halit gn gnden aztt. O yetmiyormu gibi
arkasndan kk olan, "Ya bana Elmas' alrsn, ya evi ba
na ykarm," diye zorlatt. Atiye, bu defa byk olan bra
kp Seyit'e yanat. Seyit kapdan katysa, pencereden ieri
atlad. "Ever diyorum kz," diye Atiye'yi sandan tutup yere
yatrd. Duvar tepelerinde bara ara alad. Ta att, ba
n altna tuttu.
Atiye, oullaryla baa kamayacan anlaynca bir gi
denle, "Gelsin u yenni oullarm ne edecekse etsin," diye
Huvat'a haber yollad. Bir sre sonra da Huvat'tan bir mek
tup ald. Mektubun geldii gn, Halit'le Seyit yan yana d
p aln bana ktlar. Atiye, onlar gzden kaybolunca
ya kadar arkalarndan bakt. Gidip erkek odasnn kapsna
bir kilit ast.
O gece Settar'n kz Menur, retmenle kyden kat.
Sabaha kar bir it ulumas, bir anmayla ky ayaa kalk
t. Erkekler fieklikleri boyunlarna, tfekleri omuzlarna
astlar, atlar kouldu. Kadnlar ata oturdu. Kuluk vakti,
24

Bulek yolunda bir al dalnda Menur'un yazmas bulun

du. Haberin kye ulamasyla kadnlar aln bana kn1ar.
Menur lene at srtnda kye girdi. Bana stleen ie
inden iki sra ta rm, krk beliini zp omuzlarndan
aa koyvermiti.
Menur'u eve getirip sedire uzattlar. Karnnn stne ka
ra sapl bir bak koydular. Gzlerini kara yazmayla bala
dlar. lki kadn arlarn ekip Sittile'yi getirmeye gitti. te
kiler, kz orada ylece brakp baka bir odaya ekildi. Sit
tile bastonuna dayana dayana gelip Menur'un yanma kt.
Kapy kapatt. Kzn elbisesini beline kadar syrd. Kzln
yoklad. Menur'un gzlerini baladklar kara yazmay
zp eline ald. Dar kt. Yazmay, "Gzn aydn olsun,"
diyerek anasna verdi. Kz anas ata balad. "Tandra kaza
n srn, knasn hazr edin, Menur'um kz olan kz," di
ye yazmay bir o yana bir bu yana sallad. Menur yz aky
la gelinlik giydi. Knal parmaklarla topraa girdi. Erkekler
mezarlktan dnmeden, kyn iinden kara bir duman yk
seldi, ykselip ge ekildi. Kadnlar, retmenin kaps
n

krp ieri girdiler. Duvarlardaki plak kadn resimlerini

yrttlar. Eyalar dar attlar. "Al kanlara belenesin, ret

men," deyip, atee verdiler.
"Bu kara kapl defteri hatrladn m, retmenim?"
"Hatrlayamadm."
"Ya beni?"
"Seni de."
Dirmit, kadnlan atein banda brakp kyn en uzak
tarlalarna gitti. Baaklarn arasna gizlendi. retmenin
odasndan ald defteri koynundan kard. Yrei "Gp!
Gp!" atmaya balad.
"Ben sizi hi unutmadm." "Hi, hibir ey anlamadm."
"Ben de."
inde ak sak iirler yazl kara kapl defteri retme25

ne verdi. "Ben," dedi, "Alacvekli Dirmit'im, Huvat'm kz."

Knal yas zaman, gmen kular Alacvek'e geldiler.
Gen kzlara telli duvak, ocuklara kum yumurta, delikan
llara oyal mendil getirdiler. Ync kular, kavaklardan ka
vak beendiler. Artlar er p toplad. gn gece Ala
cvek'te itler uyudu, art kular uyumad. Bacalara, evlerin
saaklarna, atal dallara yuva kuruldu.
"Art ku, seni brakrsam, bana ne verirsin?"
"Kum yumurta."
"lstemem."
"Ne istersin, Dirmit kz?"
"Babam."
Art kular, babozumunu beklemediler. Ync kula
r kavaklarn tepesinden aa atp ldrdler. Yas kanatla
rna taktlar. Gagalarn atrdatarak kyn stnde bir-iki
dndkten sonra, bir armayla gittiler.
O sabah Atiye, Dirmit'in yatanda gg buldu. Kald
rp bir kenara koydu. Gglar, drtledi beledi. Derken Ati
ye, kzn yatandan avu avu gg toplamaya balad. "Kz
napyorsun bu gglarla," diye sorduka Dirmit omuz silkti,
dil kard. Sonunda Atiye, oklavay kapp kzn peine d
t. atal kapnn nnde Dirmit'i yere ykt. "Syle kanck,"
diye stne kt. Dirmit bir rpnd, iki tepindi, sonun
da gglar donuna soktuunu syledi. Atiye, "Boyun devril
sin e mi," diye Dirmit'i eve srd, ambar odasna kilitledi.
Sylene sylene hamurun bana oturdu. Oturmasyla Cinci
Memet'in Dirmit'in doumundan nce "A - ha!" diyerek ha
mur tahtasna att entii hatrlad. Eli aya boand. Kor
kudan bir zaman Dirmit'i dar salmad. Dirmit, "Tkr
n solana kadar gidip gelirim kz," diye evin iinde aya
yaral it gibi doland. Atiye, her defasnda "Gg almaya
m gideceksin geberesice!" diye kz ald ald azarlad. So
nunda bir gn artk ana yrei dayanamad, "Hadi kalk kan26

ck," diyerek Dirmit'i su yollarna, duvar balarna, aa kus

muklarna yollad. Dirmit, entarisinin ceplerine kavrulmu
un doldurdu. Eline koca bir ingil zm ald. Merdivenden
"Gp!" diye atlad.
"Kz Dirmit, diinin kovuuna kim st?"
"Ebelerin iti."
"Vay kei vay."
"Kei senin olun."
"Oluma varr msn?"
"Varmam."
"Niye?"
"Senin olun pi."
O gn, dam uuran rzgar, Dirmit'i nne katt. Savma
nda taylarla yartrd. olukta tazlarla dalatrd. Bir ha

l dokuyan kzlarn yanma, bir gle yatan camzlarn srtna

att. Dirmit'in zmn elinden, un kavurmasn cebinden
ald. Salarn datt, azn bumunu kanatt.
"Dam uuran rzgar, kamm ackt."
"Toprak ye."
"Anneme dersin."
"Demem."
Dam uuran rzgar, karanlk bastrnca, "Cinler geli
yor!" diye Dirmit'i korkutup eve getirdi. Kala gz arasn
da Atiye'ye onun avu avu toprak yediini syledi. Atiye,
"A kz azn, kanck," diye Dirmit'i kapnn arkasn,a ks
trd. "Toprak yiye yiye kamnda solucan kacak, geberesi
ce," diye yere yatrp dvd. Kaldrp sandan tuttu. "Tvbe
mi kz!" dedi. Dirmit silkinip bakaldrd. O bakaldrdka
Atiye, "Tvbe de kz, tvbe de kanck!" diye daya gel ha
etti. Soluu tkeninceye kadar bir sordu bir vurdu. Sonun
da yrei tat. "nadn kurusun emil" deyip Dirmit'in boa
zna bast. Bumunu skp azna, "ap!" diye tkrd. Dir
mit srayp sekiye kt. "Kz, yiyeceim ite, yiyeceim i27

te, kz!" diye tepine tepine bard. Kap sedirin altna sak
land.
Ertesi sabah, gn aarmadan tulumba gcrtsyla uyand.
Usulca stn giyip, Atiye'ye grnmeden, sokaa frlad.
Atiye, ikindiye kadar evin iinde sinirli sinirli, "Hangi kl
lkte einiyor kim bilir kemik!" diye gezindi. lten iten
de, ha imdi gelir, ha birazdan diye bekledi. Dirmit kp gel
meyince, "Git bak hele, bir yerde ne kvrlr kalr da..." diye
rek Nuber'i halnn bandan kaldrd. Nuber sylene sy
lene Dirmit'e bakmaya gitti. Atiye de arkasndan tavuklara
yem vermeye baheye indi. Yemi sat, yalaa su koydu, yu
murtalar almak iin kmese girdi. Girdi ki, ne grsn! Dir
mit, Keli Rfat'n kk olu mer'in altnda. lkisi de don
cak. Atiye yumurtay filan unuttu. mer'le Dirmit'in st
ne ulland. Kollan bacaklar demedi, nereleri eline geldiy
se srd. mer'i bahe duvarna kadar talad. Dirmit'i san
dan srye srye yukar kard.
Atiye bir

k Dirmit'i

dar salmad. Dirmit, "Kpek kan

yad anne, kar dilendi kz, saaklar buzland, ne olur gn

der az," diye gnlerce yalvard. O yalvardka Atiye, tandr
odasndan ambar odasna, ambar odasndan sekiye, sekiden
tahtalya doland. Dinnit bir yanda aladysa o bir yanda a
lad. Ne are ki, Cinci Memet'in "Bu ocuk eksik domaz
sa bana gelmedik kalmayacak!" demesini, bir de, "Bu de
diimi iyi belleyin hal A -ha!" diyerek hamur tahtasna att
entii aklndan karamad. karamad gibi, Dirmit'in
bana bir i gelmesinden korkup onu eve kapad yetmi
yormu gibi, bir yandan da evin iinde kzm keiflemeye
balad. Dirmit'in i bunaltsndan yapt her eyin altndan
olmadk anlamlar kard. Onun bez bebeini kucana alp,
bebeiyle konumasn, darda yaan kan ierden rpnp
bararak seyretmesini, sedirin altnda oynarken oynarken
orada uyuyakalmasn Cinci Memet'in hamur tahtas st28

ne att entie balad. Derken ii, Dirmit'in cinlerin der

neine girdiinden phelenmeye kadar vardrd. Bu defa

onu keiflemeyi bir kenara brakt. "Kzm, knal kzm," di

ye, ikide bir yanna yanap, bir, "De hele, cinler seni adn1a
m

aryor?" diye o deilden azn arad; "Bana demezsen

seni alp giderler, bir daha da bize gstermezler ha!" diye s

ktrd. "Cinlerin dnne gittin mi? Evlerini gezdin mi?"
derken derken, kz cinler yrtmesin diye tutup sedire ba
lad. Dirmit, "z diyorum beni, kz," diye debelene debe
lene gnlerce alad. Sonunda bir ate bir terlemeyle hasta
land. Azndan kpkler saa saa gzlerini kapad, gn
amad. Drdnc gn ap tavana verdi. Atiye, "Kz elden
gitti," diye dvndke, Dirmit "Bam! Bam!" diye inle
di. Atiye, "kt valla Cinci Memet'in entii," dedike, Dir
mit'in her yan krmz krmz entik dkt. Her bir entik
suland, kand, kara kara kabuk balad. Atiye, gitti geldi,
"Kabuklan kaldraym deme, derin yaralar aarsn ha!" diye
tembihledi. Ama yine de, ne olur ne olmaz diye kzn elleri
ni bir torbaya sokup balad.
Dirmit, yemlik zaman iyileip yataktan kalkt. Atiye, has
taln Dirmit'te eser brakmadna yle ok sevindi ki, onu
ayaa kalkt gn sokaa sald. Sald ama yanld. Hastal
n kznda brakt eser gzle grlmediinden hi farkna
varmad, ama Dirmit'te entik hastalndan sonra, her yap
tn gizleme, olur olmaz eylere acma eseri kald.
"Anne, tulumbaya yazk, deil mi?"
"Ne diyorsun kz sen?"
"Tulumbaya yazk diyorum."
"Nesine yazkm?"
Geceleri tulumba, aya kar tek bana uluyan bir ite ben
ziyordu. Durmadan kuyruunu sallyor, Dirmit'i yanna a
nyordu. Dirmit nceleri korktu. Bir zaman tulumbann
kuyruk salladn grr grmez, kafasn yorgann altna
29

soktu. Ama bir gn, helheli oynarken tulumba, "Geceleri ya

nma gelirsen, ben de sana sabaha alacak gl tomurcukla
rnn yerini sylerim." dedi. Dirmit iki gne kalmadan k
yn bahelerindeki tm gl fidanlarnn yerini rendi. Ge
celeri gizlice tulumbann bana iniyor, sabahlan kimseye
grnmeden su yollarndan geip, tomurcuklarn bana va
ryordu.
"Uyuyamyorum, yediveren gl."
"Neden?"
"Seni, tomurcuklarn dnmekten."
O gl zaman Dirmit, "Ya uyur da, uyanamazsam. Ya ben
uyurken gller solar, dallar kurursa," diye yle ok korktu
ki, o gl zamanndan bir dahaki gl zamna kadar gz
n hi krpmad.
Dirmit'in gzlerini karanla dikip, sabahn olmasn bek
ledii gecelerden birinde, Huvat'n anas tandr banda l
d. Nuber Dudu'nun stnden, kk bez torbalar iin
de kna, bir-iki muska, yiyelenmi zeytin ekirdekleri, bitki
kkleri, kara bir tutam da sa kt. l evine gelen kadn
lar tandr banda diz ktler. Nuber Dudu'nun yama
n at Kr Fadime'nin eline verdiler. At Kr Fadime,
"Ne diyem de ne syliyem, l benim olmaynca!" diye ya
ma gnlsz gnlsz bir-iki sallad.
Ardndan, "Nuber Dudu bindi lm auna da digidah, ha
digidah, digidah," diye bir ada balad. tekiler, Nuber
Dudu'nun stnden kanlar elden ele geirip, "Digidah ha,
digidah," diye Kr Fadime'ye elik ettiler. Ardndan Nuber
Dudu'nun cam iin, etli pilav stne kz helvas yediler.
Gmcler mezarla gidince de, onun minderini, arm, i
liini, bastonunu ellerine aldlar. Bir arma, bir atla ak
ama kadar kyn iinde dolaular.
Atiye, kaynanasnn koynundan kanlar kk bir boh
a etti. Huvat'n kye geldii gn de, Nuber kadnn hat30

rasm oluna verdi. Verdiine de piman oldu. Huvat, boh

ay aar amaz bir at tutturdu. Atiye, "Sus lan anam," di
ye yalvara yalvara Huvat' yenemeyeceini anlaynca, "Ala
ala, gzel oluyorsun ki!" diye kocasna bir-iki kt. Sen
misin kan! Huvat, "Bu sa benim sam kz," diye ba
ra bara ky bana toplad. O gece yansna kadar, kyn
erkeini kadnm, anasnn mezarnn stne krk gn nur
oturduuna dair yemin billah ettirmeden yatrmad. Ama
anasnn cennete gireceinden yine de emin olamad. Saba
ha kar Atiye'yi, "Anamn sana kna yaktn myd, kz?"
diye drte drte uyandrd. Atiye uykulu uykulu azn a
t. "Yaktm ama, yakmadm yleyse lan," diye balad. Hu
vat'a, anasnn sandna boum boum kara kurtlar dt
n, kurt evi sarmsn diye de sand baheye atp anas
nn gmld gn atee verdiini anlatt. Huvat'n halleri
ne kzdndan bir de tm Alacvek ahalisinin kurtlan gr
dn, "Nuber Dudu cehennemlik ya, biz duasn esirge
meyelim," diyerek okuyup fledikleri yalann att. Sonra da
dnp yatt. Huvat'n o dakka soluu iine kat. Ne yapaca
n bilemedi. Bir yorgan bana ekti, bir tekmeledi. Sonra
dan sonraya, "Vay gemiini!" diye ayaa kalkt, Atiye'ye bir
dayak att, bir dayak att.
O sabahtan sonra, gn Huvat'n azn bak amad.
gn boyunca sk sk tm kye ksmeyi, Atiye'yi de koyup
gitmeyi dnd. Ama sonra bu fikrinden cayd. Alacvek'i
"Hop!" kaldracak bir ey alp gelmediine yana yana, kafas
nnde, bir zaman ortalkta doland. Derken bir gn, "Akl
n yesinler e mi lan senin," diye kendi kendine konua konu
a, bir sevin bir tuzakla muhtarn kapsna dayand. Dayanr
dayanmaz da yer yerinden oynad. Alacvek, "Huvat, kyn
adn deitiriyormu," diye bir haberle alkaland.
O gece Alacvek'te kimse uyumad. Krkl bebeinden,
yatalana varncaya kadar herkes ayakland. Kadnlar bala31

rnda arlar, ellerinde kirmenleri, srtlarnda bebeleri, muh

tarn atal kapsnn nnde toplatlar. Erkekler, muhtarn
erkek odasnda sabahaca bartlar. Yallar, ilkin, "Alac
vek ad atamz yatrn yadigardr, gnaha girmeyin," diye
nasihat verdiler. Sonuna kadar da bastonlarna dayanp di
rendiler. Ama gn aarnca bir fkeyle muhtarn erkek oda
sn terk ettiler. Yallar yle dursun, Huvat bile ateli yan
dalar karsnda ilkin aknla dt. Daha o Alacvek
deil de u olsun demeye frsat bulamadan o bir isim, teki
baka bir isim sylemeye balad. Neyse ki Huvat sonunda
kendini toparlad, "Kyn adn 'Atom' koyacaz," diye ye
rinden frlad. Herkes bir merakla susup Huvat'a bakt. Ne
den sonra Keli Rfat aykt. "'Atom' neyin nesi ki, lan?" diye
sormay akl etti. Huvat ehirde herkesin atomdan sz etti
ini, atomun altndan daha kymetli bir ey olduunu syle
yerek, atom hakknda ne biliyorsa sralad. Ama lafm bitir
meden Denekli Ali koltuk deneklerini ekip ayaa kalkt,
"Atom, ilkine gavur ad," diye ortaya ters bir laf att. Huvat,
"Lan topal it, senin gibi yarm akllya m kald gavur ady
sa," diye bir kzgnlkla Denekli Ali'nin stne atld, yaka
sndan tutup yere yatrd. Denekli Ali, "Kore'ye kim gitti,
lan, ha?" diye alamaya balad. Bumunu eke eke, atom
hakknda bildiklerini bir de o anlatt. "Atomu yiyen it kudu
rur lan," diye kylnn dn patlatt. Yerine ekilip otur
madan da ortaya yeni bir isim att. Akal...
Kyller o gnden sonra, hem Alacvek'in adn hem de
Denekli Ali'nin adn deitirdiler. Alacvek'e "Akal",
Denekli Ali'ye de "Koreli" dediler.
Huvat da "Atom" adn kr itine koydu. "Varsn Akal
olsun, icat benim icadm ya," diye de avundu. Ama kr ite
"Atom" ad iyi gelmedi. Durup durup azndan salyalar akt
maya, kuyruunu bacaklarnn arasna kstrp olur olmaz
hrlamaya balad. Huvat birka gn, "Bu ite zehir ne atma32

snlar, kz?" deyip durdu. Ama en ok itin kuduz olmasn

dan korktu. Sonunda da Atom'u ekip vurdu. O gn can s
kntsndan Atiye'ye, "Bundan byle kylye diki dikmeye
ceksin, ine de vurmayacaksn, kz," diye emirler savurdu.
Atiye o sralar ortaya bir hnerini daha karm, eri'ye
rnga getirtip kylye ine vurmaya balamt. Ksa za
manda da yedi kyde "neci Atiye Hanm" diye isim yap
mt.
Atiye, Huvat'm ileri geri barmasna ilkin ses etmedi.
Ama ine vurmayacaksn diye emirler savurmaya balayn
ca, elini beline koyup kocasnn karsna dikildi. Baraca
na bir yol Dirmit'i sorsa iyi edeceini syledi. Huvat bir
den kl gibi oldu. "Evde yok muydu Dirmit kz?" diye bir
korkuyla sordu. Atiye, "Var myd ya?" diye terslendi. Ky
ad kaygs ekeceine, durup dururken bir atom icad kar
tp it vuracana, evde eksik arasa daha iyi olacan duyur
du. Dirmit'i Dizgeme'ye haclnn yanma gezmeye gnder
diini syledi. Huvat'n bandan ekilip tandr odasna gir
di. Huvat, "Ne hacl kz?" diye Atiye'nin etrafnda bir me
rakla doland. Sonunda iin asln anlad. Atiye'nin ine vur
maya baladktan sonra doduu yreden gelip Dizgeme'ye
yerlemi bir aileyle tantn, dnyada ve ahirette o ailenin
baclpa girdikten sonra da Dirmit'i yanlarna_ gezmeye yol
ladn rendi. Sylene sylene kzn almaya gitti.
Gitti ama pir gitti. On gn Atiye aln ban su yolu etti;
bir, kt kt sylendi; bir, kulan kapya verdi; bir, ata at
layp Dizgeme'ye gidecek oldu derken, Huvat on birinci gn
akama doru Dirmit'in elinden tutarak kt geldi. Gelir gel
mez de, Atiye'ye mjdeyi verdi. "Senin haclnn kz Zeki
ye'yi, bizim Halit olana bitirdim, kz," dedi. Atiye olduu
yerde dondu kald. llkin ne diyeceini ard. Bir, "Kz daha
ok cahil, anam," diyecek oldu; bir, "Halit'in baka sevdii ne
vardr belki lan," diye kocasna att. Huvat'm kaygsz kayg33

sz ekilip sedire yattn grnce de, "Her grdne ap

lama huyundan vazgesen olmaz m?" diye laf inadna uzat
t. Atiye iini bir iyice boaltacaa benzerdi ya, Huvat, "Gavur
gelini gibi sohurdanp durma, kz," diye ayaa kalkt. "Bana
ayran verirken kzn yz bir kzard ki, dayanamadm ite,"
diye kestirip att. Atiye, o gece, "Halit kz bir grsn hele, is
temezse dneriz," diyerek, kocasn olunu kye armas
iin kandrmaya alt. Ama Huvat, "Bu iin geri dn ol
maz, grp de ne olacak kz?" diye zorlatt.
Atiye aresiz hazrla kalkt. Sini sini baklava at. Boh
alar hazrlad. Yanma hatn saylr iki yal kadn alp da
kyndeki yeni haclna dnrc oldu. Zekiye'ye "yapk,
yzk" koydu. Zekiye daha Akal'ya el pmeye gelmeden,
onun toka gibi iri gzl, epil epil yzl, serpme benli, eline
abuk bir kz olduunu tm ky duydu. Duyan duyduuna
bir kah, bir yaktrd, Zekiye'nin szle szle kye gelip
gitmesinden sonra da, bu yaktrmalar yle bir hal ald ki,
hal dokuyucular yeil hah ipine "Zekiye'nin gznden" de
meye baladlar. "Zekiye'nin benleri gibi kuskus dkmek"
laf da o gnlerde Akalllann dillerine yerleti. Yine o gn
lerde, Akall kadnlar yeni bir adet kardlar. Entarileri
nin altndan bellerine kaln bir bez dolayp sktrmaya ba
ladlar. Zekiye'nin belinin inceliine azlan yle ak kal
mt ki, Atiye'nin bu ie kklkten balanmazsa, bel in
celtmeye pek bir faydasnn dokunmayacana dair szleri
ne bir sre kulak asmadlar. Ko katmma kadar sarglar
n hi karmadan bellerini snadlar. Ama ko katmndan
sonra topluca bir hrltya dtler. Bel inceltme hevesi y
znden kadnlar arasnda tknefes, ksrk, kzarma ve ter
leme ba gsterdi. Bazlarnn elinde, yznde, gvdesinde
yaralar ald. kadnda da grme ve konuma bozukluu
ortaya kt. Hepsinin beli ise ktk gibi iti. imenin ba
lamasyla, "Artk bel inceltme zaman bizden gemi," diye34

rek, bir hznle, bellerine dolayp sktrdklan bezleri kar

dlar. Ama Zekiye gibi ince belli kz yetitirmeyi de analk
grevi saydlar. Atiye'den bel inceltmenin ilmini aldlar. K
sa zamanda bez yerine naylon torba sarmann daha iyi sonu
vereceini anladlar. O gnden sonra, doan kz ocuklarn
gbekleri der dmez, tas suyla ykadlar. Okuyup f
leye fleye bellerine naylon torba sardlar.
Zekiye gibi belini inceltemeyenler de, onunla bir rnek gi
yindiler. Salarn onun gibi krk belik edip beliklere sra s
ra mavi boncuk dzdler. Zekiye'nin kalarn ykp, elleri
ni koltuunun altna sokup oturuunu, ikide bir pancar gibi
kzann, kaynanasnn etrafnda keklik gibi seke seke do
lann, kaynatasna abdest suyu dkn, szle szle
pekir tutuunu ve ve bitiremediler. Huvat' bayram bebe
sine evirip bir kenara ekildiler.
Atiye, "Dllerin bana bir i ne gelir anam, kalk yoluna
git," diye Huvat'n etrafnda dolandka, Huvat, "Yolum ba
land kz, biri muska yazdrd zaar," diye bir nizahla giyinip
kuanyor, foter apkasn eline alp svazlaya svazlaya or
tala dyordu. Kyn iinde sigara tabakas elinde bir
iki gidip geliyor, kuluk zamanna kalmadan da atnn srt
na bindii gibi, dnr Rzgo Aa'nn yanna kyordu. Her
yola knda da, ahr kapsnn azndan Atiye_'.ye, "Kz bak
hele," diye seslenmeyi, "Akama kyl davet yemeye gele
cek, arabann yanma aidiye piir, tuzlu stla dk," deme
yi, sk sk tembihlemeyi unutmuyordu. Akam olup da, g
ne dalarn arkasna indi mi, dnrn de yanma katp k
ye geri dnyordu. Dnmesiyle atlar ahra ekmesi, dn
rnn elinden tutup ky meydanna kmas bir oluyordu.
Atiye, Huvat'la Rzgo Aa'ya, kyllerin "ifte gvercinler"
diye ad yaktrdn duyunca, "O ne, Huvat, hadi koltuu
na giriyorsun, el ele tutuup gezmek de ne? Ayp lan," diye
epeyce kt. Ama Huvat'a dnr eli tutmay terkletemedi.
35

Onu terkletemedii gibi Huvat, her gece kylye davet ye

dirdiinin yannda, kyde hal kesilen her eve, dnrnn
elinden tuta tuta, gz aydna vartnaya balad. Gelinin kzn
getirip ayann altna serdii hallarn stne keskence he
diyesi olarak, bitimlik erez, kzl zm, sormuk ekeri b
rakmaya balad. Huvat bir elinde dnrnn eli, bir elin
de ii erez dolu torbayla ortala dtke Atiye kahrndan
uundu. "Kyl hah kestiyse sana ne lan, anam," diye ikide
bir Huvat'n nne durdu. "Senin gibi bir hoaf daha var
m acaba bu dnyada ! " diye terslendi. Ama Huvat, Atiye'nin
szlerine hi kulak asmad, o daha diyeceini bitirmeden, o
deilden savuup ortadan kayboldu. Bir gn yine Atiye kt
kt sylenirken Huvat elinde bir top urlla ieri girdi. Ati
ye'nin, "O elindeki ne, lan?" demesine kalmadan, kyn ne
kadar yetim dl varsa, Huvat'n arkasndan ieri gel ha et
ti. Huvat trl topunu Atiye'nin eline tututurdu. "ocuklar
bzgeli don, gmlek istiyor, bak bakalm kz," diyerek Ati
ye'nin gznn iine baka baka ekilip sedire oturdu. Atiye
hayrl bir i olduundan zorsunmadan ocuklarn bzgeli
donlarn, gmleklerini dikip ellerine verdi. Ama Huvat da
ha Atiye diki makinesinin bandan kalkmadan, "Bak hele,
kz," diye, bir tuzakla yanna yanap da, Zekiye'ye dnrc
giden kadnlara da er metre entarilik kuma aldn sy
leyince, Atiye, Huvat'n laf nereye getireceini hemen anla
d. "Gtr ellerine ver, kime diktirirlerse diktirsinler," diye
barmaya balad. Huvat, "Kz, en ok onlar iyi demedi mi
Zekiye'ye! " diye laf alttan almaya alt ya, Atiye, "Gelinin
de batsn, sen de bat," diye azn at. "Gelinim gelinim di
ye gezineceine, ha biraz da dllerim oralarda ne yapyor di
ye gezin," diye verdi veritirdi. Ama Huvat, bana msn de
medi. Kye yassld. Bildiinden de geri kalmad. Atiye so
nunda yreini boa tkettiini anlad. "Kller yzne! " de
yip Huvat'n yakasn brakt.
36

Atiye, dnr Rzgo Aagil'e gidip gele gele, kimsenin ne

anlama geldiini bilmedii szler eder olmutu. Kimse anla
masa da ara sra buna benzer szler etse iyiydi. Ama, "Kl
ler yzne, teller gzne! " derken ipin ucunu yle bir kar
d ki, hacl Sose'yle garip, anlalmaz bir dille konumaya
balad. Ondan sonra da evde Atiye'nin konutuklarnn ya
rsndan ou anlalmaz hale geldi. Huvat, Atiye'nin bacl
yla garip, anlalmaz bir dille atr atr konutuuna a
hit olduktan sonra, Atiye'den ekinir oldu. Bir zaman kan
srtdan urun onu gzledi. inden besmele ekmeden elin
den bir ey yemedi. Abdestsiz koynuna girmedi. Korkusu
nu kendine yediremediinden, "Atiye'nin nesi olacak, ey
tan giriyor aklna zaar," diye yreine su serpti, ama imkan
yok korkusunu atamad. Korkusunu atmaya altka akl
na yeni yeni eyler taklmaya balad. Atiye'nin diki dikme
yi, okuyup yazmay nerde rendiini dne dne bir
hal oldu. line bir phe oturdu. Son son ortala bir nnga
icat edip ine vurmaya kalkmasn, kansnn aklna eytan
akl karmasna balad. Nuber'i yanma anp Atiye'nin
her yaptn kendisine haber etmesini istedi. Korkudan
gnlerce erkek odasndan aa inmedi. lkide bir Nuber'i
sesleyip sorguya ekti. Derken bir annesine bakp bir baba
sna haber yetitiren Nuber'in de iine bir korku yerleti.
Atiye'den gizli stn ban yoklamaya, annesinin srrm
zmek iin sandn kartrmaya, uyurken azn aramaya
balad. Sonunda Atiye evin iinde kzna, kocasna neredey
se yedi kat el oldu. Olandan bitenden habersiz olduundan,
bir tek Dirmit annesinin yanma sokuldu. Ama Atiye tutup
ona da, "Ninnisare ninnisare ! " diye alayan, bir uzayp bir
ksalan kara bir eein hikayesini anlatt. O hikayeyi

dinle

dikten sonra Dirmit de elden ayaktan kt. Gznn nn

de "Ninnisare ! " diye alayan, uzayp ksalan kara bir eein
soruttuunu syleyip tir tir titremeye balad. Gndz gz

ne helaya gidemez, bahede gezinemez oldu. Bir ban yas

tklarn altna soktu, bir elinde koca bir denekle evin iin
de "o ! " diye diye gezindi. Krk gn kara eek Dirmit'e
rahat yz gstermedi. Kulaklarn kpe gibi sarktp ban
ne ykt. Gzlerinden yumruk gibi yalar dke dke alad.
Kuyruunu ksp, "Ninnisare, ninnisare ! " diye inledi. Dir
mit sonunda onun alamasna inlemesine dayanamad. Krk
gn sonra, "Ninnisare, ninnisare! " diye eekle beraber inle
meye, gzya dkmeye balad. Eek o zaman Dirmit'e ac
d. n ayaklarn duvara dayayp anra anra gzden kaybol
du. Eein arkasndan Dirmit duvara baka baka hasta dt.
O yataklarda dnerken Atiye de birdenbire ktledi. Hare
ketleri arlat, baklar donuklat. Yemeden imeden ke
sildi. Gzlerini tavana verip o kimsenin anlamad diliyle
upuzun hznl trkler sylemeye balad. Atiye'nin sesi
kulana geldike Huvat kendini evden dar att. Korkudan
gece yansndan nce ieri girmedi. Ama Atiye, trkleriyle
Huvat'n iine korkuyu iyice ilettii yetmiyormu gibi, bir
gece sabaha kar kocasn drte drte uyandrd. Huvat ka
nsn baucunda dikilmi grnce, "O ne kz ! " diye birden
srayp ayaa dikildi, zangr zangr titremeye balad. Ati
ye'nin, "Babam bu gece ld," dediini duyunca da eli aya
buz kesti. Yatan stne kt diye devrildi. Atiye koup
Nuber'i kaldrd, Nuber bir titremeyle Atiye'nin arkasna
dt. lkisi bir Huvat' ayktnp yatan iine oturttular. Ati
ye kocas ayktktan sonra, Nuber'e dedesi iin dua etme
sini syledi. Nuber ellerini ap korka korka duaya bala
d. O dua ederken Atiye babasnn ldn o gece grd
bir ryadan bildiini haber verdi. Babasnn ryasnda hi
konumadan uzun uzun yzne baktn, sonra akman
zarfndan syrp eline verdiini, sonra da birden kayboldu
unu anlatt. Babasnn akman zarfndan syrp vermesi
nin, babasnn adn koyduu olu Mahmut'un babasndan
38

kendisine hatra kald anlamna geleceini syledi. Huvat,

korkusunu iine atp ryasn baka birine daha yordurma
snn iyi olacan duyurduysa da, kocasn dinlemedi. "Ba
bam ld, biliyorum ben," dedi. Evin iinde trk arma
y, glmeyi, radyo amay yasak etti. O gn akama kadar,
babasnn gnahlarn balamas iin Tann'ya yalvard. Ay
nca kendisinden dolay azap ekmemesi iin, abdest alp iki
rekat namaz kldktan sonra Huvat'la Nuber'i Tanr huzu
runda ahit tutarak, onu baladn aklad. O an -gne
dalarn arkasna yeni yeni ekiliyordu- yerin yedi kat altn
dan lklar ykseldi. Yeri g kaplad. Atiye sayklar gi
bi, "Babamn sorgulamas balad," dedi. Nuber'i, Dirmit'i
ve Mahmut'u korkmamalar iin tembihledi. Tam gn
lklarn ard arkas kesilmedi. Atiye gn boyunca da
ha da ktledi. Kulaklarm elleriyle kapad. "Yeter artk! Ye
ter baba, barma," diye durmadan inledi. Ne yemek yedi, ne
uyudu, ne de alayabildi. nc gn lklar hp diye ke
sildi. Atiye kulan yere verip uzun uzun dinledi. "ok
kr kurtuldu," dedi. O gece Atiye, tandr odasna Huvat'tan
ayn bir yatak serdi. Yataa girer girmez, arka arkaya dua
okuyup bir sa omzuna, bir sol omzuna fledi. Babasyla
kendisini konuturmas iin ellerini kaldrp Tanr'ya yal
vard. Tesbihini alp mrldana mrldana beklemeye bala
d. gn st ste gzn hi krpmad iin, yle yorgun
dmt ki, uyumamak iin ok aba harcamasna ra
men, ikide bir ii geiyor, gz kirleniyor, ba gsne d
yor, tesbihi elinden kayyordu. Tam derin uykuya geece
i sra, bir hrtyla irkiliyor, gzlerini ap kapya dikiyor
du. Sabaha kar artk umudunu iyice yitirdii bir srada ba
bas, "Atiye, Atiye! " diye fsldayarak, arkasndan yanna so
kuldu. Belli belirsiz omzuna dokundu. Ar hareketlerle. ya
tan ay:a_k ucuna geip oturdu. Atiye, "Yzn niye sapsan.
baba? " dedi. Babas ban nne edi. "Bana ok eziyet ali

yorlar, kzm," dedi. "Bir senin yznden, bir de annenin,"

deyip sustu. Atiye gzlerini babasnn solgun yzne evir
di. "Ben seni baladm, baba," dedi. Babasnn kurumu,
klm ellerini ellerinin iine ald. Bam babasnn g
sne dayayp, derin bir kuyudan krkla su eker gibi, uzun
uzun alad. Ortalk dnda, babas, " arrsan yine ge
lirim, kzm," diyerek, Atiye'yi kucaklad, salarm koklad.
"Canm bir nar pekmezi istiyor ki! " diye derin derin i geir
di, geldii gibi sessizce gitti. Atiye, babas gider gitmez, Hu
vat'n yanma kotu. "Babam nar pekmezi istedi, kalk," diye
onu uyandrd. "Rzgo Aagil'de vardr, al da gel," diyerek
Huvat' hacl Sose'ye yollad. Atiye o gnn gecesinde, yi
ne tandr odasnda tek bana yataa girdi, duasn edip ba
basn yanma ard. Bir eline tesbihini, bir eline nar pek
mezi iesini ald. Beklemeye balad. Atiye, tam on bir gece,
st ste tandr odasnda, babasnn gelmesini bekledi. r
pnd, Tann'ya yalvard. "Benim babam Mahmut," diye dur
madan babasnn adn ard. Ama ne ettiyse babas gelme
di. Ve bir daha Atiye babasnn yzn hi grmedi. Huvat,
Atiye'nin her gece tandr odasna girip, sabah elinde nar pek
mezi iesiyle gerisin geri kmasna, btn gn sayklar gibi
kendi kendine konua konua evin. iinde gezinmesine da
yanamad. Ondan bouna korktuunu anlad. stelik kan
sna acmaya balad. Atiye'nin nar pekmezini kyn mezar
lna gtrp kaynanasnn mezarna gmmesinden, pek
mezi babasna vermesi iin Nuber Dudu'ya yalvarmasndan
sonra da, Atiye'nin akln oynanp elden gittiini sand. Ama
Atiye yava yava iyiye dnd. Zekiye'ye nian koyacaklar
na yaknda evin iinde ylk gibi gidip gelmeye balad.
Niandan bir hafta evvel, Akall kadnlar toplanp Ati
ye'ye yardma geldiler. Dalar gibi yufka kayld, hoaflar
kaynatld, baklavalar ald. Atiye ehre gidip gelininin d
zenini grd. Bileziklerini, kolyesini, kpesini bozdurdu.
40

Yzklerden yzk beendi, kordonlara beibiryerdeler diz

dirdi. Kadifeler, kamirler kestirdi, tenekelerle helva, uval
larla pirin, erez ald. Bir yandan Zekiye'nin dzenine bak
maya gelenlere sofra kurdu. Bir yandan Zekiye'nin nianl
n dikti. Kzlarn batan aa kuatt. Kz evine gidecek ko
u knalad, boyad, niandan bir gn nce Huvat'n nne
katp, Zekiye'nin bohasyla birlikte dnrne yollad. Ara
da bir, "Halit olan yok ya, hi iime sinmiyor," diye ala
dysa da, kendini sklad. Niann olaca gnn sabah,
kendisine son an yaplmayann, daha nce anl da olsa
gelmeyeceini bildiinden Nuber'i erkenden giydirip ku
att, okuyuculua kard. Nuber kyde tek kap brakma
d, herkesi son bir defa doland.
Kuluk vaktine kalmadan, kyn erkei kadn ocuu e
kildi, geldi. Kadnlar ierde, erkekler darda topland. Der
ken Huvat algclarla kamyonlar kapya dayad. algclar
aplaa tutup baheye oturttular. Huvat eline bir yalk geir
di, halayn bana geti. O ara Atiye getirip algclarn boha
larn kucaklarna verdi. "Krolu'nun uaklar" tellere, k
yn delikanllar tetiklere bastlar. lene Rzgo Aa'nn ka
psna vanp dayandlar. Kz ky, olan kyne hogeldine
durdu. lki kyn erkei omuzlap halaya tututu.
"Bunu okuyann nesi var?"
"Olu var, kz var."
"Dars oluna, kzna olsun."
"Huvat Aa'nn kyls, Yaz Aye'sinden, bir ift naylon
orap, bir biimlik entarilik kuma. "
"Dans Memet'ine olsun, Zekiye gibi gelin alsn. "
Erkekler darda halay ekip, tabanca atarken kadnlar
Zekiye'yi getirip ortaya oturttular. Kz evinden tefi, olan
evinden rtkan kardlar. Bo bir sini getirip Zekiye'nin
bana tuttular. Bir tef salland, bir rtkan bard. Zeki
ye'ye sini sini hediye topland. Siniler elden ele

dan cdil41

di. Atiye gelininin koluna girip, ayaa kaldrd. Elini ptr

d. Altnlar boynuna, bilezikleri koluna dizdi. "Dans Se
yit'imin, Mahmut'umun bana olsun ! " diyerek, nian hal
kasn Zekiye'nin parmana geirdi. Gidip algclar yukar
getirdi, geliniyle karlkl oynad.
Zekiye'yle Atiye oynadka, Bulek ininde yatan peri kz
Sarkz hasetinden atlad. Zekiye'ye dzlen vgleri, tak
lan altnlar, arlan hediyeleri ekemedi. Niandan bir gn
sonra, gzlerinden kvlcmlar saa saa, elinde kara bir kr
bala Akal'ya geldi. Dizgeme'ye giden yolun atma rlp
lak dineldi.
Sankz' gren erkeklerin onun gzelliine dayanamad
n, Sankz'n nice erkei peinden inine yrttn bi
len kadnlar, kocalarnn, oullarnn stnden kaplara ki
lit vurdular. Topluca duaya oturdular. Sabaha kar da San
kz' talaya talaya kyden kardlar. Sarkz belenin ban
da krbacn yere vura vura kfrler savurdu ve tek kavan
dibinde gzden kayboldu.
O kuluk zaman Akal'y eekler bast. nce kuyruu
kula kesik iki eek Sat Deresi'nden geip, yayla yayla me
zarln gerisindeki yamaca doru trmand. Onlarn arka
sndan bir anda kyn iinde ptrak gibi eek bitmeye ba
lad. Yzlerce aya yaral, ulsuz, uyuz eek anra anra k
yn iinden geip mezarln gerisindeki yamata toplan
d. Erkekler, dirgenlerine sarlp topluca yamaca vardlar.
"ln mi gnderdi sizi, cin mi?" diye eeklere bir-iki bard
lar. Eekleri kyn bana Sankz'm kardn dndk
lerinden, onlarn yanma bir trl yanaamadlar. Dirgenle
rini bara ara uzaktan uzaa eeklere doru salladlar.
Ama eekler n ayaklarn uzatp arka ayaklarnn stne
yamaca yassldlar. Daha onlar dirgenlerini omuzlarna vu
rup kyn iine girmeden, yallar ayaklandlar. Bastonlar
na dayanp kap kap ev dolanmaya baladlar. Eeklerin me42

zarla yakn bir yerde toplanmalarn Yatr'n bir iareti say

mak gerektiini, kyn adnn deitirilmesine ierlediin
den stlerine eekleri saldn, hemen kyn adn geri e
virmezlerse daha kim bilir balarna ne felaketlerin gelebile
cei dorultusundaki dncelerini yaydlar.

O gece Sarkz topuklarna deen salarn savura savu

ra yeniden Akal'ya geldi. Kyller Sankz' aln bandan
mezarla kayarken grdler, kaplarn kilitleyip ieri e
kildiler. Erkekler, "Srn karn u cazy," diye kadnlara
epeyce yalvardlar. Ama kadnlar Sankz'n kendilerinden
almak iin yeniden kye geldiini, eekleri de kzgnln
dan kyn stne gnderdiini syleyerek Sankz' taa tut
maya yanamadlar. Sarkz sabaha kadar rlplak, elinde
krbacyla eeklerin srtnda kyde gezindi. Sabahla bir daa
ekildi. Gndzn yallar yine kyn iine dp kap ka
p dolandlar ya, eekleri Yatr'n gnderdiine dair szleri
ne kimseyi inandramadlar.
te yanda, yazya koyverildikleri gnden bu yana tm
kylerden talanarak kovulan babo yal eekler, Aka
l'da neden talanmadklann bir trl kestiremediler. Ama
kendilerine kt yz gsterilmemesini frsat bilip, Sankz'n
srtlarnda gezindii gecenin sabahnda Akal'y yurt edin
diler. O gnden sonra semerinden kurtulan eekler tek tek
gelip Akal'ya yerletiler.
Kyller, zamanla eeklere altlar. Ama Sankz'n korku
sundan geceleri dar adm atamaz oldular. Erkekler boyun
larna Sarkz muskalar astlar, geceleri kilit altnda kaldlar.
Kadnlar, krk "Salatantnce" okuyup kocalarnn yzlerine
frmeden uykuya yatmadlar. Ama kpek kan yaana ka
dar Sankz' srp kyden karamadlar.
Sarkz kpek kan yadktan sonra bir zaman kimsenin g
zne grnmedi. O sra kyde Sankz'm inine ekildii inan
c iyice yaygnlat. Derken erkekler birer ikier

kp gece43

leri damlardan kar krmeye, yats namazna camiye gitme

ye baladlar. Erkek odalarnda ak oyunlar yeniden bala
d. Erkeklerin "ik yan, tok yan! " diye ak atuklar bir ge
cenin sabahnda kyn on bir iti mezarlkta l bulundu. Ar
kasndan dam krmeye kan Vahti'nin byk olu Ayneli
Memet'in kaybolduu duyuldu. Ayneli gndz arandktan
sonra, Bulek inine yakn bir kayann dibinde l bulundu.
Erkekler, dne dne yaan kar tipiye vurduunda Ayne
li'nin buz kesmi cesedini kye getirdiler. Kadnlar balarna
arlarn ekip, l evine biriktiler. Bir yandan at dzdler,
bir yandan "Sarkz yedi Memet'in ban," dediler, bir yan
dan helvalk un elediler, bir yandan, "Sarkz'n ii olmasa, on
ca bulank gnde, kurtlar paralamaz myd Memet'i?" dedi
ler. Bir yandan kefen diktiler, bir yandan, " gn ininde tut
tu, sonra boup att zaar," dediler. Akama doru, "Sarkz'n
inini bana ykmazsak, Sarkz kocalarmz alp alp gide
cek, biz onu srmezsek o bizi srecek, kalkn," diyerek, top
lanp kzaklara bindiler. Bulek ininin iini, azna kadar ke
ven otuyla doldurup atee verdiler. Kapsn kara kara talar
la rdler. Karanlk basurmadan okuyup fleye fleye, kye
dnp geldiler. Kzaklardan iner inmez de Bulek deresinden
kara bir dumann ge doru ekildiini grdler. Yeniden
l evinde ata oturup, bir yandan Sarkz'dan kurtuldukla
rna iten ie sevindiler, bir yandan, "Memet'in cebinde de ay
nesi/Buz kesmi de delik deik gvdesi" diye at dzdler.
O sabah Bulek Deresi'nin tepesindeki kara duman, gelip
kyn bana oturdu. Dumann Akal'ya akmasyla kyde
ki nianl kzlarn, taze gelinlerin nutku tutuldu, dili baland.
Duman gn Akal'nn bandan ekilmedi. nc gnn
akam Dizgeme'ye doru kayd. Oradan ar ar Hazerah'a
aku. Hazerah'tan Sgn'a, Sgn'dan erkez kylerine, er
kez kylerinden Avar, Trkmen kylerine vard. Bir k ky
den kye konup nianl kzlarn, taze gelinlerin dilini balad.
44

O ktan sonra dili balanan nianl kzlar, taze gelinler

iaretlerle konutu. Kyller, kzlarn, gelinlerini dtkle
ri bu dertten kurtarmak iin, tez elden en derin hocalar bir
araya topladlar. Ama hocalar kitapta dil balanmasnn yeri
ni bulamadlar, bu derdin karsnda aresiz kaldlar.
Gelinler kzlar konumaktan umut kesilince yamaklarn
sk sk azlarn rtecek biimde baladlar. Bir zaman du
rup durup gslerine vura vura aladlar. Sonra sonra i
marla konumann kolayn aldlar. Krk trl ba sallayp
ka oynatmaya, gz szp elleriyle eit eit iaret yapma
ya baladlar.
Akal'da nianl kzlarn, taze gelinlerin dilleri balandk
tan sonra dertlerini anlatmak iin bulduklar yola "Gelinlik
etmek" dendi. Bu yakrmay yedi ky beendi.
Huvat, Atiye'nin akln oynattndan korktuu sralarda,
niandan sonra kyden hemen kp oullarnn yanna gi
deceine dair karsna ettii yeminleri, Sankz'n kye indii
ilk gece yedi. Atiye'nin alayp szlanmalarna, "Aman gn
dzn de yollan tutmad ya Sarkz, kalk git," diye durma
dan stelemesine, ikide bir, "Sarkz, Huvat' isterim diyor
mu lan, duyanlar olmu," diye korkusunu yzne vurma
sna gs gerdi. Ama ay paras gelinini azsz dilsiz, boy
nu bkk grmeye gelemedi. Onun gzlerini koca koca ap
dokunakl dokunakl bakmasna, ban sallaya sallaya orta
lkta dolanmasna, hele elleriyle iaretler yaparken eskiden
kalma bir alkanlkla azn durmadan oynatmasna, bir
yandan da rpnr gibi yutkunmasna dayanamad. Bir sa
bah erkenden atlan kzaa koup kyden ayrld.

Huvat'n kyden ayrld gn, daha o, beleni ap gz

den kaybolmadan Akal'ya at srtnda, upuzun, yabana bi
ri geldi. Bana yalnz gzlerini akta brakan bir papak gc415

irmi olduundan, kyller ilkin st ba kardan grn

meyen yabancnn uzak kylerden birinden geldiini sand
lar. Atn kimin kapsna ekeceini merak edip damlara k
tlar. Yabancnn, atn boylu boyunca karlar iine gml
m okula doru srdn grnce de onun kyn yeni
retmeni olduunu anladlar. Yeniden evlerine ekilip ka
plan kapadlar.
retmen, bayrak direinden baka her yam kara batm
okula yaklanca atndan indi. Bandaki papa kanp eli
ni enesine verdi. Byklan buza kesince de, atm eke eke
muhtarn kapsna geldi. Muhtar gnlsz gnlsz ret
meni ieri buyur etti. Aum ahra ekip yemledi. Gidip ky
imamm, ihtiyar heyetini retmenin yanma getirdi. O gece
nin sabahnda kyller krekleri srtlayp erkenden okulun
kapsnda biriktiler. lene kalmadan da okulu kardan te
mizleyip, retmene teslim ettiler.
Kyller, yedi yandan yukar olan erkek ocuklarnn
eline hemen o gn birer tezek verip okula gnderdiler. Ama
Atiye dnda hi kimse kzm okula gndermedi. Atiye,
retmenin kye girdiini duyar duymaz, diki makinesinin
bana oturdu. Dirmit'e bir solukta nlk dikip kard. Er
tesi gn de, Dirmit'in salarm rp bana beyaz bir kurde
le balad. Koltuunun altna tezei tututurduu gibi, elin
den tutup okula gtrd.
"Hey tulumba, tulumba, mjdem var sana."
"Neymi mjden, Dirmit kz?"
"Kye retmen geldi."
"Geldiyse sana geldi."
"Bil bakalm yleyse, bana ne dedi?"
"Ne dedi, ne dedi?"
"Sen hi kylye benzemiyorsun, dedi."
"Sevindin mi?"
"Sevindim. "
46

Dirmit, her sabah elinde bir tezekle okulun kapsndan

ieri girdi. Kyn dier kzlan, kap nlerinde alaarak Dir
mit'in yolunu gzlediler. retmen kye geldikten bir siire
sonra Akal'ya jandarmalar geldi. retmen jandarmalarn
nne dp, onlarla bir, kap kap gezindi. Kyller, jan
darmalara Menur'un mezarn gsterdiler. Kzlarn saman
lklara, ahrlara gizlediler.
retmen bir sre sonra, yine jandarmalan kye annca
da, ondan selam sabah kestiler. Yiyecek yemek, yatacak yer
vermediler. Upuzun boyundan dolay da ona bir ad yakn
np "Minare Kn" dediler. Alp ban gitsin' diye de bekle
diler. Ama Minare Kn gitmedi. Gitmedii gibi Akal'da
kimseye boyun emedi. Yakn kylerden Hazerah'a yerle
ti. Her sabah Hazerah'tan atma atlayp, Akal'ya geldi. At
n okulun kapsna balayp derse girdi. Dersi bitirir bitir
mez de, yeniden atna atlayp Hazerah'a gitti.
Derken, kar yamaktan yoruldu. Rzgar duruldu. Bahar
geldi. Tarlalar gverdi. Kyn yal leylei tslaya tslaya
gelip pnarn bandaki palamut aacna yuva kurdu. O s
ralar kyde, Minare Kn'nn "Komnist" olduu duyuldu.
ocuklar, bir okulun bahesinde, bir aln banda topla
p retmenlerini beklediler. "retmen gelecek, bize kar
ne verecek," diye el ele tutuup, dne dne yol gzlediler.
"Tulumba, tulumba.
Bana gonca glleri bildiren,
Ay haftna indiren tulumba.
Kr atl retmen nerde?"
"Kuyum gibi karanlk yerde.
Suyum gibi souk yerde."
O bahar Akal'da okula giden ocuklar, karne alamad
lar. Ama dada on yedi kuzu bulup, yumurta aldlar. ret
menden umudu kesince iki canl koyunlarn peine dt
ler. Dada kuzulayann kuzusunu, meleye meleye kye geG

tirdiler. Kuzu diiyse, sahibinden iki yumurta, erkekse bir

yumurta istediler. Yumurtalar Behzat avu'un dkkanna
gtrp sormuk ekerle deitirdiler.
Dirmit o bahar, geceleri yine gizlice tulumbann bana in
di. afakla beraber, su yollarndan geip kyn bahelerine
girdi. Bir prelik toplamaya gitti, bir akkayann yamacnda
kangal kesti. edene tarlalarnda dne dne ku yuvas ara
d. Ama bir trl retmenini aklndan karamad. Rzgara
sordu, bulutlara sordu, gmen kulara sordu. Sonunda ge
lip evlerinin atal kapsnn nne durdu. Bara bara ge
lip geen atlnn yolunu evirdi. Ellerini kaldrp kamyon
larn nne geti. Kye gelen eriye, adr aan ingeneye
"Komnist ne?" diye sordu. Atiye oklavay ekip Dirmit'in
peine dt. Bir aln bana kadar kovalad, bir talad.
Yalvarmayla alamayla kzn bu meraktan kurtaramayaca
m anlaynca, "Aha komnist, geberesice," diye ona bulut
lan yara yara kyn stnden geen bir ua gsterdi. Dir
mit annesine inand, "Komnist"i uak sand.
Bahar yaza dndnde, Halit nianlsn grmeye kye
geldi. Gelir gelmez de byklarna fstk karas ekip salarn
yan yatrd. Evin iinde girdi kt, Zekiye trks ard.
Atiye iki gn Halit'i Akal'da zor yendi. Sonunda, "Babann
huyundan huyun var lan," diye diye ata bindi, olunu yan
na alp Dizgeme'ye gitti.
Zekiye'yle Halit, birbirlerini Rzgo Aa'dan gizli, ahrda
grdler. Grr grmez de sevdiler.
Atiye'nin dne kadar olunu grmesi o oldu. Akams
t, kye dnerken Halit, "Arkandan yetiirim, kz," deyip
Dizgeme Dzl'nden geri dnd. Atiye, "Nereye lan?" di
yene kadar, atn topuklayp gzden kayboldu.
Atiye, o gnden sonra, delik deik her yanda olunu ara
d. Drt bir yana, "Eve gelsin, evereceim," diye haberler sal
d. lki gne bir ata atlayp Dizgeme'ye vard. Ama Halit'in
48

izini yakalayamad. Sonunda oturup Huvat'a dokunakl bir

mektup yazd. Huvat mektubu alr almaz Seyit'i yanma ka
tp kye geldi. Gelir gelmez Dizgeme yollarna dt, Rzgo
Aa'yla grt. Dn iin gn kararlatrd. Eline bir dir
gen geirip, Halit'i Rzgo Aa'nn ahrndan kartt, sve sa
ya yanna katt, eve getirdi.
O perembe, Halit'le Zekiye'nin bayra dikildi. Bayran
ayyldzma elma takld. Elmaya tabancalar atld. Kadnla
ra ahrda, erkeklere bahede dn yeri kuruldu. Kadnla
ra ayn, erkeklere ayn algclar tutuldu. Dizgeme'den Aka
l'ya semah geldi. Akal'dan Dizgeme'ye kalmii gitti. Diz
geme'de gelin alatld. Akal'da damat oynatld. Kyn
delikanllar Ssl Sami'yi damada sad ettiler, damadn
koltuuna girdiler. Bir yandan gelinlik kzlara ayna tuttular,
imar ettiler, bir yandan topluca abdest alp camiye gittiler,
ilahi sylediler. Dizgeme'de kna gecesi Zekiye'ye kakl kes
tiler, kalarna fstk karas ektiler, yanaklarn alladlar, el
lerini knaladlar. Akal'da damad, Dizgeme'de gelini sakla
dlar. Bahi arlmadan gelini de, damad da ortaya kar
madlar. Cumartesi akam, Zekiye alaya alaya Halit'e ge
lin geldi. Halit dama kt. Gelinin bana erez, bozuk pa
ra sat. ocuklar paralan kaptlar. Gelin kaynana sarlp
koklatlar. Atiye, Zekiye'nin azna bir parmak bal ald.
Zekiye eikten atlamadan bir tahta kak krd. Halit damdan
indi. Zekiye'nin koluna girdi. Onlar ierdeyken darda da
mat halay ekildi. Halayclara dn yemei verildi. Kyn
imam gizlice nikah kyd, muhtar eyiz kad yazd. Geri
si Zekiye'yle Halit olana kald...
Gelenler tek tek ekilip gittiler. Ssl Sami'yle Atiye, Hu
vat'la Rzgo Aa'y bir edip erkek odasna koydular. Zeki
ye'yle Halit'in arafn almak iin, gelin odasnn kapsna
durdular. Ama Atiye, "Gelinimin tapusunu aldm, ey ahali,"
diye kp tahtalya baramad. Zekiye'nin kanyla boyan

m ak araf eline alamad. Sevine sevine Rzgo Aa'nm ya

nma gz aydna varamad. Ellerini dizlerine vura vura, bir,
Ssl Sami'ye, "lyi rettin miydi ne edeceini Halit'e? " di
ye sordu, bir, "Kz deil miydi yoksa Zekiye," deyip durdu.
Derken ay soldu. Yldzlar tek tek dp kayboldu. Ortalk
d, sabah oldu. Sabahla beraber de Akal'da Halit olann
baland duyuldu.
Haberin duyulmasyla, kyde ne kadar insan varsa, evin
nne yld. Kulaktan kulaa bin bir kou yayld. Halit
kendini ambar odasna kilitledi. Zekiye gelin odasnda, bir,
iini eke eke alad; bir, boynunu bkp ellerini koltuu
nun altna ald. Atiye geleni gideni demetirip gelininin ya
nna vard. Zekiye'den Halit'in zlmesini bekleyeceine
dair sz ald. Gidip Rzgo Aa'y, gelininin yanma indirdi.
Zekiye'nin dileini dnrne bildirdi. Rzgo Aa da kayna
nasnn yannda kzna kez kimi dilediini sordu. Zekiye
nde de kaynanasnn elini gsne koydu, ayaklarm ge
lin odasnn tabanna vurdu. Rzgo Aa, kzn iki yznden
pt. Zekiye'yi Akal'da koyup Dizgeme'ye dnd.
Huvat o akama doru yalvar yakar Halit'i ambar odasn
dan kard. Olunu yanna alp, yats namazna Pir Abdal'a
vard. h Hac Musa'nn kapsna dayand. Hac Musa ok
tandr kitap amadn, muska yazmadn syleyip ilkin
Huvat'la Halit'i geri evirdi. Ama onlarn onca uzak yoldan
geldiini renince, ieri buyur etti, atlarm ahra ektirip
ayran getirtti. Olan biteni, Huvat'a ayr, Halit'e ayr anlatt
rp dinledi. Sonra Huvat'a darda beklemesini syledi, Ha
lit'i belden aa soyundurup karsna ald. Hac Musa, Ha
lit'in nne oturup nce okudu, fledi. Ardndan ufak ufak
katlara ince ince muska yazd. Muskalardan birini Halit'in
eline verdi. tekileri kara bir kabn iinde okuyup fleye
rek yakt. Halit kalkp giyindi. Hac Musa bu defa Halit'i d
ar gnderdi, Huvat' ieri arp karsna ald. nne ka50

ln bir kitap at. Kitabn bir o sayfasna, bir bu sayfasna

bakt. Huvat'a, Halit'i balayann adnn iki harfini, gznn
rengini, huyunu suyunu, boyunun uzunluunu, bir bir ver
di. "Sizden uzak, kara kuru, uzun burunlu, inat biri," de
di, Halit'i balamak iin krmz bir ipi, nikah kylrken krk
yerinden dmleyip karanlk bir yere attn, stne de
avu toprak satn syledi. "Ben bir muska yazdm ama,
ipi bulursan yazdmn hayr dokunur," dedi. lp bulunur,
her gn ipten bir dm zlrse, ancak o zaman Halit'in
kurtulacan syledi. lp bulunmazsa lene kadar bal ka
lacan bildirdi. lp bulunduktan sonra da krk dm
zlrken, Halit'in yastnn altna yeni gmlm bir l
nn mezar toprandan avu toprak koymak gerektiini
syleyip szn bitirdi. Huvat kalkp h Hac Musa'nn eli
ni pt. Muska'nn karln usulca cebine koydu. Oluyla
beraber gerisin geri yola koyuldu.
h Hac Musa'nn dedikleri ertesi gn sabahla beraber b
tn kyde duyuldu. Duyulmasyla herkes saa sola dald.
Her yanda el birliiyle krk dml krmz ip arand. K
yn btn samanlklar, ahrlar delik deik yokland. Ya
taklarn iine, sedirlerin altna bakld. Huvat krk dm
l krmz ipi getirene iki koyun vereceini aklad. Koyun
lar e, drde, bee kard. Zekiye boynunu bkp, eli y
reinde, krmz ipin bulunduu haberini bekledi. Halit kl
gibi bir benizle gnlerce kyn iinde ba nnde gezindi.
Atiye olunun bir yanda, gelininin bir yanda eriyip gittiini
grdke, evde yatak koymad skt. Yorganlarn ynn
didik didik att. Eikleri tek tek kazd. Duvar delii deme
di, merdiven alt demedi, her yana bakt. Kaplan pencerele
ri sktrd, duvarlar yktrd. Kim h Hac Musa'nn tari
fine uygun dyorsa, onun yolunu evirdi. Derken sonun
da okuyup fleyip namaza durdu. Ryaya yatmaya balad.
Krknc ryaya yatnda krmz ipin yerini buldu. Ryasn51

da ak sakall bir ihtiyarn elini pt. ihtiyar, Atiye'nin nne

dp, onu Cingita Bekir'in tarlasnn yamacndaki kalnt
lara gtrd. Huvat, Atiye'nin ryasn dinler dinlemez k
yn erkeini arkasna ald. Arayclarn her biri, bir eski ya
pnn iine dald. Az sonra Huvat eve gelip, urgan ald. Dir
mit'i yanma katp kalntlarn azndaki kr kuyunun ba
na vard. Urgan kznn beline balayp kuyudan ieri sal
d. Bir yukar karp bir aa sald. Dirmit yok dedike sv
d, sayd. Kuyunun azndan, "lyi bak, eekolueek," diye
bard. Kz yukardan talad. Derken Dirmit, akama do
ru

krk dml krmz ipi kuyudan kard. Krmz ipten

her gn bir dm zld. Halit'in yastnn altna en son

len Akallnn mezarndan alnma a"\'U toprak serpildi.
Evdekiler sevindike, Dirmit bir keye ekildi, ufald, b
zld. Gnlerce gznn nnde kara kara benekler uu
tu. Benekler bir ala, bir mora dnd. Bir byd, bir kl
d. Dirmit a bakamaz, karanlkta tahtalya kamaz oldu.
Sonunda alaya alaya Atiye'nin eteine yapt. Gndzle
ri ancak onunla ahra, kmese girebildi, tahtalya, baheye
kabildi. Geceleri srtn annesine dayamadan imkan yok
oturamad. Korkusu gn getike azalaca yerde artt. Art
tka onun bunun eteine yapmay, srtn birine dayayp
oturmay, yannda kim olursa, yanndakinin ya elini, ya aya
n tutmay alkanlk haline getirdi, huy edindi.
O, korkudan geceleri gizlice tulumbann bana inemez,

ay, yldzlar seyredemezken, Zekiye'nin yznde gonca

gller ald. Halit'in yannda belinde, ka kaldrp gz sze
sze, deirmen ta gibi dnmeye balad. O dndke Ha
lit elden ayaktan kt, akldan oldu. Daha akamn karanl
inmeden, bir, gzn Atiye'ye verdi; bir, uluorta Huvat'a
ne zaman yatacan sordu. O sorduka Huvat, gelini utanr
diye, ban bir o yana bir bu yana evirdi. Kimi gn a kar
nna, kimi gn yats okunmadan yataa girdi. O yataa ya52

tar yatmaz Halit, Zekiye'nin koltuuna girdi, eke eke ge

lin odasna gtrd. Gtre gtre Huvat'a uyku hastal
getirdi. Huvat utancndan yataktan kamaz oldu. Yemei
ni yatakta yemeye, namazm yatakta klmaya balad. Atiye,
Huvat abdest alacak, kamm doyuracak diye odadan oda
ya leen, gm, sini tad. Sonunda Huvat yata yata niyeti
bozdu. kide bir, "Atiye kz," diye kansnn nne, arkasna
durdu. Atiye evin iinde kaacak delik aramaktan, Halit'le
Zekiye'ye kova kova su tamaktan yoruldu. "Kalkn' iinizin
bana gidin," diye kocasn da, olunu da kyden kovdu.
Huvat'la Halit, Seyit'i yanlarna katp gittiler. Onlar gidince
Atiye derin bir "Oh! " ekti. Zekiye akama kadar gsne
vura vura i geirdi. Akam yzn edi, bir kenara ekildi.
O akamdan sonra da yznn erisi hi gemedi. Atiye ge
linini kzlarndan ayrmad. Nuber'e ne aldysa, ona da ay
nsndan ald, onunla bir rnek giydirdi. Ele gne yerindir
medi. Kyn tm gelinleri hah dokurken Zekiye'ye hal do
kutturmad. Her Halit'ten mektup geliinde, Zekiye'yi giy
dirip kuatp az alsn, ilenmitir diye Dizgeme'ye gezme
ye gnderdi. Ama Zekiye'nin yzn bir trl gldreme
di. Zekiye ne gelin olmaya alabildi, ne ayrla. Derken ba
n gstere gstere yataklara dt. Yznde renk, gzn
de fer kalmad. Yoklamaya gelenlerin kimi, "Taze gelin has
tal bu! " dedi, kimi Zekiye'nin gze geldiini syledi. Kim
seler Zekiye'nin derdinin aresini bilemedi. Atiye, gelininin
yzne renk gelsin diye, ona kna kna, kara zm erbetleri
iirdi. ehirden krmz krmz ineler getirtti. Ama ne yap
tysa iyi gelmedi. Sonunda Zekiye'nin hastaln oluna ya
zp, Halit'i kye ard. Zekiye kocasnn gelecei mjdesi
ni alr almaz yatan iinde dorulmaya, salarm taramaya,
yemee suya bir itahla azm amaya balad.
Halit o geliinden sonra, iten, ehirden kap kap kye
gelir oldu. Her geliinde, Zekiye'ye bir yeni ey getirdi. Ka51

rsnn bartsn bandan ald, nln belinden z

d. Zekiye ayandan topuk orabn karp naylon orap
lar giydi. Bir kyn diline dt. Atiye, gelinini suya, kap
komuya gtremez oldu. Halit ehre gider gitmez kyn
erkei kapsnda krkla doland. Halit kye gelir gelmez,
orada burada kavgaya tututu. Bir, Halit kyn delikanls
nn yolunu evirdi; bir, onlar Halit'in nne getiler. Derken
Zekiye'yle Halit'in aras ald. Zekiye Dizgeme'ye ks gitti.
Atiye dizlerine vura vura hasta dt. Halit gerisin geri eh
re dnd. Evin dirlii dzeni kalmad. Huvat ok gemeden
bir kzgnlkla kye kt geldi. Gelir gelmez ky meydann
da bard ard. Kyn iki delikanlsn evire evire her
kesin ortasnda dvd, kim gelinine laf syledi, kim olu
nun yolunu evirdiyse onun kapsna dayand, svd sayd.
Adn onca yldan sonra "Komser Huvat"a kard. Gidip ba
basndan Zekiye'yi geri ald, kye getirdi. Zekiye kaynanas
nn elini pp nne yeniden nlk kuand. Ban balad.
Huvat kylye kzgnlndan Akal'da duramad. Zekiye'yi
getirdii gnn akam, "Banza Seyit olan yollarm," de
yip kyden ayrld.
O gitti, Seyit geldi. Geldi ki ne geldi. "Ha babam beni ev
dekilere gz kulak olaym diye gnderdi," demedi, "Ben de
likanl deil miyim, kz, beni de ever," diye Atiye'nin tepe
sinde gezindi. Elmas'n nne geip yolunu evirmekten
Atiye'ye laf koymad getirdi. Atiye, "Olum, elin szl k
znn peine dolanma," dediyse de dinletemedi. Elmas'n
annesi iki gne bir Atiye'ye ikayete geldi. Abisi, "Komser
Aa'nn hatr olmasa ekip vuracam, bacmn yakasn b
raksn," diye haberler gnderdi. Seyit yenilmedi. Beline bir
tabanca takt, ceketinin koluna, orabnn iine bir kama
soktu. Elmas' karmaya kalkt. Elmas bara bara ky
ayaa kaldrd. Seyit'i baklayp merdivenin bana devirdi
ler. Kyn delikanllar, al kanlar iinde Seyit'i Atiye'ye ge54

tirdiler. Atiye olduu yere yld. Nuber annesinin yanna

dp bayld. Dirmit'le Mahmut uykulu gzlerini Seyit'in
kanlar iindeki gsne verdiler. Zekiye, Seyit'in yarasna
bir avu tuz basu. Bann altna kolunu yastk etti. Bir yan
dan alad, bir yandan Seyit'in terini sildi. O vakte kadar du
yan ekildi, geldi. Kyn birka erkei, arabaya at koup Se
yit'i kucakladklar gibi hastaneye gtrdler. Kadnlar top
lanp sabaha kadar Atiye'nin ban beklediler. Atiye dizle
rine vura vura sabah zor etti. Sabah iyi haberle geldi. Seyit
lmden dnd. Elmas'n adn sayklaya sayklaya Azrail'i
yendi. Hannan sonu hastaneden kp kye geldi. O gelme
den Elmas', amcasnn on iki yandaki olu, amcas Tan
Oca'nda gk alunda kaldndan beri szls, Ali olan
la evlendirdiler. Kyl dnn ardndan gnlerce Elmas'm
gzelliini, alaya alaya gznde ya koymayp akttn,
onun gnlnn de Seyit'te olduunu, ama amcasnn hatra
sna beli knk, olann yannda boynu bkk kaldn ko
nutu. Bir, Ali olana; bir, Elmas'a acdlar; bir, gsn tu
ta tuta kyn iinde avare gezinen Seyit'e laf dokundurdu
lar. Atiye olunun bir delilik daha etmesinden korktu. Hu
vat'a Seyit'ten urun bir mektup yazd. Huvat havalarn so
umasna yakn kye geldi. Gelir gelmez, ha olum ar ya
radan kurtuldu, lmden dnd demedi. Evire evire Seyit'i
dvd. Alp gtrd.
Ev sessiz, ssz kald. K geldi, kpek kan yad. Kar ka
plan, yollan tuttu. Evin iinde herkes olan biteni unuttu.
Bir tek Dirmit unutmad. Gzlerini her yumuunda abisi
nin kanl gs, duvarlara yaslana yaslana alamas gz
nn nne geldi. Gzn her anda, yataktan kalkt gi
bi gizliden gizliye Elmas'm yanma gitti. Gzlerini ses etme
den Elmas'a verdi. Elmas ekine ekine Dirmit'i sevdi.

Ku

cana oturtup salarn tarad, ona mendil oyalad, bez be

bek yapt. Bebein stne Dirmit'in adn iledi.

Atiye ne d515

tiyse kznn ayan Elmas'm kapsndan kesemedi. Bir, d

man kapsna gidenin bana ktlk gelir diyerek Dirmit'i
korkuttu; bir, vurup dizinin dibine oturttu; bir, "Senin den
gin mi Dirmit, parmak kadar ocukla ne oyalanp yatyor
sun," diye Elmas'n yoluna durdu. Ama Elmas'la Dirmit'in
pnar balarnda duvar diplerinde sarlp koklamalarnn
nne geemedi. Sonunda Dirmit'in eve deil, ele dkn
olduu, annesini kardelerini deil, eli sevdii dncesi
ne kapld. Dirmit'i snamak iin onu uykudayken usul usul
sesleyip, kendisini mi Elmas' m daha ok sevdiini sordu.
Dirmit uykulardan alaya alaya uyand. Srayp Atiye'nin
boynuna sarld. Atiye, "Hadi kanck, sen bizi sevmiyorsun
ki ! " diye kz tutup tutup itekledi. Kz hem uykulardan etti,
hem sorup itekleye itekleye akna evirdi. Dirmit, annesi
nin boynuna dolanamaz, koynuna giremez oldu. ine kor
ku girdi, phe dt. Ban ne eip evin iinde sulu su
lu gezindi. Elmas'n yapt bez bebeini kaldrp bir kenara
att. Elmas'n oyalad mendilini cebinden kard. Ama El
mas'm kendini kucana alp sevmesini, okaya okaya sa
larm taramasn aklndan karamad.
"Elmas gelini ok zledim, tulumba. "
" O da seni zlemi, Dirmit kz."

"Kime sylemi?"
"lnce ince yaan kara sylemi. "
Dirmit, Elmas' zledike iindeki pheyi, korkuyu att.
Dt sululuk duygusundan yakasn kurtard. Gizlice
Elmas'm yanma gitti. Boynuna sarld.
O k ortasnda tulumba yine dondu. Dirmit, her sabah er
kenden tulumbann azna scak su aktt, kolunu gvdesini
ovdu. Haftn temizledi. Ama tulumba dile gelmedi. Dirmit
yine de gnlerce bkmadan usanmadan tulumbann bana
indi, kulana eildi, avaz avaz bard, elini tulumbann a
zna soktu, kolunu bkmeye alt. Tulumba sonunda da56

yanamad, alad. Dirmit onun boynundan aa ince ince

ya szldn grr grmez, tulumbann kendisiyle ko
nuamad iin ok zldn anlad. Tulumbann yan
kollaryla kurulad, yzn, kolunu, gvdesini okayp ya
nndan ayrld. zntsnden geceleri tulumbaya bakama
d, girip karken tulumbadan yana ban evirmedi. Kim
selere belli etmeden karn kalkmasn, kn bitmesini bekle
di. Yine kimselere belli etmeden, o k kye bir uan gel
mesini bekledi. Gnler gelip geerken, bir yandan tulumba
nn zleceine sevindi, bir yandan uan gelip Akal'ya
konmamasna zld. Atiye'nin, "Aha komnist, geberesi
ce," deyip bir ua gsterdiinden beri dne dne iin
iinden bir trl kamamasna ramen, retmenle uak
arasnda ba kurdu. Gkyznn her grlemesinde, koup
tahtalya kt, ellerini gzlerine siper edip gkyznde
retmenini arad durdu. Her kyn stnden uak gelip ge
tiinde ayaklan Dirmit'i okula doru srkledi. Dirmit ken
dini kf kokan sralarn arasnda buldu. Kyn ocuklar,
eski aln iinde salncak kurup yemliklerde saklamba oy
narken, Dirmit, Atiye'den gizli, defterini kamna sokup, kar
lara bata ka okulun yolunu tuttu. O k kye retmen gel
medi. Ama karlarn erimeye balad, topran buusunun
g tuttuu sralarda, kocaman kanatl bir uak, tarlalarn
stnden, alaktan uup havaland. Kamnn stne dnp,
damlarn tepesine doru szld. Uan grltsnden ev
ler sallanp sarsld, gvercinler rkp havaland, ocuklar
korkup alad. Uak dne dne bir yksee ekildi, bir tar
lalara kayp takla att, bir damlarn stnde bumunu havaya
dikti. Seyre kan kyllerin yreini azna getirip herkesi
bir merakta koydu, ald bam gitti.
O gn, akama doru, kyn iinde, kasabann zengin

lerinden, Hac Talip'in damadnn pilot olduu, nianls

na gsteri olsun diye, arada bir gelip bu yrelerde kyle57

rin banda durduu haberi duyuldu. Haberin duyulmasy

la, kadnlar gslerine vurdular. Gkyzne baka baka Al
lah kavutursuna durdular. O gnden sonra da her uak ge
iinde, damadmz kye geldi, gitti diye, uan grlts
n duymayana, bulutlan yara yara getiini grmeyene ha
ber ettiler.
Dirmit kyllerin kyn stnden gelip geen her ua
n ard sra i geirip, "Allah kavuturur inallah," diye ac
ya acya baktklarn grdke, kime, neye inanacan iyi
den iyiye ard. Hele aradan ok gemeden, Hac Talip'in
damadnn da komnist olduu haberinin kyde yaylma
syla, kyllerin her uan arkasndan kfr edip kaplar
n rtp ieri ekilmelerinden sonra, akl bandan gitti. Ne
reden gelip nereye gittii, gkte nasl durduu, onca grl
ty neresinden kard bilinmez uan komnist, ko
mnistin retmen olduunu dne dne, iinde gittik
e byyen bir merakla gezindii yetmiyormu gibi, bu de
fa uan damat, damadn da komnist olduunu duyunca,
iin iinden kmas imkansz hale geldi. Sonunda komnis
tin de, uan da cin olduuna karar verdi.
Verdi ama, bu defa da aklna eytan girdi. Cinlerin yerin
yedi kat altndaki evlerinden, istedikleri zaman yeryzne
ktklarn, insanlarla bir, onlarn gzne grnmeden ya
tp kalktklarn, ayn kaktan yemek yiyip ayn kaptan su
itiklerini bildiinden, sonunda cin olduuna karar verdii
retmeninin de Akal'da olduunu, kimsenin gzne g
rnmeden okula gidip geldiini dnmeye balad. Cinle
rin insann gzne ancak, onlarn stne iendiinde, ayak
larna kaynar su dkldnde, eikleri besmelesiz atlayp
besqelesiz yatp kalkldnda, helada Allah'n adn anp
dua okunduunda grndklerini duyduundan, re.tme
. nini grmek iin onu kzdrmann tek yol olduuna karar
verdi :K;ar ;erdikten sonra da, kyde duvar dibi, kap n,
58

kllk koymad, neresi aklna dtyse oraya gidip besme

lesiz iedi. Cinlerin yerin yedi kat altndan, olsa olsa karn
ca deliklerinden, kstebek yuvalarndan, topraktaki atlak
lardan kacaklarn dndnden, kyde karnca deli
i, kstebek yuvas, toprak atla brakmad, saa sola ocak
kurup su kaynatt. Deliklerden ieri kaynar sular boaltt.
Cinleri iyice kzdrmak iin sabahtan akama kadar kuyu
talad. Talad kuyularn bana gelip alsnlar, retme
nine onu aradn haber versinler diye salarndan yoldu
u tutamlan brakt.
Kyller, Dirmit'in kyn bana bir uursuzluk getirece
inden korktuklar iin, onu bahe duvarlarna yanar ya
namaz talamaya, arkasndan svp saymaya baladlar.
kide bir toplanp toplanp Atiye'ye ikayete geldiler. Ati
ye'den kzn ekip dizinin dibine oturtmasn, hocaya gt
rp okutmasn istediler.
Atiye oktandr Dirmit'in stne varmann daha kt so
nulara yol aacam, alp ban cinlerin diyarna geceini
dndnden, onu kendi haline brakt. Brakt ama, ba
na bir ktlk getirecei korkusuyla evin iinde eli yrein
de doland. Sonra Dirmit'ten habersiz peine dt. Ne yapt
n, nereye gittiini keifledi. Sonunda onun arkas sra tar
la tarla gezinmekten yoruldu. Kzn yakasn brakt. ekilip
evine oturdu. Dirmit tm yollan denedi, retmenini bir tr
l gremedi. Bu defa karnca deliklerini, kstebek yuvalar
m brakp okulun evresinde dolanmaya balad. Kf kokan
sralarn arasna, kara tahtann altna, okulun i kapsna, d
kapsna kaynar sular dkp bahe duvarnn dibine boydan
boya iedi. Sonra duvarn bana oturup retmenin grn
mesini bekledi. Ve sonunda okulun iinde bir karartnn ge
zindiini grd. Grmesiyle gzn iyice okula vermesi, ka
rartnn okulun knk pencerelerinden birinin nne gelip
durmas, pencereden atlayp baheye inmesi bir oldu. Dirmit

korkudan bara ara kap kendini eve zor atu. Nefes nefe
se Atiye'ye okuldan, kafasn gzn karalara sarm, karalar
giyinmi bir cinin kun, cinin pantalonunu synp kyn
iine kadar arkasndan kovaladn anlatt. Atiye ses kar
madan kzn dinledi. anm bana rtp, kap kom.usu Ka
mer Kadn' Dirmit'in yanna getirdi. Kamer Kadn, Dirmit'e
grdn bir daha anlattrd. Bu cinin bu yrelerde "Kiner
Olan" adyla bilindiini, asl yerinin Kahveci Ky'ne giden
yolun yamacndaki aalk bir tepe olduunu, arada bir de
gelip, evre kylerde dolandn, erkeklerin gzne grn
meyip kadnlarn yoluna durduunu syledi. Syler syle
mez de, kylye haber euneye gitti.
Kiner Olan, ilk olarak pnann aas:;da, iki yam ceviz
aalanyla evrili dar sokakta Durdu Onba'nn gelinlik k
z Aygl'n gzne grnd. At kinemesine benzer bir ses
kararak kzn yolunu evirdi. Pantalonunu syrp n
ne durdu. Aygl'n bara ara dar sokaktan gerisin ge
ri pnara doru kamas, pnann bana kp Kiner'in n
ne durduunu kl gibi bir benizle gelip geene anlatmasy
la, kyn iinde bir korkudur ald, yrd. Gelinler kzlar
pnara, tarlaya, baa gidemez oldular. Kyn erkei erkek
odalarndan kp, duvar balarnda topluca "Allahla" oku
maya baladlar.
Kiner, her duay ezbere bildiinden, kendisini karmak
iin dua okunduunda, o da okunan duay okuyup dua
nn etkisinden kurtulur, bu yzden dualar yolunu kapauna
ya yetmez, dua duvanndan atlayp istedii yerde gezinebi
lirdi. Ama "Allahla"nn bir yerini okuyamaz, orasna gel
di mi dili dnmez, dilini bir trl evirip duay bitiremedi
inden "Allahla"yi ineyip geemez, kfr bast gibi ka
ar, ancak duann etkisi geerse geri gelirdi. Bu yzden Ak
al'da gnlerce aralksz olarak "Allahla" okundu. Sonun
da Kiner, kyn yamacnda kyllerin duay kesmelerini
60

bekleye bekleye yoruldu. Akal'ya girmekten, gelinin kzn

nne geip pantalonunu syrmaktan, donunu indirmekten
vazgeti. Ama Akalllara kzdndan Kahveci Ky yakn
larndaki aalk yerine dnmedi. Akal balarnn gerisin
deki kayalklara yerleti. O gnden sonra kyn gen kzlan
o kayalklarda ellerine kna yakamaz, kengel sakz st top
layamaz hale geldi. Kadnlar tek balarna baa gidip gele
mediler. Ve o kayalklara "Kiner Olan Kayal" adm ve
rip lanetlediler.
O kayalklar lanetledikleri gibi, Atiye'nin kk kz Dir
mit'i de lanetlediler. Kiner'i kyn bana onun kard
m, orada burada besmelesiz gezinip cinlerin ayana, yz
ne iediini, kaynar sulan saa sola dkp stlerini balar
m yaktm, kyde kuy brakmayp iini tala doldurduu
nu, sonunda cinleri kzdrdn ve cinlerin de kylye ezi
yet olsun diye Kiner'i eli yolladklarn sylediler. Ve zaten
Cinci Memet'in de bu kza adl adnca entik atp iaret koy
duunu bahane ederek Atiye'ye, "Ya kzn eve kapatr, bir
diree balarsn, ya da alp bu kyden gidersin," diye bask
na geldiler.
"Ah Dirmit kz ! Ah Dirmit kz ! "
"Ne olursun tulumba, alama."
"Nasl alamam, Dirmit kz.
Bu bahar, amadan topraa dt tomurcuklar.
Dediler, bir gzn uyku tutmayammz vard.
Yrei arpa arpa, bir seyre durammz vard.
Toplard tek tek solup dklen yapraklarmz, saklard
koynunda.
Biz onun iin dal srp yaprak verirdik, Akal bahele
rinde.
Onun iin tomurcuklanr, onun iin kat kat alrdk.
Gn domadan koard, su yollarndan geer, duvarlar
aard.
61

Gelmedi bu bahar, gelmedi ok bekledik."

"Ah tulumba! Ah tulumba ! "
"Ne olursun, Dirmit kz, alama."
Dirmit o bahar kyllerin basks yznden evin atal ka
psndan dar kamad. Atiye kyllerin aklna uyup Dir
mit'i balamad. Aslnda Dirmit'i daha nce balad ve Dir
mit'in bu yzden ar bir hastala yakalandn bildiin
den, kzm ikinci bir defa balamaya ekindi. Onun evin
iinde, bahede serbest gezinmesine izin verdi. Verdi ama
gzn de kzn stnden bir an olsun ayrmad. Dirmit'in
sk sk tulumbann bana gitmesinden, tulumbayla konu
masndan huyland. Kzn tulumbann bana gitmesini ya
saklad. Dirmit tulumbann bana varamaz olunca, oyalan
mak iin sabahtan akama kadar helik talardan ufak ufak ev
yapmaya, talan bahenin bir orasna bir burasna ymaya
balad. Atiye ilkin Dirmit'in talan st ste, yan yana diz
mesine ses karmad. Ama Dirmit talarla konua konua
gezinmeye, talarla sofraya oturup koynunda talarla yataa
girmeye balaynca, talardan da huyland. Onun bu talar
la cinlere ev yaptm, evin iinde cinlerle beraber gezindii
ni, her yam cinlerle doldurduunu dnd. Dirmit'in elin
den talan alp baheye frlatt. Talarla oynamasn, ev yap
masn, sonra da eline ta almasn yasaklad. Dirmit, bu de
fa oyalanmak iin sabahtan akama kadar tahtaldan bahe
de yl duran kuru otlarn stne atlamaya balad. Bir ko
arak tahtalya kyor, bir bararak kendini otlarn stne
atyordu. Atiye, ilk balarda, yalnzca, Dirmit'in ot ynn
datp baheye yaymasna kzd. Ama sesini de pek kar
mad. Sonradan sonraya aklna eytan girdi. Dirmit'in atlar
ken elini cinlere verdiini, onca ykseklikten atlayp da bir
yanm krmamasnn tek yolunun bu olduunu dnmeye
balad. Dirmit'e tahtalya kp, otlarn stne atlamay da
yasaklad. stelik bir anlk dalgnlna getirir de, elini cinle62

re verir, yeniden atlamaya kalkr diye, eline dirgeni alp ot

ynn tahtalnn altndan kaldrp kar duvarn dibine g
trd. Dirmit bu defa radyonun bana geti. Sabahtan gece
yansna kadar radyo kurcalamaya balad. O baheden eki
lip ieri girince, Atiye de derin bir soluk ald. Dirmit gnler
ce radyonun bandan kalkmad. Radyoyu kurcaladka me
rakland, meraklandka kurcalad, derken kza bir hal oldu.
Bir radyoyu kurcalamaya, bir tahtalya kp gzn duvar
larn, aalarn glgesine vermeye balad. O radyonun ba
na geip, tahtalya kp gzn glgelere vermeye bala
ynca, Atiye bu defa yeniden huyland. "Ne ikide bir tahta
lya kp duruyorsun, kz, ne aranyorsun geberesice?" di
ye Dirmit'i sorgulamaya balad. Dirmit, o sorup arkas sra
bir tahtalya bir radyonun bana koup durduka, "Hi," di
ye omuz silkti.
Atiye'yi deli divaneye evirdi. Sonunda kp tahtalya
oturmaya, aacn glgesi tulumbann bana vurur vurmaz
gelip radyoyu amaya balad. Atiye, Dirmit'in oturup otu
rup gelip radyoda her gn ayn eyi karp dinlediine ahit
olduktan sonra, kzndan iyice ekinmeye balad. tlkin kor
kusundan Dirmit'in radyonun bana oturmasna bir ey di
yemedL Ama ne kadar gzledi, ne kadar, "Kzm, knal k
zm," diye Dirmit'in arkas sra gezindiyse, onun her gn
vakti vaktine radyonun ne alp ne syleyeceini bilip bi
lip radyoyu tam vaktinde amasna akl sr erdiremedi. So
nunda Dirmit'e cinlerden haber geldiini dnmeye ba
lad. Byle dnmeye balaynca korkusu byd. Dirmit
uyurken bir gece kalkp radyoyu samanla saklad. Kzna
da tahtalya kp oturmay yasaklad. Dirmit, gnlerce Ati
ye'nin eteinde dolanp, "Kz, glgelerden bildim valla," de
diyse de Atiye inanmad. stelik Dirmit glge dedikten son
ra ondan iyice huyland. "Glgelerden seni ambar odasna
kilitleyeceimi de bildin mi?" deyip kz ambar odasna ka63

patl. Geceleri Dirmit'i ambar odasndan karp gzn on

dan ayrmadan yataa soktu, uyuttu. Gndzleri gerisin geri
ambar odasna koyup stnden kapya kilit vurdu. Dirmit,
"Beni kar buradan, kz," diye yalvarp alad. Alamaktan
yorulunca, ambarn iine girip bulgur stnde uyudu. Kalk
t, ambar odasnn penceresinden gelip geen yolcuya, er
iye bard. Bara bara tkr kurudu. Alaya alaya
gznde ya kalmad. Bulgur stnde yata yata hastaland.
Her yan bulgur bulgur kabard, kabuk balad. Hastalann
ca Atiye, kz ambar odasndan kard. Ama Dirmit yanna
kimseleri yanatrmad, bir yandan inledi, bir yandan yan
na yakn geleni tekmeledi. Hele Atiye'yi dman belledi. Ya
nma yanar yanamaz, sandan tutup dini yzn trma
lad. Neresi eline geldiyse orasn srd. Atiye sonunda, kz
nn gzne cinlerin kendi klnda grndn dne
rek dizlerine vura vura Dirmit'in bandan ayrld. O iyile
ip duruluncaya kadar da yanna yanamad. O yanamayn
ca Nuber de korkudan kendini geri ekti. Atiye kznn ci
ni oluna srar diye korkup Mahmut'u da ablasnn yanma
fazla sokulmamas iin tembihledi. Hastal boyunca Dir
mit'e bakma grevi Zekiye'ye verildi. Dirmit ilk balarda Ze
kiye'yi de tekmeledi, salarn yoluk yoluk etti. Ama Zekiye
her defasnda gzlerinden iri iri ya dknce, Dirmit yenge
sine acd. Hele yengesinin kendisini gsterip gsn tut
masndan sonra, onun korkudan byle yaptn anlamad.
Kendisini ok sevdii iin elini gsne koyuyor sand. Onu
yanma yanatrmaya, onunla iaretlerle konumaya balad.
Dirmit, Zekiye'yle konua konua ald. yileip ayaa kalk
t. Ama ayaa kalktktan sonra da annesiyle konumad. Ati
ye, kznn gnln almak iin, onun bahede, hatta atal
kapnn dnda oynamasna gz yummaya balad. Ama ar
tk Dirmit'in ad kyn iinde cinli kza ktndan kimse
ocuunu Dirmit'le oynamaya brakmad. Dirmit arkada64

sz kald. Arkadasz kalmas bir yana, kyn iinde tek .

na gezinemez hale geldi. Nereye vard, hangi kapnn n
ne durduysa kafasna ta yad. Kyn ocuklar onu g
rr grmez yol deitirdiler. Kadnlar Dirmit'in kaplannn
nnden geiinde, onun her pnarn bana knda,

Ati

ye'ye ikayete geldiler. Erkekler bahelerde Dirmit'in yolunu

evirdiler, nne getiler. Dirmit, kyn evlerinin kapsn
talaya talaya gerisin geri eve ekildi. Atiye, kzna acdn
dan getirip radyoyu nne koydu. Talarla oynamasna, tu
lumbayla konumasna izin verdi. Ama Dirmit'in gnln
alamad. Dirmit tulumbayla konutu, gvercinlerle, tavuk
larla konutu, Atiye'yle konumad. O Atiye'yle konuma
d, kardeleri Dirmit'in cini stlerine srayacak diye korku
dan onunla konumadlar. Dirmit evin iinde yalnzca Ze
kiye'yle konutu. Zekiye de evin gelini olduundan, aresiz
Dirmit'in cinini yzne vuramad. Ona ba sallayp gz sz
d. Ka kaldrp indirerek, elleriyle trl trl iaretler ya
parak, oturup kalkarak, bel bkp diz kerek onun szle
rine karlk verdi.
"Tulumba, Elmas geline gitsem o da beni talar m?"
"Talar m hi, Dirmit kz. "
"Ama gitmem."
"Niye gitmezsin?"
"Talarsa diye gitmem."
"ok mu zledin Elmas gelini?"
"ok zledim."
"yleyse git."
"Gitmem."
Ama Dirmit dayanamad. Gnlerce tulumbann evresin
de gitsem mi, gitmesem mi diye doland. Bir le zeri atal
kapdan koa koa dar kt. Kyn sokaklarndan yel gibi
geti, su gibi akt. Elmas gelinin kapsn ald. Elmas gelin
Dirmit'i talamad ama, onun cininden ekindiinden

kap15

y amad, onu kucana almad. Dirmit gerisin geri eve do

ru komaya balad. Dar sokakta kyn ocuklar Dirmit'in
yolunu evirdiler. Salarn yoluk yoluk ettiler, kafasna ta
la vurup yardlar, stn ban yrtp bararak kyn ii
ne daldlar. Atiye kzn al kanlar iinde dar sokakta alar
ken buldu. Kucana alp burnundan soluya soluya eve ge
tirdi. Dirmit'i sedire uzatr uzatmaz bara ara evden k
t. Kyde ne kadar ev varsa hepsinin kapsn ald. Yakalad
ocuu yere yatrp dvd. Ky muhtarna, ihtiyar heyeti
ne ikayete vard. Bir daha kzn elleyen olursa kyn ba
na jandarma karacana yemin etti, ekildi eve geldi. Gelir
gelmez oturup kocasna mektup yazd. Huvat' kye ar
d. Huvat mektubu okur okumaz deliye dnd. Gece yanla
n yollara dt, iki gn sonra kye indi. lner inmez kznn
elinden tuttu, beline tabancay soktuu gibi ky meydanna
kt. Babas, "Kim talad, kim yolunu evirdi, kim kafan
yard, gster," diye sorduka, Dirmit ban yere ykt, sustu.
O sustuka Huvat bard. Bara bara fkesini yenemedi.
Kaplara, duvarlara tabanca skt. Kyn altn stne getir
di. Birka gn Dirmit'in elinden tutup kyn iinde gezindi.
Onu pnarn bana, baa, tarlalara gtrd. Ama bir deri bir
kemik, benzi soluk, boynu bkk koyup gitti. Giderken de
Atiye'yi olandan bitenden haber etmesi iin tembihledi. Dir
mit'i rahat brakmazlarsa Seyit'i ya da Halit'i gnderip onu,
yanlarna, ehre almaya karar verdi. Aynca, dllerin ehirde
sefillik ektiklerini, evi de ykleyip ehre gtrmeyi dn
dn Atiye'ye tlatt.
Atiye, Huvat'n azndan ehir lafn duyar duymaz he
men hazrla kalkt. O daha aln bana kmadan ocuk
larna, gelinine mjdeyi verdi. Zekiye ilkin srayp ellerini
birbirine vurdu, evin iinde drt dnd. Sonra, annesi, ba
bas, kardeleri aklna dt. Yz kl gibi oldu. ekilip eli
brnde bir yana oturdu. Nuber, kanavie inesini bar66

tsnn ucuna ineledi, azm annesine verdi, ses etmeden

onu dinledi. Sonra bam yeniden iinin stne eip gece ya
nsna kadar "Elti eltiye kst" iledi. Mahmut olan ortal
a dp oynad. Dirmit o oynarken usulca kalkp tulumba
nn bana vard.
"Tulumba, duydun mu babam bizi gtrecekmi. "
"Duydum Dirmit kz, duydum."
Sen camdan bakarken, azm aya dikip
Onun iin itler gibi uludum."
"zlme, seni de gtrrm yanmda. "
"Gtremezsin Dirmit kz."
"Gtremezsem gitmem."
"Gidersin."
"Tepinirim, alann."
"Tepine tepine, alaya alaya gidersin."
"Gitmem, grrsn kaann."
"Nereye kaarsn cinli kz? "
Atiye, o ba bozumundan sonra hazrla balad. Onun
hazrla balamasyla haber tm kye yayld. Kyn kadn
lan helallemek iin Atiye'nin kapsn almaya balad. K
yn erkekleri birer ikier gelip ahra girdiler. Ahrdan inek
leri, keileri, kuzular, camz, camz yavrularm dar etti
ler. Kuyruklarn, kulaklarm eke eke srtlarm svazlayp
altlarna eildiler, yere meldiler, duvara yaslanp uzaktan
gzlerini hayvanlara verdiler. Hayvanlar brakp dama k
tlar, bahede gezindiler. Tulumbann bana toplanp azm
kolunu incelediler, gcrtsn dinleye dinleye su ekip iti
ler, kp gittiler. Gidip geri geldiler. Hayvanlar ahrdan alp
tek tek gtrdler. Damda yl duran haymay, damdan in
dirdiler. Samanlktan saman dar alp boalttlar.
Kadnlar toplanp toplanp erite kesmeye, kuskus dk
meye geldiler. Atiye'nin ununa, bulguruna yardm ettiler.
Yataklar skld, ynler yunaa ykanmaya gitti, ambar bo67

altlp uvallara dolduruldu. Zekiye, anasn babasn gr

meye, Dizgeme'ye gitti. Nuber acele acele dokuyup son ha
ly bitirdi, kesti. Hal tezgah satld. Gzerler, dirgenler, ya
balar, deirmen ta, her biri, bir eve datld. Datldk
a, kyn iinde Zekiye'nin gzellii yeniden dillere d
t. Dirmit'in cini unutuldu. Seyit'in Elmas' sevip sevip ala
mamas kylnn iine dert oldu. Nuber'e dnrc gelin
di, Mahmut kucaktan kucaa gezindi. Alamalar, at yak
malar, toplanp trk armalar balad. Dirmit artk kyn
iinde duvar diplerine sine sine gezinmekten kurtuldu. K
yn ocuklar onunla helheli, elik omak oynamak iin ya
ra kalkt. Kyn erkei, eskiden olduu gibi, "Kei kz" di
ye, onu kucaklarna almaya, sevmeye halad. Ama Dirmit
erkeklerden, kadnlardan, ocuklardan kat. Kyn iinde
tek bana dolat. Hem dolat, hem duvarlarla, su yollary
la, tomurcuklan dklm, yapraklan solmu gl aalary
la, rzgarla, pnarla konutu. Bir yandan konutu, bir yan
dan saklanacak yer arad. Kyn tm ahrlanm, bahelerini
gezindi. Balarda, kayalklarda doland. Her gn korka kor
ka okulun yolunu tuttu. Sralara tek tek oturdu. Her bir pen
cerenin nnde durup kye bakt. Bir bakt, bir alad.
Atiye, evin iinde ylk gibi bir o yana, bir bu yana ko
turduka, Dirmit'in umutsuzluu byd, ky koyup gi
deceklerine gerekten inanmaya balad. Kyn erkei ge
lip de ahrdan son inei kard gn yaral bir it gibi, bah
ede uluya uluya doland. llkin inein nne durdu. Kyn
erkeini taa tuttu. Erkekler inei eke eke alp gtrdk
ten sonra da, akama kadar ahrda oturdu. Yemliklerin iin
de alarken alarken uyudu. Ryasna camz yavrusu girdi.
"Camz yavrusu alyor kz anne."
"Alamak deil onunki geberesice."
"Kara gzlerinde yumruk gibi ya grdm.
Beni grnce brakt samanlarn stne. "
68

Camz yavrusu Dirmit'in ryasnda ipini kopard. Kumla

n, olaklar ineyip ahrdan kat. Drt bir yana tekmdcr
savurup bumunu yere srte srte kt. Gzlerinden ate
ler sat. Eli dirgenli, urganl kalabal pei sra srkleyip
"Kiner Olan Kayalklan"ndan geip yamaca, oradan baa.
ta armutlu yola dt. Kimseler kara malan boynuna il
mii geiremedi, kamna dirgeni saplayamad.
Dirmit uyanr uyanmaz tulumbann bana gitti. Ryas
n ona yordurdu. Ondan kara malan hangi ahrda bal ol
duunu rendi. Gizlice kara malan yanna gitti. Kam
m okad, srtna dayand, koklad. Sabah erkenden yeniden
malan nne geti. Malaa ta armutlu yoldan neden ge
ri dndn, neden kap gitmediini sordu. Malak koca
man kara gzlerini Dirmit'in yzne evirip ona uzun uzun
bakt. Kara iri gzlerinden sel gibi yalar akt. Dirmit kara
malan alamasna dayanamad, onu alarken brakt. Ko
a koa dalara ku. Gzlerine yamur suyu birikmi knal
kayalara, kovuklarnda kendisini saklayp saklamayacaklan
m sordu. Kayalar, "Kovuklanmz tavanlara yuvadr," dedi
ler. Ama Dirmit'in dkt dillere dayanamayp onu sakla
yacaklanna yemin ettiler. Dirmit'e aputlu alnn kendisine
ks olduunu, onun yanma vanp dallarn okamay unut
tuunu, beline bez balayp dilekte bulunmadn syledi
ler. Dirmit aputlu alnn yanna kotu. Srtn gvdesine
dayayp altna oturdu. aputlu alyla konutu. Entarisinin
eteini yrtp aputlu alya verdi. Dileini diledi. aputlu
al Dirmit'i kengel keven otlarna, dalayan ieine, diken
li kangala gnderdi. O gn Dirmit kyn yamacnda, tarla
snda ne kadar ot aa varsa hepsini tek tek yoklad. o
luk'ta yzn ykad. Sat Deresi'nden kendini suya atu. Kur
baalarla vraklad, kamlardan bana cin klah rd. Sav
mam'da biilmi meray dolan. Gmen kularn

bo bra

kp gittii yuvalarn banda trk ard, at yaku. Taz:da

nn srtna binip akama eve geldi. atal kapdan ieri girme

den Mahmut'tan babasnn geldii haberini ald. Gerisin geri
dnp tarlalara doru kamaya balad. Huvat, bara bara
Dirmit'in arkasna dt. Kalntlara kadar kovalad. Kr ku
yunun banda onu yakalad, kucana alp zorla eve getirdi.
O sabah ev satld. Zekiye, Rzgo Aa ve Sose Kadm'la bir
likte kye indi. Onlarn kye inmesiyle evin iinde ine ata
cak yer kalmad. Kadnlar Atiye'nin yannda, erkekler Hu
vat'm yannda toplandlar. O gece kyn evlerinden sini si
ni yemek tand. Sabaha kadar oturuldu. Bir aland, bir g
lnd, bir sylendi. Atiye'ye, Nuber'e, Zekiye'ye oyal yaz
ma, mendil verildi. Dirmit'e bez bebek, Mahmut'a ku lasti
i yapld. Ddk delindi, kaval oyuldu. Halit ayn, Seyit ayn
anld. Karlkl szler verildi, szler alnd. . .
Dirmit ban cama dayayp sessizce tulumbann kuyru
unu sallamasn, azn aya dikip ulumasn seyretti. Seyre
de seyrede yrei tat. Usulca kalkp baheye indi. Tulum
bann bana ban dayad. Bir tulumba alad, bir o alad.
Onlar alarken ay tarlalarn stne dp paraland, yl
dzlar snd.
O sabah erkenden Nuber Dudu'nun mezarlna gidildi.
Mezarln topra tatan, ottan temizlendi. Baheden sk
len susam iekleri Nuber Dudu'nun mezarna dikildi. Dua
edildi. Dudu Kadn'a her yln baharnda yanna gelinecei
ne dair sz verildi. Aland. Can iin erez, incir datld.
Topluca tarlalara, baa gidildi. Her tarlann banda, zm
ktklerinin, aalarn dibinde i geirildi. Oradan meraya,
Sat Deresi'ne, oluk'a geildi. Dizler yere, gzler ge ev
rildi. Yukarda yeil bal, kl karnl kular utu. Aada ta
zlar kotu, kepenekler kuyruk sallad, kurbaalar vraklad.
aputlu allara al yeil bezler doland. Nuber'le Zekiye'ye
kyn gelinleri kzlan, kayalklarda, karde knas yaktlar.
Knadan sonra, gz iekten balarna ta rp taktlar. El
70

ele kayalardan atlayp dlee indiler. Dlekte topluca "bitli

oban" oynadlar. Hem oynadlar, hem aladlar.
Huvat, ertesi gn Akal'da son avna kt. Sabah erken
den Rzgo Aa'y, kyn erkeini alp gitti. Avclar ikindiye
keklik, tavan getirdiler. Kadnlar toplanp araba piirdi
ler. O akam Huvat kyn erkeiyle gree tututu. Gree
gree yorulunca, yzk yumurta oynamaya oturdu. Kadn
lar, bir yandan erkek odasna sini sini yemek, ay yetitirdi
ler, bir yandan torbalarn, uvallarn azm diktiler. Yata
yorgam denk ettiler. O gece Huvat'la Atiye'yi bir evde, Nu
ber'le Zekiye'yi bir evde, Mahmut'la Dirmit'i de baka bir ev
de yatya misafir ettiler.
Dirmit o gece sabaha kadar, gzlerini krpmad. Yatakta
bir o yana bir bu yana dnd. Dne dne kaacak, saklana
cak yer dnd. Bir Bulek Deresi'nden yana kamaya, bir
kalntlarda saklanmaya, bir kayalklara kmaya karar ver
di. Gzlerini tavana dikip sabah zor etti.
O sabah erkenden yatr ziyaret edildi. Yatrn banda Nu
ber Dudu iin kurban kesildi. Etli pilav piirildi. Topluca
yendi. Dirmit yatrn yanndan gizlice kap kye geldi. Ses
siz sessiz kyn iinde gezindi. Ceviz aalarna trmand,
damlarda doland. Okula indi, ala kt. Gelip tulumbann
bana oturdu. Yzn ellerinin arasna ald, gzlerini bir
kederle tulumbaya verdi. Tulumba Dirmit'in solgun yz
n grmeye dayanamad, ban haftna edi, sustu. O sus
tu, Dirmit sustu. Dirmit sustuka tulumbann ii gitti, su
yu ekildi, kuyruu dt, beli bkld. Ksk ksk, kesik
kesik solumaya balad. Hem soludu, hem, "Git bamdan,
Dirmit kz," diye yalvard. Dirmit tulumbann kolunu, ba
m, azn, boynunu okad, belini beline dayad, alad. A
laya alaya kalkt, ahra girdi. Yemliklerin iinde tek tek eli
ni gezdirdi. neklerin, camzn baland direin evresin
de gitti, geldi. Gbreliin iine girdi. Oradan ku. sriiDr
11

srne kmese sokulup oturdu. Kmeste Keli Rfat'n o

lu mer'le oynamalarn aklna getirdi. Kmesin arkasn
dan dolanp kavak aalarnn altnda durdu. Servi aala
rnn dalma asld. Sklp bir kenara ylm edenelerin,
hyarlarn, fasulyelerin kurumu dallarn, yapraklarn av
cunun iine ald, ufalayp ufalayp rzgarn ard sra savur
du. Karnca deliklerinden, toprak yarklarndan ieri, cinle
re bard. Cinleri yukar ard. kp kire boyal armut
aacnn atal dalma oturdu. Ayaklarn daldan aa sallan
drp, gzn mor dalara verdi. O sra kalabalk gelip ka
pya dayand. atal kapdan ieri bararak ocuklar dal
d. Dirmit, ayaklarn yukar ekip armut aacnn cin dalma
trmand. Klln arkasnda koca bir kamyon, kamyonun
stnde babasn grd. Grr grmez "Gp ! " diye yere at
lad. Baheden aa, tarlalara doru kamaya balad. Koa
koa tarlalar at. Nefes nefese Kara Tepe'ye trmand. Te
penin bandaki ak kayann arkasna meldi. Uzaktan k
y gzlemeye balad. Bir, dirseklerini dayad ak kayaya; bir,
arkasna sinip srtn dayad. Derken yava yava korkmaya,
ku sesinden, uzaktan uzaa kulana gelen su sesinden, y
lan slndan rkmeye balad. rktke, ikide bir, toprak
altnda kayyor, otlar stne stne yryor sand. Sandk
a ak kayann ardna sindi. Yanndan her kepenek kayn
da yerinden srad. Gznn nnden her kelebek geiin
de yrei azna geldi. Sonunda altndaki toprak birden sn
d, gkyz orta yerinden yarld. Kayalar atrdayarak bir
birinden ayrld. Otlar tututu, uzakta tarlalarda korkuluk
lar devrildi. Dirmit bararak ak kayann arkasndan do
ruldu. Kye doru taz gibi komaya balad. Kara tepeden
aa inip alaya alaya tarlalara girdi. Tarlalar geip evle
rinin bahe duvarna dayand. Kulan duvara verdi. Kula
na armalar geldi. armalarn iinde Atiye'nin sesi
ni ayrd. Derin bir nefes alp duvarn dibine yld. Ayak72

larn uzatt. Srnn duvara verdi. Soluunun hini hini ten

sesini dinledi. Sol brnde sancyan yerini avulad, san
cnn gemesini bekledi. Beklerken gzn uzaktaki dala
ra verdi. Dalar Dirmit'e kafa sallad. Dirmi usulca dudak
larn bkp gld, gzlerini yere indirdi. iinden bir daha
hibir yere kamayacana, kendi kendine sz verdi. Yerin
den dorulur dorulmaz Atiye'nin sesi kulana geldi. Onun
sesine Nuber'in, Nuber'in sesine Mahmut'un sesi kart.
Onlarn sesi Huvat'n ksrnn iinde kayboldu. Dirmit
babasnn bara bara adn ardn duydu. Babasna
karlk verdi. Duvardan ap baheye atlad. Atlarken aya
kayd, su yolunun iine yuvarland. Birden kulana ince,
titrek bir ses alnd. Sesin geldii yere ban evirdi. Su yo
lunun kenarnda adn bilmedii, daha nce bu kyn bah
elerinde hi grmedii incecik boyunlu, krmz bir iein
kendisine baktn grd. Eilip usulca parmaklarn ie
e dokundurdu. Yapraklanm, incecik boynunu okad. i
ek nazl nazl ban sallad. Gzlerini yumdu. Ar ar so
ludu. Dirmit iein yanndan kalkt. Komaya balad. i
ek arkas sra ince, titrek bir sesle bard:
"Gle gle, Dirmit kz ..

"

Dirmit, arkasna dnp bakmadan baheyi boydan bo

ya geti. Duvara trmanp, kendini klle brakt. Dizs
t kllk cininin karnna ylp kalfasna kt. Cin bir h
mla Dirmit'i kaldrp kamyonun stne, yatak denkleri
nin arasna frlatt. Kzgnlndan kllkteki kllerin hep
sini havaya savurdu. Ellerine zil takp oynaya oynaya Aka
l'daki tm cinleri bana toplad. Bir anda tm deliklerden
ellerinde tefler, pskll renk renk giysileriyle cinler dar
frladlar. Ve kllk cininin evresinde halka olup dnmeye
baladlar. lnsan lklar zil sesleri arasnda kaybolup

git

ti. Kamyonun arkasna aslan ocuklar tek tek dp toz bu

lutunun iine gmld. Kamyon hzla uuan, dalan AkB

al evlerini geride brakp upuzun bir yol boyunca kamaya

balad. Nuber Dudu, srtn mezarln duvarna vermi,
bastonuyla topra deiyor, arada bir bastonu hzla uzak
laan kamyonun arkasndan kzgn kzgn sallyordu. Tu
lumba gcrtsnn yeri g tutan sesini, kamyonun vnlt
s, rzgarn tiz eytan sl bastramad. Dirmit, tulumbann
gcrtsn duymamak iin elleriyle kulaklarn kapad, ba
n yatak denklerinin arasna gmd. Al geip beleni atk
larnda, kamyon yavalad. Nazl bir kuzu gibi salna salma
Bulek Deresi boyunca korkusuz yol almaya balad. Dirmit
ban yatak denklerinin arasndan kard. Ellerini kulakla
rndan ekti. eker ekmez de, "Ninnisare, ninnisare ! " di
ye alaan eek sesleri kulana geldi. Kamyonun arkas s
ra yaylp gelen, bir uzayp bir ksalan koca bir eek srs
grd. Gerisin geri kulaklarn tkayp gzlerini yumdu. Ba
n yatak denklerinin arasna soktu.

74

"Vapur gidiyor mu, gitmiyor mu?"

"Gitmiyor."
"Gidiyor, kz."
Vapur gitmiyordu. Kocaman evler, aalar, insanlar geri
geri yryordu. Dirmit gzlerini iri iri ap bakt, akl uup
gitti. Bu yzden stnden atlayp getikleri pasl, kararm
park demirlerini, gkyzne rengarenk k saan upuzun
bir cam sand. Gnlerce evden kp yeminle ok yaknlar
da bir yerde olduunu syledii upuzun cam arad. Her de
fasnda, ba nnde camn yerini bulamadan dnd. Elini
yzne alp pencerenin nne oturdu. O pencerenin nne
oturur oturmaz kucanda bir bebekle gelip gznn n
ne bir peri kz dikildi. Dirmit azm ap yar beline ka
dar camdan sarkt. Bylenmi gibi peri kzna bakt. Ati
ye'yi srye srye camlara kard. Atiye, salar yoluk yo
luk bir naylon bebekle, az ayrk sokakta dikilen kz gr
dke, "Bu mu kz, peri kz?" deyip dizlerine vurdu. Der
ken bir attr tutturdu. Dirmit'in gzne grnyorlar diye
evin iinde, tesbihini eline alp dolanmaya balad.
15

Atiye okuyup flerken, Dirmit bu defa gzlerini evlerin

saaklarndaki tahta oymalara verdi. Yemeden imeden ke
sildi. Tahta oymalar bir kenara brakt, sokak lambalarnn
tepesindeki kocaman tabaklarn ne ie yaradn dnme
ye balad. Dnmekten yoruldu. Oturduu yerden soka
a kanavie gibi, yaprak yaprak ilenmi kk kara talan
saymaya balad. Sonunda Atiye'nin cinini tepesine sratt.
Atiye, Dirmit'in salarna yapt, iki bacandan tuttuu gi
bi kapnn arkasndaki divana oturttu. Dirmit, bir atla gz
lerini tavana verdi, iini ekip tavandaki oymalara bakt. Ba
ka baka kendinden geti.
Atiye gnlerce kznn gzlerini oymalardan alamad. So
nunda bir pheye dt. "Bir ey var ki bakyor zaar," de
yip o da gzlerini oymalara dikti. Ne yandan bakt, ne ka
dar baktysa tavanda tahtadan baka bir ey gremedi, ii
ne bir korku dt. Dirmit'in yanna oturup, "Tavana bak
mak kzlara iyi gelmezmi, geberesice," diye akl verdi, dil
dkt. Dirmit tavana bakmaktan vazgeti. "'Kanserden kork
ma, ge kalmaktan kork!' ne demek? " diye ahilerinin, babas
nn peinde dolanmaya balad. Huvat kznn, ta ehre geldi
i gn, vapurdan kar kmaz koskoca bir tabelann stn
de okuyup, okuduunu unutmayp ne demek diye tutturma
sn, onun ilerde byk bir adam olacana yordu. Ama etra
fnda aya yaral it gibi dolanan kzn, "Ne bileyim ben kz,"
deyip bandan kovdu. Dirmit evin iinde kime sorduysa, bir
cevap alamad. Ne kadar vazgemeye, okuduu szckleri
unutnaya altysa unutamad. Her sabah abilerini, babas
n yolcularken gndz renip akam kendisine syleyecek
lerine dair onlardan sz ald. Ama sz almas, akamlan on
lar yan yolda karlamas da ie yaramad. Babas da, ahileri
de vapurdan kar kmaz iki adam boyunda tabela filan ol
madn sylediler. "Senin gzne grnm," diyerek Dir
mit'in yzne yzne gldler. Kz deli divaneye evirdiler.
76

Dirmit kafasnn iinde szckleri alt alta st ste dizmek

ten, katlara yaza yaza dnmekten, szcklerin yerini de
itire deitire okumaktan yoruldu. Sonunda "Kanserden
korkma, ge kalmaktan kork! "u bir kenara koydu. Onu kal
drp bir kenara koyduktan sonra da kza baka bir hal oldu.
Sabah uyanr uyanmaz yataktan frlamaya, koa koa soka
n bitimindeki aalk parka gitmeye balad.
Atiye ka gz etmekle bir trl sokakta oynayan ocukla:
nn arasna katamad kznn, kendiliinden parka gittii
ni grnce sevincinden ne yapacan bilemedi. Korkusunu
stnden att. Ama bu defa Dirmit parktan eve gelmez oldu.
ocuklar demirlerden demirlere atlarken, Dirmit yere eilip
tand, bildii otlan aramaya koyuldu. Atiye her arkasn
dan gidip baktnda, kznn yerde srne srne arand
m grdke, yeniden korkuya kapld. Dirmit'in elinde bir
tutam kuku otuyla bara ara eve geldii gnden son
ra da korkusu artt. Elini yzne alp kara kara dnme
ye balad. Onun belinden aa uzanan bilek kalnlnda
ki iki belik sann, kafasna ar geldiine, bu yzden akl
m bir trl toparlayamadna karar verdi. Dirmit'in salar
m tutup kknden kesti. Aynca Dirmit'in inatla kyden gel
diinden beri stnden karmad pazen entarisinden de
huyland. Entariyi bir gece gizlice yrtp att, Dirmit'i bart
tra barttra bir keye ekildi. Dirmit salarndan ve en
tarisinden olduktan sonra, at kestanesinin altna sere serpe
uzanm, ince yapraklarm kol kol evresine yaym, kuku
otunun yanndan ayrlmaz oldu. Sabahlan gidip kuku otu
nun bana oturdu. Geceleri, bumunu st ve akldak kokan
yorganna dayayp derin derin soludu. Bir umutla evlerin,
sokan, caddelerin arasna skp kalm, kynden tand
blk prk paralar arad. Aranrken elindekilerden de
oldu. Kuku otu kurudu. Yorgamndaki st ve akldak ko
kusu uup gitti.
n

Dirmit o gnden sonra Atiye'nin dve dve zor braktrd

, kamnda solucan kartacak olan topraa yeniden dt.
Avu avu toprak yemeye balad. Korkusundan toprak ye
diini herkesten saklad. Evdekiler uyuduktan sonra saks
larn bana oturduundan, onun toprak yediini kimse an
layamad. Dirmit bir yandan kamnda solucan kmasndan
korktu, bir yandan byk bir inatla korkusunu bastrd. Her
gece kamn toprakla doldurdu.
Atiye sakslardaki topraklarn nereye uup gitiini dn
meye balad sralarda, Mahmut'la Dirmit'in elinden tuttu.
ikisini de gtrp kocaman bir okulun kapsndan ieri sok
tu. Bin bir tembihle onlar orada koyup eve geldi.
Tembihleri, okuyup flemeleri bir ie yaramad. Dirmit,
Atiye'nin arkasndan bir atla kp eve geldi. Kendini yere
atp tepinmeye balad. Atiye, "Gitmem ! " diye tepinip ala
yan kzn, bin bir dil, bin bir oyunla yanma katp gerisin ge
ri okula gtrd. retmenine teslim etti. Dirmit'in yz
ne, snfnn kapsna, getii yollara okuyup fledi. Aya
n okula balamas iin Tanr'ya yalvard. Ama Dirmit'i bir
trl okula smdramad. Dirmit okuldan kat kat eve gel
di. Atiye'nin yannda, "Gitmem! " diye bara bara dolan

d. Atiye, "Kuku otu aramaya gider misin, geberesice," de

yip Dirmit'in etlerini kara kara yakt. Gz kuruyacak, so
luu iine ekilecek demedi. Elinden tuttuu gibi, kzn bir
hmla okula srd.
Dirmit aresiz duruldu. Ban derste, teneffste sraya ko
yup oturdu. Ama yanndaki kza, "O ne demek? Bu ne de
mek? " diye sormaktan yoruldu. Sormay brakp yeniden a
lamaya balad. retmeni onun alamasna, her soru sor
duunda yzne bo bo bakmasna dayanamad. Sonunda
bir fkeyle snftan kt, az sonra okul mdryle birlikte
geri geldi. Mdre Dirmit'i gsterip bir kenara ekildi. M
dr Dirmit'in bana gelip dikildi. nnde duran kitaptan
78

rasgele bir sayfa at. Sayfay batan aa okumasn syle

di. Dirmit gzlerini kitaba dikti, omuz silkti. O omuz silktik
e mdr, "Oku ! " diye steledi. O "Oku ! " diye steledike
ocuklar glt. Sonunda Dirmit'in kitaplarm defterlerini
toplayp antasna doldurdular. Dirmit'i zorla sradan kald
rp antasn koltuuna verdiler. Zaten yann snfn tut
madn syleyip onu bir alt snfa indirdiler. Yeni snfn
da Dirmit'e en arka srada, iriyan bir kzn yannda yer gs
terdiler. Dirmit, adndan ok, dilerindeki parlak telin ne ie
yaradn merak ettii sra arkadayla tant. Ve tanr ta
nmaz, ona dilerine neden tel taktn sorduu iin, okka
l bir tokat yedi.
Dirmit daha yzndeki parmak izleri silinmeden iriya
n san kzla arkada oldu. ok gemeden kzn ne kadar hu
yu varsa kapt. Ondan kopya ekmeyi, derste katlara plak
kadn resimleri yapp olanlara gstermeyi, olanlarla p
menin ayp olmadn rendi. rendiklerini gelip bir bir
evde sayp dkt. Atiye'nin yrei azna geldi. Sonra sonra
san iriyan kzn byynce orospu olaca iine dodu. Dir
mit'i, sayp dktklerini babasna syleyeceine yemin edip
korkuttu. Ban kurumlu kurumlu sallayan, bacaklarn ap
olanlara gsteren san kzla okuldan ktktan sonra konu
may Dirmit'e yasaklad. Dirmit korkusundan bir daha kz
yanna katp eve getirmedi. Ama okul klar, Atiye'den giz
li onlarn evine gitti. Gide gide Dirmit'e bir hal geldi. Radyo
yu ap ap oynamaya balad. O oynadka evdekiler gl
t. Onlar glrken kpek kan yad. Dirmit oynamay b

rakp pencereye kotu. Karn der dmez eriyip gitmesine

at. Gzlerini yere verip karn erimesini seyre koyuldu. Ge
lip gzlerini diktii yere, yz sivilceler iinde kara bir olan
durdu, Dirmit olana bakt bakt, ak oldu.
Kpek kan, Dirmit'e kara sivilceli olan getirdi. Ama ev
lerinden dirlii, dzeni ald gtrd. Huvat, kpek kan yaa

<l gn, erkenden ask bir yzle eve geldi. Arkasndan Ha

lit'le Seyit ieri girdi. Topluca kara svp saydlar. O k, i
siz kaldlar. Nuber kolundaki bilezikleri syrp, babasnn
eline verdi. K ortasnda bilezik syrma sras Zekiye'ye gel
di. Zekiye babas Rzgo Aa'nn takt bir ift altn kpesi
ni koyup neyi var neyi yoksa kard. Huvat gelinine alunla
nm daha fazlasyla yerine koyacana yemin iti, bilezikleri
alp gitti. Altnlar yendi, bitti. Sra hallara geldi. Huvat ha
llar durup durup gtrd. O hallar gtrdke, Halit'le
Seyit kavgaya tututu. Zekiye'nin yz sararp soldu. Atiye,
"Neyi paylaamyorsunuz lan," diye oullarnn arasna gire
gire yoruldu, hastaland. Nuber'in sabahtan akama kadar
kasnak gerip eyiz ilemesi herkesin gzne batmaya ba
lad. Mahmut'un ku lastii krlp bir kenara atld. Dirmit
korkudan bez bebeini divann altna saklad. Eline alp oy
nayamad. Arada bir onun yerinde durup durmadna bak
t. Sonra sonra kara sivilceli olan dnmekten bez bebe
i dnemez oldu. Kara olan dndke, gizlice ban
yoya kotu. Banyo duvarna yaslanp boyunu lt. Duva
ra bir entik att. Aklna Cinci Memet'in doumundan nce
hamur tahtasna att entik dt. Usulca dudaklarm b
kp gld. O k herkes d, Dirmit medi. Kara sivil
celi olan dne dne, iin iin yand. Evin iinde de
li gibi bir o yana, bir bu yana savruldu. Sivilceli olanla uyu
du, sivilceli olanla uyand. Onunla bir kaktan yemek ye
di, bir bardaktan su iti. Onu grmedii gn, yanna yanaa
n it gibi kapt. Kaplan bara ara Atiye'nin yzne arp

t. Suratm ast. Yrei uup gidecek diye, korkusundan eli

ni yreinin stne bastra bastra doland. Dolana dolana
evin iinde adm "Leyla"ya kard.
O k Huvat, her akam, "Kz Leyla, eline kalem kat al,
yanma gel," diye Dirmit'i dizinin dibine oturttu. Ona her ak
am, ayn bir i iin teklif mektubu yazdrd. Yazdrd her
80

teklif mektubunu batan aa defalarca okuttu. Sabah erken

den mektuplan alp gitti. Bir umutla geri geldi. Ama elini att
dal kurudu. Nereye i iin teklif mektubu verdiyse, verdii
fiyat krld. Hangi irketin kapsn aldysa kaplar yzne
kapand. O k bir metre izolasyon saramad. Bir tek duvarlk
boya ii alamad. Kannsndan yatamad cam ynnn ko
kusu bumunda ttt. K geti, bahar geldi. Atiye, ksmetleri
balanmasn diye, uursuzluk saydndan ocuklarnn elle
rini bacaklarnn arasna alp oturmalarn yasaklad. Her Hu
vat'm kahveye knda, arkasndan okuyup fledi. Evde ne
kadar dm atlm ey varsa hepsini tek tek zd. Huvat
elini yzne alp oturduka, evin ksmetini balyorlar diye,
kzlarnn, gelininin salarn rdrmedi. i, oturarak su i
menin, helada fazla durmann, ge yatp ge kalkmann ks
metlerini kapadn syleyecek kadar ileri gtrd. Kapnn
stne koca bir levha, bereket duas ast. Besmelesiz eikten
atlayana evlat demeyeceini aklad. Huvat'n havalar snn
ca ilerin alacana dair ettii yeminler havaya gitti, bahar
rzgarlarna kart. ler almad.
Huvat, o gnden sonra, gtr tek i alamad. Gnlerini,
yol mteahhitlii yapt sralarda bavul bavul para kazan
dn, azot fabrikalarna, demir elik tesislerine, radyo ev
lerine tesisat dettiini dnmekle, gemiinde gnln
gezdirmekle geirmeye balad. Atiye, "Mteahhitlik alnna
yazlmad ya, elin ayan tutuyor, yevmiye git, anam," diye
Huvat'm etrafnda drt dnd. Kocasnn yzne gld, sr
tn svazlad. iinden, arkasndan kt kt sylendi. Ama
kocasn el kocalar gibi yevmiyeye gnderemedi. Huvat,
"Ben yevmiye gidemem, herkesi kendime gldremem," di
yerek Atiye'yi ald ald azarlad. Atiye sonunda Huvat'm
yakasn brakt, tesbihine sarld. Ban yere ykp yzn
ast. Sabahtan akama kadar sohur sohur okuyup flemeye
balad. O sohurdandka Huvat, "Eh ya, sabirin! " ekip fo8'1

ter apkasn eline ald. Kahveye indi. Karanlk bastrmadan

kapdan admn ieri atmad.
Yine foter apkasn alp gittii gnlerden birinin aka
mnda, yannda kara uzun sakall bir adamla eve geldi. Ada
m ba keye oturttu. Kendisi adamn yanna, yere diz k
t. Adam ilkin yedi, iti. Arkasndan yeil yeil kitaplar a
t, sesli sesli okudu. O okurken Huvat iini ekip adam din
ledi. Gzlerinden akan sicim gibi yalan sildi. Saatler geti,
adam oturduu yerden kalkmad. Gelin bir kede, ocuk
lar bir kede uyuyakald. Atiye ka gz etmekle, surat as
makla Huvat' o gece adamn dizinin dibinden ayramad.
Adam sabaha kadar yeil kitaplarn sayfasn okuyup fleye
fleye bitiremedi. Huvat adamn dizinin dibinden, gzlerini
adama verdi; bir, gznn yan sildi; bir, iini ekip din
ledi. Ortalk ynca, adamn ardna dt. Atiye'yi bir sini
re koydu, ald ban gitti. Atiye ne ettiyse Huvat'n iki gne
bir adam alp eve getirmesinin, sabah karanlnda srtn s
vazlaya svazlaya adamn peine dp gitmesinin nne ge
emedi. Onun nne geemedii gibi, Huvat, Atiye sylen
dike adamn eline ayana kapanmaya, alvarna yz sr
meye balad.
Derken Huvat elden ayaktan kt, akldan oldu. enesi
nin ucuna bir sakal koydu. Ceketinin cebine sk dili bir ta
rak soktu. Koltuunun altna iki yeil kapl kitap ald. lkide
bir cebinden tara karp sakaln taraya taraya yemek sof
rasndaym demedi, misafirlikteyim demedi, kitaplar dizi
nin stne yatrp nne gelene vaaz vermeye balad. Dir
mit'le Mahmut'u gtrp cami okuluna kayt ettirdi. Ati
ye'nin, Nuber'in ban balattrd. ocuklarnn yann
da uzanp yatmasn yasaklad. Her sabah evden karken,
evdekileri sraya dizdi. Elini uzatp ptrd. Evin iini ka
ra postlarla, tesbihlerle, hacyalanyla doldurdu. "rm
cek mbarek hayvanm, sakn ola ldrmeyin, yuvasna el
82

uzatmayn," diye fetva verdi. Ev rmcek alarndan durul

maz hale geldi. Yataklara, yastklara ar bir koku sindi.
Atiye sonunda dayanamad. Kocasnn isizlikten delirip
ortala dmesinden korktu. Ona i kaps amak, eski ha
line dnmesini salamak iin yollara dt. Kimden ne duy
duysa, yanma kimi bulduysa, gitti. Dergah koymad gezindi.
Cami emesi koymad, ap kapad. Denizin yedi dalgasn
dan su ald, Huvat'm bandan aa yedi dalga suyu dkt.
O uyurken stnde kilit ap kapad. Gne alr almaz,
koup topraa bak gmd. Ne ettiyse tersine dnd. Hu
vat gn gnden hocal ilerletti. Ayn yedi gn kendini ca
miye kapatt, geri kalan gnleri oru tuttu. Evi bark unuttu.
Atiye, Huvat'tan umudu kesince, Halit'le Seyit'in etrafnda
drt dnmeye, onlarn elini gzlemeye balad. Seyit, "Ben
delikanl deil miyim, kz, sizi a brakmam," deyip sabah
ezan okunmadan yollara dt. Halit iten kap kap eve
geldi, Atiye'nin barp armasna, laf dokundurmasna al
drmadan, aynalarn karsna geti; bir, "u bendeki gzle
rin gzelliine bak ! " diye vnd; bir, "Ben niye mhendis
deilim! " diye dvnd. O dvndke, Atiye ellerini hava
ya kaldrp Allah'a yalvard. Allah'tan oluna akl fikir ver
mesini diledi. O Allah'a yalvardka Zekiye, kocasnn etra
fnda bel krp gz szerek, azn bir ap bir bzerek do
land. Ama Halit ban evirip Zekiye'ye bakmaz oldu. Onu
kap nlerinde eli brnde koyup koyup gitti. Zekiye evin
iine kl gibi bir benizle girip kt, ikide bir yollara baku,
kocasn bekledi. Halit geldi, aynalarn karsna durdu. Ay
nalara trl trl poz verdi, byk bkt, gz krpt. Ha be
nim bir de karm var, demedi. Gnlerce elini Zekiye'nin eli
ne dedirmedi. Atiye, olunu gelinine sndrmak iin, Zeki
ye'nin ban at, kalarnn yarsn yoldu, trnaklarn

kr

mz krmz ojeledi, gzlerini srmeledi. Zekiye'nin ayan

dan topuk orabn ald. Onu drtkleye drtkleye naya

lon oraplarn iine soktu. Halit'in koynuna verdi. Akam

lar kaplarm dinledi, sabahlar Zekiye'yi sorguya ekti. Ze
kiye, pancar gibi kzard, bam nne ykt. Kalarm att.
O kalarm atnka Atiye, Zekiye'yi bin bir kla soktu. Sa
larm gtrp kestirdi. Naylon gecelikler, askl etekler giy
dirdi. Huvat eve geldiinde gelinini saklad. Olu eve gel
diinde ortaya kard. Bir yandan da bycle balad.
Krk karabiberi okuyup fledi. Bir sac stnde kavurdu. Ha
lit'i karabiber dumanyla ayn odaya kapad. stnden kap
lara kilit vurdu. Bir yerden eek dili buldu. Tuzlayp hala
d, oluna yedirdi. Sonunda olunu, bir ate bir rpnmayla
deli gibi eve koturdu. Zekiye'ye

ka gz edip olunun koy

nuna koydu. Zekiye'nin hakkm olundan ald. Zekiye o

cua kald.
Atiye, Zekiye ocua kaldktan sonra, derin bir soluk ald.
Ama bu defa Halit evden kmaz oldu. Srtn Zekiye'ye verip
oturdu. Bir eilip karsnn kamm dinledi. Bir trk syle
di. Kalkp almaya gideyim demedi. Atiye olunu gelinine
evirdiine sevinmekten, Halit'in trk armalarna, kar
snn kamn tuta tuta evin iinde dolanmasna ses etmedi.
Ama ulu Tanr oluna eek dili yedirdii iin, Atiye'nin se
vincini kursandan ald. Yerine tasa koydu. Sabahtan ak
ama kadar pencerenin nnde eyiz ileyen Nuber, kar
komunun oluna ak oldu. lini eke eke ban cama da
yad, alamaya balad.
Atiye ne ettiyse kzn pencerenin nnden kaldramad.
Bu defa gelinini brakp Nuber'in derdine dt. Nuber
bir camdan olana baktysa, Atiye br camn nne kotu.
Sabahlara kadar Nuber'in kulana konutu. Kzn dinle
di, olan arad. Derken bir abaya dt. Nuber'i alp alp
parka kmaya balad. Nuber elinden iini inesini brakt.
Bam at. Aynann karsna geti. Gznn nne bir tu
tam kahkl kesti.
84

Huvat koltuunun altnda yeil kitaplar, ksre ksre

merdivenden ktka, bu defa Atiye, kzn kocasndan ka
racak delik arad. Ama kz Huvat'tan karaym derken,
Seyit'e yakaland. Seyit, Atiye'yle Nuber'i parktan nne
katp eve getirdi. "Ben delikanl deil miyim, kz, bu kzn
hali ne ! " deyip Nuber'i ayann altna ald. Salarn yoluk
yoluk etti. lki gn sonra da tahminleyip komu olann yo
lunu evirdi. Sokakta ne kadar insan varsa camlara dkld.
Halit, kardeinin kavgaya tututuunu duyar duymaz Zeki
ye'nin kamndan bir hmla ban kaldrd. Seyit'e yardma
vard. Olann anas babas dp sokan ortasna bayl
d. Nuber banyoya kap stnden kapya kilit vurdu. Kilit
Nuber'i kardelerinin elinden kurtarmaya yetmedi.
Nuber kardelerinden, Atiye, Huvat'tan dayak yedi. Da
yan ortasnda kapya polis geldi. Toplanp karakola gitti
ler, Huvat' yeil kitaplar koltuunun altnda polisin arka
snda gren Akalllar kahvelerden kp Huvat'n arkas
na dtler. Halit'in koltuuna ayn, Seyit'in koltuuna ay
n

girdiler. Yolun bir yannda onlar, br yannda komu o

lanla anas babas yrdler. Hem yrdler, hem karlk

l kfrletiler.
Huvat o gece eve gelir gelmez, ten dokuza art edip Ati
ye'yi boad. Dirmit'i, Mahmut'u, Seyit'i yanma ekti. Nu
ber'le Halit'i evlatlktan reddetti. Sonra da kalkp kendini de
nize atmaya gitti. Seyit bir atla babasnn arkasndan koup
yetiti. nne durdu. Huvat kolundan tutup Seyit'i savurdu.
skeleye varp dikildi. Seyit, "Sen atarsan kendini ben de ata
rm," deyip babasnn yanma yanat. Gzlerini karanlk su
lara verip yalvarmaya balad. O yalvardka, Huvat yeni ge
lin gibi nazland.
Onlar orada, "Atardn! Atmazdn! " deyi ekiip dururken,
evdekiler Huvat'm lmne sebep olacak olan Nuber'i or
talarna aldlar. Kza bir dayak daha attlar. Nuber

dayan

stne banyoya kapanp, amar sodas yedi. Gelip odann

ortasna "Kt! " diye devrildi. O devrilir devrilmez Huvat n
den, Seyit arkadan ieri girdiler. Huvat bir atla Nuber'in
bana oturdu. Seyit, "Bacm! Bacm! " diyerek Nuber'in s
tne yumuldu. Alaya alaya Nuber'i kucana alp aa
indirdi. Doktora gtrd. Huvat, Nuber gittikten sonra,
azst divana kapakland. Atiye bara ara soka yeni
den ayaa kaldrd.
Nuber iyiletikten sonra, kapnn arkasndaki divana
kt. Yeniden inesini, iini eline ald. Bam iinden kald
rp evin iinde pencereye doru bakamad. Ne etti, aklna ne
getirdiyse komu olan unutamad. O komu olan unu
tamad, Huvat ettii yeminleri unuttu. Atiye'yi yanna katp
hocaya gitti. Yeniden Atiye'ye nikah etti.
Atiye nikahtan sonra taze gelin hastalna yakaland. Ba
n tuta tuta yataklara dt. Yzne bir sanlk oturdu. El
leri ayaklan bzld, der top oldu. Huvat yeil kitaplarn
dizlerinin stne ap karsnn bana oturdu. Ellerine ayn,
ayaklarna ayn okudu.
Ama Atiye'nin hastal gn gnden ilerledi. Azrail gelip
Atiye'nin kalbini dinledi, nabzn yoklad. Atiye'yi karsna
alp uzun uzun konutu. Atiye, Azrail gider gitmez, ocukla
rn, kocasn, gelinini arp bana toplad. Onlara iki gn
iinde leceini aklad. Dirmit'e iaret edip yanna oturttu.
Son dileklerini tane tane kzna yazdrd. Yazdrdklarn ba
tan aa kez sesli sesli okuttu. lmeden az nce, azna
damla zemzem suyu damlatlmasn, mezarnn stne, Nu
ber Dudu'nun mezarna dikilen susam ieinden her bir o
cuunun ba iin bir adet dikilmesini, banda iki eri ka
vak aacnn bulunmasn, aynca yzlerini yllardr grmedi
i yedi kardeinden hi olmazsa nn bulunmasn istiyor
du. Yazl isteklerinin dnda, szl olarak bildirdii istekle
rin banda, J-Iuvat'm enesinin ucundaki sakal kesmesi geli86

yordu. Onun arkasndan srasyla Nuber'in kendisi ldkten

sonra, her gn pencerenin nnde oturmasn, Zekiye'nin do
uraca ocuk kz olursa, kza adnn verilmesini, Dirmit'le
Mahmut'un cami okulundan silinmesini, Halit'in i bulup a
lmasn istiyordu. steklerini, tavana dikip koca koca at
gzlerini ksarak bitirdikten sonra, kesik kesik soluyarak in
lemeye balad. nlerken birden yerinden srayp Nuber'in
yakasna yapt. Dirmit'le Mahmut'u gsterip kk ocuk
larn byk kzna emanet etti. Onu kk ocuklarna an
ne tuttu. aretlerle de bir sr istekte bulunduktan sonra,
uykuya yatt. O uyurken Huvat gidip sakaln kesti. Nuber
pencerenin nne geip alamaya balad. Dierleri suskun,
gzlerini Atiye'nin solgun yzne evirip annelerinin lecei
an beklemeye koyuldular. Atiye bir glmsemeyle uykudan
uyand. ocuklarna cennete gireceini mjdeledi. Arkasn
dan alamamalar iin sk sk tembihledi. Nuber'e yourtlu
bulgur kftesi yapmasn, son bir kez tatmak istediini syle
di. Ayrca iki salatalk, iki yeil ac biber, ilek istedi. stedik
lerinin hepsini nne getirip Atiye'ye yedirdiler. Sabaha kadar
banda beklediler. Atiye o gece meleklerin kanatlarna binip
gn yedi katn dolat. Sabah yznde bir glmsemey
le uyand. ocuklarna, Azrail'in cann baladn, Akal
l yetim ocuklara bzgeli don, gmlek diktii iin mrnn
vakit uzatldn aklad. Ancak dileklerinin yerine geti
rilmemesi halinde ruhunun hemen teslim alnacan duyur
du. Sonra ar ar doruldu. Eline tesbihini alp srtn duva
ra verdi. Yorgan dizlerine ekip oturdu.
Atiye iyiletikten sonra, Huvat sakaln kestiine bin pi
man oldu. Sakaln, sakal duas okutup bir daha kesmeyece
ine dair yemin ettikten sonra braktndan, sakaln kestire
rek kendisini gnaha soktuunu her Allah'n gn Atiye'nin
yzne vurdu. Hocalara sordu, soruturdu. Yeniden sakal ba
raksa gnahn karlayp karlamayacan aratrd.

trdka korkusu artt. Atiye'ye iyice karard. Sonunda bir ak

am erkenden eve geldi, Atiye'nin yanma oturdu. Ona saka
ln gnahn stnden kaldrmas iin yalvard. Atiye'den her
gn kez ocuklarna kendisini ktlemesini, arkasndan
beddua edip sylenmesini istedi. Atiye kocasnn isteini ge
ri evirdi. Onun arkasndan sylenip gnahn stne alma
ya yanamad. stelik kocasn, kendisinin cennete girecei
ni ekemediinden stne gnah ykmaya kalkmakla su
lad. Huvat sulamalara dayanamad. Atiye'yi dileklerini yeri
ne getirmeyip ruhunu teslim aldrmakla tehdit etmeye bala
d. aresiz Atiye raz oldu. Her gn o evden kar kmaz, ar
kasndan kt kt sylenip beddua okudu.
Dirmit o yaz parkta at kestanesinin altnda serilip yaylan
kuku otunu yeniden buldu. Demirlerden atlayp salncak
lardan utu. Gidip gidip kuku otunun yanna oturdu.
"Kuku otu,
Kara sivilceli olan buralardan geti mi?"
"Gemedi."
"Geerse onu sevdiimi syle."
"Sylerim."
"Syleme, syleme. "
Kuku otu, kara sivilceli olana Dirmit'in onu sevdii
ni syledi. Kara olan kuku otuyla Dirmit'e haber gnder
di. Onu park emesinin nnde beklediini syledi. Dirmit
yreini tuta tuta emenin nne gitti. Akama kadar kara
sivilceli olan bekledi. Olan gelmedi. Dirmit kzgnln
dan ne yapacan ard.
Gidip kuku otunu azarlad. O gece bir trl uyuyamad.
Sabah erkenden sokaa kt. Kapnn nne oturdu. Kara si
vilceli olan beklemeye koyuldu. Dirmit beklerken kaplar
dan tek tek ocuklar kt. Duvar diplerinde, kap nlerinde
oyunlar kuruldu. Kara sivilceli olan da gelip Dirmit'in kar
sna glerek oturdu. ocuklar bana toplayp sayd, ikiye
88

ayrd. Dirmit'in yzne baka baka ebe oldu. Dirmit'i oyuna

almad. Dirmit bir kzgnlkla oturduu yerden kalkt. Eline
koca bir ta ald. Olann kafasn yard. Olan alaya alaya
annesini ard. Annesinin elinden tutup Dirmit'in arkasn
dan kapya dayand. Olann annesi, Atiye'ye Dirmit'in, o
luna haberler yolladn syledi. Bara ara olunun kafa
sndan akan kan gsterdi. Olunu srkleye srkleye ald,
gtrd. Atiye vakte kadar leceim, demedi, bir kzgn
lkla Dirmit'in stne yrd. "Kz sen sevmeyi nerden bi
liyorsun?" deyip evire evire dvd. "Olanlara haber gn
derdiini Seyit abine demezsem," deyip kz banyoya gtr
d. stnden kapy kilitledi. Dirmit banyoda sessiz sessiz
kara sivilceli olan kaybettii iin alad. Sonra omuz silke
rek gzyalarn kurulad. Duvara dayanp boyunu lt. Es
ki entiin yann parmak stne yeni bir entik att. Banyo
kapsn tekmeleyip yumruklamaya balad. Atiye kzndan
bir daha olanlara haber gndermeyeceine, kimsenin kafa
sn yarmayacana dair sz ald. Sonra onu banyodan kar
d. Dirmit, olanlardan kuku otunu sorumlu tuttuundan,
birka gn kuku otunun yanna gitmedi. Onunla kslk
ekiti. Ama dne dne iin iinden kamad. Bir sabah
erkenden kuku otunun yanma vard.
"Kuku otu,
Kzlarn olanlara haber gndermesi ayp m?"
"Ayp deil."
"Yine olanlara haber gndereyim mi?"
"Sevdiin olanlara gnder. "
Zekiye, o yaz sonuna doru, enesinin altnda kara bir et
dut bulunan uzun sal, trnakl bir kz dourdu. Atiye geli
ninin bir sararp bir kzarmasndan, ellerini yumruk edip be
line gtrmesinden, oturduu yerde kml kml etmesinden
onun doum sancsnn tuttuunu anlad. Mahmut'u Hu
vat' armas iin kahveye koturdu. Okuyup fleyerek ge

lininin bavulunu hazrlad. Ama Zekiye kapya ayan daya

d. Hastaneye gitmemek iin, gzleriyle, elleriyle kaynanas
na yalvard. Atiye gelininin yalvarmasna dayanamad. Nu
ber'le Dirmit'i yardma ard. Banyoya leeni yatrp, gelini
ni iine oturttu. Bir yandan terini sildi, bir yandan dua oku
du. Akama doru ocuu dan ald. Sarp sarmalad. Geli
nine bir tas erbet iirdi, bir sevinmeyle yatrd. Yatann ba
ucuna bir makas ast. Krmz bir bez getirip Zekiye'nin ba
na dolad. Arkasndan para verip Mahmut'u arya yolla
d. Ad koyma treninde lazm olacak kuru nane, kna kna,
reyhan, karanfil, kabuk tarn aldrd. Hemen bir aydanlk
su kaynatt. Aldrdklarn kaynar suya att. Huvat, "Paray
la alnnca bunlar bir ie yaramaz," dediyse de, Atiye kocas
na kulak asmad. Suyu evdekilere bardak bardak datt. Hu
vat sylene sylene suyu itikten sonra kalkp bebei kuca
na ald. Kulana, "Senin adn Atiye," diye kez bard.
Sra Atiye bebein azna tkrmeye geldi. Oraya gelince t
renin bilinen seyrinde Atiye bir deiiklik yaplmasn istedi.
Huvat'n kucandan bebei ekip ald. Ve bebein azna bir
tek Seyit'in tkrmeye hakk olduunu aklad.
Huvat kz ocuklarnn azna erkeklerin tkrmesinin
doru olmadn, adette byle bir eyin yeri bulunmad
n sylediyse de yine kendini dinletemedi. Atiye bebein ka
derinin kendi kaderine benzemesini istemediinden, az
na tkrrse, kendisi gibi, kkn kardelerini kaybedece
inden korktuundan, torununun azna tkrmedi. Nu
ber'in evde kalma tehlikesi olduundan, Dirmit'in de hamur
tahtas stnde koca bir entii bulunduundan, bana ne
lerin gelecei pek belli olmadndan, halalarnn da bebein
azna tkrmesine izin vermedi. Yalnzca alp evi gein
diren ortanca ocuu, en akll olu Seyit'in, bebein azna
tkrebileceini syledi. Onun scak souk demeyip alp
eve para getirdiini, bu yzden ocuun azna tkrmeyi
90

hak ettiini iittirip bebei Seyit'in kucana verdi. Seyit be

bein bumunu skp azna tkrd. Bir kurumla kulana
eildi, "Bana ekesin, e mi, kz?" dedi.
Halit kznn azna Seyit'in tkrmesini ekemedi. Bir ge
ce kalkp gizlice o da bebein azna tkrd. Atiye bebek
kucaktan kucaa baknp gezerken birden ktledi. enesi
nin altndaki et dut iip kzard. Atiye hamur ineyip be
bein enesinin altna balad. Zekiye'nin stn sad, ka
k kak bebein azna verdi. Bebek azm ste kapadka
bumunu skp zorla iirdi. enesinin altndan hamuru ald.
Yaraya kara melhem srp, stne lokum ezip balad. Ama
Atiye bebek ufaldka ufald. Srt, ellerinin st, kollan, ba
caklar, gs tylendi. Tyden grnmez oldu. Zekiye kor
kusundan bebeini kucana alamad. Halit kahrndan kz
nn yanma varamad. Huvat' tutanlar balayamad. "Ben sa
na kzn azna olan tkrmez dedim," deyip sve saya Ati
ye'nin stne yrmeye balad.
Derken Atiye bebek ld . Uzak bir mezarla gmld.
Huvat, Atiye bebek ldkten sonra kansna svp saymak
tan vazgeti. Aileden bir melein kanatlanp utuunu, br
dnyada kendilerini bir melein karlayacan, tm ailenin
gnahlannm balanmasnda, ku olup uan, melek olup
br dnyaya gen Atiye bebein yaran dokunacan sy
leyip buna sevinmek gerektiini vaaz etti. Ama Zekiye be
beinin ardndan sicim gibi ya dkt. Stle dolup szlayan
gslerini tuta tuta ban nne eip durmadan yutkun
du. Gnlerce bo beiin banda oturdu. Sonra sonra durul
du. Yine gzleriyle, elleriyle konumaya balad. Konutuk
a ald, ferahlad. St ekildi, kam kld. Kam k
lr klmez yeniden ocua kald.
Mahmut o yl okula gitmedi. Huvat olunun okumak
ta gz olmadn syleyerek onu Seyit'in izniyle kalorifer
ci ustas Msy Pol'n yanna rak verdi. Mahmut burnu-

nu ve ikide bir den pantalonunu ekitire ekitire birka

gn hevesle gitti, geldi. Sonra yataklara yapmaya, "Uykum
var kz! " diye sabahlan zorsunmaya, i dnleri alama
ya balad. Boru dvmekten iip kzaran parmaklarm bir
oynatp bir azna dayayp fleyerek kendisini acndrma
ya alt. Ama Huvat parmaklarna sanat girdiini syleye
rek Mahmut'un szlanmalarna kulak asmad. stelik Ms
y Pol'e, iten ban kaldrd an olunu ekinmeyip dv
mesini syledi. Olunun etini Msy Pol'e verdi. Kemiini
kendi ald, eve geldi. Mahmut, ustas bir yanana vurduy
sa, br yanan evirdi. inden svd sayd. "Msy Pol,
anam! " diye uykulardan bara ara uyand. Ustasnn y
zne tvbe durmad. Msy Pol'n ceketini tuttu. Msy
Pol elini yzn ykad; Mahmut, ustasn havlu elinde bek
ledi. Derken boru kesip krkte tavlamay, bkmeyi rendi.
Msy Pol, Mahmut'un boru dverken dilini dilerinin ar
kasna dayayp slk almasna izin vermedi. Ama o, borula
rn iine bir yandan kum doldurup bir yandan trk syler
ken ses etmeden onu dinledi. Mahmut, Msy Pol'n trk
sylerken gelip gelip srtn okamasn frsat bildi. Boru d
verken de avaz kt kadar barmaya balad.
Taka tika tak tak tak
A gelin de indi mi ola yayladan.
Taka tika tak tak tak.
nmedi ulan inmedi.
O trk syledi, Msy Pol dinledi. Mahmut trk syle
ye syleye boru kuturlanm rendi. rendii gn bir tene
keyi benzinle doldurdu. Bozuk paftann apaklarn temiz
ledi. Benzini gtrp fabrikann foseptik ukuruna boaltt.
Msy Pol, alama lambasn yakp foseptik ukurunun ba
na oturdu. Boyler balantsn kaynatmaya balad. Sra
yan kzgn kvlcmlar foseptik ukuruna dald. Benzin ate
ald. Msy Pol'n elleri yand. Msy Pol, o gnden son92

ra

Mahmut'u tekmelemeye balad. O Mahmut'u tekmeler

ken Kazm Usta'nm Mahmut yandaki ra, cereyana ar

pld. "Anne ! " diye bard. Bard yerde bir top kmr
oldu, kald. Mahmut, Msy Pol'e grnmeden gizlice i el
bisesini stnden kard. Fabrikadan ayrld. O gn, kalo
riferci raklar boru dverken trk sylemediler. Paftalar
di amad. Krkler kvlcm samad. Anahtarlar skma
d. Tavlanm borulardan kum fkrd. Mahmut eve geldi.
Bam cama verdi. Camlara arpan, yere den kumlarn se
sini dinledi.
O gece kumlarn stne kum gibi ince bir kar yad. Karn
yad gn Seyit alacakaranlkta, "Ben delikanl deil mi
fim ! " deyip ekmeini eline ald, yiye yiye yola dt. Cam
erevesi taklmam inaatlarda eli bakl rzgarla, ngiliz
anahtaryla, ekile, murla vurutu. Borulara kelepe takt,
birbirine balad. Pencere nlerine ban rzgardan sakna
sakna dilim dilim radyatr koydu. Balad borulara, rad
yatrlere bakp gurur duydu. Elini iip byyen cierinin
stnde tpr tpr oynatarak sevindi. Rzgara inat bo bir
kire tenekesine mee kmr doldurdu. Kmr kzartt.
Tenekeyi arkas sra gezdire gezdire di at, duvar deldi. Ka
raran havaya, tozuyan kara baka baka, "Niye attn kalar
m?" diye trk syledi. O trk sylerken mee kmr ki
re tenekesinde soldu, kl oldu.
Kar, Seyit'in bir cierini, elektrik kayna iki gzn ald.
Atiye, Seyit'in kzarp szlayan gzlerine her gece i pata
tes halkalar balad. Patates, Seyit'in gzlerindeki szy, k
zarty onun inlemelerine dayanamayp geirdi. Ama elek
trik kayna her gn Seyit'in gzlerinin iine mor alevleriy
le baka baka parlad. Seyit'in gzleri yaard, kzard. Ak b
yd, karas kld. Seyit'in gzleri i patates halkalary
la elektrik kaynann sava alanna dnd. Gndz i pa
tates halkalar yenik dt, gece elektrik kayna.

Kar, Seyit'in srtna, ayaklarna, ellerine, bumuna yaa ya

a bitti. Bahar geldi. Seyit kelepelenmedik boru, altna rad
yatr yatrlmadk pencere brakmad. Takm tezgahlarn
son kez ap borulara su bast. Su kvrak bir gelin gibi, bo
rular dne dolana geti. Borular bir homurtuyla suyu belin
den kavrayp iine ald. Suyun bir damlasn bile dar akt
mad. Seyit bir o katta, bir br katta srtn duvara verdi.
Suyun borudan boruya geerken hzl hzl soluk alp ver
mesini dinledi. Ne sevindi, ne sevindi ! Sevinci cierine vur
du. Seyit takm tezgahlarm toplarken, iinde birden bir sz
duydu. Elini szlayan yerinin stne koydu. "Bileimi kim
se bkemez, artk usta oldum," deyip durdu. Durduk yer
de hasta oldu. O yataklarda dnd; scak su, borularda; o,
yataklarda dnd; ev, tepesinde. Derken su souyup boru
lardan ekildi, yaz geldi. Atiye yazn banda tek odal ucuz
bir ev buldu. Oraya gtler. Seyit'i ilkin tayp gtrdler.
Topluca bana oturup, "zlme, Allah byktr," dediler.
Allah yzlerine bakt. Zekiye fazla tepinip ya aktmadan,
kuruya kalmadan doumunu yapt. Huvat, Halit'i bir kena
ra ekti. "Olann adn Seyit koyacaz ha ! " dedi. Halit ters
ters babasnn yzne bakt. Suratn ast. O suratn asnca
Huvat, o deilden olunun ayana bast. "lr ne de lan,
iine dert olur sonra," diye kulana fsldad. Sonra doan
olan kucana ald. Kulana kez, "Senin adn Seyit,"
diye bard. Seyit, "Getirin u bebein azna da bir tk
reyim," diye seslendi. Kimseden karlk gelmedi. Seyit bir
bekledi, iki bekledi, soluunu tutup gzn tavana verdi.
Seyit bebein az tkrksz kald. O yzden gn ge
ce meme almad, durmadan alad.
Huvat, Seyit bebei kucana ald, esneye esneye okuyup
fledi. Her esnemesinin ardndan gzlerinden sicim gibi ya
indi. Huvat bir yandan yan sildi, bir yandan, "Amma gze
gelmi bu bebek yahu, atlayacakm az daha," dedi. Esne94

ye esneye gznde ya koymad kuruttu. Esneye esneye Se

yit bebei uyuttu. Seyit bebek uyurken, Halit zorsuna zorsu
na kalkp giyindi. l bakmaya kahveye indi. Ama ustalna
gvenemedi, rakl kendine yediremedi. Akam gerisin
geri eve ku geldi. Huvat yeil kitaplarndan ban kaldrp
Halit'in yzne dik dik bakt. Atiye Huvat'n bakndan o
luyla kavgaya tutuacan anlad. Halife gz edip onu dar
yollad. Yollar yollamaz koltuunun altndan iine iine so
uk yeller estiini syledi. "Sanc tuttu," diyerek birden has
taland. Eliyle Huvat'a yeil kitaplar gsterdi. "abuk oku,"
diye inledi. Huvat kitaplar ap Atiye'nin bana kotu. Ati
ye dilini aznn iinde glkle evirip selevat getirdi. Ar
dndan Huvat'm ellerine yapt. "Hakkn helal et lan," de
di. Huvat okumaya hz verdi.
Annesinin vakte kadar leceini bilen Dirmit, iinden
hemen hafta, ay sayd. Annesinin lm vakti, vakti
tutmad. Dirmit derin bir soluk alp rahatlad. Babasnn ar
kasndan, kesik kesik soluyan annesine glerek kafa salla
d. Sabah erkenden kalkp kuku otunu aramaya parka git
ti. Onu at kestanesinin altnda sereserpe yatarken buldu. Se
vinle yanma oturdu. Kuku otu Dirmit'e bir k neler yap
Un sordu. Dirmit yaptklarn kuku otuna anlatt. Ona
her eyi merak ettiini, ama ok az ey bildiini syleyip ya
knd. Kuku otu ona akl verdi. Kitap okursa bir dolu ey
renebileceini syledi. Dirmit kuku otuna okuldaki ki
taplktan sz etti. Ama utand iin gidip dier ocuklar gi
bi, orada kitap okuyamadndan yaknd. Kuku otu Dir
mit'i karsna ald. Ona utanrsa hep ok az ey bileceini
anlatt. Utanmamas iin onu tembihledi. Dirmit'e kitapl
a girdiinde yrei arparsa derin derin solumasn syle
di. Yz kzarrsa ban hemen nne emesi iin tembih
ledi. Az kuruyunca, dilini srmasn, elleri titrerse, ellerini
masann altna saklamasn tledi. Dirmit kuku otunun

tlerini dinledi. Kuku otuna kitaplk kapanncaya kadar

her gn gidip kitap okuyacana dair sz verdi. Kuku otu
nun yapraklarn okayp yanndan ayrld. Koa koa kitap
la gitti. Derin derin soludu, dilini srp eline bir-iki kitap
ald. En arka masaya geti. llkin kapanda birbirinin srt
na binmi eekli, horozlu, kedili resim bulunan kitab oku
du. Onu bir kenara koydu. Eline stnde Tarih Atlas yazan
kitab ald. Bir o sayfasna, bir bu sayfasna bakt. Baktka
at. Krmz yeil oklara, oklarn stndeki ince ince yaz
lara bir anlam veremedi. Ban bir o yana, bir bu yana e
virdi. Tarih Atlas'n masann altna indirdi. Dilini srp de
rin derin soluyarak kitab kamna saklad. Kamm tuta tuta
kitaplktan ayrld. Koa koa eve geldi. Gelir gelmez sessiz
ce bir keye ekildi, merakla Tarih Atlas'nn stne eildi.
Dirmit kuku otuna verdii sz tuttu, kitaplk kapa
nncaya kadar her gn kitapla gitti. En arka masaya ge
ip oturdu. Kaln, parlak kapakl, sayfalar aldka iinden
kabartma gller, evler, kuzular, kurbaalar kan kitaplar
okudu. Onlar bitirdi. Renkli resimli, koca kara yazl kitap
lara balad. Onlarn ardndan resimsiz, kaln kaln kitaplar
okudu. Her gn akam eve kamnda bir kitapla geldi. Der
ken ayaklan yerden kesildi. Cam ayakkabl, upuzun sal
kzlarn, valyelerin, eytan adalarnn, define avclarnn,
gotlann, vizigotlann, krmz yeil oklarn, cad kraliele
rin dnyasna girdi. Kimini sevdi, kiminden korktu, kimin
den kat. Yorganlarn altna sakland. "Vikingler geliyor,"
diye bara ara uykulardan uyand. Huvat yeil kitaplar
n ap Dirmit'in bana oturdu. Atiye kzna kurun dktr
d. Elinden tutup dergahlara gtrd, ifal sular iirdi. Ya
trlarn bana mum dikti, tuz dkt, tel takt. Huvat, Dir
mit'e ders kitaplarndan baka kitaplara almay yasakla
d. Dirmit'in kamna sokup sokup eve getirdii kitaplar g
trp hocalara gsterdi. Sylene sylene eve geldi. Kitapla96

nn hepsini yrtp att. Atiye'yi, "Bir daha bu kz, bu kitaplar

dan okursa, sen bana syle," diye sk skya tembihledi. Dir
mit'in nne yeil kitaplar koydu. "Her gn bu kitaplardan
oku, sana para vereceim," diye tutturdu. Dinnit yeil kitap
lardan her gn bir-iki sayfa okudu. Sayfa bana Huvat'tan
para ald. Paralan kokulu silgilere, renkli kalemlere verdi.
Atiye kznn elinde kokulu silgileri, cebinde renkli kalem
leri grdke deliye dnd. "Bunlar alacana kzl zm,
fstk al da ye, geberesice," diye ikide bir tembihledi. Ama
Dinnit annesini dinlemedi. O annesini dinlemeyince Huvat,
sayfa parasn indirdi. Huvat sayfa parasn indirince Dirmit
okumay bolad. Huvat bu defa kzma yeil kitaplar okut
mak iin dayaa balad. Ama dayaktan sonra Dirmit'in ii
ni eke eke alamasna dayanamad. "Kz, elini yzn rt
sen, iyi bir eyler bellesen olmaz m?" diye yalvarmaya ba
lad. Sonunda Dirmit'in yakasn brakt. "Kalk ie git," diye
sylene sylene Halit'in yakasna yapt. Halit babasnn di
linden, annesinin dik dik baknmasndan kurtulmak iin sa
bah kalkar kalkmaz ban alp kahveye gitti. Akam sulu
sulu gelip bir keye ekildi. Kimi gn bard ard, ki
mi gn bam evriliyor, gzmn n kararyor diye bir ni
zal bir tuzakla erkenden yorganlarn altna sakland. Huvat
sonunda dayanamad. Sabah karanlnda i bakmaya kah
veye inen, sonra, "Bugn de bulamadm," deyip akama geri
gelen olunun ardna dt. Halit babas arkasndan kahve
ye girdike iinden svd sayd. Elindeki sigaray yere atp
kzgn kzgn stne bast. skambil katlarn elinin ter
siyle masann bir ucuna itekledi. Sigara imek, oyun oyna
mak iin babasnn kalkp gitmesini bekledi. Gzlerini ikide
bir dik dik Huvat'a evirdi. O evirdike, Huvat yerine iyi
ce yerleti. Halit sonunda dayanamad. Babasndan yakasn
kurtarmak iin almaya balad. Kazand parann yans
n eve getirdi, yansn krpt. Bu yzden evin iinde kyamet

koptu. Huvat, Halit'ten gizli, onun ustasnn yolunu evirdi.

Sorup soruturdu. Kafasn sallaya sallaya bir kzgnlkla eve
geldi. Okuduum flediim boa gider, kfr etmeyeyim,
demedi. Halit'in stne yrd. Olunun boydan boya ko
ca kalbna tkrd. Tkrmekle fkesini alamad. Ellerini
havaya kaldrp alamaya balad. Alarken dizlerini dvd.
Dizlerini dverken Halit'i evden kovdu. Atiye koup merdi
venin nne durdu. Olunu zor tuttu. tekleye itekleye ie
ri soktu. Bir Huvat'm yanna kotu. Bir olunun kolundan
tuttu. Neden sonra Halit ban yere ykp Huvat'n nnde
diz kt. Babasnn ellerini pt. Huvat elini ptrdkten
sonra yzn asp ban duvara verdi. Halit iini ekip di
vann stne devrildi. Bu defa o bir attr. tutturdu. Soluu
nu iine ekip ban divana gme gme sarslmaya balad.
Zekiye, kaynatasnn, kaynanasnn yannda gidip kocasnn
boynuna sarlp onunla bir boalp alayamad. Seyit bebe
i kucana alp dar kt. Atiye o kar kmaz gz edip
Nuber'i arkasndan yollad. Huvat gidip Halit'in ban di
vandan kaldrd. "O kadar m yksek gnllsn lan, n'ol
du elimi ptysen! " diye siteme balad. Halit, "Brak ba
m, yav ! " diye diye iini ekti. Elinin tersiyle gznn ya
n sildi. Ertesi sabah erkenden helaya girdi. Krpt paralar

dan ald beyaz hakim yaka gmleini gizlice stne giydi.

Kimseye grnmeden hzla merdivenlerden indi. le gitti.
Halit'in yansn krpp yansm eve getirdii para, evi ge
indirmeye yetmedi. Nuber kardelerinden, babasndan
gizli komu terzinin yannda almaya balad. Atiye, Hu
vat'la Halit'i evden kardktan sonra, Seyit'i hasta yatanda
oyalayp kzna ka gz etti. Nuber eteklerini tuta tuta usul
ca merdivenlerden indi.
Koup kucana kesilmi, teellenmi elbiseleri ekti. Ba
n nne ykp almaya balad. Arada bir eve gelip Seyit'in

gzne yle bir grndkten sonra, yeniden Atiye'nin kay98

la gzyle iinin bana dnd. Ama Nuber'in ald para Jd

olup savruldu. Seyit'in ila parasn bile karlamaz oldu.
Derken, Seyit'in i takmlar tek tek satlmaya balad.
Evin iinde tek tornavida, boru anahtar, kaynak makinesi
kalmad. Seyit gz gibi bakt i takmlarnn tek tek yok
olduunu grdke, yatan iinde sarard, soldu. "Su tera
zimi olsun satmayn," diye yalvard. Huvat, "yile de yeni
den alrsn, zehir gibi ustasn," deyip olunun srtn svaz
lad. Su terazisi de alp bam gitti. Seyit'in i takmlar bitti.
l takmlar bitince Huvat parkta Mahmut'un peine d
t. Mahmut bir kat, iki kat. Sonunda babasna yakalan
d. Huvat, Mahmut'u yanma katp Terzi Pzant'a gtrd.
Mahmut, terzide birka gn krpnt sprd. Sprgeyi b
rakp eline ine ald. Elleri titreye titreye ineye ilk ipliini
geirdi. Terzi Pzant, Mahmut'a pantalon paas bastrma
y retti. Mahmut pantalon paas bastrmaktan, tela dik
meye geti. Bir, tela dikti; bir, Terzi Pzant'a lokantadan ye
mek getirdi; bir, tela dikti; bir, bo tabaklan gtrd, yeri
ne ay kahve getirdi. Bir yandan inelere iplik takt, bir yan
dan top top kumalara bakt. Terzi Pzant'tan gizli kuma
toplarm at, stne tutup aynalarn karsna geti. Ken
dine renk renk izgili, kumlu elbiselikler seti. Seerken se
erken kendinden geti. Elbiselerin birini giyip birini kar
d. Park demirlerinden atlad, atkestanelerine trmand. O
stnde kumlu takm elbisesiyle at kestanesinin atal daln
da otururken, Terzi Pzant elinde tahta bir metreyle at kes
tanesinin aluna gelip durdu. Mahmut'u aatan indirip met
reyle gsne vurdu. Bara ara nne bir sr pantalon
paas, tela koydu. Mahmut pantalonlarn bir o paasn, bir
bu paasn eline ald. Eli pantalonlarda, telalarda, akl par
kn salncaklarnda kald.
Terzi Pzant, Mahmut'tan sonra iki dilsiz rak daha al
d. Ald gn Mahmut'la dilsiz olanlar kaptrd. Dilsiz
99

olanlar, gzlerinde lklarla Mahmut'un stne atldlar.

Mahmut, birine kafa vurdu. Birinin enesine yumruk savur
du. Krpntlarn stnde boua boua nn de solu
u kesildi. Terzi Pzant glerek aralarna girip onlar ayrd.
O gnden sonra, dilsiz olanlar bir diktiyse, Mahmut onla
ra inat iki dikti; Mahmut iki diktiyse, dilsiz olanlar dik
ti. Derken parmaklardan kan akmaya, nn de gzlerin
de iplik tozlan uumaya balad Dilsizler, gzlerini ovutu
ra ovutura azlarnda garip lklarla balarn dizlerinin
stne koymaya, Mahmut lenleri iten kamaya balad.
Terzi Pzant ne kadar kkrttysa bir daha Mahmut'la dilsiz
olanlar kaptramad.
Mahmut bir len Terzi Pzant'tan gizli dilsiz olanlar
la arkada oldu. Onlar i k alp parka gtrd. Park
ta birlikte cicoz oynadlar. Tahta tfeklerle aalarn arasn
da birbirlerini kovaladlar. Mahmut, Terzi Pzant'n yann
da dilsiz alfabesini rendi. Ksa zamanda hecelemeye, ko
numaya balad. Ama bir trl l almay, kesim yapma
y renemedi. Aznda toplu ine tutmaya, tahta metreyle
dayak yemeye, krpnt sprmeye alamad. stelik, Terzi
Pzant'n durmadan parmana mendilini dolayp burnunu
kartrmasna dayanamad. O burnunu kantnrken Mah
mut iki bitmi takm elbisenin dizlerine makasla pencere a
t. Sonra Terzi Pzant'a merdivenin bandan "Anan! " diye
kfr bast. Bast gibi arkasna bakmadan eve kat. Kor
kusundan gnlerce parka oynamaya gitmedi. Kalabala gir
medi. Mahmut'un haftalklar Terzi Pzant'ta kald. Terzi
Pzant gidip gelip kahvede Huvat'n yakasna asld. iki pen
cerenin parasn ondan ald.
O sralar Atiye, ortaya en son hnerini kard. Kahve fal
bakmaya balad. Onun iyi fal bakt kap komusu Azmiye
Hanm'm azndan tm mahalleye yayld. Eline bir tutam
kahve alan bildik bilmedik bir dolu kadn, Atiye'nin ayana
1 00

gelmeye balad. Atiye nazlanmadan kahveleri piirdi. Fin

canlarn aluna parman basa basa lafbuldu buluturdu. Bir
kendi konutu, bir geleni gideni konuturdu. Sabah olur ol
maz Seyit'in yatan toplayp olunu divana kaldrd. Hu
vat' kap dar etti. Akama kadar gelenin gidenin gnl
n ho etti. Yrei kararann, ii sklann iinin skntsn
datu. Kimine mektuplar getirdi, kimini zengin etti, kimi
nin eyasn toplayp yolculad, kiminin bana talih kula
r kondurdu, kimine ylan gibi dmanlar buldu. Ev, kadn
dan, evde kalm kzlardan, dertli dullardan geilmez oldu.
Huvat elinde yeil kitaplar eve geldii her defasnda, Ati
ye'yi elinde fincanla grdke deliye dnd, baz gn ie
ri girmesiyle kmas, bam alp gitmesi bir oldu, baz gn
yzn eip bir keye ekildi. Atiye ka gz ettike "Git
mem," diye diretti. Derken gelenin gidenin yzne dik dik
bakmaya, arkalarndan svp saymaya balad. O svp say
dka, Atiye falcl ilerletti. Ona buna niyet tutturup oku
yup fledi. Gndz gzne ryaya yatmaya balad. Rya
lardan kimi zaman yznde bir glmsemeyle, kimi zaman
bir lkla uyand. Derken yeminle yaknda ereceini, krk
lara yedilere karacan sylemeye balad.
Sonunda kye geldii ilk gnlerde yardmna koan, ahr
da onu hi yalnz braknayan Hzr Aleyhisselam'la yeniden
karlat. Bir sabah kap gn domadan tk uk vuruldu. Ati
ye gidip kapy at. Sakal belinde nur yzl bir ihtiyar Ati
ye'den ekmek istedi. Atiye gidip ekmek getirdi. htiyar ie
ri ald. Ekmein yanma zeytin peynir kard. htiyar bir du
ayla ekmei yedi bitirdi. Atiye'nin elini pt. Atiye ihtiyarn
baparmann kemiksiz olduunu hissedince birden aykt.
Onun Hzr olduunu anlad. ihtiyarn nne diz kt. Sar
lp o da ihtiyarn ellerini pt. Hzr, Atiye'nin bir dilek dile

kay
boldu. Atiye okuyup fleyerek Huvat'm yanna kotu. Seslemesine frsat vermeden srtn svazlad. Birden gzden

_..

yip uyandrd. Hzr'n gelip kendisini yokladn, srtn s

vazladn anlatt. Bunun bir iaret olduunu, yaknda H
zr'n gelip kendisini gtreceini mjdeledi. Huvat onca
okuyup flemesine ramen Hzr'n fal bakan, niyete yatan
kansnn gzne grnmesine bir anlam veremedi. Ama yine
de Atiye'nin gzne grnen nur yzl ihtiyarn iyice bir ta
rifini ald. Hzr' grdn kimseye anlatmamasn, yoksa
bir daha gzne grnmeyeceini syleyip Atiye'yi sk sk
tembihledi. "Bir bilene danmak lazm," diyerek stn gi
yip erkenden yeil kitaplarn ald, gitti. Ama Atiye, Huvat'n
tembihine kulak asmad. O gn fal baktrmaya gelen herke
se Hzr'n kapsna geldiini, elini ptn syledi. Huvat
akama, Atiye'ye iyi haberi getirdi. Ona fal bakmay, ryaya
yatmay brakrsa, ermiler katna kabileceini, krklara ye
dilere karabileceini duyurdu. Atiye ilkin pek inanmadysa
da, Huvat ayn hocaya dantna yemin edince, tesbihi
ni eline alp sevine sevine bir keye ekildi. Ama Atiye'yi az
sonra bir kaygdr tuttu. Gelene gidene Hzr'n elini pt
n sylediine bin piman oldu. Ama Hzr on gn sonra
bir sabah yeniden Atiye'yi yoklamaya geldi. Ondan yine ek
mek, peynir, zeytin istedi. Her yan erimi, eprimi ceketini
gsterip stne verecek yeni bir ceket olup olmadn sor
du. Atiye hemen ieri kotu. Huvat'n ceketinin ceplerini bo
altp Hzr'a giydirdi. Hzr ceketi giyip ekmei peyniri zeyti
ni yedikten sonra, Atiye'nin ellerine sarlp iki elinden pt.
Atiye de Hzr'n ellerini pp alnna koydu. Hzr giderken
bu defa Atiye'nin bileklerinden yukar bacaklarn svazlad.
stnden kard ceketini koltuunun altna ald. Gzden
kayboldu. Atiye, Hzr'n geldiini herkesten saklad. Fal bak
may brakp yeniden tesbihine sarld.
O gnden sonra Hzr bir daha Atiye'nin kapsn almad.
Atiye, eli yreinde gnlerce bekledi. Sonunda beklemekten
yoruldu. Krklardan yedilerden sz etmez oldu. Kendini bir
102

yana brakp yeniden ocuklarnn, evin geiminin, iinin

kaygsna dt. Mahmut'u kolundan tutup kadn berberine
gtrd. ie koydu. Mahmut ilkin, "Okuyacam ben, kz,"
diye Atiye'nin kucana yatp alad. Atiye, "Yazn ie git, k
n yollamam seni," diye Mahmut'u kandrd. Mahmut bu
defa eline bir havlu ald. Arka cebine ili bir tarak koydu.
"Gl Berber" de rak oldu.
Huvat, "Kadn berberi de ne, kz? Cvk i yapan cvk
olur," diyerek olunun kadn berberi olmasna kar kt.
Ama Atiye kocasn dinlemedi. Huvat'n kar kmasna ra
men, Mahmut elinde her gn bir ayr frayla eve geldi. Ken
dine bin bir trl ss verdi. Bir, Atiye'yi oturtup onun sala
rm fralad; bir, Zekiye'nin salarm parmana dolad. Der
ken ii iyice ilerletti. Bahii artt. Bahii artnca eve bir sa
maas ald. lyerinden bigudi, firkete ald. Huvat'm gz
nn iine baka baka Atiye'nin salarm her gece sard. Maa
y fie takp Nuber'in, Zekiye'nin, Dirmit'in salarm kvr
d. Halit'e favori koydurdu. Halit'in favorileri enesinin altna
kadar inince, elinde bir kavanozla eve geldi. Kavanozu baba
snn burnunun ucuna dayad. "Buna Oryel derler, n'aber! "
deyip, Huvat'm cinini tepesine kard. Halit'i bir sandalyeye
oturtup nne ald. Oryel'i Halit'in favorilerine svad. Par
maklaryla uzun uzun yedirdi. Arka cebinden bir ayna ka
rp abisinin eline verdi. Halit, ayna elinde, favorilerinin kr
llanmasn, kendisine olgun oturakl bir hava vermesini sa
brsz sabrsz dolanp bekledi. Seyit hasta yatandan doru
lup, "Kahvede millet arkandan gler lan," diye abisine ters
ters sylendi. Halit aynay Seyit'in yzne tuttu. Seyit'in gz
leri kamat. Gzlerini ksp ban gerisin geri yasta brakn.
Halit'in favorileri o gece nce i sarya dnd. Sonra kzar
d. Halit, ayna elinde kzaran favorilerine bakakald. Drtk
leye drtkleye Mahmut'u uyandrd. Mahmut uykulu gzle
rini Halit'in krmz favorilerine dikti. Abisinin yzne yz148

ne gld. Halit, "Ne glyorsun lan ! " deyip Mahmut'u dv

d. Elleri titreye titreye gidip favorilerini kesti.
Halit'in favorilerini kestii gece, Dirmit yatana iedi. Ati
ye, "Kudurasn e mi?" deyip Dirmit'in beline ie ekti. Ama
Dirmit gn sonra yeniden yatana iedi. Bu defa hem be
line ie, hem dayak yedi. Dirmit iki gece sonra, helaya git
mek iin doruldu. Dorulmasyla yeniden yorgan bana
ekmesi bir oldu. Yorgann altndan Huvat'm, "Tepinme,
kz ! " diye sylendiini duydu. Atiye soluk solua gelip Dir
mit'in yanna sokuldu. Huvat srne srne gelip Atiye'nin
stnden yorgan kaldrd. "Gel diyorum, kz," diye yalvar
d. Atiye, Dirmit'i duvara doru itekleyip yalan ortasna e
kildi. Huvat bacandan tutup Atiye'yi divandan aa indir
di. Atiye, "Ne halim var benim lan! " diye inledi. nledikten
az sonra salarndan ya szle szle gelip Dirmit'in yanma
girdi. Dirmit ellerini bacaklarnn arasnda kavuturdu. Di
lerini skp kendini tuttu. Helaya gitmek iin annesinin uy
kuya gemesini bekledi. Atiye'nin titreyip mesi geti, d
zenli soluk alp vermeye balad. Huvat soluunu bir tutup
bir brakarak horlad. Dirmit usulca yataktan syrlp dorul
du. Perde aralndan szan sokak lambasnn soluk klan,
ilkin gzn ald. Sonra, ayak ucunda, yerde, Zekiye'yle Ha
lit'in yatann ikide bir kstebek yuvas gibi kabardn, bir
alalp bir ykseldiini grp bakakald. Gerisin geri yorga
nn altna kayd. Ellerini bacaklannm arasnda sklad. Ama
kendini tutamayp iedi. Sabah, iedii iin dayak yedi. Da
yan arkasndan kuku otunun yanna gitti. Olanlar ku
ku otuna anlatn. Kuku otu gld, ince yapraklarn bir o
yana, bir bu yana sallad. Sonra Dirmit'in azn arad.
"Geceleri korkuyor musun yoksa? "
"Onlan duyunca m?"
"Hem grnce, hem duyunca."
"Korkmuyorum, ama anneme acyorum."
104

"Neden?"
"lte. "
Kuku otu Dirmit'i akamlan yatmadan nce su imeme
si iin tembihledi. Ellerini kulaklarna kapatr, yorgan ba
na ekerse, sesleri duymadan uyuyabileceini syledi. Dir
mit kuku otunun dediklerini yapt. Bir daha yatana ie
medi. Ama meraktan gzne uyku girmedi. Her gece sokak
lambasnn solgun lndan saklana saklana sesleri dinledi.
Usulca kalkp dar kan annesinin salarnn ucundan su
damlata damlata gelip koynuna girmesini bekledi. Annesi
nin kyde saaklardan buz krp eve geldii akamlarda, "lt
kllkten mi getirdi bu ayaklan? " demesini aklna getirdi.
Ama o annesinin ayaklarn ellerinin arasna alp ona, "Senin
ayaklarn it nerden getirdi? " diyemedi. Derin derin soluyup
uyuyormu gibi yapt. Ayak ucunda yer yatann kstebek
yuvas gibi kabarmasn grmek iin, erketeye yatt.
Sabahlan uykusuz gzlerle annesine, babasna bakt. Bir,
Zekiye'nin yzne gzlerini verdiyse; bir, Halit Abisinin y
zne verdi. Onlarla gz gze geldii her defasnda utanp
ban yere edi. Geceleri, "Gel diyorum, kz," diye yalva
ran Huvat, her sabah yeil kitaplarm alp camiye gitti. Halit
bir ssle merdivenleri indi. Mahmut, kadn berberinin yolu
nu tuttu. Atiye, Seyit'i yer yatandan kaldrp divana yatr
d. Zekiye, Seyit'in yorgann sarp kaldrd. Yastn elinde
sallayp kabartt. araf toplamak iin eildi. Elini arafn
ortasnda bir yere tutup parmaklarn iri bir gzya slakl
nn stnde gezdirdi. Ban kaldrd, Atiye'yi aranp gl
d. Dirmit, Zekiye'nin gld yerde ak bir leke grd. G
rr grmez yzn Seyit'e dnd. Seyit kardeiyle gz gze
gelince bir eliyle gzlerini kapad. Bir eliyle abucak yorgan
kavrad. Ban yorgann altna saklad.
Dirmit usulca kalkp dar kt. Hzla merdivenleri inip
kapya oturdu. Soka tek odal evlerin ocuklarnn sesle115

ri

doldurdu. Sesler, "A kapy bezirgan ba," diye bard.

Sesler halka oldu. Oyunlar kuruldu. Dokuztatan saklamba

ca geildi. Kzlar yumdu, olanlar sakland; olanlar yumdu,
kzlar sakland. Saklamba baka yepyeni bir oyuna dn
t. Kap arkalarnda, sarn balarnda tek odal evlerin o
cuklar belden aa soyundu. Onlarn st ste kp talk
larda yuvarlanmasn, birbirlerinin stnden duvarlara da
yanmasn kimse grmedi. Yalnzca tahta evlerin tavanlarn
daki oymalar, bir utan bir uca halar, kabarp kalkm s
valar grd. Oymalar ha kard. Svalar, ince ince ocuk
larn stne yad.
O gz, Halit hakim yaka gmleini giyip askere gitti. s
tnden ok gemeden Halit'in hazrolda, tfek omuzda, ar
kas "Param aldlar, acele para" yazl resmi geldi. Atiye
resmi eline alr almaz, "Kurban olsun anas," diye bir attr
tutturdu. Al kesip, "Donuna cep diktiydim, oradan para
sn nasl aldrm?" diye bir merakla gezindi. Huvat yz
n asp bir keye ekildi. lkide bir, "Yedi zaar paray ! " diye
sylendi. Zekiye, Halit'in resmini gizlice koynuna sokup d
ar kt. Resmi eline alp uzun uzun kocasnn yzne, t
feine bakt.
Seyit o resme bakarken, stnden yorgam atp ayaa kalk
t. "Ben artk iyiletim," deyip giyindi. l bakmaya kahveye
indi. Atiye, Seyit'in arkasndan tesbihini eline ald. Olunun
tez vakitte i bulmas iin Allah'a yalvard. Huvat, "Sonunda
biz bu olann eline kalacaz, kz, ondan baka kimse bak
maz bize," dedi. Cayr cayr atelerde yanan olunun i bak
maya kahveye inmesine sevindi.
Sevindi ama, Seyit akam kahveci Kr Yusufa on ay pa
ras borlanp eve geldi. Ertesi gn bir on ay paras daha
borland. Ertesi gn bir on ay daha derken, on ay be a
ya indirdi. aydan her yudum alnda, "Borcumuz ok ol
du ya toplu veririz, Yusuf Aa," demeye balad. Ama i bu106

lamad. Takmlar satldndan teklif verip gtr i alama

d. Taeronlar, Seyit'in boncuk boncuk akan terini gsterip,
"Zehir gibi ustasn ya, hastasn," dediler. "Ama istersen
rak yevmiyesine idare edelim seni, yabancmz deilsin, " de
diler. Seyit rak yevmiyesine ie gitmeyi kendine yedireme
di. natla usta yevmiyesine Kr YusuPun kahvesinde i bek
ledi. O i beklerken Halit'ten "Para, para," diye mektuplar,
resimler geldi. Zekiye suratn eip babas Rzgo Aa'nm tak
t bir ift altn kpesini de kulandan kard, Huvat'n
eline verdi. Huvat kpeleri bozdurup Halife gnderdi. Ak
am eve sevinli bir haberle geldi. Gigili Topal Aygaz'm e
hirde hal ilii ap hal dokuttuunu, evlere tezgah kurdu
unu syledi. O akam karar verildi. lki gn sonra Topal Ay
gaz kapda kamyonetten indi. Huvat, Topal Aygaz'la birlik
te, hah tezgahnn yan aalarm, vargelini, bel aacm srt
layp ieri girdi. Odann bir duvarna tezgah kuruldu. Zeki
ye halya oturdu. Vine r zemine beyaz trk halnn
modelini ilmiklerin arasndan geirip nne ayna gibi ast.
Bir modele bakt, bir ilmiklere kirkit bast. Komular topla
np toplanp Zekiye'nin hal dokumasn seyre geldiler. Kimi
dokumay denedi, kimi modeli inceledi. Zekiye'nin hneri
ne atlar. Ka gz edip niye iaretlerle konutuunu sor
dular. Atiye, Sarkz', uzun uzuh ettiklerini anlatt. Gelen
ler birbirlerine baktlar. Teker teker, "Bize msaade ! " deyip
kalktlar. Zekiye ilmiklerle, Atiye tesbihiyle, Huvat yeil ki
taplaryla yalnz kald. Hal nazlana nazlana her gn bir par
mak yol ald, bel aacna trmand. Topal Aygaz gelip tezga
hn banda diz kt. tlmiklere bir kar arayla yeniden mor
boya rpt. Elinin tersiyle halnn makasnn iyi kesilip ke
silmediine bakt. Halnn dar kenarna baparmayla bir
iki bast, orta tele dokunan yerin parasn ast.
Zekiye, Topal Aygaz ayaklarn srye srye gittikten
sonra hemen orta telden paray ald. Atiye'ye verdi. Tane ta187

ne, "Bir ift altn kpe isterim," dedi. Atiye, Zekiye'nin a

zndan ses geldiini duyunca korkudan ard. Paray elin
den drd. Zekiye eilip paray yerden kaldrd, kaynana
sna verdi. Yine tane tane, "Bir ift altn kpe isterim," dedi.
Atiye gelininin hep ayn eyi syleyip durmasndan pheye
dt. "Konu hele kz," diye gzn Zekiye'nin azna ver
di. Zekiye yine, "Bir ift altn kpe isterim," deyince, "Kudu
rasn gelin," deyip az ak kald. Az ak gelininin yz
ne bakakald. Zekiye'nin azndan ses gelmeye balad ama
kimse ondan, "Bir ift altn kpe isterim"den baka laf ala
mad. Huvat gelinini alp hocaya gtrd. Atiye her nne
gelene akl dant. Kimi at, kimi "Altn kpeyi aln gerisi
gelir, baka eyler de syler," dedi. Sonunda, "Altn kpeyi
aln," diyenleri dinlediler. Bir ift kpe alp Zekiye'nin kula
na verdiler. Altn kpeden sonra ne konuacak acaba diye
merakla beklediler. Zekiye birka gn azn amadan kpe
lerini elledi, kafasn sallad, haldan kalkp kalkp eline ayna
ald, kpelerini seyre dald. Atiye gelininin arkas sra dolan
d. Bir, "Adn syle kz," diye sorduysa; bir, "Kocann nerde
olduunu syle, kurban olaym," diye yalvard. Sonunda bir
sabah yerden yataklar kaldrrken, gelininin azndan laf
ald. Seyit'in yata ar olduundan gelinini yardma ar
d. Zekiye kaynanasnn nne gelip dikildi. "Hem hah do
kuyup hem yatak kaldramam ben," dedi. Atiye yan yarya
srtlad yatakla birlikte odann ortasna devrildi.
Zekiye o gnden sonra hem konumaya, hem de kaynatam
yeil kitaplarn at, gzme ters ters bakt, demeyip uluor
ta trk sylemeye balad. llkin Halit'in arkasndan, kocas
na bir trk yakt. Bir zaman onu ard. Sonra hal doku
maktan usand, "Hal dokurum hal, boyum ilmein dal, bit
miyor gavur mal," diye Topal Aygaz'a atp tutmaya balad.
Derken Zekiye onca yl iaretlerle konumann acsn kar
d. Bara ara konumann tadna vard. Kimse Zekiye'yi
108

susturamad. Uykudaym, heladaym, sofradaym demedi. O

konutu, evdekiler dinledi. Onun konumasndan kimseye
konuma sras gelmedi. Huvat, Halit'e mektup yazdrp ka
nsnn gece gndz durmadan konutuunu mjdeledi. Ha
lit mjdeyi alr almaz firar edip eve geldi. Geldii gn gzle
ri falta gibi ald. Kurulmu gibi durmadan konuan kan
snn aznn iine bakakald. Ancak ertesi gn kendine gele
bildi. Kendine gelir gelmez "Sus azck," diye yalvarmaya ba
lad. Sinirinden alad. Ad brakp Zekiye'nin stne ul
land. Zekiye kendini kocasnn elinden zor kurtard, diva
nn stne srad, srar sramaz yeniden konumaya ba
lad. Halit bir sinirle gidip Zekiye'nin azn kapad, bumu
nu skn, Zekiye kpkrmz oldu. Atiye koup olunu divan
dan indirdi. O arada Zekiye bir rpnma, bir derin solumayla
kendine geldi. Gelir gelmez yeniden konumaya balad. Ha
lit aresiz ban ellerinin arasna ald. Kulaklarm tkad. Ku
laklarn tkaya tkaya yeniden askere gitti.
O gider gitmez Atiye gelinini yanna katt, dergah der
gah dolatrp Zekiye'nin derdine are arad. Ama gelinini
susturmann bir yolunu bulamad. Sonunda Zekiye'yi ken
di haline brakt. Okuduu dualar armamak iin tesbih
elinde o da barmaya balad. Onun barmasndan, Ze
kiye'nin durmadan konumasndan, Huvat yeil kitaplar
nn iine kafasn sokmaya, iinden okuyup flemeye, yan
l okuyup gnaha girmemek iin kafa sallamaya, ayaklary
la tempo tutmaya balad. Ama sonunda o da dayanamayp
nameli nameli bir alalp bir ykselerek, elinin birini ku
lana vererek dierlerine elik etmeye balad. az
dan, ayn ayn havadan barp armaya balaynca Mah
mut dayanamad. Evden kat, geceleri "Gl Berber"de yatp
kalkt. Dirmit srtna battaniyeyi, eline kitaplarm alp hela
ya tand. Srtm duvara verip tek ayak stnde ders al
t. Seyit eve gelmez oldu. Evin iinde varlyla yokluu bir
189

olan Nuber, hepten bir tavan gibi pustu, ban yere ykp
sustu, evde pannaklannn ucuna basa basa dolanmaya, Hu
vat'n her sesini ykseltmesinde, Atiye'nin her "Ya Allah" di
ye banp armasnda, Zekiye'nin her kirkit vurup ardn
dan konumaya tutulmasnda yerinden sramaya balad.
Srarken korkuyla soluunu iine ekti. Onca grltnn
arasnda Dirmit ablasnn soluunu iine ekmesinin kederli
sesini seti. Battaniye srtnda heladan kp sk sk ablasnn
yanma gelip oturmaya, onunla usul usul konumaya bala
d. Sonunda onun korkuyla sramasnn nedenini anlad.
O gnden sonra san uzun sal bir olana Nuber'in mek
tuplarm tad. Olandan ablasna haber getirdi. Ablasn
dan olana selam gtrd. Nuber, Dirmit'i her okul dn
kaplarda karlad, bazen sevinle kucaklad, bazen y
zn edi, azarlad. Dirmit kimi gn san uzun sal olan
dut aalarnn altnda mektup beklerken buldu, kimi gn
mektup koynunda gerisin geri dnd. Nuber, Dirmit mek
tuplarla gerisin geri dnp dnp gelirken, san uzun sa
l olana mavi bir yelek rd. Yelein eteine, kollarna, bir
san olann adnn ba harfini, bir kendi adnn ba harfini
yan yana getirip iki sra rnek koydu. Babasndan annesin
den gizli ilmik ilmik dokudu. Dirmit yelei koltuunun alt
na ald, san uzun sal olan dut aacnn altnda dne d
ne arad, bulamad. Ertesi gn yine dut aacnn altna gidip
san uzun sal olan bekledi. Olan gelmedi. Dirmit yelek
le gerisin geri eve dnemedi. Gzleri dut aalarnn altn
da dolu dolu oldu. Yanaklarndan ptr ptr yalar dkld.
Alaya alaya kuku otunun yanna kotu.
"Kuku otu, san olangilin evleri nerde?"
"Niye sordun Dirmit kz?"
"Ablam ona bir yelek rd de."
"Dut aacnn altna gelmedi mi?"
"Gelmedi. "
110

Kuku otu, Dirmit'in koltuunun altndaki yelei eli

ne ald. Yelein eteindeki, kollarndaki rnee uzun uzun
bakt. Dirrnit'e yelei gtrp dut aacnn altna koymas
n syledi. San olann gelip yelei oradan alacana, st
ne giyip sevineceine dair yemin etti. Dirmit kalkp dut aa
cnn yanna gitti. Yelei aacn altna brakt. Koa koa eve
geldi. Ablasna yelei san uzun sal olana verdiini syle
di. Nuber ikide bir, "Sevindi mi? Ne dedi? " deyip durdu.
Dirmit koca bir yalan uydurdu. Sar olann hemen yelei
stne giydiini, yelein eteklerini ekitire ekitire, "El
lerine salk! " dediini syledi. Nuber, Dirmit'i kucaklad.
Salarm okad. Kulana, "Evlenirsem seni yanma alaca
m," diye fsldad. Dirmit bam nne eip kafasn salla
d. O gn akama kadar helada ders alamad. Durmadan
alad. Sabah uyanr uyanmaz yataktan kalkt, koup dut
aacnn altna bakt. Yelei bulamad. Aklna kuku otu
nun ettii yemin geldi. San olann gelip dut aacnn altn
dan yelei almasna sevindi.
O sralar Mahmut'un evdeki grltye dayanamayp ken
dini kapatt "Gl Berber" kapand. Mahmut isiz kald.
Birka gn orada burada gezdi. Parkta oynamak iin arka
dalarnn okuldan kmasn bekledi. Demirlerin stnde
yol gzlemekten yoruldu. Uzak bir yerde, baka bir kadn
berberinde i buldu. Arka cebine yeniden ili tara koy
du. Eline fray ald. Berberlie balad. Balad gn us
tas Mahmut'u bir kenara ekti. Bahiinin bol olmasn is
tiyorsa ksz numaras yapmasn tledi. Mahmut nce
leri ard. Kimine annem ld dediyse, kimine babam l
d dedi. Yalan yalana kart. Sonra Mahmut ksz numara
s yapmaya iyice alt. "Annem ld, babam dost tuttu, bi
zi unuttu," demeye balad. Salarm savura savura kp gi
den kadnlarn nne geti, boynunu edi, dudaklarn ack
l ackl bkt, iini ekti. Kendine iyiden iyiye acndrmak
111

iin, dkkanda yaup kalkmaya balad. Bahii daha da artu.

Ama ksz numaras yaptndan bahilerini gnlnce har
cayamad. stne temiz bir gmlek, pantalon alamad. li
iini yedi. Bahiten vazgese, olmad; temiz elbiseleri akln
dan karmaya alsa, olmad. Sonunda hevesini almak in
mteriler gidince temiz elbiseler giyip aynalarn karsna
gemeye, mteriler gelince eskiler giyip boynunu bkmeye
balad. Geceleri temiz elbiselerden hevesini ald, gndzle
ri san, gm sal kadnlardan bahi ald. l bahi almak
la kalmad. Kadnlar acdklarndan, Mahmut'u evlerine g
trmeye baladlar. Mahmut her yan l l yanan odalar
da uyumaya balad. O uyurken kadnlar Mahmut'un sala
rm okadlar. Alev alev yanan parmaklarn orasna bura
sna dokundurdular. Kulana kesik kesik soludular. Mah
mut'un stne her gece ayn bir koku sindi. Mahmut koku
larn iinde en ok manikrc Sevcan'n kokusunu sevdi.
Sevcan, Mahmut'u ampuan odasnda hi yalnz brakmad.
Salarn okad, kulana scak scak soludu. Mahmut usta
sndan gizli Sevcan'm kucana oturdu. Sevcan'm gsnn
dmelerini zd. Korkudan kzarm yzn, Sevcan'm
hzla inip kalkan gsne gmd, ba fnl fnl dnd. Sev
can her akam Mahmut'u evine gtrd. Yedirdi, iirdi. o
cuklarn uyutur uyutmaz, Mahmut'un koynuna girdi. Mah
mut, Sevcan'm baran fsltlarndan korktu. O yanndan
kalkp gider gitmez ban yorgann altna soktu. Korktuu
nu Sevcan'a hi sylemedi. Ona baka eyler de sylemedi.
Sevcan'm salarn ap kara gzlerini stne dikmesinden
utandn, niye kendisine yle eyler yaptm anlamad
n hi belli etmedi. Onunla gz gze gelince ban nne
edi. O ban edike, Sevcan enesinden tutup ban yu
kar kaldrd. Parmaklarn salarna daldrd. inleyerek g
sn at. Mahmut, Sevcan'm inlemelerine dayanamayp bir
len o iyerinden kat.
112

Kaarken yol boyunca Sevcan'n arkasndan gelip gelme

diine bakn. Sevcan, Mahmut'un arkasndan gelmedi. Gn
lerce onun geri dnmesini bekledi. Mahmut bir daha o iye
rine dnmedi. Dnmedi ama gnlerce kulandan Sevcan'n
fslnlar silinmedi. Sevcan'n fslnlarndan kurtuldu. Sev
can'a manikr yapnrmaya gelen, "Kanat parmaklarm! Kan
aksn kan ! " diye Sevcan'm nnde inleyen kadndan, kana
yan parmaklarna bakp atn kahkahalardan kurtulamad.
Karanlkta kadnn dudaklarn gerip yzne yzne gld
n grd. Yatakta bir o yana, bir bu yana dnd. O d
nerken Huvat, "Yat uyu arnk lan," diye Mahmut'a bard.
Atiye, "Brak ocuun yakasn, sana ne?" diye Huvat'a att.
Huvat sylene sylene bana yorgan ekip yatt. Atiye, Hu
vat uykuya geer gemez derin bir soluk alp rahatlad. Ga
zocan yakp evdekilerden ekine ekine gece yars ykan
maktan, Mahmut sayesinde kurtuldu. Usulca olunun yan
na gidip oturdu. Olunu geceleri uyumamas iin tembih
ledi. Geceleri sabaha kadar oturur, gndzleri yatarsa onu
ie yollamayacana dair sz verdi. Mahmut, "Git bamdan,
kz," diye annesine terslendi. Atiye onun terslenmesine al
drmad. Derin bir uykuya dald. Mahmut sokak lambasnn
solgun nn yorgan kvrmlarnn arasnda kaybolup git
mesini seyretti. Dzenli aralklarla soluyan babasnn, anne
sinin, kardelerinin seslerini dinledi. Sabahn olmasn bek
ledi. Bir an nce ieriye gn nn vurmasn istedi. Gn
yerine, kucanda bir kpekle ekik gzl bir kadnn
grnts ieri vurdu. ekik gzl kadn Mahmut'un st
ne stne eildi. Kpeinin trmalayp, srd kollarn, ba
caklarn Mahmut'a gsterdi. Mahmut yatann iinde do
rulup geri geri ekilmeye balad. Geri geri ekilirken kpek
birden ekik gzl kadnn kucandan frlad. Dilerini gs
tere gstere Mahmut'un stne atlayp bouk bouk hrlad.
Mahmut yataktan kalkp sandalyenin stne trmand, ba113

rmaya balad. Dirmit kardeinin lna herkesten n

ce uyand. Kardeini sandalyenin tepesinden indirip yata
na

yatrd. Mahmut ablasnn ellerini skca kavrad, titreye

rek alamaya balad.

O gece Mahmut'la Dirmit gzyalarn yastklarn st
ne yatrp yorganlara sardlar. Usulca kalkp gn aarma
dan odadan ktlar. Ayak parmaklarnn ucuna basp arala
merdiven kurdular. Dama trmandlar. Bada kurup kire
mitlerin stne oturdula. ehrin en yksek tepelerinin bi
rinin stnde, al kiremitlerin banda arkada oldular. O ge
ceden sonra, her gece, evdekiler uyur uyumaz scak yatakla
rndan dorulup dama ktlar. Terli gslerini rzgara a
tlar. Birbirlerine sokulup uzakta yanp s:en klara, parl
dayan denize, tepelerin stnde hrdayp kayan, gri bulut
lan aralayan aya baktlar. Ay gelip stlerinde durdu. Deniz
kprp dalgalarm yldzlara vurdu. Yldzlar snd. Bir
gece Atiye, Mahmut'la Dirmit'i damda sigara ierken grd.
Aa indirip ikisini de dvd.
Mahmut o k bir reklamcda i buldu. Ama Seyit i bula
mad. Atiye'nin ila kutularnda saklayp biriktirdii parala
n, bir ban eip cebine koyduysa, bir utandndan alama
d. Huvat'n ban yeil kitaplarndan kaldrp yzne dik
dik bakmasna, Nuber'in altn bilmemezlie gelmeye,
Zekiye'nin yznn erisine dayanamad.
Sonunda Kr Yusufun kahvesinde amur Hasan'n yo
lunu beklemeye, amur Hasan kahveye gelir gelmez yerin
den kalkp amur Hasan'a yer vermeye, amur Hasan'a,
"Bir emrin var m abicim? " demeye balad. amur Hasan
onun bu hrmetine karlk Seyit'in beline toplu bir taban
ca verdi. Cebine bir avu mermi koydu. Ona delikanlln
"raconu"nu retti. Seyit ii abuk kapt. amur Hasan'm
dediklerini bir bir yapt. nce bir kii dvd, arkasndan
kahvede herkese svd. Sonra bir kii daha dvd. Bu defa
114

kahvede hem herkese, hem br semtin kabadaysna sv

d. gn sonra br semtin kabadaysndan Seyit'e ucun
da kan kurumu bir kama geldi. Seyit kamay Kr Yusuf'un
kahvesinde masaya saplad. Kama masada ldarken Kr
Yusuf'a, "Souk ay getir lan," diye bard. Kahvedekiler si
nip kelere ekildiler. Kr Yusuf elleri titreyerek getirip so
uk ay Seyit'in nne brakt. Seyit cebinden bir mermi
kard, souk ayn iine att, kartrd. Sonra aydan bir yu
dum ald. "Bu ay niye souk lan," diye Kr Yusuf'a bar
d. Kr Yusuf ellerini kamnn stne balayp Seyit'in yan
na vard. "oluuma ocuuma ac," diye herkesin nnde
Seyit'e yalvard. Cebinden bir tomar para kanp, souk a
yn yanna brakt. Seyit, "Erkek misin lan sen ! " deyip para
lan cebe indirdi. Kr Yusuf, "Erkek deilim, kanym," diye
inledi. Seyit, "Sesli syle lan, herkes duysun," diye masadan
kamay kartp Kr Yusuf'un boynuna dayad. Kr Yusuf,
"Kanym! Kanym! " diye bard. Seyit o barrken "Cart! "
diye kapy ap, "Bana Panter Seyit derler, savulun lan," di
ye haykrp karanlk sokaklara dald.
Huvat olunun hara aldm, sinema kaplarm, kahve
pencerelerini tekmeleyip gcna gidenin grtlana bast
n duyar duymaz, yeil kitaplarm koltuunun altna alp
olunun arkasna dt. Yoluna geti. Seyit, "Voltam kes
tin, babalk," deyip Huvat'a kama ekti. Huvat bir atla eve
geldi. Evdekileri Tann huzurunda ahit tutup Seyit'i evlat
lktan reddetti. Bu defa Atiye olunun peine gitti. Kr Yu
suf'un kahvesinin kapsnda, tesbih elinde, Seyit'in yolunu
bekledi. Seyit, "Heyt ulan ! " diye bara bara sokaa dal
d. Atiye, "Seni gidi geberesice," diye Seyit'in belinden yaka
layp Kr Yusuf'un kahvesinin kapsna boydan boya yatr
d. Herkesin ortasnda yzne tkrd, tutup elinden baba
snn yanna gtrd. Huvat, Seyit'e elini vermedi. Seyit yu
mulup yumulup babasnn stne dt. O stne dtk115

e Huvat yeni gelin gibi nazland, yalandan yalandan alad,

sonunda Seyit'in cebinden kard paray ald, cebine in
dirdi. Paray cebine indirdikten sonra oluna elini verdi. Se
yit o gece Huvat'tan haram para zerine uzun bir hadisierif
dinledi. Dinledii bir kulandan girdi, bir kulandan k
t. Ertesi sabah erkenden br semtin kabadaysnn otur
duu kahveyi bast. "Bundan sonra bana hara vereceksiniz
lan," deyip, kahvenin duvarna delik at. stne iareti
ni koydu. Kl Ahmet bu ie fena bozuldu. Adamlarn top
layp Kr Yusufun kahvesine indi. En arka masaya ekildi.
Kann birini bynn stne indirdi, tekini alnna doru
ekti. Tek gzyle oturanlar kesti, boalan bardaklar kr
d, fincanlar sokaa frlatt. Kendisine bakana att. Seyit
haberi ald, amur Hasan'a adam yollad, pusuya yatt. a
mur Hasan pusu yerine gelip iaretini akt. Sarlp birbirle
rinin pazusunu sktlar, bir-iki yumruklatlar, tabancalar
nn topunu dndrdler. Gidip Kl Ahmet'in ocan sn
drdler. Kl Ahmet, Seyit'in ayaklarnn altn pt, yo
lundan ekildi. O gnden sonra Seyit'in an artt, nam ya
yld. Kimse voltasn kesemedi. Benim diyen delikanl, "Bir
emrin var m abicim? " demeden yanndan geemedi. Seyit
gcr gcr ayakkablarnn topuuna bast, ipek gmleinin
yakasn beline kadar at, boynundan aa altn bir nal sal
landrd. Adn "Nall Panter" e kard. Bir-iki derken, ye
di semtin haracn toplamaya balad. Toplad paralan ye
time, dula datt. iyilerin bana baba, ktlerin bana be
la kesildi. Grlecek hesab olan, Nall Panter'in elini aya
n pt. Nall Panter elini ayan penlerin isteini geri e
virmedi. Adam m dvlecek, ev mi baslacak, herkesin der
dine kotu. Denin kolundan tuttu. Hem hara ald, hem
para kazand. Huvat'm gzne girdi. Huvat yeil kitaplarn
ap olunun arkasndan okuyup fledi. Olunun yannda
sigara imesine, kamasn parlatp tabancasnn topunu e116

virmesine izin verdi. Her namazn arkasndan selam verip,

"Allah olumun gcn kuvvetini artrsn," diye dua etti. O
dua ederken Atiye elini yreine koydu. Her elini yreine
koymasnda iinde bir sz duydu, etleri ekildi, gz seri
di. Pencerenin nndeki divana ekilip oturdu. Sokak lam
basnn yer yer aydnlatU sokan bekisi oldu. Bann al
tna bir yastk koydu, olunun sallana sallana gelmesini bek
lerken orada ii geti, uyudu. Uykusundan srayp uyand.
Olunun yatan yoklad.
Sonunda bir titremeyle hastaland. Hastaland gn her
kesi bana toplad. "Bu defa yolcuyum, Allah yznze ba
kar inallah," deyip sustu. Huvat, Atiye'ye bir istei olup
olmadn sordu. Atiye kskn kskn yataklarn iinde
dnd. "lmekten baka isteim yoktur," dedi, herkesin
yreini azna getirdi. Ne mezarnn stne her bir ocuu
nun ba iin susam iei dikilmesini istedi, ne banda iki
eri kavak aacnn rzgar vurduka sallanmasn dledi.
Yalnzca Dirmit'in okumasn, Seyit'in tabancay belinden,
kamay ceketinin kolundan karmasn istedi. "Kardeleri
mi bulun, Nuber'i pencerenin nne oturtun," diye tuttur
mad. "Zekiye'yi susturmaya gcnz yeterse susturun, der
di neyse aresini bulun, el deil baclmn kz, onu karde
iniz bilin. Elinizde para varsa Halit olana para gnderin,"
dedi. Dedikten sonra inledi, gzlerini yumdu, uyudu. Uy
kusunda kaynanas Nuber Dudu'yla konutu. Nuber Du
du kollann at, gelinine sitem etti. Ka bahardr Alacvek
mezarlnda onu beklediini syledi. Atiye bir terle uyan
d. Huvat, Atiye'nin ryasn, "Kye gitmem lazm. Anamn
mezanm bir yoklamam lazm," diye yordu. "lrsen seni de
Akal'ya gtrp gmelim mi, kz?" diye usulca sordu. Ati
ye, "lm buradan oraya srmeyin, ocuklarmdan uza
a gtrmeyin," dedi. Huvat ban sallad, kitaplarn topla
d. Seyit'ten para ald, kye gitti.
117

O kye gider gitmez Atiye iyileip ayaa kalkt. Seyit ken

dine gcr gcr takm dzd. Kabadayl brakt, taeron

lua balad.
Taeronlua balad gn Atiye'ye onu tek odal evden
kurtaracana dair sz verdi. Evdekileri bana toplayp bun
dan byle kurua i yapmayacan, byk ilerin altna gi
receini ve ok gemeden ad "ler" olan bir irket kuraca
n aklad. karde srt srta verirlerse ellerini attklar her
eyin altn olacandan, herkesin nlerinde diz keceinden,
altlarna arabalar, stlerine hanlar hamamlar geirebilecekle
rinden sz etti. nne kacak her engeli ykp ineyecei
ne, kimsenin gznn yana bakmayacana yemin etti. Ati
ye, "inallah," diyerek Seyit'in anlatuklann,dinledi. Zaten bir
gece nce ryasnda olunu grdn, tepesine tepsi gibi
bir ay doduunu, Seyit'in ay alp koynuna koyduunu sy
leyerek ryasn, yaknda Seyit'in irket kurup zengin olaca
na, kardelerinin elinden tutup onlar da insan iine kataca
na yordu. Seyit, Atiye'nin elini pp bir ssle merdivenleri in
di. Zengin olmaya gitti. O gidince Dirmit kitaplarn diki ma
kinesinin stne yayp ders almaya balad.
Dirmit, Atiye'nin hasta yatanda okumasn vasiyet etme
sinden sonra kafasn kitaplarndan baka yere evirmedi.
Annesine okuldan vgl mhrl katlar getirdi. Atiye,
Dirmit'in okuldan getirdii mhrl katlar ereveletip
duvarlara ast. ok gemeden Dirmit'in alkanl tm ma
halleye yayld. Derken Akalllann evlerinde, oturdukla
r kahvelerde onun mhrl katlar, uykulardan garip an
lalmaz dillerde sayklayarak uyanmalar, kafadan arpma
yapp on rakaml saylan su gibi blp sayfalar dolusu yaz
y ezberden okumas konuulmaya baland. Dirmit'in cini,
Cinci Memet'in entii iyice unutuldu. Ad kulaktan kulaa
yayld. Herkes onun Akal'nn adn tm dnyaya duyura
candan sz etmeye balad. Kimi onun Akal'dan kacak
118

tek okumu insan olacana, kimi ilerde Akal'ya koca ko

ca binalar kuracana, kimi doktor olup Akalllara bedava
bakacana inand.
Dirmit'in ad, boyunun on bin kat byynce, Atiye'yi bu
defa bir korkudur ald. Kznn katlarm her gelene gster
diine, ereveletip duvarlara astna bin piman oldu. Dir
mit'e nazar deecek diye kahrlanmaya balad. Kahrndan
Dirmit'in antasna, boynuna arlnn yars kadar mavi
boncuk doldurdu. Kzm, "Bildiklerini kimseye retme,"
diye tembihlemeye, "retirsen geriye gidersin," diye akl
lar vermeye balad. ocuklarm altrmas iin, Dirmit'e
kazak, eldiven rp getiren Akall kadnlar, "Bizim kz
da geriye gitti, anam, kalacak m ne ! " diye geri evirdi. Du
varlardan mhrl katlar indirdi. Sarp sarmalayp sand
a saklad. Dirmit ne eline kazak eldiven alp gelen kadnla
n

anlad, ne durup dururken bir abaya den, yalan stne

yalan kuran, antasna arlnca mavi boncuk koyan anne

sini anlad. arp kald. Beyaz gmleinin stne, lacivert
eteini giydi. Boyundan byk antasn srtna vurdu. Gi
dip kuku otunun bana durdu.
"Kuku otu, anneme bir kzyorum."
"Kzma. "
"Bildiklerini retme diyor ama."
"Bildiin ne?"
"Bilmiyorum."
"Ne bildiini bilmiyor musun imdi sen?"
"Ne bildiimi bir bilsem! "
"Ne yapardn?"
"Annemden gizli, yayardm! "
Dirmit kuku otunu bir ey bilmediine inandramad.
Ona yeminle Akalllarn yolda tutup kendisini sevmelerin
den, ellerine kazak eldiven alp kaplarna gelmelerinden ok
utandn sylediyse de kuku otu Dirmit'e kulak asmad.
119

Dirmit'in yzne glerek yapraklarn "Seni gidi yalanc," di

ye saa sola sallad. Dirmit kuku otunun kendisine inan
mamasna kzd. O kzdka kuku otu stne stne gitti.
"Syle, syle, seviniyorsun, deil mi?" dedi. Dirmit sonunda
dayanamad. Sevindiini kuku otuna syledi. Kuku otu
kahkahayla glmeye balad. Dirmit, "Bana ne! Bana ne! " di
ye tepinip kuku otunun yanndan ayrld. Uzaktan, "Hem
utanyorum, hem seviniyorum," diye bard.
Huvat yeil kitaplarn alp anas Nuber Dudu'nun meza
rn yoklamaya gittikten bir sre sonra, yeil kitaplarn iin
deki yazlar kadar ok havadisle geri geldi. Gelir gelmez k
ye elektrik geldiini mjdeledi. Mjdenin arkasndan iini
ekip Trd'nn olu Musa'nn ak kablo stne "aarr! "
diye iediini syledi. Herkesi gldrd. Arkasndan iedii
yerde Trd'nn olu Musa'y ldrd. Herkesin glmesi
azlarnda dondu. Atiye usulca, "Mahmut'la yat olan o
lan, deil mi?" diye sordu. Arkasndan bir at tutturdu. A
ln arasnda, bir, be kzn stne o olan zor bulduklarn
dan dem vurdu; bir, anas Glaye'nin n'aptm sordu. Hu
vat, Glaye'nin at yakp gezindiini, elektrie intizar edip
dolandn anlatt. Arkasndan, anasnn mezarn bryen
san otlardan, tavuk yumurtas gibi yumurtalar olan, meza
rn iine yuva kuran karncalardan sz etti. Ar Memet'in
kznn Sgn'a katn syledi. Atiye ellerini dizlerine
vurdu. "N'olmu ya lan," diye bir merakla gzn Huvat'a
verdi. Huvat, Ar Memet'in bir zaman yksekten atp tuttu
unu, sonra bartn anlatt. Sonra kimin ne koyduunu
sayp dktkten sonra bavullar, torbalan evin ortasna e
kip oturdu. Atiye bavullarn iinden eriteleri, torba torba
idi yourdunu, kays kurusunu kardka yine bir attr
tutturdu. Onun arkasndan Nuber ata balad. Onlar a
ladka Huvat sayd dkt. Tm kyn kendisini yolcula
mak iin aln bana ktn, "Atiye'nin iyilii byktr
120

bize," diye kanlarn alatklarn art arda sralad. O srala

dka Dirnit, "Tulumba yerinde duruyor mu? Okula ret
men gelmi mi? Gller alm m? Keli Rfat'n olu mer'i
grdn m? Savmam'ya, oluk'a gittin mi?" diye Huvat'm
etrafnda drt dnd. Huvat bir daha gidiinde onu kye g
treceine dair Dirnit'e sz verdi. Dirnit durup dururken,
"Gitmem ben, gitmem," diye bir ada balad. Atiye, "Niye
gitmezmisin, kz?" diye Dirrnit'i alp azarlad.
O akam ge saatlere kadar, bir, Huvat syledi; bir, Atiye
iini ekip lafa balad. Derken Nuber ortaya bir oyun kar
d. "Hadi gelin am kt oynayalm," diye tutturdu. Hu
vat, "Hadi yleyse," deyip oyunu balatu. inden kyn ha
nelerinden birini tuttu. O hanedeki insanlarn ka kii oldu
unu syledi. "Bir erinen avrat, drt kuzusu, drt kuzusu
nun iki eksik etei, iki ev direi, bir de am kt," deyip,
"Bilin bakalm bunlar kim?" diyerek bir keye ekildi. Her
kes elini yzne alp dnmeye balad. Atiye, "Yaz Aye
gil," dedi. Nuber, "Vcrdaklar m?" diye sordu. Seyit, "Ebe
ler," diye anld. Onlar bilemedike Huvat ipularn artrd,
"am kt, kocakar," dedi. Evlerinin dar sokaa yakn
olduunu syledi. Derken hane bilindi. Hanedekiler tek tek
anld. Bu defa Nuber iinden bir hane tuttu. Arkasndan Se
yit bir hane sordu. Onlar sorup dnrken vakit gece yans
n

buldu. Atiye gidip Zekiye'nin anas Sose Kadn'm yollad

yourdu, bal bir tabaa koydu. nlerine getirdi. Tabakla

nn bana diz kp halka oldular. Zekiye yutkuna yutkuna,
annesinin koyduu bala yourda dalp gitti. Dierleri your
du, bal yiyip bitirdi. lerini ekip yataklara girdiler. Gzleri
ni yumup aln bandan topluca kyn iine indiler.
Mahmut sabah kalkp kocaman dkkanlarn sraland
, upuzun caddedeki reklamcya gitti. Patronunun yol pa
ras yapmas iin verdii paray len kfte ekmek yemek
iin ayrd. Eline ordinolan alp sokaa kt. Semtten sem121

te koarak ordinolan datt. Nefes nefese bir sevinle iyeri

ne dnd. Orada alan san sal, mavi gzl kz patronun
kucanda otururken grd. Utancndan kpkrmz oldu.
Patron bir kzgnlkla kz kucanda hoplatp, Mahmut'u d
ar kovdu. Mahmut o gnden sonra ordinolan datp gel
dikten sonra patronun tembihi stne d kapda tahta bir
sandalyede oturup akamn olmasn beklemeye balad.
Patronu ordino datm dnda, her gn eline para tu
tuturup onu sigara almaya yollad. Mahmut paray alp o
lak'a gitti. olak, Mahmut'u karanlk dar sokaklardan geir
di, bask tavanl bir eve gtrd. Koltuunun altna sarp sa
rp sigaralar tututurdu. Mahmut sigaralar ald, patronu
na getirdi.
Derken ii oald, iyerinin bulunduu binadaki dier
patronlara, oralarda alan kzlara, adamlara da sigara ta
maya balad. li bytt. Ordino datmnn yanma siga
ra datmcln ekledi. olakla anlat. Sigara bana o
lak'tan para almaya balad. Kazanc iki katna kt. Kf
te ekmek yiyebilmek iin yrmesine gerek kalmad. Hem
kfte ekmek yedi, hem arabaya bindi. Afilerini grp ii
nin ektii her filme girdi. Derken olak'tan Mahmut'a bir
likte alma teklifi geldi. olak, Mahmut'u karsna ald.
Reklamcdan ayrlmas, yalnzca sigara datmas, tombala
ektirmesi iin kandrmaya alt. Mahmut, birka gn o
lak'n teklifini dnd. Dndke olak'n yzndeki
deliklerden, sigaralar paketledii bask tavanl karanlk ev
den rkt. olak'n teklifini geri evirdi.
Rekfamcdaki iine devam etti. inin yannda sigara da
tmcln srdrd. Eline tomar tomar para alp olak'a
gitti. Sigaralar paketleyip tek tek, kutu kutu datt. Bir gn
yine elinde bir tomar parayla sigara almaya gitti. olak' ye
rinde bulamad. Paray cebine koyup ara sokaklardan birine
girdi. olak' arayp sordu. Sonra bir kahveye oturdu. o1 22

lak' beklemeye koyuldu. Bacak bacak stne atp bir siga

ra yaku, kendine bir ay syledi. ayn ierken eytan dr
tkledi. Cebindeki paralan karp eline ald. Kahvedekile
re gsteri olsun diye parman tkrkleyip bir ssle say
maya balad. Paralan sayd, bir ay daha syledi. ay az
n aprdata aprdata yudumlad. Oturanlar yle bir sz
dkten sonra kalkp dar kt. Islk ala ala olak'n siga
ralar paketledii evin dar sokana dald. Soka ortalama
dan, boynuna smsk bir el doland. Baka bir el, daha o gk
diyemeden cebindeki paray ald. Kamna yumruu indirdi.
Mahmut sokan ortasna dizlerinin stne filmlerdeki gibi
"Ah ! " diye inleyip devrildi. Paralar uup gitti.
Mahmut devrildii yerden kalkp yrye yrye evin yolu
nu tuttu. Paralan kapurdn, bu yzden iyerine dnemedi
ini kimseye sylemedi. Bir keye ekilip oturdu. Gnlerce
polislerin gelip kendisini gtreceklerinden korktu. Yakala
yp hrsz tutacaklarn sand. Bu yzden sokaa kmad. Ev
de sakland. Gnler sonra pencereye kmaya, oynayan o
cuklara bakmaya balad. ocuklar sokakta takm kurup top
koturdu. Mahmut onlara pencereden hakemlik yapt. So
nunda iindeki oynama istei korkusuna baskn ku.
Mahmut sokaa kt gn, gnlerce evde oturmann ac
sn kard. Sokakta iki evin camm top atp krd. Atiye'yi
barta barta parka kat. Salncaklara bindi, demirlerden
utu, beki kulbesinin damna trmand. Hevesini alamad.
Parktaki tm ocuklar bana toplad. ocuklar ikiye ayr
d. ocuklar aalarn arasna dalp balarna Kzlderili
apkas rdler. Ellerine ta, sopa aldlar, sava oyunu oyna
maya baladlar. Mahmut Kzlderililerin reisi oldu. Dierle
rinin bana sarn kz komutan yapt. Sarn kzn ordusu
dald. Kimi vuruldu, kimi kau. Sarn komutan esir edil
di. Ellerinden, belinden tutulup Mahmut'un yanna getiril
di. Mahmut emir verdi. Sarn komutan en ulu at kestane1 23

sinin gvdesine baland. Kz at kestanesine balannca a

lad. Mahmut kzn alamasna dayanamad. Emir verip kz
zdrd. Alp deniz kenanna, kayklara bakmaya gtrd.
Kz ertesi gn parkta Mahmut'u bekledi. Mahmut parka
girer girmez aalann altnda oturan iki yabanc ocuu gs
terdi. Mahmut gidip ocuklann bana dikildi, birini tekme
ledi, birine kafa att. ocuklan parktan kovdu. Sarn kz,
ocuklar arkalanna bakmadan kaarken Mahmut'a ak ol
du. Mahmut iki gn sonra sarn kzdan bir haber ald. Gi
dip at kestanesinin altndaki ta kaldrd. Tan altnda dr
de katlanm pembe bir kat buldu. Katta yazanlan oku
du, kad gsne koydu, stne ellerini bastrd, eve gel
di. Helaya ekildi, gsnn stne jiletle kzn adn yaz
d. Gsnden akan kan gmleine sildi. Kan dindi, jilet iz
leri kald. izler gl rengini ald, sonra yava yava soldu. Sa
nn kzn ad Mahmut'un gsnde kabuk balayp kuru
du. Mahmut ertesi sabah erkenden parka kt, at kestanesi
nin altnda sann kz bekledi. Kz geldi, utancndan ban
nne eip elini Mahmut'a verdi. Yanaklan kpkrmz oldu.
Mahmut gsn ap kza gsterdi. Kz nce korktu, son
ra sevindi. O gn uzun uzun konutular. Birbirlerine o gne
kadar balanndan geenleri anlattlar. Birbirlerinden kar
lkl sz aldlar. Mahmut ok sinirli olduunu, sevdii kzn
baka olanlarla oyun oynamasna, konumasna gelemeye
ceini, eer baka olanlara baktn grrse, olanlan da,
kendisini de dveceini syledi. Sann kzn da kendisi gi
bi kskan yaradll olduunu renince bozuldu. Kza pek
skya gelemeyeceini duyurdu. ie giderse evlerinin balko
nunda kendisini bekleyip beklemeyeceini sordu. Kz evle
rinin balkonundan aa inmeyeceine, baka olanlara bak
mayacana sz verdi. Mahmut ayrlrlarken kza mektup
yanmas yapmalann teklif etti. O gnden sonra mektup
lamaya baladlar. ilk gn kzdan be sayfalk bir mektup
1 24

geldi. Mahmut kza on bir sayfa yazp gnderdi. Kz yirmi

bir sayfa doldurdu. Mahmut, Dirmit'i yardma ard. "Yap
bir ablalk kz," deyip Dirmit'i dersin bandan kaldrd. iki
si bir tala indiler. Katlar souk talarn stne serdiler,
kza elli sayfa mektup gnderdiler. Kz yar kazanacana
yemin etti. Katlar uzunlamasna ortalarndan kesti, bir
birine ekleyip her ek yerine, ucundan kan damlayan, oklu
kalpli resimler izdi. Takvimlerden, tebriklerden kocaman
gller kesti, katlara yaptrd. Gllerin arasn yazyla dol
durup yz bir sayfa mektup yazd. Mektubu rulo yapp ba
lad. Mahmut balkonlarnn altndan slk ala ala geerken
ruloyu nne att. Mahmut kucanda ruloyla eve geldi. Ru
loyu ap odann ortasna serdi. Koca koca glleri, katlarn
yansn kaplayan oklu kalpleri grnce fkelendi. Kzn hi
le yaptna kafasn takt. Ruloyu odann ortasnda brakp
sokaa kt. Kz parka ard. Kz koa koa at kestanesi
nin altna geldi. Mahmut suratm asp kza, "Senden bekle
mezdim bunu," dedi. Kz, Mahmut'a onu ok sevdiine dair
yeminler etti, yalvard, alad. Mahmut kzn kendisini ger
ekten ok sevdiini anlad. Ama onun kendisine hile yap
masn kaldramad. Kz orada gz yal brakp eve geldi.
Evde Atiye'nin elinde kzn son mektubunu, yz bir sayfalk
ruloyu grd, ii bir tuhaf oldu. Atiye oluna mektubu ki
min gnderdiini sordu. Mahmut, "Sana ne, kz, beni seven
biri," deyip terslendi. Ban evirip ksknlnden mek
tuba bakmad. Mektup akam evin ortasna serildi. Herkes
bir ucuna eildi. Huvat ilkin, "Brakn u pilerin iini," di
ye kt kt sylendi. Ama sonunda o da merakland. Ye
il kitaplarm kucandan kaldrp mektubu eline ald. Ba
m sallaya sallaya okudu. O okurken evdekiler glt. Mah
mut, onlar glrken kendisine bin bir trl ss verdi. So
nunda evdekilerin srarna dayanamayp, kz isteyene gs
tereceini syledi.
125

Atiye ertesi gn Mahmut'un peine taklp parka gitti.

Mahmut uzaktan kz annesine gsterdi. Atiye, "Bir gzel kz
ki geberesice," diye eve kt geldi. Huvat koskocaman kan
snn trnak kadar ocuun ardna dp parka kz grme
ye gitmesini ayplad. Ama Atiye'nin durmadan kzn kendi
sini Mahmut'un yannda grnce nasl glp katn anlat
mas zerine merakland. "u kz bir de bana gsterin," di
ye tutturdu. Atiye, Huvat'n yanna dp kocasn parka g
trd. Mahmut'tan gizli, kz uzaktan Huvat'a gsterdi. Hu
vat yeil kitaplarm koltuunun altna alp parktan aa k
sre ksre indi. Atiye'nin, kzn yanndan geerken yzne
iyice bakmas iin ettirdii yeminini yerine getiremedi. Kzn
yanndan geerken utand. Olunu seven kza bir edip baka
mad. Bam nne ykp hzl hzl yrd. O gzden kay
bolunca, Atiye salncaklarn bana vard. Kz yanma ard.
nce, "Mahmut'u biliyorsun ya, ben onun annesi olurum,"
deyip kz utandrd. Sonra azn arad. Uzun uzun niye ks
tklerini dinledi. Bir kzgnlkla eve geldi. Mahmut'u dizinin
dibine ekti. Gidip kzla konumazsa ona evlat demeyecei
ni syledi. Mahmut annesinin parkta kz yanna arp ko
nutuunu renince deliye dnd. Soluu iine ekilinceye
kadar tepinip bard. Atiye korkusundan akama kadar Hu
vat'n yolunu gzledi. Onu merdivenin banda karlad. K
z grdn azndan karmamas iin sklad. Ama Hu
vat, Atiye'yi dinlemedi. Sofrann banda,- gelini olacak sar
n kz parkta sallanrken grdn tutup syledi. Mahmut
kan sininin ortasna arpt gibi ayaa kalkt. Kz gre
ne, konuana kfr bast. Yemeini sofrada brakp ald ba
m gitti. Huvat, Mahmut'un arkasna Dirmit'i koturdu. Dir
nit, Mahmut'u park demirlerinin altnda alarken buldu. Ses
karmadan kardeinin yanma oturdu.
Mahmut o gnden sonra kzdan utand. Bir daha parkta
oynamad. Onun kendisini grmemesi iin erkenden soka1 26

a kt, hava kararnca eve geldi. Gnlerini uzaktaki park

larda, sinema nlerinde dolap bekleerek geirdi. Huvat'n
tm zorlamalarna ramen ie girmedi. O iten kanca Hu
vat, Seyit'e yemin verdirip Mahmut'un harln kesti. Mah
mut harln karmak iin sinema kaplarna parlak ciltli
kitaplar yayd, satmaya balad. li sevdi, hayat boyunca bu
ii yapmaya karar verdi. Ama kararndan cayd. Dumdum'la
tannca tombalacla balad. Eline bir torba ald, ke
balarnda elini orbasnn iine sokup ngrdatarak barp
armaya balad. inin icab salarm ensesinin altna ka
dar uzatt. Kollarna kartall, ylanl dvme yaptrd. Tomba
laclann ba Toto'ya yerinde bir teklif gtrd. Toto, Mah
mut'un teklifine evetini verdi. Mahmut, olak'a gitti. o
lak'tan daha ucuz sigara temin etti, getirdi, avantasn ald.
O gnden sonra hem tombala ektirdi, hem dier tombalac
lara sermayesine sigara getirdi. ii bytt, gnlk kazanc
m artrd. Babasna para verir oldu. Huvat ilkin Mahmut'un
kazancna el dedirmeyeceine yemin billah etti. Ama Ati
ye kocasimn aklna girdi. Huvat' tombala parasnn haram
olmadna inandrd. Yine de Huvat parann gnahm oku
yup fleyip Atiye'nin srtna yklemeden alp cebine koy
mad. Atiye, Mahmut'un parasnn gnahm stne ald, o
lunun torbasn her gn eline verdi, iinin bana gnderdi.
Mahmut bir sabah erkenden gitti, hava kararnca gelmedi.
Atiye pencerenin nne oturup olunun yolunu korka kor
ka gzledi. Herkes ekildi geldi, gece yans oldu, Mahmut'un
sl, torbasnn angrts sokan kesinden Atiye'nin ku
lana gelmedi. Atiye pencerenin nnde alamaya bala
d. Huvat olunu tombalac yapann Atiye olduunu syle
yip yerinden kalkmad, gidip olunu getirmesi iin Atiye'ye
barmaya balad. Atiye, Dirmit'i yanna ald, kahveye indi.
Seyit'i artt, Mahmut'un eve gelmediini syledi. Seyit an
nesiyle kardeini eve getirdi. Huvat'a kadn ksmm gece ya127

ns kahve nlerine kard iin kt kt sylendi. Hu

vat bam yeil kitaplarna ykp karlk vermedi. Seyit ii
ni boalnp kardeini aramaya gitti. ok sonra, "Gir lan ieri,
korkma," diye sylene sylene Mahmut'u ieri soktu. Atiye,
Mahmut'un dayaktan iip patlam kam, dudandan aa
akp kurumu kan, enesindeki morluu grnce ilkin ne
yapacam ard, sonra dp odann ortasna bayld.
Mahmut o gece karakolda yedii dayan stne, bir da
ha Dumdum'la, Toto'yla konumayacana dair abisine sz
vermedii, karsnda bakaldrp, "Gelmeseydin lan kurtar
maya, ardk m seni ! " diye diklendii iin, bir de Seyit'ten
dayak yedi. Huvat, Seyit'in att daya beenmedi. "Al
lah'n hakk tr, " deyip yerinden doruldu. Elinin tersiyle
Mahmut'un iip patlam kana vurdu. Mahmut, Huvat'm
bacaklarnn arasna inleyip devrildi, kandan kilimin st
ne oluk gibi kan yrd. Dirmit kan grd, "ldrdnz
kardeimi! " diye barmaya balad. Seyit koup Dirmit'in
azn kapad. Dirmit, Seyit'in kollarnn alunda rpnp de
belendi. Debelenirken birden diki makinesinin stne atl
d, orada ak duran kitabn eline ald, yere ald. . .
Dirmit o sabah sofrada kardeinin iip patlam kanda,
morarm enesinde gller aldn grnce merakla gz
lerini kardeinin yzne verdi. Mahmut, "Erkeksen imdi
gel lan," deyip, yam banda oturan Seyit'in omzuna gle
rek esasl bir yumruk indirdi. Seyit, "Vay anam! " deyip Mah
mut'u arkas st yere yatrd. "Gel ulan bakalm! " deyip ko
lunu dirseine kadar svad. Mahmut'un yanna yere uzand.
Seyit'le Mahmut dirseklerini yere verdiler, ellerini i ie gei
rip skca kenetlediler. Huvat kalkp ikisinin yanna diz k
t. Mahmut'un bota kalan eliyle kilimi kavradm, gree
hile kanum syleyip grei yeni batan tutturdu. Mahmut
iki bilek bkm kklk pay ald. Dizlerinin stne ye
re skca aband. Seyit'in elini kiliine yaptrd. Sevinle yer128

den kalkt. Huvat'm omzuna iki yumruk att. Huvat, "te bak
hele! " deyip ayaa dikildi. Odann ortasnda ellerini yumruk
edip Mahmut'a doru sallaya sallaya ayak oyununa bala
d. Mahmut bir an yakalayp babasnn bandaki namaz
apkasn eline geirdi. "Hadi al bakalm," diye namaz apka
sn iaretparmann ucunda dndre dndre odann iin
de tur atnaya balad. Huvat'n soluu tkendi. Ba evril
di. Dilini aznn iinde eliyle tutup dndrerek, "Ben sizin
ikinizi birden yere alann lan," dedi. Odann ortasna kt.
Mahmut, "Kim, sen mi alarsn, git yav," deyip namaz apka
sn babasnn kafasna takt. Huvat glerek namaz apkasn
kafasna yerletirdi. Atiye'nin ters ters yzne bakmasna al
drmadan, yerde bir dirseinin stne uzanm keyifle yatan
Seyit'e bulat. Kafasn Seyit'in bacaklarnn arasna sokup
Seyit'in bir bacan srtna ald. Yerde srnmeye balad.
Atiye eline sprgeyi geirip Huvat'm tepesine dikildi. "Kalk
hocalar gtresi, vururum ha!" deyip sprgeyi burnunun
ucuna dayad. Huvat, Seyit'in bacaklarnn arasna skp
kaldndan kalkamad. Kafasn kilimin stne brakp gl
meye balad. eri kaan soluunu yakalamaya alrken t
krn soluk borusuna kard. Azm balk gibi ap ka
pamaya, ayaklarm "Kt! Kt! " yere vurup debelenmeye ba
lad. O ara boynunun kkne sprge sapn yedi. Bebek a
lamasn andran bir sesle, "lyorum, kz, yeti! " dedi. Ati
ye sprgeyi att. Seyit bacaklarm zp Huvat'n bana diz
kt. Nuber, "l abuk, baba," diye elinde bir bardak suyla
Huvat'm bana dikildi. Mahmut sofrann banda oturup ses
karmadan babasna bakan Dirmit'in yzne doru eildi.
Bayla babasn iaret edip gz krpt, gld. Dirmit, elinin
tersiyle Mahmut'un yzn geriye itti, ayaa kalkt. Usulca
dan kt. Aralkta duran merdivene dayand. Bam yukar
kaldrd. Ak duran at kapandan grnen bir avu gk
yzne bakt. Gkyznden yzne iki damla ya akt.
129

Mahmut bilek greinde abisini yendi. Ama grein arka

sndan ona boyun edi. Yeniden kaloriferci rakl yapma
y kabul etti. Seyit k kmadan onu zehir gibi usta yapaca
na sz verdi. Mahmut, Seyit'in yan sra yrrken ikide bir,
"Bo inaattan cinmi gibi korkuyorum lan," deyip durdu. Se
yit duymamazla geldi. "irketi beraber kurarz aslanm," de
yip gld. Mahmut o glerken sabahn karanlnda buz gi
bi inaata girip krk yakaca, tek bana korkuyla ustalar
nn gelmesini bekleyecei, gece yans ustalarna tek tek havlu
tutup karanlk, sesinin boulduu kocaman slak duvarlarn
arasnda rpererek tezgahn stne yaylm taknlan temiz
leyip sanda yerletirecei, soluk solua kendini sokaa ata
ca geceleri, puslu sabahlan dnd. Sarsld. Abisinin ko
lunu itip birden komaya balad. Seyit, Mahmut'un ardndan
yetiip nefes nefese omzundan tuttu. nce gzel gzel yal
vard. Ona gittii yolun yol olmadn anlatt. O konutuka
Mahmut, "Sana ne?" deyip omuz silkti. Seyit sonunda bir f
keyle yumruunu kardeinin suratna indirdi. Mahmut d
t yerden hrsla abisine bakt. Sonra ban saa sola evirip
bir gren olup olmadn aratrmaya balad. O zaman Seyit,
kardeine vurduuna piman oldu. "Acd m lan? " diyerek
sulu sulu Mahmut'un yanna oturdu. Yeniden yalvarmaya
balad. Ama Mahmut suratna yedii yumruun acsyla ken
dinden geti. Seyit'e ters ters cevaplar verdi.
"Aslanm, koum."
"Sensin lan, aslanm koum."
"Ulan olum etme."
"Sensin lan, ulan olum etme."
"Evladm, yine dverim."
"Sensin lan, evladm yine dverim."
"eytan diyor, tvbe git. "
"Sensin lan, eytan diyor tvbe git ! "
"Bu son bak, geliyor musun lan benimle?"
1 30

"Sensin lan, bu son bak geliyor musun lan benimle?"

Mahmut, "Sensin lan, " diye diye son anda Seyit'ten gz
nn stne bir yumruk daha yedikten sonra, yakasn kur
tard. Kaloriferci ra olmaktan bylece vazgetikten son
ra da, yeniden sinema kaplarna parlak ciltli kitaplar yayd.
Bir zamanlar hayat boyunca yapmay dnd iinin ba
na dnd.
Seyit adn "ler" koyaca irketi tek bana kuracan
anlaynca, aresiz onun bunun ald ie, dk fiyat verip
i kapmaya, sermaye toplamak iin bildii bilmedii her ie
teklif mektubu yazmaya balad. Kabadaylktan kalma nam
n, kendi kyllerinin elinden i kapmak iin ktye kullan
maktan geri durmad. Orada burada, onun bunun arkasn
dan tehditler savurdu. "Babamn ii olsa, gene krann," de
yip piyasaya ulland. Adn "Kapan Seyit"e kard. Para, ha
l yedirmenin ilmini ald. Kiminin yolunu evirdi, kiminin
yars sarlp bitmi iini sktrd. Sktrdke hrsland.
Yolda Seyit'e selam veren, kahvede selamn alan tek kyls
kalmad. Seyit kylsnn kendisine arkasn dnmesini tn
mad. inadna, o fabrika senin bu fabrika benim, onun bunun
iinin etrafnda doland. Derken arad gelip Seyit'i buldu.
Seyit bir akam Kr YusuPun kahvesinden karken vu
ruldu. Az st yere kapakland. abalad, inledi, yerden
kalkamad. Kolundan tutup kaldran olmad. Sol bacan
dan oluk gibi kan yrd, kan akp ince bir yol oldu, sou
du. Seyit, cam gibi gzlerini topraa dikti. Bakt yerde ko
caman kl bir levha grd. Levhann stndeki "ler"
yazs bir yanp bir snd. Seyit dudaklarn bkp usul
ca gld. Ban yanp snen yaznn stne brakt. Elle
riyle levhay kenarlarndan kavrad, "Anne kz," diye inle
di. Sonra sustu. O sustuktan sonra biri koarak yanna gel
di. Seyit'in cebine st yaldzl, kk kk, bir dolu beyaz
kart koydu. Kara, zayf bir kz gelip Seyit'in baucunda dur131

du. Eline kara kapl bir dosya alp oturdu. Sonra uzun uzun
alan telefonu kaldrd. Seyit'e uzatt. Seyit telefonu kula
na dayayp kocaman dnerli koltuuna kuruldu. Telefonu
kapatp, kara zayf kza daktilonun bana geip oturmasn
iaret etti. Ellerini arkasna balayp kzn bana dikildi. Ta
ne tane syleyip bir dolu teklif mektubu yazdrd. Kz teklif
mektuplarn alp gitti. Seyit cam gibi gzlerini topraa dik
ti. Dili aznn iinde byd, iti. Sol baca ip gibi uzad,
derin derin soluyan Atiye'nin boynuna doland.
Atiye uykudan srayp uyand. Bararak Seyit'in yatan
yoklad. Deli gibi ayaa dikildi. "Seyit'i vurdular," dedi. Sa
larn yolup yumruklarn gsne indirdi. Seyit'in yatann
stne devrildi. Huvat yeil kitaplarn koltuunun altna al
d, arabaya binip gitti. Sabaha kar kire gibi bir yzle ge
ri geldi. "Durumu ar," dedi. Alamaya balad. Onun ala
mas herkesi tuttu. Evin iinde nce ata, sonra duaya otu
ruldu. Azrail, Seyit'in yzne bakt. Genliine acd. Can
n balad. Seyit, gnler sonra sol bacan srye srye
Huvat'm koltuunda eve geldi. Yine Seyit'e yataklar serildi.
Eller yze alnp banda beklendi. Sonra beklemekten her
kes yoruldu. Seyit tek bana yataklarda dnd. O dnerken
Atiye, Seyit karnndayken grd bir ryay diline dola
d. Ryasna giren aksakall dedenin syledii ismi koysalar
d, Seyit'in vurulup vurulup al kanlara belenmeyeceini de
yip durdu. Ryasn bir bu trl, bir baka trl yordu. So
nunda o da ryasn anlatmaz, keke adn Seyit koymasay
dk diye dvnmez oldu. Olunun yann bacakla nasl al
p evi geindireceini dnmeye balad. O kara kara d
nrken Huvat yeniden gtrp Seyit'in i takmlarn sat
t. Yine onun yalvarmasna, "Takm olmadan ben nasl ir
ket kuracam," diye uunmasna aldrmad. "Kurarsn, ku
rarsn," deyip Seyit'in srtn svazlad. Takmlar satlp bitin
ce yine Mahmut'un peine dt. Orada burada onun arka1 32

sm kovalad. Mahmut syrlp babasnn elinden kat. Gece

yanlan gelip, usulca yatana sokuldu. Ortalk madan kal
kp gitti. Huvat' deli etti.
Huvat, kt kt Mahmut'un arkasndan sylenirken, Ati
ye ikide bir Dirmit'in bana dikildi. Kulana eildi, "Oku,
bam kurtar, kimseden hayr yok, bilesin," dedi. Zihnini da
tmamas, kafasn dersine vermesi iin ona trl akllar ver
di. Dirnit'i evin iinde olup biten her eye kulam tkama

s iin tembihledi. Dirnit, Seyit'in cam gibi gzlerini tavana

dikip inlemesine, Mahmut'un slna, Huvat'n nameli na
meli bir alalp bir ykselen sesine, Nuber'in iledii eyiz
leri kat kat ap iini ekmesine, Zekiye'nin kendi kendine
konuup durmasna, Atiye'nin tesbih elinde sohurdanmas
na kulan nkad. O yl da okuldan vgl, mhrl kat
lar getirdi. Bir snf daha atlayp eve geldi. Sevincinden g
snde gl tomurcuklan ald. Gs nce kand, sonra k
zard. Dirmit bir merakla banyoya girdi, gzlerini ap gs
ne verdi. Usulca parmaklarm gsne dedirdi. Parmaklar
nn altnda gs hzla inip kalkt, yrei "Gp ! Gp ! " atu.
Dirnit "Gp! Gp!" atan yreinin stne elini koydu. Deli
bir rzgar gibi savruldu. Koup kuku otuna mjdeyi verdi.
Kuku otu Dirmit'i glerek dinledi. Ona annesine gitmesi
ni tledi. Dirmit utandm, annesini grr grmez yz
nn kzardm syleyip kuku otuna yaknd. Kuku otu
Dirmit'e trl dil dkp cesaret verdi. Hi dnmeden bir
denbire sylerse, yznn kzarmayacana yemin etti. Dir
mit o gn annesine syleyeceine dair kuku otuna sz ver
di. Kuku otunun ince yapraklarn okayp koa koa eve
geldi. Birden Atiye'nin kulana eildi. Soluunu tutup an
nesine gsndeki kzarkl haber verdi. Atiye, "Bakaym
kz," diye, elini Dirmit'in gsne uzatn. Dirmit bir kolu
nu gsnn stne kapatt. Kap banyoya sakland. Atiye,
"Anneler bakar, kz," diye glerek Dirmit'i banyodan kard.
1D

"Baka eyler de olacak geberesice, dur da anlataym," diye

rek nne oturdu. Ona yaknda gen kz olacan duyurdu.
Artk klan herkesin iinde leende ykanamayacan, so
kakta oyun oynamayacan, erkek kardeleriyle koyun ko
yuna yatamayacan, hatta onlarla tek bana evde kalama
yacan, Dirmit'e bildirdi. Onu evin iinde Nuber'le bir gi
rip kmas iin tembihledi. Dirmit annesinin syledikleri
ni az bir kar ak, hayretle dinledi "Niye, kz?" diye kor
kuyla inledi. Atiye gen kzlarn soru sormasnn ayp oldu
unu syledi. Ne dediyse aynen yapmas iin kzn tembih
ledi. Ondan, donunda krmz bir leke grr grmez hemen
koup kendisine haber vermesini istedi. Kzna, bu iaretin
haberini alr almaz kendisine sk bir tokat atacan, bunun
adet olduunu syledi. Uzun uzun annelerine gelip krmz

iaretlerini haber vermeyen kzlarn kt yola nasl dtkle

rini anlatt. Annelerin tokat atmasnn art olduunu, bu to
katm kzlan kt yola dmekten koruduunu haber edip,
"Sakn saklama," dedi. Dirmit'i yeniden sk sk tembihledi.
Korkmamas iin t verdi. Ama Dirmit annesini dinledik
e korkudan baylacak hale geldi. Tir tir titremeye balad.

titrerken Atiye bu defa nasihate balad. Gen kzlarn fazla

konumasnn iyi saylmadn, bacaklarn uzatp oturmala
rnn ayp olduunu sayd dkt. O sayp dktke Dirmit'i
bir ate bast. nce her yan kzard, sonra eli aya buz kes
ti. Beti benzi utu. Ardndan bir serime bir solumayla sarar
d, soldu, kl glbi oldu.
O gnden sonra Dirmit'i bir dncedir ald. Atiye'nin
tembihlerinden sonra soru soramaz, erkek kardelerinin,
babasnn yanna sokulamaz oldu. Sesi soluu iine ekildi.
O susup bir keye sindike Atiye kzn gzleriyle yedi bi
tirdi. Gelip gelip bana dikildi. Kulana eilip yanna so
kuldu. Dirmit'e krmz iaretten haber olup olmadn sor
du. Dirmit utana utana omuz silkti, ban nne edi. O ba134

n nne edike, Atiye ellerini dizlerine vurdu. Kzna bu

iaret gelmezse, erkek olunacan duyurdu. Dirmit'in kor
kudan yrei azna geldi. O gnden sonra yemeden ime
den kesildi. ine bir phedir girdi. Bir yandan ellerini kol
tuunun altna alp kollaryla gslerini saklad. Bir yan
dan, "Ya erkek olursam! " diye durmadan alad. kide bir
banyoya kapanmaya balad. Banyoda, bir, yzne baktysa;
bir, san solunu inceledi. Orasn, burasn elledi. Elledike
merakland. Kollarna, bacaklarna, yzne bir ey olup ol
madna bakt. Atiye ikide bir kznn banyoya kapanmasn
dan huyland. Anahtar deliinden kznn ne yaptn gzet
lemeye balad. Sonunda dayanamayp Dirmit'i karsna al
d. nce azn arad, sonra stn karttrd. Zorla san
solunu yoklad. Kimselere bir ey demeden kzn alp gitti.
Uzak bir evde Dirmit'e kurun dktrd. Sonra elinden tu
tup camilere gtrd. Kimi camide Dirmit'e eme atrd,
kimi camide abdest aldrd. Gerisin geri eve getirdi. Dirmit'e
yedi gn, st ste, buldu buluturdu, gece yans manda s
t iirdi. Bir umutla Dirmit'in gelip krmz iareti haber ver
mesini bekledi. Kzn arkas sra evin iinde, elinde tesbih
gnlerce doland. O dolandka, Dirmit bunald. Atiye'yi it
gibi kapmaya, annesinin yzne kaplan arpmaya balad.
Atiye o kaplan arptka, kendisinden ke bucak katk
a, kzn stne stne vard. nne durdu. "Erkek olmak
m istiyorsun, geberesice," diye fkeyle sordu. Dirmit'in zor
la yakasna yapt. Ona ar ar talar, yataklar kaldrtt. Bir
kazan su kaynatt. Suyun iine bir kalp krmz ta boya att.
Kzn krmz, kaynar sularla ykad. Ykadktan sonra, yn
lere sard. Sonunda muradna erdi. Dirmit bir gece bacakla
r titreye titreye Atiye'nin yanma geldi. Kulana eildi. Mj
deyi verdi. Verir vermez yzne "ak ! " diye bir tokat yedi.
O tokattan sonra Dirmit bir daha kendine gelemedi. Gn
lerce ku gibi rpnd. Yataklarda bir o yana, bir bu yana
1J5

rpnd. Okumak, flemek, tesbih ekmek, banda gzya

dkmek kar etmedi. Huvat gidip doktor getirdi. Doktor Dir
mit'e kutu kutu hap verdi. lki takm ine yazd. Atiye bu de
fa kzma kocaman krmz ineler vurdu. Krmz mercimek

gibi haplar iirdi. Dirmit kendine geldi. Aykt, ayaa kalk

t. lyi huylarn yataa dkt, hastalktan sonra kt huylar
kapt. Eline Zekiye'nin, Nuber'in topuklu ayakkablarn
alp alp banyoya girmeye balad. Derken banyodan kmaz
oldu. Bir Nuber'in naylon oraplarn kamna koydu, bir
Zekiye'nin askl geceliini alp ortadan kayboldu. "Annem
bana onca korkuyu niye verdi," demedi. Atiye'nin gitme de
dii yere gitti. Atiye'nin konuma dediiyle konutu. Evin
iinde evden ayr, darda elden ayr, laf dinlemez, nasihat
almaz bir kz olup kt. Atiye bir sylediyse kzndan bin laf
duydu. Azn aamaz oldu. Kzndaki deimeyi hastalan
masna yordu. "Aklnda bir ey kald zaar," diye diye dizle
rine vurdu. O dertli dertli dizlerini dverken, Dirmit ucun
dan tller, yapma kirazlar sarkan hasr apkal, etekleri dizi
nin iki kar stnde Aysun diye bir kzla arkada oldu. Ay
sun'u annesinden ileri tuttu. Evi bark unuttu.
Atiye, ne ettiyse, kzn Aysun'dan ayramad. Dirmit'e her
eve geliinde "Aysun daya" att. Her ip olup uzamasnn,
gidip gidip Aysun'u bulmasnn ardndan "Aysun intizarla
r" etti. O intizar ettike, Dirmit eteklerini kesip Aysun'un
etekleri gibi dizinin iki kar stne kard. Aysun gibi a
zna kocaman bir sakz ald. Aysun'la bir oldu, yoldan ge
en olanlarn ardndan slk ald. "Aysun parka olanla
ra kendini gstermeye gidiyor, ben niye gidiyorum! " deme
di. Aysun'un yanma dp gitti. Aysun ne ettiyse, o da ayn
sndan etti. Atiye, Dirmit'in nn alamaynca, bu defa iyi
lie bozdu. intizar, daya brakp gzel gzel kznn kula
na nasihat okudu. Olanlarla konumaya kalkan, annele
rini dinlemeyip olanlarn ard yere giden kzlarn ba1 36

ma gelenlerden laf at. Olanlarn kzlara baygnlk veren

uruplar nasl iirdiklerini anlatt. Olanlarla pen kzla
rn bana mr boyu bir ar saplandn, dilerinin dkl
dn, etlerinin kuruyup pul pul kalktn syleyip kz
na korku verdi. Dirmit'i olanlarn ard yere gitmemesi
iin tembihledi. Ama Dirmit, Aysun'dan olanlarla pen
kzlarn dilerinin dklmediini, etlerinin kuruyup pul pul
kalkmadn rendi. Atiye'nin yalann yzne vurdu. O
gnden sonra annesinin dediklerini beenmez oldu.
Dirmit'in arsz bir ku olup sokakta Aysun'la bir kanat
rpt sralarda Huvat, hibir ocuunun yallnda ken
disine bakmayacan syleyerek, Allah'n efkatli kollarnda
kendisine scak, yumuak bir yatak yapmann abasna d
t. Kara sakall hocann ard her yere gitmenin sevap
getireceini dnp onun katld toplu namazlara gitme
ye balad. Yamur amur demedi, kendisini Allah yoluna
eviren kara sakall hocann arkas sra cami cami gezindi.
Dinlediklerini gelip evde anlatt. Atiye'nin, "Yeter bktrdn
ocuklar," diye sylenmesini onun kafir olduuna yordu.
Babalk grevini aksatmadan yerine getirdi. "Sizin gnah
larnz bana yklerler sonra," deyip ne duyduysa, ne din
lediyse bir bir sayd dkt. Baba olmasndan dolay Allah'n
srtna ykledii yk, stnden indirip ocuklarnn srt
na bindirdi. Ku gibi hafifledi.
Derken yine bir sabah, erkenden abdest alp kara uzun sa
kall hocann arkasna takld. Uzak bir yerde kocaman bir
camide namaz kld. Namazn ardndan upuzun bir vaaz din
ledi. Hoca vaazn, Allah'n seven herkesin arkasndan deniz
kenarndaki ift minareli caminin nne gelmesini dileyerek
bitirdi. Huvat kalkp kalabaln arasna katld. Allah'm se
ven herkesin gidecei yere vard. Orada sakal belinde, gen
yal bir dolu doru yolu bulmu insan grnce kendini tuta
mad. Alad. Bumunu eke eke, dolup taan gzlerini sildi.
137

O sra biri gelip eline yeil katlar verdi, bir bakas yakasna
ufak bir kat ineledi. Huvat okuyup fleyip eline verdikle
ri katlar cebine koydu. Kalabaln arasnda kara uzun sa
kall hocay aramaya balad. Onu ararken Akall Kel Ba
h'y buldu. Kel Bah'mn koltuuna girdi. O sra kalabalktan
bir uultu ykseldi. Uultu "Allah Allah! " diye toplu bir
la dnp ge ekildi. Kalabalk caminin nnden yo
ku yukar trmanmaya balad. Huvat, Kel Bah'nn kolunu
skca kavrad. Herkes ne baryorsa aynsndan bara ba
ra kalabalkla beraber yokuun bana vard. O demeye kal
madan kalabalk bir baka kalabaln arasna dald. Saka
l beline deen, nur yzl hocalar, azlarndan kpkler sa
a saa genlerle bir kavgaya tututu. Hocalar hocalktan k
t, yedi bal ejderha kesildi. Eline sakal kadar bir sopa ge
iren kara alvarl hocalar bir azdan, " lm! lm ! " diye
barmaya baladlar. Huvat ne yana kaacan, kime baka
can ard. Kalabaln iinde, kargaada Kel Bah'y yitir
di. "lr mlrm de ! " deyip st ste salavat getirdi. apka
sn eline alp zorla kalabaln arasndan kendini syrd. Her
yan caml koca bir binann nne kt. akn akn ne ya
na gideceine baknrken, kara uzun sakall hocay her yan
caml koca binann arkasna kaarken grd. Hocann arkas
sra o da seirtti. Binann arkasnda, "Vurun! ldrn! " diye
baran sakall, alvarl hocalarn topluca yere melip otur
duunu grd. Korkusundan gerisin geri dnd. Trmand
yokua doru hzl hzl yrd. Kalabalktan ktktan son
ra derin derin nefes ald, apkasn bana koydu. Koyar koy
maz arkasndan bir arma duydu. Ban geriye evirme
siyle, bir sr gencin stne doru geldiini grmesi, ken
disini yerde bulmas bir oldu. Huvat' sryp ta bir binaya
gtrdler. Dar koridorlardan geirip, koca bir salona soktu
lar. Yz yaral bir gen gelip Huvat'm yzne tkrd. Ba
ka biri stn yoklad, okuyup fleyip cebine koyduu ye1 38

il katlar yzne arpt. Bir bakas, Huvat'n bana yerle

tirmeye alt foter apkasn alp yere att. Huvat apkas
n almak iin bir hmla yere eildi. Gen, ayan apkann
stne basp Huvat' geri itekledi. Bir baka gen gelip n
ne dikildi. Bir dolu ey sordu. Huvat'm cevaplarn inanmaz
inanmaz dinledi. Dinledikten sonra, "Amca senin okuyan o
cuun var m?" dedi. Huvat, "Var, o da sizin gibi pi olmaz
sa," diye tutup ters bir cevap verdi. Durduk yerde yzne s
k bir tokat yedi. Tokat yer yemez korkusu uup gitti. Bir h
mla yzne tokat atan gencin stne atld. Huvat' tutup
duvara dayadlar. Aralarnda usul usul bir eyler konutular.
Ne konutularsa, Huvat' Seyit yalarnda bir gencin yanma
kattlar. Gen, Huvat'm koluna girip onu dar koridorlardan
geirdi. Bir daha hocalarn peine dp cebine yeil katlar
dan sokup yoku yukar Urmanmamas iin tembihledi. "Ha
di imdi evine git, amca," dedi.
Huvat o gn gece yansna doru bir ter, bir titremeyle eve
kt geldi. Soluunu boaltp kapnn arkasndaki divana
kt. Neden sonra kendine geldi. "Babanz lecekti ya, ha
di Allah yznze bakt," dedi. Nuber koup Huvat'a bir
bardak su getirdi. Seyit eline havlu alp Huvat'm terini sil
di. Atiye, "N'olduunu doru drst anlatsana lan," diye ba
na dikildi. Huvat soluya soluya bana gelenleri anlatt. Da

ha o lafn bitirmeden Seyit, "Koskocaman adamsn, gittiin

yola bak," diye babasna terslendi. Atiye kara sakall hocaya
bir tesbih dndre dndre intizar etti. Azna, yzne, sa
kalnn tellerine verdi veritirdi. O veritirirken Huvat apka
snn derdine dt. apkasn daha bir kez giydiinden, he
vesini alamadan alp bandan atnklanndan, stne ayakla
rm bastklarndan yaknmaya balad. Yakndka yand. ii,
yepyeni apkasna yandka hrsland. "Ben de gidip apkam
o pilerden almazsam! " diye tutturdu. Seyit, "Git seni ldr
snler de, biz de kurtulalm sen de ! " deyip sylendi. Huvat,
139

kendisini ldrmeye kalkan tuttuu gibi duvara alaca

n, kendisini sryp kapadklar okulun izolasyonunu yap
trdn, o okulun iini avcunun ii gibi bildiini syleye
rek, apkasn eliyle koymu gibi bulacana yemin iti. Seyit,
"Gitmeye ne kalkma, ben sana yeni apka alnn, " dedi. Ama
Huvat'n iinin yangnn sndremedi. Huvat, "Yeni apka
istemem," diye diretti. "Giden cann olsayd n'olacakt lan,"
diye sylenen karsna terslendi. Atiye, Huvat'n evin iinde
bir apka kavgas koparmasndan korktu. Seyit'e, brak yaka
sn akl banda deil, diye iaret etti. Huvat'n yatan abu
cak getirip serdi. Kocasn sensin deyip yatrd. Huvat az son
ra soluunu iine ekip yava yava brakarak uykuya dald.
Uykusunda apkasnn kafasndan uup, rzgarn n sra
savrulup gittiini grd. li yanarak apkasnn peine d
t. apka bir yere aklp bir havalanarak gitti gitti, lklarn
ykseldii, sopalarn insanlarn srtna, ellerine, yzlerine in
dii kocaman bir kalabaln ortasna dt. Huvat, apkas
nn ardndan kalabala girdi. "apkam, apkam! " diye kala
bal yard. apkas insanlarn tepesine kona kona uup git
ti. Huvat iinde bir skntyla uyand. Elleriyle yata, yann
belini yoklad. Derin derin soludu. Yeniden gzlerini yumdu.
Ayn ryay bir daha grd. Uyanp yatan iinde bir o yana,
bir bu yana dnd. Uyankken de ayn ryay grd. apkas
gnlerce gznn nnden gitmedi. Bir yandan da, hocala
rn hem kendilerini arp hem kamalarn, her yan caml
binann ardna saklanmalarn kendine yediremedi. Kara sa
kall hocayla selam sabah kesti. Camiye gitmez oldu.

O gnden sonra Huvat'n iinde yava yava her eye,

herkese kar bir phe belirmeye balad. Byk umutlar
la baland yeil kitaplarn bir yana kaldrd. Sonra yeni
den eline ald, ama eskisi gibi nameli nameli keyifle oku
yamad. Bir skntya dt. Uzun uzun bocalad. Sonra ye
il kitaplarn tekrar elinden brakt. Pencerenin nne ge140

ip oturdu. Kara kara dnmeye balad.

Dne dne

Huvat'a bir hal oldu. Her eyin altnda bir ey aramaya, erin
iinde olan biteni hep ktye yormaya balad. Huvat'n bu
durumunun geici olduunu sanan Atiye, bir sre sonra ya
nldn anlad. Durduk yerde Huvat, Atiye'ye birden ka
rard. Her nne gelene onun kendisine bir ktlk etme
sinden phelendiini sylemeye balad. Atiye, Seyit'i e
kip babasn doktora gstermesini, sama soluna, kafasna
bir iyice baktrmasn istedi. Seyit babasn doktora grn
mesi gerektiine inandrmak iin epeyce uratktan son
ra, onu alp gtrmeyi baard. Doktor, Huvat'a evire evi
re baktktan sonra ona bir takm ine, bir kutu da hap yazd.
Huvat inesini Atiye'nin vurmasna kar kt. "Baka ine
ci getirin," diye tutturdu. Seyit gidip babasna baka ineci
buldu. nesini vurdurdu. Ama Huvat'a ineler iyi gelmedi.
nelerden sonra bir gzne perde indiini, kafasnn iinde
alev savrulduunu syleyerek bu defa da Seyit'e dman ke
sildi. Atiye her eve gelene olunun kendine ine yaptrp l
drmek istediini anlatan kocasnn akln kardn san
d. Delirip ortala deceine kocasnn dnya deitirme
sinin daha hayrl bir i olacan dnmekten kendini ala
mad. Azrail'e Huvat'n ruhunu gasp etmesi iin yalvarma
ya balad. O yalvarrken Huvat'n phecilii ilerledi. Dir
mit'in okulda eteye girmi olabileceini dnmeye, d
ncesini kendini yoklamaya gelen Akalllara amaya ba
lad. Atiye, kzn durduk yerde inanlmaz bir hayal gcyle
eteye sokan kocasn, glkle bu dncesinden vazgeir
di. Ama bu defa Huvat, Atiye'nin fal bakt gnlerden beri
kardeten ileri tuttuu, annesi saraydan kma Zerefan Ha
nm'n kendisi iin bu eve gelip gittiini, iki defa kendisine
gz krpp iaret ettiini sylemeye balad. Atiye, Zerefan
Hanm'n iinde ktlk olmayan, zavall bir kadn olduu
nu, can skntsndan evlerine gelip gittiini sylediyse de,
141

Huvat' inandramad. Huvat kalkp Zerefan Hanm'm kap

sn ald. Onu birlikte yle bir gezmeye, ay imeye ar
d. Zerefan Hanm kenarlan oyal, rengi umu ipek mendi
lini gzlerine bastnp alayarak Atiye'ye geldi. Huvat', "Ben
onu ahi bilirdim," deyip ikayet etti. Atiye kocasnn son et
tiini fkeyle ocuklanna duyurdu. Huvat ocuklannn an
laml anlaml glmelerine, ikide bir "Zerefan Hanm' nere
ye gtrecektin baba?" diye laf dokundurmalanna ierledi.
Evdeki herkese kst. Kendisini ocuklarna ikayet ettii
iin Atiye'ye iyice karard. Atiye, Huvat'm dt durumu
frsat bilip iki geceye bir yatp kalkmak iin, diretmesinin
nn almak iin, "Senin artk byle ilerden elini ayan
ekmen lazm," diye kocasna akl verdi. Hivat, Atiye'yi din
lemedi. Yerden bir kilo arlnda ta kaldrabilecek gc
bulunduu srece, erkein yatp kalkmasnn Allah'n emri
olduunda diretti. Ama Atiye'ye karardndan ona dokun
mamaya yemin etti. Yine de kocalk grevini yerine getirme
sine engel olan kansn, emrine kar kt ve kendisini de
zorla gnaha soktuu iin Ulu Tann'ya ikayet etti. Tann'ya
bu iin gnahn Atiye'nin boynuna ykmas iin yalvard.
Ayrca Atiye'yi Tann huzurunda gnah stne almas iin
zorlad. Atiye sonunda dayanamad. "Beni rahat brak, ben
gnaha razym," deyip kocasn yattrd.
O gnden sonra da onun yediinin itiinin ziyan, oku
yup flediinin kar olduunu dnmeye balad. Eline ye
niden yeil kitaplann almas iin Huvat' kandrmann yol
larn arad. Bir yalvardysa, bir kitaplan gtrp Huvat'n
kucana brakt. Sonunda kocasnn peinde dolanmaktan
yoruldu. Hasta dt. lki gn lmden, te dnyadan sz
amadan yataklarda dnd. ocuklannn bana toplanma
sn, Huvat'm yeil kitaplann eline alp baucunda okuyup
flemesini bekledi. Ama kimse yerinden kprdayp yanna
gelmedi. Elini tutan, terini silen, "Bir dilein var m?" diyen
142

olmad. Huvat her hastalandnda bir yolunu bulup Azra

il'i alt eden kansnn yine bir yolunu bulup ayaa kalkaca
m, hatta onun gnn birinde leceinin bile pheli bir du
rum olduunu dndnden onun gzlerini tavana dikip
inlemesine kulak tkad. Atiye'nin kendisinin enesini ba
layp mezara sokmadan imkan yok lmeyeceine dair ye
min edip ocuklarnn yreine su serpti. Atiye lmn ei
inde kendisiyle ztlaan kocasn Allah'a havale edip, ikin
ci gnn akam, evdeki herkesi aresiz azyla arp ba
na toplad. "Ben bu dertten kurtulmam, hi umudum yok

tur," dedi. Son bir kez ocuklarnn, gelininin yzne bakt.

Elleriyle iaret edip tek tek yanma gelip oturmalarn, boy
nuna sarlmalarn istedi. Nefesini lmn tuttuunu syle
yerek, elleriyle azn kapayp bam ocuklarnn, gelininin
gsne gmd. Torunu Seyit'ih ok kk olduunu, ne
fesinin yine de ona iyi gelmeyeceini syleyip ona uzaktan
dokunmakla yetindi. Huvat'ysa eliyle iaret edip yanndan
uzaklatrd. Huvat kansnn kendisini yanndan kovmasna
ierledi. Kt kt sylendi. O sylenirken Atiye, son iste
inin kocasnn odadan kartlmas olduunu aklad. Hu
vat koluna girip kendisini kapya doru eken olunun ko
lunu tutup itti. Atiye'ye bir dolu tehdit savurduktan sonra
kendini dar att. O dar knca Atiye Azrail'i ard. Az
rail gelip Atiye'nin gsne kt. Atiye, "Al canm ya Az
rail ! " diye bard. Gzlerini yumdu. Azn ap derin de
rin soludu. st ste bir eyler mrldand. "Al canm ! " diye
arada bard. Sonra gzlerini aralad. "Ruhumu teslim ede
miyorum," dedi. ocuklarm zmemek iin Tanr huzuruna
kartld an, Huvat'la ilgili rendii eyleri, Tann'ya sz
verdii halde aklamadn, bu yzden gazaba uradn,
szn tutmazsa mrnn uzayacan, ama hep can eki
eceini ocuklarna duyurdu. Kocasn yanma ard. Hu
vat, ocuklarna epeyce dil dktrdkten sonra yzn asp
18

Atiye'nin yanma oturdu. Atiye kocasna, geri kalan mrn

okuyup fleyerek geirirse, kimsenin iine karmayp ken
dini yeiLkitaplara yeniden verirse Tann'nn onu balaya
can, aksi halde yeil kitaplarn bir gaflete dp rafa kal
drd iin cehennem ateine atacan duyurdu. Aynca, ru
hunu huzur iinde teslim edebilmek iin hakkn helal et
mesini istedi. Huvat, "Helal olsun kz," diye inledi. Gidip ye
il kitaplarn ald. Atiye'nin bana oturdu. lm deinde
kendisini dnen kansna, ruhunu huzur iinde teslim et
mesi iin dua okudu. Ama Atiye, Azrail'in iindekileri d
na vurmad iin kendisiyle kavga ettiini syleyerek, yaka
s krkl bir manto isteyip alamadn, ldkten sonra by
le bir mantonun alnp tabutunun stne atlmasn istedi.
ocuklarndan vasiyetini tutacaklarna dair sz ald. Mah
mut'la Dirmit'in dan kartlmasn, kendisini lrken g
rnce korkabileceklerini syledi. Onlar dan knca Nu
ber'i yanma arp eli yz temiz, ocuksuz dul bir adam
bulursa yana bakmayp evlenmesini, yuvasn kurup bir
kenara ekilmesini tembihledi. Nuber ban sallayp a
layarak geri ekildi. Huvat okumay hzlandrd. Seyit elini
yzne alp gzlerini annesinin inip kalkan gsne verdi.
Atiye, "Arkamdan alamayn," dedi. Gzlerini yumdu. Ge
risin geri at. Dirmit'i yanma ard. Seyit, Dirmit'i elinden
tutup ieri getirdi. Dirmit boynunu bkp annesinin bau
cuna oturdu. Atiye, Dirmit'in yzne bakp derin derin so
ludu. Birden yakasna yapp, "Aysun, Aysun," diye inledi.
nledikten sonra Dirmit'in yakasn brakt. Ellerini ellerinin
arasna ald, ylece kald. Sonra hrltl yava bir sesle, Tann
huzuruna ktnda, meleklere kznn sonunun ne olaca
n sorduunu, sorar sormaz yzne bir ay doduunu, Ay
sun'un rlplak gelip ayn nne durduunu, yzne kara
glgeler vurduunu, Aysun'un sonunun iyi gelmeyeceini
kzma bildirdi. Ondan bir daha Aysun'la konumamasn is144

tedi. istedikten sonra inledi. Gzlerini yumdu. Uyudu. Saba

ha kar bir terle uyand. "Nerdeyim ben?" diye bard. Ba
ra bara kendine geldi. ocuklarnn arasnda, yatann
iinde olmasna sevindi. " lmedim mi? " dedi.
Atiye'nin yine lmedii gecenin sabahnda Halit askerden
geldi. Geldii gn, neredeyse annesinin cenazesine yetiece
ini renince, Atiye'nin boynuna sarld, ocuk gibi ala
d. Sonra bavulundan kaln bir defter kard. Evdeki herke
se askerlik hatralarm okudu. Asker ocanda iir yazmay
rendiini, Battal Gazi romanlarm su gibi itiini, bir olu
daha olursa adn Krat koyacan aklad. Sonra ba say
falarna annesinin, babasnn, kardelerinin, olunun, kar
snn resmini yaptrd kaln hatra defterini evin iinde
dolandrd. Atiye, resminin altnda yazan "Kaderde, tasada
ve kvanta benimle birlik olan annem" yazsn okuyunca,
kendini tutamayp alad. Huvat nce genliinden kalma
tek resmini olunun alp gitmesine, resmini yldz biimin
de kesip defterine yaptrmasna sinirlendi. Ama sinirini d
a vurmad. "Oku bakalm, lan, benim iin ne yazmsn?"
dedi. Halit okuyunca utand, ban nne edi, bynn al
tndan gld. Defter Seyit'e, Seyit'ten Mahmut'a geti. Mah
mut glerek defteri Nuber'e verdi. Nuber hem kendi res
mine, hem Halit'in asker arkadalarnn resimlerine bakt.
Sonra kardeinin arkadalarna baktn gren olup olmad
n aratrd. Dirmit ablasyla gz gze geldi. Birden ban
yere indirdi. Usulca, "Baktysan bana ver kz," dedi. Nuber
defteri Dirmit'e uzatt. Dirmit defteri alp bir keye ekildi.
Kyde atal kapnn nnde Seyit Abisinin ektii resmine
uzun uzun bakt. Parmaklarm, izmelerinin, san kuyru
u gibi bann iki yanndan sarkan rglerinin, iine ektii
boynunun, utanga utanga bakan gzlerinin stnde gez
dirdi. Abisinin resminin altna yazd, "Kanmn son dam
lasna kadar rpnp seni okutacam" szlerini ii ezilerek
145

okudu. Bir tuhaf oldu. Bo gzlerle sayfalar kaplayan resim

lere, iirlere, kalplere, gllere bakt. Abisinin iir yazmasna,
ortasndan oklar geen kalpler yapmasna, koca koca gller
kesip defterine yaptrmasna at. O akn akn baknr
ken Halit, defteri Dirmit'in elinden kapt. Yumuak bir sesle
en ok sevdii iirini okumaya balad. Atiye olunun tm
bunlar bilip becermesine sevindi. Olunun bir de iten ka
madan altn grrse, gzleri arkada kalmadan lebile
ceini syledi. Huvat, Atiye'ye olunun tvbe tutmayaca
n duyurdu. Halit o zaman iten kamayacana dair yazd
iiri babasna okudu. iirin arkasndan st ste yemin i
ti. alacana sz verdi.
Halit'in geldii gnn akamnda, ev gz aydna gelen Ak
alllarla dolup tamaya balad. Atiye ellerinde oraplar, ka
zaklar, gmlekler, elbiselik kumalar, tepsi tepsi baklava b
rekle skn eden kyllerini arlamak iin bir telala ortaya
dt. Her gelene ayn sofra at. O ieri dar kotururken
Huvat, bayram by gibi gelene gidene el ptrd. Halit
grcs gelmi kz gibi szle szle bir hal oldu. Kolonya
dkmekten, eker tutmaktan, iyi gzkeceim diye az et
mekten yoruldu. Ama adet yerini bulsun diye her gelene as
kerde ettiini, yediini, itiini, on bir gn hapis yattn, i
ir yazdm, hatra defteri tuttuunu anlatt. Gelenin gide
nin eline defterini tututurdu. nce resimlerine baktrp, ar
dndan iirlerini okudu. Kadnlan bir ada koydu. Erkekle
rin azna laf drd. ini ekip-azn aan kendi askerlik
hatralarn anlatmaya balad. Askerlikten kye, kyden d
np ehre geildi. Derken gelenin gidenin arkas kesildi. Ati
ye kim ne getirmise ortaya dkt. Tek tek yazdrd. Kim n
dcnn karln vermi, kime hediye borlanmlar, he
saplattrd. Hesab, "Ev yaptrrlar, olan everirler, altndan
kalkarz," deyip kapattrd. lki- gn sonra gelinini giydirip
kuatt. Olunu yanma katt. Gelenlerin tek tek kapsn al146

d. "Bizi sayp geldiniz, ayanza salk," diye diye tm evle

ri dolat. Halit sradan Akalllarn elini bir daha pt. Dua
larla, dileklerle misafirlikten kt. l aramaya balad.
Atiye kocasnn eline yeil kitaplarm yeniden tututur
duktan, Halit'in dn telam da stnden attktan sonra,
"Bir derdim u kz kald," diye gzlerini Dirmit'e dikti. Dir
mit annesinin gznden kendisini uzak tutmas iin Tan
r'ya olmadk diller dktyse de dualar tutmad. Daha be
ter ine olup Atiye'nin gzne batmaya balad. Atiye, Dir
mit'in ana vasiyeti tutmadn, okunun dorusuna gittiini,
Aysun'u terklemediini azna sakz etti. Sabahtan akama
kadar ok belay bandan savp bugne geldiini, ama Ay
sun yznden bugnden ileri geemeyeceini, Aysun'un se
bep olup kendisini ldreceini syleyerek gezindi. O gezin
dike Dirnit annesiyle laf yarna kalkt. Annesinin, gzne
Azrail'in Aysun klnda grndn sylemesine ramen
onunla inatlat. Atiye gitme dedike, Aysun'a iyice dt.
Aysun'u grmedii gn azna lokma sokmad. Gzn uy
ku tutmad. Tuttuysa da sabaha kadar Aysun'un adn sayk
lad. Atiye sonunda kznn Aysun'a kara sevda olduunu ev
dekilere haber etti. Dirnit'in eteklerini ksaltp kestii elbise
lerini eline ald. Herkesi bana toplad. imdiye kadar bir ye
rinin krlmasndan, herkesin yreinin kalkmasndan kork
tuu iin Dirmit'i ele vermediini syleyip nce lafa bir kap
at. Sonra elindeki elbiseleri ortaya att. Ne dedi, ne ettiyse
onunla imkan yok baa kamadn anlatt. Bugne kadar
yrek arpntsyla kzn ktlklerden korumay az ok be
cerdiini, ama artk ona gcnn yetmediini iittirip bir k
eye ekildi. Cinci Memet'in att entii herkes unutSa bile
kendisinin unutmadn haber edip alamaya balad. O a
larken Seyit, Dirmit'in kestii elbiselerden birini yerden kal
drd. Dirnit'i yanma ard. Elbiseyi stne tutup boyunun
lsn ald. Dilerini skp az geri ekildi. "Bu kzn terbi141

yesini siz bana verin," dedi. Huvat gzlerini Halit'e dikti. Ha

lit kendisinden kk kardeine Dirmit'i terbiye etmesi iin
izin verdi. Seyit izin kar kmaz, "Gel bakalm yanma kz,"
dedi. Dirmit gidip Seyit'in yanma oturdu, uzatt elini pp
alnna koydu. Seyit ilk elden, Aysun'la konutuunu bir daha
duyarsa bacaklarn kracan Dirmit'e duyurdu. Ardndan
yarndan tezi yok, tm Akalllara haber edeceini, okuluna
doruca gidip gitmediini gn gnne reneceini syle
di. Atiye, olunun Akalllara haber vermesini, "Bacm do
ru gidip geliyor mu?" diye kahvedeki herkesi tembihlemesi
ni doru bulmad. O yolla kz terbiye edilmeyeceini, kzn
adnn dile drleceini syleyip oluna baka akllar ver
di. Onu yapacana, Aysun'u tutup dvse daha iyi olacan
syledi. Hem byle yaparsa Aysun'un da belki akllanp so
kakta gezinmeyeceini, sevaba bile girebileceini oluna iit
tirdi. Dirmit, Atiye'nin hi kendini yormadan oturduu yer
den oluna verdii akllan duyunca hrsndan deliye dnd.
fkesinden azndan kan kula duymad. Avaz kt
kadar barmaya balad. Seyit, "Siz dokunmayn," deyip n
ce bir sahiplendi. Kimseye Dirmit'e el srdrmedi. Dirmit'in
barmas geinceye kadar gzn Dirmit'e verip bekledi.
Dirmit tepine tepine duruldu. Gidip bir keye oturdu. Seyit
kalkp Dirmit'in nne durdu. "Dediklerini bir de, imdi, ya
va sesle de bakaym, kz," diye tutturdu. Dirmit hi ses et
meden ban arkaya evirip sustu. Seyit sandan tutup Dir
mit'i sarst. Dirmit fkeyle yzn Seyit'e dnd. Gzlerin
den ptr ptr yalar dkld.
Dirmit fkeyle dolan iini, iri scak damlalar dkerek bo
alttktan sonra, ince ince salan, iini yakp kavuran bir
ada, "Aysun Ad"na balad. Gnlerce nereye baksa Ay
sun'u grd. iinden hep Aysun'la konutu. Aysun'la bir ya
takta uyudu. Uykusunda Aysun'la park demirlerinin stn
de oturdu. Aysun'la aalara trmand. Aysun'la iskelede ba148

lk tutanlara bakmaya gitti. Sabah kalkp gzn sokaa va-

di. Aysun'un kaplarnn nnden gemesini bekledi. Ati
ye'den gizli Aysun'a el sallad. Korkudan koup Aysun'un
yanna varamad, uzaktan gld, uzaktan alad. Aysun el
edip ardka iini ekti, ban nne indirdi. Kalkp ki
taplarnn bana oturdu. Aysun kelerden, kap nlerin
den Dirmit'e el etmekten yoruldu. Bir zaman sonra sokakla
rna uramaz oldu. Dirmit ok sonralan, Aysun'un ablas gi
bi koca bir maazada tezgahtar olduunu duydu. O gnden
sonra ne zaman kocaman bir maazann nnden gese, Ay
sun'un koup arkasndan yetimesini bekledi. Dnp dnp
arkasna bakt. Aysun'u arad.
Aysun kocaman maazalardan birinde kayboldu. Atiye k
znn gznden uzaklara giden Aysun'un telli duvakl gelin .
olmas iin dualar okudu. Dirmit, Seyit'in terbiyesinde yeni
den derslerine dnd. Atiye kznn ders altn grdk
e deli gibi sevindi. Ona baktka ii ku gibi hafifledi. "Ay
sun'un dnyada bir ei daha yoktur," dedi. Kznn okulda
kalp arkadalaryla top oynamasna, bunaldka az kp do
lamasna izin verdi. Dirmit'i, ban nne eip doruca gi
dip gelmesi, arkasndan adn bile arsalar dnp bakma
mas iin tembihledi. istedii yere gnderdi. Onun terbi
yesini yeniden stne ald. Seyit'i aradan kard. Ama Se
yit'i aradan karr karmaz, Dirmit defteri kitab bir kena
ra kaldrd. Annesinden az serbestlik alnca eve uramaz ol
du. Atiye'yi yeniden bir kaygya koydu. Atiye tesbihini eline
ald, "Allahm kzm slah et," diye dolanmaya balad. Do
lanrken, arkadalarnn Dirmit'in ders almasn ekeme
diklerini, onun derslerinde geriye gitmesi iin bile bile kzna
oyun ettiklerini kafasna takt. Arkadalarnn iten ie tut
tuklar niyeti kzma at. Dirmit ters ters annesinin yzne
bakt. Atiye, "Bakma yle geberesice," diye diye, ele bu ka
dar dmenin, el iin anay babay yldrmann, okulu kitab
...

bolamann iyi olmadn syledi. Sonunda laf kz arkada

tan bile zarar geleceine getirdi. Elden dost olmaz diyerek k
zna t verdi. Herkesten uzak durmas, yakn arkada tut
mamas iin tembihledi. Arkadalarnn yzne duramyorsa
onlar alp eve gelmesini syledi. Kendisinin, o deilden, on
lara, "Kzmn yakasn rahat brakn," diye bir-iki laf dokun
durup onu yze durmaktan kurtaracana yemin etti. Ama
Dirmit, Atiye'yi dinlemedi. Sesi erkek sesi gibi kaln, iri ya
n

bir kzn peine takld. Eline kocaman mein bir top ald.

Okuldan gelir gelmez antay merdivenin bandan arala

frlatt. Ses etmeden ban alp gitti. Akam eli yz toz top
rak iinde geldi. Yorgunluktan ne yemek yiyebildi, ne defter
at. Atiye bir yalvardysa bir okuyup fledi. Bir aladysa bir
topa dmesini, alp ban gitmesini haber edeceini, onu
yeniden Seyit'in terbiyesine vereceini kzna duyurdu. Ama
Dirmit bana msn demedi. Aysun'u yitirdi, topu buldu. Ati
ye kznn Aysun'a dt gnleri arar oldu. Kzma dt
eye saplanma huyunun Huvat'tan getiini syleyip, bir
Huvat'a bir Dirmit'e intizar etmeye balad. Sonunda Dirmit'i
intizarla, yalvarmayla terbiyeye sokamayacam, top sevda
sndan kurtaramayacan anlad. Kznn iine topun iledi
ini, topu anasndan babasndan ok sevdiini oullarna du
yurdu. Bu defa Dirmit'i yola getirmeye Halit talip oldu. Seyit
topun bir yumrukluk can olduunu, bir gn iinde Dirmit'i
gzel bir kalba sokacan syleyip Halit'ten ne atldysa da,
Halit byk abi olarak Dirmit'i gzel bir kalba sokma iinin
kendi vazifesi olduunu syledi. Dirmit'in terbiyesini stne
aldn evdeki herkese bildirdi. Ona el srmemeleri iin sk
sk tembihledi. Onun bundan sonra kendisinden sorulaca
n duyurdu. Dirmit'i yanma ard. nce bir elini ptrd.
Ardndan Dirmit'e, toptan ne anladn, topta ne bulduunu
sordu. Dirmit top lafn duyar duymaz kl gibi oldu. Gzleri
ni yere indirdi. Halit derhal topu unutacan Dirmit'e bildir1 50

di. Dirmit gzlerini yerden kaldrp Atiye'ye evirdi. Annesi

ne Azrail'in gzne top gibi mi grnmeye baladn sordu.
Atiye oluna verdii sz tuttu. Dilini hi yormad. Dirmit'e
arkasn dnd. Glmeye balad. Dirmit bir sinirle oturdu
u yerden kalkt, kapy arpp arala kt. Duvara dayanp
gzlerini at kapana dikti. Uzun uzun kara bir erit gibi
grnen gkyzn seyretti.
Dirmit, Halit'in terbiyesine verildikten sonra, onun asker
de edindii tecrbeleri, yazd iirleri, okuduu Battal Ga
zi romanlarn dinleye dinleye duruldu. Bakann, terbiyesine
parmak sraca bir kz oldu . Aznda bir dilinin olduunu
unuttu. Okuldan gelir gelmez, kitaplarn ap diki makine
sinin stne koydu. Ba kitaplarnn stnde uyudu. Uya
nr uyanmaz kitaplarna el att. Atiye sevincinden yere ge
smaz oldu. Kznn ba iin sadaka vermeye, Halit'in az
na diline dualar okumaya balad. Kznn bana felaketler
geleceini syleyip yreini yakan Cinci Memet'in kemikle
rine svp sayarak yreini souttu. Dirmit'in antasna ye
niden mavi boncuklar koydu. Ama Atiye okuyup fledike,
Dirmit'e baka bir hal oldu. Eli aya ip gibi inceldi. Yz s
zlp ekildi. Atiye bu defa bir korkuya dt. Kzma az a
lmas, az kp hava almas, almas iin yalvarmaya bala
d. Bir, yalvardysa; bir, Dirmit'in kendi kendine sebep ola
can, huylaryla ban yiyeceini syleyip alad. O ala
dka Dirmit ne yapacan, ne diyeceini bilemedi. Gnler
ce bir skntyla antasn alp okula gitti. Sonunda sknts
n atmak iin bir yol aramaya koyuldu. Ondan bundan so
ra sora, iinin skntsn alacak bir ey buldu. Bir torba bo
yal amurla eve geldi. Kendi kendine amurdan heykeller
yapmaya karar verdi. Bu defa Atiye'nin korkusundan, amu
ru merdivenin altna saklad. Herkes uyuduktan sonra a
muru merdivenin altndan karp banyoya girdi. Vck vck
bir hevesle oynad. Oynadka ii ald. Sknts uup git1 51

ti. Gzlerine uyku indi. Dirmit uykulu uykulu amuru tor

basna doldurdu. eytana uydu, amuru banyoda koydu, gi
rip yatana uyudu. Bir gzel ryaya dald. Ryasnn en g
zel yerinde bir sarsntyla uyand. Atiye'nin karanlkta ban
da dikildiini grnce cinli gibi srad. Atiye sandan tu
tup Dirmit'i "Kt! " diye yatan stne oturttu. "Banyoda
ki esrar ne?" diyerek burnundan soludu. Dirmit, "Ne esrar,
kz?" diye bir korkuyla uykulu gzlerini Atiye'ye dikti. Ati
ye, "Sus geberesice, ocamz yktn," deyip Dirmit'in etle
rini bkt. Kann iine aktt. Dirmit neden sonra kendine
geldi. "amur kz o, amur," diye acyla inledi. nlerken y
rei tap azna geldi. Hrsndan ku gibi rpnmaya, ava
z kt kadar barmaya balad. Onun barmasna evde
kim varsa uyand. Herkes bir merakla Atiye'yle Dirmit'in ba
na topland. Atiye getirip amuru torbasyla odann ortas
na att. "Esrar iiyor geberesice," dedi. Geri ekildi. Herkes
koup amurun bana eildi. Halit, Dirmit'in itiinin ken
disinden sorulacan, herkesin yatana ekilmesini iste
diyse de kimse Halit'i dinlemedi. Eline bir para amur alan
lambann altna dikildi. Kimi koklad, kimi korka korka elle
di. Sonunda onun karlm, boyanm tandr topra olduu
na karar verildi. Atiye'ye glnd. Dirmit'e tandr topran
nerden bulduu soruldu. Sonra herkes yatana girip uyudu.
amur delik deik, para blk ortada kald. Dirmit kede
rinden bir ada balad. Sabaha kadar tm yan "p ! p ! "
dkt. Acyla inleyip kilimin stne kt.
Atiye o geceden sonra bir zaman evin iinde sulu sulu
girip kt. Azn ap Dirmit'e, "Git teye !" demedi. Ka
nn altndan kznn durgun girip kmasn izledi. Sonun
da onu Tanr'ya emanet edip kendi haline brakt. Bu defa
diline Mahmut'u dolad. Sabahtan akama kadar "Mahmut,
Mahmut," diye tesbih ekmeye balad; bir, olunun, baba
snn adn yerin dibine batracandan sz ap alad; bir,
1 52

evin iinde kendinden baka kimsenin Mahmut'a sahip k

madndan yaknp herkesle kslk ekiti. Olunu kitap
dolu kutuyla gelip giderken grdke yrei tkendi. "Y
reim," diye diye sonunda Halit'i Mahmut'un peini kovala
maya raz etti. Halit, "Bir ahilik de ona yapalm! " deyip Mah
mut'u bulmaya gitti. Akama kadar kardeinin izini srmek
ten ayaklarna kara sular indi. Ne kadar bildii sinema var
sa hepsinin nn gezdi. Mahmut'u bulamad. Onun yerine
uzak bir yerde, koca bir kapnn nnde, belinde iki yapma
tabanca, aznda sigara, yznde karton maske Bil Kit diye
bir olan buldu. Olann bana dikildi. Yzndeki maskeyi
ekip ald. Kolundan tutup kaldrd. Bil Kit, Halit'in kam
na bir yumruk att. Halit geri geri ekildi. Bil Kit azn ku
laklarna kadar ap gld. Belinden tabancasnn birini e
kip Halit'e frlatt. Halit, bir hmla, Bil Kit'in stne atl
d. Bil Kit sendeleyip devrildi. Halit ayan Bil Kit'in kam
na

basp tepesine dikildi. "Yr lan eve," dedi. Bil Kit kitap

larm kutusuna doldurdu. Maskesini, tabancalarn kitapla

rn stne koydu. Halit kutuyu kucaklad. Bil Kit'in kolun
dan tuttu. Srye srye eve getirdi. Atiye sabah kalkp

gi

den, alacakaranlkta hi ses etmeden gelip ieri oturan o

lunun Bil Kit olduunu duyunca, "Babamn adnn nesi var
d?" diye bir at tutturdu. O alarken, Huvat yeil kitaplar
m acele elinden brakt. te dnyada, kendisine "Bil Kit di
ye bir evladn varm," diye sorarlarsa ne diyeceini sorup
Mahmut'un stne yrd. Mahmut srayp divana kt.
Halit geip Huvat'n nne durdu. Mahmut'un kendisinden
sorulacan babasna duyurdu. Huvat, Halit'e, Mahmut'a sa
hip kmak iin kimden izin aldn sordu. Evin iine by
le bir adeti Atiye'nin Mrdn syleyip karsna terslendi.
lki olundan kendisine ocuk terbiye etme srasnn bir tr
l gelmediinden yaknmaya balad. O yaknrken Mahmut
kapy ap kat. Huvat olunun ardndan, Bil Kit deil, ej1 53

derha olsa elinden kurtulamayacan bir-iki bard. Mah

mut'tan fkesini alamad. Kapy tutmad iin Halit'e
kt. Son son byle bir olan dourup ortaya kartt iin
Atiye'ye att. Neden sonra ekilip bir keye oturdu. Mah
mut'u kendisinin terbiye edeceini duyurdu. Ona el dedi
reni reddedeceini bildirdi.
Huvat ilk i olarak Mahmut'un kitaplarm, maskesini yakt.
lki tabancasn arka baheye gmd. Gidip olunun adm Bil
Kit koyduunu, bunun kendisine bir gnah olup olmad
m hocalara sordu. Bir telala eve geldi. Halit'i, Mahmut'u bu
lup getirmesi iin, sokaa gnderdi. Halit, Mahmut'u parkta
demirlerin stnde tek bana otururken buldu. Yalvar yakar
eve getirdi. Mahmut korka korka ieri girdi. Huvat korkacak
bir ey olmadn oluna duyurdu. Ona, adm yeniden koya
can haber etti. nce Mahmut'tan annesinin, abisinin elini
pmesini istedi. Mahmut boynunu bkp babasnn dediini
tuttu. Huvat en son kendi elini oluna uzatt. Mahmut baba
snn elini pt. nne diz kt, oturdu. Babasyla birlikte
st ste dua okudu. Huvat dualar bitince Mahmut'un ku
lana eildi. defa, "Senin adn Mahmut," dedi. Mahmut,
"Benim adm Mahmut," deyip babasnn nnden kalkt. Ha
lit'in nne oturdu. Halit tra makinesiyle Mahmut'un sala
rm krkt. Mahmut bir gzel olan olup kt.
Mahmut bir gzel olan olduktan sonra isiz kald. Seyit
onun isiz kalmasn, Halit'in askerden geldii gnden beri
evde oturmasn frsat bildi, yeniden irket trks arma
ya balad. Mahmut, Seyit'in trkye balamasyla, babasn
dan dinledii nasihatlar unuttu. Kendisine kaloriferci ra
olmasn teklif edecek olann, bir gece uykusunda te dn
yaya geceini abisine iittirdi. Srneceini bilse inaat
ta almayacan bildirdi. naat laf duyar duymaz elinin
ayann boandn, cin tuttuunu haber etti. Huvat, baba
snnkinden, abilerininkinden kanm daha krmz belleyen
1 54

olunu alkla terbiye etmeye karar verdi. Seyit'i ona kar

mamas, stne atrmamas iin tembihledi. Mahmut'a ev
de yemek yemeyi yasak etti. Harl kesti. Ona acyana ev
lat demeyeceini aklad. Atiye'ye gznn yana bakarsa
ten dokuza art edeceini duyurdu. Eline yeil kitaplarm
alp bir keye oturdu.
Mahmut babasyla inatlat. Adn deitirip bu defa "S
permen" yapt. Parkta cicoz oynayan ocuklarn yanma var
d. Yere doru eilmi ocuklarn kafasndan utu. Topraa
dikilmi paralan ald gibi kat. Ardndan yetien iki o
lanla kavgaya tututu. Birinin bumunu, birinin azn kanat
t. ok gemeden parkta cicoz oynayan ocuklarn yreine
korku sald. Yanma iki yardmc ald. Birinin adn "Tarzan"
birinin adn "Zoro" koydu. Bir uzun iki ksa sl iaret se
ti. Park emesinin altn haberleme yeri etti. Park bekisi
ni koturup oyalama iini stne ald. O bekiyi oyalarken
dierleri ocuklarn arasna dald. Bir hafta iinde park s
szlat. Herkes kapsnn nne ekildi. ete sokak aralar
na girdi. Derken eve, Mahmut'un adn "Spermen" koydu
unun haberi geldi. Huvat yeil kitaplarn koltuunun al
tna alp Mahmut'un izini kovalamaya balad. nne
kan ocukla, "Gelsin, yemeini yesin," diye haberler sald.
Mahmut eteyi datp eve geldi. Gelir gelmez koca bir ten
cere yemek yedi. Huvat sve saya Mahmut'u dizinin dibine
oturttu, kulana, "Senin adn Mahmut," diye kez arp
dua okudu. Mahmut kalkp sradan herkesin elini pt. Se
yit kardeinin ban eip elini pmesini frsat bildi. Yarn
dan tezi yok, inaatta almaya balayacan syledi. Mah
mut'un inaat lafn duyar duymaz eli aya boand. Zan
gr zangr titremeye balad. Seyit, "Tuza brak lan," deyip
Mahmut'un stne yrd. Titremeyle kimseyi korkutama
yacan syleyip boynuna asld, tutup yere ald. Atiye ko
up Mahmut'un stne yumuldu. Huvat, stne vanp onu
155

iyice yldrmann doru olmadn Seyit'e duyurdu. Mah

mut ne kadar kurulmu kurulacak irket varsa hepsine s
ve saya Atiye'yi stnden atp doruldu. Kapy arpp kt.
Srtn duvara dayayp arala oturdu. Oturduu yerden Se
yit'in sesini duydu. Kalkp merdiveni kurdu, trmanp kire
mitlerin stne oturdu, hrsndan bir at tutturdu. Hrs az
geince adna omuz silkti. Ellerinin tersiyle bumunu sildi.
Dilerini skp, "Ulanlar," dedi. lini ekip ban yukar kal
drd. Yldz ineleri gzne batt. Gzlerini kapatt.
Seyit, Mahmut'tan umudu kesince, sol bacan srye s
rye Halit'i yanma katp kahveye inmeye balad. Trl dil
lerle Halit'i raz etmeye alt. Raz olursa, onu irkete m
dr yapacana sz verdi. Halit'in aklna girdi. Halit irket
kuruluncaya kadar alacan, sonra mdr olup masa ba
nda oturacan duyar duymaz Seyit'le birlikte almaya
karar verdi. Seyit bu defa iki aya kalmadan Halit'i usta ya
pacana yemin etti. lkisi birlikte alrlarsa, i takmlarn
yeniden dzp gtr

i yapmaya balayabileceklerine

da

ir tahminlere giriti. Sevincinden ii iine smad. Gnler

ce uyuyamad. Kalkp kalkp yatann iinde oturdu. Dur
madan takmlarn parasn, srasn hesaplayp durdu. He
sabn iine bir de Atiye'ye alaca krkl mantonun paras
n koydu.
Halit mdrlk sevdasna, bir hevesle Seyit'in peine d
p ie balad. Bir zaman zorsunmadan alt. Onun tvbe
tutmayacana yemin eden babasn utandrd, annesini se
vindirdi. Bir seslemesiyle uyanp yataktan frlayan olunun
arkasndan Atiye okuyup fledi. yolundan baka yola sap
trmamas iin Tann'ya yalvard. Ama Halit ok gemeden
ettii yeminleri yedi. Elini yzne alp bir len eve geldi,
"Bu dnyada almadan mdr olmann yolu yok mu? " de
di, baka bir ey demedi. Atiye ellerini dizlerine vurdu, olu
nun bana oturdu. Kulana nasihat koymad, okudu. Oku156

duklar Halit'in bir kulandan girdi, bir kulandan ka

Annesinin yzne dik dik bakt. Bana msn demedi. Dilini
evirip tek kelime sylemedi.
Seyit akam bir suratla eve geldi. Gzlerini yere dikip bir
keye ekildi. Atiye, Seyit'in her gzlerini yere dikip otur
masnn ardndan barut gibi patladn bildiinden, bir a
baya dt. Seyit'in etrafnda drt dnd. O dndke Se
yit oflayp ah ekmeye balad. O ah ekerken Halit bir ni
zal, bir tuzakla bana arlar saplandn syleyerek yerin
den doruldu. Seyit geip Halit'in nne durdu. "Ya al, ya
da karn ocuunu al, bu evden git, aslanm," diyerek abi

sini evden kovdu. Huvat yeil kitaplarn elinden brakp bir

fkeyle yerinden doruldu. Seyit'i abisinin nnden ekip
oturttu. Evden kendisinden baka kimsenin adam kovama
yacan syleyerek Seyit'i sulu kard. Sulu karmakla
kalmayp abisinin elini pmez, kusurunu balatmazsa, bo
yunca gnaha gireceini oluna duyurdu. Seyit cehennem
de cayr cayr yanacam bilse de abisinin elini pmeyecei
ne yemin etti. Eli plecek biri varsa onun da kendisi oldu
unu syleyip babasna kar geldi. Huvat'n abiye kar gel
menin ne byk bir gnah olduuna dair anlattklarm din
lemedi. Babas hadisten hadise geerken, irketi tek bana
kuracana, zengin olduktan sonra kimseye dnp bakma
yacana dair tehditler savurdu. Huvat sonunda boa konu
tuunu anlayp sustu. Atiye, "Kursan da keke, dnp bak
masan," deyip oluna kst.
Seyit, o geceden sonra, kuraca irketin adm "ler" koy
maktan vazgeti. irketine yeni bir ad seti. irketinin adm
"Teknik ler" koymaya, kendine elden ortak bulmaya karar
verdi. Orta bulmadan, i takmlarn yeniden ele geirmek
iin almaya balad. Derken doru yoldan irketi kurama
yacan anlayp, eri yola sapt. alt iyerlerinden rad
yatr, boru, kelepe karp orada burada satt. lki aya kal157

madan elektrik kaynan, boru anahtarlarn, di ama ma

kinesini ald. Aldn getirip arala dayad. Bir sevinmeyle
sol bacan srye srye iskele tepelerine trmand. Koca
man kazanlarn banda doland. Sonunda cereyana yakalan
d. Cereyan arpp Seyit'i yere yatrd. Seyit bararak az s
t demir kebentin stne kapakland. Azndan souk de
mirlerin stne oluk gibi scak kan boand. Seyit'i bir seri
medir ald. Seriye seriye, bir zaman, dt yerde kald.
Sonra titreyen ellerini bir korkuyla azna ald. Aznda di
lerini bulamad. i "Cs ! " etti. Dilerini kebentlerin arasn
dan karp mendiline sard. Koynuna koydu. Azndan kan
tkre tkre eve geldi. Atiye olunu kan iinde grnce bir
lk atp merdivenin bana yld. Seyit ellerini aznda tu
ta tuta ieri girdi. Kapnn arkasndaki divana devrildi. O gn
yzn kimseye gstermedi. Ban gmd yerden hi kal
drmad. ylece uyuyakald. O uyurken Atiye Seyit'in stn
yoklad. Cebinden mendilini kard. Mendili gtrp Ha
lit'in nne brakt. Sabaha kadar at yakt. Olunun ban
da dolanan belay defetmesi iin Tann'ya yalvard.
Seyit o gnden sonra bir elini aznn stne kapad. Hi
kimseyle konumad, glmedi. Gnlerce sokaa kmad.
Sonunda bir eli aznn stnde, kalkp kimseye bir ey de
meden gitti. Kapya bir araba getirdi. Bir eli aznda aralk
ta duran takmlarn tek tek aa indirdi. alp alp ald
takmlarn satt. Onlarn yerine di ald.
Halit annesinin Seyit'in dklen dilerini getirip nne
koyduu geceden sonra bir skntya dt. alsa olmad,
almasa olmad. Kimi gn, "Bir an sapland ki bama ! "
diye erkenden yataa girip yorganlarn altna sakland, kimi
gn Zekiye'yle bir kavgaya tututu. Arkasndan bir at tut
turdu. Derken bir akam, o da, "Varahmatullah" deyip ba

bas gibi namaza durdu. Namazdan kalkp babasnn dizi

nin dibine oturdu. Huvat uzun uzun olunun enesine oku158

du. Sonra ellerini Halit'in enesine ald. Halit tm ruhunu

ktlklerden arndrmas iin Tann'ya yalvard. Ondan sa
kal brakmak, a yerleri spren kara bir alvar kuanmak
iin izin ald. Tm aileyi bana toplad. Hepsinin Tanr hu
zurunda koruyucusu olacam aklad. Bu grevini hakky
la yapabilmesi, grd dnya nimetlerine imrenip gnaha
girmemesi iin onlardan yalnzca bir ey istedi. Zekiye'nin
dokuduu hal parasndan nefsini krletmeye yetecek kadar
kendisine para verilmesini diledi.
Halit ksa zamanda hocal Huvat'tan ileri gtrd. Ken
disi gibi duayla sakal brakp alvar kuanan Berber Zeke
riya'nn dkkanndan kmaz oldu. Sakal gsne indi
i gnden itibaren de, elini kz kardelerine vermedi. Her
kesin iinde karsyla konumay ayp sayd. Kadnlarn ya
nnda yine bu nedenle oturmad. Can skldka dizinin s
tne yatrp bakt oklu kalpli, gonca gll hatra defterini
bir daha eline almad. Tm bunlarn sonucunda sesinde bir
incelme, bir yumuama ba gsterdi. Ayaklan tyden hafif,
yz pk, gzleri masum bir ocuun baklaryla sa so
lu szen bir ehli mslim olup kt.
Huvat olunun elinde yznde beliren iman nn tm
ailenin yolunu aydnlatmaya yeteceini dnerek, o gn
den sonra yeil kitaplarn Atiye'nin vasiyetine, dili titreye
rek ilettii Tanr'nm buyruuna ramen yeniden elinden b
rakt. Kendini suya adad. Zamann eski bir saray kalnts
nn iinde denize bakarak geirmeye balad. Atiye onca yl
dan sonra kocasnda ba gsteren su merakn ilkin neye yo
racan bilemedi. Gelip geici bir heves olacan dnp
suya bakmaya gitmesine ses etmedi. Ama Huvat' su tuttu.
Huvat suya bakmadan yaayamaz hale geldi. Atiye kocasn
su sevdasndan kurtarmak iin yine tesbihine sarld. Oku
yup fledi. Akln bozup delirmemesi iin Tanr'ya yalva
rp yakard. Ama okuyup fledii tersine dnd. Huvat suya
1 59

bakmadan duramad iin akamlan deniz suyuyla doldur

duu ielerle eve gelmeye balad. ieler odann duvarlar
na asld. Huvat ielere baka baka uykuya dald. Uykudan
uyanr uyanmaz ieleri arad. Atiye'nin tm yalvarmalarna
ramen su Huvat'n akln ald. Huvat koca gvdesiyle suyun
stnde batmadan durduunu, her yanna ak kpkler vur
duunu anlatmaktan baka bir ey konumaz oldu. Derken
derisinin her bir katnn soyulmasnda bir ya genleecei
ni, lmszleeceini sylemeye balad. Atiye hem kafirli

i, hem delilii ele alan kocasn aresiz sonunda Allah'a ha

vale etti. Huvat karsnn kt kt sylenmelerinden kur
tulur kurtulmaz belden yukarsn gnein ilahi gcne a
t. Her sabah evden koarak yan plak sary kalntsna var
d. Derken su meraknn yanma bir merak daha ekledi. Sa
ray kalntsnda top koturan genlerin heyecanna kapld.
Kendisine iki yan beyaz ubuklu, kara, dar bir pantalon al
d. Halit kara alvarn kuanrken, Huvat kara beyaz ubuk
lu pantalonunu ayana geirdi. Evde, bir, gzn su dolu
ielere verdiyse; bir, pe pee futbol takmlarnn adlarn,
oyuncularnn numaralarn, formalarnn renklerini sayd
dkt. Eline ufak kareli katlar ald. Cebinden iki zar kar
d. Zarlar atp atp kareli katlar yazd izdi. Babalarnn,
eli stlerine gldreceini syleyerek kaplan yumruklayan
oullaryla selam sabah kesti. Gerekirse saray kalntsn
da yatp kalkabileceini akladktan sonra onlarla konu
mad. Aynca Atiye'nin hastalanp, stn giymesi, bacan
dan beyaz ubuklu eytan pantalonunu karmas iin etti
i vasiyetlere kulan tkad. Atiye'nin iinin gcnn ken
disini diri diri mezara sokmak olduunu dndnden
onun inlemelerine, gzn tavana dikip mrldanmalarna
aldrmad. Suya bakmadan yaayan insanlarn boa yaad
n syleyerek Atiye'nin yaad hayatn hayat olmadn,
lp gitmesinin pek bir kayp olmayacan ne srd. Ati160

ye hasta yatanda ii yana yana ellerini at, kocasn "sula

rn gtrmesini" diledi. O gnden sonra bu laf diline dola
d. Huvat'n arkasndan, "Sular gtrsn e mi! " diye bard.
Huvat, Atiye'nin arkasndan barmasna aldrmadan ban
alp alp gitti. O sralar Dirmit babasnn apkasn kaybetti
i gnden sonra ktlediini, o gnden sonra bir daha ken
dine gelemediini kefetti. Gnlerce dnerek vard ka
nsn evdekilere at. Babasn yeniden doktora gtrmele
ri iin abilerine yalvard. Ama Huvat doktora gitmeye yana
mad. Dnyadaki tek ilacnn su olduunu, sonunda en iyi
ilac bulduunu aklayarak ocuklarnn isteini geri evir
di. Gkyznde parldayan yldzlarn srt pullu balklar ol
duunu, suyun altnda ayn suyun stndekilere benzer bir
dnya bulunduunu ve de insann sudan gelip suya gittiini
uzun uzun anlattktan sonra, gcnn kuvvetinin kafasnn
yerinde olduunu syleyerek kendisini rahat brakmalarn
diledi. Aynca sudan uzak bir yerde gzlerini yumarsa, ruhu
nun suya kavuacan bilmesine ramen, cansz vcudunu
da gtrp suya brakmalarn istedi. Herkesi gelecei ko
nusunda iyice umutsuzlua drp bir keye ekildi. G
zn su dolu ielerine verdi. Atiye, Huvat'tan umudu kesti.
Ama, "Glgesi olsun, stmze vursun, baba yine de baba
dr," diyerek kendini avuttu. Tanr'ya kendisinden nce Hu
vat'n canm almas, kendisinin arkasna koyup ortala d
rmemesi iin yalvard. Kendisi ldkten sonra dalaca
na inand bir evden, hi olmazsa Nuber'i ekip karma
nn yollarm aramaya balad. Erkeklerin balarm nasl ol
sa kurtaracaklarn dnp Nuber'i ba gz etmenin aba
sna dt. Dirmit'i kurtarmaya gcnn, bir de mrnn
yetmeyeceini dndnden onu Tanr'ya havale etti.
Bir sabah Nuber'i elinden tuttu. Ilk elden bir kurun
dktrp kznn stndeki gzleri ald. Onun bir daha g
ze gelmemesi iin arad tarad "S" ta buldu. "S" tan sa151

rp sarmalayp kznn koynuna koydu. Boynuna koca bir

mavi boncuk takt. Sonra onu alp uzak bir yola gitti. Nu
ber'in ksmetine baktrd. Falc kadn aynalarn karsna
geti. Gzn ilkin aynalara, sonra bir titreme, bir rpn
mayla kaynar sulara verdi. Atiye'ye vakte kadar Nuber'in
bir ksmeti olduunu mjdeledi. Ancak ksmetinin bir tr
l Nuber'i bulamadn, Nuber'in vakit aklk bir yer
de gece yars ksmetini beklemesinin art olduunu duyur
du. Atiye bir sevinle kzn yanna katt. Eve geldi. O ge
ce kzn korkmamas iin tembihleyip arka baheye indir
di. Nuber, o gece yars, arka bahede, incir aacnn altn
da ortalk yncaya kadar bekledi. Falc kadnn dedii gi
bi, kulanda bir uultu, sol bacanda srime, yreinde
yanma olmad. Atiye ilk gnden kzna umutsuzlua d
memesini tledi. ikinci gece, herkesi uyutup, onu yeni
den baheye indirdi. Nuber iinde bir heyecan bir korkuy
la yine sabaha kadar bekledi. Sabah olunca, alamaya bala
d. Gznde iri iri yalarla gerisin geri eve kt. Atiye kz
n dizinin dibine oturttu. Kulana bu yolla ksmetini aya
na getiren nice kzn varlndan sz edip dua okudu. n
c gece yine eliyle gtrp kzn incir aacnn altna koy
du. Nuber umutla bekledi. nc gece de kulanda uul
tu, yreinde yanma duymad. Sol bacanda serime olma
d. Atiye bu defa hafta sayp kzn hafta arka baheye
oturttu. Nuber herkes uyuduktan sonra arka baheye in
di. Kimse uyanmadan ieri girdi. nc haftann sonun
da umudu krld. Yz sarard. Etleri kuruyup ekildi. i
ne iplie dnd. Yemeden imeden kesildi. Ksmeti bir tr
l Nuber'in oturduu incir aacnn yerini bulamad. Nu
ber'in nerde olduunu bilemedi. Atiye bu defa ay say
d. Kzn karsna ald, sklad. Nuber'i, ksmetinin ken
disini bulmak iin kim bilir nasl rpnp arandn, bel
ki de onun ay dolmadan evlerinin yolunu tutacan sy162

leyerek beklemeye raz etti. Nuber boynunu bkp o ge

ce yeniden baheye, incir aacnn altna indi. Ellerini yz
ne alp oturdu. Beklemeye balad. O beklerken tepsi gibi bir
ay at. Ortalk gm gibi parldad. Nuber ayn usulca te
pesinden kayp gittiini grnce, yine sabahn olacan, in
cir aacnn altndan boynunu bkp kalkacan dnd.
Birden rperdi. rpertisi titremeye dnt. Tmden sarsl
maya balad. Elleri ayaklan buz kesti. Nuber mesinin
gemesini beklerken korktu, yerinden kalkt. Yerinden kal
kar kalkmaz sol bacam bir serine ald. Yrei "Cs ! " di
ye yand. Kulaklar bir uultuya dt. Nuber incir aac
nn altna kt. Ellerini uuldayan kulaklanna dayayp se
vinten alamaya balad. O alarken ay soldu. Sabah oldu.
Atiye mjdeyi alr almaz kzn gsne bast. Hemen o gn
hazrla kalkt. Evi ke bucak temizledi. Zekiye'yi haldan
kaldrp tezgah arala dayad. stne rtler yayd. Nu
ber, Atiye'nin eteinden ayrlmaz oldu. Onun otur dedii
yere oturdu. Onun sus dedii yerde sustu. Ku olup kanat
land. Bir rpnd, bir szld. Pencerenin nndeki koltu
a kondu. Beklemeye balad. Dirmit boyal amurun kede
rinden alad geceden sonra, kendisini annesinin dilinden
kurtaran Mahmut'a, Huvat'a ve Nuber'e dualar ederek ken
dini radyoya verdi. Okuldan geldi, kucana radyoyu ekti,
iinden Nuber'in ksmetinin tez vakitte gelip adn annesi
nin aklndan hepten silmesini diledi. Dilek duasnn ardn
dan radyoyu czr czr ttrd. Sonra divann stne yatr
d. Ban radyonun stne koydu. Radyo stnde uyudu.
Radyo koynunda uyand. Atiye'nin, ablasyla bir, yol gzle
mesini frsat bildi. Helaya radyoyla girdi. Radyoyu kucana
alp kapnn nne indi. Kapda radyoya kulan verip ge
leni geeni seyretti. Gn oldu, radyoyla konutu, kimsey
le konumad. Atiye, Nuber'in ksmetinin onu bulacana,
gelip kaplarn alacana sevinmekten nce Dirmit'e ses et163

medi. "Eh, ya sabitin! " ekip, ellemedi. Ama kznn radyo

ya dmesinden, mini mini radyoyla konumasndan, d
nceli dnceli durmasndan gittike huylanmaya bala
d. Arkasndan Dirmit'in durgunlatn diline dolad. So
nunda dayanamad. Dirmit'i karsna ald. Gen kzlarn bir
dertleri varm gibi dnceli durmalarnn ktye yorula
can kzma duyurdu. Dirmit, "Niyeymi, kz? " diye ters
lendi. Atiye nemli bir sr veriyormu gibi Dirmit'in kula
na eildi, "Bana bir ey getirdiini sanrlar, geberesice! "
dedi. Dirmit, "Git, kz, bamdan! " diye sylendi. Radyoyu
sonuna kadar au. Atiye'nin yzne ters ters bakt. Radyoya
sarlp bir keye ekildi. Atiye'yi o gnden sonra bir kayg
dr ald. Kznn terslenmesinden phelendi. Geceleri Dir
mit'i drtkleyip uyandrmaya, banda bir ey olup olmad
n sormaya balad. Dirmit her defasnda deli gibi yerinden
srad. Titreye titreye gerisin geri uykuya dald. O uyuduk
tan sonra, Atiye kznn koynundan radyoyu ald. Sabahlan,
"Radyoya dmek gen kzlara iyi gelmezmi, geberesice! "
diyerek, kzn radyo sevdasndan kurtarmak iin dil dk
t. O dil dktke, Dinnit gidip gidip radyonun bana k
t , iini ekti. Atiye bir zaman sabretti, sonunda dayanama
d. Bir gece uyurken Dirmit'in bana yeniden dikildi. Dir
mit'i uyandrp derdini sordu. Dirmit srayp yatan iinde
doruldu. Hrsndan avaz ku kadar bard. Arkasndan,
"Ne uyandrp duruyorsun, kz?" diye bir at tutturdu. Yi
ne herkesi yataklarndan dar uratt. Atiye gzlerini Dir
mit'e verdi, dizlerini dvd. "Bir eyi var ya, bana demiyor,"
deyip kz deliye evirdi. "Belki size der," deyip geriye ekil
di. Huvat, sorgu melei gibi Dirmit'in bana dikildi. nce
ona bir bardak su iirdi. Arkasndan, "Annen senin ktl
n ister mi, kz? " diye lafa balad. Ufaktan kznn az
n arad. Dirmit uykulu gzlerini yere dikti. Ses etmeden ba
basn dinledi. inden Mahmut'tan rendii btn kfr164

leri sralad. Sonunda dayanamayp yeniden alamaya bala

d. Onun alamasna, Seyit, "Cinli mi edeceksiniz kz?" di
ye yatandan barmaya balad. Atiye, Dirmit'in zaten cin
li olduunu, cinli olmasa radyoyla helaya, yataa girmeyece
ini syleyip Seyit'i susturmaya alt. Ama Seyit bir fkeyle
yatandan frlad. Huvat' kolundan tutup Dirmit'in yann
dan kaldrd. Dirmit abisinin yardmna komasna sevindi.
Ama bu defa, "Alama kz ! " diyerek Seyit, Dirmit'in bana
oturdu. "Bir eyin varsa yalnz bana de, bacm," diye tuttur
du. Dirmit, "Neyim olacak lan?" diye aresizlik iinde r
pnmaya balad. Bu defa, "Ne yapun kza lan? " diye Halit
yerinden doruldu. Seyit'i Dirmit'in bandan kaldrp yeri
ne kendisi geip oturdu. Bir merakla, "Seyit kt bir ey mi
dedi sana, bacm?" diye sordu. Sonunda Dirmit silkinip aya
a kalkt. "Nedir ektiim elinizden! " deyip tepinmeye ba
lad. Atiye o tepinirken eline tesbihini ald, "Var canm bu
kzda bir ey! " diye Dirmit'e bir iaret de o koydu. Parman
slatp .duvara ald. Dirmit duvardaki iarete bakp salarn
eline ald. Yoluk yoluk etti. Tel tel Atiye'nin nne att. Ati
ye Dirmit'in yolup yolup nne att salara bakt. Yrei
kalkt. Kzna acdndan kendini tutamad, alamaya ba
lad. Ad brakp gzlerini radyoya verdi. Radyoya intizar
lar etti. "Sebep olacak bu radyo kzma! " diye tutturdu. Hu
vat kalkp radyoyu temelli susturdu. Alp camdan aa att.
Sonra girip yatana yatU. Atiye'nin ii soudu. Dirmit'in a
laya alaya gzleri kurudu.
Atiye kznn o gece durmadan alamasna dayanamad.
Sabaha hastaland. Ama hasta olduuna evin iinde kimseyi
inandramad. Tek tek herkesi bana arp hnl hnl ten
nefesinin sesini dinletti. Ellerini tutup "Gp ! Gp ! " atan y
reinin stne koydu. Srasyla herkese gsnden frlaya
cakm gibi arpan yreini gsterdi. Tek tek, sa gsnn
altndaki ie bakurd. Ama kimse aldrmad. Atiye tek ba165

na yataklarda dnd. Yanma kimseyi armaz , iine, yre

ine baktrmaz oldu. Gn gnden soldu. Yemeden imeden
kesildi. Durmadan inledi. Derken bir ksre tutuldu. ki
de bir kalkp kalkp yatan iine oturdu. Ellerini yataa da
yayp ksrmeye balad. ksre ksre ii dna kt. Her
ksrmesinin ardndan gzlerinden sicim gibi ya akt. k
srmekten uyuyamaz, konuamaz oldu. "Allah dmanm
ksrtmesin! " dedi, baka bir ey demedi. Herkes Atiye'nin
yine iyileip ayaa kalkacan umarken, ksr gn gn
den artt. Her ksrmesinin ardndan burnundan oluk gi
bi kan fkrmaya balad. Kan yreklere korku sald. Herkes
elini yzne ald. Atiye'nin rpnmasn, ksrmesini sey
re koyuldu. Daha rahat ksrsn diye srtna yastklar da
yand. Bumuna pamuklar tkand. Omzuna el verilip, ks
r diner dinmez yataa uzatld. Sonunda Dirmit dayana
mad, "Gz gre gre lecek bu kadn, aln doktora gidin! "
diye barmaya balad. Halit'le Seyit ellerini kenetleyip Ati
ye'yi utu utu oynayan ocuklar gibi ellerinin stne oturt
tular. Atiye ban oullarnn kollarnn arasna koydu. Gz
lerini yumdu. ylece evden ktlar. Atiye hastanede kald.
Seyit'le Halit eve geldi. Seyit elini yzne alp bir keye e
kildi. Halit ban nne edi. "Bu defa annem yolcu," dedi.
Evin iine bir sessizlik kt. Nuber alaya alaya bir tor
baya Atiye'ye terlik, gecelik koydu. Bardak, atal, kak sard.
Seyit torbay ald, ses etmeden ekip gitti. Huvat lecei bel
liyse annesini alp eve getirmesi iin olunu tembihledi. "Ba
ri evinde lsn," dedi. Ama Atiye koca koca inelerden, mer
cimek gibi haplardan sonra kendine geldi. Kendine gelir gel
mez, tm arlyla gsne ken Azrail'le kavgaya tutu
tu. Azrail'e, dnyada gn yz grmediini, Tanr'nn kendi
sine hi kimsenin kocasna benzemez bir koca verdiini, m
rnn yarsn onu beklemekle rttn, da balarnda
kardelerinden uzak, garip kaldn syleyip azna ne geli166

yorsa sayd saytrd. Azrail, lm deinde kendisiyle e

kien Atiye'ye, Tann'ya sitem etmemesi, gnaha girmemesi
iin t verdi. Ona karacierinin iip bydn, yre
inin kapaknn rdn, tavuk teleiyle, sprge
pyle ocuk dreceim derken rahmini delik deik ettii
ni duyurdu. Atiye bu defa Azrail'e kmay brakt, her ii
nin yann kaldn syleyerek yalvarmaya balad. Nuber'i
evlendirmeden, kardelerinden bir haber olsun almadan ca
nna kymamasn istedi. Azrail Atiye'nin gsnden kalk
t. Onun solgun yzne uzun uzun bakt. Akal'da geirdii
uzun gariplik yllarnda Tann'ya hi sitem etmedii, yrei
ni hi bozmadan kocasnn yolunu gzledii ve be ocuu
nu tek bana dourup tek bana bytt iin, Atiye'nin
isteini geri evirmedi. Ona yann kalan ilerini bitirecek ka
dar mr balad. Atiye geri kalan mrn ald, eve geldi.
Geldii gn ocuklarn, kocasn, gelinini bana toplad.
Onlara glerek Azrail'le tututuu kavgay anlatt. Sonra bir
den durgunlat. Gzlerini tavana verdi. "Kardelerimden ba
na bir haber getirin," dedi. Huvat gnlerce Atiye'ye bu sevda
dan vazgemesi iin yalvarp yakard. Halit srecek bir izleri
bile olmadndan yaknd. Onlar vazge dedike, Atiye'nin
istei bastrlamaz bir tutkuya dnt. Evin iinde kardele
rinin adlarn sayklayarak dolamaya balad. Kardelerini
bulursa onlar tanyamayacandan sz at. Ardndan kendi
ni kapt koyverdi. Yeniden kimsenin anlamad diliyle ko
n,umaya, trkler sylemeye balad. Bir alad, bir syledi,
bir gzlerini yumdu. Her bir kardeinin yznde, ellerinde,
srtnda, boynunda var olan izleri, gzlerinin rengini, huyla
rm hatrlamak iin gemie dald. llk defa ocukluundan,
nnden koca bir su akan evlerinden, evlerindeki kadife per
delerden, annesinin boynuna takt kat kat incilerden sz et
meye balad. Kimse Atiye'nin anlattklarnn gerek mi, d
m olduunu anlayamad. Herkesi bir meraktr ald. Bu aa167

lardan meyvelerin gnlerce rplarak bitirilemedii, evlerde

kp kp altnlarn bulunduu, kadnlarn burunlarna renk
renk kl talar taku, tller kuand diyarn gerekte var
olup olmadn anlamak iin, herkes Atiye'ye kulak kabart
maya balad. Atiye onlar dizinin dibine oturduka sayd
dkt. Ancak bu ehirden yola karsa doduu yerleri bula
candan pek bir umudunun olmadn syleyerek ocukla
rnn abasn boa kard. O daha ok kkken babasnn
kendilerini alp baka bir yere gtrdn syledi. Bu yerin
havasnn suyunun annesine iyi gelmediini, annesinin bu
yzden hastalanp yataklara dtn, annesi hasta yata
ndayken babasnn annesinin stne sakz aacna tapan
bir kadn sevdiini, annesinin buna dayanamayp ldn,
annesi ldkten sonra babasnn sakz aacna tapan kadn
aldn ve onun dinine getiini anlatt. O dine getikten
sonra da babasnn bir daha dnp kendilerine bakmadm,
incileri, kp kp altnlar vey annesinin yiyip bitirdiini,
sonra kardeleriyle birlikte kendilerini dar ettiini syleyip
alamaya balad. Alarken, yllardr iinde tuttuu bir sm
n aa vurdu. ocuklarna bir kardeleri daha olduunu
duyurdu. Onlara kardelerini bulmalar iin ipular verdi.
"Ben kardelerimi bulamadm, bari siz kardeinizi bulun,"
dedi. ocuklarna ablalarnn sol bileinde st tyl ylan
biiminde bir iaret bulunduunu, doduu gnden beikle
re snadn, iri yan olabileceini, deitirmedilerse adnn
Nurfiye olduunu, babasnnsa daha o zamanlar ok yal de
li bir gar mdr olduunu aklad. Azlan ak dehet
iinde birbirlerine baknan ocuklarna kznn ka yalarn
da olabilecei zerine tahminlerini ilettikten sonra, yeniden
alamaya balad. Atiye'nin birdenbire ortaya srd, doru
olduuna yemin billah ettii eylerin gerekle bir ilgisi olma
dn sylemesine ramen Huvat, bir trl ocuklarn ken
disine inandramad. Atiye'yi yol taeronluu yapu srada
168

yannda alan bir ustann evinde grp beendiini, usta

nn kansna aralarm yapmas iin yalvardn, kadnn da,
"Kimsesi yok, al git," dediini ocuklarna anlatu. Atiye'nin
hibir ey demeden peine dp geldiini, o gnden bug
ne ne yal deli bir adamla evliydim dediini, ne de sol bilei
nin stnde ylan biiminde tyl bir iaret bulunan kzn
azna aldn, tm bunlarn yalan olduunu syledi. Ati
ye'yle ilgili tm bildiinin, vey annesinin onu ok kk
ken kocaya verdii ve ilk kocasnn tfekle oynarken kendi
sini vurduu olduunu syleyerek kansnn bu kadar yalan
la te dnyada kendisine yatacak yer bulamayacana yemin
etti. Onun aklna uyup yollara dmenin, bileinde st ty
l ylan biiminde izi olan bir abla aramalarnn, herkesi st
lerine gldrecek bir i olacan ocuklarna anlatmaya a
lu. Ama Atiye, bir, ryalarm; bir, hayallerini anlaup ocuk
larm kendisine inandrd. Yann yamalak hatrlad baba
dedesinin kynn adn bir kada yazdrd. Kznn babas
olan deli yal adamn altndayken oturduu ehrin adn,
oturduklar evin tarifini ocuklarna verdi. O evde yaarken
ki komularm, evlerine sk sk gelip kan Arap kankocay
anlatu. Evlerinin arkas sra uzayp giden zm balarndan,
evlerinin bitiiindeki mlekilerden, evlerinin yznn
bakt kayalk yamatan sz at. O kayalklarda kucanda
bebekle deve stnde ta kesmi bir kadnn bulunduunu
syledi. Kadnn olduu yerde ta kesmesine neden olan
hikayeyi ocuklarna anlatt. Arkasndan o kayalklardan, do
up akan kaynar sulu bir ince rmaktan daha sz etti. O ince
rman stndeki tahta kpry tarifledi. Ardndan onca
ipucuyla bir ey bulup karmazlarsa evlatlarna evlat diye
dnp bakmayacam duyurdu. Azrail'i yanna aracana
ve Azrail'in arkasna dp ks gideceine yemin etti. He
men o gece Atiye'nin yann yamalak adm verdii dedesinin
kyne ksa, zl bir mektup yazld. Aynca kznn babas1 69

nn yllar nce gar mdrl yapt ehrin gar mdrl

ne baka ackl bir mektup yazlp sabah erkenden postalan
d. Gar mdrlne yazlan mektup gnler sonra dnp
dolap Atiye'nin eline gerisin geri geldi. br mektuptansa
hibir haber kmad. Atiye uzun bir bekleyiten sonra oku
yup fleyip ryalara yatmaya, mektubun yerine ulap ula
madndan Tann'ya bir haber sormaya balad. Ama ryas
na durmadan gevi getiren develer, inciler, altnlar, dallan
meyveden yklan aalar, stnden kzgn buharlar kan r
maklar girdi. Mektubun yerine ulap ulamadndan bir ha
ber gelmedi. Atiye ocuklarnn srar zerine baka ipular
yakalamak iin kafasnn iini kurcalayp durduysa da, o
cukluunda dinledii bir dolu gerek d hikaye dnda, ye
ni ipular bulup karamad. Huvat'm eline frsat verdi, o
cuklarna ipucu veremedi. Huvat, Atiye'nin yalanc olduu
nu iyice diline dolad. Onu her Allah'n gn ocuklarn ya
lanla avutmakla sulad. Ama Atiye, "Ben bunca eyi nerden
bilip uyduracam," diyerek dedesinin kyne uzun, ackl
bir mektup daha yazdrd. Mektuba baba soyundan, ana so
yundan bildii ne kadar isim varsa hepsini aklnda kalan ta
rifleriyle koydurdu. Yeniden byk bir heyecanla beklemeye
balad. Ama o mektup da Atiye'nin anlattklar gibi byl
bir eye dnt. Kardeleri, kz gibi kayplara kart. Gitti
gelmedi. Kimse yerine ulap ulamadn bilemedi. Mek
tuplar gidip yerine hibir ey gelmeyince Huvat, Atiye'nin
bunadn sylemeye balad. O da duvara Atiye'nin bunad
na dair bir iaret koydu. Onun daha bir dolu ey karaca
ndan, olmadk hikayeler uyduracandan dem vurdu .
Onun iinden kaynar ince sularn akt kayalklardan do
duunu, anasnn babasnn o kayalklar olduunu syleye
cek kadar ii ileri gtrd. O ileri geri konutuka Atiye iyi
ce kocasyla ztlat. Ona inat, soyunu sopunu bulup kara
cana yemin stne yemin iti. Annesinin annesinin medre1 70

selerde okumu bilgili bir kadn olduundan, soyunda ok

okumu yazm bulunduundan, alimlerin, ulemalarn so
yundan geldiinden sz ap Huvat' iyice ileden kard.
Huvat, o anlattka, "Ne demezsin kz ! " deyip Atiye'nin y
zne yzne gld. O gldke Atiye deliye dnd. Huvat'
Allah'a havale edip adaklar adad. Kafasnn iinde bir yanp
bir snen, bir trl eline avcuna gelmeyen gemiini, ocuk
luunun getii bolluk diyarn, kzn, kardelerini bulmak
iin yeniden yollara dt. Falclarn, hocalarn kapsn al
d. Kitaplar atrd. Aynalara, sulara baktrd. Kznn yaayp
yaamadn, kardelerinin yerini yurdunu, kap kap dola
np aratrd. Kimi kapdan kendisini kzna gtrecek yolla
rn tarifini ald,

kimi kapdan kardelerinin nasl bir yerde ya

adklarna dair tahminler ald. Ama ne tahminler, ne de ta

rifler Atiye'yi yllardr grmedii kardelerine, demir beikte
uyurken brakp kt, alnndan bir pp bir daha pemedi
i kzma kavuturdu. Atiye'nin gemiine bir k tutmad.
Atiye bildii on-on be isim ve aklnda kalan yann yamalak
ocukluk dleriyle umutsuz bir bekleyiin iine girdi. Ye
meden imeden kesildi. Kzn, kardelerini sayklayarak
uyurgezer bir bilmeceye dnt.
O bilmeceye dntkten sonra da ocuklar onun anlat
tklarna kulak asmaz oldu. Zamanla sol bileinde st ty
l ylan biiminde iz bulunan kz unutuldu. Herkes kendi
iinin kendi dnn peine takld. Atiye gemiiyle ba ba
a kald. Zamanla onun da iindeki merak, zlem duruldu.
Kzndan, kardelerinden, kaynar sulardan, deve stnde
ta kesmi kadndan sz etmez oldu. Azrail'in kendine ba
lad mrn yeniden ocuklarnn nne koydu. Halit'i
ekip dizinin dibine oturttu. Ona kara alvarnn an yer
lerde sryerek kazand sevabn, cennete girmesine yete
ceini duyurdu. alvarn karmas, kendine doru drst
bir geim yolu bulmas iin oluna yalvard. Halit annesini
171

krmad. alvar bacandan kard. Sakal enesinden ayr

d, katlayp hatra defterinin arasna koydu. Yeil kitaplar
n bismillah deyip elinden brakt. Annesinin szne uyup
kendine gzel bir i buldu. Hocal brakp kuu oldu.
Kimden duydu, nerde grd, nasl rendiyse, bir eline
koca bir a ald. br eline beyaz bir al ,geirdi. Krk yl
lk saka avcs kesildi. Atiye'nin, "Olum etme, derdime dert
katma," diye ikide bir yalvarmasna ramen, her gn sa
ka yakalarsa, bir aya kalmaz kuu dkkan ap iine gi
receini, cvl cvl seslerin arasnda bol para kazanaca
n syleyerek, an, alsn, ksesini alp alp gitti. Eve ge
lip kular gibi tt. Az zamanda evin duvarlarn ku kafes
leriyle donatt. Kafeslerin birini gtrd, birini getirdi. Gn
lnden koptu, evdeki herkese bir ku balad. Balad
balamad ne kadar ku varsa hepsinin bakmn s
tne ald. Kimini yavruya yatrd. Kimini diisinden ayrd,
ciyak ciyak barttrd. Kiminin karsna geip dudaklarn
uzata uzata tt. li iyice bytt. ok gemeden kuular
derneinin kaytl, saylr bir yesi oldu. Yanma ba apka
l, eli eldivenli, yakas krkl, emsiyeli bir yal kadn ka
tp eve getirdi. Kadn ba keye oturttu. Kadna, "Anneci
im, anneciim," diye diye evin iine dt. Kular kafes
lerinden tek tek karp anneciinin eline verdi. Kadn tek
tek kularn gagasndan pt. O ptke gnlerdir glme
yi unutan Atiye'yi sinirden bir glme ald. O glerken kadn
kalkp gitti. Halit kadnn koluna girip merdivenlerden in
dirdi. Yukar kp, "Olunuzu grdnz ya," diye bir ss
le evin iinde doland. Orada burada kularna her gn krk
yumurta yedirdiiyle vnmeye balad. Her sabah ift ke
nezetli sakasn yanma katt, Akalllarn oturduu kahveye
vard. Adn kyllerinin arasnda "Kenezet Halit"e kard.
Onlarn kendisiyle elemesini umursamad. Kahvede saka
syla oturdu. Yolda sakasyla yrd. Sonunda kimsenin ii1 72

ne karmamaya yemin eden Huvat' yemininden dndrd.

Gnde krk yumurta yedikleri iin bir trl kulara snama
yan Atiye de kocasyla birlik oldu. kisi birden, "Kular bu
evde istemeyiz," diye tutturdular. Halit, yalvar yakar, imka
n yok annesiyle babasn raz edemedi. Atiye stne gidilir
se, dnyada sayl gnm var demeyip kular boazlayaca
n oluna duyurdu. Huvat lambalar snmeden gagalarn
kapamayan, sabahn krnden balayp gece yarsna kadar
ten, birbirlerine inat makara eken kularla ayn evde otu
ramayacam, onlar gitmezse kendisinin ban alp gidece
ini aklad. Halit kularn eve bereket getirdiini, Seyit'in
ayann kular sayesinde artk aksamadn, ku seslerin
den, durmadan konuan Zekiye'nin sesinin duyulmadn,
kular eve geldikten sonra Dirmit'in eve amur mamur ge
tirmediini sylediyse de, kendini dinletemedi. En son an
nesine bir iaret edip Nuber'i gsterdi. Kularn ksmeti bir
trl almayan kzlara iyi geldiini syledi. Ama Atiye k
znn ksmetinin yaknda gelip onu bulacan bildiinden,
Halit'e enesini boa yorduunu iittirdi. "Bu boz kular bu
evden gidecek," diye ayak diredi. Halit kuu dkkan aa
cak kadar kuu olmadn syleyip annesiyle babasna biraz
daha dayanmalar iin yalvard. Onlardan zaman istedi. Ati
ye oluna iki gn verdi. kinci gnn akam alp gitmezse,
kulara yazk olacan, sa geldikleri bu evden l kacak
larn oluna haber etti. Eline tesbihini alp ters ters kafesle
re baknp okuyup flemeye balad. O okuyup flerken Ha
lit koca bir tencerede krk yumurta halad. ini ekip gz
lerini sile sile yumurtalar kularn nne sralad. Tek tek
altlarn ald. Sularn tazeledi. Atiye olunu perian bir du
rumda kafeslerin evresinde dolanrken grnce, azck yu
muad. Ona ift kenezetli tc kuunun evde kalabilecei
ni duyurdu. Ama Halit kenezetli kuu her grdnde yre
inin kalkacan, teki kularn hatrlayacan syleyerek
173

onu da yola hazrlad. Sabah erkenden kapya bir kamyonet

getirip, btn kularn evden kard. Hepsini gtrp sat
t. Akam kusuz kafessiz eve geldi. Gzn plak duvarla
ra verdi. Susup oturdu.
Bir kamyonet kuun parasn cebine koyup eve geldii ge
ceden sonra Halife bir hal oldu. Birden evden barktan so
udu. Ald ban gitti, akam oldu gelmedi, sabah oldu ses
vermedi. Zekiye gnlerce alayarak kocasnn yolunu gzle
di. Gzlemekten yoruldu. "Dizgeme'ye babamn yanna ks
gideceim," diye tutturdu. Seyit yollara dt. Halit'i ara ta
ra eve getirdi. Atiye, "Nedir derdin lan ! " diye olunun ya
nna oturdu. Halit derdinin derinlerde olduunu syleyip
"Ah ! " ekti. Atiye'nin iine bir sz dt. Derdi derinde ola
nn iflah olmayacan, derdini yze vurann are bulaca
n syleyip Halit'i konuturmann trl yollarn arad. So
nunda olunun azndan laf ald. Halit, Zekiye'den buz gi
bi souduunu syleyip annesine ald. Atiye, "Kudurasn
olum! " deyip elini dizine vurdu. Eli dizinde olunun yz
ne bakp kald. Neden sonra akln toparlad. Yalvarp yakar
maya, gelinini vmeye balad. O vdke Halit, bir ie san
lamamasn byklan kararmadan bann balanmasna yor
du. Hevesinin uup gittiini, Zekiye'yi grecek gz olma
dn, onu grr grmez elinin ayann boandn anne
sine duyurdu. Atiye, "Elin kz n'olacak imdi?" diye bir at
tutturdu. O aladka Halit, Zekiye'nin durmadan konutu
undan, haldan baka bir ey bilmediinden, yznn hi
glmediinden yaknd durdu. Atiye olunu dinleyip der
dini anladktan sonra, nce, iki cahil gence sebep olan Hu
vat'a bir tesbih dolusu beddua okudu, sonra bir abaya d
t; bir, Zekiye'nin koynuna girmezse Halife hakkn helal
etmeyeceini syleyip gezindiyse; bir, gelinini sslejrip ps
ledi. Bu defa eek dilini halayp olunun yemeinin iine
rendeledi. lki gne bir, evin iini karabiber dumanna bo1 74

du. Ama o biberleri yakp kavurduka Halit daha beter ol

du. Zekiye'den iyice soudu. Zekiye gitmeden eve adm at
mayacana yemin etti. Alp ban gitti. O alp bam gidin
ce Huvat onu evlatlktan bir daha reddetti. Zekiye gznde
yumruk gibi yalarla, kocasnn arkasndan bakakald. Son
ra boynunu bkp olunu kucana ald, bir keye oturdu.
Evin iinde gariplerin says birken iki oldu.
Zekiye yumruk gibi yalarm evin iine saa saa gezer
ken, Mahmut koltuunun altnda bir kutu istiridye kabu
u, yannda salar diken gibi bir olanla eve geldi. Evdeki
lere bundan byle gece lambas imal edip satacan bildirdi.
Atiye'den odann bir kesinde i tezgah kurmak iin yer is
tedi. Yannda getirdii diken sal olana iyi yz gsterme
lerini diledi. Atiye tek olu dizinin dibinde, gznn nn
de olsun diye odann bir kesinde gece lambas yapmalar
iin izin verdi. Mahmut hemen o gn gece lambas tezgahm
kurdu. istiridye kabuklarm, telleri, tutkallar, tezgahn s
tne yayp bana oturdu. nce gece uykusundan drtkle
nip zorla uyandnlanlann daha az korkmas iin, eve bir ge
ce lambas yapt. Nuber'in iini ekip lambaya baktn g
rnce, bir lamba da ona yapt. Nuber lambay alp eyizine
koydu. Mahmut iki lambadan sonra iin kolaym ald. Teri
ni sile sile lambalan yan yana sralad. Atiye gzleri akmak
akmak oluncaya kadar iinin bandan kalkmayan olu iin
dua okumaya balad. Mahmut annesinin dualarm alp ge
ce lambalarn satmak iin yola koyuldu. Bir-iki gn sat
iyi gitti. Derken gece lambalan satlmaz oldu. Mahmut'u bir
dnce ald. Kahrndan tezgahnn olduu keye bakama
d. Atiye olunu yle grmeye dayanamad. iki gn gelmi
i gemii iin okumay, dua etmeyi bir yana koydu. Gece
lambalarnn her birine krk yasin okudu. O okurken Mah
mut gece lambalarnn gece satlmasnn daha iyi olacan
dnd. Fiyatlarm az drd. Gece satna balad. Ken175

disi tezgahn bana kt. Diken sal olan, gelene geene,

"stiridye kabuundan gece lambas, el yapmas atebce
i," diye dil dkt. Gece yanlarna kadar avaz kt kadar
lambalarnn krk yasin okunmu, bela savuturmaya birebir
lambalar olduunu bard. Sonunda Mahmut herkesin ii
ne eytan girdiine, bu nedenle yasinli lambalarnn yanma
kimsenin yanamadna karar verdi. Elini yzne alp kara
kara dnd. Lambalan kaldrp atmaya kyamad. Diken
sal olan karsna ald. Parkn geceleri ok karanlk oldu
unu, nnden gemeye korktuunu syleyerek, gece lam
balarn parka gtrp aalarn dallarna asmay teklif etti.
Diken sal olan, nce ekindi, sonra Mahmut'un dillerine
kand, gece lambalarn toplayp kucana ald. Mahmut'un
yanma dt. Mahmut atkestanelerine trmand. Her aacn
atal dalma bir gece lambas brakt. Kalanlar salncak de
mirlerine ast. En gzel, en byk lambay beki kulbesi
nin damna koydu. Yere atlad. Atlar atlamaz gznn iin
de yedi ayn renkte k patlad. Mahmut gzlerini ksp bek
i kulbesinin duvarna dayand. Damdan bana k yad.
Kirpiklerine, ellerine, stne bana k kondu. Aalardan
k fkrd. Park kla ykand. Pnl pnl oldu. Parkn ak
si ge vurdu. Mahmut beki kulbesiyle birlikte gkte bir
koca buluta kondu.
Park o geceden sonra her gece gkyzne ayna tuttu.
Mahmut atkestanelerinin dallarna brakt lambalan orada
unuttu. Diken sal olanla gazete satmaya balad. Vapur
dan vapura, kahveden kahveye dolat. Dolarken bir gitar
hevesine dt. Gitar diye diye uykudan akldan oldu. Ald
paray gitar sevdasna bir kutuya koydu. Sabah gitti, ak
am gelip kutuyu kucana ekti. Sonunda bir koca kutu pa
ray elden dme bir gitara verdi. Eve geldi. ii gc bolad.
Zekiye, Halit'e at yakp dolanrken gitarn ackl ackl tn
grdatmaya balad. Atiye dili bir kar darda, kafasn sal1 76

laya sallaya kendinden geen oluna .fkesinden bakamad.

"eytan grsn yzn," deyip gzlerini kapad. Gnlerce,
"Sabr, sabr," diye tesbih ekip kulaklarm tkad. Sonunda
dayanamad, "algmz m eksik lan?" deyip gitar olunun
elinden ekip ald. Son son algcla balayan olunu ko
lundan tutup dar att. Ama Mahmut annesinin ikide bir,
"u olann gitarm elinden al yarabbim! " diye yalvarmas
na kulak tkad. Gelip gelip ieri oturdu. Eline gitar ald. Bir
yandan bard, bir yandan ald. Gitarn elini yzn renk
ten renge boyad. iine daha ok ses karsn diye krp k
rp yumurta kabuklan yaptrd. "Ben de bunu blbl gi
bi ttrmezsem ! " deyip, Atiye'nin, Huvat'n, ii yaral Ze
kiye'nin, gz yolda Nuber'in yannda belinde tn tn do
land. Huvat kalkp kalkp gitar Mahmut'un kafasna ald.
Mahmut gitarm sabrla akord edip yeniden kucana yatr
d. Huvat'm gznn iine baka baka, ver etti tellere. Gn
dz konuuyorlar, gece uyuyorlar demedi. ald da ald.
Gitar eline alp gitti. Her gn eline bir garip ey alp geldi.
Evin drt duvarna boks eldivenleri, kimi glen, kimi ala
yan kadn erkek resimleri ast. Resimlerin arasn koca yaz
larla, kalplerle, garip garip iaretlerle donatt. Evin duvarla
rndan kular indi, yerine "Putlar" kt. Atiye her namaza
durduunda selam verip namazm bozdu. Duvarlar putlarla
dolduran oluna az dolusu intizar basp resimleri okuyup
fleyip yrtt. Yazlan kpkl sularla sildi. O sildike Mah
mut elden ayaktan kt. Salarn omuzlarndan aa koy
verip Huvat'm cinini tepesine

kard. Huvat byk bir ku

sur ilemese byle bir evladn bana kmayacan syle

yip kahrndan alamaya, adn arasnda oluna yalvarmaya
balad. Mahmut babasnn dkt yalara inat, gitarm eli
ne ald, dkt dillere inat, ayan yere vura vura durma
dan ald. Sonunda Atiye'yi hastalandmp yataklara drd.
Atiye ilk gn gzlerini gitara verdi, sustu. Gitara baka baka
1 77

sarard, soldu. Huvat, Halit'i aramaya gitti. Atiye olu gel

meden lmeyeceine, ruhunu smsk tutacana yemin et
ti. ocuklarnn tm bana toplannca alamaya balad.
Ad kesti, gzn yeniden duvarda asl duran gitara verdi.
"lte sebebim budur," dedi. Mahmut'un ii yumurta kabuk
laryla dolu gitarm gsterdi. Halit, "ldrecek misin lan ka
dm ! " deyip gitar eline ald. Zekiye'ye baka baka gitar yere
ald. lki paraya ayrd.
Gitar iki paraya ayrlp sustu. Ama Atiye, sebebi sustuk
tan sonra, bir trl iyileemedi. Halit'in eve gelmesini frsat
bildi. "Beni yataa ekiyorlar! " diye inledi. Yataa yaptk
a yapt. Her uykuya dalp gitmesinin ardndan bir lk
la, bir rpnmayla uyand. Halit'i yanma ard, her uyku
ya geiinde, gzlerinin her kirlenmesinde onu karanlk yol
larda grdn, eve dnmezse bana bir dert aacan
dan korktuunu syleyip alamaya balad. Kendisi ldk
ten sonra ne isterse yapmas, ama kendisi hayattayken hat
rm krmamas iin oluna yalvard. Sonunda Halit eve gelip
oturdu. Oturdu ama, bu defa duvarlar Halit'in elinden kan
alad. Halit, Zekiye'ye baktka, bir o duvara, bir bu duvara
kafasn vurdu. Kafasn vura vura kimseyle konumaz oldu.
Dirmit, Mahmut'un gitarnn, boyal amurun ve radyo
nun sonuna uramasndan sonra, annesiyle ilgili yepyeni bir
ey kefetti. Eline hibir ey almadan kendini verecek bir ey
bulursa, Atiye'nin dilinden kurtulabileceini anlad. Gnler
ce Atiye'yi kendisinden pheye drmeyecek bir ey ara
d. Sonunda hem kendini Atiye'ye iyi gstermenin, hem de
evde annesinin dizinin dibinde oturup gnln gezdirme
nin bir yolunu buldu. iir yazmaya karar verdi. Kitaplarm
diki makinesinin stne yayd. Bam nne edi. Kara ka
ra nasl iir yazlacan dnp oflamaya balad. Atiye il
kin kznn ders altn sanp sevindi. Oflayp i ektii
ni duyduka dersleri kzma ar geliyor diye ona acd. Ama
1 78

sonra sonra onun nnde duran bo kada bakp hi kalem

oynatmadan, soluunu bir kederle boalttn anlad.

O gnden sonra da Atiye'yi bir kayg ald, kznn gzne

yine bir eyler grndnden phelenip huyland. Gelip
gelip Dirmit'in bana dikildi. Gzlerini kocaman ap ka
da verdi. Dirmit o bana dikildike, kafasnn iinde dnp
dolanan ssl, zl szleri bulutlarn tepesine uurdu. Ati
ye'nin bir merakla gelip bana dikilmesi yznden gnler
ce iki kelimeyi yan yana getirip kada balayamad. fke
sinden salarm inemeye, trnaklarn kemirmeye bala
d. Derken yine Atiye'nin bana dikildii bir zamanda Dir
mit'e durup dururken bir ilham geldi. Dirmit annesi ban
da sylenirken birdenbire ilk iirini yazd. Sz yerine, ka
da gzya dizdi. Kad alp arala kt. Merdiveni kurup
dama trmand. Kiremitlerin bana oturdu. Birbirine yaslan
m tahta evlerin damlarna, bacalarna, bulutlara, denize ilk
iirini okudu. Burnunu kazann koluna sile sile iirini kat
layp koynuna koydu. Damdan bir umutla indi. llk iirinden
daha gzel iirler yazmaya karar verdi. Sessizce geip diki
makinesinin bana oturdu. nne bo bir kat koydu. Du
daklarm dilerinin arasna alp dnmeye balad.
Dirmit o gnden sonra hep szcklerden bir yorgana sa
rnd. Szcklerden bir yatan stnde uyudu. Szckler
den yaplma bir sandalyenin stnde oturdu. Atiye gnleri
sayl binlerce szck oldu. Huvat szck dolu ielere bak
t. Nuber szck bekledi. Zekiye szck alad. Seyit bem
beyaz takma szckten dileriyle gld. Mahmut dilini di
lerinin ardna dayayp szck ald. Halit szckleri duvar
lara vurdu. Dirmit ne yana bakacan, hangi birini yazaca
n ard. O akn akn dolanp gezinirken bulutlardan
szck yad. Musluklardan szck akt. Akan szck, ya
an szck, bakan szck, susup oturan szck, az s
t divana kapaklanan szck Dirmit'in kafasnn iinde bir
179

toplu kargaaya dnt. Ama bir trl iire dneme

di. Dirmit gnlerce onca szckten ne kadar uratysa bir
ikinci iir yazamad. Hrsndan deliye dnd. Kendine ceza
lar verdi. Kendine iir yazmadan uyumay, yemek yemeyi,
su imeyi, glmeyi yasaklad. Yasaklara alamay, konuma
y, helaya gitmeyi katu. Bir kendini bo kadn bana zin
cirle balamad kald. Ama yasaklan artrdka daha beter
oldu. Kafasnn iinde szckler tepinmeye, rpnmaya ba
lad. Her biri ine olup beynine sapland. Yasaklan Dirmit'e
ac verdi. iir vermedi.
Dirmit onca yasakla da iir yazamaynca bu defa kendini
yara soktu. Bir zaman gnele yart. Gne doar domaz
kad nne koydu. Gne batmadan iir yazmas iin ken
dine emirler savurdu. Gne dnp batt. Dirmit bir fkey
le bo kad yrtt. Gnee yenildi. Ayla yana kalkt. Ay, i
ir olmadan soldu. Sonunda Dirmit iir yazmann bir yolu
nu buldu. Szckleri tek tek kafasnn iinden alp yreine
koydu. Yreini "Gp! Gp ! " attran szc hemen ka
da yazd. Yreini aturmayan szc yreinden ekip al
d. Dirmit o gnden sonra yreine kul kle oldu. Yrei ne
yap dediyse onu yapt, yrei nereye git dediyse oraya git
ti, yrei ne dediyse onu dedi. Yrei kafasyla ztlatysa o
da ztlat. Yrei tatysa o da tat. Yrei rpndysa o da
rpnd. Yreiyle birlik oldu. Dersi defteri bolad. Yrei
ne szck koydu, yreinden szck ald. Cinci Memet ben
domadan bana entik koydu demedi, annem tesbih elinde
arkam sra dolanyor demedi, iir stne iir yazd. Koca bir
defterin yapraklarnn nn arkasn iirle doldurdu. Ati
ye'den defteri ke bucak kard. Defteri damlara bacalara
kard. Atiye'de uyku dzen brakmad.
Atiye, "Bir defteri var anam bu kzn, bir de kendi," di
ye diye, evin iinde defterin peine dt. Yataklarn alt
na, yastklarn iine bakt. Dam, banyoyu didik didik ara180

d. Defteri bir trl eline geiremedi. Sonunda defterin ye

rini bulmak iin ryaya yatmaya balad. Ryadan kalkt.
Tahminledii her yeri yoklad. "u kzn defterini elinden al,
elime ver yarabbim! " diye dualar etti. Son son ruhunu tes
lim aldklar gn gzleri ak kalrsa getirip defteri kamna
koymas iin Dirmit'e vasiyet stne vasiyet etmeye balad.
Dirmit'in iir bulan yrei ta kesildi. "Uzaktan olsun gr
sn, merakm biraz olsun yensin ! " demedi. "Radyoyu kr
dnz, amuru alattnz, defterime mi geldi sra! " dedi. Ati
ye'ye defterin ucunu bile gstermedi. Atiye, sonunda, "Def
terin yreini tketsin," deyip Dirmit'in yakasn brakt.
Bir zaman azna defter laf almad. Dirmit, Atiye'nin defteri
unuttuunu sand. Defteri gidip merdiven oyuundan kar
d, antasna koydu. Koyduu gn Atiye defteri buldu. Alp
baka yere saklad. Dirmit, akama kadar evin iinde, "Def
terim! Defterim! " diye arpnd. Atiye, "Aran yat, geberesi
ce!" deyip tesbihini eline ald. Dinnit'in alamasn, yalvar
masn umursamad. Defteri akama kadar ortaya karmad.
Akam herkesi bana topladktan sonra, getirip defteri orta
ya att. llkin Oirmit'in defterinden ne vakitten beri huylan
dn, Dirmit'in deftere olan dknln, deftere anadan
babadan daha ok kymet verdiini sayd dkt. Ardndan
bir ana olarak merak edip deftere bakmak istediini, ama
defteri bir trl ele geiremediini syledi. Huvat defteri eli
ne ald. Evirdi evirdi. "Oku bakalm lan ! " deyip Seyit'e ver
di. Seyit, Dirmit'in iirlerini bara bara okumaya balad.
O okurken Dirmit fkesinden bir at- tutturdu. Seyit oku
may brakp, "Bunlar ne ki bunlar iin alyorsun, kz!" diye
terslendi. enmeyip Dirmit'in yanma gidip bana dikildi.
Defterin sayfalarm gznn nnde fnl fnl evirdi. Sonra,
"Gznn yana yazk deil mi?" deyip defteri yrtt. Kald
rp att. "Sende akl varsa ben eeim," diyerek ekilip diva
nn stne yatt. Atiye olunun defteri yrtan ellerinin dert
181

grmemesi iin bir tesbih dua okudu. Elini souyan yrei

ne ald. Huvat, "iir senin neyine, kz ! " diye nasihate bala
d. O nasihate balar balamaz Mahmut'u bir glme ald. Be
nim gitanm knld, kzn iirleri yruld; ne var bunda gl
necek demedi. Gle gle yerlerde uundu. Bir kamn tut
tu, bir kaldnp kendini divann stne att. Onun glmesi
tekileri ald. Mahmut'un arkasndan hepsi birden glmeye
balad. Onlar gld, Dirmit alad. Dirmit alarken yataklar
serildi. Herkes yatana ekildi. Dirmit sabaha kadar onlann
hnl hnl ten nefeslerinin sesini dinledi. Durmadan, "iir
lerim ! iirlerim! " diye inledi. Sabah boynunu bkp anta
sn eline ald. Uykusuz gzlerini yere dikip evden ku. Yol
boyunca bana un gibi incecik bir kar yad.
Dirmit kederinden kpek kannn yamasna sevinemedi.
Kar ince ince stne dkldke bir ksknlkle omuzla
nn silkti. Kpek kan iki admda bir ak bir perde oldu. Dir
mit'in yoluna durdu. Ona yadna neden sevinmediini
sordu. Dirmit, kpek kanna, akam olanlan anlatu. Kar f
kesinden tozuyup, savruldu. "Gel benimle ! " deyip Dirmit'in
elinden tuttu. Onu iki yan aalk upuzun bir yola kard.
Dirmit, yol boyunca, elleri havada, bararak yryen sra s
ra bir dolu insan grd. Bir merakla yzn kara dnd. Kar
Dirmit'in elini brakt. Ona, kalabaln arasna karmasn,
avaz kt kadar banp iini boalunasn syledi. Dirmit,
nce azlan fkeyle alp kapanan, yumruklan hrsla sal
lanan insanlann arasna girmeye ekindi. Ama iindeki ba
rma isteini yenemedi, koup sralardan birine girdi. Ya
nnda, nnde, arkasnda bararak yryen insanlara bak
t. Hibirini tanyamad. ok sonra kalabaln arasnda, y
z

hi glmeyen, ders aralannda tek bana bahede gezinen

retmenini grd. ard. Birden onun yanna komak, ne

reye gittiklerini, niye gittiklerini sormak istedi. Ama okul
dan kap kalabaln arasna girdii iin retmenin yan182

na gitmekten korktu. Yannda yryen kendi boyundaki o

lann kolundan tuttu. Olana ne diye bardklarn, nereye
gittiklerini sordu. Olann bir tek, "retmenler iin," dedi
ini duydu. Gerisi kalabaln sesinde bouldu. Dirmit ret
menlere ne olduunu anlayamad. Bir merakla sralarn iin
de retmenini arand. O akn akn aranrken yannda
ki olan, elini kaldrmas, barmas iin Dirmit'e iaret etti.
Dirmit nce ne baracan bilemedi. Yannda belinde yr
yen insanlara kulak kesildi. Kulana toplu bir lktan ba
ka bir ey gelmedi. Bir zaman admlarm lklara uydurup
yrd. Ne diye baracam dnd. Karn, bar, iini
boalt demesini hanrlad. Dudaklarm aralad. Elini yumruk
edip kaldrd. Yrei heyecandan "Gp! Gp ! " atmaya bala
d. Utantan yanaklar kpkrmz oldu. Gerisin geri yumru
unu zp elini indirdi. Derin derin soluyup yreinin r
pnmasn dindirdi. Dilini srp kuruyan azm slatn. Sonra
iinden tap gelen, durdurmaya gcnn yetmedii incecik
sesini kalabaln sesine katn. Barmaya balad:
"iirlerimi yrttlar! iirlerimi yrtular! "
Kalabalk birden yzn Dirmit'e dnd. Dirmit ba
rarak stne gelen bir dolu insan grd. Korkudan dizle
rinin ba zld. Kemikleri su olup eridi. Sesi iine e
kildi. Olduu yere ylp kald. antas uzak bir yere d
t. Dirmit dt yerden antasn almak iin uzand. Ko
lu ayaklar altnda kald, ezildi. Dirmit, "Kolum," diye inledi.
lnlerken koluna smsk bir el yapn. Dirmit tutunup kalk
t. Korkuyla nne arkasna bakt, rzgar vurduka saa so
la savrulan, bir eilip bir dorulan buday baaklar grd.
Baaklar birden kaan insanlara dnt. Dirmit, bylen
mi gibi, gzlerini hzla dalan, kaybolan insanlara verdi,
donup kald. Kar koup yetiti. Dirmit'in yzne sulu tane
ler serpti. "Polis geliyor, durma," dedi. Dirmit'in eline an
tasn tututurdu. Dirmit arkasna bakmadan, insanlarn gi183

rip gzden kaybolduu sokaa doru kotu. Bir solukta so

ka geti. Aklk bir yere kt. Tek insan gremedi. Ba
m ince bir tl gibi g kaplayan kara evirdi. Dirmit, "Hi
akl yok sende! " dedi. Kar gld. Dirmit kara, neden ken
disini kalabaln iine gtrp soktuunu sordu. Kar uzun
uzun dnd. Gkyznden her pul pul olup dklme
sinde, neden eriyip gittiini, tuttuu yerden, neden ok ge
meden su olup akun anlatmaya balad. Dirmit kutu ku
tu evlerin damnda tutan karn, insanlarn aclarna dayana
mayp eridiini renince ard. Onun tuttuu damlardaki
tm evlerin iini grmesine sevindi. "Keke ben de kar ol
saydm," dedi. Kar yine gld, ince ince Dirmit'in dudakla
rna dkld, yzn okad. isterse kar olmadan da btn
evlerin iini grebileceini syledi. Dirmit iini ekti. "y
le ok ev var ki ! " dedi. Gzlerini yumdu. "iirleri yrtlan
baka kzlar var m?" diye sordu. Kar dp su oldu. Dirmit
gzlerini ap kan arad. Gremedi. Bam buz mavisi ge
kaldrd. "Varsa, onlar bulacam," diye bard. Ezilen ko
lunu usulca yoklad. antasn koltuun:un aluna ald. Oku
la gidemeyeceini, eve geri dnemeyeceini hatrlad. Sine
maya gitmeye karar verdi. Afiinde bana renkli balonlar
yaan san sal bir kzn olduu filme girdi. Filmde, kyden
gelen bir kzn arkc olabileceini, kamndan baklanp
sahneye devrilebileceini rendi. San sal kzn kamndan
kan fkrrken, alad. Gzleri alamaktan kpkrmz ol
du. Alaya alaya sinemadan kt. Bir, san sal yzne ar
k syledike arp arp klar konan kz; bir, sabahki y
ry dnd, karn sylediklerini aklna getirdi. Ban
da bir arlk, iinde bir titremeyle eve geldi. Hi ses etme
den bir keye ekildi. Kulanda uuldayan, karmakark
seslerin iinde kendi sesini arayp buldu. Gzlerini yumdu.
Uzun uzun, "iirlerimi yrttlar," diye baran sesini dinledi.
Gznn nne bararak yrd yollan, nnden ge1 84

tii sra sra evleri getirdi. Korkuyla rperdi. iini, bir eyler
alm, evdeki ta aynay drp krm gibi bir sululuk
kaplad. Ardndan Akalllardan birinin kendisini yrr
ken grm olabileceini, gelip evdekilere syleyebilecei
ni dnp korkuya kapld Yrei "Kt! Kt'" atmaya ba
lad. Gzlerini ap kalkt. Pencerenin nne geti. Kara ba
kar bakmaz korktuu iin utand. Kzaran yzn perdeyle
rtt. Kar Dirmit'in haline gld. Dardan, "Yollarda koa
rak barmak ne gzeldi, dndn m?" diye seslendi. Dir
mit karn korkusunu yzne vurmamasna sevindi. Pence
reyi ap kara doru eildi. "En gzeli oydu ! " dedi.
Dirmit, o geceden sonra, yollarda insanlarla birlikte ba
rmann sevincine bouldu. Bararak kocaman evlerin y
zne baktn hatrladka iinden hep barmak geldi. Ya
tarken, otururken, kan seyrederken, yemek yerken bar
mamak iin kendini zor tuttu. Ama sesi bir akam isyan et
ti. Dirmit ellerini boazna bastrp yine kendini tutmaya a
ltysa da kar etmedi. Sesi, ipini koparp boazndan yuka
r atld. Dirmit o gnden sonra bir zaman sesini tutama
d. Evin iinde durup durup barmaya balad. Kimse bir
denbire Dirmit'e ne olduunu anlayamad. Atiye, "Kulana
'Bar! ' diye ses mi geliyor yoksa, kz?" diye Dirmit'in az
n aramaya balad. Dirmit, azn arayana ayn bard, me
rakla yzne bakmana ayn bard. Her iinin bana sonu
na bir barma koydu. Atiye de ona gzel bir ad buldu. Dir
mit'in evin iinde yeni ad "Bank kz" oldu.
Bank kz evin iinde bannp gezinirken, Nuber'in
ksmeti kan ter iinde evin yolunu buldu. Terini sile si
le Nuber'in oturduu pencerenin altna gelip durdu. Ge
ce gndz, yamur kar, pencerenin altndan ayrlmaz oldu.
Atiye bir bekledi, bir perdenin arasndan olan gzledi. So
nunda Nuber'i ssledi psledi, bin bir tembihle ksmetiy
le grmeye gnderdi. Nuber, annesi tesbihler ekip dua185

lar ederken, bir sevinle eve geldi. Atiye tesbihi brakp kzn
koltuunun aluna ald. kisi bir keye ekildi. Atiye syledi,
Nuber dinledi; Nuber anlatt, Atiye kafa sallad. Ertesi gn
Nuber yine sslendi pslendi, eteklerinde ziller ala ala
ksmetiyle grmeye gitti. Atiye, Nuber'in arkasndan yine
dualar etti. Olana Nuber'den baka yz gstermemesi iin
Tanr'ya yalvard. Kimi gn, kznn cebine okuyup fledii
ekerleri koyup kznn elinden olana yedirtti; kimi gn, o
lana uurlu gelir diyerekten drt yan salkm saak, "Gveyi
parma" ili mendiller verdirtti. "Kzm yle git, kzm u
nu da et! " diye diye, olan sevdalara drd. Olann yz
Nuber'in yznden baka yz grmez oldu. Nuber bir git
ti, bir olana camdan gz etti derken, sonunda, Atiye'ye mj
deli haberi getirdi. Atiye bir sevinle kznn ksmetinin ya
knda gelip kaplarn alacan evdekilere duyurdu. Huvat'
alp bir keye oturdu. Olann yaa Nuber'den az ufak ol
duunu ama eli yz temiz, helal st imi bir ocua benze
diini kocasna syledi. Olann gelecei gn ieleri kaldr
mas iin tembihledi. Aynca ayandan beyaz ubuklu ey
tan pantalonunu karmas, ileri geri konumamas iin bir
ton dil dkt. Huvat', "ubuklu pantalon uursuzluk geti
rir," diye ileyerek, ayana doru drst bir ey giymeye ra
z etti. Ertesi gn erkenden evin iinde bir hazrlktr balad.
Bir yandan herkes ne giyeceine, ne diyeceine, nereye otu
racana dair tembihlendi; bir yandan, ev ke bucak temiz
lendi. Olann gelecei akam, gndzden bir tepsi baklava
ald. Olann oturtulaca yere minderler dayand. Merdi
venlere kilimler serildi. Arala boydan boya basma perdeler
dikildi. Her bir i tamam edildi. Son olarak Nuber'in koynu
na okunmu aartlm bez sarlm bir avu kna verildi. Se
vincinden kan ekilmesin, az kurumasn diye erbetler ii
rildi. Nuber erbeti ier imez gkten sicim gibi bir yamur
indi. Atiye kz erbet ierken yamurun balamasn iyiye
1 86

yordu. Nuber'e bolluk iinde bir mr sreceini duyurdu.

"Hayrls," deyip beklemeye koyuldu.
Olan karanlk iyice knce sandan, burnunun ucun
dan sular damlatarak, elinde bir deste iekle kp geldi.
Huvat olann tek bana kz istemeye gelmesine ierledi.
Salarnn kz gibi omuzlarna demesine sinirlendi. Olan
bir de sigaray yakp duman yzne yzne verince, Huvat
kahrndan suratn bir kar sallandrd. Dnp olana bak
mad. Azn ap tek kelime konumad. Atiye ka gz et
tiyse de Huvat'n yznn erisini alamad. aresiz Huvat'n
hasta olduunu ne srd. Oradan buradan laf buldu bulu
turdu. Olan konuturdu. Halit'e, Seyit'e imar ede ede az
biraz ortal dzeltti. Derken olan ayaklarn kilimin s
tne srte srte sonunda Nuber'i Huvat'tan istedi. Huvat,
"Ksmet," dedi, ban nne edi. Olan, "Ben diyeceimi
dedim, isteyeceimi istedim," deyip kalkt. Annesini alp ye
niden geleceini haber etti. kt gitti. O gitti, Huvat azm
at. Sa omuzlarna deen, bismillah deyip oturmadan si
gara duman savuran bir damad olacana lmesinin daha
iyi olacan syledi. Elini yzne alp bir keye ekildi. O
bir keye ekildi, bu defa Seyit ortaya atlad. Ablasnn ya
nma byle bir olann yakmayacandan lafa balad. Ye
minle Akalllarn bu olana gleceklerini syleyip, babas
nn barmasna dar kaan Nuber'i ieri ard. Olan
grr grmez az daha katil olacan, kendini zor yendii
ni duyurdu. Sonra o da elini yzne alp bir keye oturdu.
Nuber iini ekip bam nne edi. Bu defa Halit orta ye
re geldi. Olann salarn gtrp Berber Zekeriya'ya kesti
rirlerse pela eli yz temiz bir delikanlya benzeyebilece
ini ileri srd. Olana iyice bakttn, salarn yznden,
gznn nnden kaldrtabilirlerse onu insan iine kara
bileceklerini syleyerek, Atiye'nin yzn biraz olsun gl
drd. Ama Huvat olann sandan sonra yan diline do187

lad. Ortada bir sebep yokken, kznn kendinden kk bi

riyle evlenmesinin ayp saylacandan laf at. Arkasndan
olann saygsnn pek kt olduundan, kalkp gidene kadar
yzne duman savurduUndan dem vurdu. Atiye hi ses et
meden dinledi. OUllannn, kocasnn fikrini anlad. "Bu k
zn stnde benim de laf syleme hakkm var m, var," deyip
ufaktan lafa balad. Laf lastik gibi sndrd. Kendisi lp
giderse kznn ortada kalacandan, ona kimsenin el uzat
mayacandan balayp olann sama, sigara duman fr
mesine kadar geldi. Ondan sonra laf alamaya bozdu, gz
lerinden tesbih tanesi gibi yalar aktt. Ama Huvat'm azn
dan, "Olmaz, bu olan bize gelmez! "den baka laf alamad.
Atiye gnlerce evin iinde Huvat' raz edebilmek iin,
onun arkas sra gezindi; bir, Huvat'm srtn svazlayp iyi
lie bozdu; bir, kavga tutturdu; bir, Halit'i babasyla konu
turdu; bir, herkesten gizli Nuber'i olanla buluturdu. Kz
nn ksmeti kap gidecek diye akl gitti. Cami cami, dergah
dergah gezindi. Olann ayan kaplarna balamak iin
dua etti. Hastalanp yataklara serilmeden bu iin sonunu tat
lya balamann yollarn arad. Ondan bundan akl sordu.
Huvat'm azn balamann yolunu buldu. Bir mendili okut
tu. Huvat' svazlaya svazlaya uyuttu. Mendilin drt ucunu
krdm etti. Usulca Huvat'm koynuna soktu. O gece sa
baha kadar, mendilin drt ucu gibi kocasnn aznn kr
dm olmas, bu i bitinceye kadar aznn olana kt di
yecei zaman almamas iin dua okudu. O geceden sonra
Huvat'm dili tutuldu. Hele elinde deste deste gller, sapsa
n

sal bir kadnla damad olacak olan kp tekrar gelince

sayp dktklerini unuttu. Bir de, san sal kadnn damad

olacak olan doUrurken ses tellerinin koptuUnu, o gn
den sonra fsltyla konutuUnu renince sesi kadnn se
si gibi "Hp ! " diye kesildi. Kadnn bir istemesiyle Nuber'i
olana verdi.
188

Atiye o akam mendilin drt ucunu zd. Mendili g

trp sevine sevine topraa gmd. O mendili gmd, Hu
vat yeniden azn at. Fsldayarak konuan kadn da, sa
omuzlarna deen olan da iyi bir adama benzetemedii
ni, kimin nesi olduklarn bilmediini, bilmedii kapya k
zn balayamayacan sayp dkmeye balad. Ama Atiye,
Huvat'n sakaln eline geirdi. inden "Konu yat sen ! " di
ye sylendi. Dndan Huvat'a kafa sallad. Bir mendilin da
ha drt ucunu balad. Huvat' uyuttu.
Mendili koynuna koydu. Huvat, Huvat'lktan kt. Ati
ye'nin elinde oyuncak oldu. Atiye mendilleri bir zd, bir
gmd, derken Nuber'in niann etti. Niandan sonra Hu
vat'a iyi kt diyecek sz kalmad. Damadn karsna alp
iskambil oynamaya, zar atmaya balad. Oynarken oynarken
olana kan kaynad, ii snd. Olann da kendisi gibi de
nize dkn olduunu renince, damadnn stne damat
bulunmadyla vnmeye balad. Hele damadnn kendi
sini krmayp yzlemeyip san gidip kestirmesinden son
ra, "Damadm! " dedi, baka bir ey demedi. Olann herke
sin ortasnda eline bir tarak geirip Nuber'i nne ekip
oturtmasna, salarn eline alp saatlerce taramasna ses
karmad. Hi o gne kadar yle oynamak grmedii halde,
olann hem syleyip hem kafasn, ellerini, bacaklarn sal
layarak oynamasna karmad; hem karmad, hem de elle
rini birbirine arpp tempo tuttu, kaynataln, yan ba
n unuttu.
Nuber'in, gznde yalarla, gnlerce incir aacnn al
tnda bekledii nianls, ok gemeden, bir gne gibi, evin
iine dodu. San sal annesi, Atiye'nin sessiz bacs, ocuk
larn sessiz teyzesi oldu. Nuber sessiz kaynanasna mant
lar skt, brekler at. Ne kadar hneri varsa hepsini dk
t sat. O hnerlerini dkp saarken, nianls beri yan
da herkesi bana toplad. Fkralar, hikayeler anlatt. Bir gl1 89

drd, bir dndrd. Fkralardan oyunlara geti. tlkin

"Ceza vermeceli eek oyunu"nu seti. Oyunu herkese ret
ti. Tekrar tekrar oynatt. O gnden sonra evin iinde herkes
bir oyun sevdasna dt. Huvat evden dar kmaz, deni
ze bakmaya gitmez oldu. Akama kadar gzn cama ver
di, damadnn yolunu gzledi. Damadm grr grmez, eli
ne eek oyununun sopasn geirdi. Elinde sopayla, "Ner
de kaldn olum, gel hele," diyerek merdivenin bana dikil
di. Atiye, "Elin oluna ayp etme ! " diye tembihledike Hu
vat, bir sevinle damadnn koluna girip ieri geldi. Dama
dm seviyorsam azck soluklansn, sonra oyuna otururum
demedi, ieri girer girmez, "Ben ebeyim ha," diye kesim kes
ti. Sopay eline alp ebelie yatt. oluu ocuu bana toplayp oyunu balatt. Sonunda herkesi eek oyunundan bk
trd. Oyuna yanamyor diye damadyla kslk ekime
ye balad. Damad bu defa ortaya baka hnerlerini

clkt.

Hibir yere tutunmadan bann stnde Huvat'n karsn

da dikildi. Sonra on yumurtay krmadan nasl havaya atp
tuttuunu gsterdi. Bir dolu sihirbazlk numaras yapt. Hu
vat'n tm bunlardan sonra damadna olan sevgisi iki kat
na kt. Ama sonra sonra damadnn bir kek slalesinden
geldiini aklna takt. Dncesini Atiye'ye tlatt. Atiye ko
casn, dncesini kendisine saklamas, kimseye amama
s iin tembihledi. Akal'da dnlerde yorgan eviren, ha
vaya yumurta atp tutan abdallarn pek de makbul insanlar
saylmadn bildiinden, Huvat'm kafasndan bu dnce
yi silip atmas iin damadnn tm bunlar okulda renmi
olabileceini ne srd. Huvat zamanla kafasndan dama
dnn kek olduu dncesini sildi. Onun yerinde dura
mamasn cahilliine verdi. Hatta yumurtadan ne anlamas
na sevindi. Ona yumurta oyununu, yumurta oyununun tr
ksn retti. Bir kendi iin, bir de damad iin iki yuvar
lak yumurta seti. Yumurtalar tuza batrp kabuklarm iyi190

ce sertletirdi. Birini damadna verdi, birini kendi ald. Da

madyla yumurta oyununa dald. Dnyay kaygy unuttu.
O unuttu, bu defa Atiye'yi bir dnce ald. Arbal, se
si soluu kmayan kznn, bu yerinde duramayan olan
elinden uuracandan korkmaya balad. Kznn nianls
na ettii hizmeti az buldu. Daha ok hizmet, hrmet etmesi
iin Nuber'in kulana nasihat okudu. Nuber annesi kula
na okuduka ne yapacan, nianlsnn nnde arkasn
da nasl dneceini bilemedi. Elleriyle nianlsnn ayak tr
naklarna varncaya kadar kesti. Salarn tarad. Ceplerine
mavi boncuklar, oyal, kokulu mendiller koydu. Onun gi
bi ban, ayaklarm sallayarak oynamay rendi. O oyuna
kalktysa o da kalkt. Nianlsnn karsna geip bir o yana,
bir bu yana srad. Her gn nianlsna mantlar, baklava
lar at. Atn eliyle olann azna koydu. Bir yandan ka
n ald, ip gibi yapt, bir yandan elini yzn boyad. Nu
ber, Nuber'likten kt, nianl delisi oldu. Azn nian
lsna verip blbl gibi akmaya, trk armaya balad.
O trk arp etrafnda dolandka, nianls hner koy
mad dkt. En son akamlan gelir gelmez, sokaa inip so
kan bir ucundan bir ucuna ip gerip top oynamaya bala
d. Az zamanda sokakta kim var kim yok herkesi rendi.
Kap vurmadan o eve bu eve girip oturdu. Kimi gn soka
n ocuklarn bana toplayp onlara hikayeler anlatt, ki
mi gn delikanllarla bir utan bir uca top koturdu; bir, ka
leci olup ku gibi utu; bir, topu kafasnn stnde hoplat
t, olmad dizine indirdi. Huvat garip sesler, lklar atarak
sokaktaki herkesi, ikide bir, merakla camlardan dar ura
tan damadn, "Allah bize bir damat verdi ki tam verdi, kz ! "
diyerek gle gle seyretti. O glerken damad gze gelecek,
gnl bir bakasna akacak diye Atiye'nin akl gitti. Ama o
lan sokaklarda koup barp geldi. Nuber'in gznn iine
gzn verdi. Sesi yreinden kopup azna geldi, Nuber
1 91

dedi, baka bir ey demedi. Damadn kznn banda elin

de tarakla grdke, Atiye'nin yreine souk sular serpildi.
Ama ok gemeden damadnn giriinden kndan, kendi
ni olur olmaz eylere veriinden, Atiye, onun Huvat'n hu
yundan huyu olduunu bildi. "Bu olan kzma eziyet koy
maz ektirir," diye notunu verdi. "Demedi demeyin," diye
rek duvarn bir kesini iviyle deldi. Daha o, ben lr gide
rim bu delik benden size hatra kalr demeden, damat ban
da top gibi naylon bir apkayla, yeri g kaplayan bir g
rltyle kapya dayand. apkay koltuunun altna alp yu
kar kt. Nuber'i acele yanna katt. Kz motora bindirip
bir grltyle ald gtrd.
ok gemeden getirip getirip kapya zincirledii motoru
satp yerine bu defa, deniz kenarna balayp zd bir ka
yk ald. Nuber'i ikide bir gtrp kaya bindirdi. Kz de
nizin ortasnda gezdirdi. Derken kayktan usand. Kay sa
tp bir kamyonet dolusu kutuyla kapya dayand. Kutulan
tek tek tayp evin ortasna yd. Kutulan ap iindeki tah
ta demir ubuklan, vidalan, tp tp tutkal odann ortasna
boaltt. Eline st yazl izgili katlar ald. Herkesi yan
na ard. Bir gece, iki gece evde kimseye uyku yz gster
medi. O ubuu ona ekledi. O viday bu demire geirdi. Her
birinin eline bir vida, bir ubuk verdi. Kimini ayaa kaldrd,
kimini yan yatrd. Ortalkta vida koynad, deliklere oyukla
ra takt. Kimisi tahtadan, kimisi demirden trenler, uaklar,
boy boy uurtmalar, otobsler yapt. Huvat damadnn zihni
nin geniliine, aklna at. Yaptklarna baka baka, "S
panallah! Maallah! " ekti. Atiye kahrndan kimselere bir ey
diyemedi. Olann yzne gld. Arkasndan kara kara d
nd. O kara kara dnrken, olan evdeki herkesi peine
takt. Uaklar, uurtmalarla bo bir araziye vard. Nuber'in
eline bir uurtma, Huvat'n eline bir baka uurtma verdi.
Dirmit'i uaklarn, trenlerin bana beki koydu. Seyit'le Ha192

lit'i akln bir ucuna yollad. Kendi bir bata durdu. Uak
lar bir hevesle kurdu, bir lkla havalandrd. Uan altna
dt. Akl bir utan bir uca kotu. O orada koarken Ati
ye, evde gzn damadna koyduu ivi deliine verdi. "Sen
beni yanlt yarabbim ! " dedi, okuyup fledi. Elini yzne ko
yup onlar dnnceye kadar kendini dinledi.
Nuber ayan bir rpnma, bir abayla nianlsnn aya
na uydurmaya alrken, Seyit bembeyaz takma dilerini
alp askere gitti. O gidince Atiye, "Aramzda el var olum,"
diyerek Mahmut'u dizinin dibine ekti. alp eve para ge
tirme srasnn ona getiini oluna haber etti. Mahmut ken
dinden ilerde Halit abisinin olduunu ne srp ilkin y
k bandan savmaya alu. Ama Atiye, "Yrei yaral, ak
l kafas yerinde deil," diyerek Halit'e arka kt. Evi Mah
mut'un stne ykt. Mahmut uzunca bir zaman kendi ba
na i kurmak iin sokak sokak dolatktan sonra yeniden
berberlie balayarak kendine uzak bir yerde i bulup al
maya balad. Ancak onca hayat tecrbesi edindikten sonra,
"Kanlann kee gibi salarna" tahamml edemedi. Elini be
line verip eve geldi. Babasndan kendisini salam bir ie yer
letirmesini istedi. Huvat olunun kendinden i dilemesine
sevindi. Mahmut'u yanma katp kahveye indi. Dinledi, anla
d, pek makbul bir i olan, ustas da az bulunan "teknik kap
lama" iine olunu sokmaya karar verdi. Ancak uzun zaman
bu iin bir ustasn bulup olunun iini konuamad. Yllar
nce birlikte i yapt ustalar aramaya koyuldu. "Bir yarar
lan dokunur," diyerek gidip kaplarn ald. Kimi Huvat'
hi haurlamad, kimi geri evirdi. Huvat bekilerin bekledi
i irketlerin, fabrikalann kaplarndan gerisin geri ekildi.
Hepsinin, byyp para yz grnce ite dndn syle
yerek, gnlerce, fkeyle gezindi. oundan ustalkta stn
olduunu deyip i geirdi. Atiye'yi deliye evirdi. Atiye var
n younu tketip yllardr isiz gezinen kocasna sylenme193

ye balad. O sylendike Huvat, "Kz, senin neden haberin

var?" diyerek Atiye'ye ters ters baknd. -be irketin piya
say ejderha gibi tuttuundan, kimseye i kaps atrmadk
lanndan yaknd. -be irketin arkasndan att tuttu. Ati
ye bam bir o yana bir bu yana evirip, kocasnn ona buna
svmesini geitirdi. Neyse sonunda Huvat, ara tara bir yer
den bir teknik kaplama ustas buldu. Ustaya yalvar yakar ol
du. Mahmut'u alp gtrd, ustaya teslim etti.
Mahmut babasnn diline dolad teknik kaplama ii
nin nasl bir i olduunu merakla ustasnn peine takld.
Uzun bir yola gitti. Gide gide koca bir tavuk iftliinin kap
sna geldi. Her yam l l kocaman odalarda yatp kalkan,
bir kurumla gezinen tavuklar grnce a:: ak kald. Bir
aknlkla ustasnn ard sra yrd. Tavuklarn mesi
ni engellemek iin kurulan tesisatn olduu blmeye vard.
lin, cam ynyle sarlm scak su borularnn stne gal
veni:: sa kaplama ii olduunu anlaynca da donup kald.
Ardndan eli aya boand.
tk gnler, kafas ii bir trl sarmad. Tavuklar iin on
ca eziyet ekmeyi, evinden uzak tanmad insanlarla ya
tp kalkmay, en ok da gelip sonunda inaat iine bel ba
lamay kaldramad. Sonra sonra tavuklarn tek tek gagala
rna, horozlarn ibiklerine, srasyla topunun birden ty
ne teleine sayp dkerek fkesini bastrd. Bir an nce iin
pf noktasn kapp tavuklardan kurtulmann yollarm ara
d. Prdikkat ustasnn elini, sa lp bimesini, bkp e
kilden ekile sokmasn gzlemeye balad. Sonunda bu iin
terzilik gibi bir i olduunu, iin aslnda borulara, kazanla
ra satan elbise dikip giydirmekten baka bir ey olmad
m

kavrad. Ama l hesap iinin zorluunu anlad. I<afas

m daha ok ustasnn nasl l aldna, kalplan nasl

karp kestiine yormaya balad. Ama ustas Mahmut'u ora
dan oraya koturdu. Mahmut sorduka laf dndrd do1 94

latrd. ly nasl aldn, kalplan neye gre kard

n Mahmut'a bir trl doru drst anlatmad. Mahmut us
tasyla inatlat. Onun define haritas saklar gibi iin ince
liklerini saklamasn bir trl kaldramad. li zehir gibi
reneceine yemin iip kuyruk gibi ustasnn peine takl
d. Sonunda onun koca gnyelerle, pergellerle lp biti
i ablon planlarn saklad yeri kefetti. ablon planlarn
alp tavuklara el sallad. iftlikten kap eve geldi. Evdeki
leri, "Kim o?" demeden kapy amamalar iin tembihledi.
Ustasnn hesap defterini aldn syleyip herkese bir kor
ku verdi. "Bulsun bakalm imdi bu defteri, eekolu eek ! "
deyip bir keye ekildi. Defteri evirdi evirdi. Dirmit'i ya
nna ard. Ondan hesap iinde kendisine yardm edecei
ne dair sz ald. Dirmit gnyesini, pergelini, cetvelini Mah
mut'un eline tututurdu. Gnyeyi nasl okuyacan, perge
li nasl kullanacan kardeine retti. Mahmut o gnden
sonra bir eline gnyeyi ald bir eline pergeli, odann ortasna
renkli kartonlar yayp kartonlarn bana kt. Bir planlara
bakt; bir, hesap yapt; bir, kartonlarn stne daireler,
genler izdi. izip izip makas eline ald, kesip st ste ya
trd, yan yana yaptrd.
Huvat olunun, bu ii zehir gibi reneceini syleyip,
durmadan yazp izdiini grdke deliye dnd. Byle i
renmeyi bu yana geldii halde, hibir yerde, hi kimse
de grmediini syleyerek Mahmut'a verdi veritirdi. Ama
Mahmut bana msn demedi. Gnlerce kartonlarn ban
dan kalkmad. Derken bir gn sevinle yerden kalkt. Artk
ne olsa kaplayabileceini syleyip zehir gibi teknik kaplama
ustas olduunu ilan etti. Huvat, Mahmut'un yzne yz
ne gld. Onun her iinin elden ayn olduunu syleyerek
glmesini kfre evirdi. Ama Mahmut babasnn kars
na gelip dikildi. Huvat'a kendisini kaplarsa ustalna gve
nip gvenmeyeceini sorup lafn azna tkad. Huvat, "Ha195

di bakalm! " deyip inanmaz inanmaz olunu seyre koyul

du. Mahmut nce Huvat' ayaa dikti. Tek tek kollarnn,
bacaklarnn, belinin, yzndeki kntlarn, girintilerin l
sn ald. Kartonlarn bana kt. enmeden, karton
lar ince ince hesaplayp yazd izdi. Saatler sonra kartonla
r tek tek dizinin stne ekip kesmeye balad. Avcunun
iini ineler, raptiyelerle doldurup Huvat'n nne dikildi.
Renk renk kartonlar Huvat'n bacaklarna, kollarna geir
meye balad. Huvat, ilkin, Mahmut'un baaramayacandan
emin, nnde dikildi; sonra, gsne doru trmanan kar
tonlar grnce ne yapacan ard. Mahmut en son Hu
vat'm yanma bir sandalye ekip stne ykseldi. Kafasn da
zenle kaplad. Atiye, Huvat'n hr hr evin iinde dola
tn grnce glmeye balad. Huvat kartonlar delip dar
kt. Oluna st ste "Maallah! " ekti. Mahmut'un teknik
kaplama ustas olduuna yar yarya inand. Mahmut, Hu
vat'm arkasndan, annesine elinde tesbihiyle poz verdirip,
tesbihinin boncuklarnn tanesine varncaya kadar onu da
kaplad. Atiye kartonlarn altnda sevincinden alad. Tan
r'ya krler edip yzndeki kartonlar yaartt. Mahmut
annesinin arkasndan ustaln daha da ilerleteceini syle
yip, yalvar yakar, Dirmit'i karsna ald. Dirmit'in de elini,
ayaklarn, kafasn kartonla kaplad. Huvat yine de inaatta
boru, kazan kaplamann, dirseklere sa yerletirmenin, ev
de adam kaplamaya benzemeyeceini syleyerek, Mahmut'a
kendine fazla gvenmemesini iittirdi. Mahmut ne kadar iyi
usta olduunu babasna gstermek iin bir de Nuber'le ni
anlsn yan yana oturtup onlar da kaplad. Nuber karton
larn altnda nianlsn pp kpkrmz bir yzle kartonlar
delip dar kt. Huvat yine de olunun ustalna pek g
venemedi. Mahmut babasn inandrmak iin evdeki her e
yi, herkesi kaplad. Sonunda, "Evde kaplama yaptm ye
ter," deyip kahveye indi. ndii gn i bulup eve geldi.
196

Huvat evde kartonlarn bana ke ke ustalk re

nen oluna diyecek sz bulamad. Onda kklkten beri
bir cevher bulunduuna zaten inandn syleyerek, Mah
mut'un srtn svazlamaya balad. Onun koltuunun altna
yepyeni bir gitar alp eve geldii gn evdekileri bana topla
yp onun istediini almaya, istediini yapmaya hakk oldu
unu aklad. Her eyi oluna serbest brakt. Mahmut yeni
den evin duvarlarna yazlar yazp resimler yaptrd. Sabah
gitti, akam gelip gitarn eline ald, gece yanlarna kadar bir
syledi, bir ald. Huvat'n sakaln, Atiye'nin tesbihini eli
ne ald. Atiye, herkesten ok Mahmut'un arkasndan oku
yup fledi. Onun sevdii yemekleri piirdi. Mahmut patl
can yemeine "Papaz yemei" diyor, azna koymuyor diye,
patlcan eve yaklatrmad. Huvat orada burada tek olu ol
duuyla, onun adnn da Mahmut olduuyla vnmeye ba
lad. Eliyle oluna sigara tuttu, sigarasn yakt. Mahmut'un
otur dedii yerde oturdu, kalk dedii yerde kalkt. Derken
Mahmut ok gemeden herkesin bana kt. Nuber'in ni
anlsyla gezmesini yasaklad. Dirmit'in dersine, defterine
el att. Halit'in yatp kalkmasna, kahveye gitmesine kar
t. Dirmit'in yatana gz dikti. Kendisinin yerde, onun di
vanda yattn syleyerek, Dirmit'i yatandan yere indirip
kendi divana kt. Kendisi yemee balamadan azna lok
ma sokann azndan ald. Kendisinden sonra eve geleni ka
pya dikip cezalandrd. Gitar alarken dinlemeyen olduy
sa bir sonraki gnlin yemek parasnn yansn kesti. Herkesi
kul kle etti, bir hizaya soktu, Dirmit'e sz geiremedi. Dir
mit yatan verdi, ses etmedi. Sofraya o oturmadan oturma
d, ses etmedi. Her akam Mahmut'un antasn kartrma
sna ses etmedi. Ama Mahmut, "Bir sevdiin olmasa iir yaz
mazsn," deyip iirlerini yrtnca, kalkp kardeinin stne
yrd. Boazna aslp yere yatrd, gsne kt, var g
cyle yzne bir tokat indirdi. "Sen misin Mahmut'un g197

rne ken," deyip evdekiler Dirmit'i ortalarna aldlar. "Bu

evde Mahmut kim, sen kimsin, kz ! " deyip sradan Dirmit'i
elden geirdiler. Dirmit ellerini bann stne siper edip
odann ortasna yatt. Mahmut burnundan soluyarak Dir
mit'in stne atld. Ayaklaryla kp stnde tepindi. f
kesini alp aa indi.
Dirmit o gece ellerini bann stne siper edip yatt yer
den sabaha kadar kalkmad. Atiye "nadn kurusun! " deyip
gece yans stne bir yorgan att. Sabah ekip yorgam s
tnden ald. Dirmit'in akam yatt gibi durduunu grn
ce, kza bir ey olduundan korktu. Elini dizine vurup Dir
mit'in bana oturdu. San solunu yoklad. Bir atla herke
si bana toplad. "Bir yeri knld zaar," diye diye, kzn s
tne aband. Huvat, Dirmit'i bir telala kucana ald. Dir
mit babasnn kucandan silkinip yere indi. Ba nnde
abuk abuk kitaplarm antasna doldurdu. Atiye, "Saba
hn krnde nereye, kz?" diye Dirmit'in nne durdu. Dir
mit, Atiye'yi itip dar kt. Merdivenin altndan, "Elleriniz
krlsn e mi? " diye var gcyle bard, ald bam gitti. Ak
am oldu gelmedi. O gelmedi, Atiye, "Kzn bam yediniz ! "
diye bir ada oturdu. Mahmut, "Gelsin bu defa bir yerini
krmazsam! " diye tutturdu. Huvat ellerini ovutura ovutu
ra evin iinde dolanmaya balad. Halit kalkp Dirmit'i ara
maya kt. Nuber elini yzne alp pencerenin nne e
kildi. Halit yollara, okulun iine, evresine bakp geri gel
di. O tek bana kp gelince herkesin kolu kanad knld.
Mahmut sulu sulu gzn yere verdi. Atiye'nin her yan
m bir serime ald. Huvat'n yrei tap tap azna geldi.
Bumunu ekip alamaya balad. Alaya alaya ayaa kalk
t. Mahmut'un bana dikildi. "Hadi imdi bul bacm ! " di
ye olunu kolundan tutup odann ortasna srd. Halit bir
fkeyle Mahmut'un stne yrd. Evin iinde bir kavga
koptu. Kavgann ortasnda Dirmit elinde antas korka kor1 98

ka kapdan ieri girdi. O ieri girince Atiye derin bir soluk

ald, sonra, "Olana daya attrdn, iin soudu mu?" diye
rek Dirmit'in stne atld. Halit, Dirmit'in nne geip Ati
ye'yi durdurdu. Dirmit, Halit'in arkasna geip divann st
ne oturdu. Dirmit, Halit'in arkasnda, tekiler Halit'in nn
de bir sorgulamadr balad. Onlar sordu, Dirmit sustu; on
lar bard, Dirmit alad. Halit, Dirmit'i kurtarmak iin ku
gibi rpnd. Ellerini kanat edip iki yana au. O yle rpn
dka Huvat, Dirmit'i brakp Halit'i diline dolad. tin itin
kuyruuna basmayacan syleyip Halit'in almadan ka
masn, karsna hal dokutturmasm yzne vurdu. Bu defa
Halit bir at tutturdu. Atiye olunun alamasna dayanama
d. Huvat'a verip veritirmeye balad. Huvat kst, bir k
eye ekildi. Nuber, "Alk hepsinin bana vurdu ! " diye
rek ortaya getirip siniyi koydu. Mahmut daya kendine ye
diremediinden sofraya oturmad. Dirmit korkusundan ye
rinden kalkmad. Halit babasnn sayp dkt laflarla kar
nm doyurduunu syleyip Dirmit'in yanna ekilip srt
m

duvara verdi. O srtn duvara verince Atiye, zaten mr

nn geri kalan yarsnn akam akam elinden gittiini, ye

mek yemese de olacan syleyip eline tesbihini ald. On
lar oturmaynca, "Ben evin bir garip geliniyim! " deyip Zeki
ye yutkuna yutkuna bir keye ekildi. Huvat, "Yemek ye
meyeyim de lp gideyim, ben de kurtulaym siz de ! " diye
bir sitemle sofraya arkasn dnd. Nuber kurduu sofra

y, verem olmadan evden kp giderse bir ksz sevindire

ceini syleyerek, gerisin geri toplad. Sofra topland, yeri
ne yataklar serildi. Mahmut divanna kp yatt. Yorgam ba
na ekip arkasn dnd. O dnd, lamba snd. Odann
iini Atiye'nin tesbih eken fslts ald. Herkes uykuya dal
d. Atiye'nin gzn uyku tutmad. Dirmit'in btn bir gn
nerde gezindiini, kimin evine girip oturduunu dne d
ne uykuyu kard. Kznn bana bir i getirdiinin kay199

gs onu yeniden ald. Bir merakla srne srne yine Dir

mit'in bana vard, yorgan usulca stnden kaldrd. Ka
ranlkta elleriyle Dirmit'in bacaklarn yoklayp buldu. Dir
mit'i uyandrmaktan ekine ekine kznn geceliini yuka
r syrd. Kml kml kzn bacaklarnn arasnda bir eyler
yapmaya balad. Dirmit bacaklarnda bir eylerin doland
n hissedip irkildi. Birden yatandan srayp kalkt. 11kin fare sanp bir lk att, sonra yatan kenarna sinmi
bir karart grd. "Kim o?" diye barmaya balad. Herkes
Dirmit'in barmasna uyand. Atiye, "Ne baryorsun gebe
resice, benim," diyerek lambay yakt. Herkes ne olduunu
anlamak iin Dirmit'in bana topland. Dirmit tir tir titreye
rek Atiye'nin bacaklarnn arasnda bir ey yaptn syle
yip alamaya balad. Atiye ilkin, "Cinli mi ne ! " diyerek ona
el dedirmediine yemin etti. Dirmit o zaman evin iinden
bir bakasnn, stnden geceliini kaldrdn, bacaklar
na dokunduunu syleyip, " Kimse, ksn! " diye tutturdu.
Herkes birbirinin yzne bakp sulu arad. Atiye, sonun
da, Dirmit'in geceliini kaldrann kendisi olduunu syle
di. Atiye'ye syler sylemez, hep bir azdan, kzn gecelii
nin altnda ne arad soruldu. Atiye, "ltler ana olmasn! " di
ye bir nizal bir tuzakla lafa balad. Laf dndrd dolatr
d kznn kzln yoklayacana getirdi. O laf oraya geti
rince, Dirmit utancndan, hrsndan yatan stne yld.
Kz bir titreme ald. Huvat bir kolunun stne kt. Ha
lit bacaklarnn stne oturdu. Mahmut bir kolundan tuttu.
birden kzn titreyip sarslmasn durduramad. Dirmit
kardelerinin babasnn altnda ku gibi rpnd. Atiye ge
tirip kznn yzne su serpti. Bumuna soan tutup koklat
t. O koklattka Dirmit'in titremesi artt. Gznden boynu
na sicim gibi ya indi. Atiye soan brakp eline tesbihi ald.
Okuyup flemeye balad. Bu defa Dirmit'i bir soluma tut
tu. Bir yandan rpnd, bir yandan kular gibi te te solu280

unu ekip inlemeye balad. Atiye bir korkuyla tesbihi alp

Dirmit'in bana kt. "Kalkn gidiyor! " diye barp oul
larn, kocasn kzn kollarnn stnden bacaklarndan kal
drd. Bir atla, "Bar az, kz," diye kzna yalvard. Dirmit,
annesi "Bar! " der demez, gzlerini ap tavana dikti, avaz
kt kadar barmaya balad. Onun barmasndan evin
duvarlar yerinden oynad. Tavandan un gibi tahta tozu ya
d. Tahta tozu yaa yaa yoruldu. Dirmit'in barmaktan sesi
bouldu. rpna rpna kolu kanad krld. lki yanma d
t. Ban bir ar ald. Aryla uykuya dald.
Sabah kulanda bir uultuyla uyand. Hi konumadan
kalkt, antasn alp kapy arpt. Merdiveni indi, aralk
ta Nuber'in nianlsna kar geldi. Nuber'in nianls Dir
mit'in nne geti, yol vermedi. Dirmit enitesinin kolunun
altndan eildi geemedi, yana ekildi. Enitesi geip yoluna
durdu. Dirmit ne yapacan ard. Gerisin geri merdivene
doru ekildi. Enitesi stne stne geldi. Dirmit'in korku
dan yrei "Gp! Gp ! " atmaya balad. Barsa olmad. Ters
lense olmad. Gzlerini koca koca at, enitesine dikti. Eni
tesi glerek Dirmit'in yanna oturdu. Kucana bir paket koy
du. Onu paketle brakp yukar kt. Dirmit korka korka pa
keti at. indekini eline ald. Elinde anahtar olan kaln bir
defter grd. Defter elinden kayp "Kt! " diye yere dt.
Dirmit utancndan eilip defteri yerden kaldramad. Defter,
anahtarn n n yere vurarak, Dirmit'i, enitesinden kork
tuu iin ayplad. Dirmit gzlerinden akan ya deftere gste
rip af diledi. Eilip defteri ald. Eli yanm gibi antasna att.
Sokaa kt. O gnden sonra enitesinin yzne bakamad.
Utancndan onunla konuamad. Ama enitesi iin upu
zun bir iir yazd. Defterin en bana onun iin yazd iiri
koydu. stne kilit vurdu.
Atiye bir zaman Dirmit'in anahtarl defterini diline dolad.
Ama damadnn gnl kalmasn diye kznn defterini elle201

medi. Yine de iirlerinin anahtar boynunda yatp kalkan k

zn, bunad gnden sonra belinde sandnn anahtaryla
yatp kalkan Nuber Dudu'ya benzetip, "ekmez olasca ! "
diye laf dokundurmaktan geri durmad. Ama Dirmit hi o
yerli olmad. Annesinden, "Defterlerin stnde kalasn! " di
ye hayrl beddualar alp iir yazmaya devam etti.
Dirmit'in, "Aklm kasn, iirlerim kamasn ! " diye evin
iinde dolanp yatt sralarda, Nuber'in dn hazrl
balad. Hazrln balamasyla ortaya o zamana kadar
hi akla gelmedik bir dolu sorun kt. tlkine, Huvat, kap
ya boynuzlan knal, kuyruu boyal bir ko gelmeden kz
n evden karmayacana yemini bast. Atiye ehir yerinde
knal koun ne aradn sorup ortala ko Jaf karmann
kznn kuraca yuvaya sebep olacan kocasna duyurdu.
Evin iinde herkesi birlik etti. Huvat' ko sevdasndan vaz
geirdi. Huvat bu defa, erkek evinin dnden gn nce
evlerinin damna bayrak dikmeleri lazm geldiini ileri sr
d. Evdeki herkesi deliye dndrd. Atiye iinden, "Bay
rak gibi damlarda dikili kalasn herif! " diye sylendi, dn
dan yalvar yakar oldu. Bayrak lafnn stn zorla kapat
t. Huvat bayrak lafnn arkasndan ortaya bir araf laf
kard. Kz babasnn adette yeri olduu zere, gerdek gece
sini erkek evinde geirmesinin artn kotu. Kznn kzl
nn mjdesini annda almazsa bu dne, dn oldu de
meyeceini duyurdu. Atiye'yi kahrndan uundurdu. Atiye
yalvarp yakarmay brakt. Mendillere sarld. Yine mendil
lerin az gibi az krdm olsun diye Tann'ya yalvard.
Tanr Atiye'nin isteini bu defa geri evirdi. Huvat'tan tarafa
geti. Atiye kocasnn azn krdm edemeyince ii iyi
lie bozdu. Onca zamandr kocalk grevini yerine getirme
sine engel olarak gnaha girdiini, gnahlarn boynuna ar
geldiini syleyerek Huvat'n koynuna girdi. Huvat' araf
tan vazgeirdi. Ama Huvat, "Bir yanma gelmekle gnahtan
202

kurtulamazsn," deyip ortaya yeni istekler kard. Atiye'yi

kelere kstrd. Atiye, "Dn arifesinde de hasta olunmaz
ki anam, ben ne etsem?" diye diye, evin iinde kaacak delik
arad. Bir kat bir tutuldu. En sonunda Huvat' son istein
den de caydrp kurtuldu. Huvat en son, Akalllarn dave
tiyeyle dne gelmeyeceklerini syleyip, dn gn hep
sinin evine okuyucu karmak lazm geldiini ortaya srd.
Bu ii Dirmit'e uygun grd. Dirmit lse de okuyucu kma
yacan babasna duyurdu. Huvat kznn kendisine kar
ktn syleyip durumu grmek zere Atiye'yi banyo
ya gtrd. Atiye bu defa Dirmit'i ev ev dolamaktan kurtar
mak iin banyoya girdi. Banyoda boyal amurun, yrttrd
iirlerin gnahn dedi. Kocasn isteinden vazgeirip d
ar kt. Derin bir "Oh ! " ekti.
Nuber sonunda ap ap iini ektii eyizlerini, Atiye'nin
uurdur diye koynuna koyduu talan, boncuklan alp anne
sinin yardmyla kosuz, bayraksz gelin gitti. Gittii gn, ve
rem olmadan evden kt iin bir ksz sevindirdi. Babasna

kz ktnn mjdesini gnderdi. Ylba geceleri insanlarn

sokaklara bardak, ie atp krd uzak bir yerde, kocaman
balkonlu bir evde yepyeni bir hayata balad.
Nuber evden ktktan sonra, grmcesinin yz gl
dke i geiren Zekiye, hastalanr yataklara dersem, ben
de Nuber gibi kymete biner miyim deyip yataklara serildi.
Atiye'den grd gibi inledi. Ondan duyduu gibi saykla
d. Bir gzlerini yumdu uyudu, bir meleklerin kanatlarna
binip apaydnlk bir yere gittiini, orada elini Halit'in eline
dedirdiini syledi. Yataklarda dne dne Halit'in bana
gelip oturmasn bekledi. Atiye, "Gnah lan, az yanna var ! "
diye olunu drte drte bir hal oldu. Halit, "Gnah benim
bama! " deyip omuz silleli. O omuz silktike Zekiye yataa
yapt. Uykusunda, bir, Dizgeme balarn dolat; bir, ev
lerinin ahrnda Halit'le grt. Onun nianlyken kendine
203

kangal kangal eker sucuu aldndan laf at. Ne dersem

iyi gelir diye dnd ne varsa sayd dkt. Dkt ne
kadar laf varsa hepsini geri toplad. " vakte kalmaz l
rm! " demeye balad. inleye inleye gn geirdi. nc
gnn akam bir soluma bir rpnmaya tutuldu. Atiye, bir
korkuyla, gelininin bana oturdu. "Benim kaderimden ka
derin var gelinim, ben sana ne diyeyim! " diye bir at tuttur
du. O alad, Zekiye iindekileri dkt. Atiye alamay bra
kp gelinine t verdi. Gelinlerin hasta bile olsalar hasta
lklarn kocalarna belli etmelerinin doru olmadn sy
ledi. Hastaln kocay kansndan iyice soutacan gelini
ne duyurdu. Zekiye'ye yataktan kalkmas iin yalvard. Ama
Zekiye kaynanasnn dn almad. "Kalkp evin iin
de gelin gibi girip kaym," demedi. "Ben yata ok sev
dim," dedi. Gzn tavana verip inledi. Halit'i brakp Rz
go Aa'y, Sose Kadn', kardelerini sayklamaya balad. Sa
yklamay, "Son dileimdir! " deyip vasiyete evirdi. Babas
n armalarn, lsn babasna teslim etmelerini, Dizge
me'ye gndermelerini istedi. Bir atla olu Seyit'in, snne
tinde, niannda ve dnnde mezarm yoklamaya gelme
sini diledi. Sonunda Halit'i bir sinire bodu. Halit, "Yeter di
lediin, kz! " deyip Zekiye'yi dvd. Zekiye, Halit'in eli eli
ne, yzne, gzne deince muradna erip yataktan kt.
Kam ykp, yzn ast. Zekiye'nin hastalanmas Atiye'nin
hastalanmasna benzemedi. Zekiye neyi eksik ettiini bile
medi. Gnlerce dnd yatt. Sonunda kaynanasnn
dn tuttu. Bir daha yataklara dmedi. Ayakta inledi, ayak
ta sayklad. Evin iinde gelin gibi girip karken rya gr
d. Ryalarn Atiye hep hayra yordu. Olunun az yalann
ca durulacan, gelip dizinin dibine oturacan syleyip ge
linine umut verdi. Zekiye umudu alp halnn bana oturdu.
tlmikleri saya saya kocasnn dizinin dibine oturaca gn
beklemeye koyuldu.
204

Atiye akan sularn "Hp! " diye duracan, ama gc kuv

veti yerinde olan erkein durmayacan bildiinden, olu
nun elbet bir gn Zekiye'nin koynuna gireceine inanyor
du. Ama Halit, Zekiye stne dtke, kendini yle bir ky
mete bindirdi ki, bir gznn on Zekiye'ye bedel olduunu,
bir bakyla on Zekiye'yi yerinden oynatacan sylemeye
balad. Boyunun posunun tam da mhendis boyu olduu
nu, Allah'n aslnda kendisini mhendis olsun diye yaratt
n yine diline dolar oldu. Git git, kendisinde mhendis ruhu
bulunduundan sz amaya balad. Sz mhendis olmak
iin illa okulda okumann art olmadna, insanda byle bir
ruhun ve mhendis boyunun bulunmasnn yeterli olduu
na getirdi. Derken mhendislii ele ald. Orada burada m
hendis olduunu sylemeye balad. Akalllarn arasnda
adn "Mhendis Aa"ya kard. Koltuunun altna bu de
fa duman rengi kaln bir kitap ald. Eline korkuluk dene
ine benzer bir cetvel geirdi. Salarn omuzlarndan ard.
enesinin altna kadar iki kulann dibine favori koydu. Bir
iyice mhendis oldu.
Atiye, oturuu mhendis oturuu, kalk mhendis kal
k, bak mhendis bak olunu grdke, "u ii yarm
koyma yarabbim, diplomasn eksik etme," diye okuyup f
ledi. Huvat, ne de olsa ana gibi yanamayacandan, oluy
la ztlat. Onun itler haykrdka yalan sylediini, soyun
da sopunda bu olandan baka mhendis tremediini sy
leyip, laf ikide bir Atiye'nin yalan iyi becerdiine, olunun
ekse ekse anasna ekmi olabileceine getirdi. O laf ora
ya getirdike, Atiye kendisi gibi bir garip kalm, ii yara
l kadnla uraann yznn Tanr tarafndan aynet bey
net edileceini, gazaba geleceini, kendisiyle uramasa iyi
edeceini kocasna duyurdu. Arkasndan, "Benimle ura
tn kadar yaralar dkesin! " diye bir at tutturdu. O ona,
o ona derken, i Halit'in kimin olu olduuna kadar geldi.
205

Huvat kendisinin bir mhendis olu bulunmadna yemin

edip bir kenara ekildi. Yeminim benim olsun demedi. Ha
lit'in olu olmadn, onun bana nerden ktn bilmedi
ini orada burada sylemeye balad. Akalllann azna laf
drd. Akall opur Memet'in anas, "Huvat benim ky
lm ya, Allah var bamzda ! " deyip Halit'in Huvat'tan oldu
una dair her yerde ahitlik yapacana, Allah'tan baka e
kindii hi kimsenin bulunmadna yemin iti. nmeli ol
duundan yerinden kalkp gezinemedii iin, olu opur
Memet'i ku gibi Atiye'ye uurdu. Atiye durduk yerde adn
elin diline veren kocasn, "Seni sana, seni Allah'a ! " diye yi
ne havale etti. Eline kutu kutu eker alp Akalllann evleri
ni dolat. stne kei klndan yz kat kilim atlm, ne ka
dar eskimi laf varsa hepsini yze kard. "Siz benim iim
deydiniz, anam," diye diye, Huvat'n ortala sald lafn s
tn kapatt. O gnden sonra lafmn ard nereye gider de
meyip yetitiine yetien, yetiemediine bir ta atan koca
sn grecek gz kalmad. Allah'a tez vakitte kocasn yerin
dibine ekmeye niyetli deilse, az biraz kulan dinleyecek
kadar bandan savmas iin yalvard.
Atiye'nin kalbi temiz olduundan, bir dileini kran Al
lah, bir dileini kramadndan, Nuber Dudu'yu her uyu
duunda Atiye'nin yanna gndermeye balad. Atiye ilkin
kaynanasnn ryasna girmesinin anlamn bilemedi. Hu
vat'a kzgnlndan anasn ryasnda grdn syleme
di. Sonunda Tann'nn onu ryasna bir maksatla soktuu
nu anlad. "Sen ge aykan bala, yarabbim," deyip Hu
vat'la kslk ekimeyi bir yana brakt. Kocasnn nnde
arkasnda, "O kadn oralarda n'apyor acep?" diye dolanma
ya balad. Bir, ryasnda Nuber Dudu'ya kendi mezarnn
stndeki otlan yoldurdu; bir, km mezarnn banda,
kaynanasn eli enesinde dndrd. Huvat' kye gn
dermek iin, ben de bu dnyadan gp gideceim, benim
206

de lm oyuncak edip gelinim benle oynar demedi; kayna

nam ld gitti, eytan stnden elini ekti, benim elim kay
nanamn stnde ne aryor demedi, uykulardan uyanp uya
np Huvat'm bana oturdu. "Bugn gene bastonuna dayan
m bir ot yoluyordu ki lan," diye tutturdu. Huvat'n aklna
zorla anasn, ky drd. Huvat sonunda kye gidip ana
snn stndeki otlan yolmaya karar verdi.
Atiye, Huvat'm arkasndan anasnn yannda kalmas iin
dualar edip kocasn gnderdi. O gn akama kadar pencere
nin nnde oturup kulan dinledi. Akam oldu, hava az ka
rard. Mahmut, "Kz, bugn sevindin ama biraz daha sevin,"
deyip mjdeli bir haberle eve geldi. Gelir gelmez Atiye'nin
eteine bir tomar para koydu. Annesine iki kiiyle ortak bir
i aldn duyurdu. Atiye, Huvat'm gittii gn olunun g
tr i almasn kocasnn evin ksmetini baladna yordu.
Eteinden paray eline almadan Huvat' uzun sre kyde tu
tacak areler aramaya koyuldu. Kafas byle bir iin ban
dan yeni kalkundan bir-iki dnmeyle areyi buldu. Ze
kiye'nin anasn babasn gresinin geldiini syleyip kocas
na bir mektup yazp kyde Zekiye'yi bekletmenin iyi olaca
n duyurdu. Bir giden karsa Zekiye'yi yanma katp kye na
sl olsa bir vakit ulaurabileceklerini syledi. Zekiye kalkp
kaynanasnn boynuna sarld. Bir sevinme de onu ald. O se
vinirken ieri Mhendis Aa girdi. Zekiye'nin kye gidece
ini duyunca o da bir trl sevindi. Onlar sevinince, Dirmit,
sevinlerinden beni unuturlar, rahat rahat dalar dnrm
diye sevindi. Herkes sevindiiyle kald. Ama Mahmut, "Or
taklk da olsa gtr i aldm bugn, ben bir de Hac Ana'nn
evine varp geleyim," dedi. Bir temiz st ba giyindi. Kendi
ne bir ss verip evden ku. Bir kutu eker yaptrp eline ald.
Hac Ana'nm kapsn ald. Hac Ana, Mahmut'u ieri buyur
etti. Elinden ekeri alp bir kenara koydu. Ardndan hal ha
Ur sordu. Mahmut iyi olduunu, yaknda uzak bir yere al207

maya gideceini, Yldz' grmeye geldiini Hac Ana'ya du

yurdu. Hac Ana gzlerini Mahmut'un eline dikti. Mahmut
elini cebine att, para kard. Hac Ana paray alp orabnn
lastiinin arasna sktrd. Dan kt. Az sonra, kara ku
ru,

Mahmut'un yanda bir kadnla geri geldi. Kadn nce

Mahmut'a ho geldin etti. Arkasndan az glp syledi. o

raplarn terliklerinin iine sokup Mahmut'un koltuundan
tuttu, ieri odaya soktu. Mahmut, Hac Ana'nn evinden
kp bir keyifli slk tutturdu. Islnn ardna dp eve geldi.
Gelir gelmez yataa girdi. Ku gibi uykuya utu. Hemencecik
dald. O gece sabaha kadar az aynk kald.
Sabah, gzndeki uykuyla bir, Yldz da aklndan gitti.
Mahmut yeni ald iin telana dt. Yannda gtrecek
bir-iki rak bulmak iin kalkp kahveye indi. Birka gn
iin malzemesinin peinde koturdu. Derken olanda bir s
knt balad. Yzne bir sanlk oturdu. Olunun ikide bir
banyoya kapanmas Atiye'nin gzne batt. Onunla bir girip
kmaya, oturduu yere, kalkt yere gzn vermeye ba
lad. Mahmut'un o deilden azn arad. Azndan aykken
bir ey alamaynca uykudan sesleyip bir-iki sordu. Sonun
da olunu bir uykusunda konuturdu. Mahmut, Hac Ana,
Yldz mldz derken ettiini, gittiini sayp dkt. Atiye'nin
iine bir ate att. Gerisin geri uykuya yatt. Atiye, Mah
mut'un bandan kalkp Halit'in bana oturdu. Usul usul
sesleyip olunu uyandrd. Halit nce annesini Zekiye sand.
Hi ses vermedi. Atiye olunu bir-iki dinleyip yeniden salla
d. Halit bir fkeyle yorgan atp doruldu. Annesini banda
grnce fkesini yutup yatan stne oturdu. Atiye, Mah
mut'tan duyduunu olduu gibi oluna anlatt. Halit uyku
lu olduundan ban nne ykmay akl edemedi. Gzn
annesinin yzne verip Mahmut'un marifetini dinledi. Yine
uykulu olduundan, "Sabah kalknca sorann, bakacama
gn nda bakann," demedi. Atiye'ye, "Bitti mi?" dedi,
208

Mahmut'un bana gitti. Atiye lambay at. Olunun tembi

hini tuttu, yatana yatp yorgam bana ekti. Yorgann al
tnda kulak kesildi. O yorgann altna girdikten sonra Mah
mut yorgann stne kt. Yzn abisine verip srtn du
vara dayad. Gzlerini ksp kendi kendine bir eyler mrl
dand. Sonra srt duvarda yeniden uykuya dald. Halit, "Uy
ku sras m! Kalk lan ! " deyip bir-iki drtkledi. Ama Mah
mut'a uykudan uyanmak lmden beter geldi. O gzlerini
amaynca Halit, "Oyalama beni lan," deyip Mahmut'un ya
kasndan tuttu, ayaa dikti. Mahmut bir korkuyla silkindi,
kendine geldi. Abisinin, "indir donunu, neymi bakaym,"
dediini duyar duymaz, "Git lan," deyip donuna yapt. Eli
donunda svp saymaya balad. Halit'in cinini tepesine
kard. Halit zaten, Mahmut i aldktan sonra yanna gelme
dii, kendisinden bir mhendis olarak iin banda durma
sn, raklar, ustalar ie komasn istemedii iin kardei
ne ierlediinden, boazna basp onu boylu boyunca yataa
yaptrd. Yzn Mahmut'un donuna verip kamna otur
du. Mahmut'un inatla donunu tutan elini, baparman var
gcyle nabzna basp gevetti. Mahmut'un yeminle donu
nu aa alacana dair ettii kfrlere aldrmayp kardei
nin donunu syrd. Mahmut'un barmasna yataklarndan
kafalarn uzatan Dirmit'le Zekiye'ye, "Size bakn diyen ol
du mu ! " diye terslenip kardeinin donunu gerisin geri yuka
r ekti. "Boku yemisin olum," deyip Mahmut'un karsna
geti. Byle bir bok yemeden gelip byk abiye danlma
s lazm geldiine dair nasihate

balad.

O vakte kadar yor

gann altnda merakndan zor duran Atiye de kalkp Mah

mut'un bana dikildi. "Erkekliin kopup donuna dsn de
sen gr," diye oluna bir-iki korku da o verdi. Atiye bir yan
dan, Halit bir yandan derken, Mahmut'un eli aya dolama
ya balad. Barp kfr eden sesi iine kat. Sabah erken
den Halit'in arkasna dp doktora gitti. Hal sularla, toz209

larla, kire gibi bir yzle geri geldi. Gelir gelmez banyoya e
kildi. Banyodan kp kedi gibi pispisledi.
Kendi kzlndan sonra, Mahmut'un erkekliinin yoklan
mas Dirmit'in kafasnda olmadk dncelere yol at. Ken
disinden iki ya kk kardeinin kadna gitmesini, gitti de
az daha lecekti diye deil de, niye ben de erkee gitmiyo
rum diye kafasna takt. Kafasna taktn merakndan tutup
Atiye'ye at. Atiye, "Ne duruyorsun, kalk yleyse ! " deyip
Dirmit'in salarna yapt. "Ondan geri kaldn, yle ya! " di
ye diye san ban yoldu. Kznn yzne bacak kadarken
olanlara haber yolladn, olanlarla kmeslere kapand
n vurdu. Kzna aslnda gitmeyecek bir akll olmadn,
skyla, korkuyla evde oturduunu duyurdu. Dirmit o ba
rp arrken, "Sormak da m yasak kz ! " deyip durdu. O
yle deyince Atiye'nin ana yrei bu hakszla raz gelme
di. Akam olunca onu Halit abisinin yanna katacana, "Ba
cn erkee gitnek istiyormu, ahi deil misin, gtr! " diye
ceine yemin etti. Kzna onu erkee yollayacana sz ver
di. Akam kzma verdii sz yerine getirdi. Dirmit'in etti
i hevesi oluna bildirdi. Dirmit kapy arpp bir sinirle d
ar kt. Arala merdiveni kurup dama trmand. Siniri
ni alamad, dilerini skp alamaya balad. O alarken Ati
ye at kapann arasndan ban uzatt. "Alama gel, gt
recek," diye kzn aa ard. Abisinin, "Dama ne trma
nacak kadar olduysa, alr gtrrm ! " dediini Dirmit'e du
yurdu. Dirmit hrsndan kiremit gibi kpkrmz oldu. A
laya alaya yerinden doruldu. Gidip damn en ucuna dur
du. "Ataym kz kendimi aa da, elinden kurtulaym! " di
ye barp Atiye'ye bir korku verdi. Ama Atiye korkuyu al
mad, "Atma, gel gtrecek! " diye glmeye balad. O gler
ken Halit gelip Atiye'yi merdivenin bandan indirdi. Aa
dan, "Korkma kz, in aa ! " diye Dirmit'e seslendi. Dirmit
utancndan aa inemedi. Srtn bacaya dayayp herkes ya210

tmcaya kadar damda oturdu. Bir, elini yzne ald; bir, g

znden ya aktt. Alaya alaya nndeki kiremitleri, tahta
evin yan yzn slatt.
O gece Azrail, sen olunun erkekliini yoklaynca birden
aklma dt, ben de bir seni yoklayaym diyerek Atiye'nin
yanna geldi. Onu uykusundan sesleyip uyandrd. Koltu
undan tutup yatan iine oturttu. Elini, bir Atiye'nin y
reinin stne koydu; bir cierinin stnde gezdirdi. H
nl hnl ten nefesini dinledi. Sonra Atiye'ye vaktinin geldi
ini bildirdi. ocuklarn uyandracak, onlarla sarlp kokla
acak kadar Atiye'ye zaman verdi. Atiye, Azrail'in ellerine sa
rld. Kocasyla helallamadan alp kendini gtrmemesi iin
yalvard. Olu Seyit'in askerden gelmesini beklemesini iste
di. Ama Azrail, Atiye'nin bana gelip gitmekten yorulduu
nu ne srp isteini geri evirdi. Atiye hi olmazsa Nu
ber'e bir haber edilecek kadar mr diledi. Azrail vakit olma
dm, yreinin kapaknn artk alp kapanmaktan yo
rulduunu, birazdan bir daha hi almamak zere kapana
can Atiye'ye duyurdu. Atiye, "Kapanmamasnn bir aresi
yok mudur?" diye bir umutla sordu. Azrail ona are bulunsa
rahmindeki yarann byyp yayldn, tm iini sardn,
yarann onu br dnyaya gtreceini syleyip elinden ar
tk hibir eyin gelmeyeceini Atiye'ye bildirdi. Atiye, "Seyit'i
dnya gzyle bir kez olsun grsem ! " diye inledi. Azrail'e
uzaktan olsun olunu bir kez gstermesi iin yalvarp yakar
d. Ama Azrail'in yrei ta kesildi. Tm arlyla Atiye'nin
gsne kt. Atiye yuvalarndan oynayan gzlerini tava
na dikti. Tann'ya isyan etti. "Ben sana ne yaptm ki bir o
lumu bana gstermiyorsun," diye barmaya balad. Azrail,
elini Atiye'nin azna dayayp bir fkeyle onu susturdu. Biraz
daha baracak olursa Tann'mn hmna urayacan, br
dnyaya kafir olarak geceini Atiye'ye duyurdu. Ama Atiye
gsnden srtna vuran sancnn acsndan Azrail'i duymad.
21 1

Allah'a, "Varsan, olumu gster," diye iinden bard. Az

rail'in aznn stne kapatn elini fkeyle tutup ekti. Var
gcyle Azrail'i gsnden kaldrmak iin rpnd. Azrail'in
elinden syrlp, yatan iine dikildi. Azna geleni verdi ve
ritirdi. Atiye'nin Azrail'le kavgaya tutumas, kendisine kar
inancn bozmas Allah'n gcne gitti. Azrail'e Atiye'nin
bandan geri ekilmesini emretti. Atiye'ye, "Sanclaryla ve
yaralaryla yaama" cezas verdi. Atiye, Azrail bandan e
kilip gidince derin bir soluk ald. Korkuyla bana toplanan
ocuklarna Azrail'in gelip kendini yokladn, ama arszlk
la Azrail'in elini bo kardn syledi. Yanp uyumalar iin
tembihledi. Ba boalnca usulca elini yreinin stne koy
du. Yrei, "Yoruldum! Yoruldum! " diye eline vurdu. Atiye,
"Sesin kopsun geberesice! " diye yreini azarlad. Elini yre
inin stnden kaldrp srnna dayad. Srnnda sancyan ye
rini avulad. O gece sabaha kadar sancdan uyuyamad.
Atiye'nin, Huvat'n kye gitmesiyle duyduu sevin san
cya boulurken Mahmut iyileti. Tozunu, ilal suyunu ko
yup gitarn ald, evden ayrld. inin bana vard. O gittik
ten sonra Halit bir-iki yerde mhendis olduunu syleyip la
f da iyi toparlayamadndan zor duruma dt iin, bir
zaman evden kmamaya karar verdi. Elinde bir torba kitap
la bir akam erkenden eve geldi. Evdekilere, "Siz yemeinizi
yiyin, uykunuzu uyuyun, bana dokunmayn! " diye emir ver
di. Kitaplar torbasyla ba ucuna koydu. Mahmut'un divan
na kuruldu. Halit'in evdekilerle konutuu o oldu. Kitapla
rn bandan bir helaya gitmek iin kalkt. Gece sabaha ka
dar herkesin gznn iine lambay yakn. Byk bir yerden
"Oku ! " diye emir alm gibi gece gndz okudu. Okuduu
nu kafasna yazd. Yazdka azd. Kimseleri beenmez oldu.
Annem bana yalvarmasayd, ayamda alvar sryp, ho
caym diye gezinecektim demedi. "Uan dairelerden, uzay
dan haberin var m senin ki, bana akl veriyorsun, kz! " de212

di. Atiye'nin, "Bu kitaplar ne ki, bunlara bu kadar dyor

sun! " diyerek verdii tleri dinlemedi. Falclk, medyum
luk, mhendislik, insanlk ve Trklk zerine birok kitab
su gibi okuyup bitirdi. Onlar gtrp oradan buradan yeni
kitaplar getirdi. Bu kitaplarn bir sras var m demedi. iin
dekilerin asl aras var m diye dnmedi. Okuduuna Al
lah gibi inand. Uan dairelerin ardndan eriyen demir da
lardan, uluyan kurtlardan sz amaya balad. Kimsenin ad
n duymad birtakm insanlarn adn diline dolad. Derken
kitaplar niye okuduunu unuttu. Mhendislii bir kenara
brakp ii, kahvede bildiklerini Akahllara retmeye dk
t. Kahvede i bekleyen kyllerine dnyann gizli srlarn
verdi. Uan daireler, maymundan treme insanlar, demirden
dalar, kzgn ovalar derken kyly birbirine drd. Ki
mi, arkasndan, "Geldi, bir peyik uurup gitti gene ! " diye k
t kt sylendi; kimi, anlatuklarna inand. inananlar san
dalyelerini ekip masasna oturdu. inanmayanlar, o gelince
kahveyi boaltt. Halit yzn eip gidenlerin ardndan sze
girdi. Akalllarn bana "Bildim" kesildi.
Bildim kesildikten sonra Halit'e bir iyi huy geldi. Herkesin
derdini dinlemeye, akl vermeye can atmaya balad. Orada
burada dizinin dibine kimi ektiyse iine ayna tuttu. iin
dekileri yzne okudu. Kiminin gkyznde yldzn bul
du. Kiminin elindeki izgilere bakp gelecekten haber verdi.
Bektai fkralar, iirler, ata yadigar szler ezberledi. Anlata
can iirlerle, fkralarla katp kartrd. Sz tadndan yen
mez oldu. Neredeyse ky ky dolap lafyla ettiiyle yedi
ky kendine gldren, hem gldrp hem sevdiren ikinci
bir Smbl Aa oldu. Onu dinleyen herkes Smbl Aa'ya
rahmet okudu.
Abisi kylnn kafasna k tutup gezerken Dirmit, "Ni
ye ben erkee gitmiyorum"un arkasndan baka eylere tak
t. Bu evde olmasam da baka bir yerde olsam ne olurdum
213

acaba diye dnmeye balad. Dne dne ipin ucunu

elinden kard. "Yldzlarn tepesine konsaydm, k olsay
dm, olsaydm da ku olsaydm, damdan dama, daldan da
la konsaydm," derken derken, kza gnn birinde bir hal
oldu. Gzlerini Atiye'ye verip bir keye oturdu. "Bu kadn
da kim?" diye kendi kendine sordu. "Ya bunlar kim?" de
yip gzlerini abisine, Zekiye'ye evirdi. Bakt bakt, hibiri
ni tanmad. Dirmit'i bir korku ald. Dald dncelerden
syrlmak iin bir abaya dt. Dilini srmas, san solu
nu iyi miyim diye yoklamas, gidip Atiye'ye, "Kz anne!" di
ye yaslanmas bir ie yaramad. Ne ettiyse, dncesini yo
lundan saptramad. Geceleri kalkp kalkp yatann iinde
oturmaya balad. Bir, kalkp ban cama. verdi. "Ay su ol
sa da isem," dedi; bir, "sem de ge ekilsem," dedi. Bir
zaman akln ayla, yldzla bozdu. Ay yldz brakp gemi
e dald. Kulana tulumba gcrtlar, gl yapraklarnn h
rtlar alnd. Gzne cinler, peri kzlar grnd. Bir an,
"Kyde kalsaydm! " diye dnd. Aklna Bayraktar',
retmenlerini, mer'i, cam pencere takp ambar yapan Mi
mar Memet'i, Elmas Gelin'i getirdi. Hepsi bir scaklk olup
iine yayld. inin karanlnda kaybolup gitti. Dirmit ba
ra ara yaad, tm evlerin ahrlarn, damlann, bahele
rindeki gl fidanlarnn saysn bildii kyn, imdi kalkp
gitse yolunu aracan dnp kederlendi. Yaayp bitir
dii her gnn, tutulmaz bir ku olup utuuna, yava ya
va gzden silinip bir kk kara noktaya dntne ka
rar verdi. Gzn yumduunda her yanm saran karanln,
bu kk kara noktalardan olutuunu kefetti. Kendisiy
le kara nokta oynamaya balad. Gzlerini yumdu. Her ya
nm saran karanlktan bir kk nokta ald. "Nokta, nokta
nesin? Nerdesin?" dedi. Nokta Dirmit'e ses verdi. "Nuber
Dudu'yum, tandrn bandaym," dedi. Dirmit, Nuber Du
du'nun yanna gidip oturdu. Nuber Dudu bir elma soydu.
214

ini kendi yedi. "z hurdadr," dedi, kabuunu Dirmit'e

verdi. Dirmit elmann kabuunu yedi. "Nokta nokta, git ! "
dedi. O nokta gitti, baka nokta geldi. Dirmit yine, "Nesin?
Nerdesin? " dedi. Nokta, "Tulumbaym, Akal'da derin bir
kuyuya balym," dedi. Dirmit'in sesi soluu kesildi. Gz
leri doldu tat. Tulumba, "Unuttun mu yoksa beni, Dirmit
kz! " dedi. Dirmit, "Unutmadm, hi unutmadm," deyip tu
lumbann boynuna sarld. Ona, kuku otunu, okulu, evde
kilerin neler yaptn anlatt. iirlerini okudu. Gen kz ol
duunu duyurdu. Atiye'nin ok stne varmasndan yakn
d. Uzun uzun iini dkt. Tulumbay geri yollad. Tulum
ba gitti. Kiner Olan geldi. Donunu indirip Dirmit'in kar
sna geti. Dirmit korkup Kiner Olan' geri gnderdi. Ka
ranlktan baka bir nokta ald. Derken kara nokta oynama
dan duramaz oldu. Yemekte, yatakta, sokakta, damda bir ka
ra noktay yollad, bir kara noktay eline ald. Kimiyle uzun
uzun konutu, kimiyle kavgaya tututu. Kimine sordu, ki
mine alad. Aklm kara noktalarn ardna der giderse ben
ne yaparm demedi. Aklm bamdayken her yaptm anne
min yreine dert oluyor, aklm bamda olmazsa anneme
yazk olur demedi. Aklm, d kara noktalarn peine, kime
ne olursa olsun dedi. Aklm bir kk kara noktann yanna
katp bandan savd. Aklsz kald.
Dirmit aklsz kaldktan sonra, kimseyi tanmaz oldu. ki
de bir gzlerini evdekilere devirip,

..

Siz kinSiniz?" deme

ye balad. Atiye kznn gzne baka bir klkta, baka bir

yzle grndklerini sanp, "Bu kzn gzne biz grnm
yoruz," diye tutturdu. lkide bir Dirmit'in yanna yanap,
onu nasl dourduunu; kamndan ses ktn duyunca
nasl korktuunu, elein iine kapaklanp baylmasn anlat
t. "Ben senin annenim geberesice," deyip kzn ayktrmaya
alt. Ama Dirmit, Atiye bir sylenip bir eteine yaptka
iyice elden gitti, uyurgezer gibi bir ey oldu. Derken kafas
21 5

her eyi tersten almaya balad. Atiye'nin, "Kz dediin, bir

derdi varsa anasna aar! " demesini, "Kz dediin, derdine
kendi yanar! " anlad. Sonunda Atiye'nin korktuunu bana
getirdi. Sokaktan Dirmit'in kulana ses gelmeye balad. So
kak, bir sabah erkenden, Dirmit'e, "Ka bana gel ! " dedi. Dir
mit nce ard. Sonra bylenmi gibi kendisini aran
sesin peine takld. Pt pt duvar diplerinde, sokak aralarn
da yrd. O yrdke sokaklar uzayp geniledi. Evler
kat kat ykselip bulutlara erdi. Dirmit sesin ardna dt
ne piman oldu. Korka korka evin yolunu buldu. Evden ni
ye katn, sokakta ne aradn bilemedi. Gerisin geri eve
geldi. Gelir gelmez Atiye, "Ben sana evden niye katn bil
diririm! " deyip Dirmit'in stne yrd. alanndan tutup
odann ortasna srd. Bildireceinin yarsn dayaa, yan
sn sze dkt. Sonra bir iir sevdasna dp dne d
ne akln uuran kzma, "iir senin anan deil, baban deil,
bola gitsin," diye yalvard. O kzna yalvarp dururken, Ze
kiye halnn gergin zglerine parmaklarn dolad:
Dizgeme dalannda, erimez bir buz idim,
Serpme benli, ince belli kz idim,
Toka gzl, epil epil yz idim.
diye yaktrp bir ata balad. Atiye kzna yalvarmay bra
kp kulan Zekiye'ye verdi. Derinden bir "Ah ! " ekip i ge
irdi. Az nce ben kzma ne akl veriyordum, demedi, ince
cik, titrek bir sesle gelinine karlk verdi.
Gzyalarm inci olsun, gerdanna dzalsn,
Kara bahtn ku olsun da, ge szalsn.
Ah ekme, serin dur gelinim.
Kirkiti ilmie usul vur gelinim.
Cierim kopar da azma gelir.
216

Dirmit, annesi ve yengesi karlkl yaktrp syleirken

dayan acsn unuttu. Yaktrp bir trk de o tutturdu:
Cinli kzdm, kl kannl ku oldum;
ekildim Akal gne, kanadm atm;
Geldim ince ota dtm, ineli yldza katm.
Yldz, atlar peimde.
Yldz, korku var dmde.
Beni sakla canm yldz.
Gelin kaynana at yakp syleirken Huvat, koyde bekle
mekten yoruldu. kide bir gelenle gidenle Zekiye gelmezse,
kp geleceini haber etmeye balad. Atiye, "Durduu yer
de su kt sanki! " diye sylene sylene gelinini yanma ka
tp savacak emin bir el aramaya balad. O emin eller pein
deyken, ikinci Smbl Aa, Zekiye'yi kye savp ondan te
melli kurtulmann bir aresini aramaya koyuldu. nce, o
lu Seyit'in uzun yola dayanamayacam diline dolad. Kendi aklnca Zekiye'yi tek bana kye yollad. Zekiye kye ka
vumadan, babasna bir haber uurup Huvat' acele ehre
getirdi. Zekiye kendini alp gelecek kimse kmaynca ky
de kald. Halit kurduu tuza beenip o deilden annesine
tlatt. Atiye gnahtan korkmayan olunun yzne tkr
d. Gavurun byle tuzak kurmay akl edemeyeceini sy
leyip olunun yanndan geri ekildi. Olunun niyetini ge
linine duyurdu. Zekiye birden kl gibi oldu. Atiye kl gibi
olan gelinine akl verdi. "Yerinde olsam gitmem! " dedi. Ze
kiye, "Garipsedim ky ! " diye bir at tutturdu. Ad ina
da bindirdi. Seyit'i yanna alp giderse olunun bahanesine
Halit'in kendini gelip getireceini syledi. Halit olunu, ka
rsyla bir, kye gndermeyeceine yemin iti. Atiye hangi
sine laf anlatacan ard; bir, gelininin, bir, olunun ba217

na vard; bir gelinin adm, bir olunun svp saymasn

dinledi. Sonunda olunu sulu buldu. Zekiye'yi, olunu ku
cana verip kye gizlice yollamaya karar verdi. Tuzak yle
kurulmaz byle kurulur deyip Zekiye'yi Seyit'le bir ku gi
bi kye uurdu.
Halit evde elini bir oraya, bir buraya att. Seyit'i bulamad.
Atiye'nin stne yrd. Annesine el kaldrd. Atiye, "Eline
i yakmasn! " diye oluna intizar etti. Halit arpp kapy
gitti. Atiye olunun arkasndan divann stne kt. Gzle

ri delinmi gibi, saatlerce pr pr ya dkt.

Dirmit, "Beni

de alatacaksn, sus kz ! " diye annesinin ellerini tutmaktan,

gzlerinin yan silmekten yoruldu. Atiye'nin dkt ya
lar tek tek iine doldu. Sonunda kalkp o da br divann s
tne yumuldu. Bu defa Atiye, Dirmit'in bana dikildi. "Sana
ne ben aladysam, kz ! " dedi. Dirmit annesi alama diye yal
vardka sarsld. Hkra hkra boald. "Sana ne olur mu,
kz ! " diye diye, kalkp ban cama dayad. Islak kirpiklerinin
arasndan sokaa bakmaya balad. Sokak, Dirmit'in kirpikle
rindeki slakl grnce, "Ka bana gel ! " diye el etti. Dirmit
bir ksknlkle omuz silkti. O omuz silktike, sokak, "Gel!
Gel ! " diye fsldad. Sesini iyice yumuatt. Dirmit sokan
sesini duymamak iin kulaklarn elleriyle kapatt. Sokak bu
defa eline kocaman kara bir perde ald. Perdeyi bir at bir ka
pad. Dirmit'e denizin stnde uuan ak kular, rzgar vur
duka dallan yere eilen aalan, oradan oraya savrulan i
ek tozlarn, renk renk katlarla donanm duvarlar, yol
larda glerek yryen insanlar gsterdi. Dirmit'in yzne
bir tebessm yayld. Gzlerini krpmadan perdenin bir a
lp bir kapanmasna dald. Sonra birden yerinden kalkt, pen
cereyi at, "Geliyorum bekle! " diye bard. Sokak dudakla
rn bkp glmsedi. Dirmit ap kollarn sokaa indi. So
kaa iner inmez, Halit'in, Atiye'nin kulanda uuldayan ses
leri dindi. li ald. Sokak bir uzayp bir ksalarak, bir as218

faltlar kuanp, bir kk kara talara sarnarak, Dirmit'e yol

gsterdi. Onu stnde ak kular uuan denize gtrd. Dir
mit gzlerini denize verip bir koca tan stne oturdu. Bir
_kulara, bir rpnan suya bakt. Bir o denizi iine ald, bir de
niz Dirmit'i. Deniz iindeyken heyecandan yrei azna gel
di. Denizin iindeyken, korkudan.
Dirmit o gnden sonra babas gibi suya tutuldu. Nereye
gitse suya doru ekildi. Eve her geliinde bir daha evden
dar kamayacan sanp korkuya kapld. Korkusu git
tike byd. Evde duramaz, oturamaz oldu. Bara a
ra kaplan ap kat. Kendini deniz kenarndaki tan st
ne att. Deniz gece inince gznn iine k skp Dirmit'i
eve kovalad. Dirmit gece denize kst. Sabah gidip bar
t. Dirmit denizle barp koklarken Atiye, sabahtan aka
ma kadar puhukuu gibi cam nlerinde dikildi. Kznn yo
lunu gzledi; bir, alad; bir, kzna byk bir korku verme
si, sokaa kartmamas iin Tann'ya yalvard. O yalvardk
a Dirmit anne korkusunu kaybetti. Yannda belinde dola
an annesi mi, el mi bilemedi. Gece iir yazd, gndz gi
dip denize okudu. Evini evlikten, annesini annelikten, kar
delerini kardelikten, babasn babalktan reddetti. Sokak
lar, evi etti. Aalan, duvarlar, bulutlan, evleri karde, de
nizi anne, g baba.
Dirmit'in sokaktan ve iirden baka her eyini inkar etti
i sralarda Seyit, bembeyaz dilerini asker ocanda karartp
eve dnd. Dnd gn, "Sen hepimizi inkar ediyormu
sun, yle mi kz! " deyip Dirmit'i dvd. Ardndan ellerinin
topu eli olduuyla, yumruklarnn glle gibi ar olduuyla
vnd. Dirmit geri ekilip Seyit'in yzne uzun uzun bak
t. Sonra, "Amma zlemiim seni lan," deyip Seyit'in yanma
oturdu. Kulana eilip usulca askerde iir yazp yazmad
n sordu. Seyit, abisi ve bacs gibi akldane olmadn sy
leyip Dirmit'i susturdu. "Benim iirim irket," deyip gzleri219

ni tavana dikti. Tavanda ne grdyse yerinden kalkt, soka

a kt. O knca Atiye gelip Dirnit'in yanna oturdu. Bir
merakla, "Akln bir gelip bir gidiyor mu yoksa, kz?" diye
sordu. Dirmit, "Benim aklm bamda," deyip terslendi. Ati
ye, Dirnit'in abisini tanmasna sevinmekten kznn stne
varmad. Bir keye ekilip, "Beni de tant, yarabbim," diye
Allah'a yalvard.
O yalvanrken Seyit gidip kahvede Halit'i buldu. Hal ha
tr sormadan, yokluunda Dirmit'e nelerin olduunu sor
du. Dirmit'in nn almad iin, onun sokaa gitmesinden
abisini sorumlu tuttu. Halit, Dirmit'in arkasn bir-iki kovala
dn, onun ylgn tay gibi ba nnde dolanp durduunu
syledi. Seyit'i kzn stne fazla varmamas iin tembihledi.
Gittiinde ettiinde bir ktlk olmadna yemin etti. Ama
Seyit, abisine yreinin ok genilemi olduunu syleyip
onu karde, kaygs tutmamakla sulad. Halit bir iyice kay
g tuttuunu, Dirmit'in stne gidecek bir sebep grmedii
ni syleyip Seyit'e terslendi. Seyit, "Daha ne sebep grecek
tin lan ! " deyip Halit'in yanndan kalkt, tekrar eve kt. "Gel
bakalm kz," deyip Dirmit'i dizinin dibine oturttu. Onun
la gzel gzel konuacan, sknts neyse halledeceini ye
minle kardeine duyurdu. Soraca eylere yalansz, korku
suz cevaplar istediini bildirdi. Dirmit gzlerini yere indirdi.
"Bir skntm yok! " dedi. Seyit stne stne gitti, steledi.
Atiye onun inat edince konumayacak bir geberesice olduu
nu oluna iittirdi. Seyit imar edip annesini dar yollad.
Yeniden, "Bir sevdiin mi var yoksa kz?" diye Dirmit'in a
zn arad. Sonunda, "Peki! " deyip Dirmit'in yanndan kalk
t. Ona iir yazmay, sokaa kmay yasaklad. Dirmit otur
duu yerden kalkamad. Omuzlan "Kt! " diye dt. Den
omuzlanna, titreyen ellerine, kilime, divanlara, camlara, du
varlara kst. Atiye ku gibi gelip, korkuyu kaybeden kzna
yetien oluna dualar ede ede ieri girdi, "Yreim bir sou220

du ki ! " deyip bir keye ekildi. Dirmit, annesi tesbih eker

ken, kilimin stne az st kapakland. Kapakland yer
den gece yarsna kadar kalkmad. Seyit ikide bir gelip bana
kt. Atiye tesbih ekmeyi brakp Dirmit'in kulana tr
l dil dkt. Sonunda, "Yatttn yerde kalasn! " deyip st
ne bir yorgan rtt. Dirmit herkes uyuduktan sonra usulca
yorgam stnden att. Evin iinde parmaklarnn ucuna ba
sa basa doland. Sonra kapy ap arala kt, ses etmeden
helaya geti. Seyit'e uzun bir mektup yazd. Mektubu katla
yp Seyit'in baucuna koydu. Yavaa yorgann altna sokul
du. Sabaha kadar gzlerini krpmad. Seyit gelip yorgan ba
ndan kaldrncaya kadar yerinden kalkmad. Seyit mektubu
eline alp sabah Dirmit'i karsna oturttu. Atiye'yi, Halit'i i
mar edip arala kard. Dirmit'in yazdn, bir de kendisi
nin ona okuyacan, yazdna iyice bir kulak vermesini is
tedi. Mektubu okuyup bitirdi, "Sen imdi ben iir yazann m
diyorsun yani?" dedi. Dirmit hi ses vermedi. Gzlerini ye
re indirdi. Seyit, "Azn yok mu kz senin?" dedi. Ne syle
yecekse, doru drst niye azyla sylemediini sordu. Dir
mit yine suskun, gzleri yerde, put gibi durdu. Seyit fkeyle
Dirmit'in omuzlarndan tutup sarst. Dirmit gzlerini Seyit'in
gzlerinin iine dikti. Azm at. Var gcyle bard. A
zndan hi ses kmad. Seyit ellerini Dirmit'in omuzlarndan
ekti. "Sesin mi ekildi, kz?" dedi. Dirmit'in yanaklarndan
sicim gibi ya indi. Seyit koup Halit1e Atiye'yi ieri ard.
Atiye, "Ne yazm? " diyerek ieri dald. Halit koup mektubu
eline ald. Bir merakla okudu. Ters ters Seyit'in yzne bakt.
Mektubu elinden frlatt. Atiye yumulup mektubun stne
dt. Halit, Dirmit'in yanna kt. Kulana eildi. "Kalk
kz, iir yaz," dedi. Dirmit dudaklarn bkp usulca gld.
Gzlerinden dudaklarna tuptuzlu iki iir dkld.
Atiye, Seyit'i dnya gzyle grdkten, Dirmit'in de dizle
ri krlp sesi soluu iine ekildikten sonra lm ister ol221

du. Yreine gnnden evvel, "Hadi kurtuluyorsun tepin

mekten! " deyip mjdeyi verdi. Srtndaki sancya, iindeki
yaraya lm hazrlna baladn bildirdi. Nuber'e haber
yollayp yanma ard. Kzndan ocua kaldnn haberi
ni ald, sevindi. Seyit'i, Mahmut'un yanna gnderdi. Mah
mut gitarn alp bir-iki gnlne eve geldi. Annesine gita
r blbl gibi ttrdnn mjdesini verdi. Atiye, "Eh o
lum, baka kaygm kalmad yleyse," diyerek gzlerini Mah
mut'un yzne dikti. "Cenazeme gitarla gel e mi! " diyerek
sitem etti. O gn iyiye ktye baka sz sylemedi. Gzleri
ni bir olundan bir oluna evirdi. Baka baka hepsini uyut
tu. Onlar uyuduktan sonra tek tek balarna gidip oturdu.
Son kez oullarn koklad. Dirmit'in safarn okad. "Y
zn bana benziyor, kaderin benzemesin, arsz it! " deyip iki
yanandan pt. Gidip yatana yatt. Kocasyla geliniyle
helalleemediini ama ona karlk Nuber'in ocua kald
nn mjdesini aldn syleyip Azrail'i ard. Azrail, Ati
ye'yi duymad. Atiye bir ard, bir sanclara dayanamad
n syleyip yalvard. Bir naz etmemesini syleyip laf att. Az
rail hi o yerli olmad. Atiye, "u Allah'n ettiine bak ! " de
yip yatan iinde doruldu. "imdi niye ldrmyorsun be
ni yani sen ! " diye kafa tuttu. Yllarca evlat, karde hasretiy
le kendisini terbiye ettii yetmiyormu gibi, imdi de sancy
la m kendini terbiye etmeye kalktn sordu. Ardndan ii
Azrail'le kavgaya bozdu. "Ya canm al, ya sanclarm! " diye
tutturdu. Ne dedi, ne ettiyse Azrail gelip gsne kmedi.
Atiye'yi alp istedii yere gtrmedi. Atiye fkesinden rah
miyle, iip eline gelen cieriyle, yreiyle kavgaya tutu
tu. "Ne rpnp duruyorsun, dur az," deyip yreine vur
du. Cierine, "Uyuz ite cier olaydn! " diye bir intizar savur
du. "Arsz ete desin, sa stnde piesin yara! " diye bir laf
da yarasna dokundurdu. "Kendimle kavgaya tututum seni
unuttum belleme," deyip kafasn yukar kaldrd, tavana ta222

vana sallad. "lm aratma kafir gelirim, ku olur uarm

geri gelirim, srlarm ele veririm! " diye son son Allah'a bir
korku verdi. Ama verdii korku iine dt. "lmez kalr
sam byle ! " diye en son bir at tutturdu. Alarken srtnda
ki sanc eline bir koca ta ald. ine iine vurmaya balad.
Atiye yatan iinde iki bklm oldu. Kamnn stne kaln
bir yastk koydu. Ban yasta dayad. Yann yans yasta
akt. Gzlerini yumup sabaha kadar karanla dald.
Atiye'nin Azrail'i gsne oturtamad gecenin sabahn
da, Halit erkenden kalkp giyindi. Bir ssle merdivenleri in
di. O gn Halit eve gelmeden, Atiye olunun gzel haberle
rini ald. Onun yannda bir kzla Akalllann oturduu kah
venin nnden kez bir aa bir yukar getiini, kzn di
zinin bir kar stnde bir kolsuz entari giyindiini, salar
m tepesinde topuz ettiini, bir elini sallandrp bir elini Ha
lit'in beline verdiini rendi. rendiine sevindi. "Hele
Allah'n bir bildii varm ki ldrmedi beni," dedi. Olunu
akam bir tuzakla merdivenlerden karlad. "nsan kahve
nin nnden geirecei kz annesinden saklamaz," diye lafa
balad. Laf tez vakitte kz grmek istediine getirdi. Zeki
ye'nin ardndan att tuttu. Kzn gelecei gn baklavalar aa
cana yemin billah etti. Halit'i bir sevinme ald. Sevincinden
evin iine samad. Kzn gzlerinden, sesinin kadifeliin
den, huyunun iyiliinden Atiye'ye haberler vermeye balad.
Atiye, " yle mi olum, sesi kadife, gzleri billur mu olum,"
diye diye, olunun azndan laf alp onaya dkt. Sabah er
kenden hamurun bana oturdu. Baklavalar at. kindiye
evi temizleyip baklavann tatlsn dkt. Pencerenin nne
kt. Eli yreinde beklemeye balad. Derken Halit'le kz
keden kt. Kol kola soka geti. Atiye pencerenin nn
den kalkt. "Dilime yreime kuvvet ver, yarabbim! " deyip
kapya durdu. Kz ieri buyur etti. Halit'i bir imarla kapya
dikti. Kapy olunun yzne rtt. "Gzel kzmsn," di223

ye lafa girdi. "Olum bir cahillik etmi," deyip kza Zekiye'yi

haber verdi. "stersen yzle," diyerek Halit'i sesledi. Halit
bir merakla ieri girdi. Atiye kza olunun yzn gsterdi.
Kz gzlerini yere dikti. Halit'in yzndeki merak utu. Y
z kire gibi oldu, Atiye o deilden olunun yanma sokul
du. "Elin kznn bana ne kmedin ya lan ! " diye usulca
sordu., Halit eilip kza bakt. Kz kpkrmz oldu. Sonra sa
ranp sPldu. Kalkp gitti. Kz bir atla kalkp gidince, Atiye
elin kbn kandran olunun nne, "Yalann stne bakla
va iyi gelirmi lan," deyip tepsisiyle baklavay koydu. Halit
tepsiye1 bir tekme savurdu. Baklavalann stne basp kapy
arpt. Alp bam gitti.
O gitti. Onun ardndan o akam Akallmn evlerine Ati
ye'nin ogluna ettiinin habeJii yetiti. Evlerde dert tasa unu
tuldu. <lJece yarlarna kadar Halit laf konuuldu. Kimi,
"Gezdirmi hevesini alm, iyi etmi," dedi; kimi, kahvenin
nnden, geerken Halit'in ierdekilere gz ettiini syledi.
Kimi, kzn giydii entarinin km gsterdiini beenip onu
syledi; kimi de, "Olan baklavaya olmu," dedi. Baklava laf
nn ardndan ehirdeki tm Akalllan bir glme ald. O ge
ceden sonra Halit'in ad "Baklavaya basan" kald.
Huvat olunun baklavaya bastndan habersiz, yine tor
balar ve torbalar dolusu havadisle geldi. Halit, Zekiye'nin
gelmeyeceini boa umundu. Zekiye kyde kap brakma
yp ne kadar souyan yrekte sevda bitirmeye yarayacak ot,
t, ta varsa hepsinden Halit'i yakp kavurmaya yetecek
kadar koynuna, kafasna doldurup, Huvat'la bir, "Gp ! " di
ye ieri girdi. Onu grnce Halit'in eli aya boand. Hu
vat'a ho geldin edip olu Seyit'i bir-iki sevdi. Sylene sy
lene merdivenleri indi. Kahveye gitti. O gitti, Huvat kyden
havadis vermeye balad. llkin gittii avlan, yedii davetleri
sayd dkt. Arkasndan Ermenilerin Gigi'yi brakp gittikle
rini syledi. Atiye, Huvat Gigi lafn anca eri Boos'u ha224

trlad. "Gavurluu kendi bana ya, bir iyi insand ki! " dedi.
Ky ky dolatrd sepetlerin, kee alvarlarn eskimek bil
mediinden sz etti. Huvat, Gigi'ye Koyunabdalllann sahip
ktn syledi. "Kz, grsen, Gigi'ye bir gzel cami yap
mlar! " dedi. Rzgo Aa'yla camiye bakmak iin kalkp Gi
gi'ye nasl gittiklerini anlatt. Atiye, "Camiyi ne unutnadn
myd lan! " deyip Huvat'a laf dokundurdu. Huvat, "Ne va
kit unuttum kz! " deyip, Allah'tan Atiye'nin yalanndan ken
disini korumasn istedi. Atiye kocasna srt pullu balklan
yldz yapt, ben sudan geldim deyip suya tapt gnleri
ne abuk unuttuunu sordu. Beyaz ubuklu eytan pantalo
nunu sakladn, br dnyaya giderken onu yanna alaca
n, "lte kocamn giydii pantalon, bakn! Benim gnahla
nmm kaytl olduu defterden bu pantalonun hesabn d
n," diyeceini duyurdu. Huvat, Atiye'ye az tadyla bir
ift laf konuturmadn syleyip terslendi. "ieleri gtr
meyi unutma, kz," dedi. Sustu. Zekiye kalkp kyden yk
lendikleri torbalan ieri getirdi. Bir yandan gelinlerin kay
natasnn yannda ekinmeden konumasna nasl atkla
nm anlatp gld. Bir yandan kim kime kam, kim ky
den gm, duyduunu grdn deyip bulgurlar, eri
teleri ortaya koydu. Kaynanasna kocasn yakp kavurmak
iin getirdii talarn otlarn haberini verdi. Erkein koynu
na uyurken girmek lazm geldiine, uyuyan erkein, koynu
na giren kadm peri kz sanp bylendiine dair duyduk
larm, dinlediklerini anlatt. Atiye olunun by tutacak bir
oula benzemediini, by tutsa bile, bynn bir kez deni
zin stnden getikten sonra bozulduunu gelinine duyur
du. Yakt karabiberlerin sanki neden ie yaramadn sor
du. Halit'in birincisinde aykamadn, ama ikincisinde b
yye aykp bir motora atlayp denizin stnde gidip gelmi
olabileceini syledi. Olunun onca kitab okuduktan son
ra byye tutulmasna artk imkan kalmadn gelinine bil225

<lirdi. Uyurken ne, Halit'in koynuna girmemesi, durduk yer

de kocasn huylanlrmamas iin tembihledi. Atiye diyebi
lecei kadarm gelinine dedi. Zekiye, "Kaynanamn bir bildi
i olmasa niye bunlar bana sylesin! " demedi. Bir ba yzel
lik otu tohumunu, Atiye'ye yalvar yakar her birine krk yasin
okuttuu krk rek otu tohumunun arasna katt. Koynun
dan karp tohumlarn arasna ufak beyaz bir ta att. On
lar gznn nne koyup eline tn ald. Bir solukta k
k bir torba rp kard. Torbamn dibine bir kat sarmsak
kabuu yatrd. Kabuun ardndan tohumlan, ta torbaya
koydu. Torbay gtrp kapnn stne ast. Atiye'nin ii
ne o torbay gtrp kapnn stne asnca bir korku d
t. inden, "Seyit'e ne tutar da evim ykl; sonra," diye ge
irdi. Zekiye'yi sesledi. "Ben bunu kocam Halit'e yaptm de,
kz," diye tembihledi. Zekiye kez iinden, "Ben bunu ko
cam Halit'e yaptm," diye geirdi. Halit'in kendine kul kle
olmas, sonra da bir i bulmas iin ardndan bir de dilek tut
tu. Kaynanasna, kocalarm sndrmak iin kap stne tor
ba asan yedi gelinin muradna erdiini duyurdu. Halit'in ge
lip uyumasn beklemeye koyuldu. Atiye yaptnn kuvvet
li bir ey olduunu biliyorsa, hemen bu gece diye acele et
mesinin lzumsuz olduunu syledi. Bir-iki gecelerin bit
mediini iittirdi. Zekiye almaynca, "Bu gece peri kz olur
sun inallah," deyip yatp uyudu. Dirmit'in Zekiye'nin to
humlardan, talardan sevda umunmas iine koydu. Yatt
yerden gzlerini torbaya verip krk kara rek otu tohumu
nu, krk gl goncasna dntrp bir masal uydurdu. Ma
salm dinleye dinleye o da yatp uyudu. Dirmit'in arkasndan
Seyit gelip yatana girdi. Neden sonra Halit glge gibi ieri
szld. Zekiye onun geldiini anlar anlamaz tuzak uyku
suna yatt. Halit usulca yatana sokuldu. Bir-iki dnp uy
kuya geti. Zekiye kml kml kalkp Halit'in yanna gitti.
Bir hevesle koynuna girdi. Hevesi kursanda kald. Ne et226

ti, ne dediyse, Halit cinli gibi bararak yerinden doruldu.

Onun barmasna masallarla, dileklerle, sitemlerle uyuyan
kim varsa uyand. Atiye koup gelinini Halit'in elinden kur
tard. Zekiye peri kz olamad. Gece yans alayan gelin ol
du. Atiye gelinini alarken grnce, iinin ok yandn, in
tizar ederse, "p ! " diye tutacan syleyip oluna intizar et
medi. Yalnzca onu kendi vicdanna havale etti. Gelinini, ite
peri kz olunmayacan syleyerek Halit'in ayann dibin
den kaldrd. Yatana yatrd. Huvat, baba yannda kan d
vlmeyeceine dair nasihatler verdikten sonra uykuya geti.
Uykuya geerken karnn tenha bir yerde dvlmesi lazm
geldiini haber verdi. Atiye kocasnn tenhalarda uyumas
n dileyip bir daha uyanmamasm kendisini ldrmeyen Al
lah'tan istedikten sonra olunun uykuya gemesini bekle
di. Yine de, "eytan drtkler de . . . " deyip Zekiye'yi peri k
z olmaya bir daha heves etmemesi iin tembihledi. Geri ge
lip yatana sokuldu. Seyit, oktandr lafn etmemesine ra
men, yine de delikanl ruhlu olduundan, bu yzden de ka
n dvmeyi erkeklik saymadndan seyre kalkmad. Yorgam
bandan ekip grmesiyle, gzlerini yummas bir oldu. Dir
mit'in krk gonca gl amadan soldu. Gece yansndan son
ra krk rek otu, krk gzya oldu.

Atiye ertesi sabah, tenhalarda uyuyup kalmayan, evin

iinde kendisine inat ediyormu gibi dolap duran kocasn,
"Gel yanma herif, " deyip yanna aird. "ok kr bir
Nuber'i olsun kurtardk," diye lafa balad. Laf, "Babaln
bil ! " demeye getirdi. Halit'in baklavaya basmasn, adn
"Baklavaya basan"a karmasn anlatt. Dirmit'in yokluun
da sokaa katn tlatt. Kendisinin Azrail'le kavgaya tu
tuup bir byk dman kazandn, ksa ksa onunla an
cak baa kabileceini duyurdu. Azrail'in imdilik inat etti227

ini ama elbet gnn birinde inadndan vazgeeceini, onu

kandrr kandrmaz alp ban gideceini haber etti. Haberi
nin arkasna Seyit'in gelir gelmez irket trks armaya
baladn, bana bir ey getirmesinin yakn olduunu ek
ledi. Evin gidiatn beenmediini, gznn arkada kalaca
n syledi. Ardndan iini ekip, "Kzm iire braktm, bir
olumu gitara, bir olumu irketlerin bana, en byk o
lumu da koynunda yatmaya kyamad, yzne bakmaya
doyamad kansna braktm, ben geldim mi diyeyim, lan!
Geldin ki ne geldin demezler mi bana! " deyip kocasna te
dnyaya hangi yzle gideceini sordu. Bir akl istedi. Lafn,
ocuklarn gece gndz evlat kaygs eken babalarna b
raktm demesinin, sevine sevine sorguya kmasnn yeri
varken, "Niye te dnyada rezillik ekeyim, oluunu ocu
unu yoluna vurup gelenlerin yannda boynumu bkeyim?"
diye sorup bitirdi. Huvat' bir dnce ald, dn dn,
iin iinden kamad. Halit'le Seyit'i yardma ard. "Ana
nz ne desin lan?" diye onlara sordu. Seyit, "li arszla vur
sun," dedi. Annesinin, benim gcm imkanm buydu bu ka
darn yapabildim, verseydin de daha ounu yapsaydm di
ye diklenmesinin en iyisi olacan syledi. "Kzm hep iir
yazacak, olum bir gn irket kurmayacak deil ya ! " deyip,
"stne varrlarsa bize bard gibi barsn," dedi. Halit,
Seyit'in, "Desin, barsn" demesine kzd. "lt gibi kapm
maktan baka bir ey bilmez misin sen lan! " dedi. Kardei
nin yzne dik dik bakt. Huvat daha iyi bir akl varsa dur
mayp sylemesini Halit'ten istedi. Halit az dnd. "Be
nim iin," diye lafa girdi. "Onu douracama bir ta dour
saydm desin," dedi. Elinin tersiyle dolan gzlerini silip an
nesinin kendisi yznden sitem etmesini istedi. Seyit iinse,
boyunun ksa oluundan bir hasetlie dtn, ne kadar
nn almaya altysa hasetinin yenilmediini sylemesi
nin iyi olacan bildirdi. Halit'in laf Seyit'in zoruna gitti.
228

"Senin de boyun kavak, akln savak olum," dedi. Ardndan

abisinin iddia nedir bilmediini, her eye boynunu bkt
n , skya gelince ii ada dktn yzne vurdu. El
alem arkasndan gldke, "Halit benim ahim, " demeye
utandn syledi. "Kansndan souyan bir sen mi varsn
lan ! " dedi. Kendisi gibi iddiac olsayd irketi oktan kurup
insan iine km olacaklarn, annelerini kara kara dn
drmeyeceklerini syleyip sustu. Halit, "Elimin ermeyecei
dalda gzm yok benim, aslanm," dedi. Seyit, "Yoktu da
mhendislie niye gz diktin lan?" diye terslendi. Huvat
oullarna dalatklannn yettiini duyurdu. "Surdan kalk
git nizah it," deyip Seyit'i bandan kovdu. Seyit yzn
eip dar kt. Halit yeniden annesine verecei akllara
dnd. Dirmit iin ne diyeceim diye kayg tutmasnn bir
yeri olmadn syledi. "Canmz skldka tepesine bindik
bunalttk, derinine inemedik kzn, bakma sen imdiki hali
ne," dedi. Onun Seyit'e yazd mektubu okuyunca iinin
ok szladn syledi. Onun iin, annesinin, "llene ilene
yangn etti yreini benim kzm," demesini istedi. Mahmut

iin, onu bir buldum, bir kaybettim, yzn geceden geceye

grdm demesinin iyi olacan syledi. "Yine de yankesici
olmad, ok kt bir yola sapmad, yrei doruymu ki bir
i sahibi oldu, buna da kr desin," dedi. "Nuber iin,"
deyip sustu. Gzlerini yere dikti, "Annem duymasn ya, o
kz yerinde hi rahat deilmi gibi geliyor bana," dedi. Hu
vat'n yrei yekindi, "Bir bildiin varsa saklama lan," dedi.
Halit kocasnn eve barka uramadn, Nuber'i yoklama
ya ne zaman gittiyse boynunu hep bkk grdn syle
di, "Ayan uyduramad gittii yerin adetlerine," dedi. lini
ekti. Huvat, Atiye'nin te dnyada en ok Nuber'i kurtar
dna gvendiini, onun yz gz hrmetine gnahlar
nn yarsnn defterinden silineceini sandn syledi. "Du
rumu Atiye'ye amak art, yanl laf konumasn gidip ora229

larda," dedi. Halit babasna yemin verdirdi, "Bir ona sevini

yor, brak sevinsin," dedi. Huvat, Atiye'nin gidip oralarda
duyacana, kendilerinden duymasnn, hazrlkl olmasnn
daha iyi olacan syledi. Halit, "Bakarsn haline sevinmesi
ne bakp Nuber'in durumunu ona amazlar," dedi. Huvat
oraya gidenin her eyinin aldn, kln krk yarldn
syleyip sustu. Bir dnceye dald. "Akl erer diyorsan bir
de Dirmit'e danalm lan," dedi. Halit yanlarna Dirmit'i a
rd. "iimizde bir okuyan sen varsn," diye lafa balad.
"Annemiz lm aryor biliyorsun, kz," dedi. Ardndan an
nesinin lm aradm ama kendi anladna gre, sorgu
dan sualden ekindiini syledi. Ondan iyi dnp bir akl
vermesini istedi. Dirmit nce gzlerini HalWin yzne dikti,
sonra Huvat'a evirdi, "Bu kadnn hi korkusuz gn olma
yacak m bu dnyada ! " dedi. Ban yere indirdi. Bir an dal
d. "Annemin yazsn alnna Allah yazmad m?" diye sorup
ban kaldrd. Huvat, "Sorduun sorulacak bir soru mu,
kz ! " diye terslendi. "Kim yazd ya! " dedi. Dirmit yleyse an
nesinin korku ekmesinin gereksiz olduunu syledi. "Sen
yazdn, ben de senin yazdn okuyup gezdim, ne sorgusuy
mu imdi bu diye, annem ona bir sorsun," dedi. Huvat ters
ters Dirmit'in yzne bakt. Syledii lafn, verdii akln ne
demeye geleceini bilip bilmediini sordu. Dirmit karlk
vermedi. Huvat, "Kafam byle itliklere mi yoruyorsun, kz?"
dedi. Halit ses etmeden kalkp dar kmas iin Dirmit'e
iaret etti. Dirmit usulca kalkp gitti. Halit, "Kzma ya, iyi
akl verdi, baba," dedi. Huvat bacsnn verdii akl been
diyse, onu byk olu diye ekip konumakla hata ettiini
syledi. evladyla konutuunu, nn aklnn da bir
insan aklna benzemediini syleyip terslendi. "Atiye'nin ye
rinde olsam sorguya knca hepinizi inkar ederim," dedi.
Yzn eip bir keye ekildi. ekildii yerde en ok ken
di akln beendi. "Atiye, kz," diye kansn yanma ard.
230

Ardndan, "lnkar et ocuklarn gitsin," diye bard. Atiye

yanma gelince kansn koltuunun altna ekti. "ocuklarn
bunlar bunlar dedi," deyip hibirinde insanlk sfat gre
mediini syledi. Birinin it gibi kemirdiini, birinin iyi bir
adamm gibi, evin her derdine yanarm gibi, gzel gzel
akllar verdiini, ama sonunda bacsnn akln beenip de
diklerini kaldrp suya attn, birinin de azn aar amaz
kendini belli ettiini, "Ben yaknda Allah' ne inkar ederim,
banza komnist olup kann, beni de gelir bu evden g
trrler, haberiniz ola," demeye getirdiini syledi. te
dnyada azaptan kurtulmak istiyorsa hibir ocuuna sahip
kmamasn, adlarn bile azna almamasn tledi. "En
bata Dirmit'i defterden sildir, kzn olduunu sylerlerse
tvbe yanama," diye tembihledi. "En iyi akl benimki, kz,"
dedi. Atiye, Huvat'n verdii akl iitince, "Aklllar yanma
gidesin de evin yolunu arp gelemeyesin, e mi! " diye ters
lendi. Kocasna kendisi iin meraklanp da o gzel aklndan
olmamasn iittirdi. Kendisine ektirdiklerini, bir gn yan
na katp el kocalan gibi bir gezmeye bile gtrmediini, bir
gn olsun, "Bir derdin var m, kz?" deyip yanna sokulma
dn sylerse, Allah'n, "Elini ayan zn, eziyet etme
yin bu kadna," diye emir vereceini syledi. "Korktuuma
bakma, bir dile gelirsem altn stne getiririm te dnya
nn," dedi. Dedikleri Huvat'm zoruna gitti. "Bir an nce l
sen de, ben de bam alp kye gitsem," diye sylendi. Atiye
kyn bile artk onu kabul etmeyeceini iittirdi. "Bu aklla
kye ne, smazsn, kye gider kurtulurum diye heveslen
me," dedi. Huvat oktandr heveslendiini, o lr lmez gi
dip kye kmes gibi bir gz ev yapacan, bir de erkezden
taze bir gelin alacan haber etti. Atiye, erkez kzlarnn,
"Biz Huvat'a ba tll gelin olacaz," diye alatklarn,
tm Akalllarn erkez kzlarnn dkt kanl yalar
konutuunu syleyip lmn beklememesini tledi.
231

"Kzlan alatma, var k lan," dedi. Huvat ters ters Atiye'nin

yzne bakt. Kafasn bir o yana, bir bu yana sallad. in
den, stne srayp duran Atiye errinden kendini bir an
nce kurtarmas iin Allah'a yalvard.
O yalvarrken Atiye tesbihini alp bir keye ekildi. Her
tesbih tanesinde ldkten sonra Huvat'n ortaya dmeme
sini, her Allah'n gn mezarnn bana gelip ruhunu taciz
etmemesini diledi. inden bir an nce kocasnn alp ban
kye gitmesini, Atiye adn kafasndan silmesini, dz ovada
erkez kz oynatp muradna ermesini geirdi. Sonra Hu
vat'n Dirrnit iin syledikleri hatrna geldi. Bir zaman, ar
kas dnk diki makinesinin banda oturan kzma gzleri
ni verdi. Ne dndyse, "Gel hele, kz," diye sesleyip Dir
mit'i yanna ard. O deilden azn arad. "Verdiin akl
bir iyi akl ki, kz," dedi. Dirmit kukuyla gzlerini annesi
nin gzlerinin iine dikti. Atiye, "Yalla kz," diye yemin iti.
Daha baka iyi akllan varsa onlar da vermesini istedi. Eer
akllarn esirgemezse, lrken onun sonunun ne olacan
Tanr'ya soracana, kendisine haber edeceine sz verdi.
"Kiminle evleneceini bile sana diyeceim, kz," dedi. Ruhu
nu teslim etmek zere olan insanlarn, istedii eyi sorup
renebildiini, rendii eyleri sylemesinin byk gna
h olduunu, ama kz iin bu gnaha girebileceini syledi.
Dirmit, "Benim iin gnaha girme, kz," dedi. Atiye, yemini
olduunu, kendisini ldrmeyen Allah'n bir-iki smn gz
lerini yummadan ak edeceini syledi. Dirmit, "Niye l
mek istiyorsun sen kz," dedi. Atiye, Dirmit'in eline yapt,
kaldrp yreinin stne bastrd. "Kudurmu gibi arpyor
bak," dedi. Dirmit elinin altnda arpman yrei hisseder
hissetmez irkildi. Birden elini geri ekti. "Olsun kz," dedi.
Atiye hi ses etmeden kamn at. Gsnden aa inen i
i gsterdi. "Bu da teki, geberesice," dedi. Dirmit korka
korka annesinin iip bym cierinin stnde parmakla232

rm gezdirdi. "ini daraltmtr, kz, bu i," dedi. Atiye,

"imi bir ele geirsem, " diye sylendi. Dirmit annesinin
kamna, tm gvdesini sarsan arpntya daha fazla bakma
ya dayanamad. Ban yere indirdi. "Sorguya knca en n
ce iini ap gster, kz," dedi. Atiye boynunu bkt. ini
gstermekle kimseyi kandramayacan syledi. "Onlar be
nim iimi grmyor mu sanki," dedi. Kendisini bir tek ken
dinden sorumlu tutacak olsalar sevaplarnn gnahlarn
karlayacan syledi. Ama kendinden dourduu ocuk
larn da hesabn isteyeceklerini iittirdi. Dirmit, "Hibirimiz
kimseye bir ktlk etmedik ki, kz," dedi. Atiye ktlk et
memenin yetmeyeceini syledi. Kendisine hangi ocuunu
yetitirip bir iyi insan iine kardn soracaklarn duyu
rup iini ekti. Hibir evladnn ele gne kar yzn aar
tacak bir eyi olmadm, birbirleriyle karde gibi girip k
madklarm, ne birbirlerine, ne anaya babaya bir hayrlarnn
dokunduunu syleyip her birinin ayr bir ba ekmesin
den, kimsenin heves etmedii eylere heves etmelerinden
yaknd. "lrsem her biriniz bir ayn uca der, dalr gi
dersiniz," dedi. Parman slatp duvara ald. Dirmit anne
sinin parmann duvarda brakt lekeye bakt. Sonra gz
lerini drt duvarn stnde gezdirdi. Ortada kalacaklarna,
akllarn karacaklarna, a ak kalacaklarna, kt yola
sapacaklarna dair duvara koyduklar iaretleri sayd. in
den, "Birbirimize ne ok iaret koymuuz," diye geirdi. Kal
kp trnaklaryla kazya kazya tm iaretleri sildi. Dirmit
iaretleri silerken, Atiye, "Duvarda gzne bir ey mi grn
d gene kz?" diye sylendi. Dirmit annesine bakp gld,
"Nereye baksam bir eyler grnyor ite, kz, biliyorsun,"
dedi. Atiye'nin yrei yekindi. "Neler grnyor kz?" diye
gzn o deilden Dirmit'e verdi. Dirmit, "Damda neler g
rnyor gzme anlataym m?" dedi. Atiye korka korka,
"Nelermi, syle," diye inledi. inden, sahiden gzne g233

rnyormu bu kzn, evim ykld diye geirdi; bu yzden,

hi belli etmedi. Kulan Dirmit'e verdi. Dirmit, "Bizim
damdan yle ok ev grnyor ki, kz, hele geceleri l l
yanyor her taraf," diye anlatmaya balad. O balar bala
maz Atiye'nin iine bir ate dt. i yand, eli aya buz
kesti. Dirmit'ten gizli, Halit'le Huvat'a, "Susun ! Dinleyin ! "
diye imar etti, dertli dertli ban sallad. Dirmit gzleri yer
de, damdan grnen ou evlerin geceleri perdelerinin ak
olduunu, kendi kendine niye o evlerin perdelerinin ekil
mediini sorduunu, nceleri bir trl anlayamadn, son
ra sonra yldzlara, aya, denize sora sora cevabn bulduunu
syledi. "Duvarlarnda iekli katlar var, tavanlarndan da
rengarenk klar saan lambalar sarkyor ounun, kz," de
di. Atiye, "Yldzlara, aya m sordun? " diye elini dizine vur
du. "Onlarla da konuuyor musun yoksa, kz?" diye sordu.
Dirmit, "Konuuyorum ya," dedi. Atiye gzn Halit'le Hu
vat'a evirdi. O deilden dudan srd. Elini yreine koy
du. Kl gibi oldu. Dirmit, Atiye'ye neredeyse inme indirece
inden habersiz, onlarn gece olunca perdelerini ardna ka
dar atklarn, ama kendilerinin hava kararmadan perdele
rini ektiklerini syledi, "Niye kz? " dedi. Atiye dertli dertli
gzlerini Dirmit'in "Niye" diyen azna verdi. Hi ses etme
den bekledi; Dirmit, "Bizim duvarlarmzda parmak iaretle
ri var da ondan, kz anne," dedi. Seyit'in eve gelir gelmez,
"ekin u perdeleri! " diye barmasnn utantan ileri geldi
ini syledi. Atiye, "Ahin utanyor diye biri mi aklna dr
d bunlar, kz ? " diye Dirmit'in omzunu elledi. Dirmit, "Per
deleri ekilen ekilmeyen evleri saydm bir gn, perdelerden
dt aklma, kz," dedi. Sokaklarnda kendi evleriyle birlik
te on bir evin perdesinin hava kararmadan ekildiini syle
di. O evlerde kimlerin oturduunu, nerelerde altklarn,
ka ocuklar olduunu sayd dkt. "imdilik bizim sokak
taki evlerin iini gryorum, ama yaknda, tm evlerin iini
234

greceim ha, " dedi. Atiye'nin eli aya boand, yrei

"Gp ! " etti. Dirmit, "Bir sabah siz uyurken dama kmtm,
kz," dedi. Srtm bacaya verip oturduunu, gzne hibir
pencerede, balkonda insan arpmadn, o zaman her eyin
kendine bir tuhaf geldiini syledi. "Hepiniz aklmdan uup
gittiniz, damda koca ehirle tek bama kaldm, dm patla
d, kz," dedi. Kat kat evlerin, sra sra damlarn, aalarn,
uzakta durup duran denizin gzne daha nce hi grn
memi gibi grndn syledi. "O sabahtan sonra bir za
man, dama kp evlere, yollara, denize bakmaya bir ekin
dim," dedi. Durmadan dndn ama niye korktuunu
bir trl karamadn, sonunda evlerin, denizin, yollarn
insanlardan nemli bir sr sakladklarna karar verdiini
syledi, "ehir beni herkes uyurken damda grnce, bu sr
r zeceimi sanp bile bile korkuttu," dedi. Atiye'nin gz
leri falta gibi ald. Soluu tat, "Bile bile korkuttu seni,
yle mi, kz ! " diye inlemeye bald. Dirmit, "Bile bile ya,"
dedi. Ardndan sabah erkenden dama kp bakarsa ehrin
ayn eyi ona da yapacan syledi. Sonra, "Ben de ona inat
onun smm zp aa vurmazsam," dedi. Evlerin iini de
ehirle inatlat iin grmek istediini syledi. Atiye kz
nn yzne bir kederle bakt. Ardndan, "Kapat u dam ehir
lafn, yreim kalkt, kz, " diye bir at tutturdu. Halit'le
Huvat'a bakp, "Ben imdi bu kz bu aklyla koyup nereye
gideyim?" diye sordu. Sorarken enesi titredi. Titreyen e
nesine gzlerinden sicim gibi ya indi. Yalarm sile sile, iyi
ki kznn azn aramay akl ettiini, hi olmazsa kznn
akln oynatm olduundan bir phesinin kalmadn, te
dnyada onun iin perde sayan, yldzlarla konuan, ehirle
iddialaan bir evlada ben ne yapsaydm diye sorup onun su
unu onlara ykleyebileceini syledi. Dirmit, "Ne dedim
ki, kz, ben," diye Atiye'nin etrafnda o gn drt dnd. Ati
ye, "Sus," dedi, baka bir ey demedi. O gn akama kadar.
235

"Evim ykld," diye inledi. Akam evdekileri bana toplad.

Halit'le Huvat' ahit tuttu. Dirmit'i ortaya oturttu. Dirmit,
"Ne oluyor, kz?" diye bir atla gzlerini annesine verdi. O
alarken Atiye, "lp gideceim, elim yakanzda kalacak,"
deyip herkesin yakasn elden geirdi. Onlardan Dirmit'in
hakkndan gelmelerini istedi. Ta Dirmit'in kyde glgeler
den bildim deyip radyonun bana gelip gelip oturmasna,
okulda retmen ne yokken kamna defteri koyup sanki
retmen kendini arm gibi okula gitmesine, tulumbaya
yazk diye tutturmasna, camz yavrusu alyor diye ahrlar
da uyumasna varncaya kadar her eyini ortaya dkt. O
dkp satktan sonra herkes tek tek Dirmit'in nne kt.
Atiye'den nce Dirmit durduk yerde bir byk sorguya k
u.

Dirmit az arayan, bir kederle yzne bakman, byklar

nn altndan glen, bir barp bir fsldayan sorgucularn

arasnda kald. Ne diyeceini ard. "Gzme de, kulama
da geliyorlar hep ! " diye bard. inin nereye baksa titredi
ini, yreinin rpnp durduunu, bir uan ku grse gz
lerinin dolduunu, bir iek koklasa tatn syledi. "De
niz ekiyor beni, gk aryor ! " dedi. ini ekti. Sonra,
"ekme, lan, perdeleri," dedi. Der demez utanan sorgucu
dan bir tokat yedi. Yananda gl ald. Parmaklaryla a
lan gl okad, sonra avcunun altna saklad. Halit kalkp
Seyit'i bir fkeyle dan kard. Dirmit'in yanma geri geldi.
"Arka kaym diyorum ama, bulut, yldz, yamur, deniz
deyip durdun, bunlarn nesine arka kaym kz? " dedi. Dir
mit omuz silkti. Ban nne edi, alamaya balad. O a
larken herkes elini yzne alp bir keye ekildi. Sonra s
rasyla herkes dndn syledi. Ortak bir karar verildi.
Dirmit'e dama kmak, iir yazmak yasak edildi. Allah'n
gkte duran yldzyla, yerden kaynayan suyuyla urap
durduu iin yedi gn, evin iinde kimseyle konumama ce
zas verildi. Dirmit hi ses etmeden karan dinledi. Bumunu
236

ekip gznn yan sildi. " Size mektup yazabilir miyim,

peki?" dedi. Kimseden karlk gelmedi. Dirmit tek tek kar
delerinin, annesinin, babasnn yzne bakt. Sonra otur
duu yerden kalkt. Diki makinesinin bana geti. nne
bo bir kat ekti. "Hepinize birden yazyorum, iyi okuyun
ha," dedi. Yzn onlara dnd. Gld. Sonra, "Ben yldz

larla ve ayla konutum, kyde defter karnmda retmen

yokken okula gittim, bir sabah erkenden, damda ehir beni
korkuttu nk," diye balayan ve tam alt gndz, yedi ge
cede biten upuzun bir mektup yazd. Katlar birbirine ek
ledi. Dndklerini alt alta sralad, yazdklarn gece koy
nunda saklad, gndz gznn nne, elinin altna koydu.
Yedinci gecenin sabahnda kimse uyanmadan yatandan
doruldu. Mektubu bir keden bir keye odann ortasna
ip gibi ast. Kalann duvarlardaki ivilere takt. Bir ucunu da
alp inadna dama kt. Damdan aa sarktt. Yavaa dam
dan inip yatana sokuldu. Yorgan bana ekti. Neden son
ra kulana, annesinin, "Deli meli deil, her eyi bilerek ya
pyor," diyen sesi geldi. Sesin ardndan Halit gelip Dirmit'in
bandan yorgan ekti, "Mektubun gerisi nerde kz?" dedi.
Dirmit eliyle dam gsterdi. Halit dama kt, mektubun ge
risini bulamad. Kiremitlerin altna, bacann iine bakt.
Damda drt dnd. Neden sonra upuzun ak eridin ehrin
stnde dolatn grd. Elini gzne siper edip uzun
uzun izledi. Gzleri dolu dolu oldu. Usulca ehre, "Benim
iin bacm ne yazm?" diye sordu.
Atiye kznn anlattklarndan sonra bir de o upuzun mek
tubu grnce, Halit'ten mektubun yarsnn ak bir ku olup
ehrin stnde utuunu da iitince daha fazla dayanamad.
O gn yataa dt. Bir gn sonra da yine bir ksre tu

tuldu. Her ksrmesinin ardndan kle gibi yataa yld.

Yorgunluktan azn aacak, Azrail'i aracak gc kalma
d. ksrrken bir-iki el ettiyse de Azrail onun kendisine el
237

ettiini anlamad. Nefesi tkandndan rpndn sand.

Atiye bir-iki el edip de Azrail'i yanma getiremeyince, el et
meyi braku. ksr az dinince kamnn stne bir yas
tk dayayp ban yastn stne koydu. ylece uyudu. O
uyurken Huvat, Atiye'nin kendilerine korku vermek iin tu
zak yaptn, ksrnn asl olmadm syleyip ocuk
larnn yreine su serpti. Ama Atiye'nin hali o gece yarsn
dan sonra baka bir hale dnd. Benzi kire gibi oldu. Gz
lerinin altna bir karanlk oturdu. Nefes alp verdike boa
z hrl hrl tmeye balad. Sabaha kar da burnundan oluk
gibi kan boand. Kann ardndan eli aya, yz ktk gibi
iti. Huvat, Atiye'nin ayaklarndaki ii grnce sapsan ke
sildi. mar edip ocuklarm dar kard. ''.Yerini hazr ede
lim mi, kz?" dedi. Atiye ban sallad. Elini yreinin s
tne koydu. Gzlerini Nuber'in duvardaki gelinlik resmi
ne dikti. Huvat, "Seyit'i yolladm, lmene gelirler," dedi. Ati
ye ar ar elini kaldrp Mahmut'un divanm iaret etti. Hu
vat, Mahmut'un ku gibi gelip yetitiini, darda bekledii
ni syledi. Atiye gzlerini yeniden Nuber'in gelinlik resmi
ne dikti. Bakarken bakarken ii geti. Azck dald. Gsn
de bir arlk, kulanda bir anmayla uyand. Gzlerini
iri iri ap baknd. Bir hrltyla soluunu boaltp gzlerini
gerisin geri yumdu. Ba aa, lk, derin bir suya dald. Su,
stndeki tm arl ald. Gvdesi, kollan, bacaklar eriyip
suya kart. Salar tel tel suyun yzne vurdu. Atiye, "Sa
larm suda koymayn," diye mrldand. Zekiye, Atiye'nin
bann altna usulca kaldrp bir yastk daha dayad. Sala
rn avcunun iine alp skt. Atiye'nin salarndan pr
pr su damlad. Zekiye'nin gzleri doldu. Kaynanasnn sa
larm iki belik edip rd, tepesinde toplad. Atiye elini atp
salarn aa ekti. Huvat, "Ar geliyor zaar," dedi. Eline
bir makas alp Atiye'nin salarm kesti. Dirmit usulca baba
snn eline eildi. "Annemin salarm bana verin," dedi. An238

nesinin salarm alp dar ku. at kapandan szan a

tuttu. Parldayan slak tellerle tek tek konutu. O sann tel
leriyle konuurken, Atiye ruhunu smsk tuttu. Ruhu avu
larnn iinde uup gitmek iin rpnrken ocuklarnn so
nunun ne olacan sordu. Tanr'ya rendiklerini syleme
yeceine yemin verdi. Yalvard. Atiye'nin gzkapaklarna bir
arlk kt. Ku gibi yksek bir yere utu. tlkin geni bir
yol boyunca sra sra dizilmi, elleri havada bararak yr
yen bir byk kalabalk grd. Kalabalk sel gibi nnden
akp geti. Dirmit elinde al bir bayrakla deli gibi koup ka
labaln arkasndan yetiti. nsanlarn arasna karp kay
boldu. Geni yol boald. nce ince bir yamur serpelemeye
balad. Halit kucanda olu Seyit, yannda Zekiye'yle yo
lun ortasnda belirdi. Bir kederle boynunu bkt. Gzleri
ni yere dikti. ylece Zekiye'nin yam sra yryp gitti. On
larn ardndan elinde bir kaynak makinesi, bann stnde
eri bir kasketle Seyit yola girdi. Yolun ortasnda durup eli
nin tersiyle alnnda biriken teri sildi. Elini siper edip gz
n yolun bir ucuna verdi. Yolun ucunda Mahmut'u grd.
Gld. Mahmut srtnda kocaman elik gnyeler, pergeller,
boynunda galveniz satan bir gitarla kskn kskn Seyit'e
doru yrd. O yle kskn kskn yrrken, yolun br
ucunda, kucanda bir bebekle tek bana Nuber belirdi.
Nuber tek bana yolun ucunda belirince, Atiye'nin yre
inin iki kanad dt. Eliyle yreini avulayp isyan etti.
Tanr'ya verdii yeminini yedi. lmeden az nce soluk solu
a rendiklerinin hepsini syledi. Sonra gzlerini ap ru
hunu uurdu. Ama ruhunun uup gittiini unuttu. Cenaze
sine gelenleri saymaya kalkt. Bam "Kt! " diye tabutun ka
pana arpt, ldn hatrlayp kederlendi. in iin bir
daha ac duymayacan dnp sevindi. Ama son anda ye
mini yedii iin, sevincine, eli sopal zebmiler kar geldi.
Atiye ilkin hi o yerli olmad. Sonra, "Ne sopasym anam
239

bu ! " diye yandan ald. Olmaynca dikine verdi, "Benim gibi

ii yaral bir kadn dvmek, zebanilere iyi gelmezmi," dedi.
Dirmit, annesinin zebaniler karsnda diklendiini, bir
fkeyle ap onlara iini gsterdiini, annesinin ld g
nn akam kk kara nokta oynarken rendi. Annesi
nin boyun ememesine sevindi. Sevincini yenemedi. Anne
sinin te dnyann altn stne getirdiini evdekilere sy
ledi. Syler sylemez Dirmit'e kk kara nokta oynamak
yasakland. Huvat onun annesinin ruhunun ardndan akln
uuracana dair bir yeminle parman slatp duvara ald.
Dirmit dilerini skp hrsla duvardaki slakla bakt. Bakt
yerde kpkrmz bir karanfil at. Dirmit bir pheyle gzle
rini krpt. Yavaa yerinden kalkt,. krmz karanfili duvar
dan alp gsne takt.

240