Autizmi, injoranca, keqkuptimet dhe

mungesa e shqetsimit shoqror

Autizmi sht rregullim zhvillimor, mjaft i prhapur, i cili tek shumica e
personave t till vazhdon edhe n moshn madhore. sht konsideruar si
rregullim psikiatrik respektivisht emocional.
N mesin e 10.000 fmijve, 4 deri 5 fmij atakohen nga autizmi, dhe at m shum meshkuj se sa
femra. Rastet e autizmit tek femrat jan m t rnda. Disa fmij reflektojn vetm sjellje autistike.
Autizmi shpesh ndrlidhet me retardimin mental. rregullimet e komunikimit jan karakteristika t
rndsishme t autizmit. N prgjithsi, mungesa e interesimit ndaj njerzve dhe komunikimit jan
karakteristika dominuese.
Sa i prket faktorve etiologjik, autort e ndryshm kan dhn teori t ndryshme t cilat ende
plotsisht nuk jan t prkrahura. Sipas tyre etiologjia e autizmit sht: e panjohur; e ndikuar nga
faktort gjenetik; me baz neurologjike.
Karakteristikat e autizmit jan:
- paraqitja e shenjave t para autistike prgjat foshnjris apo fmijris;
- komunikimi pa ndjenja apo emocione me njerzit tjer;
- mosinteresimi pr ndjenjat e t tjerve;
- mosinteresimi pr zrin e nns apo t kujdestares;
- krkimi i shkalls jashtzakonisht t lart t komoditetit gjat smurjes;
- mungesa e lojs apo loja bizare;
- mosinteresimi pr shokt dhe pr kontakte njerzore;
- mungesa e interesimit pr loj imagjinare;
- lvizjet stereotipie t trupit (p.sh. prkundja e pafund);
- preokupimi me pjest e objekteve apo t trupit;
- insistimi n rregullin e njjt t jets tr kohn;
- kmbngulja n nj apo dy aktivitete;
- paraplqimi i t mbeturit vetm;
- paraplqimi i zrit mekanik (i pa interesuar pr zrin njerzor);
- ngurrimi nga prqafimi, shtrngimi apo prekja;
- prania e sjelljeve vet-lnduese, tek disa fmij;
- prezenca e talenteve t jashtzakonshme n matematik dhe muzik, tek disa fmij.
rregullimet e t komunikuarit q ndrlidhen me autizmin jan:
- mosinteresimi pr komunikim;
- mungesa apo varfria e prgjigjeve prgjat t folurit;
- prvetsimi m i vonshm i tingujve foljor;
- disa rregullime t artikulimit;
- prgjigje m t mira prgjat tingujve t pastr se sa stimuluesve t folurit;
- mosinteresimi pr pyetjet e parashtruara apo pr tregimin e gjrave t emrtuara
- t folurit stereotip apo t pakuptimt;
- prvetsimi i ngadalshm i t folurit;

- msimi m i leht i emrave t objekteve se sa i fjalve q shprehin emocione apo

ndjenja njerzore;
- msimi m i leht dhe me i shpejt i fjalve konkrete se sa atyre abstrakte, ndonse
ndodh q disa autist ti prvetsojn m shpejt fjalt abstrakte;
- t kuptuarit e ngusht t fjals (munges e t kuptuarit t gjeneralizuar);
- mungesa e lidhjes s koncepteve (p.sh. paaftsia e lidhjes s fjalve gjilpra dhe peri);
- humbja e premrave;
- prodhimi i fjalve t thjeshta dhe t shkurta;
- strukturat e gabuara t sintakss, duke prfshir radhitjen e gabuar t fjalve;
- mungesa e morfemave gramatikore;
- gjuha e paprshtatshme;
- problemet pragmatike t gjuhs, duke prfshir mungesn e kontaktit prmes
syve, lvizjeve t koks si dhe e prezencn e vrtitjeve prgjat konverzimit;
- vshtirsit n t kuptuarit e gjuhs;
- prsritjet e pakuptimta t folurit e dgjuar;
- t folurit me intensitet t lart dhe monoton;
- eholalia (prsritja e fjalve t dgjuara nga t tjert).
Objektivat e vlersimit nga ana e logopedit kan t bjn me vlersimin e: rregullimeve t
komunikimit t ndrlidhura me autizmin; rrethit familjar me qllim t prkrahjes s komunikimit;
prparsive dhe dobsive t fmijs.

Mnyrat e trajtimit t personave me autizm jan:

- prdorimi i objekteve e jo i vizatimeve, si material stimulues;
- msimi i prmbajtjeve t ndryshme gjuhsore;
- msimi n mjedise t ndryshme;
- reduktimi i eholalis, apo i prsritjes s fjalve t dgjuara nga t tjert;
- dhnia e trajtimit t drejtprdrejt dhe intensiv;
- prqendrimi i vmendjes n gjeneralisim;
- msimi i komunikimit joverbal, nse sht e domosdoshme;
- bashkpunimi i ngusht me ekspertt tjer dhe me antart e familjes.
Prognoza e rehabilitimit t personave me autizm varet nga llojllojshmria e sjelljeve autistike.
Megjithat, shumica e fmijve me autizm prfiton nga rehabilitimi i till.

Autizmi dhe lidhja me vaksinn

MMR
Vaksinat dhe autizmi
N vitin 1998, nj mjek britanik i quajtur Andrew Jeremy Wakefield publikoi n revistn
The Lancet nj studim trondits, ku thuhej se vaksina trivalente, kundr shytave, fruthit
dhe rubeols, kishte lidhje m smundjen e autizmit dhe me probleme gastrointestinale
te fmij t ndryshm. Hipoteza e nj lidhjeje t mundshme mes autizmit dhe vaksinave
nxiti nj val paniku. N vitin 2004, nj gazetar i Sunday Times (Brian Deer) hodhi
drit mbi nj konflikt interesi nga ana e Wakefield (i cili ishte paguar nga nj grup t
interesuarish t shkruante dika kundr prodhuesve t vaksins). Studime t tjera
treguan se studimet e Wakefield ishin t rreme, ashtu sikurse edhe prfundimet e
nxjerra. N 2010-n, revista shkencore Lancet hodhi posht artikullin e publikuar n
vitin 1998, ndrsa Wakefield u prjashtua nga Shoqata e Urdhrit t Mjekve anglez.
Por pavarsisht ksaj, dmet e shkaktuara ishin t mdha. Sipas Associated Press,
n Britanin e Madhe vaksinimi ra nga 93 n 73 pr qind (madje n disa zona t
Londrs arriti 50%) dhe 125 mij fmij amerikan q lindn n fund t viteve 90 nuk u
vaksinuan si pasoj e studimit t Wakefield.
Nuk ka asnj t dhn q mund t fus n bashkveprim vaksinn trivalente, ose
vaksinn kundr fruthit me autizmin. Pr fat t keq, shenjat e para t autizmit shfaqen
pas 18 muajve t lindjes, pak a shum kur prkon edhe doza e par e vaksins
trivalente. Kjo gj mund t nxis lidhjen e vaksins me smundjen, gj q nuk sht
vrtetuar as shkencrisht, sepse nuk rezulton t ket ndonj ndryshim autizmi q
shfaqet te fmijt e vaksinuar dhe te t pavaksinuarit, shpjegon nj ekspert i
smundjeve infektive. Vaksina kundr fruthit sht tepr e sigurt: prej vitit 1963 e deri
m sot, jan vaksinuar miliona persona, madje sht nj nga vaksinat m t njohura n
bot. Mund t ket efekte t padshirueshme, nj skuqje t vogl mbi lkur dhe pak
temperatur. Reagimet alergjike jan shum t rralla dhe rreziqet as q krahasohen me
at t fruthit.