ABDnin Ilml slam Projesi Tunusta kt

Ali Rza Tadelen

Sosyolog/Aydnlk Fransa Temsilcisi
Mslman Kardelerin (hvan) Tunus kolu Ennahda Hareketinin 20-22 Mays tarihlerinde
yaplan 10. Kongresine, din ve siyasetin birbirinden ayrlmas karar vermesi, ABD
emperyalizminin blgede Mslman Kardeleri lml islam projesiyle iktidara tama
plannn knn son halkas oldu.
2014 genel ve cumhurbakanl seimlerinde Ennahda yenilmi, laik Nida Tunus partisi
iktidara gelmi ve onun bakan Kaid Es Sibsi cumhurbakanlna seilmiti. Ennahda
Hareketinin lideri Raid Gannui, hvann Suriye plannn kmesi ve Msrda halk
hareketiyle yklmasndan sonra Yaklp yklan ormanda ayakta kalan tek aa dedii
partisi Ennahda Tunusta byk bir darbe yemiti.
Tunusta 2010 Aralk aynda isizliini protesto ederek Bakanlk Saraynn nnde kendisini
yakan, 26 yandaki Muhammed Buazzinin lmyle balayan ve bir isyana dnen halk
hareketi, Bat ibirlikisi Devlet Bakan Zeynel Abidin bin Ali tarafndan kanla batrlmaya
allm, ordunun desteini de arkasna alan halkn mcadelesi sonucu 23 yldr Tunusun
banda olan Bin Ali lkeyi terk etmek zorunda kalmt.
Ban ABDnin ektii emperyalist kamp, Tunus halknn bu isyanna hazrlksz
yakalanmt. Ksa srede Arap dnyasna yaylan halk hareketleri emperyalistleri
telalandrmt. Bat, kendi kontrol dnda gelien bu hareketlerin, sisteme kar yneliini
kesmek ve planlar erevesinde ynlendirmek iin kollar svad.
Ortadou ve Kuzey Afrikann haritasn yeniden ekillendirmeyi ieren ABDnin Byk
Ortadou Projesinin (BOP) Ilml slam temelinde Mslmn Kardeleri iktidara getirme
plann uygulamaya koymak iin, gelien halk hareketinin iine szarak denetim altna almak
istediler.
On yllardr Bat desteinde devam eden despotik ynetimler, isizliin ve yoksulluun
zirvede olduu lkede yolsuzluklara batm, bask ve zulm rejilmeri oluturmulard. Msr
ve Tunus rneinde olduu gibi istikrarn bask ile saland bu sekler laik
ynetimlerin en byk destekileri bata ABD ve Fransa olmak zere Bat idi.
Tunusta balayan ve Msra srayan halk hareketi ile ABD asndan artk bu diktatrler
miadn doldurmutu. Gelien halk hareketinin nn kesmek iin Byk Ortadou Projesi
(BOP) daha sonra Geniletilmi Ortadou ve Kuzey Afrika Projesi (GOKAP) devreye
sokulmalyd. Bu proje, Ilml slam Modeli ad altnda Mslman Kardeleri iktidara
getirme projesiydi.
ABD emperyalizminin bu projesi AKP iktidar ile Trkiyede uygulanmaya balanmt.

BOP ve AKP modeli

Sovyetler Birliinin dalmasyla birlikte, ABD 90l yllarda tek bana dnya hakimiyeti
iin projeler gelitirmeye balad. zellikle 11 Eyll 2001 saldrlar sonras Bush Doktirini
olarak bilinen ABDnin Ulusal Gvenlik Stratejisi Belgesiinde BOPun ilk nveleri ilan
edildi. Bu proje ile kresel terrizme kar hal seferi ilan eden ABD, Ortadou ve Kuzey
Afrika lkelerinin (Fastan Afganistana 22 mslman lke ve Trkiye) demokrasi ve
zgrlkler aldatmacasyla haritalarn yeniden ekillendirmeyi ngryordu.1
Daha sonra dileri bakan olacak ABD Ulusal Gvenlik Konseyi danman Condoleeze
Ricein 7 Austos 2003 tarihli Washington Post gazetesinde yaynlanan Transforming the
middle east Ortadouyu dntrmek balkl makalesinde, Ortadouda snrlarn ve
rejimlerin deitirileceini yazyordu. Amerikan Silahl Kuvvetler Dergisinin Haziran 2006
saysnda da o nl BOP haritas yaynlanacakt.2
BOPun yrrle konmas iin ne srlen model ise AKP ya da baka bir ifadeyle Ilml
slam modeliydi. Byk bir ounluunu mslman ounluun oluturduu bu geni
corafyaya mdahaleyi ngren bu doktirinde ABDnin ne srd temel tez udur:
slamla demokrasinin birarada yaayamayaca tezini rten bir rnek vardr. Bu rnek
AKP nezninde Trkiye modelidir.3
Tayyip Erdoann 36 yerde ebakan olduunu syledii ABDnin Byk Ortadou Projesi,
Trkiye dahil blgede ulus devletleri ykma ve yerine lml slam rejimleri oluturmay
ngryordu.
Ilml slam denen Bat imalat islam, halk Mslmn olan az gelimi ve gelimekte
olan lkelerin rejimlerini ve toplumsal yaamlarn emperyalist Bat ile uyumlu bir slama
gre dzenlemek istemektedir4. Bu model, Tunusta 26 yandaki Muhammed Buazzinin
kendisini yakmasyla balayan halk hareketinin Msra sramasyla, her iki lkede de
Mslman Kardelerin iktidara getirilmesiyle sonulanmtr.
Fakat ABD yanls bu iktidarlarn mr uzun srmemi, zaten blgede yenilgi zerine yenilgi
yaayan ABD, Afganistan ve Irak yenilgisinden sonra Msr ve Tunusta da hezimete
uramtr.

Tunusta halk hareketinin zaferi

1 Deniz Yldrm, Byk Ortadou Projesi ve AKP modeli, Teori Dergisi, say 172, Mays 2004.
2 Haluk Dural, Libyaya NATO saldrs, Teori Dergisi, say 256, Mays 2011.
3 Deniz Yldrm, agy, s.24
4 Mehmet Bedri Gltekin, Dinci gericiliin sonbahar, Teori Dergisi, say 283, Austos 2013.
2

Tunus 16. yy.dan 1881 ylna kadar Osmanl idaresi altndayd. 1881de Fransz smrgesi
oldu. 1957 ylnda Habib Burgiba nderliinde bamszlna kavutu.
Burgiba, Atatrkn izinden giden bir liderdi. 1959'da slam devletin resmi dini olarak
korumakla birlikte laikleme srecini balatt. ok elilik yasakland, evlenme ve boanmada
eriat yerine hukuk kurallar konuldu. Tarafsz d politika yrtt. Nasrc Arap
sosyalizminden yana olan Burgiba, 1987'de Babakan Zeynel Abidin bin Ali tarafndan
devrildi, lmne kadar ev hapsinde tutuldu.5
Bin Ali, 23 yllk iktidar dneminde tek adam rejimi oluturmu, muhalefeti bastrarak
Tunusu bir polis devletine dntrmt. Ordunun gcn zayflatan Bin Ali, istihbarat ve
polis gcn her alanda etkin hale getirmiti. 35 bin asker saysna karlk, gvenlik
glerinin says 130 bin civarndayd. sizliin penesi altndaki Tunus halk yoksullukla
inlerken, Bin Ali ve evresi yolsuzluklar ve iktidarn nimetleriyle servetine servet katmt.
svire ve Fransada onlarca gayrimenkul ve bankalarda milyar dolarlk serveti bulunuyordu.
Bugne kadar Bat Avrupal turistlerin ucuz tatil cenneti olarak bildikleri Tunusta ekonomi
arlkl olarak turizm sektr zerinde ina edilmi. Ben Alinin ei Leylann ailesi ile
evlenen drt kzlarnn aileleri, turizmden bankaclk sektrne kadar tm ekonomiyi kontrol
eden bir mafyaya dnmt. niversite mezunu, masterl, doktoral genlere tek ekmek
kaps garsonluk yapmakt.6

Bin Ali kayor

Muhammed Buazzinin lmyle Sidi Bouzidde balayan eylemler, lke apnda Bin Ali
iktidarna kar isizlii, yolsuzluklar, siyasi yozlamay ve kt yaam koullarn protesto
eylemlerine dnmt.
Eylemler, iktidar sembolleri ve Devlet Bakan Bin Alinin yaknlarna ait iyerlerini hedef
ald. Protesto eylemleri bakent Tunusa ulamt. Devlet Bakan, nce ekmek, eker ve ya
gibi temel gda maddelerinin fiyatlarn dreceini aklad, ancak eylemler durmuyordu.
Bin Ali, ileri Bakannn grevden ald. Bu da yetmemiti. 13 Ocak 2011 gn, 2014de
cumhurbakanl seimlerine aday olmayacan, daha fazla ifade zgrl salayacan
ve sansr kaldrlacan aklad. Atlan btn bu geri admlar, eylemleri durduramamt.
ktidar, eylemleri nleyemeyince kanla bastrma yoluna gitti. Tunus halk polisin iddetiyle
karkarya geldi ve yzlerce Tunuslu yaamn yitirdi.
Ban Tunus Genel sendikasnn ektii ve genlerin youn bir ekilde katld protesto
eylemlerinin bymesi zerine devlet bakan Zeynel Abidin Bin Ali lkesinden kat.

ABD halk hareketine szmaya alyor7

5 Cneyt Akaln, Aydnlk, 24 Aralk 2014
6 Kaan Gner, Arap Devriminin Ayak Sesleri, Aydnlk Dergisi, s. 42, 23 Ocak 2011.
3

Fransz haber kanal BFM TV, Bin Alinin lkeyi terk etmesinin ardndan, ka ABDnin
organize ettiini aklad. ABDnin Ordu ile anlatn ve Ordunun Bin Aliyi lkeyi terk
etmesinine zorladn aklayan BFM TV haberinde, Cahiers de l'Orient dergisi mdr ve
Ortadou Aratrmalar Merkezi bakan Lbnan asll Antoin Sfeirin aklamalarna da yer
verdi. Sfeir, ABDnin basksyla ordunun meseleye el koyduunu belirtti. Haberde,
aklamasna yer verdii dier bir kii de sosyolog ve Tunus uzman Vincent Geisser
ABDnin Bin Aliyi drmek iin eitli seneryolarnn olduu bilinmekteydi dedi.
Televizyon haberini ABDnin Tunusda yaananlarda parma olduu dncesi bir ok
siyasal gzlemci tarafndan kabul grd seklinde bitirdi.
Antoin Sfeir, LeTlgramme.com internet sitesinde yapt aklamalarda Bin Alinin nce
bir helikopterle Malta adasna, oradan da Suudi Arabistan iileri bakanlna ait bir uakla
Suudi Arabistana gtrldn belirtti. Sfeir, btn bunlarn gereklemesi iin ABDnin
Tunus ordusuna yeil k yaktn syledi.8
Tsa-algerie.com internet sitesi Bugn Washingtonnun olaylarn iinde olduundan hi bir
pehe yoktur. Devrik bakan iin ABD yanls Sudi Arabistannn seilmesi Amerikann iin
iinde olduunun bir gstergesidir.9 deerlendirmesini yapt. Bin Ali Fransaya gitmek istedi
fakat Fransa kabul etmedi. Africapresse.com internet sitesine gre ABD dileri bakan
Hilary Clinton Suudi prensi Nayif Bin Sultan arayarak Bin Alinin lkelerine kabul
edilmesini istedi.
Ardndan, Renkli devrimlerde CAnn illegal faaliyetlerini uygulayan NED (la National
Endowment for Democracy) ve Soros Vakfnn destekledii NGOlar ile ilgili yapt
analizlerle bavuru kayna olan Reseau Voltair internet sitesi kurucu bakan Thierry
Meyssan, Tunusda ki halk hareketini analiz eden Washington halkn ftesinin karsnda
balkl bir makale yazd10. Meyssan, Byk gler, kendi planlarna kar olan ve kontrol
edemedikleri politik alt st olulardan holanmaz diyerek, zellikle ABDnin Tunusda
yaanan halkn bakaldrna mdahalesini anlatyor. Meyssan, Bin Alinin Habip Burgibaya
kar 1987 ylnda ABDnin destekledii bir darbe ile iktidara getirildiini, bir CA ajan
olduunu ve ABDnin istihbarat okulu The Senior Intelligence School at Fort Holabirdda
eitildiini berirtiyor.
7 Ali Rza Tadelen, ABD halk hareketini bomak istiyor, Aydnlk Dergisi, s. 50, 30 Ocak 2011.
8 http://www.letelegramme.fr/ig/generales/france-monde/tunisie-antoine-sfeir-lesamericains-ont-donne-le-feu-vert-17-01-2011-1176550.php , eriim : 1 Temmuz
2016
9 http://archives.tsa-algerie.com/diplomatie/le-changement-en-tunisie-accentuela-perte-d-influence-de-paris-au-maghreb_13783.html , eriim : 1 Temmuz 2016
10 Thierry Meyssan, Washington face la colre du peuple tunisien,
http://www.voltairenet.org/article168223.html, eriim : 4 Temmuz 2016
4

ABD ve Fransa, Ben Alinin lkeyi terk etmesine kadar ne isyan eden halkla ilgili ne de Bin
Alinin polislerinin isyan kanla bastrmas karsnda hibir aklamada bulunmad. Thierry
Meyssan, Bin Alinin olaylar karsnda aresiz kalmas sonucu, ABD Diileri ve Savunma
bakanl Yakn Dou servisinden Jeffrey Feltman ve Colin Kahlnn devreye girdiini ve
halkn bakaldrsnn gerek bir devrime dnmesini nlemek iin Bin Aliden vazgeerek
halkn yannda grntsyle hareketi pasifize etmeye altn yazd.
Meyssan yazsnda yle devam ediyor Bin Ali Tunus Kara Kuvvetleri Komutan Raid
Ammara gstericilere ate etmesini emreder, fakat Ammar bunu reddeder. US AFRCOM
komutan General William Ward, Washingtonnun Bakana (Bin Ali) kamasn emrettiini
bildirir.
Bat, Bin Alinin kamasna hazrlksz yakaland. ABD planndan habersizdi. Bin Alinin
kat 14 Ocak gn Fransann Tunus Bykelisi Pierre Menat Parise Bin Ali kontrol
ele almtr bilgisini verdi. Fransa olaylarn gerisinde kalmt. Sarkozy, Tunus halknn
zgrlk arzularn kmsedik aklamasn yapt. Ardndan Bykeli grevinden alnd.
Fransz basn ABDnin Tunusda oynad rl nce grmezden geldi; ardndan konuyla ilgili
haberler birbirini izledi: AFPden Christophe SCHMIDT Washington Tunus devrimi trenini
ele alyor balkl haberinde, Operasyon baarlm gzkyor. Tunusda ki sylentilere
gre, Tunus Genel Kurmay Ben Aliden desteini ekmeden nce Washingtona dant
diye yazyor. Haberde Tunuslularn sokaktaki ruh halini Avrupadan nce gren ABD,
demokratik gelimeyi destekleyerek kendi yararna kullanyor deniliyor.
Le Figaro gazetesinin Washington Tunusda ki demokratik atlm vyor balkl haberinde
ABD, Tunus zerinde yelken aan demokratik dalgalar zerinde srf yaparak Arap
satrancnda piyonlarn ne srd eklinde deerlendirdi.
LExpress dergisi Bin Alinin gidiinde ABD bir rol oynad m ? balkl haberende11
ABD, Tunuslu muhaliflerle iliki iinde, ABDnin destekledii askeri bir darbe ara
balklarla konuyu gndeme tad. LExpress, sosyolog ve Tunus uzman Vincent Geisserin
deerlendirmelerine yer verdi. Geisser, Merkezi Washingtonda bulunan Orta Dou Ortaklk
Giriimi-The Middle East Partnership Initiative (MEPI) Tunusda muhalif NGOlar
desteklemek, setii genleri ABDye gtrerek liderlik eitiminden geirmek gibi
programlar uygulamak iin 2002de Tunusda bir bro atn belirtiyor. Bu kurumun
internet sitesine girildiinde amalar ve nerelerde brolar olduu ak bir ekilde
grlmektedir. Geisser, dnemin ABD eski Dileri bakan Condoleeza Ricen Bin Aliyi
gelecek seimlerde aday olmamasn ve olursa bunun blgede bir istikrarszlk kayna
olaca konusunda uyardn ve bu bilginin Wikileaks belgelerinde (2008) dorulandn
belirtiyor. Bu deerlendirmelerden rahatsz olan Tunusun ABD Bykeliliinin Facebook
sayfasnda Bin Alinin kamasyla bir ilikilerinin olmadn aklad.

Bat basn adn koydu: Yasemin Devrimi

11 http://www.lexpress.fr/actualite/monde/afrique/les-etats-unis-ont-ils-joue-unrole-dans-le-depart-de-ben-ali_955237.html , eriim : 8 Temmuz 2016
5

Bin Alinin bir ay boyunca halkn isyann kanla bastrmas karsnda ABD ve Fransa sessiz
kald. Bin Alinin lkeyi terk ettii gn Bat basn Tunusda gelien halk hareketinin adn
koydu Yasemin Devrimi. Ardndan Batl liderler birer birer Tunus halknn mcadelesini
destekleyen aklamalarda bulundular. ABD Bakan Obama Tunus halknn cesaretini ve
onurlu duruunu alklyorum dedi ve bir an nce adaletli ve zgr bir seime gidilmesi
arsnda bulundu. Obamay Elyse Saray takip etti, Demokrasi arzusunu dile getiren
Tunus halkn destekliyoruz aklamasn yapt. Halbuki Fransa Dileri bakan Michelle
Alliot-Marie, Bin Ali kamadan gn nce Meclis Dileri Komisyonunda yapt
konumada Olaylar bastrmada Fransz glerinin tecrbe ve yeteneinin tm dnyaca
tanndn ve Tunusda ki olaylarn bastrlmasnda yardmc olabileceklerini belirterek Bin
Aliye el uzatmt.12 Bunun zerine, Guardian ve Times gazeteleri, Fransann eski bir
smrgeci devlet olarak kendisini Magrep ve Bat Afrikann sahibi gibi grdn yazd.

Geici hkmet kuruluyor

Bin Alinin kamasndan sonra Anayasa gerei Meclis bakan Fuad Mebaza geici devlet
bakanlna getirildi. Ardndan Muhammed Gannuinin13 bakanlnda muhalefet partileri
ve byk sendika liderlerinin de katlmyla bir ulusal birlik hkmeti kuruldu. Hkmette
Bin Alinin partisi Demokratik Anayasal Birlik (RCD) partisinden alt bakann bulunmas
tepkiyle karland. Bunun zerine sendika lideri hkmetten istifa ettiini aklad. Tunus
Genel sendikas (UGTT) lkeyi seime gtrecek bir Kurucu Meclis oluturmak zere tm
muhalefeti toplantya ard. Dikenli tel rglerle evrili babakanlk binas gstericiler
tarafndan almaya allyor ve Bin Ali kalnts geici hkmetin deimesi isteniyordu.
UGTTnin arsyla Bata Sidi Buzid ve Sfax olmak zere lkede genel grev balad.
Halkn youn gsterileri ve muhalefeti sonucu hkmet 27 Ocakta istifa etmek zorunda
kald. Babakan Gannuinin bu kez Demokratik Anayasal Birlik Partiden hibir adayn yer
almad 12 yeni bamsz bakann yer ald yeni bir hkmet kurduunu aklamas da bir
sonu vermemiti. Ve ayn gn geici Babakan Gannui de istifa ederek yerini daha nce Bin
Ali dnemi hkmetlerde hi grev almam Beci Kaid Essebsiye brakt. Yeni hkmet daha
ok teknokratlardan olumaktayd. Essebsi, Bin Ali dneminin istihbarat ve siyasi polis
aygtn fesh eder, tm yasakl partilerin zerindeki yasaklar kaldrr ve siyasi hkmllere af
getirir.
Yasaklarn kalkmas zerine, Fransada srgnde olan Cumhuriyet Kongresi partisi lideri
Munsif el Marzuki Tunusa dnd. Londrada srgnde olan ve kendisini AKPye benzeten ve
lml islam savunan Ennahda partisinin lideri Raid Gannui partisinin legalize edilmesini ve
lkeye dnmek istediini aklar.

Tunusun AKPsi Ennahda

12 http://www.lemonde.fr/afrique/article/2011/01/19/tunisie-la-volte-face-francaise-vue-par-la-presseinternationale_1467897_3212.html , eriim : 8 Temmuz 2016
13 Raid Gannui ile sadece isim benzerlii var
6

Ocak 2011in ikinci yarsndan itibaren Arap dnyas ayaa kalkm rdn, Moritanya,
Sudan, Bahreyn ve Libyada halk sokaa dklmt. 25 Ocak'ta Msrda ayaklanmalar
balad ve 11 ubatta Hsn Mbarek istifa etti. 6 Martta Suriyenin Daera kentinde halk
sokaa kt ve Temmuz aynda zgr Suriye Ordusu kuruldu.
Bat basnnda, AKPnin Arap dnyas iin model parti olduu, Trkiyenin islam ile
demokrasiyi birletiren rnek bir lke olduu efsanevi bir ekilde anlatlyordu.14Mslman
Kardelerin kurucusu Hasan el Bannann svirede yaayan torunu Tark Ramazan,
Demokratik Trkiyenin takip edilecek bir rnek olduunu sylyordu15. Trkiyedeki
rejimi Arap dnyasna pazarlayan ABD, Msrda Mbarekin, Tunusta Bin Alinin
yklmasyla boalan iktidarlar halk hareketinin destekleyici rolun stlenerek Mslman
Kardelerle doldurmay hedeflemiti. ABD, Ilml slam projesi erevesinde Msrda Mursi,
Tunusta Raid Gannuinin partisi Ennahday iktidara tama abasna giriti.
Mslman Kardeler ideolojisini savunan Gannui, 1971de Kuran Muhafaza Derneini
kurarak slami deerleri retmek amacyla rgtlenmeye balar ve 1981de slami Uyan
Hareketinin kuruluuna nderlik eder. Burgiba dneminde bir otele yaplan suikast iddiasyla
lm cezasna arptrlr, daha sonra Bin Ali dneminde Fransz Sosyalist Partisinin giriimi
ile serbest kalr. Bin Alinin ok partili sistemi getirmesinden yararlanarak 1989da
Gannuinin partisi seimlerden nce adn Ennahda olarak deitirir. Fakat Yeni yasa da dini,
etnik, blgesel ve dilsel partilerin kurulmasn yasaklad iin, Ennahdann kuruluu resmi
olarak kabul edilmez ve seimlere bamsz adaylarla katlrlar. Ennahda lke genelinde
yzde 15, Bakent Tunusta ise yzde 30 oy alnca Bin Ali ynetimi tarafndan bir tehdit
unsuru olarak grlr. Ennahda terrist bir rgt olarak deerlendirilir ve yneticileri
tutuklanr. Gannui nce Parise ardndan Londraya geerek 22 yl orada kalr.
30 Ocakta Londradan Tunusa dnen Raid Gannui hzla Ennahdann rgtlenmesine
giriir. 23 Ekim 2011de yaplan 217 sandalyeli Kurucu Meclis seimlerinde 89 sandalye alan
Ennahda, Mecliste yzde 41lik bir oranda temsil edilme hakkn elde etmiti. Ennahda,
seim almalarnda sk sk AKPye gnderme yapm, hukuk devleti ve kalknmann
yannda inan zgrln anayasal gvenceye kavuturma sylemini ne karmtr.
Seimlerden birka gn nce ABDli Senatr Joe Lieberman, El Nahda ile Yaamay
renme zerine Dnceler balkl yazsnda uluslararas toplumun Nahdaya bir ans
tanmas ynnde bir mesaj vermitir. Bir dnemler Demokrat Partinin Bakan Aday olarak
14 http://www.lemonde.fr/idees/article/2011/02/15/un-modele-turc-pour-lesrevolutions-arabes_1480439_3232.html ,
http://www.lepetitjournal.com/istanbul/accueil/actualite/73054-revue-de-presseun-modele-turc-pour-le-monde-arabe- , http://fr.euronews.com/2011/03/25/laturquie-est-elle-un-modele-pour-le-monde-arabe/ . Hemen hemen tm Fransz
yazl ve grsel medyas, AKPyi Arap dnyas iin bir model parti olarak
parlatyordu.
15 http://www.lemonde.fr/idees/article/2011/02/15/un-modele-turc-pour-lesrevolutions-arabes_1480439_3232.html
7

seimlere katlm olan Liebermann 23 Ekim seimlerinden nce Ennahdaya verdii ak

destek, hareketin lke iinde ve dndaki alann olduka geniletmi ve partinin seim
sonras iin pazarlk gcn artrmtr. Seimlerin ulusal dzeyde bir dier kazanan ise
Cumhuriyet Kongresi Partisidir. Seimlerden ikinci parti olarak kan Cumhuriyet Kongre
Partisi 23 Ekim seimlerinde toplam 29 sandalye kazanarak Kurucu Mecliste yaklak yzde
14 orannda temsil hakkn elde etti. Cumhuriyet Kongre Partisinin lideri Moncef Marzuki,
partinin yasakland 2002 tarihinden itibaren Fransada srgnden siyasal faaliyetlerini
srdrmtr. Tunus seimlerinde kazananlar tarafna adn yazdran bir dier parti de merkez
sol bir programa sahip olan Ettakatol partisidir. Eski Komnist parti yelerinin yan sra
sosyal demokrat parti yeleri tarafndan desteklenen Ettakatol partisinin liderliini 9 Nisan
1994den itibaren Dr. Mustafa Bin Cafer yrtmektedir. 23 Ekim seim sonularnn
aklanmasndan sonra Ettakatol listesinin 20 sandalye kazand akland. 16

Hkmeti Ennahda kuruyor

Seimlerden birinci parti olarak kan Ennahda, Muncef Marzukinin partisi Cumhuriyet iin
Kongre ve laik Ettakatol partisi ile Ennahda Genel Sekreteri Hamadi Cebali Bakanlnda
bir koalisyon hkmeti kuruldu.
Oluturulan meclise Ulusal Kurucu Meclis dendi ve nne bir yl iinde yeni bir Anayasa
yapma ve ortak bir kararla karlacak yeni seim kanununa gre genel seimleri hazrlama
grevi kondu. ki yla yaklaan Ennahdann banda bulunduu hkmet ne Anayasa
konusunda ne de ekonominin iyiletirilmesinde bir adm att.
Birinci hkmette iileri bakan olan Ali el-Urayyidin babakanla getirilmesiyle, Ennahda
toplumu dntrme ve devletin tm kurumlarna kendi kadrolarn yerletirmeye hz verdi.
6000 Ennahda militann polis tekilatna alarak tekilat iinde zel bir polis gc ve paralel
bir istihbarat birimi oluturdu (Tunusun Le Temps gazetesi, 2 Austos 2013).
Ali el-Urayyidin babakanl dneminde suikastlar ve muhaliflere kar iddetin dozu artt. 6
ubat 2013de Yurtsever Demokratlar Birlii Bakani kr Belayd drld. 6 ay sonra,
solcu ve Arap milliyetisi ayn zamanda Halk Cephesi Kordinatr ve Kurucu Ulusal Meclis
yesi Muhammed brahimi evinin nnde kurunlanarak drld.
brahiminin ldrlmesi barda taran son damla oldu. Yzbinler sokaa ikt, Tunusun
500 bin yeli sendikas Genel i Sendikasnn (UGTT) 24 saatlik grevi yaam durdurdu.
Ramazan ayna denk gelen eylemlerde halk hergn iftardan sonra Kurucu Meclis nndeki
Bardo Meydannda sabahlyordu. Bardo Meydan, ayn Msrn Tahrir ve Haziran isyannda
Trkiyenin Taksim Meydan gibi; genlik arlkl ve Tunusun ulusal bayra birletirici
sembol; temel sloganlar ise Kahrolsun gericilik, Ennahda ve Selefistler ve Hkmet
istifayd. Kasbah Meydanda Ennahda taraftarlar, Bardo Meydan Ennahda kart
muhalefetin byk gsterilerine sahne oluyordu.
16 Veysel Ayhan, Tunus syan: Araplarn Devrim Ateini Yakmas,
http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/201227_veysell.pdf , eriim: 9 Temmuz 2016
8

Muhalefet ve UGTT hatta hkmet orta milletvekilleri ve patron sendkas UTICA

hkmetin itifasn istiyor. Hkmet ise koltua yapm ve istifay reddediyor.

Direniin merkezi Bardo Meydan17

Bardo Meydan Ennahda iktidarina kar mcadelenin merkezi durumunda. Arap milliyetisi
ayn zamanda Halk Cephesi Kordinatr ve Kurucu Ulusal Meclis yesi Muhammed
brahiminin ldrld 25 Temmuzdan buyana her akam iftardan sahura kadar on binlerin
bulutuu meydan.
3 Austos Cumartesi akam, Bardo Meydan her zaman olduu gibi dolup tamt. Kendimi
bir an Taksimde, Gezi Parknda hissetim18. Sadan sola Nahda iktidarna kar Hkmet
istifa diyenlerin bir arada haykrd eylem alan. Meydanda gze arpan birletirici sembol
Tunusun ulusal bayra.
Gstericilerin ounluu kadn ve genlerdan oluuyor. Alanda tantm ve bamsz
gazeteci olarak alan Mustafa, Tunusun kaderini kadnlar belirleyecek diyor ve genler
diye ekliyor. Ennahda skt; ceza almadan kendilerini kurtaracak bir k yolu aryorlar.
Ekonomi km durumda. Terrzme kar mcadele ediyoruz diyorlar ama terristleri
kendileri destekliyorlar. Amalar 8 askerin ldrlmesiyle orduya gzda vermek ve halk
sindirmek diye ekliyor Mustafa.
Gstericilerin elinde son 1 ylda ldrlen Ltfi Nagad, kr Belayd, Muhammed brahimi
ve Habib Burgubann fotograflar. Gstericilerden iki gen kzla konuuyoruz; Emel
Bourgiba bizim babamz diyor ve Sizde Atatrk neyse bizde Burgiba odur diye ekliyor.
Bir dieri Muna Bu gerici Nahda yklana kadar buradayz diyor. Tunusda yoksulluk
vard. Devrim bundan dolay burada balad. Bu gericiler, bamza yeni dertler atlar;
kadnlara taciz ve tecavz artt. nsanlar dryorlar, askerleri dryorlar kendimizi
gvende hissetmiyoruz. diye devam ediyor Muna.
Gericilie son, Nahda yklacak gibi sloganlarn yannda o akam en ok atlan slogan
Degage (Defol). Bunun nedenini Tunusun Le Temps gazetesinin bir yazsndan
reniyorum. Nahdann iktidara geldii 13 Ekim 2011den sonra Nahdann lideri Raid
Gannui Hannibal Tvye yapt aklamada Eger Nahda vaadlerini yerine getirmezse Tunus
halknn bize defol deme hak olacaktr demi. Bundan dolay bugnlerde gstericilerin en
ok haykrd slogan tek kelimeyle Defoldu
Ayn akam, ktidardaki Ennahda partisi taraftarlarn hkmete destek iin Kasbah
Meydannda toplanmaya ard. Yaplan aklamalarda bir milyon olacaz dendi. Fakat tam
17 Bardo Meydanndaki direni iin bkz. Ali Riza Tadelen, Halkn direnii gibi byyor,
Aydnlk gazetesi, 8 Austos 2013, stanbulda Taksim, Kahirede Tahrir, Tunusta Bard, Aydnlk
gazetesi, 4 Austos 2013.
18 2-10 Austos 2013te Ennahda iktidarna kar balayan halk hareketini Aydnlk gazetesi adna
yerinde izlemek iin Tunusta bulundum.
9

bir fiyasko yaand alana 100 binin altnda insan topland. Gazeteler, Devletin tm
olanaklarn seferber ettiler, Tunusun drt bir yanndan insanlar otobslerle tadlar diye
yazdlar. Tekbir seslerinin ykseldii ve kara bayraklarn tand alanda gece 12ye doru
Ennahdann lideri Gannui yapt konumada hkmetin Meruolduunu ve halkn
birleerek hkmeti savunmas gerektiini syledi.
Hkmetin meruiyeti en ok tartlan konulardan. 9 Austos 2011de Kurucu Ulusal
Meclisin (KUM) oluumuyla ilgi resmi gazetede bir kararname yaynlanm. KUMun bir yl
boyunca grev yapacan, Anayasa hazrl ve ardndan yaplacak semlerle grevinin sona
erecei belirtilmi. Buna gre 23 Ekim 2011de kurulan Ennahda hkmetinin grevi 23
Ekim 2012de sona ermi olmas gerekiyordu. Ennahda iseBabakan Ali Urayyidin yapt
aklamada hkmetin istifa etmeyecegini tekrarlad.
Muhalefet ise hkmetin istifa etmesi ve Kurucu Ulusal Meclisin fesh edilmesinde direniyor.
70 muhalif milletvekili hkmeti protesto ederek KUMun almalarna katlmyor. Bu
milletvekilleri Bardo Meydannda gtericilerle birlikte hareket ediyordu. Tunusun en byk
sendikasi Genel i Sendikasnn (UGTT) hkmete bir hafta sre verdiklerini aklayarak
Hkmet istifa etmezse eylemlerin dozunu artracaklarn aklad.
Grtm herkes; gerek gazeteciler gerekse gstericiler artk Nahdann sonunun gelgiini,
Msrda Mursinin ykldn srann Tunusda Nahdaya Trkiyede de AKPye geldiinin
alt iziyordu. Bunun bir temeni deil i ve d artlarn gerei olduunu ve lml islam
dneminin kapanacan bunu artk Batnn ve ABDnin de grdn belirtiyorlard.
Tunus Halk hareketinin sembol olan Bardo Meydad 6 Austos Sal gn tarihi bir gn daha
yaad. 25 Temmuz da Halk Cephesi Kordinatr ve Kurucu Ulusal Meclis yesi Muhammed
brahiminin ldrlmesiyle balayan halkn Bardo Meydanndaki direnii 11. gnnde
zirveye ulat ve katlm 100 binleri at. Tunuslular bu kez 6 ubat 2013de ldrlen
Yurtsever Demokratlar Birlii Bakan kr Belayd anmak iin topland. Tunusun dier
illerinden de katlm oldu. Eylemlere bandan buyana katlan Aymen, iki niversite bitirmi,
Ne i yapyorsun diye soruyorum, Bir telekominikasyon irketinde gelen telefonlara cevap
veriyorum diyor. Aymen 600 Dinar kazanyormu (300 Avro).
Fotograf ekmek iin Meydana hakim bir kafenin terasna kmak istiyorum. Aymen bana
elik ediyor. Grnt muhteem; Meydannn kendsi ve Meydana kan caddelerde insan
selinin ucu grnmyor. Aymen te gerek Tunus halk diyor ve Devrime gidiyoruz. Bu
karanlk rejime son vereceiz diye ekliyor. Aymen konumak istiyor. Terasta kahvelerimizi
sylyoruz ve konumaya balyor Ibrahiminn cenazesini kaldrdktan 2 gn sonra Bu
meydana geldik. 150-200 kii ya vard ya yoktu. Polis acmaszca saldrd; zerimize gaz
bombas yadrd. Polisle birlikte Ennahdann milisleri de sopalarla saldrd. Biz pes etmedik
direndik 11 gndr buradayz. Gryorsun bu akam 100 bini atk.
Yanmza genler geliyorlar. Birbirlerini daha nce tanmayan ama sanki yllardr beraber olan
izlenimimi veren genler kzl erkekli; modern, eitimli ve ou da isiz. Trk gazetecisi
olduumu renince Taksimi soruyorlar. Anlatyorum. Bir dieri Televizyondan Silivri
Mahkemesinin grntlerini izlemi Polis saldryordu. Neler oluyor Trkiyede diye
10

soruyor. Anlatyorum. Gazetemizi soruyorlar. Anlatyorum. Genel Yayn Yneticimiz lker

Ycelin gn gz altnda kaldn ve bu akam serbest brakldn sylyorum.
Ayn gnn sabah Kurucu Ulusal Meclis topland. Meclis binas Bardo Meydannda. 60
milletvekili hkmetin ve Meclisin fesh edilmesini istedikleri iin oturuma katlmyor
direniilerin yannda yer alyorlar. Akama doru direniileri sevindiren bir aklama geldi.
Meclis Bakan Mustafa Bin Cafer yapt aklamada ktidarla muhalefet bir diyaloga
balayana kadar Meclis almalarn durduruyor dedi.
Halkn inatla direnii gerici Nahda iktidarnda gedikler amaya balamt. ktidar kendi
cephesinden de zlyordu: hkmet orta Etakatol partisinin baz milletvekilleri
eletirilerin dozunu artrd. Nahdann ilk babakan Hamadi Cebali kendi partisine mesafeli
aklamalar yapyor halkn sesine kulak vermek gerekir diyordu.
Ok yaydan kmt halkn bu direnii Mslman Kardelerin Tunus aya Ennahda iktidarnn
sonunu getirecee benziyordu.

Gazeteciler tehdit ediliyor

Tunusta grtm deneyimli gazeteci Abdelatif Furati, Ennahday yle anlatyordu:
Antidemokratik bir parti; Mslman Kardalerin (hvan) Tunus kolu. Tunusta insanlarn
yaam tarzn deitirmek istiyorlar. ok paralar var. Paralar Krfez lkelerinden zellikle de
Katardan. Geri Katar da brakt bunlar. Selefilerle ibirlii yapyorlar. Raid Gannui
(Ennahdann lideri) Selefiler iin onlar bana genliimi hatrlatyorlar dedi. Selefilik nedir?
iddet ve terr. Tunusda islami bir devlet kurma peindeler. Devlette kadrolatlar.
Austos 2013te Tunusta grtmz dier bir gazeteci de Zeid El Hani, Tunus
televizyonunda program yapmcs ve Assahafa gazetesinin Yaz leri Mdr. O hafta lm
tehdidi almt. Gelimeleri bana yle deerlendi: Bu ilk deil ki; Ennahdann iktidara
gelmesiyle birlikte kendilerinden yana olmayan gazetecilere kar bask tehdit ve saldrlar
artt. Devrimin rzgarn arkalarna alarak iktidara geldiler ama devrimi alarak Bin Aliden
daha tehlikeli bir diktatrle dntrdler. nk islam kullanyorlar. lk ileri Kamu
televizyonlar ve gazetelerinin ynetimlerini deitirerek hkmet ve kendi partilerine yzde
70 kota istediler. Yani bize yzde 70 yer vereceksiniz, koalisyon ortaklarna bu kadar,
muhalefete u kadar yer vereceksiniz. Dnya da grlmemi bir ey. Biz kamu medyasnda
alan gazeteciler bunu kabul etmedik direndik. Bizim grevimiz halk doru bilgilendirmek.
Gazeteci u veya bu partinin adam olmaz. Kamu televizyonu iktidar partisinin mal deildir
halkndr. Ennahda, milislerini zerimize sald; 55 gn Televizyon binasnn nnde kalarak
bizleri tehdit ettiler hakaret ettiler ve fiziki olarak saldrdlar. Boyun emedik. Nahda
hkmeti iki kere televizyon ynetimini deitirdi ama biz kamu medyasnda alan
gazeteciler tm alanlaryla birlikte blok olarak direndik. Bunun iin saldryorlar. Bunun
iin tehdit ediyorlar. 6 ubat 2013de kr Belayd ldrldnde. Televizyon programmda
belgelere dayal olarak Ennahdann parelel bir polis gc oluturduu akladm. stihbarat
servisi bu iin arkasndayd. Savcnn bu biginin dorulunu aratrmasn istedim. Kendimi
sank sandalyesinde buldum. Davay kim at bliyor musunuz? O sralar ileri Bakan olan

11

bugnk Babakan Ali Urayyid. Savcya benim dosyam askeri mahkemeye gnderin orada
yarglanmak istiyorum dedim. nk sivil mahkemeye gvenmiyorumdum.19
Tunusta iki aydr devam eden halk hareketi karsnda skan hkmetin ba Nahdann
muhalefetle uzlama masasna oturma ve hkmetin istifas konusundaki tutumu belirsizliini
koruyordu. Nahdann lideri Raid Gannui ile muhalefet arasnda uzlama grmelerine
ban Tunus Genel Sendikas nn (UGTT) ektii Drtl (UGTT, Tunus vereler
Sendikas, Tunus nsan Haklar Dernei ve Tunus Barolar Birlii) araclk yapyordu.
UGTTnin Ennahda, Drtlnn uzlama nerilerini kabul etti aklamas, Tunus
kamuoyunuda Ennahda istifa ediyor eklinde yansd. Fakat Ennahda, Hkmetin istifas
sz konusu deildir diye bir aklama yapt. Bunun ardndan Ennahda lideri Gannui,
Cezayir gazetesi El Kabara yapt aklamada UGTT ile varlan anlamaya aklk getirdi.
Gannui Hkmetin hemen istifas szkonusu deildir. Hkmet ancak bir alternatif
bulunursa istifa eder. Btn nerilere az dedi. Ennahdann gven vermeyen aklamalar
muhalefet tarafndan tepkiyle karlanyordu. ktidarn bu tutumu, halk hareketinin gerilemesi
iin bir zaman kazanma taktii olarak deerlendirildi. Tunus halknn mcadelesi ise hz
kesmeden sryordu. Meclisi protesto eden 70 muhalefet milletvekili iki aydr oturumlara
katlmyordu.

Gannuinin Msr sendorumu

zellikle Arap milliyetisi ayn zamanda Halk Cephesi Kordinatr ve Kurucu Ulusal Meclis
yesi Muhammed brahimi evinin nnde kurunlanarak drlmesinden sonra ykselen halk
hareketi karsnda panie kaplan Ennahda lideri, halk terrle korkutma ve sindirme izgisi
izledi. Nahdann besledii silahl Selefistler tarafndan ldrlen 8 asker ve bakent Tunusta
patlayan bombalarla halkn sindirilecei dnld. Onbinlerce Tunus halk bu tehditlere
aldrmadan gnlerce hkmet istifa, katil Gannui sloganlaryla direniini srdrd.
Gannuinin Msr sendorumu izgisi de direnii engelleyemedi. Muhalefet, Meru
hkmeti ykmak isteyen darbeciler olarak niteleniyor ve Msr senaryosu Tunusta
uygulanmak isteniyor denilerek Darbecilere kar hkmetin desteklenmesi isteniyordu.
Halk bunu da yutmad!
Mslman Kardelerin Tunus kolu Ennahda Hareketi keye skm ve yanlzlamt.
Sadan sola tm siyasi partiler ve gruplar, 500 bin yeli Tunus Genel Sendikas (UGTT)
ve Tunus iverenler (UTICA) sendikasn Hkmet istifa slogannda birlemiti. Muhalefet
yzbinleri sokaa dkerken, Nahda onbinleri toplayamyordu.
Gazeteci, sendikac ve muhalafet partisi yneticilerinin ortak dncesi Ennahda lideri Raid
Gannui artk hkmetin yklacan gryor. Bu ykl nasl az bir zararla atlatrmn
hesabn yapyor. nmzdeki gnlerde bu dorultuda siyasi manevralar yapacak
eklindeydi.

19 Ali Riza Tadelen, Basn Nahdaya boyun emedi, Aydnlk gazetesi, 9 Austos 2013
12

Babakan Erdoan Ramazan Bayram boyuca ortalkta grnmeyice herkes Erdoan nerede
sorusunu ortaya att. Ayn gnlerde Tunusun iktidar partisi ve Mslman Kardelerin Tunus
kolu Ennahda partisinin lideri Raid Gannui de ortadan kaybolmutu. Gannuinin
Trkiyeye geldii ve Mslman Kardeler (hvan) liderleriyle Msr ve Tunustaki son
gelimeler zerine grmelerde bulunduu iddia edildi.
12 Austos 2013 Sal gn, Salk Bakan Abdullatif el-Mekki, UGTT ile grmelerin
ertelendiini ve Nahda liderinin Tunus'taki siyasi krizle ilgili grmeler yapmak zere yurt
dna ktn aklamasnda bulundu. Gannui'nin hangi lkeye gittii belirtilmedi. Tunus
basn, Gannuinin muhalefetle grmelerin balad srada apar topar yurtdna kmasna
tepki gsterdi. Gannuinin Trkiyeye giderek hvan yneticileriyle grtn yazan basn
Babakan Erdoan ile grp grmedii sorusuna cevap arad.
Ennahda, Gannuinin yurtdna kmad aklamasnda bulundu bunun bir
dezenformasyon olduunu belirterek basna sert tepki gsteredi. Tunivision.net internet
sitesinde A. Chennoufi, Gannui nereye gitti? Katar, Trkiye hatta ABDli yneticilerle
grmeye mi gitti? diye sordu.
Tunuslu gazeteci Zeid El Hani ile yaptm telefon grmesinde bana Gannuinin
Trkiyeye gittiini Nahda yalanlad. Ancak Trkiyeye gittii byk bir ihtimal dahilindedir.
Mslman Kardeler Yksek Konseyi Trkiyede toplanm olabilir. Gannui de bu konseyin
yesi. Msrda hvannn, Tunusta Nahdann izleyecei yol haritasn grm olabilirler.
Erdoan BMye mracaat ederek hvana mdahil olmutur. Eer byle bir grme
yaplmsa Erdoannn bilgisi dahilindedir dedi.
15 Austos Perembe gn bir basn aklamas yapan Gannuinin muhalefete kar
tutumunu sertletirdii grld. Hkmetin istifa etmeyeceini ifade eden Gannui,
Babakan Nahdadan olmak zere tm hkmet yelerinin deiebileceini belirtti.
Aklamasnda ok hata haptk, baz hassas dosyalarn ele alnmasnda geciktik. Ama,
darbecilerin halk blmesine izin vermeyeceiz dedi. Bardo Meydannda direnen halk
yabanc glerin kkrttn syledi.
Msrda ki son gelimeleri deerlendiren Gannui, "Msr'da olanlar modernistlerin iflasn,
siyasal slamc diye nitelendirilenlerin kahramanln ispat etmitir. Msr'da siyasal slam
kahramanca snav vermitir. Kendilerini liberal, ilerici ve modernist olarak tanmlayanlar ise
feci ve iren bir iflas yaamtr" ifadesini kulland. Muhalefet ise, Gannuinin Msrda
yaanan lmleri Tunus halkn korkutmak iin kullandn ve bu vesileyle halk Nahdaya
sahip kmaya ardnn altn izdiler.

Yeni Anayasa: Ennahda geri adm atyor

Halkn mcadelesi karsnda srekli geri adm atan Ennahda hkmeti, Mecliste en byk
ounlua sahip olmakla birlikte Anayasa yazlmnda da geri adm atmak zorunda kaldlar.
Ennahdann hazrlad Anayasa taslanda erriat hukukundan, kadnlarn ikinsi snf
grlmesine kadar bir ok gerici neriler bulunuyordu. Bu nerilere kar halkn zelliklede
kadnlarn tepkisi sert oldu ve protesto gsterileri yapld.
13

Uzun ve gergin tartmalarn ardndan tamamlanan yeni Anayasa 26 Ocak 2014te Kurucu
Mecliste yaplan oylama sonucu 4 ekimser ile 12 ret oyuna karlk 200 kabul oyu alarak
onaylanmtr.
149 maddeden oluan Anayasann 1. Maddesi yle: Tunus zgr, bamsz ve egemen bir
devlettir. Dini slam, dili Arapa ve rejimi Cumhuriyettir. Bu madde deitirilemez. 2.
maddeye gre Tunus, vatandala, halkn iradesine ve hukukun stnlne dayanan sivil
bir devlettir. Dolaysyla, egemenliin kayna dinsel deil, dnyevdir. 3. madde bu durumu
Halk egemenlie sahiptir ve tm erklerin kaynadr eklinde ifade etmitir. Bunlara ek
olarak, 6. madde Devlet dini korur, inan ve vicdan ile ibadet zgrln gvence altna
alr ve camilerin ve ibadet yerlerinin partizanca arasallatrlmasndan uzak ekilde
tarafszlklarn salar ifadesiyle dinin siyasete alet edilmesini de engellemeye almaktadr.
21. maddesinde kadn ve erkeklerin kanun nnde eitliine yaplan vurguyla yetinilmemi ve
iki maddede kadnlarn toplumsal eitliini salamak zere devlete grevler yklenmitir.
Bunlardan 34. maddede devlete, seimle gelinen meclislerde kadnlarn eit temsilini gvence
altna almaya alma ykmll getirilmitir. Ayrca 46. maddede de devlete kadnlarn
kazanlm haklarn koruma, destekleme ve gelitirme grevi yklenmitir. Bunun yannda,
yine bu maddeyle kadnlar iin frsat eitlii ve seimle gelinen meclislerde eit temsil
ngrlmtr. Sz konusu maddenin son fkras ise kadnlara ynelik iddetin engellenmesi
iin devletin sorumluluuyla ilgilidir. Yeni anayasann yazm srecindeki slamc sekler
mcadelesine bir dier rnek, En-Nahdhann talebi dorultusunda, ilk anayasa taslanda
bulunan eriat dzenine yaplan gndermenin, gelen tepkiler ve 25 bin kiinin katld bir
gsterinin ardndan sonraki taslaklarda yer almamasdr. Uzun ve youn tartma ve
pazarlklardan sonra En-Nahdha geri adm atm ve hukuk kurallarnn eriata dayanmasna
ilikin dzenlemeden vazgemitir. Bunun karlnda ise, yeni Anayasada slama yaplan
referanslar glendirilmitir.
Tunus Anayasasnn en nemli ve ilgi ekici dzenlemelerinden biri de salk alanndadr.
Yeni Anayasann 38. maddesi saln herkesin hakk olduunu ifade ettikten sonra devlete,
ikinci fkrasnda, tm vatandalar iin nleyici salk hizmeti ve tedavisi sunma ve salk
hizmetlerini gvenli ve iyi kalitede yapma grevini yklemitir.20

lk yenilgi, genel seimler

Anayasann kabul edilmesinden sonra, ilk genel seimler 24 Ekim 2014te yapld. Ennahda 3
yl aradan sonra yaplan seimlerde ounluu kaybetti. Tunus halk, bir ABD projesi olan
Ilml slamn temsilcisi Ennahda hareketine dur dedi. Seimlerde Bac Kaid el Sebsinin
liderliini yapt laik Tunusun Sesi (Nida Tunus) 217 sandalyeli Meclisin 86sn ald.
kinci parti olan Ennahda 69, adam Slim Riahinin zgr Yurtsever Birlik partisi 16, Halk
Cephesi 15 milletvekili kard.

20 https://serkankoybasi.com/2014/10/30/yeni-tunus-anayasasinin-yazim-sureci-ve-surecin-sonucayansimasi/
14

Ennahda 2011 seimine gre 20 sandalye kaybederken, iktidar ortaklar o gnk

Cumhurnakan Muncef Marzukinin partisi Cumhuriyet iin Kongre ve sosyal demokrat
Ettakatol partisi ancak ikier milletvekili karabildiler.
Seimlerde Tunus halk, Ilml slama kar laiklik temelinde sa sol ayrm yapmadan
Tunusun Sesi partisinin etrafnda birleti. Partinin lideri Bac Kaid el Sebsi, Burgiba ve Bin
Ali dnemlerinde bakanlk ve 2011de Bin Alinin yklmasndan sonra kurulan geici
hkmetin Babakanlna getirilmiti. El Sebsi, siyasal islama kar laiklii ve Burgiba
dneminin kazanmlarn savunarak Tunus halkn birletirdi.

kinci yenilgi, cumhurbakanl seimi

Tunusta cumhurbakanl seiminin ikinci turu 21 Aralk Pazar gn gerekleti. Laiklerin
aday Nida Tunus Partisi Lideri Baci Kaid es-Sibsi yzde 56 ile seimleri kazanarak Tunusun
yeni cumhurbakan oldu. 2011 ylndan bu yana cumhurbakanln yrten Munsif
Marzuki ise yzde 44de kald.
88 yandaki Nida Tunus Partisi Lideri es-Sibsi Burgiba dneminde bakanlk ve Bin Ali
dneminde de Meclis bakanl yapmt. Siyasal islamc Ennahda hkmetine kar sa sol
ayrm yapmadan laiklik temelinde Tunus halkn birletirerek Nida Tunus Partisi partisini
kurmutu. Seim kampanyalarn Burgibay savunma temelinde yapt.
Cumhurbakanl seimlerinde aday gstermeyen Mslman Kardelerin Tunus kolu
Ennahda partisi aday gstermeyerek tercihini eski iktidar orta Cumhuriyet iin Kongre
Partisinin lideri ve mevcut Cumhurbakan Marzukiden yana kulland. Marzukinin pantisi
genel seimlerde sadece 4 milletvekili karabiymiti.
Bir ABD projesi olan siyasal islamn temsilcisi Nahda hareketi, genel seimlerinde laikler
karsnda ald yenilgiden sonra bu ikinci yenilgiyle birlikte Tunusta byk bir darbe yedi.
ABDnin Msr ve Suriyeden sonra Mslman Kardeler projesi kt.

nc yenilgi, din ve siyasetin birbirinden ayrlmas karar

Ennahda Hareketinin 20-22 Mays 2016 tarihlerinde yaplan 10. Kongresine din ve siyasetin
birbirinden ayrlmas karar damgasn vurdu. Yaplan bir ankette Tunus halknn yzde 73
din ve siyasetin birbirinden ayrlmasn istiyordu.
Gannui, Mslman Kardeler ideolojisinin iflah olmaz bir lideri. Gelinen aamada pragmatik
bir adm atarak zerindeki ihvan gmleini kard mesajn vermek istiyordu. Tunusun
bir Suudi Arabistan olamyacan sylyor, Arap bahar sonras Tunusta siyasal islama
yer yok diyordu.
Le Monde gazetesine konuan Gannui, Arap Bahar sonras Tunusta siyasi slama yer
kalmadn sylyordu, Tunus imdi bir demokrasi. 2014 Anayasas ar seklerlik ve ar
dine snrlar getirdi. Dini faaliyetlerin siyasi faaliyetlerden tamamen ayr olmasn istiyoruz
dedi. Gannui, Bu politikaclarn yararna nk artk dini siyasete alet etmekle
sulanmayacaklar. Bu din asndan da iyi. Siyasi faaliyetlerde uzmanlaan bir parti olmaya
15

doru gidiyoruz. Siyasal slam geride brakp demokratik slama geiyoruz. Artk siyasal
slam temsil etme iddiasn tamayan Mslman demokratlarz dedi.

Sonu
ABD, Arap Baharyla yaratlan ortamda Mslman Kardeler eliyle blgede Ilml slam
iktidara getirme projesini devreye soktu. Bin Ali iktidarnn yklmasndan sonra, ngilterede
srgnde olan Raid Gannui Tunusa getirildi. 1981den buyana yasakl olan Ennahda
partisi resmiletirildi ve Ekim 2011 seimlere sokuldu. Gannui, yapt aklamalarda lml
islam savunduunu ve Tayyip Erdoann AKPsini rnek aldn sylyordu.
2011 seimlerinde birinci parti olan Ennahda, Cumhuriyet iin Kongre ve sosyal demokrat
Ettakatol partisi ile hkmeti kurdu. Nahda, dini temelde toplumu dntrmeye giriti; ve
devletin tm kurumlarna kendi kadrolarn yerletirmeye hz verdi. 6000 Nahda militann
polis tekilatna alarak tekilat iinde zel bir polis gc ve paralel bir istihbarat birimi
oluturdu. Kadnlar zerinde basklar oald; tek bana sokaa kamaz duruma gelmilerdi.
Ennahda iktidar, muhaliflere kar iddetin dozunu artrd: 6 ubat 2013de Yurtsever
Demokratlar Birlii Bakani kr Belayd drld. 6 ay sonra, solcu ve Arap milliyetisi
ayn zamanda Halk Cephesi Kordinatr ve Kurucu Ulusal Meclis yesi Muhammed brahimi
evinin nnde kurunlanarak drld.
brahiminin ldrlmesi barda taran son damla oldu. Yzbinler sokaa ikt; Tunusun
500 bin yeli sendikas Genel i Sendikasnn (UGTT) 24 saatlik grevi yaam
durdurmutu. Austos 2013de Kurucu Meclis nndeki Bardo Meydan direni alanna
dnd. Msrn Tahrir ve Haziran isyannda Trkiyenin Taksim Meydan gibi Bardo
Meydan Kahrolsun gericilik, Nahda ve Selefistler ve Hkmet istifa sologanlaryla
inledi. Aydnlk gazetesi olarak yerinde izlediimiz eylemlerde Tunusun aydnlk yz
kadnlar ve genler ba ekiyodu. Tunus bayra meydan gelincik tarlasna dndrmt;
bayrak Tunuslular birletirmiti.
Tunus halk, siyasal islam, 2013de direniin sembol olan Bardo Meydannda balatt
mcadele ile 2014de sanda gmd. Tunusta cumhurbakanl, Meclis bakanl ve
babakanln laiklerin elinde olduu yeni bir dnem balyor.
10 Temmuz 2016

16