Vous êtes sur la page 1sur 8

Incio(/) > Acadmicos(/academicos/membros) > AlbertodaCostaeSilva(/academicos/albertodacostaesilva) >

AlbertodaCostaeSilva

Alberto da Costa e Silva

Perfildoacadmico(/academicos/albertodacostaesilva)
Biografia(/academicos/albertodacostaesilva/biografia)
Bibliografia(/academicos/albertodacostaesilva/bibliografia)
Discursodeposse(/academicos/albertodacostaesilva/discursodeposse)
Discursoderecepo(/academicos/albertodacostaesilva/discursoderecepcao)

SIGAAABLNOFACEBOOK

AcademiaBrasileiradeLetr
134.853curtidas

CurtirPgina

Faleconosco

Sejaoprimeirodeseusamigosacurtirisso.

Discurso de posse

+A

Ponhoamonessamoqueasaudadedeixouparasemprenomeuombro.Nessamoesquerdaque
escreveu,quandonasci,umaOraosilenciosa,daqualfoiraraamanhemquenomeouvia
murmurarestesversos:
Refloriemteuserquemeusanguerevela,
Paraviveremtiumavidamaisbela.
Osolteacenardoslongeshorizontes,
Eeuheidedespontarondequerquedespontes.
Econtigosereitudooquesonheiser,
Redivivoeimortalnoesplendordeteuser.
Sistoquisequero:cumpriressevaticnio,seroqueomeupaisonhouser.E,sepediquemeaceitsseis
emvossacompanhia,foisobretudoporqueeleteriapertencidoaestaCasasenosetivesseexiladoto
prontodesimesmo.
TambmCarlosChagasFilho,ohomemharmoniosoaquemaquisucedo,confessounumdeseuslivros
queinsistiraemingressarnaAcademiaporqueascircunstnciashaviamimpedidoqueaelase
candidatasseseupai.Dofilho,oitinerriodosdiasfoiamorosamentedesenhadopelafigurapaterna,no
paralherepetirotrajeto,masparalhecontinuaroexemplo.Edetalformasemantevefielaoquetinhapor
legadoedeverintransferveis(sobretudoapsamortedequemcomeleospartilhava,oseuirmo
Evandro),queahistriadascinciasnoBrasilcoincide,nestesculo,comasbiografiasconjugadasdos
doisCarlosChagas,opaieofilho.
Aindanosseus20anos,CarlosChagasFilhocomeouahabituarseatenoprecisaeimaginosados
laboratrios.Debata,eleganhariarenomeinternacionalcomsuaspesquisasedescobertas,comoassobre
aeletrognesenorgoeltricodoporaqueosmecanismosdefixaodocurare.Debataeleestnessa
fotografiaantiga.Masdemacacodetrabalhoqueovemosnestaoutra,dep,levementeencostado
mesadasretortas,braoscruzados,apernaesquerdaflectida,oolharclarodesonhoecerteza.Mais
algunsminutosevoltaraosseusinstrumentosousairparaasaladeaulanaFaculdadedeMedicina,
catedrticoprecoceaos27anos.Maisumpulsardotempoejestaraaliciarosdemais,sobretudoos
jovens,paraapesquisacientfica,essencialconstruopermanentedomundoedoBrasil,poiseisto
pareciadizernosatodoinstanteumpasssedesenvolvedeverdadequandodescobreeinventa.O
InstitutodeBiofsicaquecriouetemoseunomeotestemunhomaisevidentedesualonga,diversificada

eintensaatividadeemfavordainvestigaocientfica,umaatividadequenoserestringiusnossas
fronteiras,masseestendeupelomundo,poisCarlosChagasFilhofoiumgrandeembaixadordacinciae
daculturabrasileirasmuitoemuitoantesqueviesseachefiarcominexcedvelrealismoanossaDelegao
juntoUnesco.
Nissoajudaramnoorespeitoquesempreoacompanhouportodaaparte,otrnsitoinvulgarquetevenas
universidadesecentrosdesaberdaEuropaedasAmricas,odom,bemseu,defazereconservaramigos
edemultiplicarsenosdiscpulos.Poressasrazesepelasolidezdesuaf,SuaSantidadeoPapaPaulo
VIconfioulheaPresidnciadaAcademiaPontifciadeCincias.Duranteos16anosemqueaexerceu,
abriuasatividadesdaAcademiaparacientistasdeoutrascrenasedetodosospensamentos.Edesses16
anos,dequeguardavalembranamaisqueafetuosa,tinhasemprepresente,entreassuasinmeras
iniciativas,adataodoSantoSudrio,areaberturadoProcessodeGalileueaDeclaraosobrea
PrevenodaGuerraNuclear,umtextodoqualnosepoderetirarnadaeaoqualscommuitoesforose
podeacrescentaralgumafrase.
Umadasfunesmaisfecundasdodiplomata,emboradasmenosreconhecidaseestudadas,adetrazer
paraoseupasoquedenovosepensa,ensaiaepraticaemoutraspartesdomundo.Issonodeixou
jamaisdefazer,antes,duranteedepoisdesuaembaixadanaUnesco,CarlosChagasFilho.Tinhaelepor
indispensvelesempreurgentequeoBrasilestivesseemdiacomosdesenvolvimentosdacinciapara
quedelespudesseprontamentereceberosbenefcioseaelespudesseacrescentarosseusmodelosde
trabalhoprprios,assuascomprovaesedescobertas.
Emboraemcampodeatuaodiferente,nofoidistintooprogramadopatronodesuaCadeiranesta
Academia,poisaDomingosJosGonalvesdeMagalhesdevemosonostermandadodePariso
Romantismo,comoEnsaiosobreahistriadaliteraturadoBrasil,publicadoemsuarevistaNiteri,ecom
oseulivroSuspirospoticosesaudades.DeParis,opoetaediplomataGonalvesdeMagalhestrouxe
tambmacerteza,ortodoxamenteromntica,dequenoscabiacriarnoBrasilumadramaturgiaeumteatro
nacionais.Enoesperouqueoutroslheseguissemapregao,pois,apenasoitoanosapsterse
apresentadoemParisoHernani,deVictorHugo,psemcena,noRiodeJaneiro,comJooCaetano,a
suapeaAntnioJos,ouopoetaeaInquisio.
Foideinovador,modernizadorecabeadeescola,apartirdeGonalvesdeMagalhesnumadas
seqnciasmaisimportantesdenossahistrialiterria.Seiqueestdistantedagrandezadosromnticos
queaeleseseguiram,masconfessoquenoconsigodeixardecomoverme,aorepetiresteseoutros
versosdoseupoemamaisconhecido,NapoleoemWaterloo,quedecorei,tinhadezanos,equeficaram
emmimcomoomaiseloqentedosmelhoresretratosdasolidodoImperador:
Waterloo!...Waterloo!...dizendo,passam.
AquimorreramdeMarengoosbravos!
[...]aquiestavaoGniodasvitrias,
Medindoocampocomseusolhosdeguia!
[...]
Eilosentadoemcimadorochedo,
Ouvindooecofnebredasondas,
[...]
Braoscruzadossobreolargopeito,
Qualnufragoescapadodatormenta,
Queasvagassobreoescolhorejeitaram.
Mais,talvez,doquealeituradosromnticos,ovivernoexteriorfezcomqueGonalvesdeMagalhes
buscassereproduzirnosseusversosaluzeascoresdesuaterranatal,oRiodeJaneiro.Estaluzdeum
azulclarssimo,abeirarasuavidadedocinza,noabandonoujamaisCarlosChagasFilhoporondequer
queandasse.vontadeemqualquerlugardomundo,asuaalmanosaadoRiodesuameninicee

adolescncia.NemdoBrasil.AmouoseuPas,comooamaramMriodeAndrade,GilbertoFreyre,Lusda
CmaraCascudoeoutroscompanheirosdeumageraoqual,emboraumadcadamaisjovem,pela
precocidadedeseuacessovidacriativa,seincorporou.AmouoBrasil,adesculparlhecarinhosamenteos
defeitosecomaconvicodequehaviaqueestudar,eestudar,eestudar,eagir,eagir,eagir,efazer,e
fazer,efazer,senosqueramosmelhores.
CapazdecaminharpelasruasepraasdeParisedeRomacomosefossemsuas,terlheiasido,porm,
extremamentedifcileatpenosodesterrarsenumadessascidades,comofezoprimeiroocupantedesta
Cadeirano9,otambmpoetaediplomataCarlosMagalhesdeAzeredo.Tambmestecomeoumuito
cedoeaos25anosjfaziapartedestaAcademia,trazidoporseugrandeamigoMachadodeAssis.Mas,
enquantoaprecocidadedeCarlosChagasFilhooempurrouparaofuturo,adeMagalhesdeAzeredoo
deixounopassado.Eoexliocobroulheopreo:umesquecimentoque,porseusmelhorespoemas,no
merecia.Setivesseescritoumnicolivroeescreveuvrios,numestilotico,preciso,luminosoeesse
nicolivrotivessesidoOdeseelegias,jtinhaporqueserlembradoelido.Nospelanovidade,ao
transplantarparaoportugusoschamadosmetrosbrbarosdeCarducci,masporumadicoquesequis
tensamenteserena,antigaelimpaequeantecipaadeRicardoReis.Tantoonossopoetaquantoaquele
queFernandoPessoadesentranhoudesiprpriomuitodevem,bemverdade,aosPomesantiques,de
LecontedeLisle,esobretudos18composiesqueestereuniusobottulogeraltudeslatines,mas
emMagalhesdeAzeredoeemRicardoReisalinguagemconcisavestederigoresobriedadeainteno
arcaizante.CompareseLydie,aLdiaquedeLecontedeLislesepassouparaRicardoReis:
Lajeunessenousquitte,etlesGrcesaussi.
[...]
Ceignonsnoscheveuxblancsdecouronnesderoses
aestesdeCarlosMagalhesdeAzeredo:
Nomecoroes,Almaquerida,derosasoencanto
DaJuventudeefmeroeaminhaquaseextinta.
Tambmnomecoroesdelouros:aGlrianofala
Aocorao,nemoouvepassa,longnquaefria.
Coroaimedasheras,queabraamasgravesrunas:
Sodahumildadesmboloedatristezaeterna...
Ostemassoantigos,antigaamusa,eantigaapaisagemdapoesiadeMagalhesdeAzeredouma
paisagemmediterrnica,todistintadabrasileira.CarlosChagasFilhovolviaseparaaprimeiracom
admiraocomovida,maseranasegunda,embaciadapeloexcessodeumidadeaosol,queseencontrava
decoraocompleto.
OBrasildeCarlosChagasFilhocomeavanoRiodeJaneiro.Quemtiverouvidooulidooseudiscursode
ingressonestaAcademiarecordaroprecisodesenhoquefezdequemoprecedeunaCadeirano9,um
outrocariocaentranhadamentecarioca,MarquesRebelo,quefezdestacidadecenrioepersonagem.
Chagasreleulheaobra,alembrarseconstantementedesiprprio,porterpisadoosmesmoscaminhos,
diznos,eamadoasmesmasgentes,rvores,flores,pssaros,maromar,ospssaros,asflores,as
rvoreseagentedonossoRio,doRioquefoidelesetambmmeu,oRiodosromancesedoscontosde
MarquesRebelo,oRioqueaindaencontrei,aochegar,em1943,doNordeste.
CarlosChagasFilhodesejouparaestaCadeiraquefosseumacadeiracativacarioca.Noodesapontar
detodoestareuaqui.MeupaieradeAmarante,noPiau,dememaranhense,eestudounoRecifeminha
meeradeCamocim,noCear,criadaemManaustiveumirmocariocaedoismineiros,umdeles
educadoemSoLusdoMaranhodeminhasirms,umanasceunoAmazonaseaoutranoRiodeixei
desergachoportrsmesesefuinasceremSoPaulo.Semeconsideropiauiensedecorao,ancorado,

pelainfncia,emFortaleza,acabodeesboarafichapessoalefamiliardeumverdadeirocidadodoRio
deJaneiro,cujasvelhasruasmaisdeumavezpercorrinacompanhiadeumdosmaisfraternosdemeus
amigos,HerbertoSales,edeumdeseusamigosmaisfraternos,MarquesRebelo.
Decabeloescovinhaebigodeaparadorente,revejoMarquesRebelo,franzino,oolharagudssimoe
irnico,adesenharcommovelozsobreospapisquePascoalLongopunhanossafrente,depropsito,
paraasnossasgaratujas,duranteosprogramasdedebatesqueorganizavanaRdioMinistrioda
Educaoedoqualramos,MarquesRebeloeeu,assduosconvidados.Ascaricaturasquetracejava
acompanhavamasuapalavrarpida,desembaraada,cortante,bemhumorada,irreverente,muitas
vezessarcsticaequasesemprefelizeprecisa.Poisdistoeramestre,falandoouescrevendo:dafrase
curta,naqualpunhatudooquenelacabia.Ouapenasinsinuavacomoemtantosdeseusdilogos,que
saemdebocasvivas.Quemdissoduvide,quereleiaostrsvolumesdocicloderomancesquedeixou
incompleto,Oespelhopartido,noqualserefazemerepetemosdiascariocasqueprecederame
acompanharamanossaGrandeGuerraeasperplexidades,dvidas,contradies,angstiase
expectativasdemaisdeumagerao.
Emseuscontosedominouestegnerodificlimo,entreteceseavivacidadedodescritivoedoanedtico
aumadouracondodapelascoisas,lugareseseressimples,humildes,pequeninos,quasease
esconderemdodiadosonho,masquepodem,inesperadamente,romperemfloresemsuaprosa,eem
bandeirolascoloridasefogosdebengala.Dissotemosmultiplicadosexemplosnumlivroqueele
provavelmenteconsideravamenor,masqueguardeientreosmeusprediletos,Cenasdavidabrasileira.
Comoqueescritasparaviolo,nessasquasesemprebrevesimpressesdeviagemporsuaterraalgumas
nopassamdeduaslinhascosemseironiadiantedeigrejasenormesedesajeitadas,aprotegerem
vilarejosde40casas,aternuradiantedepaisagensmedocresouenvergonhadaseodeslumbramentoem
frenteaummarazulouaumarevoadadegaras.
DesdeOscarina,MarquesRebeloassumiraoencargode,aoretrataropresente,continuaraescrevero
quenofuturosereconheceriacomoahistriantimadoRiodeJaneiro,aretomlaondeadeixaraLima
Barreto,que,porsuavez,receberaatarefa,aindaquesemosaber,deMachadodeAssisedoCoelho
NetodeACapitalFederal,queatinhamrecolhido,tambmsemopressentirem,deManuelAntniode
Almeida.ORiodeMarquesRebelofoisobretudoodaZonaNortedapequenaclassemdiaedeuma
genteaindamaismida,sobrecujaspoucasesperanaselesedebruouenternecido,odoscafsonde
grupossedemoravamnaconversaemtornodamdiacompocommanteigaoudoparati,odonamoro
dejardimejanela,odoCarnavalnaAvenidaenoHighLife,odocomeoeconsolidaopopulardo
prestgiodordioedeseusartistas,tobemretratadoseAestrelasobeumRiodeJaneiroondeparecia
andardevagaroprogresso,masonde,pararepetirumaobservaosua,osprdiosdeapartamentos
comeavamasubstituiraslindasmangueiras.
Aindahaviamangueiras,eabacateiros,ejameles,nacasadoFlamengoondemoravaomeninoCarlos
ChagasFilho.DelaedasoutrascasassobreasquaismaistardeescreveriaemMeupaieemUmaprendiz
decincia,samoscomeleecomorapazoteemquemsetornou,ap,debonde,denibusdedois
andaresedetremdaLeopoldina,porumRiodeJaneiroderuasplcidas,decasaresebangalsaofundo
dejardins,decasastrreasesobradosrentescalada,comofelizmenteaindasobramunstantos,alguns
comsacadasdeferroecomfestes,pinhasoujarrasnoaltodasfachadas.Maisdoqueapaisagem,
CarlosChagasFilhonosdevolve,nessesdoislivros,oespao,osjogosdeluzesombra,osrumoresdas
salas,daspraasedasmuradasdepraia,eafigura,oandareosgestosdaspessoasqueporelas
passavam,comumalinguagemtontida,quecadapalavracaiemsuasfrasescomoumanotademsica.
Sempreadmireiaprecisoeoesmerodaescritadoscientistas.DaprosadeumRudolfovonIhering,por
exemplo,quandodescreveumtipodemosquitoouomovimentodasararas.NocasodeCarlosChagas
Filho,nosetrataria,porm,deumcientistaquepunhanopapel,comelegnciaejusteza,oresultadode
seusestudos,masdeumcientistaqueeraumescritor,ou,melhor,deumescritor,deumadmirvel
memorialista,queeraumgrandehomemdecincia.Aoouvirmedizerisso,CarlosChagasFilho
comentaria,decerto,noverdiferena,naconcentraosolitriaecriadora,entreolaboratriodobiofsico

eaoficinadopoeta.OensastadeCulturaecincianoacreditavanaoposioentrehumanidadese
cinciasdanatureza,entreinvenoedescobrimento,entrecinciaef.Oqueescreveu,escreveubem
naunidadedeleprprio.Mas,aocontaraadmiraoeoenternecimentoemquetinhaoseupaiecomo
eraasuame,aodescreverasuafamliaeasgrandesamizadescomquecompsavida,aotraara
histriadesuaformao,desdeomeninobemnascidocomodeviamsernascidostodososmeninosat
avsperadequemquerenvelheceremalegria,assuassentenasvmreforadasdeemoo,comose
estivesserezandoasuavida.
Essaemoofunda,aindaqueserena,sesoletraemcadapalavradaquelaspginasantolgicas,Acasa
daRuaPaissandu,queescreveuparaolivroCozinhadoarcodavelha.Apropsitodelas,noseicomo
norepetirotrusmodequeoescritordeverdadeaquelequenosrevelaoquejsabamos.Aocontar
nos,comovido,queguardoudesuame,ris,umaimagemdebelezaadeumajovemenferma,linda,de
rostomagroeplido,oscabelosnegrosdispostosdeladosobreotravesseiro,umaimagemqueiria
reencontrarnoDuomodeLuca,notmuloesculpidoporJacopodellaQuerciaparaIlriadeCarreto,ele
falaportodososqueperdemosnossasmespormim,aomenos,queaperdiequedelaconservo,na
eternidadedecadaumdemeusdias,assuasfeiesdemoa,assuasfeiesdemoaasesobreporem
aos91anosdesuafacedemorta.
Umbommemorialistaguardaotemponooperde.Mas,svezes,temopudordeexibirporinteiroasua
recolhadediasfelizes.ComosucedeucomCarlosChagasFilhoemsuaautobiografia.Sobreabeleza
recebidaeaquelaqueteceucomofiodaalma,passacombrevespalavras,recatadoediscreto.Deseu
alumbramentodiantedaqueviriaaseramulheramada,dizapenasisto:Viumamoaqueacheilindae
dispusmeadanarcomela.Sisto,masistoailumina,eistobastacomoprincpioderelatodeumlongo
econstantereencontro.DeAnnahedasquatrofilhasnicas,MariadaGlria,SlviaAmlia,Anna
MargaridaeCristinaIzabel,escrevecomoseseusnomesfossemtambmadjetivos.Comosecadaqual
fosseumaformadeamanhecer.Nosederramasobrenenhumadelas.E,todasasvezes,disfarade
prosaoquesequispoema.Contidoempalavrassimpleseclaras.ComofariaoseugrandeamigoManuel
Bandeira.
DasduasvezesemqueconverseidemoradamentecomCarlosChagasFilho,oprincipalassuntofoipoesia.
FalamosdeRibeiroCouto,deVinciusdeMorais,deOdyloCosta,filhoe,sobretudo,deManuelBandeira.
Deste,possoafianarquefoiumleitorperfeito,excelenteleitorqueera.
Comseuconvviocomospoetas.Chagasdecertocompreenderiaporqueesteseuinterlocutorprocuraraa
vidainteira,comasuapaixopelahistriadafrica,protegersedocastigodapoesiacomosehistriae
poesianoviessem,desdeHomeroeHerdoto,adisputaremnsosentimentodopassado.Eleseria
sensvelobstinaocomqueprocureioquantopudeescapardoaperreioincessantedaspalavrasque
queremdizerparaser.Desdeameninice,elasnomedosossego,comoseeutivesseherdadocomo
sangueasrevelaesluminosaseasafliesabissaisdapoesia.Dapoesiaqueescutavademeupai:
EusoutalqualoParnaba:existe
Dentroemmeuserumatristezainata,
Igual,talvez,quenorioassiste
Aorefletirasrvores,namata...
Oseudestinoemretratarconsiste,
Pormoriotudooqueretrata,
Dealegrequeera,vaitornandotriste,
Nofluidoespelhomveldeouroeprata...
Pareceatqueoriotemsaudade
Comoeu,quetambmsoudestamaneira,
Saudosoetristeemplenamocidade.

Dseemimofenmenosombrio
Darefraodasrvoresdabeira
Nasuperfcietrmuladorio...
Sonetoscomoesse,deumaltopoetacomDaCostaeSilva,emquemaidentificaodoeucoma
naturezacomparveldosgrandesromnticosalemes,nopedemversosqueoscontinuem.Mas,
comorecebidemeupaiestedestino,fiqueiaouvirlheavozemcadaumdospoemasquemeviobrigadoa
escrever.Paradoxalmente,contudo,quemsempreesteveafugirdafebredapoesianoaspirouaser
seno,emtodososseusdias,poeta.Efoicomopoetaefilhodepoetaquevimpedirqueaquime
acolhsseis.
Chegoparaserrecebidoporumamigodemeiavida,masquetenhocomodavidainteira.Desdequenos
encontramospelaprimeiravez,noRecife,fazmaisde30anos,MarcosViniciosVilaajeraentoojovem
autordeumlivroinstiganteeenvolvente,Emtornodasociologiadocaminho,ecoautor,comRoberto
CavalcantideAlbuquerque,deumoutro,deleituraobrigatria,Coronel,coronis,nofizemosmaisdo
quereconhecerasafinidadesentrenseaprofundlas.Noquesemprevejamosdeigualmaneiraas
manchasnaparede,masomesmoovocabulriocomqueasdescrevemoseexplicamos,comose,
meninos,tivssemospercorridojuntos,comMariadoCarmoeVera,oroteirodosprespiosejseesto
armandodenovoosprespiosnonossoserto,elascadopies,ejogadobolinhasdegude.No
pertenceeleraadosquedivideme,aodividir,muitasvezesdilaceram,mas,comoCarlosChagasFilho,
linhagemraradosquesomamparamultiplicar,atentosnosriquezadadiversidade,massobretudo
forafundadoradassemelhanas.Zeladorperfeitodesuasamizades,MarcosViniciosVilaatemme
acompanhadonosdesterrosenasancoragens.Elesabequeadiplomaciafoiparamimumjamais
concludo,porquejamaisaceito,aprendizadodaausnciaeque,aogastarmeemoutrasterras,fuide
mim,pormuitosanos,umasombraemigrada.
Elesabeque,aomeaceitaremvossacompanhiaeparacadaumdevssaidofundodocoraoomeu
muitoobrigado,metrouxestes,afinal,devoltaPtria.

Voltar

Imprimir(http://www.academia.org.br/print/66/discursodeposse) Topo

ASSINENOSSOINFORMATIVO
Recebaporemailaprogramaodosciclosdeconferncias,mesasredondas,sessesespeciais,eventosrelacionados
msicaeateatro,eainda,lanamentosdelivros.

CADASTRESE(HTTP://WWW.ACADEMIA.ORG.BR/ASSINARINFORMATIVO)

SERVIOS
*Visitaguiada
*Salasdemultimdiaevideoconferncia
*ConsultasBibliotecaRodolfoGarcia
*ConsultasBibliotecaAcadmicaLciodeMendona
*ConsultasaoArquivoMcioLeo
*PublicaesABL
*Cessodeespaoparaeventosculturais
*Informaes

REDESSOCIAIS

CONTATO
AcademiaBrasileiradeLetras
Av.PresidenteWilson,203Castelo
CEP20030021
RiodeJaneiro,RJ
Telefone:(21)39742500

FALECONOSCO(HTTP://WWW.ACADEMIA.ORG.BR/FALECONOSCO)

Mapadosite(/mapadosite)
Polticadeprivacidade(/politicadeprivacidade)

Direitosreservados(/direitosreservados)

Webmail(http://webmail.academia.org.br)

Login(/user)

Vous aimerez peut-être aussi