Page 1 of 20 Monization

မွန်မ ပြခင်း
Monization*

ဘာသာစကား : ြမန်မာဘာသာ နဲ အဂလိပ်ဘာသာ (မွန်၊ အဂလိပ်အစရှိတဲ့

ဘာသာစကားများရဲ့ စကားလုံးများကိုလည်း ဥပမာအလို ငှာ
အသုံး ပထားပါတယ်။ )
Languages used in this article: Burmese and English (for the reasons of giving examples, Mon
words in its own scripts are also used.)
တဂ် : မွန်မ ပြခင်း၊ မွန်ဘာသာစကား၊ ေမွးစားစကားလုံး၊
Tag: Monization, Mon Language, Loan Words in Mon.
အဓိကရည်ရွယ်တဲ့အုပ်စု : မွန်စာေပနဲ စကားကိုေလ့လာေနသူများ၊ မွန်စာေပကို
ရည်ရွယ်ချက်အမျ းမျ းနဲ အသုးံ ပေနသူများ။
Targeted groups: Mon language learners – writing and speaking, Mon language
users.
ေဆာင်းပါးမဖတ်ခင် ကိတင်သိ : မွန်စာအေြခခံ၊ မွန်စကားအေြခခံ၊ ြမန်မာစာလုံးဖွဲ စည်းပုံစနစ်၊
ထားသင့်တဲ့အေ ကာင်းအရာ အဂလိပ်စာလုံးဖွဲ စည်းပုံစနစ်။
Prior knowledge (before reading: Mon reader basic, Mon language basic, Burmese words
this article) formation, English words formation.
သတိ ပရမဲ့အချက် : မွန်စာေပကိုအခုမှ စေလ့လာသူေတွ အေထာက်အပံ့အလို ငှာ
ဒီေဆာင်းပါးကို ဖတ် ှြခင်းမ ပသင့်ပါ။
Notice: those who are just now trying to start learning Mon writing or
speaking should not read this article hoping it can helps in their
studies.

(A.1) ေရာမအကရာများ Roman Alphabets

ေရာမအကရာ မွန်အကရာ
Roman Alphabets Monized Alphabets

K (a) - က / က်
Kh (a) - ခ / ခ်
G (a) - ဂ / ဂ်
Gh (a) - ဃ / ဃ် (ဂ / ဂ်)
Ng (a) - င / င်
C/Ch (a) - စ / စ် (ဆ / ဆ်)

*
ဗမာမ ပြခင်း (Burmanization)၊ ေရာမအကရာဖလှယ်ြခင်း (Romanization)၊ ထိုင်းမ ပြခင်း (Thaiization)၊ တို ကို
နမူနာယူ ပီး မွန်မ ပြခင်းကို Monization လို အဂလိပ်လို အလွယ်တကူေဖာ်ြပလိုက်ပါတယ်။
Basing on the terms such as Burmanization, Romanization, Thaiization, we, without a huge afford, use the term
“Monization” for both of transliteration and transcription into Mon, from different languages, including their written
forms.
Page 2 of 20 Monization
J (a) - ဇ / ဇ်
Jh (a) - ဇျ / ၛ်
N (ia) - ဉ / ် (ည / ည်)
T (a) - တ / တ် (ဋ / ဋ်)
Th (a) - ထ / ထ် (ဌ / ဌ်)
D (a) - ဒ / ဒ် (တ / တ်)
Dh (a) - ဓ / ဓ် (ဎ)
Na (a) - န / န် (ဏ / ဏ်)
P (a) - ပ / ပ်
Ph (a) - ဖ / ဖ်
B (a) - ဗ / ဗ် (ပ / ပ်)
Bh (a) - ဘ / ဘ်
M (a) - မ / မ်
Y (a) - ယ / ယျ (အာဲ/အိ/အု)
R (a) - ရ / ရ်
L (a) - လ / လ် (ဠ / ဠ်)
W (a) - ဝ / ဝ်
S (a) - သ / သ်
H (a) - ဟ / ဟ်
A (a) - _ (သီးြခားသေကတမရှိ ။ ဥပမာ။ ။ က၊ ခ၊ ဂ၊ ဃ။) -- ာ / -- ါ
- _ (there is no separate character for vowel “a”, e.g. k, kh, g, gh
but two for vowel “aa”, each used for different consonants.)
C (a) -သ/က/ခ
Ch (a) -ခ
E - ဨ / ေအ
Ee - အု
F (a) -ဖ
I - ဣ / အိ / အု / အာဲ
O - ဩ / ေအာ / အိုဝ် / အဝ်
Q (u) - ကွ
U - ဥ / အု
Uu / Oo - ဥ / အူ
V (a) -ဝ/ဗ
X (a) - _ ကသ / သ
Z (a) -ဇ/သ
Sh (a) - သှျ
Si / Sy (a) - သျ

Aa - အာ
Ae - ေအ / ေအဝ်
Ai/Ay - အာဲ / အု
Ao - ဩ / ေအာ
Au/Aw - ဩ / အဝ်
Ea - ေအယာ
Page 3 of 20 Monization
Ee - အဳ
Ei - အိ / ေအ
Eo - ေအေယာ
Eu - ေအယူ
Ia / Ya - အိယာ
Ie - အာဲေအ
Ii - အဳ
Io - အိေယာ
Iu - အာဲအူ
Oa - ဩအ / အဲ
Oe - အိုဝ်
Oi - ဩအိ / အဝ်အိ
Oo - ဥ / အူ
Ou - ေအာ
Ua - ဥအ / အဲ
Ue - အုေအ
Ui - အုဲ
Uo - အုအိုဝ်
Uu - ဥ / အူ

သတိ ပရန်
U - အာ (ဥပမာ။ ။ fur: ဖာရ်)
O - အာ (ဥပမာ။ ။ London: လာန်ဒါန်)
Notice: U is pronounced /e: / in fur but no equivalent sound in Mon so we simply use vowel “aa” for /e: /
sound. The same thing: o is sometimes pronounced as /uh/ as found in London and in Mon vowel “aa”
is used to refer the sound because of the lack of /uh/ sound in Mon.

(A.2) English Letters အဂလိပ်အကရာများ

အဂလိပ်အကရာ ၂၆ လုံး မွန်မ ပြခင်း

26 English letters Monization

A /ei, ey/ - ေအ
B /bee/ - ဗဳ
C /see/ - သဳ
D /dee/ - ဒဳ
E /ee/ - အဳ
F /ef/ - ေအဖ် / အာဖ်
G /jee/ - ဇဳ / ဂျဳ
H /eich, eych/ - ေအဆ် > but in reality, /eychya/ - ေအခ်ျ
Page 4 of 20 Monization
I /aii/ - အာဲ †

J /jei/ - ေဇ / ေဂျ §
K /kei/ - ေက
L /el/ - ေအလ် / အာလ်

M /am/ - အာမ် **
N /an/ - အာန်

O /ao/ - အိုဝ် / အဝ် ††

P /pee/ - ပဳ
Q /kyoo/ - ကျ
R /ar/ - အာရ်
S /es/ - ေအသ် / အာသ်
T /tee/ - တဳ
U /yoo/ - ယူ
V /vee/ - ဝဳ / ဗဳ
W /dubal yoo/ - ဒဗာလ်ယူ
X /eks/ - ေအက်သ် / အက်သ်

Y /waii/ - ဝဲါ §§

†
ဗမာေတွေရးသလို “အိုင”် လို လိုက်ေရးတာမသင့်ေတာ်ပါ။ အသံဖွဲ စည်းပုံပိုင်းကပဲ ကည့် ကည့်၊
အေရးအသားပိုင်းကပဲ ကည့် ကည့် မသင့်ေတာ်ပါ။
From any point of view especially from the phonological and morphological, it is supposed to be not suitable to use
“auing” in Mon for the “ai (I)” sound found in English, though it has been used by the Burmese from the very start.

§
“ေဂျ” အသုံးများပါတယ်။ ေဇ နဲ ေဂျ အသံမကွာ ကလို ၊အေရးအသားကို ဦးစားေပး ဆုံးြဖတ်သင့်လို “ေဇ” ကို
ေရွးချယ်လိုက်တာပါ။
“Gye” is more popular but we, here, choose “je” because they both are not different from each other in sound. In
addition, both Mon “j” and English “j” are single consonants whereas Mon “gy” is a combination to refer the sound
of single consonant “j” found in English.

**
“ေအမ်” ေရးသားမမျ းရှိပါတယ်။ “အမ်” ေရးသားမမျ းလည်းရှိပါတယ်။ အသံသေဘာ၊ စာလုံးဖွဲ စည်းပုံသေဘာအရ
“အာမ်” က အသင့်ေတာ်ဆုံး ြဖစ်ပါတယ်။
Some prefer “Em”; some “am”. The latter is the better but when it comes to pronunciation, both of them are not
really good to refer the English “M” /am/ sound for Mon. All the best is “aam”.

††
အေြခခံမွန်စာ ှေထာင့်ကဆိုရင် “အဝ်” ကအမှန်ပါ။ ဒါေပမဲ့ မျက်ေမှာက်ေခတ်မွနစ
် ာေပအသုံး ပသူေတွက
မျ းြခားစကားလုံးေတွကို မွန်မ ပရာမှာ “အဝ်” ကို Aw (ဗမာလို “ေအာ”) အသံအတွက်ကိုယ်စား ပသုံး ကပါတယ်။ ဥပမာ။ ။
ေဇာ်ဂျီ (ဗမာ) > ြဇဝ်ဂျဳ / ြဇဝ်ဇဳ (မွန်)။
Basically, “aw”, which really sounds like “oh” in Mon, is correct but, nowadays, most Mon language users use it to
refer “aw” sound as in “law” when they try to loan foreign words for Mon. For example, Australia is often spelt
“Awstrelya” and Burmese “Zaw Gyi” is spelled “Zraw Gyi” in Mon though they can be pronounced “Ostrelya” and
“Zo Gyi”, as well.

§§
“I /aii/ - အာဲ” ဥပမာကို ကည့်ပါ။
Page 5 of 20 Monization
Z /zek, zee/ - ေသက် / သက် / သဳ (ေဇက် / ဇက် / ဇဳ) (ေြဇက် / ြဇက် / ြဇဳ) ***

(A.3) အေရအတွက် Numbers

အေရအတွက် မွန်မ ပြခင်း

Numbers Monization

One /wun/ - ဝါန်

Two /too/ - တူး
Three /three/ - ထရဳ / သရဳ
Four /fawr/ - ဖဝ်ရ်
Five /faiv/ - ဖာဲဗ်
Six /siks/ - သိကသ် / ေသကသ်
Seven /seven/ - ေသေဝန် / ေသဝ်ေဝန်
Eight /eit/ - ေအထ် / ေအတ်
Nine /nain/ - နာဲန် (နာင်န်)
Ten /ten/ - ေတန် (တာန်)

See the example for “I /aii/ - aai”.

***
ဆုံးြဖတ်ရအခက်ဆုံးက “Z” ဆိုတဲ့အသံပါ။ အလွယ်တကူ “ြဇ” လို အသံဖလှယ် ိုင်ေပမဲ့ ဒီ “ြဇ” ဆိုတဲ့စာလုံးက “ဇျ” လို
မူလဗျည်း တစ်လုံးမဟုတ်ပါ။ ဇ နဲ ယှ ်ဗျည်း ရ (သေကတအားြဖင့် “” ) ေပါင်းစပ်ထားတဲ့ ေပါင်းစပ်ဗျည်း
တစ်လုံးသာြဖစ်ပါတယ် (မွန်စာေပအေရးအသားသမိုင်းကို ေလ့လာရန်)။ ြပဿနာက အဂလိပ် “Z” က
သီးြခားဗျည်းတစ်လုံးြဖစ် ပီးေတာ့ မွန် “ြဇ” က ေပါင်းစပ်ဗျည်းတစ်လုံးြဖစ်ေနတာပါ။ ေပ လွင်ေအာင်ထပ် ေြပာရရင်
မျက်ေမှာက်ေခတ်မွန်စာေပမှာ “သ” နဲ “ဩ” က အသံတူပါတယ်။ သ က သီးြခားဗျည်း၊ ဩ က ြဇ လိုပဲ သ နဲ ယှ ်ဗျည်း ရ တို
ေပါင်းစပ်ထားတဲ့ ေပါင်းစပ်ဗျည်း ြဖစ်ပါတယ်။ ဥပမာ။ ။ သဳရိ = ဩဳ။ ဒီလို သ နဲ ဩ အသံတူ ကေပမဲ့
လူမျ းြခားဘာသာစကားတစ်ခုကေန ဒီအသံနဲ တူတဲ့ စကားလုံတစ်ခုကို ေမွးစားေတာ့မယ်လို ဆုံးြဖတ် ကတဲ့အခါ “သ” ကိုပဲ
ေရွးချယ် ကတာကို ေတွ ရပါတယ်။ ဥပမာ။ ။ ဒဳမဝ်ကေရသဳ (Democracy အတွက)် ၊ ဗဳဗဳသဳ (BBC အတွက)် ၊ သက်ေလာန်
(သက်လွန် (ဗမာ) အတွက)် ၊ သင်ကေပါဝ် (Singapore အတွက)် စသြဖင့်။ မွန်မှာ Z နဲ အသံတူတဲ့ သီးြခားဗျည်းမရှိပါဘူး။
ဒါေ ကာင့် Z အသံနဲ အနီးစပ်ဆုံးတူညီတဲ့ သ အြပင် ဇ (ဗမာသံနဲ ရွတ်ဆိုရန်) နဲ ြဇ တို ကိုလည်း ြဖစ် ိုင်ေချစကားလုံးေတွ
အြဖစ် ေရွးချယ်ထားရတာပါ။
“Z” is nothing but headache for Mons to refer the sound itself from English or any other languages that have this
sound. You know why? Of course, we can use “jr”, which is pronounced simply “z” in reading rule, but the problem
is the letter is not a single one like “jh” - in Mon “jh” is regarded as a single consonant not a combination. Unlike
“jh”, “jr” is a combination, of j and r (medial r). (Explore the history of Mon writing.) So it is needless to say English
“z” is different than Mon “jr” even though they sound the same: z is a single letter but jr not. We have got a good
example; of sa against sra. They both sound the same as /sa/. Sa is a single letter; sra is a combination like “jra”,
which is combined with “s” and “r (medial r)”. It can be found in Sanskrit and Pali loans, e.g., Siri (Pali), Sri
(Sanskrit), and Sri (Mon: pronounced just as “s”.) As said before, “s” and “sr” sound the same but when we borrow
the foreign words in which “s-sound” includes, then “sr” has never been chosen to refer the sound – though we
don’t know why. See these examples: Dimawkaresi (for Democracy), Bi Bi Si (for BBC), Sak Lon (for Burmes Thak
Lwan), Sangkapow (for Singapore), etc. To conclude, there is no single consonant in Mon writing that can refer
English “z”. So apart form “s”, which is supposed to be the best choice, we also choose j (here pronounced it as a
Burmese “z”) and jr as optional ones.
Page 6 of 20 Monization
(A.4) ေခတ်အဆက်ဆက်မွန်မ ပခဲ့မများ Monization on a Timeline

A.4.1. အတိတ် in the past

ဆက်လက်ေလ့လာရန် To be continued exploring.

A.4.2. ပစ ပန် in the present time

ဆက်လက်ေလ့လာရန် To be continued exploring.

A.4.3. အနာဂတ် in the future

ဆက်လက်ေလ့လာရန် To be continued exploring.

(A.5) လက်ေတွ အသုံးချမအပိုင်း Application

ဥပမာစကားလုံးများ Example words

A.5.1. အဂလိပ်အကရာများ (အတိုေကာက်စာလုံးများ) ကို မွန်မ ပြခင်း

Monization English Letters (Abbreviations)

A
ABC: ေအဗဳသဳ
ABSDF: ေအဗဳေအသ်ဒေ
ဳ အဖ်

AIDS: ဳ အသ် / အိဒ်သ်†††

ေအအာဲဒေ
ASL: ေအ-ေအသ်-အာလ်

B Ed: ဗဳအဳဒဳ §§§

C
CD: သဳဒဳ
CO2: သဳအိုဝ်တူး
CRPP: သဳအာရ်ပဳပဳ

†††
“ယဲအိတ”် (အိတ် ကို ဒဴတိတ် မှာပါတဲ့ တိတ် လိုအသံထွက်ရန်) လို လည်း ေြပာတဲ့သူေတွရှိပါတယ်။ “ေအအာဲဒေ
ဳ အသ်”
ကေတာ့ ြမန်မာအေခ ေအအိုင်ဒီအက်စ်ကို လိုက်ေခ ကတာ ြဖစ် ိုင်ပါတယ်။ ယဲအိတ် ဆိုတာကို AIDS
စကားလုံးဖွဲ စည်းပုံအရ “ယဲအိဒ်သ”် လို ေရးသား ကရင် ပိုမိုသင့်ေတာ်မှာပါ။ ယဲ ဆိုတာ ေရာဂါ (ဗမာ) ဆိုတဲ့အဓိပါယ်အတွက်
မွန်စကားလုံးပါ။
Some call it “yuar ét” (yuar here means disease.) In writing, it has been spelled “yai it”. Some call it as what
Burmese call /ei ai dee és/. To make it better, we should base on the original written form which reads AIDS /eidz/
so in Mon it should be “yuar ét” but written “yai aids”.

§§§
ြမန်မာအေခ ဘီအီးဒီ ကို မွန်ေတွလိုက်ေခ တာြဖစ် ိုင်ပါတယ်။
Burmese call B Ed as /bee ee dee/; Mons follow suit to call the same.
Page 7 of 20 Monization

D
DVB: ဒဳဝဳဗဳ
DVD: ဒဳဝဳဒဳ

F
FAQ: အာဖ်ေအကျ
FYI: အာဖ်ဝဲါအာဲ (For Your Information)

H
H2O: ေအဆ်တူအိုဝ်
HFD: ေအဆ်အာဖ်ဒဳ (Hongsawatoi Fallen Day)

I
IOU အာဲအိုဝ်ယူ
IPA: အာဲပေ
ဳ အ

K
KNU: ေကအာန်ယူ

M
MAU: အာမ်ေအယူ
MJA: အာမ်ေဇေအ / အာမ်ေဂျေအ
MND: အာမ်အာန်ဒဳ (Mon National Day)
M Sc: အာမ်ေအဿဳ
MWO: အာမ်ဒဗာလ်ယူအိုဝ်
MYPO: အာမ်ဝဲါပဳအိုဝ် / မာဲပိုဝ်

N
NCGUB: အာန်သဳဂျဳယူဗဳ
NCUB: အာန်သဳယူဗဳ
NCUM: အာန်သယ
ဳ ူအာမ်
NGO: အာန်ဇဳအိုဝ် / အာန်ဂျဳအိုဝ်
NLD: အာန်အာလ်ဒဳ
NMSP: အာန်အာမ်ေအသ်ပဳ

O
O2: အိုဝ်တူ
O3: အိုဝ်ထရဳ/ အိုဝ်သရဳ
OMCC: အိုဝ်အာမ်သဳသဳ

P
Ph D: ပဳေအဆ်ဒဳ
PPP: ပဳပဳပဳ
Page 8 of 20 Monization
PTT: ပဳတဳတဳ

R
RFA: အာရ်ေအဖ်ေအ
T
TTC: တဳတဳသဳ

U
UAE: ယူေအအဳ
UK: ယူေက
UN: ယူအာန်
USA: ယူေအသ်ေအ

V
VOA: ဝဳအိုဝ်ေအ

A.5.2. မာဂဓ (ပါဠိ) မှ From Magadha (Pali):

က
ကထိန ကထိန် > ကထိုန်
ကုသလ ကုသိုလ် > ကုသဵု
ေကာဋိ ေကာဋ် > ကိုဋ်
ကပ ကပ်
ကမ ကမ် > ကံ
ကုလ ကလာ > ခလာ > ဂလာ
ကုလ ကု > ကူ > ဂကူ

ဂ
ဂုဟ ဂူ
ဂုဏ ဂုန် > ဂုဏ်

စ
စရိတ စရိတ် > စ ိုတ်
ေစတိယ ေစတိ > ေစတဳ
စက စက်
စိတ စိတ် > စိုတ်

ဇ
ဇာတက ဇာတ်၊ ဇာတိ

ဌ
ဌာန ဌာန်
Page 9 of 20 Monization
တ
တတဳယ တတိယ
တိရစ ာန တိရစ ာန်
တုရိယာ တူရိယာ
တကသဳလာ တကသိုလ် > တကသုဵ

ဒ
ဒါန ဒါန်
ဒါယကာ ဒကာ
ဒုတဳယ ဒုတိယ
ဒုသန ဒုသ် > ဒုဟ်
ေဒဝတာ ေဒဝတဴ
ဒဏ ဒဏ်
ဒုက ဒုက် > ဒုိက် > ဒဒိုက်
ဒုစရိတ ဒုစ ိုတ်

ဓ
ဓာတု ဓာတ်

န
နယ နယ် > နဲ
နာယက နာယ် > နာဲ
နာဂ နာဂ် > နာ်
နိဂမ နိဂမ် > နိဂိုမ် > နိဂီု
နိဒါန နိဒါန်
နိဗာန နိဗာန်
နိမိတ နိမိတ်
နိဿယ နိဿယ် > နိဿဲ

ပ
ြပာသဒ ြပသာဒ်
ပိဋက ပိဋကတ်
ပုထုဇန ပုထုဇန်
ပူဇာ ပူဇဴ
ပုဂလ ပုဂလ် > ပူဂိုလ် > ပူဂဵု
ပစ ပ ပစ ပန်
ပစယ ပစယ် > ပစဲ
ပ ာန ပ ာန်
ပဏိတ ပဏိတ်
ပလက ပလင်
ပါဌ ပါဌ်
ပါဒ ပါဒ် > ပိုဒ်
Page 10 of 20 Monization
ဖ
ဖလ ဖလ် > ဖိုလ် > ဖဵု

ဗ
ဗလ ဗလ် > ဗိုလ်

ဘ
ဘယ ဘယ် > ဘဲ
ဘုမိ ဘုမ် > ဘုံ

မ
မကရ မကရ်၊ မကန်
မကုဋ မကုဋ် > မကိုဋ်
မ ုဿ မ ုသ် > မနိသ် > မနိဟ် > မၞိဟ်
မနိက မနိက် > မၞိက်
မဟာေထရ မဟာေထရ်၊ မှာေထ
မုခဝါရ မုခ် > မုက်၊ မုကဝါ၊ မုခ်
ေမထုန ေမထုန်
မဂဂ မဂင်
မိတ မိတ်

ယ
ယာန ယန်
ယုဂ ယုဂ ိ ုရ်

ရ
ရာဇဝံသ ရာဇဝင်
ရတနာ ရတ်
ူပါ ုပ်
ရသ ရသ်သ > ရဟ်သာ၊ ရှ်သာ

လ
လာဘ လာဘ်
ေလာက ေလာက် > လိုက်

ဝ
ဝိညာဏ ဝိညာဏ်
ဝိနယ ဝိနယ် > ဝနဲ
ဝိရိယ ဝဳရိယ > ဝဳ၊ လွဳ
ေဝဒ ေဗဒ
ေဝဒဂ ေဗဒင် (ဗမာ / Burmese)
ဝတ ဝတ်
ေဝဿ ရာ ေဝဿ ရ်၊ ေဝဿ ဝ်
Page 11 of 20 Monization
သ
သဘာဝ သဘဴ၊ သေဘာ
သဘာယ သဘင်
သဟာယ သဟာယ် > သဟာဲ
သာသန သာသနာ
သိဟဠ သိဃုဠ် > သိင်ဃဵု
သုခ သုခ် > သိုခ်၊ သိုက် : တသုခ် > တသိုခ်၊ တသိုက်
သံသာရ သံသာ
သံေခပ သံေခပ် > သံခိပ်
သဃ သင်
သတ သတ်
ေသ ေသ ဳ

ဟ
ေဟတု ေဟတ် > ဟိုတ်
ေဟာေရာ ဟူရာ
ဟံသ ဟံသာ

အ
အတဳက အတိက်
အနာဂတ အနာဂတ်
အ ုဘာဝ အ ုဘဴ
အပါယ အပါယ် > အပဲါ
အဘိေသက အဘိသိက်
အလကာရ အလကာ၊ လကာ
အသေချယျ အသဃုယ် > အသင်ဃဵု
အာကာသ အကာသ် > အကး
အာကာသ အကာသ
အာယုကပ အာယုက် > အယုက်
အာရမဏ အာရမ် > အာ ိုမ် > အာ ုီ၊ အ ုီ
ဥပစာရ ဥပစာ
ဥပေဒသ ဥပေဒ
ဥပမာန ဥပမာ
ဥယျန ဥဒျာန်
ဥေယျာဇန ဥေယျာဇန်
ဨကရာဇ ဨကရာဇ်၊ ဨကရာတ်
ဨက ဨကန်
အ ရာယ အ ရာယ် > အ ရာဲ
ဣ ဣန် > အိန်
Page 12 of 20 Monization
A.5.3. သသက ိုက် (သကတ) မှ From Sanskrit:

ဂ
ြဂဟ ြဂဟ > ဂိဟ်

ဓ
ဓမႝ ဓရ်

ပ
ပုဏျ ပုဏ် > ပုန် > ပိုန်

ရ
ရာ ပ ရာ > ရး

ဝ
ဝျာေဒဂ ဗျာေဒသ် > ပျးဒိုဟ်
ဝါယဝျ ဗာယဗ် > ဗာယပ်

သ
သုပဏႝ သုပရ် > သပရ် > သပဝ်
သ ကာ ိ သ ကာန်
သွဂႝ သွရ် > သွဝ်

အ
အမာတျာ အမာတ်
အာစာရယ အာစာ > အစာ

ၐ
ၐလျ သလ် > (အစာ) သဝ်
ြၐဳ သဳ

A.5.4. ဗမာ (ြမန်မာ) စကား မှ From Burmese:

က
ကိုယ်တိုင် ကိုယ်ေဒင်

ခ
ချစ်ဦး ေချတ်ဥ

င
ေငွသိမ်း င ု သိင်
Page 13 of 20 Monization
တ
တိုက် ိုက် တိုက် ိုက်
ေတာင်မှ ေတာင်မှ
တင်လှ ေတန်လှ

ထ
ထွန်းေဝ ေထာန်ဝုဵ

ဒ
ဒီမိုကေရစီ ဒဳမဵုကေရသဳ / ဒဳမဵုကေရြဇဳ၊ ဒဳမဝ်ကေရသဳ / ဒဳမဝ်ကေရြဇဳ
ေဒ ေအာင်ဆန်းစု ကည် ဒဝ်အံင်သာန်သုကျဳ
ေဒါက်တာ ဒံက်တာ
ဒိန်းမက် ဒိန်မက်

န
ေနာ်ေဝ နဝ်ေဝ
ွယ်စိုး နဲသဵု

ပ
ပါဘူး ပါပုဟ်

မ
မေလးရှား မေလဝ်ယှာ
ြမန်မာ မျာန်မာ
ေမာင်တိုး မိုင်တဝ်

လ
လှေအာင် လှအံင်

သ
သက်လွင် သက်ေလာန်
သန်းေရ တာန်ယဲ ိ
သိန်းဟန် တိင်ဟာန်

အ
ဩစေ တလျ အဝ်သေ တလျ
ေအာင်ေဇယျ အံင်ေဇယျ
ေအာင်မိုး အံင်မဵု
ေအာင်သာယာ အံင်သာယာ၊ အံင်သာယျာ
Page 14 of 20 Monization
A.5.5. အဂလိပ် မှ (ေရာမအကရာများမှ၊ ေရာမအကရာဖလှယ်ထားတဲ့ ဘယ်ဘာသာစကားမှမဆိ)ု
From English or any languages using Roman alphabets for their writings or being
Romanized:

A
America: အေမရိက American: အေမရိကာန်
Arctic: အာရ်က်တိက် > Artic: အာရ်တိက် > A tic: အာတိက်
Arab: အာရာဗ်
Arabic > Arabi: အာရာဗဳ / အာရဗဳ
Asia > Asya: အာသျ > Ayha: အာယှ
Atlantic > Attalantic: အာတလာန်တိက်
Australia > Awstrelya: အဝ်သေ တလျ > Austrelya: ဩသေ တလျ

B
Bomb > Bom: ဗမ်
British > Britishya: ဗိတိသှျ Britain > Britin: ဗိတိန်

C
Calcium > Kalsiyum: ကာလ်သယ
ဳ ာမ် > Kewlsiyum: ေကဝ်လသ
် ယ
ဳ ာမ်
Calorie > Kalori: ကာေလာရဳ/ ကာလိုဝရ
် ဳ > Kewlori: ေကဝ်လိုဝရ
် ဳ
Cambodia: ကေမာဒိယာ
Canada: ခါနာဒါ / ခါဏာဒါ > Caneda: ကေနဒါ (Burmese word for Canada) > Caneta: ကေနတာ
Cholesterol > Kholestrol: ခိုဝ်ေလသ်တေရာလ် > Kolestrol: ကိုဝ်ေလသ်တေရာလ်
Christian > Christyan: ခရိသတ
် ်ယာန် > Chrityan: ခေရတ်ယာန် > Chrityhan: ခေရတ်ယှာန်
ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်ေတွအတွက် အသုံးများတဲ့ မွန်စကားလုံးက ထူးြခားပါတယ်။ /စပရစ်/ တဲ့။
အဂလိပ်စကားလုံး Spirit ကလာတယ်လို ဒီစာတမ်းက ယူဆပါတယ်။
The common Mon word for Christian is “sprit”, which is considered to originate its root form
English word “spirit”.

Colombia > Colambiya: ေကာလာမဳယာ / ကိုဝ်လာမဳယာ

Communist > Kommyunist: ေကာမ်မျ နိသ်တ် > Kommyunest: ေကာမ်မျ ေနသ်တ်
Conservative > Konservativ: ေကာန်ေသရ်ေဗတိဗ် > Konsavativ: ေကာန်သာေဗတိဗ် > Konsavatev:
ေကာန်သာေဗေတဗ်

D
Dollar: ေဒါလာရ် > Dolla: ေဒါလ်လာ > Dawlla: ဒဝ်လ်လာ > Dawla: ဒဝ်လာ (ဒဝ်ဠာ)
Dong: ေဒါင် / ဒံင်

E
England > Angland: အဂလာန်ဒ် > Anglan: အဂလာန် > Englan: ေအဂလာန်
English / Anglois > Anglik: အဂလိက် > Englik: ေအဂလိက် > Englik: ေအန်ဂလိက်

F
Page 15 of 20 Monization
Fax: ဖက်သ်

G
Global: ဂေလာဗာလ်
Gram: ဂရာမ်

H
Harry Potter: ဟာရ်ရဳ ေပါေတရ် > Hary Pota: ဟာရဳ ေပါတာ
HTML: ဟ.တ.မ.လ. / ဟ-တ-မ-လ / ေအဆ်ဒအ
ဳ ာမ်အာလ်

I
India > Indiya: အိ ိယ / ဣ ိယ (အိ ိယျ ကေတာ့ မသင့်ေတာ်ပါ / Indiyya is not suitable)
Indonesia > Indoneesya: အိေ ာနဳသျာ > Indoneeshya: အိေ ာနဳသှျာ > Endawneeyha: ေအန်ဒဝ်နဳယှာ
Ireland > Iyareland > Iyarland: အာဲယာရ်လာန်ဒ် > အိုင်ယာလန် / Auingyalan (ဗမာ / Burmese):
အိုင်ယာလာန်

J
Japan > Gyapan: ဂျပါန်
Jeans > Jens: ေဇန်သ် > Gyens: ေဂျန်သ် > Gyen: ေဂျန်
ဗမာစကား ဂျင်းမှတစ်ဆင့် ေမွးစားထားတယ်လို ယူဆရ / supposed to be adopted from Burmese
loan word (from English Jeans) Gyen.

Jesus Christ > Yeyhu Chrit: ေယယခေရတ်

ေယသ ခေရသ်တ် / Yeshyu Christ or ေယသ ခေရတ် / Yeshyu Chrit is better we think.

John > Yohan: ေယာဟာန်

မွန်ဘာသာခရစ်ယာန်သမာကျမ်းစာမှာေတွ ရေလ့ရှိ / found in Christian Holy Bible in Mon.

June > Jun: ဇုန် > Gyun: ဂျ န် > Jon: ေဇာန် > Gyon: ေဂျာန်

K
Kawaii: ကဝဲါ
Khmer > Khma: ခမာ
Kilo Hertz > Kilo Hets: ကဳေလာ ေဟတ်သ် > Kilo Hats: ကဳေလာဟာတ်သ် > Kilo Hag: ကဳေလာဟာဂ်*
*No. 129, May 2010. “Guiding Star Independent Mon Newspaper”, p. 12; column 1.

Kim Jong-il: ကိမ်ဇံင်အဳလ်

Kim Jong-un: ကိမ်ဇံငအ
် ုန်
Korea > Koreya: ကိုဝ်ေရယာ > Koreeya: ကိုဝရ
် ယ
ဳ ာ

L
Latin: လာတိန်
Latino: လာတဳေနာ
Page 16 of 20 Monization
Liberal Democrat > Libbral Dimokrat: လိဗ်ဗရာလ် ဒဳမိုဝ်ကရာတ် > Lebbral Dimokrat: ေလဗ်ဗရာလ်
ဒဳမိုဝ်ကရာတ်

M
Malaysia > Malesya: မေလသျာ > Maleshya: မေလသှျာ > Maleyha: မေလယှာ > Malewyha: မေလဝ်ယှာ
Microsoft: မိုက်ခေရာေသာဖ်ထ်
Mongolia > Mongoliya: ေမာန်ေဂါလိယာ > Mangoliya: မန်ေဂါလိယာ
Moscow > Mosakow: မဝ်သကိုဝ်

N
NATO > Neto: ေနတိုဝ်
New York > Nayoo York: နယူေယာကႝ / နယူေယာရ်က် > Nayoo Yok: နယူေယာ် / နယူယံက်
New Zealand > Nyu Zeelan > နယူးဇီလန် (ဗမာ): နယြဇဳလာန် > Nyu Zeeland: နယူဇဳလာန်ဒ် /
နယူသလ
ဳ ာန်ဒ်
Nobel: ေနာေဗလ် / ိုဝ်ေဗလ်

O
Offline > Ofline: ေအာဖ်လာဲန်
Online: ေအာန်လာဲန် (???)
Ozone > Ozon: အိုဝ်ေသာန် / အိုဝ်ေဇာန်

P
Pacific > Pasifik: ပသိဖိက်
Pallava: ပလဝ
Protein > Protin: ပ ိုဝ်တိန်

R
Rupee: ူပဳ
Russia > Russya: ုဿျာ > Rusya: ုသျာ

S
Saké > Sake: သာေက
Sangkhlaburi > Sangkhlapuri: သခလပူရဳ
Sara: သာရာ
Siam > Syam: သျာမ်
Siam/Thai အတွက် မွန်စာလုံးက “ေသံ” ြဖစ်ပါတယ် / Mon word for Siam/Thai is “Sem”.

Singapore > Singapor: သိဂေပါရ် > Sengkapow: ေသကာေပါဝ် > Sangapow: သကာေပါဝ်
Sodium > Sodiyum: သိုဝဒ
် ယ
ဳ ာမ်

T
Thailand: ထာဲလာန်ဒ်
Tom Yum: ေတာမ်ယာံ (ထိုင်းစကားလုံး ตมยํา မှ / from Thai ตมยํา)
Page 17 of 20 Monization

U
Urdu > Uradu: အူရဒူ / ဥ ရဒူ

V
Vietnam: ဗဳေယတ်နာမ် / ဝဳေယတ်နာမ်
Vitamin: ဗဳတာမိန် / ဝဳတာမိန် > Vitamen: ဗဳတာေမန်

W
Washington DC > Washyington DC: ဝါသှျိင်တာန် ဒဳသဳ (“သှျဳ-င်’’ ဟုဖတ်ရန်) > Wayhenton DC: ဝါေယှန်တာန်
ဒဳသဳ

Y
Yen: ေယန် > Yan: ယာန်
Yuan > Ywan: ယွာန်

Z
Zimbabwe: သိမ်ဗေဗွ / ဇိမ်ဗေဗွ / ဇိမ်ဗေဗွ > Zimpabwe: သိမ်ပါေဗွ > Zempabwe: ေသမ်ပါေဗွ
Page 18 of 20 Monization
(A.6) ထူးြခားချက်များ What is strange?

မွန်အများစုက Ya (ဗမာလို “ယ”) သံအတွက် ယျ ကိုအသုံး ပဖို ပို ှစ်သက် ကပါတယ်။ ပါဠိ နဲ ြမန်မာစာမှာ ယျ က
ဿ၊ တို လို ဗျည်း ၂ လုံးကို တစ်လုံးတည်းြဖစ်ေအာင် ေရးထားတဲ့ ပါဌ်ဆင့်ြဖစ်ပါတယ်။ ယျ ကို အကျယ်ြဖန် ရင်
ယ + ယ ြဖစ်ပါတယ်။ ပထမ ယ က သူ ေရှ ကစာလုံးအတွက် အသတ်ြဖစ် ပီးေတာ့ ေနာက် ယ က
သီးြခားဗျည်းတစ်လုံးြဖစ်ပါတယ်။ ဥပမာ။ ။ ေယဘုယျ (ြမန်မာစာပညာရှင်ေတွက ေယဘုန်ယ လို
အသံထွက်ဖို အ ကံေပး ကေပမယ့် လူအများစု (ဗမာလူမျ းအပါအဝင်) ကေတာ့ ေယဘူယ လို ထွက် ကပါတယ်။)
စိတ်ဝင်စားစရာေကာင်းတဲ့ တြခားဗမာစကားလုံးေတွကေတာ့ ေအာင်ေဇယျတို လို၊ အေကျာ်ေဇယျတို လို
စကားလုံးေတွပါ။ အစ ်အလာအတိုင်းဆိုရင် ေအာင်ေဇယျကို ေအာင်ေဇန်ယ၊ အေကျာ်ေဇယျကို
အေကျာ်ေဇန်ယ လို ထွက်ရလိမ့်မယ်ထင်တယ်။ ဗျည်းေတွကို သံေလးသံေပါ့ခွဲြခားမရှိတဲ့ မွန်စာမှာေတာ့
အများအားြဖင့် ယ ကို အသံေလးဗျည်း၊ ယျ ကို အသံေပါ့ဗျည်းလို သတ်မှတ် ကပါတယ်။
သံေလးသံေပါ့ခွဲြခားမဟာ မွန်ေတွအေပ အင်မတန် ဩဇာသက်ေရာက်မ ကီးပါတယ်။ အိ ိယ မှာပါတဲ့ ယ ကို
သံေပါ့နဲ ပဲထွက်လို “အိ ိယျ” လို ေပါင်းတာမျ းရှိပါတယ်။ Korea ကို “ကဝ်ရယ
ဳ ျာ”၊ ပါဠိေမွးစားစကားလုံး မာယာ
ကို “မာယျာ” စသြဖင့် တချ ေတွက ေပါင်းတတ် ကပါတယ်။ ဒါဟာ မူလရင်းြမစ်စကားလုံးရဲ့
ဖွဲ စည်းတည်ေဆာက်ပုံကို အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ေြပာင်းလဲေစ ပီး မွန်စကားလုံးဖွဲ စည်းပုံရဲ့
ခွင်းချက်ေတွကိုလည်း သတိမ ပရာကျပါတယ်။ ယ တစ်လုံးတည်းဟာ င၊ ၛ၊ ည၊ န၊ မ၊ ရ၊ လ၊ ဝ တို လိုပဲ
ဒွိဂုဏ်ရှိတဲ့ဗျည်းတစ်ခုပါ။ သံေလးဗျည်းြဖစ် ိုင်သလို၊ သံေပါ့ဗျည်းလည်းြဖစ် ိုင်ပါတယ်။ ဝါဗ (သံေလး)၊ ပ (သံေပါ့)၊
ဗညာ (သံေလး)၊ ညာ (သံေပါ့)၊ နာဍဳ (သံေလး)၊ ေစတနာ (သံေပါ့)၊ ဗၟာ (သံေလး)၊ ေကာန်အမာ (သံေပါ့)၊ ရာဒနာ

(သံေလး)၊ တရာ (သံေပါ့)၊ ဂလာ (သံေလး)၊ ဗာတ်တလာ**** (သံေပါ့)၊ အယူ (သံေလး)၊ မာယာ (သံေပါ့)
တို ကိုေလ့လာ ကည့်ပါ။
Most Mon prefers “yya” to refer the “ya” sound without a deep tone. In Pali and Burmese, “yya” is a
subscript, which makes two letters as one, like “ssa” and “tth”. “Yya” is actually the combination of 2 yas
or doubled “ya”. The come-first “ya” is an Asat (Gachot or Killer) and the second one is a separate
consonant which is fully pronounced. For instance, Yebhuyya /yei boun ya//yei phuun ya/. Burmese
language scholars have suggested to pronounce it like above “yei boun ya” but many people, including
those who speak Burmese alone, prefer “yei boo ya”. So do Mon people: they prefer “yei boo ya” to “yei
phuun ya”. Other reasons are Aongzeyya /aung zei ya/ (or /aung zen ya/???) and Akyozeyya /a chaw
zei ya/ (or /a chaw zen ya/???)
For Mon in which the difference between the consonants with deep tones and those without deep tones
enormously influenced upon its writing, no doubt there are many problems with “yya”. Without any

****
ေသတာလို အဓိပါယ်ရတဲ့ “တလာ” ကို ေခတ်မွန်မှာ “ကဠာ” လို အသုံးများပါတယ်။ “ကဠာ” ဆိုတာ
ေဒသအသံထွက်တစ်ခုြဖစ်ပါတယ်။ တစ်ချ က “အဠာ” လို ထွက်ပါတယ်။ မွန်မှာ ေဒသအသံေတွက အများ ကီးရှိပါတယ်။
မွန်အေရးဘာသာစကားကို စံစာေပအြဖစ်သတ်မှတ်ြခင်းကပဲ ေဒသအသံကွဲြပားမေ ကာင့်
စာေပအေရးအသားကွဲြပားမြပဿနာကို ေြဖရှင်း ိုင်မှာပါ။ (ဒါေပမဲ့ မလိုအပ်ဘဲ စာအတိုင်းစကားေြပာဆိုြခင်းမျ းကိုေတာ့
အားမေပးသင့်ပါ။ မွန်စာကို အေြခခံအဆင့်ထက်ပို တတ်ေြမာက်သူအေရအတွက် နဲပါးတဲ့ဒီေခတ် ကီးမှာ
ထိန်းသိမ်းရပိုလွယ်ကူတဲ့၊ ပို ပီးေတာ့လည်း ကျယ်ြပန် မရှိတဲ့ အေြပာဘာသာစကားကို ထိန်းသိမ်းရခက်တဲ့၊
စကားေလာက်လည်း ကျယ်ြပန် မမရှိတဲ့ အေရးဘာသာစကား (ဒီေနရာမှာ အထူးသြဖင့် မွန်စာကိုဆိုလိုတာပါ) က
လိုတာထက်ပိုတဲ့ လမ်းမိုးမေ ကာင့် အဆင့်ြမင့်မွန်စာေပ ေလ့လာလိုစိတ်ကို ေလျာ့နဲေစတာမျ း၊ လုံးလုံး ကီး
ကုန်ခမ်းသွားတာမျ း မြဖစ်ေစသင့်ပါ။) စကားလုံးတစ်လုံးရဲ့ စာလုံးေပါင်းအမှန်ကို သတ်မှတ်ဆုံးြဖတ်တဲ့အခါ
ေဒသအသီးသီးက ထွက်တဲ့အသံထွက်အြပင်၊ ေရှးေခတ်မွန်ေကျာက်စာ၊ ေပစာ ဒါတင်မက ဗမာ၊ ပါဠိ၊ ထိုင်း၊ ခမာ၊
သကတစတဲ့ မွန်စာ၊ မွန်စကားနဲ ကျယ်ကျယ်ြပန် ြပန် ဆက်စပ်ေနတဲ့ ဘာသာစကားေတွနဲ လည်း ညိ ိင်းတိုက်ဆိုင်ဖို
လိုပါလိမ့်မယ်။
Page 19 of 20 Monization
sound reasons, “ya” is said to be a consonant with a deep tone and “yya” a consonant without a deep
tone. What interests me most is, not knowing that “yya” is a combination or a subscript, many people
use it as a single consonant which sounds as “y” in English. Some examples are listed for this problem;
when it is a “ya” sound without a deep tone, India is not spelt “Indiya” any more but “Indiyya”, it also
goes the same with Korea (English) and Maya (Pali) that Mon people spell them in their text as
Kawriyya /ko ree ya/ and Mayya /ma ya/ respectively. This makes the original word forms change to
some degrees in some ways. And it seems likely to leave the exceptions of Mon words formation
system from the process of refreshing old words and making new words. The single “ya” has a dual
power just as “nga, jha, nya, na, ma, ra, la and wa”; they all can be not only consonants with deep tones
but those without any deep tones as well. See these pairs of words: Wé bngé (ng with a deep tone) and
Panga (ng without a deep tone), Banyé (ny with a deep tone) and Nya (ny without a deep tone), Né Di
(n with) and Chetana or Cetana (n without), Bamé (m with) and Kon Ah Ma (m without), Rédané (r with)

and Tra (r without), Galé (l with) and Bat Tala ††††(l without), Ah yéa (y with) and Maya (y without.)

Posted by D.O. Jhaan

ေလ့လာတင်ြပသူ - ဓရ်အံင်ၛာန်

ကိုးကားချက်များ
References:

1. Dho-ong Jhaan, 2009, “Loan Words in Mon”, Sangkhlaburi, www.dhoongjhaan.blogspot.com .

Read at Scribd: http://www.scribd.com/doc/28446539/Loan-Words-in-Mon.
2. May, 2010, “No. 129, Guiding Star Independent Mon Newspaper, p.12; column 1” :
Sangkhalaburi, Human Rights Foundation of Monland (HURFOM).
3. ပါေမာကေဒါက်တာ ိုင်ပန်းလှ၊ - - - -၊ “သုေတသနစာေပများ “ ၊ ေမးစာေပ၊ ရန်ကုန်၊ ြမန်မာ။

††††
In the modern Mon language, both in written and spoken languages, Kala is widely used for the meaning of
box or tin, which is actually Tala in the old Mon. Kala, however, is used in some dialects but not universally. You
may hear some say “Ah la” for the same word. If only the regional tongue is acceptable to use in the standard Mon
language, especially in its writing, then it would be an unavoidable problem for us to solve among the different
dialects. As most Mons claim frequently, to make universally-used Mon written language the standard Mon
language would be the best solution for this problem. (Even though, hopefully, it may solve some problems we are
facing now, we should not encourage our children to speak like a book if it is not really necessary. Only some
people enable to read good Mon because Mon, as a written language, is too difficult to learn and as a result, it has
not been widely used and it is harder and harder to keep the language up. Here, the spoken language seems to
be easier to be made spread. Mon written language should not influence upon its spoken language more than
necessary just to make our new generation to keep on their interest in the language.) When we try to decide which
spelling is the most appropriate for a certain word, we need to go between the sound samples from different
dialects and the writing samples from different stone inscriptions, ink inscriptions, and others. Also, without fail, we
must compare it with the words form the other different languages that have shared the fully or partly same history
with Mon writing for some time. Burmese, Pali, Thai, Khmer and Sanskrit are good examples.
Page 20 of 20 Monization
Detail Info:-

Title: Monization
Created on: March 25, 2010.
Finished on: May 6, 2010, 22:06 PM
Posted by: D.O.Jhaan. Nai.
Languages: Burmese and English.