SPHAERA

IOANNIS DE
SACRO BOSCO
emendata.
& Indice rerum & locorum memonunc
com& farmliarifimis
d Franafco luntlim
&

Qm additionibus in margine
rabilium,

pertis

fchclijs>

recenter

colleflis

Florentino facra Theolo-

gia 'D ociore

Interfcrta etiam funt

Scholia in

Elise

Vineti Santonis egregia

Spliseram.

eandem

jidmnxtmus huic Itbro compendium in Spharam^

per Pienum Valerianum Hellunenfem*,
It Petri Nonij S alacienfis de monftrationem coram, qase in extremo capite de Climatibus Sacrobofcius feribit de inaequali
climatum latitudine, eodem Vineto interprete.

WA I

EXTRA iCT DV

PRIVI*

DV R O Y.

X.EGE

Ar grace& priuilege du Roy,

efl permis aux heritiers

de laques Ionte libraires de Lyon,dimprinieroufaire

imptimer vn

liure intimle

e sacro bosco,

sphaera ioannis

&

augmentc' par maiftre

Fran$ois lun6ttni prpfedeur eii Mathemat/que , Et defendu k
tous Imprimeurs libraires , & autres de ce royaume , dimprimer,ou faireirnprimer,ledit liure auec les corrc&ions
additions dudit lun&ini , ny en vendre ou diftribuer daiures
confentement defdits lontes
ailleurs imprimes, fans le fceu
ter me de fept ans>& compter du iour que la
durant le temps
premiere imprefsio fera paracheute d^mprimer fur les peines
porte'es par le priuilege dbidit Seigneur. Donne' k Paris le**.
corrige

&

&

&

delanuier 1555 .

HVMANISSIMO AC
CLARISSIMO VIRO TH O MAE
aGuadagnis, Belliguardas Do-

mino Francifcus Xun&inus Florentinus

S.

D.

Iu multum que

Thoma

cjue7n

cogitanti

ex tot

quos ftitdiofirum

amphfiimc

ciariffimis viris9

hominum

(ludiis

gnopere faner e deprehendi

cuius auffictis

ma-

eligerem ,

& autoritate hic meus labor tuto m

lucem prodiret y mihi lingularis tua humanitas, fummmnque luerat os homines(ludium in mente venit*

Quum

itaque Philippus Tingus Florentinus

>

vir

pr&ter fiummam animi probitat em > etiam in libris caJligatiffime

excudendis exquifita diligentia 3 landm

hanc(j? haram, ohm multiplici imprefiione contaminatamydecreut(fet excudere jrogauit me vt illam nonfi-

lum emendarem , (uadpnHim integritati refluae*

rem fid illuflrarem etiam quibufdam breuijfimis
notis quibus qua in hoc libello dijficiiia fitnt quaq3
,

leflori

magnum

negotium fkcejferepoffent , omnibus

Aflrommu (ludiofis fitcili negotio mnoteficerent

Hunc vero laborem maiori animi alacritate mihi in.

iunxiy quod has

Afirommicas

infiitutiones

omni ho -

,,

minumgeneri : grammaticis quidem adpoetarum

enarr at tonem -hi floriar umque lechonem:pbilofophis y
ad rerum naturalium indagationem: Medicis , ad
,

morborum , creticorumque dierum cognitionem , na~

y ad juturorum temporum proffctlum

uigantibus

ad terra profpeBum : Imperatoribus y ad

,
miht iaque apparatum y magno vfui futurum intelligerem. Huiufce etiam artu facultatem &vim
pracipuam ac vfam mde colligere licet y quod ingenij
noslri aciem tn dies magis ac magis acuat , mentem
no Uram magis cultam atque elaboratam reddat .
agricolis

belli

Elementorum

enm

qualitates

fle Harum

naturas

coelorum motus , terraf internatia numerat ,

& nobis

noUra certiores fah y c ce lum y vndepr ofBifumus tanquampnfhnum domi ex hoc

cilium admiremur ac fufftciamus jE^-0
^?r<e manibus
meo opere hoc iam capio commodi ,
habeo munufculum y quod naturafaa tua humanitati
iure fafe offerre videtur. Video enim quadam <sv[xTrctScici illud tibi deberi. Hic quidem tota cale Fhum
explicat tfacltep vt natura
,

corporum ratio pertraElatur y tu vero

ingenio es natus

vt

e coelo

multum y

itafeliciffimo

terra

parum

habere videare. Accipe ergo hunc totius jphara

li-

bellum y tanquam mea in te obferuantia te flem

eo

vultu quo omnia qua

tibt

a tuis amdntiffimis

offeruntur , excipere esfahtus . Vale.

Lugduni die
t

>

i $.

6 4*

Iunij y

PRAEFATIO
I

IN

ANNIS DE

s c

SPHAERAM
SACRO

o.

Vm in omnibus artibus profit initio

breuia

qu<edam elementa tradere, ad praeparandos

ftudiofos ad interiorem

dodrinawMaxima

0
profero debetur gratia uiris optimis
eruditifimis , qui harum pulchernmaru difciplinarum>

uidelicet A jhronomu

er Cofmographu tftgcgas nobis

compofuerunt: qui quidem non folum propter ipfarum

artium dignitatem fed magis etiam propter rei difficuU

tatem laudari merentur.Magni enim negotijfuit,magn&

prudentw,extdtatdmq;
ea^quee

maxime

multiplici

rerum copia

eligere

in aditu ac uefibulo profutura ejjent*

hanc ob caufam femper amaui mirifice libellum

I cannis

de Sacro Bofco,qui mihi uidetur elementa in hoc genere

complexus aptifiime:ac plurimum utdiffe in gymnafm

homines dottifimos iudico>qui magno confenfu prcetule
runt hunc libeUumaliis eiufde generis ,er extare in ora*
nibus fcholisCT in omnium manibus uerfari uoluerunt

Vitturus geniu debet habere liberJnquit Martialis , fed

talis genius non cotingit operibus, qualitatis

commedationem. Cumautchic

nullam habet uti*

libellus totfeculis,

in omnibus fcholis in tanta uarietateiudicioru genios ha*

buerit propitiosmeceffe ejl eu rebus optimis refertu effe.

Videmus enimpaucifiwafcripta uetuQateferre, praefer*

timinfcholiSiUbi morofifiime indicari folet.Athic libel*

\m

tus multis iam feculis

maxima cum approbatione &otto+

rumommu legitur Quare er nos curemus eum per ma*

.

nus acceptum a maioribus tradere poftens, er tanquam

opus publicum comunibus ftudijs conferuemus>utinfcho
lis

aditum iuuetubusad pulcherrimas artes, quarum

ele

menta tradit 3 oJIendat.Ndm Ji exifiimainus illarum artiu

cognitionem utile in uita

ejje 5

magnopere nobis hac mo*

numentaconferuanda funt, qua aditum ad eas patefaciuU

Quis eft autem tam ferreus, tam finefenfu ullo, ut non a*
liquando fufpiciens c<xlum,z? pulcherrima in eo lumina
intuens,admiretur tam uarias uices , qu<e motibus conft*
ciutur:nee cupiat quafi ueftigia lUoru motuum,uidelicet

certam rationem diuinitus oftenfam cognofceref Neque

mm

res

cfiet,

aut acie ingenlj humani perfpeftae,

tam

uariee,

tdmque procul pofiU ? aut inquifitx.

niji

Leusfiudia

quor undam fummorum uirorum er excitajfd er pro*

uexiffet itaque cum ducat homines natura ad has artes

humana mente carere iudicadifunt,qui pulchri

prorfus

tudine illarum rerum, cr cognitionis fuauitate nihil affi*

ciuntur

Ac praeclari

h ominibus datos

effe .

blato ait

fi

ftronom itfjaufa ocujgf^

V olebat enim fignificare iure

"omnibus corporibus nihil ff

pulchrius, quam

in

illa coeles

pulchritudinem
ftia lumina > er homines natura ad hanc
fruendam praecipue rapuae mihi quide oculi ipfi cogna*
tionem uel maximam cumfyderibus habere uidetur Vt

enim in mundo

lucet foUita in

homine>que nonnulli pro

pter plurimas fimilimdines /mupov Koa/aov uocauerunt

fua quaedam lumina Melutfyd era condita funtAtaque qui

cognata illa lumina fajtidiunt non confiderant natur&
opi
)Umq ue ob caufam digni erant) quibus erue*

fetum

rentur

<,*

rentttr oculi, cum his ad

hancrem uti nolint,ad qua pr<e*

cipue conditifunt,pr<efertim cumiUa cognitio admoneat

etiam nos% Deo," de immortalitate nojlra.Neq; enim

humanus animus mente aliquam

jieri poteft,quin ftatuat

ejje,qute

regat er gubernet omnia, fi animaduirterit iU

los ratos curfus 3 T leges magnorum orbiu

fidlarum.

Nihil enim tale cafu,aut alia ui ulla, fine mente exifterc

Quare fi A ftronomia confirmat hac

Deo opinionem in animis hominum , Plato nonfclum

aut conflare p&teft.

de

erudite,fed etiam religiose dixiffe indicandus

eft,

Aftfo

nomiecaufa nobis oculos datos effe. Sunt enim certe ob

hac caufam preripui dati , ut ad querenda aliquam Det
notitiam duces effent.proinde ex pbilofdphis foli ifthqui

Aftronomiam afpernati funt , ex profeffo fuerunt

fublata prouidentia, etiam immmortalitatem animo *

rum nofirorumfuftulerunt:qui fi attigiffent hanc dottri*

nam , manifesta Dei ueftigid in natura deprehendijferit,
quibus animaduerfis coatti effient fateri mete aliqua hac
diditam effe,cr gubernari-S ei

rerum uniuerjkatem

&

etiam auftoritatem requirit exfacris literis , que

hecftudia commendet, habet in Geneji tejlimonium gra-

ji quis

uift imum, ubi feriptum eft, Erunt in ftgna,tempora,

dies

CT annos. Quomodo autem conficiet nobisfol annos,nift

obferuato circulo, defcriptisjfatijs atq-, interuallis curfus
ac teporumfQuare cceleftis

illa

uox hortatur nos ad ob-

feruandoscoeleftium corporum motusfQuid commjmo

rare

utilitates publicati qualis futura effet

kominuuita,

temporum rationemifi non

fi non haberemus deferiptam
haberemus in hiftoriaaut rebus gerendis annorum nu

mrumiPlus quam barbaries, imo belluarum uita fuerit,

nudam
* 4

PRAEFATIO.
nudam nojfe antiquitatis ferieMllum temporu ordinem
in pratentibus negotiis cojhtuere pofje . in taiyta infeitia

neq, religio

ulla, neque ciuilisjiatus retineripojfet-Cuttt

er natura nos exufeitet ^hortent diuina oracula

qudquam ille etid natur* fenfusjiuinusquidd afflatus9
(
er quaedam quafi Dei uoxefl) er magnitudo utilitatum

igitur

imitet ad hanc do ftrinam, diligenter eant colereftudiofi

adolefceces debent

Atquin hac re patri* laudibus etiam

tnoueri eos conuenitquia haec doffrina cu aliquot feculis

fine honore iacuiffetniiper in

9

tutadduob fummis

utris >

Germania refloruitrefti*

Purbachio CT Regiomotano*

quoru alter ex N orico^alter ex Francis uicinis ortus ejl>

Heroasjhgulari quadd ui diuinitusad has artes illuftrZdas excitatos t ffejces teftatur ipfa.

Quado enim

tantu lu

meti habuerunt poftqua haec jludia in Aegypto extinftd

>

?
Nam etfi Arabes deferta d Graecis pojjefiione ma
gna ui inuaferut,aded ut has artes in occidente>er E ifpa

funt.

niam ufq-> propagauemtytamen eorum feripta oftedunt9

curiofum natione non tameldboraffe in obferuandis mo*

tibus,quam in diuinaiimibus , quarum adeo cupidi fue*

mutant no contenti ptolemai Afirclogia,qu* pars qu*

damphyfms exijhmaripotejl fortes etiam er alia multa

pr^di&ionim genera ctvajr iohoynrct ^commenti fmt^t
noftniUi contulerunt

omne jludium ad pracipuam do*

ttrin* partem: cbfcunfimos demonftrationes p totemaei

eruerunt er patefecerunt , cr ut
pojteros, tnjiruxerunt nos

tranfmitteretur ars ad

non unius generis commenta

nis Veteres laudant Archytae columbam, er uaria

.

chimedis opera
ille libellus

at longe admirabilius opus eft

>

Ar*

breuis

jheoricarumPurbachij > qui fumma longifi

*
'

PRAEFATIO.
P tolernti complexus,pofitus orbiumfubiicit
Quid dicam de reliquis monumentis, de inte*

fimi operis
oculis .

gra epitome , de tabulis, in quibus, ut abfoluerent artem,

ufum praeceptorum ofienderunt i Rattenus

illi

igitur huius

Nam audiores

dottruue laus penes noflros homines fuit

femina huius doBrina fparferunt per Germaniam

no aliter ac frugum femina Triptolemeus in Grteciadif*

fipaffefcribitur Quare turpifsimum nobis fuit, tam ho&
.

nefiam poffefsiohem optimarum

rem amittere Sedfunt

.

nonnulli Epicurei theologi , qui totum hoc dottrin& ge-

nus irrident, nec foliam prxdiftionibus fidem detrahunt>

fed etiam uituperdt

motuum cognitionem:quos finamus

una cum Epicuro ineptire.Sunt enim eiufmodi , ut magis

opus habeat medicis, quam geometris

Efl enim manife*

ftum infamae genus, afpernari motuum cognitionem, qu&

habet eruditi fimos er firmifiimas rationes,ut maximi
alteram illam pariem diuinatrice omittamus .

Qudquam

mihi neque Picus , neque quifquam alius perfuaferit,fyx

dera nullos habere effettus in demetis,?? in animatium

corponb

, praeter

re natura .

ea nullas frgnificationesin hac inferio *

Nam experientia ojhndit

congreffus urere haec corpora,

fus etiam congreffus

ardentium fidiori

er ficcitates ajferre:rur

humetium fy der u augere humores

Deinde uarte mixta lumina, uarieque temperate qualita

tesy ut in

lios

pharmacis res dijUmillimae aliter temperate a

habet effeftusAdeoq-y rette dixiffe Ariftoteleiudico

cum aityhunc inferiore mundu d fuperiore gubernari,??

fuperiora caufam motus in inferioribus corporibus effet

er addit ratione prudentifiime cogitatam Cum initium

.

motusfit d codo*confequi motum coeli , er reliquis cam

fam

fm

R AEF A-T

motus ejfe.

O.

H*c enim funt eius uerbd, quxadfcribe*

mus , ut meminerint
^dveiynng

adolefcentes

tanquum oraculum:

^T0 ; ro % ^ v iV
peU^S^ Trao-ay aW T WJW/x/y ttv&pvS&Lj ke*3iy
'c

&tv

t)

i*

(ruve^iig tt#;

Ji/yncBOG ^p^7rctcnvyiitCivloj
africtv vc/uli^zqv

.
sicut enim in bis nostris corporibus
uita feti
primus motus, qui in corde exilii, ciet motu in aliis

GrpcoTtiv

mem

bris : ita cum haud dubie motus codi primus

Jit , reliqua
corpora incitat,ut fuos quofdu motus efficiat. Ne<t*
utro
9

quifqud redi infUtut in philcfophia aliter fenfit unqua.

Namcr medici, quifolet in materia potius quam in coelo

rem caufas qutrerejame multa referunt ad fyderu coiu
flitutioncs:ficut ojledit libellus, qui

uipp. affer ibitur, de

aere^quisycr locis. At$ htc non diffentiunt a
Chriftia*

na doftrina:qu< etfi docet nos omnia diuinitus guberna

rijame no tollit naturales artiones acjigniftcationes re *
rum:Jicut in alendis corporibus apparet, quibus et
finita

4 c motu Deus impertit, tamen eafoueri.ac pafei cibo>po

tu& alijs rebus ad uitam.tuendam cdditis iubet. Acpru
dentia digna Chrifliano eji diiudicare,
qutffint commu *
nes ditiones Dei er natur<c,qu
fmt proprice Dei fupra
natura pofiu.Et ut de homine proprie dicamus,
fiepe

mi

hi cogitati > tria uidentur genera artionu in

homines ca*
dere.Notifiimu efl,quod unatura hominis profeifeitur^
fetifu.a c ra tione .Adi d pertinet inclinationes, qute
t

UY teperamenta qualitatu.

fequu

v idemus enim difiimiliiudi*

nes ingmoru infinitas ? qu^e proferto pariunt

difimiles

artionestqueadmodum poeta uere fignificauit,cu inquit

,
Natur xfequitur femina quifquefiue.
!

Ogid enim tam receptu apud medicos ef quum t* 9

^

a
*
,

PR
tcc <*$,

ABHTIO.

corporu diffiofitionem imitari i idq res loqui*

homine btliofo exi flere nulla puffefed ex

turipfa,r,6nin

impetus,quafiucntos,& magna
nddn qua difficillime pofUt ratio regere aut

citari in eo immoderatos

uebemetia

fle Here. Si quis

autem confiderabit diuerfas regionuna

tuus,?? diuerfar gentium ingenia , quam altam taufant

huius diflimilitudinis oflendere poterit, quam coeli natu

ramfvnde facile iudicari poteft in

mifcendis teperamen

corporu atq; ingeniorum inter alias caufas etiam lue

minis natura concurrere. Neq- ego nihil educationem,
tis

confuetudine, inflitutione, leges, atq; confilia in regendis

inclinationibus

iftis

proficere iudicoffed

hac quoq pono

in hoc genere aflionu quod d natura proficifcatur. Alte

rum genus ejl aflionum.quafupra naturdexiflant in ho~

minediuinitus.Hoc ejl enim chrifliana mentis, inteUigc
re ac fentire,diuinitus homines cuflodiri atq gubernari,
"Etfi aute ita gubernat

Deus, ut natura fuat partes etiam

aliquo modo relinquat: tamen multa corrigitin natura,

CT multarum rerum euentus concedit alitfs, quam quales

proponit natura- N eq ; enim t&ofes beneficio aflroru fer*

uatus effeum euaderet,uia per mare patefaftameque Pe
trus,cum per angelum e canere educeretur, fyderu bene
Eudgelij potefta*
ficio liberatus eflmeq; Paulus ex hofle

ad
te aflroru piusfaftus efl.Taliu operu caufam proprie

Deum referenda effenemo non inteUigit.Sicutigitur na*

tura uir es in aliis partibus eatenus recipimus ,ne regnum

C hrifli toUant : ita fuas uires lumini eatenus

tribuemus

ne quid de gloria C hrifli detrahaturxui cum omnia fuibeiparere

iefla fmUiure etiam fentiendu eft.fteUaru uires
oportere. Ac bonae metes bacfmtetm erigerefe, atq con
;

firmare

AEf ATIO.

firmare debent aduerfustriHes fignificationes qua non

,
raro mirabiliter animos in tata natura humana itnbeciU
litate perturbat. Atq- ut alias uerbum

hei anteferre no*

ftris opinionibus debemus, ita aduerfut

nes,ammi uerbo dei ac promifiionibus

has fignificatioa

diuinis cofirmddi

funt. idq uulgatafent entia docet, qua citatur ex Hiere=

.

mia,molite timere dfignis coeli,qua timet Gentes.Neq;

enim negat propheta /igna ejfe

fentit ea r es

fi cum figna nominet,

magnas atque tri iles minari. C onfolatur aut

pios^nc ea tnctuunt7 no^uiu nihil jignificent

*
, fcd ut con
fidat fe diuinitus inter illa pericula tegi acferuari. sicut

mortem timere chrifius prohibet, non quia mors non

afflera

fit

utfciamus nobis etiam in morte ipfum adejje

Chriflu ut nosferuet. Erigenda igitur
mesefifupra uni*
-ffled

uerfam hanc corporale naturam ,uel

orbismec patiendum,ut uerbu

fi fraSlus

dei, ut fiducia

illabatur

erga deu no

bis excutiatur: uiaficut muniuntur pia

mentes aduerfus
q
prafentia pericula ,ita ntumeda er ut etidaduerfus inimiW

cas aftroru fignificationes, Sicut igitur

ces

alia partes phyfi-

no ladunt religione Chriftiand , ita neq

A.ftrologia ;

nam hanc quoq partem pbyfices uff. fntimus:nec officit

pietati fi quis in loco utatur. A c prater
hac duo attionu

genera qua recerifuurehquu e

fi ter tiu genus attionum,ad

quasfufipiendas animi contra natura, d diabolo magno
motu impelluntur. N eq- enim aut aftris aut aliis
naturali

bus caufisfd diabolo redi e tribuetur

Neronis Crfimiliu
tyrdnoruprodigiofa libidines atq-,parricidia.\taq cum
;

humanianimi no uno tantu genere caufamouedturaofe

quitur,leges fator u uarijs modis impediri interdu

afflatu

diuino,interdum mftuutionefinterdum deliberatione, in

terdum

terdurn etiain deterius fletii a diabolo.

Praclari fcitur

iiuiuitiP

decreta nan effe pra tn*_

pratoris editia populum parere cogut:iUa uerS

fignifi cationes no afferunt uim hominibus,

etfi non ubity
funt otiofe. Atque harum rerum exempla fuppeditant

hifloria :fed hac difputatio longior

plicari tota pofiit.

eft,

quam

ut hic

ex*

Eae enim

ideo commemorari, ne
damnent hunc chorum artium *
propterea quod imperiti quidam irrident diuinationes*

adolefcentes in totum

illa

dotirinade motibus^cognitionem habetfuauif-

fimam er homine digntfiimam.Et fi quis adhibebit iuiU

ciumantcUiget alteram partem artis, diuinatricem ride*
perinde effe partem phyfices, fient medicor upra*

licet

iitiiones pars

quadam phyjices effe exiflimatur. Neque

enim iUa pulcherrima corpora fyderum frutira condita

effe fentien

dum efl , prafertim cum

fus fumma ratione conflet, adeo ut

ille

ordo atque cur*

quadam quafi politia

in coelo uelut in poemate depitia

effe rideatur. Sol enim ,
qui regnare ridetur in medio orbe,uehitur flipatus fena*

tpribus

bellatore, atque oratore : habet

er oeconomus9

Lunam er v en erem. Nam ha pracipuc dominantur in

ciendis humoribus, quibus aluntur

corpora.CumdUteo*

hic admirabilis ordo ac pofltus y deinde certiflima leges

curfus teflentur, hoc opificium fumma ratione conflare

non efl confentaneum aflra nuttas fignificationes , nuUos

Neque uerofrutira dicuntfacra Utera

Erunt in figna, tempora,cr dies, er annos:dieru e? no*

effetius habere .

tiium uicesydifcrimina temporum,uiddicet aflatis atque

hyemis ab aftris confici :fed addit etiam de fignis lique

*

interpretatur confenfus

omnium facularum, quo comper

r,

PRAE FATI

o:

trifles euentus.Non efi aut

tuefl edipfesfmper habuiffe
injlituti,diffentire dconfenfu totfeculoru.

hominis bene

H<ecfortaffe longius quam

<*.

oportuit in hunc libellum

adolefcentes
pr<efatusfum:fed uoluicommmonefacere
toto choro an
ueftibulo harum artium,ut de hoc

in ipfo

autem ad te , Gry*
tium honorificentius fentiantScripfi
oratione te arbitrarer accen
hac
quod
no
doftifiime,
n<ee
excellis , ut

dendum effe , qui in miuerfa philofophiafic

nenti*
quem tibi conferam ex noftris hominibus habeam
memoria mihi tui
nemtfed harum artium mentio femper

Ucobum

renoUat, cuius rei teflemhabes uirumoptimu ,

eis con
Milichiutquiquonid has artes hic docet, multu de
completti folemus.
fabulatur , quo in fermone te quoque
e,
Nemo itaqxfuit ,ad que potius de his artibus fcriber

quam ad te, ut intelligeres, nos cum ipfts recordationem

Quanquam extant er publica
tua: amicitia coniungere.
quadd monumenta tua , qua nos de luis uirtutibus

atque

enm Ariftotele.
pulcherrimis ftudijs admonet. Habemus
me ualde
e,quefcis
nitidior
tuo beneficio emendatiore,ac
amq.pofiquam
magis
nue
colere.Sed
mirari,amare,at$
habeo in ueftibulo operum eius nome
contingat mihi aliquando otiu
alfcriptum. V tinam uero
auttorem iUuftrandum, atque ornandum, quem*
hominis amicifiuni

adhunc

admodum tu in&ituifti magna cum laudefacere.

Acapto

quamfo*
enim te libros aliquot longe fcelicius enarraffe,
atatem no natiud Arijlo*
tebantifii,qui paulo ante hanc
fed uix exiguam umbram nobis oftedebant
telisfaciem,

fapienter dicendi

nec tradebant philofophiam,hoc efi,

er ina*
indicandi fcientiam,fed hanc opprefferantotiofis
qua nihil ad indicandum de cmilibus, aut
nibus argutiis,
Sed h>sc alias.Bene uale.
glijs magnis rebus proderant.

Eir

AS

ELIAS VINETVS
de Ioanne de Sacro Bofco ad

Ioannem Tacitum
^ihietTfOV.

Oanni de Sacro Bofco patria fuir,

<{ux nunc Anglia infula, olim

Albion

^ Brettania appellata.Lu teti^ literas

Sc philofophiam didicit docffcorque

>
Pariiienfisfuit. Scripfic de fphaera mundi,
de a-

ftrolabo , de algorithmo (fupputandi artem

ita
vocarunt harbari)& de computo ecclefiaftico,

ad

annum

Chrifti m. c

c.

lv

i.

yt ex eo carmine

quo is libellus de Computo concluditur.

Lutetix fcpultus e/b , in fodalium Matunnalium
clauftris cuius medio tumulo infculptafphxra?
liquet,

ac circum illam hoc epitaphium.

De Sacro Bofco qui compotiila loannes

Tempora difereuit jacet htc a tempore raptus*

Tempora quifequeris, memor etto quod moneris.

Si mifir

es, plora .

Exquoquidem

mijerans pro me precor ora .

vel folo

carmine* quale id fuerit

, ni fallor, iis liceret, qui
quod inloannis de Sacro Bofco Termone non
fxculum,coniicerefatis

placet , nihil verentur ftatim detrahere, commutare ve,hoc non confiderantes,ei tempcflati
Lati-

num

vifum ,probatumque

fuilTe,

quicquid for-

mam

mam

aliquam Latinae lingu;ehaberet,& aliquo

ab illis intelligi , qui liter as Latinas
tra&arent. Hinc maiorari, Sc minorari , Sc alia
huiufmodi innumera nata , quaeipfis adeo lepida

modo poifet

vifafunt, qui effinxerunt, vt iis faepius quam Latinis ipfis, quae etiam in promptu erant ,vterentur. Nihil itaque in eius faeculi fcriptis

tam teme-

re audendum : quae fi cui ex eleganti oribus ita ni-

mium barbara videntur , fcnbat ille quidpiam

purius,quod pro illis legamus, pofixjuam veteres
illi Latini nihil quicquam tale, quod quidem ad
nos perucnerit, ediderint. Mea certe fic.fempcr
mi Tacite, vt veterum omnium, etiam
barbaroru fcripta,in quibus fit quod difeamus,
fanda &rintegrapro viribus conferuanda curemus. Quare ne mireris, firam diligens fuerim in

fuit ratio,

hoc

reftituendo libello

>

explicandifque obiter

locis compluribus, quae aut rudiori

don,

eum

imponere le-

remorari pofle videbantur, fed

tantum laborem hunc noftrum probes :& fi dignus tibi vifus fuerit , qui in lucem exeat,
eum in tuo nomine apparere finas.
Vale, Burdigala tuae,
aut

Calend.Mart,
r f f

o.

IOANNIS DE
SACRO BOSCO
prooemium in fuara
fphaeram.
.

RaElatum dejphara quatitor capitulis diFlingmmm : diEluri pri-

mo compofittonem /pbara quidfit

,

fihara.quidfit eim centrum, quid

axis Jphara , quidfit polm mundi ?

quot fint jph&ra

qua

fit firma

mundt In fecundo > de circulis , ex quibusJphara ma.

terialis coponitur

,& illafitpercodeHis {qua per ifiam

imaginatur ) componi

intelligitur\

In

tertio ,

de ortu

& occafufignorum & de diuerfitate dierum & no

Elium, & de diuifione climatum In quarto, de circu
& motibus planetarum, & decaufis eclipfium.

lis

Capitulum primum.

Vhard igitur ab Euclide fic defcribitur : Sphaera efi

tranfitus circunferentite dimidif circuli , qu ( fixa

diametro

eoufque circunducitur ,

finitio

fph

%'

quoufque ad locum

futm redeat. id efttSphara eft tale rotundum er folidum,

quod defcribitur ab arcufemicirculicircundutto.Sphce
ra etiam 4 T heodofio fic de[cribitu$rf$pfi<erd eft folidum

quod

secunda
d ' fimu0 '

Elemeri
defin

i
Cen

u5i .

quoddum umfuperficie contentum in cuius medio

pun*
,
I * 0 omnes linece du(he ad circunferentiam
fiint xqudes /cr ille punitus dicitur
xentrum Jpbtene.

^<Linea uero reda, tranfiensper centrum Jfbxrx, appiu

cans extremitates fuas ad circunferentiam ex
utfaque

SpoL W~hcir 4*tmfrb*ra uoluiturjicitur axis )fh<er<e

/Tiuo uero punda axem terminantia dicutur polijfhtera.

H O L

s c

F.

I.

Hoc nomenjphara apudgeometras(quiprincipa-

& corporibus intendunt)

perfide rotundum cuius
&
menSones, omnes dimenfiones qua menfttranturper diametros)
videlicet longitudo, latitudo
& profunditas, funt
liter

de

m agmt

it

datibus

corpus omnino,

omnino aquales*
US

fdd.

Corpus definitur a qmbufidam , quod efi magnitu do quA potefi tribus diametris fiefie ad angulos rettos
inter(e cantibus

m enfur ari*

C orpus ab aliis etiam definiturfiic: Quod efi magnitudo in quafiunt protrahibiles tres diametris
fiefie

ad angulos rcui os interfieant es.St igitur alicuius corporis omnes diametrifiunt Aquales :
omnes dimen-

&

fiones erunt fiimtht er Aquales. Et tale corpus erit tam

longuip, quam latu .aut profundum ,& hoc
JphAra.
efi

Vndeper hocquod dicitur in definitioneffihArAta quo

omnes line a dubl a ad circunferentiam funt Aquales:
etiam quod omnes eius dimenfionesfiunt
vt pat et deglobo ligneo quem artifices torno

intelligitur

Aquales

fobtiluer fabricant. Ex quo dicimus quod fiphAra

efi
globus abfiolut e r ofundus .mundifiguram referens qua
y

circu

DE SACRO BOSCO,

&

CAP.

I.

vanasfiderum figuras continet

circulos,
Diametri defcriptio
Sphera , Axis , Centn ,
Jumpta efl ab Euclide Megarenfimvndecima libro

&

fugeornetria in definitione

SCHOLION
Euclidis definitio

hhrrx

eft

ij. 16.

14..

hxc

& 17

VINET

I*

in elemento vndecirao,

Phxra eft quando fem circuli manente diametro, circundu&us fcmicirculus in idem rurfus redit, vnde coepit
i

exlubcireimfcribi figura lila.Huius definitionis fententia

au&or, corie&is pi&uris patere poteft,Qjuam autem ponit
ligncain
ruperant Gnecorum Euclidis interpretes. Si enim
delcribn tantum tuperficiem circunferentiafe*
laius
fluens

circum a<fta delcribet iuperficiem globi iolum

non globum folidum
xnicirculi

DIVISIO SPHAERAE
M

N D

I.

phara autem mundi dupliciter diuiditur, fecundum Munt5; pir<

fubftantiam, d" fecundum accidens. Secundum fub*

flandam in JflhterM nouem.

a

2.

SCHO

non

scho

vineti.

Infphaerasnouem. JRecentiores Aflrologi

ram

dedmam

fph-

addiderunt, propter tertium in o&auafpfaasra animadmotum ,quem dixerunt motum trepidationis, Sc

uerfum

motuacceffus

Qu6d no-

&

rcceffiis:

de quo Purbachius in Theoricis.

Scilicet ff haram nonam,

qua primus motus,fiue pri?

Munitnobile dicitur : er in jpbtram jkUarum fixarum,

beJdte
esce e es
"
$Ua firmamentum nuncupatur er in feptem ff haras
Firmamen- feptem planetarum, quarum quaedam funt maiores, qua*
*

um

'

dam minoresfecundum quod plus accedunt uel recedunt

d firmamento. Vnde inter illasJpharas, ffhara Saturni
maxima , ffhara uero Luna minima , prout infequenti
figura continentur

S C

H O L

F.

I.

Septem plancta, feptem reBores Mundi, a cjUtbw

feptem dies hebdomada nomen acceperunt.

de sacro bosco,

CAP.

I.

Figura oflendens numeru, ac ordinem fpbx-

rarum

munccelefiium Jndicdnfy dtuifionem

di JecundumfubHantiam.

rm magis altero iUis eleuatur

Quibus

<3i-

cimr habe- p ere fibaram

obruam?

uel quoniam

eorum boa

rizon interfecat <equinoftialem , er interfecatur ab eoa

dem ad angulos rectos ffharales. ]Ui uerd dicuntur bas
obliquam,quicunque habitant citra sequi*

nottialem , uel ultra. lUisenimfupra borizontem alter

polorum femper eleuatur, alter uerd femper deprimitur:

uel

quoniam illorum horizon

quinottialem

artificialis interfecat se*

er interfecatur ab eodem ad angulos ima

pares G' obliquos.

[fFTi

JCHOLIA

F*

I*

&

Horizon (quem finitorem dicimus)efi circulus ,

qui partem mundi vtfam a non vtfd dirimit , hoc efi,
inferius hemiffhariurn a Juperiori.

SCHOLION VINETI*
Horizon
'

artificialis, quis

hic

dicatur,dumquxrant& conten-

dant interpretes, tu eum interim accipito, qui capite fecun-

do obliquus

& dcchuis appellabitur.

DE SACRO BOSCO, CAP. I.

DE PARTIBVS M V N D I,

& qux funt partes eiufdcm.

Niucrfxlis autem mundi mdchina in duo diuiditur, Djujfio

in <etheream fcilicet,er dementarem regionem.

E lementuris

flens,in

quidem

dlterationi continu peruid

exU
'

quatuor diuiditur.Ejl enim terrd tdnqudm ittun*

omnium fitd, circa quum dqud,cir*

ri

di centrum in medio

cd

dqudm der, circd derem ignis , iUic purus cr non tur*

bidus orbem

L unce dttingens

Meteororum. Sic enim ed

merus

cie-

ut dit Ariftoteles in libro

diftofuit

Deus

gloriofus

er

metorunw

fublimis.Et haec quatuor elementa dicuntur, qu^ uicifiim

d femetipfis alterantur, corrumpuntur,^ generantur .

S

H O L

F.

I.

dementaris in hoc finfiit efi accipienda, , videlicet quod efi lUa pars vniuerfi in qua
Definitio regionis

continua fiunt rerum transmutationes, ait er ationes ,

fcilic et generationes,

& corruptiones ,vnde accipitur

omni tranf-

in hac definitione alter atio largijfime pro

mutatione Ideo regio dementaris ah omnibus dicitur

pajjiuomm.
(pharaattiuorum ,
.

&

Sunt autem elementa corpora fimplicia,qn<e in partes

quorum
diuerfarum formarum minime diuidi p ojfunt,ex

commixtione diucrfae generatorum ffecies fiunt. Quo*

rum trium quodlibet terram crbiculariter undique cir*

quantum ficcitas terra: humori aqu<e obfiftit

ter
ad uitam animantium tuendam omnia etiam prater
ponderofi*
mundi,
ram mobilia exifiunt, qua ut centrum

eundat,nifi

tate fui,

magnum extremorum motum

undiq; <equaliter

fugiens, rotundae jfihoera medium pofiideU

Circa

tu

*>

SPHAERAE

S
DccsdorumfuMia-

IO AN.

circa dementarem quidem regionem <etberiaregio

uariatione y fua immutabili ejjentia > im

a ay
munis exiftens , motu continuo circulariter incedit , CT

juc

b<ec

a philofophis quinta nuncupatur

S

H O L

F.

effentia: cuius
I.

cuius na-

tAZtherea autem vocat totam illam cdeftium

mne cft cjc

cer orum mo lem qua elementa amplexatur. Sed circa

definitionem de natura

& Jubilantia edorum &

,

fiellarum magnafuit philofophorum diuerfitas.

qui enim

A ntu

quorum pracipum firtur Empedocles ,vt

m primo

^Anlloteles tradit in fecundo de Coelo >

&

zJMeteororum

) putauerunt edos effe de natura

a'eris:aHra vero de natura ignis. Sed Arifloteles

&

omnes philofophi pofi eum fiibHantiam edorum 3

fiellarum quintam ejfentiam corporalem dixerunt:
id efi naturam diFUnSlam d quatuor elementorum

& mixtorum naturis

Diuerfitas

jEt licet

modernoru

tamen inter eos aliqua diuerji opi- ^as. Quidam enim eorum edos ex materia
firma
,
ponunt compofitos : materia quidem nonfubieila ali cui tranjmutationi adfirmam: eo quod, vt dicutjota
illms materia potentiahtas fuafirma efi alluat a ,
tri

circa hoc.

prima

cum .A nflotele
omnes moderni 1philofophi
1

boc concordent

efi

&

&

fdtiata 3

& ad nullam aliam firmam

efi

vlterhu in

Quidam tamen eorum hanc materiam

cmfdem rationis, etfpeciei cum materiagenerabilium

Secunda o- potentia.
pinio.

Tertia opinio.

& corruptibilium dicunt.

Alijverodiuerfe

Sunt&

a lij qui edumfimplicem fubfiantiamp onunt: quorum

pracipum pft commentator Auerrois. Quas quidem
philofophorum dmerfitates ( quia de mente AnHote lis

de sacro bosco,

cap-

nunc relinquimus.
lis circa hoc non conflat)

r.

V traquc

&

doti ores folennes haenim pars fat is probabilis rjl3

bent fautores. Hoc tamen vnum certofcimm Artfto
telem (enfijfe caleftia corpora illiui quinta ejfcntiq

(qua dixmus ab elementis ,& mixtis dittintia) ejje,

SHOLION VINETI.
Qmnta nuncupatur eftentia.) Ab Ariftoteie oifr/ quidem, id
in libro vero de Mundo
efl,eflentia, libro primo de Coelo
(quem eiuldem e fle Ariftoteiis quidam negant ) rctxetQh
:

illis, igne, aere, aqua,

id eft>elememu, aliud a quatuor

terra.

Deeormm

nouem flharajicutin proximo pertrattatu efl

Luna,Mercurij,

,fcilicet

numero.

V eneris, Solis, Martis, touis, Saturni,

fleUarum fixarum,

Cr coeli ultimi, tflarum autem flha*

De figura
circundat: iorum.

rarum qualibetfuperior inferioremfthatrice

ultimi fu*
Denl0t u,
/Suarum quidem duofunt motus, v nus eft coeli
' per duas axis extremitates ,fcilicet, polum arilicum er calorum.
jj,

antar ilicum, ab oriente per ocidentem

iterum rediens in

medium diui*
orientem, quem aquinoilialis circulus per
jpbararum motus per
dit. EJl etiam alius inferiorum
a pri*
obliquum huic oppojitusfuper polos fuos diflantes
mis uigintitribus gradibus er trigintatribus

A
.

S C

H o L

minutis.

de Zodiaci

X*

declinatio

quod ora0 ia
Aristoteles in primo de coelo texjc-xiiij. dicit
^;

motm circulari nullus alius motus efl contrarmndeo eiUaipicn

fecundu
cum textus dicit huic oppofltw oportet intelligere
3

dmerfus.lt quod dicitur per obliquum,poefl ab hoc

id efl per z.odiacum
t efl exponi dupliciter vno modo ,
infecundo degedicitur
vt
obliquus
circulus
,
qui
eft

viaper
neratione. Sicut enim aquinoSlialis efl
4

quam
flt

efi

fcc&raria.

SPHAERAE

10

IO AN*

motas primi mobilis , ita etia Zodiacus ejl via per

quamfit motus infirmum fihararum , vt tnfia dic e Secundo, tur. Aliomodopotefl intelligt quodfecundus motus
ejl oppofitus primo per obliquum, td ejl non dire cie op~
fit

pofitus.Jed obliquo modo EJfet enim impojfibile quod

.

per eunde circulum,

adpartes direcie
te

& juper eifidem polis vnafi hara

oppofitas per diametrum in orien-

,& occidentefimulmoueretur

SCHOLION VINETI*
A primis

fcilicec polis

mundi

id eft, artrico

& antar&ico*

Pro vigintitribus minutis hoc loco folum Fabri Stapulenfis

exemplar habet ynum & quinquaginta fortafte quod is
numerus fit capit.fecundo, vbi de Coluris & circulis minonoribus. Quoniam autem ha;c ex Ptolemaeo ferefunt, quae
,

obferuarunc diuerfarecentiores Aftrologi

bachij Theoricis.

compara&cor5tern

ealege in Pur-

sed primus omnes aliis jpharas fecum impetu fuo

rdP^ wfifrf

^em nodem circa

terram femel , illis

ta*

meti cotrk nitentibus,

ut oftaua

Jphara in

centum annis gradu

uno .

H une

fiquident

motum fecundumdiuU
dit per medium Zodia
cus > fub quo quilibet

fepte planetariijph<e*

ram habet propriam

in qua defertur motu
proprio contra
in diuerfts /patiis temporum ipfum

coeli

mea

titur

'

DE SACRO BOSCO,
titur , ut Saturnus in triginta annis

cim

Mars in duobus

cum

Sole

I.

Iuppiter in duod

Sol in trecentis fexagintaquii

que diebus e? fex horis fere

militer fere

CAP.

Venus

Luna uero

V Mercurius

in uiginti fepte

diebus ollo horis.

C H O L

F*

I.

luxta illorum fententiam, qui nouem tantumffhs.

onenr as ponut 3 motus ille qui dicitur ob occidente
tem proprius efi oBauafphara : quofecundum Ptole-

maum in centum annis gradum vnum Zodiaci regu

lariter percurrit, I deoque totum circulum in triginta

fex millibus annorum perficit : atque hoc motu omnes

Jluges planetarum pr at er quam Luna fecum rapit.

Sed nona Jphara qua ponitur ab eis primum mobile

vmco fc dicet diurno motu ( fecum omnes 0B0 inferio resjpharas rapiens

reuolmtur Thebit vero tantum

.

licet nouemfpharasponat: motum

tamen ab occidente
fecundum longitudinem Zodiaci oBaua
Jphara negamt : eidem tamen motum trepidationis
proprium concejfit. Ptolemaus vero econtra hunc in
in orientem

oBauaJphara negauit filum vero approbauit.Hac le-

Druer&as
opinionum

circa

r3S .

o&a-

SPHAERAE

It
quitate

er

*,

O A

N.

remotione adinuicem

er ita femper fe ha*

bentesjcnduntin occafum continue > er uniformiter .
E# er rf/iJ fignum. Stella quafunt iuxta polum ars
mjov./* <5ficMjK ,
nunquam nobis occidunt , monentur conti
\*&nue er uniformiter circa polum , defcribendo circulos
j fuos , er femper funt in aquali diilantia ddinuicem er

V mie per illos duos motus continuos fiels

larum tam tendentium ad occafum, quam no,patet quod

' propinquitate .

firmamentum mouetur ab oriente

in occidentem

Quod autem coelum fit rotundum , triplex efi ratio

hjomndi- fimihtudo,
commoditas, Crnecefiitas. Similitudo quos

pars de coe.

primara- tiiam

mkurTxfimiiitudme

Deum' eius
eiu!
opificem,

mundusfenfibilisfalius eftad fimilitudinem mundi

archetypi, in quo nec

eft principium , nec finis. Vnde ad

huius fimilitudinem faftus mundus fenfibilis, habet
fors

rotmdm >' n qu*

*

non

r'

ignare
efi afi
*

principium.

neque pnem.

H O L

F.

I.

Itquam

tdeam

de sacro bosco,

CAP.

I.

13

ideam reffinciem 3 ad cuius imitationem cffeElum extra producit . ergo vmuerjum ad imitationem mundi
archetypi , id ejl idealis vel exemplaris in mtellefcht
diuino fhSlum efi.

Quoniam idea in Deo non dishndmmaiFtfic concluditur ab au \

guitur re ab ejfentia

torevmuerjurn ad "Dei imitationem fhblum*

SCHOLION VINETI.
forma idea, 3c exempl ar, quod ira itemur.Mundus Archetypus vc archetypas nugas, archety-

jip^sru-Trof fubftant.prirna

pos Cleantas dixerunt luuenalis oC Martialis ) hic dicitur

ea mundi forma, quam mente concepit Deus mundum
hunc facturus .-quae Dei cogitatio aeterna eft,vt Deus ipls.
Sic -hunc

locum interpretantur.

"

Commoditas , quia omnium corporum ifoperimetro*

rum ffihau maximum ejl: omnium etiam formarum

tunda capacifima ejl , quoniam igitur maximum er ro=

ro * mhurexc
|i^

ontinen

tundum,ideo capacifimu: unde cian mundus omnia con*

tineat,talis forma fuit iUi utilis

C H o L

Figurafpharica (teHs

er commoda.

F.

I.

Archimede in traclatu de

ifioperimetralibus ) capaciffima efl inter

omnes

fi penmrx,

curas ifoperimetralesicum enim coelum habeat continere omnia, debetur

eifigura

capaciffima.

Quarefi-

quitur quod coelum habere debeat firma rotundata.

Figura ifoperimetra in geometria dicuntur dua

vel plures figura qua adfimmeem comparata .perimetros , id efl circumfierentias habent aquales ^Denraco,
tiatur enim hoc nomen ifopenmeter ab tfo (fi
metros
peri. quod efi circum >
aquale y
quod
.

efl

&

&

Qa;]am ma
ueri circu

sphaerae

14

io an.

quod efimenfura : quafifigura aqualium circundan

timn menfurarurn.

SCHOLION VINETI.
Ijtcv

aequale

mpi circum, furpav menfura,

repipilpoclinea.

&

ambitus. Si itaque fuerint duae inlulsr, verbi

gratia ambitus vicenum fladiorum, quarum altera triqueiloperitra fu altera rotunda > fi circuli fpeciem habeat ,
metrarum illarum maior erit rotunda. Sic Mbebit,fiex
circundaos,

eodem
in

luto vas

itb.i. magna:

rotundum

&

quadratum

finxeris.

Theon

Syntaxeos Ptolemaei.

Necefiitos.quoniam
fi

mundu*

effet alte*

rius formte, quam ro tund<e-,fcilicet tnla =

tera, uel quadrilate*

YtfyUel multilatcra >

fequeretur duo impof

fibilia yfcilicet

quod

aliquis locus effet ua-

cuus er corpus fine

quorum utrun*

loco
:

que

eft

falfum 0 ficut patet in angulis eleuatis

>

er

cir*

cunuolutis.

H O L

F.

I.

jirifloteles in fecundo de Ccelotext. xxvij, dicit

quodin figurafph&nca quomodocunque ponatur axis

fimper eode modofit motus:(ed non fic

mfigura euali,

autlenticularuquiafi certo modo poneretur axis,fim

corpusfine
per fiqueretur locum efife fine corpore 9

&

locant m textu auttori* dicebatur.

Item

DE SACRO BOSCO,

I tcmpicut dicit

aliqua pars

Aljraganus

coeli ejftt

, fi

CAP. L

coelum

effet

nobis propinquior alia >

planum ,

Quarta ra

itta fcili* tio

quod

caelum ha-

fupra caput nofirum .

cet,qu<e eff

beat figura
circularem.,

Alfraganus tuus differentia fecunda nugatur, quia coeli in orbem aSi pun&a fingula a centro femper aequaliter diftaru
tia conuerterentur Anuotauit Petrus Nonius.
.

Igitur jleUa ibi exiftens , effit nobis propinquior9

quam jleUa

in ortu uel occafu Sed

.

qu# nobis propin*

quiora funt , maiora uidentur Ergo Sol , wel dlw jleUa

.

cxi&ens in ntedio

coeli

maior deberet uideri,qudmin

(5

ortu exigens uel in occafu . Cuius contrarium uidemus Obie&lo*

contingere maior enim apparet Sol , uel alia jleUa exU
:

jlens in oriente , wel occidente ,

w medio corfi Sed

ciwi rei ueritasita non fit, huius apparenti<e caufaejk

quod in tempore hyemali

uel pluuiali uapores

quidam
afeen

SolattW

SPHAERAE

16

OA

afcendunt inter ajf edum nojlrum

N.

er Solem, uel aliam

fteUam er cum

illi uapores fmt corpus diaphanum,dif

gregant radios noftros uifuales, ita quod non compreben

dunt rem

itifua naturali er uera quantitate ficut patet

:
Experimcn in denario proiedo infundo aqua lympida, qui propter
tm.
fimilem difgregationem

radioruapparet maioris

quam

fua uera quantitatis.

SCHOIIA
yrimum,,"

Ex his infirtur Solem Luna

i

videri

F.
i

I.

& Stellas aliquando

antequam orizontem afCendant: quando fcili -

cet aer efi vaporofiuspropterfimilem radiorum

refra-

Hinc ovtum efi comune prouerbium: quod

cum Solcitius [olito de mane appatet>e fignum futuEl tonem,

secundum.

fi

ra pluuU. Sequit uy etiam ex diElis

quod tempore fi-

renofiellas minores indicemus yquam

fi in tata difian-

tia easfiib
fiunt in

medio vnifirmi videt emus : eo quodfiella

me dio

rariore: nos autem in denfiore

ccelumfitfigurajph&rica

rittoteles

Quod

2 .de coelo cap.q.

declarante rationibusphyficis.

SCHO

t.lON.

VINET

Diaphanum nefcio an apud probatos audores

I*

Rhodiginimego Jlicttpetm tStiim memini. Suncautem Sl/ct^otr

vitrum, cryftallus, vapores &: alia huiufmodi,
> aqua

aer

ha rara

vt per ea videre pofsis. Pellucida Latinos dixifle

ficut
cribrum ,
laternam Punicam
,

&

puto
adeo macrum,
:

legerit

&

&

agnum

vt eius exta infole

etiam viui infpicereli.

Rudente
Aulularia. Cur
autem in aqua fimulachra maiora veris cernantur, diiputat
Macrobius libro feptimo Saturnalium
ceret: pellucere dixit Plautus in

&

Quod

DE SACRO BOSCO, CAP.

I.

\7

Quod etiam terra fit Yotunda,patetfic.SignaGrfieU

De terrs

*
he no aqualiter oriuntur, er occidunt omnibus homini

rotuW^

bm ubique
iUis

exigentibus : fedprius oriuntur

Gr occidunt
GT tardius

qui funtuerfus orientem- Et quod citius

oriuntur er occidunt quibufdam , caufa efl tumor terra:

quod bene patet per ea qua fiunt in fublimi.una enim er

"

eadem eclipfis Luna numero , qua apparet nobis in prima hora nodis , apparet orientalibus circa hora nodis
er fol
tertiam, ynde condat , quod illis prius fuit nox,
prius
b

SPHAERAE IOAN.

l s

prius eis occidit,

plm nobis. cuius rei caufa efi tantum

tumor terr#.

S
m

giorum!

H O L

F*

Horologia quadamfunt integra

Dlucrfita-

&

I.

quadam dimu

Ittafahcet qua computant vfque advigmtiquatuor horas , dicuntur integra: quia aquip arantur toti
a?ta '

,& tantum femel quolibet die naturali

Sed horum e[i differentia quia apud (jra-

diei naturali

incipiunt .

cos oriente Sole quolibet die

mundi horologium pulfit

& inde incipit currereper vnam duas,

& cat eras horas Sed in Italia Sole occidente
xxiiij hora findt & inde incipit horologium ab vna
xxiiij,.horas

tres

& dif

omnes horas vfque ad xxiiij quas facit mfequente die Sole occidente Et fecundum hac
/1 alica horologia computauit autlcr cum dixit ,Echpfis Luna 3 qua apparet nobis m prima hora notiis,
currit per

apparet orientalibus circa horam notiis tertiam : id

quando in horologio Italico fenant tres hora Alia

vero funt horologia dimidia qua fcihcetfilos duodecim horas computant ,
mde adprimam redeunt.:
efl

& hac

die

&

bis in die naturali incipiunt ffcilicet in

:

(falli

rum

meri-

& in media notie & his communiter vtuntur

& Hifpanu S ed de differ ia horum horologio
fit is egregie tratiauit

et

loannes de

infuo Kalcndario Afirologico,

Monte regio

de sacro bosco cap.

r.

a feptentrione iit
Hominibus exigentibus

Quod etiam terra habeat tumorem

auftrum

"

contra , fic patet.

uerfus feptentrionem
apparitionis , fcilicet

funt fempiterna
> quadam fteUa
qua propinque accedunt ad polum

dr (licum : alia uero funt fempiterna occultationis,ficut

igitur alis
illa qua funt propinqua polo antar dico. Si
tantum
quis procederet a feptentrione uerfus auflrumdn
pojfet procedere , quodflella
tertue apparitionis, ei

qua prius erant eifetnpi

iam tenderent in occafum : er

quanto
b z

ip

Secunda
rado -

SPHAERAE IOAN'

*o

quanto magis accedent ad auftrum, tanto plusmoueren*

tur inoccafum.
las

ille

iterum idem

qua pr ms fuerant

homo poffet uidere fleU

Et e

ei fempiterna occultationis.

conuerfo contingeret alicuiprocedenti abauftro uerfus

feptentrionem. Huius autem rei caufa

terra.

ejl

tantum tumor

Item fi terra effet plana ab orien te in occidetem, tam

cito orirentur JlelLe occidentalibus

quam orientalibus:

quod patet eff falfum.

;

confirmatio -

item ft terra

V contra

effet

plana

'a

feptentrione in auftrum,

fielhe^qua effent alicui fempiterna apparitio*

nis,femper apparerent eidem , quocunque procederet:

quod falfum ejlfied quod plana fit, pra nimiaxius quan*
titate hominum uifut apparet.

H O L

F.

I.

Prater has rationes aflrologicas Arifloteles in fe-

cundo de

ftf.lo.cap.xtij.

&

xiiij. firmat

rationes de rotunditate terra.

Quod

altas phyficos

cap.

de sacro bosco,

A QV A
rotvnda.

Qjy o D

S I

**

r\ vidautemaqua habeat tumorem, &

V2
mmUporm ,erh
rotunditatem,

i.

accedat

mnt.O- tmt

iuxta
dttod oculus exiflentis

pedem

^ .
ST,"
'fnon po)Ut uiaemali

ficpatet-Ponatur/ignuminlittore

PriI

ri

fu-

X
nautarQ ex-

eri*ia.
oculus eiufdem exiflentisin P
te lignum: flante ueronaui
ftgnumdlud.
maligne uidebit

S^uIh*

fummitate

sphaerae

41

io a

n.

pedem mali, melius deberet uidere

fi*
gnum,qudm qui eft in fummitate mali ,ficut patet per IU
neas duttas ab utroque adfignum.Et nulla alia huiusrei
exijlentis iuxta

caufa efl,quam tumor aqute. Excludatur enim omnia alia

impedimentaficut nebula er uapores afcendentes.

Item,

cum aqua fit

corpus bomogeneum,

totum cum partibus eiufdem erit rationis,

fed partes aqua ( ficut
in guttulis er roribus
herbarum accidit ) ros

tudam naturaliter ap*

petunt formam :ergo

er totum ,

cuius funt

partes.

SCHOLION VINETI.
Homogeneum.eiufdem

generis &naturx,er Graeco o peyttiu

Terra autem
aqua globum vnumconftituunt, quarum
dubitatum efl aliquando nra maior effct. Quidam aquam

&

putauerunt fed Ci non fallunt qui nuper orbem luftraue*

runt, defcripfemntque , terrae quam aqux facies maior cft:
:

quod

o toeltiy
-

& Nonius nofter monuit.

terram esse centrvm

10 T'

mundi , immobilemque

Quater,
rafitin

me

pTmTra-'
tio

qux

fu.

Jamcxpcri
mento.

confiftere.

autem terra ft in medio firmamentifita fic

,

V^pafcf. Exigentibus in Cuperfcie terra, flelladp=

Pl,rent ewfdfm quantitatis ,ftue jintin medio

coeli , fiue

iHXt4

CAP.

de SACRO BOSCO,

1}

r.

hoc
iuxta ortum,ftueiuxta occafum:cr
ad
terra magis accedent
enim
cis.
Si
Uter terra diftatab
1
in

firmamentum
parte

una

in aha,

quam

fequeretur quod

ali=

quis exiftens in illa

parte fuperficiei ter*

ra , qua magis acce*

*
deret ad firmamen

tum,nonuideret coeli
medietatem. Sed hoc
contra

eft

PtoUm*u,

CT omnes pbllofo

in lito

retei,medietasuerd occultatur.

audeir^

SCHOLIA
Si effent nebula

^J;
Me-

fe cudo

T-

de '

gsMg*
& vapores in aerepofemmplufvi-^

nuam medietatem cceh videre, propter

radiorum

diximus -.fidfippoftta
}ualium refrattionemtvtfupra
medietatem ccdt vt
quod
?remtate,verum eft
aeris J<

dsbimUrS,

vt dicit duElov ttoUcY

\llud item eft ftgnum,quod

terra fit tanqttam

terra
CT punitus rejpeilu firmamen thquiaft

firmamenti
ius quantitatis re/peitu

r/S
ree

diuidens

rfuperficies

eam in duo aqualia,

centrum

tio

6dt . c

effiet

non cotingere

pkdfpercentr^ se*U

&

tpfuin P e

0,
>

^m4

**

r'

igitur exijtens in terr<e centro

der et medietatem cx

uk

li:cridm exifcns in
fuperficie terra ui*

dent eandem medie*

tatem.Ex bis colligi*
tur quodinfenfibilis
,
efi quantitas terra,

q ua efi dfuperficiead
centrum, zr per con*
fequens, quantitas to*
tius terra infeiifibilk
ejl

Tertia ra-

rum uifu notabilium, maior

In libro
ruditu*

reffettu firmamenti.

Dicit etiam Alfraganus,quod

minima fielUrumfixa

tio.

A-

Differ. 4.

&

zz

te

H O L

Sum entm

punaus
cen*
punitus relbeltu fir
1

mamentwmfit minor ea.

fte

terra fed ipfa jiella,

:

efi ficut

trum:multq igiturfortius terra ejl

S C

9?*

efi tota

rejpeftu totius firmamenti,

ftron

F.

r.

parua quaanonon Ul ^emtir s*nt etiarn alia qua

\
etfi videantur,
resterrat'&
tamen propter paruitat em nonfunt
quae non.
notata ab
(Irologia fi (olat grandiores
:
earum AFhologi notatted
!

fiellafixa ita

runt

er hafiint tanturn mille

qmanon ornnes

ifia funt

& viginti dua

Sed

eiufdem magnitudinis : ideo

ab Astrologis in (ex differentias

fx earum

dicuntur

Almagesl. libro

diflnbutafunt, qua
magnitudines ,vt Ptolemamin

& &

S
7
Alpkonfus in tabulis fuis
;
eas ordinant. Stella igitur
prima magnitudinisfirnt

numero

**

DE SACRO
numero

f.

&

CAP*

B O S C 0>

qualibet earum

I.

efi maior terra cen-

tiesfipties.

quadraginta
In fecunda magnitudine fiunt flella
nonagefies
terra
maior
efi
quinque, quaru vnaquac^
O oEio
ducenta
>
magnitudinis
flella
fiunt
ertia

maiores terra fiptuagies bis

In quarta magnitudine fiunt quadringenta f?p
qumquageterra
maiores
quatuor
ftella
,
tuaginta
.

jies quateri

In quintafiunt ducenta

& duodecim maiores ter %

Y&*
ra tngefies quinquies
In fiexta magnitudine fiunt fi e Ra quadraginta ?b~\
qualibet earum efi maior terra decies oUies #
uem
.

^ ^

&

Ha fiunt minima fie Harum fixarum, de quibus dicit

hum , id efi

notabilis

vifiu

"

fifiW

maior terra. Frater has aut em fiunt quinque ftellanebulofia 3

& nouem obfcuriores ,qm dicuntur tenebrofa:

quarum vna oblonga efi velut cauda afid earum ma

gnitudmes non fiunt data ab Aflrologis

Qtto<i ditfem femt in medio

omnium teneatur immo

fumme zrauisSc perfuadere uidetur eius tur

grauitdZomnfigraue naturaliter tendit ad centrum
fyiliter.cum fit

medio firmamenti. T erra o

l

Centrum quidem punitus

igitur

cum fit fumme

in

^^m

grauis^ad punitum illum natura*

liter tendit

secunda
Item.quicquid a medio monetur , er/k ctrcunferen*

tww ccefi afcendit: terra

d medio mouetuyugitur afcen

ditquod pro impofiibili relinquitur

f>

wtabiquantitatis refpettu vifits , e/F

jilphraganus quod minima fiellarum

CHO

**,*

sphaerae

16

io an.

SCHOLIA
Ve hac

F.

I.

materia, fitis egregie psrtraSlaiiit

m IwYofecundo coeli

Anfi,

cap.

de ambit v terrae,

ET
ConduGo.

Oj

DIAMETRO.

O tius autem orbis terr<e ambitus,utt floritote Anis

}-M^odofij

;,i

ius.

y Macrobij,zr
Eratofibenisphi*
,
*o/>pwor/,2j2oo.y?rfiM continere
diffinitur, jini*
cuique quidem $6
o. partium zodiaci yoo.fladiadepu*

i1
in-Spet/Jun
?

tudo. Sumpto enim aftro*

, uel quadrante in

labio

jletlata

H&tKOn

nodis claritate,
per utrimque mediclinij
foramen, polo perjfedo
notetur graduum multi
tudo , tn quafleterit me*

mt

diclinium. Deinde proce*

dat cofmimetra direde

uerfus feptentrione

dme

ndie,donec in alterius nodis claritate,uifo ut prius

polo
fiatuerit altius uno gradu mediclinium.

p ofl hocmenfu

vetur huius itineris ffatium, er inuenientur

700 .fladia.

Deinde datis unicuiq- 360. graduum

totfladiis, terreni
orbis ambitus inuentus erit.

0 terrT'

Ex his Mte,iuxta circuli z? diametri regulam dia

meter terra fic inueniri poterit. Aufer
uigefimam fecun
dam partem de circuitu terra, er remanetis tertia pars,
hoc eft 8 o 1 s i .ftadia ZTfemis er tertia
pars uniusfladif
erit terreni orbis diameterfme

Jfifitudo.

Algor ijhe

CAP.

de sacro bosco,

S C

H o L

F-

AlgoriHt, dicunt, quodnumcrm

ille qui

I.

quotiens dicitur

refuit at ex (UbtraEiione diuifor,is

a numero di

uidendoivt fi centum denarij diuidantur quatuor

minibus centum
:

efl

I.

numerus diuidendm

ho-

quatitor
:

quadiuifor. Si igiturfib trahitur numerus

autem efi
numerus
titor d centum quotiens poterit prouemet
quotiens
at
quod
figmfic
2/. qui dicitur quotiens : eo
quatuor fub trahatur a centum. Similiter fi 2/2000.
numerus diuidendus per duo , fcilicet diuifor em diui
quoad
ditur prouemet numerus quotiens 126000
.

textum AuEloris : ipfi enim demonftrat quantitatem

menfuram terra? quoad eius diametrum , deinde quoad fimidiametrum* Qjuantitas diametri
terra hoc modo inuenitur. 'Diuidatur numerus fia-

&

diorum ambitus terra: fcilicet 2/2000. per 22

numerus quotiens inde proueniens , fcilicet 114/4.
ambitus
fiadia cum medio erit vigefimafieunda pars
rematerra. Qua fubtraSla a toto numero ambitus
ter*
numeri
Cuius
medio.
cum
nent 240/4/. fiadia
.

&

tertia
tiapars , hoc efl 80 1 81 .fiadia cum medio ,
erit quatit as totius diametri ter

parsvnius fiadij

quotiens

10 an.
Ejt enim regula upudgeometraspraElicos
anicorpo.
rmn menfrratoresfnm fU 'od
:
fi arcuit periphermm
vigmti duas panes aquales
dmidatur ,
ex illis remo-

&

neatur vna 3 remanentis tertiapars , hoc eft.j. illarupar

tium efi menjura diametri
illm circuli Vnde circunfc-

rentia omnis

diametru

pla fifquifiptima. Similiter

etiam ex diametroJi velimus

<

circunfirent iam inuenire:

dividamus diametru infiptem

fi habet ad(itum

in proportione tri-

partes aquales: tunc circunfir entia eius habebit viginti

duas tales partes,

0t*
guiaSrauli,& diame circuli y
Sccife vf.
ra.

aliis

dum ^Uodhac ditia.

& diametri regula

Euclide , vel ab
geometris fpeculatiuis

tradita

efi 3

eo

quod non

efi

praeife vera : quia tamen er-

rorem finfibilem non

conti-

net j ea communiter vtuntur

geometra praElici: vt domificatores , confettorefque do*

horum 3
tifices.

&

ali)

huiufmodt ar-

Ex quo mfirtur

nec Archimedes , nec

quod

Thomas B rauardinut, nec

ali)

quadra

DE SACRO

B OSCOy

C AP.

I.

quadraturam circuli * aut quoad periphenam 5 aut

quoad aream demonBrauerunt : fldgrojfa 3 fenfiquod
btb deduttione perfuafiruntMon enim ejl vera

&

portio linea curua d duobus pedibus circini int ercept

dem pedipracifi aqualis portioni linea retia ab eif
fit

bus circini non variati comprehensa: ex quo principio

demontlr ationes horum doti orum procedunt Sicut
,

ergo tempore jlriflotelis ita

& nunG

quidem

circulifctbilis eflectentia

tnuenta

efl.

quadratura

autem eius nondum

&

menfuDeinde autlor ottendit quantitatem

ram terra quoad eius femidiametrum qua facillime
habetur ,fl numerus fladiorum diametri per duo aquoqualia diuidatur: tunc enim refultabit numerus
go .ftadia\cnm duabus t er t iis, qua efl quantiens
c

4 00

titas (emidiametri terra

id

cie eius

vfque

ad centrum

gos funt

inferi

dicitur enim

mflros.

efl

ditlantia afuperfi*

vbi fecundum 'Theolo-

>

m Symbolo defcendit ad

TAB V

g
S'

(O
.-

sg Ili

s-

*>

**

*>

*>
't

'

In

-j

<o

Os

"0

No
Os

>

td

o
o

-*
-!

Os
Os

Q
o
o

N?
tv>

Os

o
o

&

Os
-k

Os

O
O

o
o

Os

>

N?
c

o
o
o

kT

SfS

hj

O
o
o

N>

o
Co
o
o
o
o
o
o

o
o
o

*o
o
o
o

*o
o
o
o
o
o

>

P-

e$
5

>

2
^
hh
H
>
H

3
N
C
Rr

t-4

o
o
o
o
o
o

g
s

Vs

Os

NO

n
C
D

Os

o
o
o
o
o
o

$1
o

Vt

Os

S*

r-r

E*

o
o
o
o

>.

Os

o
o
o
o
o

O
o
o

N?

o
X
o
t

\J

o
o

K)

2.

&

*"0

NO

H
f?

&

*
5fr

**

Os

o
o

rv

lv.
M

-K
NO

N.

k>

8
o
5
"t

>

OA

t>

NJ
N>

O
o
o

o
o
o

>

CO

DE SACRO BOSCO, CAP.

scholion Vineti.

ji

I.

A mbrofius Theodofius, Macrobius hicvnicus eft auctor, Macrobius

fcilicet ille

Somnium

&

commentaria in
qui fcripfit Saturnalium libros
Scipionis in quorum libro primo illa inuenies de
,

terra: ambitu ex Eratofthene. Eratofthenis porrb huius fcripta

Sacrobofcus an viderit ndeioiqua: fi ad nos perueniflent integra,

fciremus,ambirimnetcrra:<iucentoriim&: quinquaginta duorum milium ftadiorum efiefcripferit, quomodo tradunt Plinius

in excremo libro iecudo,Macrobius ille Capella, d: Sacrobofcus:
an vero ducentorum 8c quinquaginta foium ,id eft pupid/fov
ti Kovfft srtvrt , vt habet Cleomedes libro primo. Huius certe' vel
toiius auctoritas

rationes

nem

magni

efle

momenti debet quod

Eratofthcnis

& demonftratione adducat. Ptolemaeus poft Eratofthe-

qui pro fepringemisquingentatantum ftadia terreftris

meridiani tribuit vni cceleftis meridiani gradui.Ita incomperta
eft terra: magnitudo propter ^metiendi difficultatem, feu illius
fuit,

menfuram terra

vt Eratofthenes

& ali

j,

feu mari,vt Pofidoniu?,

eodem Cieomede auftore, inire velis. Qui aute hic ambitus terrae
vulgo dicitur, nonfolius eft terra: , fed terrae &c aqua: fimul qua:
vnam ambo di&aefuntfphxram confticuere. Cxterum de men{urishosfeceruntgeometrx verficulos.memorix gratia,
,

Quatucr ex granis digitus componitur ynm.

quater i pede palmus .
Eft quater in palmo digit us y
Quinque pedes paffum faciunt,paffus quoque centum*
Viginti quinqueftadium dant, fed miliare
Otio dabunt (l adia duplicatum dat tibi leucam.
.

Leuca tamen Gallicum vocabulum, quo

duo milliaria, fed vnum tantum

Sc

& Hifpani vtuntur, non

dimidium

quingentos paftus concinere definitur

id eft

mille 5c

Ammiano Marce) lino li-

bro quintodecimo &fextodedmo,& Iornadi in Gothicis.Porro

rationem certam cuiufuis ambitus circuli ad fuum diametru geo
raetrx haud dum potuerunt demonftrare. Accipitur tamen interim pro vera vulgo, tripla fefquiieptima.quomodofe habec 21 ad
?.atquc ita verficuli hi ex diametro peripheriam,& contra,ex illa
.

diametrum

cuiufuis circuli

minimo negotio inuenire docent.

Circuitu s circi per feptem multiplicetur -

Vigintiqueduo produftum deinde fecuto.

Hinc numerus, quotiens qki dicitur eft diametrtes.
,

Sipervigintiduo multiplices diametrum:

*per feptemque feces numerum, qui prodiit inde 9

Circuitum

circi quotiens

numerus tibi reddet

CAPI

!:

SPHAERAE
830

L.

capit

OA

N.

mmem

w*

vm se

eundum de circulis, exquibus

materialis componitur:

percodeftis
,

&

fpharra

ifl

a fu _

q nx per iftam

imaginatu^componi
intclligicur.

%
'
1

i
f

Circuli

maiores in

orum autem circulorum quidam

funt ma-

fpharra.

ior es^qui

|i

isi

ptm mino

||

\res,utfen~

fui putet

Maior autem

circulus in Jftteera di*

citur

cui

defcnptus in

fu perficitfjharafuper
cius

Cir:uH
ores.

centrum

diuidit

jf Ineram in duo aqua*

m/- h* .Minor uero,quide=
feriptus

in fuperficie

ffk&r& eam non

dit in

diui?

duo aequalia ,fed

in portiones inaequales.

inter circulos utro maiores,

quinoftmli.

primo dicendum eli de

1

at*

DE

de SACRO BOJCO, CAP.

OCT
I
CIKCVLO.

DE A E Qj N

II.

33

AL

nom
Tria
1 na nomiab utroque polo. Et na
ms.
naeeius.
i

Primum.
dicitur cequinoftialis,

quoniam quando Sol

trafit per illum (quod
eft

bis in

anno Jn priti

cipio Arietisftcilicety

er

in principio

lU

nomen.
,
inuniuerja terra * un^ solus a^ua
.

'

nodi.
quia adaquat diem artificialem

H O L

S C

F.

I-

?n
in
Sciendum eft ,vt Cjeorgm Furbachius tradit
:
nmfimper
jphara
oFlaua
principiis
fuistheoricu capitulo de
Anet^&
Sole m principio Arietis >aut Librapnexittente

fe

aqmnoftium accidere :fed fiat ^J^oaTa!

velpoftea juturum ejf\ Quod quidem

mi mobilis nece
antea fuijje

eft

&

rece/fv> o&amjj hara fatis deex motui accejfus ,

limitanda
monftrat : vnde hac propofttio aufdoris
Arieprincipio
Sol
dum
intelligenda
eft
eft :

&fic

Velpoteft
tis^vel Libra 3 aut prope eft aquinoUium*
opinionem Pto~
dici quod auttor loquitur ftcundum
lemai
c

SPHAERAE IO

34
fit

ab

ctu,

Motos cceli r
qui

AN.
temportbM motM ille accejfm,& recef.

mdi

Jm octamjphara nondum erat cognitttsifidpollea in-

&

Uent

eft * Thebit ,
ab atiis modernis :
&ficne'ftalem
ando
rnotum in odlauaJphara
occM&em, g
propofitto
au*

a quo g an- cloris ejfet dubia,

gulumedi$

noctis recur

dhHneintei
ligetis mo-

P ** V#* fcmiuitt,
?
9l0d prinus motus dicitur motus primi mobilis, hoc eft,
^^rafiuecccli ultimi,qui eft ab oriente per occi-

primo fea dc c.entan

mot m

P
e
feipiam co- ft

rediens iterum in orientem qui etiam

:
dicitur
, ad ftmilitudinem motus
rationis, qui

rationalis

micrccofmo , id eft, in homine :fcilicet

quando fit
Screatore per creaturas in creator
em,

con> hlcrat

vodfcTai

ibi

riofua^leo

fsden do -Secundus motus eft firmamenti cr planetarum,

De^f-tr?

contrarim huic, ab occidente per orientem

iterum re*
c a s
bidentem, qui motus dicitur irrationalis
!?

tdefinlt!

ftue
f.
Motus infe. fenfualis , adfhnilitudinem motus
microcofmi , qui eft d
corruptibilibus ad creatorem,iterum
rediens

MriUb ot

eidemeper
oriente

du

mo

noftrx

S!

his

quo

ad corrup*
Dicitur ergo cingulus primi motus,
quia cingit,
ftue diuidi primum mobile ,fcilicet
t
, jftharam nonam
tibilia.

in

duo <equalU,quc didansd polis

mundi.Vnde notandum,
P oEts Mundi, qui nobisfemper apparet, dicitur po*

qux lus feptentrionalis

fibibbnsad
imiifibjiia

di&t-ffr

tur afeptem

nl

gim

'vt

anhcus

dfeptentrione , hoc

uel borealis. Septentionalis

eft

er trion quod
,

eft

4 minori urfa qui dici*

,
bos: quiafeptemfteil*

ftftffuntin urfa , tarde mouentur ad modum bouis

, cinn

ApoftoPd. Jtnt propinqua polo.

cu Rom.j. tentriones

urfi' *

Vel dicuntur illafeptem fteU<efeb.

*?

Efi cnim iuxt morem urftm.

S

CHO

DE SACRO BOSCO,
C H O L

CAP.

II.

35

F.

luxta polum qui nobis fimper apparet 3funt du&

duavrfk fecundum antiquorum poetarum fiEUones > quas Quinotabiles conflellationes y qua dicuntur

dm

librofecundo Met amorphofios demonHrat (fui

fabula ccfinat Vergilius tn Cjeorgicis, Arclesocceani
hac efi caufa ficundum
metuentes aquor e mergi :
.

&

poetarum fixiones , quare iHa fiella nuquam occtdut*

&

Sed hac fittio non adeo friuola efi : quin fi reti e ,

profunde wffnciaturfit valde naturalis Primi enim
ephilofiphantes poeta, theologi dicuntur in primo
.

taphyfica

de ccelis y

quod veritat es 3 quas ds diurnis id efi^

de naturis rerum n onerantifabulis occul-

eo

&

tabant Philofiphia equidem antiquorum > vt ibidem

.

dicitur i balbutiens erat ficut nona puella*

SCHOLION VINETI,
luxta

maiorem vrfam. Quidam libri

habent, luxta

minorem

vrfam qun; vulgo maior

dicitur, minorem vocare. Confule de hoc Vitruuium, Hyginiu m, Gellium, fi quid habent certi.

vrfam.

Nam videtur hi; au&or

Borealis uero dicitur, quia

eft in illa

parte, d qtta e= Tertis no-

nit B ore as. Polus uero oppofitus dicitur antardicus>t poais

" meridionalis, Anurctic.
quafi contra artticum pofitus:dicitur

quia ex parte meridiei eft : dicitur etiam auftralis , quia

a qua uenit aufter. Ifta igitur duo punfta
eft in illa parte
in firmamento flabilia, dicuntur poli mundi , quia Jfih**

rxaxem terminant, C,~ ad illos uoluitur mundus,quorum

mus fiemper nobis apparet, reliquus uerofemper

tatur.

occuU

Vnde V irgilius in primo Georg.

c

Hic

poli mudi,

*-

SPHAERAE

O A N.

Hic uertcx nobis femper fublimis atillum

,
Sub pedibus Styx utra uidet,manefy
profundi.

H O L

s C

To/m enim

(fr&ce,

F.

I.

vertex eft Latine; eo quod

per ipfimfiat vertigo,

& reuoiutto corporis cuimfu

poli feundum eome

eft

Hac autem efl definitio

(r
traspnnttmfcihcet , infuperficie jphara aqualiterab

polus.

ommbmpantbm

circuli

mfthara deferipti

dittans.

DE ZODIACO
CIRCVlO,
xo

0ct

cuius.

,US

U
i

ius circulus
!

j^jtlialem,

&

injfhxra , qui interfecat equino,

eodem induas purtes

interfecatur ub

<equales:cr una cius medietas declinat

uerfus feptentrioalia uerfut aujlrum.

nomina!
* Zoe

CUSit *

? l

phifofoph^

iarum

fifb

*!?

ft omnis uita in rebus

inferioribus .

Vel
quod eft animal quia cum diuidatur
,
duodecim partes aequales, qudibet pars
appellatur

inauribus dicitur
zodion.

zt dicitur ifte circulus zodia

u d eftuita, quia fecundum
motum plane*

$yw

fignum,%r nomen habet (feciale a nomine

malis, pr opter proprietatem aliquam

alicuius ani*

conueniente

m tam

Velproter diftofitionem jiettarum

ream no- fixarum tn Tuis partibus ad modum huiufmodi anima*
ijle uero circulus Latine
dicitur

fgnifer, quia fert

Diatur ifte
circulus o-

)igna,uelquia diuiditur in ea
i.

sequi noctia

Ab Arihotele uero in lib>

degeneratione er corruptione dicitur

circulus obii*
,

lemdiuidit quus,ubi dicit, quod fecundum accejfum

5

obliquo!?

1/1

clrcld obliquo,fiunt
generationes

er receffum So*
er corruptiones
in

de sacro bosco
in rebus inferioribus.

cap.

II.

37

Nomina autem fignorum,ordina*

Jgg*
merus

tio,er numerus in his patent uerfibus,

fi-

s aomm eo,V irgo,

Sunt Aries,Taurus,Gemini, Cancer, L
Amphora,
Libraque, Scorpius, Arcitenens, Caper,

P ifces .

Diuifiones
Quodlibet autem fignum diuiditur in 30. gradus.
m 20
gradus. Se~ ^"'
nde patet, quod in toto zodiaco funt 360.
autem Ajironomos iterum quilibet gradus diuU

eundum

in 60. fecunda,
ditur in 60. minuta, quodlibet minutum
deinceps ufque
cr/ic
60.
tertia
,
quodlibet fecundum in
ita
ad decem. Etficut diuiditur zodiacus ab aflronomo ,
er quilibet circulus in ffhara , ftue maiorfiue minor , in

partes confimiles.

Cum omnis etia circulis infi hara,prater zodiacum,

NotabUe -

zodiacus
inteUigatur ficut linea uel circunferentiafolut
inteUigiturutfuperficies,habens in latitudine fua duode*

cim gradus, de cuiufmodi gradibus iam

locuti

fumus.

coml lu

'

Vnde patet, quod quidam mentiuntur in Ajlrologia , di*

nomine , idem
centes , ftgna efiiquadratamifi abutentes
appellent quadratum

habet gradus

30.111

er quadrangulum. Signum enim

longitudine, n.uero inlatitudine.

H O L

F.

I.

Quadratum enim fecundum geometrae eflfguquodra quatuor laterum aqualium. Signum autem
quia
duo latera oppofita habet aliis longiora'.
longitudine.
in
-gradus
30
habere
dittum eft fignum
fignum
Colum autem 12. inlatitudine : vnde nullum

libet

efi

quadratum.

V erunt amen poffet dtclum Olorum

habere bonum finfum

,fi

nomenfiecteipro nominegec

neris

SPAERAE IOAN.

j8

neris acceperim improprie,

Ius enim e gemis quadrati
ft

& abufiue. Ouadranm.

drangulare eft:vnde quadratum

pro quadrangulo
fi
accipiunt ,
a

ecipdca?

verum dicunt,

*~inea <tutem diutdens

zodiacum in circuitu, ita quod
ex una parte fui relinquat
fex gradus, er ex alia parte
aliosfex, dicitur linea
ecliptica

quoniam quando Sol er

Lunafunt hnealiter fub illa , contingit

Luna : Solis

utfi fiatnouiiunium,

echpfjs Solis aut

er Luna interponam
turrede inter affe*

dum nodrum

nihil aliud efl,

er

quam

interpofitio terree, in-

ter corpus Solis

er

Lun<e, Sol quide fem

per decurrit fub ecliptica, omnes uero alij planetae

decliz
nant uel uerfus fcptentrionem uel uerfus
,
audrumiquan
rp!

dque autem funt fub ecliptica. Pars uero zodiaci

, que
ab eequinodiali uerfus feptentrionem
, dicitur

tencdona- declinat

wntoftlb^sMarmcd. Etillafex figna,

qu# funt 4

principio Arietis ufque ad finem Virginis,

dicuntur figna feptentrioixalia uel
borzalia, Alia uero
pars zodiaci quee declinat ab tequinodiali
,

diem, dicitur meridionalis, uel au&ralis,

uerfus meru
nd antardica.

Et

Libra, ufque inpnem

Et fex pgnaquafunt a principio
Pifcium, dicuntur meridionalia,
P

Cumautem dicitur,

ud Mitralia.

quod in ArieteeflSol, uelin

alio

,uc
prapoptiojn,fumiturprofuby *j
pgno,fciendum,quod hac
autem
fu ,,, ma
fignum.in aha
fectindum quod nunc accipimus
secundi
pyramis quadrilatera, cuius
fignum
dicitur
gnipcatione
: uertex
fignum
appellamus
fjs i Uafuperficiet , quam
hoc proprie
centro terra. Et fecundum
vero
eft in

eJ

loquendo poffumus dicere,

planetas effemftgnts- Terho

X arcuit tranf*

Tertia.

ZodicLrfignm,utintettiganturfe

a^^pclZpiUa.cr^fn^H^
dunt totam fuperficiemfphara in duo decitn partes

in medio

latas

ardiores

(tero iuxta polos

diaci:

pars

Cr

zo

qualibet

talis dicitur fi*

gnum,ey nomen hi
betffeciale anomi*
ne

illius ftgni,

quod
intercipitur

inter

pias duas lineas.

Et

fecundum hanc ac*

ceptionapeUa qua
funt iuxta polos ex*
tra zodiacumjicun

tur

ejfe in pgnis.

fecundum

SPHAERAE

40

OA

N-

fecundum quod nunc ultimo accipimus

fignum: acumen
uero eiusfltfuper axem
zodiaci. Tale igitur corpus
in
quarta figmficatione dicitur
fignum,fecundum quam ac
ceptionem totus mundus diuiditur
in duodecim partes
<equales,qu dicuntur figna:

do, efl

m aliquo figno.

Crjicquicquideflinmm*

DE DVOBVS COiVRlS.
Vnt autem

alij

dicuntur coluri

Jolttitia

duo circuli maiores in

fbh<era , qui

quorum officium
,
er cequwottia. Dicitur autem

er% quod

Graece, quod efl

fler,

efl

diUinguere

colurus d

membrum,
quia quemadmodum cauda
$ C

H O L

efl

HSxov

bos fyluc

bouisfylueftris erefta,

F.

I.

'Boetms inflcundo libro

Arithmetica, vbidefiguris numerorum fohdorum
terpretatur. Qolurrn incjuit

vnde

agit fle nomen coluri ing-race curtum efl Latine

& curtam pyramidem coluron dicit Grace m-

mman. Secundum hanc igitur interpretatione

coluri

nomen

non tranflatiue fldpr oprie

iflis circulis attri.
,

bmtmquilibet enim eomm nunquam ime

uij usflen

curtm m hemiflhario noflro

SCHOtION
A

tooi

, i

m6

ver ,fld di
apparet.

VINETI.

quo<J eft

manc[jnv

cam ^tf^hrarum zodiacm

&Xinoati
0t,0r,ant Ur & v dtri polii
colurorum
1

fuZZr
fi

qua

ia

'S

nr,

Videta,i ca ars
1** in antarftico
P
ault ""J
ara C S Gr * ci defcribum.Qimre
hi, qua-

amirti cauda.imperfeai
r
amifla

& mutili nobis dicuntur.

de SACRO
qutefteius membrum ,

CAP.

OSCO,

facitfemicir culum

Pedum: ita colum femper

ir.

&-non per*

apparet nobis tmperfedus

no*
, alta uero

apparet
quoniamfolum una eius medietas

Colrus

c
tranfitper polo y,

cdtrTigitur didinguens folftitia,

zodiacum Jiatur pundusfolditij

foUtitialis.

afimhsiqm quando

pitmoM.Bjlautem Ze*
nitb

pundus

in

firma*

j; r-

mento direde fuprapoji*

tus capitibus

nodr is. Ar*

cua uero coluri , qui inter*

cipitur inter

pundumfol*

jUtijeeftiualis

dialem, appellatur maxi

CTaequino*

ctiatem , appeucuui ***)fM Solis declinatio.Eteft,

fecundum

ptolemteum, uiginti trium

H o L

Eratoilhenes, Hiparcus,&

>
,

AWo em cro,

F.

r.

Ttolemam eandefire
Tropicorum

decimat tonem refer erunt, ac diflannam

eridtanm Sf.Horu
tahum pene n. qualiuinteger

maxima Solis obliquatio 23 .fi 2

Mbategnm poji Ttolemawn annis jfb.

igitur teporib.fiut

tio.

" H#E,liI

+*

Yi[tot>cne SSoamno

'*N.

cognouit eandem.

^r7ihdpJlAlb:ucgmilm

'

'

pene 70.

13- 30

^id,ji, mT
*s*"*
Uomim /300.
**'
Purbachtm & Regiomoman^nno
Vomint

t^o.pre

No$ha

Atate Vuernero

domim isi 4.11 erum

Mlm2r^'

Nmmbcrgenfianno
J

obferuata

fire

SCHOLION
^

raobieruatum,

2,

2gtn

&ab ohtt ^exandri

NE j

10s varius

m oftaua fpha>

e
mm pU m CdPr'Uubiiam
colu*
rJTli Ti

Mitti
declinatio,-

dicitur

Pn **

eft qualis priori.

CH O

I, 1

nt itaf

au
S~h , pote
qttmoftialt

fi fttri

F-

declinationis z.odtati

ccmme

per

ab ahanc modum,

qm

cap.

de sacro bosco,

&

4?

II.

ab
d Ptolemao
quo etiam modofcitafiuit
vel per aliud mJJtrolabmm,
per
Capiatur
Lis.
fiupra hortanaftrologu eleuatio Sol

aliis aflro

frumentum
totius anni , qua eftoifiu
tem m meridie*maxima diei

grana, 69.gradus.4S.m1m
Capiatur iterum eadem
vt FlorenmfW obfiruam.
minima drntotm armi , qua
tium a.Jhuale:& fit verbi
eleuatio Solis

m meridie

.graduum. s>
fit x x
diciturfolfimum hyemale,&

anu

&

reminor a maiori
natorum Deindefub trahatur
0
latttu
qua efltota
manent 46. gradus. S7- minut.
fer
-7 ^
i ftetonu numerus per
Itaci

medium^ tunc muevu^

y
minut. Soficund Eodem
decimano 2 3 graduum, 2
& nullus pota
qualibet aha cmitate
modofiat
'

S.

in

ejfe error ,

per

Mter quidem colum tmjlt

imtqmpnlpriM pmfa Anelli er Lito , W>

JEST

Signa quidem foljlttiorum

ad angulos redos ftharales.

er (cquinottiorum putent his

uerjibus,

Cancer,
Huec duofolftitimn faciunt,

Capricornus.

Sed nodes sequant Aries,

diebus.

W Libra

DE merIdia.no ET
horizonte,

vnt iterum duo alij circuli

meridianus O- horizon.

maiores in ffharafiilicet

+4

AERAE

ridianus!*

io AN-

autem, meridianus, circulus

polos muniit per

quidam

tranfiens oer

zenith capitis nojlri. Et

ndtanus, quia ubicunque

dicitur

m-

fn homo er in quocunque terni

antu , quando sol motu

firmamenti peruenit ad

f um meridianum, efl illi meridies. Conjimili

citur circulus medij
diei.

ratione di-

Et notandum quod

duitates

bentdiuerfos meridianos.
Arcus uero Jumodialis
interceptus inter duos
meridianos dicitur longitudo
ciui-

tatum Sl autem duce

duitates eundem habeant
meridia*
*
num, tunc ^qualiter
dijlantab oriente er
occidente

S c
Diuerfitas

s
~

ftriog s

ct>

H O L

F.

I.

m ? 0 ltbro cofmographklongitu lZ!lT

f* 'ademonnt abf*
oriente m occidentem,
vel
/

2-p
p

ab

dodi

mandt oportet

~f^
7tlt r W
;Z

ta

accipere.

^n

w
Etfirte buras

dmerfi-

Aniloteles totamjpharam vni.

er

aquinoElialis qui

Je em 5
dic >

o is

UmV

UoZr T^
meme

d qua incipit motus

CCidens

^ofiniCm.

m occidentem
tlofophus latitudinem
t mundi.
pptothTlT

Aflrolod eno di

flamiam ab enent e in
accidentem
oocmt longitudinem :
ttiali

quJnad ejh

Vislantiam lerbab

verjus polum

quiaminorefl ) dicunt ejfe lati-

tudmem

,,*

DE SACRO BOSCO,
tudinem. Sic igitur emit at um

CAP*

4*

II.

& locorum ab occidete

dillantia (vt textus dicit) longitudo vocatur .

Quomodo cognitaJunt locorum longitudines , lege

Ioannem Stoefflerinum in Aftrolabi) fabrica.

H
id

eft,

orizon nero

eft

hori-

circulas diuidens inferius he*

zon '

mijfharium dfupenori.unde appellatur horizon

terminator uifus. Bicitur etiam horizon circulus

hemiftb<erij ?

redus ,

eadem de caufa. E ft aut e duplex horizon Octuple*

Retium horizontem nomon

er obliquus, fiue decliuis.

erfpharam redam habent illi , quorum zenith eft in a *

reaus *

quinodiali, quia illorum horizon eft circulus tranftens

per polos mundi , diuidens aquinodialem ad angulos re*

dos jftbarales, unde dicitur horizon redus cr jhhara

reda Obliquum horizontem fiue decliuem habent illi,
quibus polus mundi eleuatur fupra horizontem: er quo

Horizon o-

jl,<r'ius *

niam illorum horizon interfecat aquinodialem ad an*

gulos impares er obliquos, dicitur horizon obliquus,0*
Jp har a obliqua fiue decliuis

S C

Horizon

H O L

F*

I.

obliquus dicitur horizon artificialis: quia

eft multipliciter variabilis fecundum

quod plus vel

5

minus receditur a circulo aqumochali , vnde horizon

redus vmem eft:Jed obliqui Junt wfiniti. Sicut etiam
opus natura vnico

modojit vt
,

dicitur ab

AnHotele

fecundo phyficorum. Sed opus artis in infinitum per

continuas muentiones vanatur 3 vt dicitur ab ipfo
philofopho interno de Repubhca

Zenith

SPHAERAE

4^
suppoficio.

conciufio.

IOAIST.

Zenith autem capitis noftri femper eji polus horU

Vnde ex his patet, quod quanta ejlekuatio poli

mundi fuper horizontem , tanta eji di flantia zemth ab

Zntts-

Cum in quolibet die naturali

xquinutiiali:quodfic patet

uterque colurus bis iun

gatur meridiano, jiue ide

fit

quod meridianus, quic -

quid de uno probatur, CT

de reliquo Sumatur igi*
.

tur quarta pars coluri di

Jlinguentis foljlitia
eji

>

qua

ab equino diali ufque

ad polum mundifimatur
iterum quarta parseiuf

dem coluri , qux eji d zenith ufque ad horizontem , cum

Zenith jit polus horizontis iftx dux quarta: , cum fint
.

perEudid. quartx eiufdem circuli, inter fe funt aquales :fed fi ab

communes actualibus xquaha demantur, uel idem commune,refidua

cicmen.
anuoc.

ii j.

^unt xquaha, dempto communi igitur arcu, fcilicet qui

efl inter

zenith

Cr polum mundi, refidua erunt xqualia,

fcilicet eleuatio poli mundi fupra

tia

horizontem ,cr diftan-

zenith ab xquinottiali.

H O L

Notitia ditiorum circulorum

r

F.

eridiani, fcilicet,

Horizontis Aftrologo eftvalde nccejfaria.

quianifi longitudinem

Tmn

,& latitudinem loci ad quem

computationesfias dirigit cognofcat ; nec vera loca

planetarum, nec quantitates , nec tempora ecltpfium

aut afcenfiones fignorum definire poterit : vt his qui

DE SACRO BOSCO, CAP. II. 47

A Iphonfinas ,aHt Pruthenica$,& aliasfirni-

tabulas
les

Tum quia tota cofrno-

viderunt fatis notum efi,

Appiam per officia noua

duorum circulorum ordinata efitvt patet tam trt fin-

graphtt

Ptolerndii vel Petri

gulis libris illorum cofmographia , vbi iuxta nomina

duitatum gradus longitudinum

& latitudinum ea-

rum feribunt ur quam etiam in tabulis fingularum

,

proumciarum

& regionum

vbi horizontes

& meri-

diani fifi interfitantes fiper fingulas duitates protrahuntur "Ut autem pradifta omnia faciliora fint,
.

dtuerfarum regionum, ciuitatumque defeript tones ex

Ptolemaigeographia qmrendafint .

DE

CXJV

ATVOR
U

N O

C
B V

RC VL

8.

l#o de fex circulis maioribus, dicendum eft de

quatuor minoribus. Notandum igitur , quod Sol

primo pundo Cancri, fine in pundofolftitij

quenda circtdu, qui
ultimo deferiptus ejl d Sole ex parte poli ardid : unde

exijlens in

<pftiu*lis>raptu firmamenti deferibit

.SCHOLION VINETI.
Firmamentum au&or primo capite vocabat odiauam fph&ram :fed hic firmamentum iupremam fphacram iignificec
Tiecefie eft 3 aliqu6tque aliis locis.

appellatur circulus

folfiitij ajliuulis,

diftr.-ud tropicus teftiualis,

ratione fuperius

4 *Tf 07rit,qucd cjl

contterfio, * ,^0*.*

quia tunc Sol incipit fe couertere ad inferius hemijf h *

=>-

rum

SPHAERAE

48
rop

Jyema

aiiSf
is.

O A N:

rium er recedere 4 nebis. S ol iterum exidens in primo

P un &o Capricorni fiue folfiitij by em alis , raptu firmacluendam circulum ,
tur 4 Sole ex ptfrte polt antarttici

c|Hi

ultimo deferibi*

unde appellatur cir*

culus folflitij byemalis>fiue tropicus

by emolis, quia tunc

Sol conuertitur ad nos .

scrolion vineti.
A

TpcOTi

q. )

Deorum

Hanc

Tpasrwv

Cicero libro fecundo de natura

appellat reuerlionem

quod Sol

reuerti incipiat

eo vnde eft profedus. Vocat autem audor inferius hemifpharrium partem mundi auftralein vt Macrobius libro
primo Saturnalium.
,

Cum

autem zodiacus declinat ab gquinottiali , er

polus zodiaci declinabit a polo mundi-

neatur ottaua fpheera > er zodiacus

circulus

Cum

mo*

igitur

qui eftpars ottauce

fifiwra , monebitur circa axem mundi, er polus zodiaci

monebitur circa polum mundi ifte igitur circulus.quem
.

ardicus.

p 0 \ us zodiaci circa polum mundi artificum,

uero circulus,

circulus dicitur circulus artiicusdlle

antardicus.

quem defieri-

zodiaci , circa polum mundi antartiicum,

dicitur circulus antarcticus .

SCHOLiON VINETI.
Ardicorum orbium

deferiptio haec

quam CleomedeSj Proclus,&

prima conci a -

alij

multum

diuerfseft ab ea,

tradunt.

Quanta eft etiam maxima Solis declinatio, fcilicet ab

mundi ad polum zo-

tcquinottiali, tanta eft dicantia poli

diaci:

quod jic patet, sumatur colurus diflinguens folfti*

tia,quitranf}t per polos

mundi CTper polos zodiaci.

Cum

**

CAP*

EE SACRO BOSCO,

&

Cum igitur omnes quarU unius

quarta huius coluri ,
fe fuit aquales ,
tiali

II*

49

eiufdenrirculi inter

qu& ejt ab aqumo-

ufque ad polum

mundi

erit aqualis

quarU eiufdem colu*

ri

qua

efl

a primo

punfto Cancri ufque

ad polum zodiaci : igi

tur ab illis aqualibus
dempto comuni arcu ,
qui ejl a primo pun
Sto Cancri ufque

ad

polum mundurefldua
erunt aqualia fcilicet

&

maxima Solis declinatio ,

lum zodiaci. Cum autem

Aiflantia poli

nwndiadpo*

circulus ardicus

quamlibet fui partem <eque

diflet

fecundum

coaci uf10

a polo mundi, patet

primum punduCan*

quod illa pars coluri, qua: efl inter

dupla ad maxima Solis
eri, er circulum ardicum fere efl
coluri, qui interci
eiufdem
arcum
ad
declinationem.fiue
polum mundi ardi*
pitur inter circulum ardicum er

cum , qui

etiam arcus ecqualis efl

maxim

tionL c um enim colurus ifle , flent

alij

Solis declina

circulu infphara

}6o.graduum,quarta eius erit 90.graduum.Cum igiptolemaum fit z;.

tur maxima Solis declinatio fecundu
minutorum er totidem graduum fit ar*

fit

graduum.cr

1.

cus, qui efl inter circulum

dicum.fi ifta

ardicum er polum mundi ar*

duo fimul iunda.qux fere faciunt tf.gva*

erunt 4 i-gradmquan*
dus Subtrahatur d po.refiduum
interprimunt pundum Cancri
tus ejl arcus coluri, qui efl

SPHAERAE
& circulum ardicum. er

*o

IO AN.

quod iUe arcusfere

,
duplus eft ad maximam Solis declinationem.
ftc patet

De
primum
r.ohile.

Qi.v

N Q^V

ZONIS.

Equinotiialis cum quatuor circulis minoribus

di*

cuntur quinque paralleli quaft aquidiftantestnon

,

quia quantum primus

diftat a fecundo, tantum fecundus

di&ctk tertio, quia hoc falfum eft, ftcutiam patuit

:fed
quia quilibet duo circuli fimul iuncti fecundum
quamli*
betfuipartem <eque didant ab inuicem er dicuntur

pa*

rallehs tequinottialis, parallelusfclftitij aftmalis,

lelusfolftitij hyemalis parallelus
,

paral

arduus er parallelus

antarfticus.

H G L

F.

I.

Sciendum eft quod defcrtptiones parallelorum

Ki guM
cirr
CHlorUm mJP hAr magnam panem cofmographia de -

fcfe t

magjnatio. claYATit %Jftde

f P tolcm&MA non modo quinque

&
pr<z-

dtElos parallelos, /ed multos alsos ab

aqumodhaliver-

Jiupolum deft:r ibitnftreperfingulos quatuor gradus,

&perfingulasnotabiles regiones & duitates circu,

losparallelosprotrahens.

Cum enimfcimus quod hac

vel illa regiojub tali parallelo ab aqtmoElialifita

eft:
ftatim habemus inquo climate fit,
cuius qualitatis

& complexionis

&

eft aer illius,

&

quot miharta autfta-

dia habet vnufquifque gradus terra in tali

regione:
quia non ftmper quilibet gradus terra habet

700.

Jladia , vt audior vifus eft dicere: aut soo.vt Ptolemaus tradit, aidmulta etiam alta illi paralieheofTnograp

de sacro bosco, cap.

ir.

circulomographis defrutum. Etfic patet primum

de quirum minorum officium. Parallelorum vero (

quantum qiufe
hui hic loquimur ) latitudines , hoc fi,
in meridiano graquoto
dUlet,&
xquinoBiali
ab
que
Jequens tabella commonstrabit.

du ajfignetur

P A

RALLEL 1

Primus par, habet

Secunda,)

|pARALLELl((/. M.
J

Duodecimus

3
\

Decimufferttm

12

Tertius

Quartus

Quintus

l
\

20

Sextus

Nonus

24

27

Ottauus

Decimufcjuint

Dectmujfextus

33

1
i

3
|

4?

Vnde cimus

39

Decimujfeptim

Decimufottati
1

Deamufnonus

Vigefimus

Notandum etiam quod quatuor

40

Vigefi.fieundus

fS

20
j

to

63
|

30

6f

parallelus

Virgtlius in Georgicis,

s6\ 30

paralleli minores,

so

54

parallelus artticus,ofcilicet duo tropmc?

zonas fiue res
antartticus distingunt in coelo quinque

gionesmde
6

Vigefi primus

48

61

4>\

24

//

Decimus

lj
j

Septimus

Decimujcjuart

\s

20

4*

16
|

22
|

Secm^mn

=**
*

SPHAERAE

5t
ubr i.

OA

N.

Quinque tenent coelum zona, quarum una corufco

Georg

Semperfole rubens,?? torrida flemper ab igni,zrc.

Distinguatur etiam totidem plaga in terra,dire(le pr<e

didis zonis fuppofita : unde ouidius primo Metantor*

pbofeon,

T otidemque plaga tellure premuntur:

Quarum qua media eji non efl habitabilis aftu:
E ix tegit alta duactotidem inter utranq; locauit,
)

Temperiemque dedit, mixta cum frigor e flamma.

iUa igitur zona , qua efl inter duos tropicos , dicitur in
habitabilis propter calorem f'olis difcurrentisfemper in*

ter tropicos. Similiter plaga terra

illi

directe fuppofita

dicitur inhabitabilis , propter caloremfolis difcurrentis

uP er Mam. I Ua uero dua zona, qua circunfcnbuntur a

ium*bene*
& qua: ma- circulo ardico zr circulo antardico circa polos mundi
lUiabiubi
inhabitabilesfunt propter nimiam frigiditatem: quu Sol

ab

eis maxime remouetur. Similiter intelligendum efl

de

plagis terra illis diredefuppofltis-iUa autem dua zona,

quarum

ma efl

inter tropicum
aftiuale Z? cir*

culu ardicum,
Ztr reliqua,

qua
efl

inter tropi

cum hyemalem
zrcirculum antar (licum, ha
bitabiles funt,et

temperata cali*
ditate torrida
ditate

zona exifientis

inter tropicos ,

cr frigi

,:

DE SACRO BOSCOj CAP.

ditate

zonarum extremaru

II*

55

qu<e funt circa polos mundi*

Idem mttiligc de plagis terrae illis dirett e fuppofitis .

'Dicit

F.-I.
S C H O L I A
emm auBor quod torrida z.ona,que efl inter

duos tropicos inhabitabilis

efl ^propter

quod efl manifitie contra Ptolemeum,

S
7

os

qui
:

calorem

Solis, ju as zonas

& omnes geo-

m hac z^ona multas regiones defir ibunt:

icendum efl quod non efl intentio huius autioharis 3 aut horum poetarum dicere quod ibi nullafit

bitatio

,jedquodnon

hominibus

efl

bona

& multum conueniens

Sedmhac determinatione,poeta & phyfi

emm & Ouidius

& Anfloteles eius ^commenta-

cicotra medicos decertat.ZJtrgihus

in locis prealegatis,
tor,

& Albertus infecundo M

et e or orum, intratiat n

de ventis tenere videntur quod fub equinotiiah efl

internexce/flua caliditas , qua, habitationem reddit
omnes medici moperatijfimam. Sed Auicenna
derni cum eo tenent quod ibi efl no modo temperata
amoemfflma habitatio Et hoc
frdtemperatijfima ,
etyconfirmatur tum autiontate Ifidori in primo

&

mologiarum , qui

dicit

quod paradifus terre siris efl

multum appropinquas

locus verfiA* orientemfituatus

globo

Lunafub equinotiiah temper atijfimus ,et amoe-

nifimus. Immo de hoc paradifo dicit fcriptura,Pofuit

SDeus hominem

m paradifb voluptatis. *Tum ratione

quan

quiafub aquinotiiali flrnper efl equinotiin:ergo

tum die calor intenditur, tantum in notie afrigidipiatate remittitur Etpreterea tantum ibi influunt

nete calidi, quantum frigidi,

& eque direti e irradiat

d

*r Q

cenefisj.

SPHAERAE

J4

IOAar.

ergo complexio aeris redditur teperatijfima*

Et item

quia hoc videtur fennre Ptolemaus tn tertia parte

J3 uadrtpartiti : vbi dicit quod omnis temperies come
plexionis ab aquinocltaliprocedit. Veritas hums
dif*
fidij

habetur ab experientia.

T) omini 1491.

llluslrijjimiu

Cum emrn anno ChrtfH

Htffantarum rex F er -

dinandus experitijjimos nautas verfus occidentem stquinoclialern

ad infulas quarendas

miferit

tandem

pofi quatuor fere menfis dem nauta reuerfi infulas

y
multasfiib aquinoPliah , velprope dicuntfe repenffe
habitantes circa tropicum alhuum ssEthiopes ni-

&

gerrimos ,ficci]Jimos 3 breues flaturarum pertodofq^

,
effe declarant : fedfub aquinoCliali pallidos homines
atq3 bona cornple x tonis y
longioris vita inuenerunt*

&

SCHOLION VINETI,
Retfe apud
vettiftate

Trogum Scythx, gens Septentrionalis, de generi*

cum tfgypttis contendentes dicebant naturam,

qua: calore

&

frigore regiones diftinxiilet , ad locorum patientiam homine; quoque

alia animalia gencraile-Nam.
quas zonas inhabitabiles xftu
frigore permulti exifti-

&

&

marunt,compertum multis nauigationibus hoc noftro f*.

culo habicatores habere, (quod & ante annos mille ac
quin
gentos lubam Numidia regem aduerfus plurimorum
ve
terum opinionem probafle Solinus au&or cft,&: Polybium
ante

Iubam Strabo libro fecundojearumque intemperiem

noftros etiam hominescemperato cocio natos

educatos,
ferre tandem affueuifle.
uot enim Luiitanorum in Oriett
tali,quot reliquorum Hifpanorum colonias
in Occidentali

&

zona torrida hodie inuenias

Zonx autem frigidxnon

xque' nobis noixfunt, neque familiares

ALIA

ALIA FIGVRA DE
ftin<5tione

Zonarum, qua

DI-

fimul

caufsediftributioniscarum

& in coelo & in terra

cernuntur.

*
i

SPHAERAE IOA N*

J<?

GAP

T V

L V

& occafu

tertium de Ortu

figno-

rum de diuerfitate dierum

& no&ium & de di,

uifione clima-

tum.
Tgnorum autem ortus croccafus

onm&o^
0!>

accipitur,

cr.

er
quantum ad allronomos. E fi igitur ortus er

subdiftin-

occajus Jtgnorum
fcilicet, cofmicus,

mcus
onus!

dupliciter

quoniam quantum ad poetM

quo ad poetM , triplex,

er heliacus.

chronicus

Cofmicus enim ortus fiue mundanus

uelftetlafuper
dit.

ejl, quando fignu

horizontem ex parte orientis de die afcen

Et licet in qualibet die artificiali fex figna fic orian-

tur, tamen antonomafiice fg

oriri

mm illud

cum quo er in quo Soi mane

dicitur cofmice

oritur.

Et hic ortus

proprius er principalis er quotidianus dicitur. De hoc

ortu exemplum in primo Georgicon habetur , ubi
doce*
tur fatio fabarum er milijin uere

Tauro
Vergilius.

* auerfo.
CHS
occafus.'

Geor

sole exiftente in

fic,

Candidus auratis afierit cum cornibus annum

Taurus,CT

aduerfo cedens C anis occidit aflro.

Occalusuerd cofmicus cfl,ref eauoppofitionis, fcilicet

T
quando Sol oritur cum aliquo figno , cuius fignifignum
oppofitum occidit cofmice.

De

hoc occafu dicitur in

r>E

SACRO BOSCO,

CAP.

IIT-

Georgicis , ubi docetur fatio frumenti in fine autumni,

Sole exi fonte in Scorpione qui cum oriatur cum Sole,

57
L

b- -

Taurus ftgni eius oppofitu,ubifunt Pleiades , occidit:fic,

Ante tibi Eoa Atblantides abfcondantur.
Debita quam fulcis committas femina.
Chronicus ortus jiue temporalis efi , quando fignumuel
orien 5
jlella pofi Solis occafm fupra horizonte ex parte
t is emergit chronice, fcihcet de

node er

dicitur

nicl,s

tempo*

cum S olis

quia tempus mathematicorum nafcitur

ralts

occa fu

De hoc ortu habemus

ubi conqueritur

in ouidio hb.i. de ponto,

meram exilij fui, dicens:

Quatuor autumnos

fero t

Eieg-9-

Pleias orta facit.

Significans per quatuor autumnos .quatuor annos tranf

poftquam mijfus erat in exilium. SedV irgdius uo
iijfe,

autumno Pleiades occidere : ergo contrarij uiden = Dubitatio.

Sed ratio huius efi , quod fecundum V irgilum ocri- solutio.
dunt cojmice , fecundum Ouidium oriuntur chronice:
quod benepotefl contingere eodem die ,fed differenter
tamen, quia cofmicus occafus efl,rejfieftu tempor is matu

luit in

tur.

tini:chronicus uero ortus .rejhedu uejfiertini

Chronicus occafus efi

Lucanus

lib.

efi.

C^' CUS
reffedu oppofitionis , unde 0

4. inquit.

Tunc nox Theffalicas urgebat paruafagittas.

Heliacus ortus, fiue Solaris efi, quando fignumuel ftetta
Uideri potefi per elongationem Solis ab illo

uideri non poterat Solis propinquitate.

quod prius
,

Exemplum bu*

ius ponit Ouidlib.z.de pafosfic,

Iam leuis obliqua fubfedit A quarius urna.

Et Virgihus in Georg.hb

1.

Gnofidque ardentis decedatfieUa Corona:

d
i

Qua

SPHAERAE

IOAN.

Qu&iuxta Scorpionem exidens non

Tdt
I*acu

^ $ COrpi ne

uidetur

>

dum Sof

'

Occafus H eliacus ejl , quando Sol ad fignum accedit,

occafus.

cr illudfua.
* auerf.
*

O* luminofi tate uideri non per*

exemplum ejl in uerfu proemiffo

pr<cftntia

mittit . Huius

aduerfo cedens canis occidit aftre*

C H Q L

Poeta de ortu

djf-

I.

& occafu fgnorum aliter int en-

dum quam A siro logi: poeta enim

quibus menfibus
aut diebpts anm quibus etiam horis hac e lia, vel hoc
fi
n
nHm * aut illud per honzontem noFbrum videri
fignorum fig

t^Afiro.
logi de or.

agunt,

potent , tradunt : vnde certa tempora anni

fignare
volentes ortu 3

&

&

occafufignorum,
fiellarum vtun
Sed Afirologi aquationes domor um coeli ,
di~
uerfitates temporum inuelhgare volentes durat to-

&

tur.

nem

& moram cutujlibet figni aut partis zodiaci in

& occidendoper honzont emfuis tabulis, &

oriendo ,

infirument is inquirunt.

frater ea ortus

&

occafus qui a poetis dicitur he id efl Solaris , ab afirologis ortus ,

occafus
planetarum matutinus
vejper tinus dicitur Quo-

hacm

&

&

modo aut em hoc plane t is

tuat ortus quibufue occafus

vafcmom**
nia fupradi

&

aHt * in uo
^

et

contingat
lib. 4.

& quibus conue-

habet latius videri

menf anni fgna in principio diei,

&

in principio noSlis oncntia

occidentia per horu
zontemfhctle c ognofc amm ,prafns fbditur tabula:

tnqua menfes non a

Kalendis

fida duodenisfire eo-

rum diebus inchoandi fim.

TABVLA

DE SACRO BOSCO,

CAP.

III.

TABVLA ORTVS, ET
occafus cofmici
ci

Sc chroni-

duodecim

fi-

gnorutn.
$Aries

September

Aprilis

Tnurus

OFlober

sJMaius

Cjemini

Nouember

Iunius

Cancer

December

luhus

Leo

lanuarius

artius

In

oriuntur:

principio

figna

h*c
occidunt.

noCHs

&

Virgo
Amulius
o

in

Februarius

ht*
oppojita

menfibus

September

Libra

Ottober

Scorpius

Nouember

Sagittarius

Martius

en

fit

e
hi*

in

filus
1

Aprilis

occidunt.

epp

&

h<zc

Maius

diei

figna

9
December [ apricorri Imius
principio
oriuntur,

lamarius

Aquarius

lulius

In

Februarius Dtfces

Ortus vero ,

Auguflus.

& occajus heliacus figno-

rum per introitum Solis tn duodecim figna.

fctn poterit.

SCHO

f*

loannes de Sacro Bofco multis locis

fe imperitum Grasci Termonis oftendit quemadmodum hic quoque, vbi chronicum

pro acronycho vt diceret non eft dubium quin corrupti 5c
mendofi libri in caufa fuerint. S unt autem &xpov Tummum
nox ex quibus fit **/> ovinae , & illud aotcpovuttreti quod
legitur apud lulium Firmicum iib.z. cap.8, quod vide an lit
purum, & a quo redto lingulari defledatur.
Porro hic tibi quaerendum primum, vtrum dicant Gr^ci frequenti us awtToxiiv id eft ortum , dKpowxpv an Ardurum,
,

&

Pleiadas, Arietem,

& reliqua fyderaacronycha. Ortum illum

memini ego

legere qui appellarent.Deinde fydera

quae per totam nodem oriuntur
occidunt, an acronycheid
facere dici pofsint , vt hic voluit , cum acronyche'ftgnificario

fitx/sovu^ioy,

&

nodis principio tantum conuenire videatur. Poftremo fiSol

erat in Geminis quomodo non potius Sagittari) occafus ille
,
cofmicus appelletur , vt fupra, Pleiadum. Mihi quidem certe
vix videtur Lucani illud ad vllum occafus genus pertinere, led
tantum anni tempus Sc breues nodes delignare.cum Sagittarius oblique' ingrediens, ei aduerfus ligno, in quo erat Sol, totam nodem fupra horizontem verfari celeriter videretur. Eius
funt verfus libro quarto,

idem cumfortes animos pr&cepta fubtjfent*

Optattere diem, nec fegnts mergere ponto
Tunc erat aflra polus. nam Sol Ledaa tenebat

y temo cum lux altifima Cancro efi.

Jfoxtum Theffalias yrgebat parua fagi tt as.

Sydera ,

Detegit orta

diesflantes in rupibus iTlros,

Pugnacef(pue mari

INSTR

instrvmentvm,
facillime

omnes

QJT o

diuerfitates ortus

poetici oculis fubii-

ciuntur.

ORTVS

DE

JPHAERAE IOAN.
DE ORTV ET OCCASV

6t

gnorum fecundum

SI*

aftrologos,feu dc

afcenfionibus& defcenfionibus

fignorum j

redtis

&

obliquis.

Prima

fup-

politio.

Equitur de ortucr
Q aftronomi
CT
,

occafu fignorum

prout fumtmt

prius in jfhara reda- Sciendum

eft,

quod tam in Jfhtera reda , quam obliqua afcendit <equi=

no(li alis circulus femper uniformiter ,fcilicetintempo *
ribus aqualibus aquales arcus afcendunt.

SCHOtlON

Motus enim

VINETI.

Afcendit scqiiino&ialis. ) A equino&ialis oriuntur gradus 15.

fingulis horis<Tquino<fHalibus^ualesi4.diem conftitucrc
vulgo dicuntur,qui Eacuralis poltea definietur.
cceli uniformis e/1, er angulus > quem facit aquinodialis
cum horizonte obliquo , non diuerfificatur in aliquibus

horis. Partes uero zodiaci

non dc necefitate habent

s c h o

de sacro bosco, cap. m.

SCHOLXON VINETI*
quem fa.) In fpharra reda atquinodialis
hori*
zon ad angulos fe interlecant aequales
qui funt redi
,
fphiera vero obliqua ad angulos
inaequales quorum

Et angulus,

&

alter

ohtmus, ille, qui redo maior praeter nonaginta

gradus ( toc
comprehendit redus.in fphaera angulus quos in
meridia)
no circulo numerus ab aequinodiali ad polum
mundi,
gradus compleditur fublimitatis eiufdem poli
fupra horifcontem,. alter acutus,qui

redo minor, eos gradus conti ner,

qui reliqui fune ex 90. poftquam ex iis

90. fcbdu diti eandem poli altitudinem. Quantum enim fupra 90. accedit
vni ex illis angulis tantum decedit alteri.
Non variantur
,

aurem ij xquarom &: horizontisanguli

quemadmodum
audor ait,ied zodiacus & horizon variis inter
,

fefecantan-

guits,propter zodiaci ipfuis obliquitate vnde

inaequales ilis
afeenhones partium zodiaci. Annotatur
Petrus Nonius.

&

aquales

afcenfwnes in utraque hara, quia quanto

ali*
Jf
qua zodiaci pars reCtius entur tanto
plus temporis po*
,
mtur infuo ortu. uuiusfignum ejhquia
fex figna oriun,
tur in longa uel in Ireui die
artificiali ,fimiliter

er in

noSt Notandum igitur quod ortus uel

occafus alicuius
,

ligni

nihil aliudcfl

oriri, qu oritur

quam

illam partem <equinottiali$

cum illofigno

secunda
fu FP&i-

orientead eJU afeendente

fupra horizontem ; uel illam partem

aequinoctialis occU
dere,qu occidit cum iUofgno
occidentejd extendente
ad occafum jub horizontem Signum
autem recte oriri
.

,cum quo maior pars (equino dialis oritur

: oklU

dicitur

que uer o,cum quo minor

ejt

S imiliter

etiam intdligendum

deocca fu.

T7 r e fawdm ,quod 'vnpphara

ft.

mboat

retia quarte zo* Defpter*

reu

.H mtllor puntiis
rw -v
folJntiaheus,<zr duobus
l

duobus

fcilicet

quinotiialibus, adaquatur fuis

aJcetijioniousjd

eft,

quantum tempori: confumitqua.ru

Zodiaci

SPHAERAE IOAN.

6 4

quarta aquinoftia*
Zodiaci infuo ortujn tanto tempore
tamen par tes illarum
lisiUi conterminatis perontur: fed

quartarum uariantur,neque habent aqudlesafcefusfcut

Quilibet duo arcus zodia*
Pnma re . iam patebit. Efi enim regula.
aliquo quatuor putt
guia.
c ; aquales, er aequaliter diftantes ab
afcenfiones er ex
habent
um,aquales
... (torum iam didor
C n c
habent afeen*
aquales
oppefitd
quod
[equitur
figna
hoc
,
hoc eft quod dicit Lucanus lib.9.loquens de
[tones*.
:

&

aquinodialem.
procejfu Catonis in Libyam uerfus

Non obliqua meant, nec Tauro redior exit

*+

<

Scorpius,aut Aries donat fua tempora Libra>

Aut A firaa iubet lentos defeendere Pifces

?&#

!*

Carcinus ardens.

Acgocc-

ros

Var Geminis Chiron, er idem quod

uumidus *dfoouepve, nec plus Leo tollitur Vrna.
exiftentibus fub

wc dicit Lucanus ,quod

aquinodialU

habent afcenfones er occafus.

figna oppofta aquales
oppoGtio oppoftio autem fignorum habetur per hunc uerfum,
lignorum.

tjthb.dn [cor.tau.fag.gemi.cdp.

ca.ade.pif.uir.

SCHOLION VINETI.
oppofita tametfi non squaliter diftant
Ex hoc liquitur.) Signa
aliquo
illorum quatuor punSorum, tamen cum

ab aliquo
conuenir.exempli
(i g no vtrunque

gratia, Aries

alio

& V irgo

quod qualiter didet a pundo

xquales habent afcenfiones
&: Libra xquales quae aequaliter
folditiali. Virgo eadem
colliga* Arietem cum Libra
didant ab aequinodio: vnde
conuemre,
eundem habere ortum, quod axioma fir,inter fe
conueniunn6e mter fe edb paria, qax eidem pa:

qux eidem

obiiLucani autem illud ex libro nono phariaiix, Non

vereor enim ne velit
fit
qui meant non fatis video-quid
zoomnia
figna
reda
fphxra
in
fignificare
Lucanus hoc
fignainfphaera
rede oriri & ateend re. Quae autem
ria

diaci

orian.Ufjhic habes.
reda rede,3c qus oblique

*;

DE SACRO BOSCO, CAP.

llt

G.

<T$

M.

Obi.
Obi.

Aries,
Virgo,
Libra,
Pifces.
2.7.
Taurus, Leo,
Scorp.
Aquar, z$,
5$
Cancer.
if
Rec. Gemi.
Sagitt.
Capri.
32.
Porro quia hi gradus iunt ^quiino&ialis, Sc arquino&ialis
gradus 15. hora vna oriuntur : facile hinc colliges , quanto
tempore Ungula figna oriantur,

Etejl notandum , quod non udet talis argumentatio

duo artus funt aquales er fimul incipiunt oriri er

femper maior pars oritur de uno, quam dereliquo : ergo
ifli

ille

arcus citius peroritur , cuius maior pars femper os

ricbatur.

SCHOXION VINETI.
Maior pars oritur.) Oritur, pro orta videtur , aut orta eftficut
dixit cap.primo,ctim

gna oriuntur
fi

terram ede centrum oftenderet>fex

fi-

& occidunt. Arcus autem zodiaci

celerius oritur

pars prior
eius pofterior pars tardius afeendit ,

&

contra, inde compcnlatio.

Inflantia huius argumentationis

manifeUa

efl

in

partibus pradiftarum quartaru.Si enim fumatur quarta

pars zodiaci,qu<e efl d principio Arietis ufque adfinem

Geminorumfemper maior pars oritur de quarta zodia*
ci quam de quarta aquinottialis fibi conterminali er
,
tamen illa dua quarta fimul peroriuntur, idem inteUige
de quarta zodiaci, qua eft d principio Libra ufque ad

finem Sagittarij.
item fi fumatur quarta zodiaci, qua efl dprincipio
Cancri ufque ad finemvirginis, femper maior pars ori
tur de quarta aquinoftialis,qudmdequartazodiaci,iUi

contermmU,cr tme illa dua quarta fimulperoriutur.

e
idem

sphaerae io

66
jdem

do

an.

intellige de quarta zodiaci, qu<e efl

aprirnopun*

Capricorni ufque ad finem Pifcium.

$ C

H O L

F.

I*

emo quindecim gradus aquinoclialis valent

vmm hora:& quilibet gradus quatuor minuta hora:
ideo ifle triplex ortus, vel occafmjignormn per tepm
Si

pofferntufic definire

Ortus vel occafas refote

efl fi-

anum quod vitra duas horas exponit mafcedendo,&

m
defc endedo , obliquus vero citra duas horas <iALqua
Ite aut e quod in duabus horte afcendit> aut defcendit
.

Sed pro

faciliori inteUigentia

de occafu flgnorum in

fphara recla vnicaregula efl ,et fikc ilis :videlicet quod

vnumquodcgfignoru zodiaci mfphar a rella quomodo
oritur, eo

modo occidit ,& quantahabet aficenflonem ,

tantarn habet praeifi deficeflonem vel occafum. Quot

aut e gradus inJphara reffa

cum quolibet figno orian-

tur, aut occidam, ex Jequenti tabula deprahenditur*

rAB VLA
fus

Nomina

G R TV

Si

E T

O C C A*

fignouum in fphara recta per gradus

<k minuta #quino6Halis.
Cjrad

Minnt*

Nomina

c
Pifces,

Aries

2 7*

Tauras

29.

S4
S4

Cjemini

32

12

fiaprteornus.

12

Sagittarius .

'

Cancer

S2 '

Leo

29.

Virgo

2 7r

U
M

Aquarius

Sccrpiate*

Libra

DE SACRO BOJCO,

CAP.

TABVLA ORTVS,

IIT.

67

ET

occafus fignorum in fphxra redla

per horas,

& minuta

horarum.

Nomina*

Hora

sJTrfimtt*

A nes

/.

S2

Tauras

/.

S9

Aquarias?

Cjemini

Capricornus.

Cancer

2.

Leo
Virgo

/*

Nomina

/>

Tifces.

Sagittarius

S9
J2

Scorpius

Libra;

N fbhtera autem obliqua fiue declini

I zodiaci adaequantur futi afcenfionibus

co,c,t< fumur.tur

.i

mediet m zodiaci

ftiicm

dii medietates De r h*ra

P
medietates di* obl i UJ '
'l

duobus punttti <equino(Ualibus:quia

que eft d principio

Arietis ufque in

v irginis , oritur cum medietate equinottialti Jibi

conterminali. similiter alia medietas Zodiaci oritur cum

reliqua medietate equinoSlialti.

sgholvon vineti.
Inuenics ia lacobi /Fabri commentariis tabellam hanc ad
latitudinem 48. graduum faUm, de afcenlionibus ligno*
rum zodiaci.
*

G.

M.

Aries,

Pilees,

14 .

$o.

T aurus,

Aquarius,
Capricornus,

iS.

5 *-

z7

26 .

obi.

Cancer,
Leo,

Sagittarius,

3^

58.

Scorpius,

Virgo,

Libra,

40,
40.

57 .
58 .

re&.
rea.
rea.

Gemini,

obi.
obi.

Tartei

,*
*

<S8

SPHAERAE

O A

N.

Partes autem illarum medietatum uariantur fecun*

dumfuas afcenfiones,quoniam in iUa medietate zo*

diaci , qua eji 4 principio
Arietis ufque ad finem
Virginis , femper maior
pars oritur de zodiaco

quam de aquinodiali er
,

tamen iUa medietates fi*

mulperoriuntur.

E
fit

reliqua medietate zodiaci ,

conuerfo contingit

qua ejl d principio Libra

ufque ad finem pifcium . femper enim maior pars oritur

de aauinoSiidlLctum de Zodiaco : Cr tamen iUa medie
tates fimul peroriuntur.

Vnde

hic patet inflantia

fada manife&ior contra

argumentationem fupe
riusdidam.

Arcus autem, qui fac*

cedunt Arieti ufque adfi*

nem

Virginis in jfihara

obliqua, minuutafcenfio*

nesfuasfupra afcenfmes

reda, quia minus oritur de

SCHOLION VINE
Arcus autem,

I.

qui.) Si arcus hi coeperint ab ipfo primo Arietis

pun&o, Alias poterit hoc effe falfum,vt deprehendes ex collatione afcenfionis fingulorum fignorum in tabula vcrmf-

que

fp bperx.

DE SACRO BOSCO,

CAP.

III.

6y

Et arcus, qui fuccedunt Libra: ufJ adfinem vifcium

in ffhoera obliqua

augent afcenfiones fuas fupra afcen*

fiones eorundem arcuum in jfhaera reda

quia plus ori*

tur de aequinodiali.Augent dico, fecundum tantum quan

titatem,in quanta arcus fuccedentes Arieti minuunt.

&

oppofitiin correi*.
quod duo arcus aquales
num '
aquales
iundas
fph<era declini, habent afcenfiones fuas
afcenfionibus eorundem arcuum in ffbara reda fimul
fumptis:quia quanta ejl diminutio ex una parte, tanta ejl

Ex hoc patet,

additio ex altera.Licet enim arcus inter fefint inaequales,

tamen quantum unus minor eft, tantum receperat alius,

CT jic patet adaequatio.Regula quidem ejl in jpbera obii*

qua , quod quilibet duo arcus zodiaci aequales, er aequaliter

didantes ab alterutro

pundorum aquinodialium,

aequales habent afcenfiones.

T AB

SPHAERAE

70

OA

N.

TABYLA ORTVS.ET
occafus fignorum in fphara obliqua
feptentrionali per gradus,

minuta squi-

&:

notialis,

*
Aquar. Capric. Sagma*

Ttfces

Scorp. Libra

Nomina
Aries Taurus Cjemim Rancer Leo
gr. mi. gr. min. gr.

/.

Clim. 2 4 33 77.

2.

Clim 2 2 .

/* 3'.

i7

30.

min

gr.

Virgo

min. gr.mi. gr. mi.

33- '9

27 33- S7

32 - 36 3 *> iJ
j 4

"

>0

33.

3 'Clim

21 .

.24.

/7.

/<$

22.

4-Clirn
f. Clim
1$.

/7.

C//J0, 16.

^ 21
0

19.

> s7. 7/>. '4- 32

f.

Qim.

12 .

48

16.

29
'47

29

U)

S3 3 4-

3l

33.34 34-47

3f-

io

37

33 3f- 49

38.

36.

32

2 9 38. 12

S4 27- S7

36.

27 39 S 4 39 4

33 27.

/<P

37.

29

37-

S4

26*

41. IS 41.

SS 42. s4

16

43- 0

T A BV

CAP.

CE SACRO BO SCO,

III*

TABVLA EADEM PER

horas

minuta ho-

&:

rarum.

*
-P^| Aquar.
Taurm

Aries

Capric

(j e mini

Sagitt

Scorp.

Libra

Cancer

Leo

Virgo

mi

ho. mi.

ho.mi

ho. mi. hor. mi. hor. mi. hor.

38

1.

4?

2.

2.

13

2.

1.

10 2.

i/.

42

2.

16

2.

2.

i/

2.

13

/.

Clim .

/.

24I

/.

2.

18

2.

22 2

19

jf.Clm.

/7

1.

33

2.

21

28 2

26

1.

S7

2.

/.

/. Clim.

/*

//

zs

1.

S4

2,

23 2

Qhm.

/*

20

SZ

2.

26

/*

'4

r.

2.

28

2.

1.

2.

32 2 .

i.

Clim.
j

z.Clrn
3.

6.

7. 7w. 0.

0*

/j

/.

49
46

34 2,

33

4 2

39

41

2.

4/

32

2.

/2

E%

' on

ciufio

Quid dies
natnralis.

T7 ^ pfadillis etiam patet

quod dies naturales fiunt

XL inaquales. E/i enim dies naturalis reuolutio aquimodialis circa terram femel , cum tanta parte, quantam

interim Sol pertranjit motu proprio contra firmamen*

tum. Sed cum afcenfiones

iUorum arcuu fint inaqua
les

f f\ l\ \
/
\l 1 1
^ 7 J
|
\

y'

cr penes addi*

tamentaiUarum

\.

ut patet per praditia,

in obliqua,

taminffihararefta,qudm

afcenfio*

numconfiderentur dies na
turales, illi de necefiitate
< inaquales. in
ffrha*

rarefta , propter

micam

caufam.fcilicet propter obliquitatem zodiaci : infihara

nero obliqua , propter duas caufas ,fcilicet propter obii*

quitatem zodiaci er obliquitatem horizontis obliqui
Tertia folet afiignari caufa,eccentricitas circuli solis.

SCHOLIA

F.

I.

Ex qua irregularitas veri motm Solis in zodiaco

eontingit,vt poilea patebit.

duplex efl motus

bili

Vnde notandum quod

Solis tvnus quo rapitur aprimo mo-

quotidie circa terram fimel. Altus

efi motus ei

proprius ab occidente in orientem per zodiacum:

ex
quoprouenit quo deumprimum mobile
conolutum:
eft

tunc in principio fequentis diei non

eftSolineodem
punElo zodiaci:fidproc
fire vnogradu. Ex
ejfit

ditiis

etiam {equitur dies artificiales

fimiliter &noEles in
annt( diuerfificari. Efi aut e dies ar
tificialis prafintia

DE SACRO BOSCO>
Solis (uper noHrurn looriz.onte:nox

CAP*

IIT.

75

vero 3 vmhra terra

nslotele prima
Sollfque abfintia , vt dicitur ab
Meteororurn Tantum enim excedit vna dies natu.

ralis altam3 quantm efl excejfus afcenjionis vniusgra

dm nodiacifiupra afcenjionem alterius : vel quantus

efi excejfus proprij motus Solis

vna die fitper motum

'Unde AHrologiqui computationes fisas ad dies aquales reducunt .tabulam de

proprium

Solis in alia die .

aquationibus dierum naturalium compofierut.Quo-

niam omnes tabuU omnium aliorum accipiunt diem

maximum : qui efl dies aqualis fiu medms^vel imagi-

& efireuolutio 360* graduum & $ 9 .minut*

& Sficund. aquinollialis & confiquenter omnes ta-

narim,

buU debent aquationem dierum fimper addere 3 vt

dies alij minores conformentur diei

illi

maximo : qui

noflris temporibus fit Sole exiHente in 22.

gradu

Aquari]firhvbi nulla ponitur aquatio dierum 3 quod

efifignnm veritatispraditla.

SCHOLION VINETI*
Plinius libro fecundo

inaequalitatis

dierum vnicam

caufam, obliquitatem zodiaci-.Ptolemaeus in fine

ti

magna? Syntax.duas:vnam,eandem
j

tradit

libri ter-

obliquitate zodiaci?

alteram.orbis Solis eccentricitatem.Hic addittertiam caufam, horizontis obliquitatemtquam tamen oftenditBaptifta Capuanus nihil folam pofle ,fcd tantum ea zodiaci adiuuari obliquitatem.De orbis Solis eccentricitate cap.quarto,in quo orbe cum Sol aequaliter verfetur, atque itafub
zodiaco inaequaliter, squalibus temporis fpatiis inaequales
ecliptici circuli partes percurrens:dies,quos

les,8c fic

quoque

vocant,natura~

inaequales efle neceffe efl:.

Secunda

Notandum etiam, quod Sol tendens a primo punito

Capricorni per Arietem

ufque ad

primum punitum

cipa^du

is

ar.

Cancri tificialium.

AE R AE

O A

Cancri) raptu firmamenti defcribit

quidem paralleli 5

N,

us.

parallelos: qui

non omnino fint circuli > fed fyir<e,

hoc error fenfibitis , in hoc uis non

etfi

cum tamen non fit in

conStituatur , fi circuli appellentur

circulorum funt duo tropici)

>

de numero

quorum

unus<equinptiatis. itent

iam diftos circulos

defcribit

Sol raptu

firmameti dtfccdetis

4 primo pundo Can

criper Libram^ufq-

ad primum pmvttum
Capricorni
circuli

er

iSti

dierum natu*

ratium circuli appeU

lantur. Arcus autem,

qui funt fuprahori*

Zontem ,funt arcus

dierum

artificialium. Arcus uero, qui funt

fub horizon

tey funt arcus nottium artificialium .

S

Hanc

H O L

ION VINETI*
appellationem definitio-

diei naturalis &r artificialis

namque nouam & barbaram femper credidi, quifqiiis eam

primus nobis tradiderit. Si Plinij, Gelli j, Macrobi j, Cenfomultorum aliorum veterum Latinorum libros hi
rini
,

&

homines legiftent paulo diligentius, fiais diebus rtiaximd

Latina vocabula inuenifient. Cenforini ponepropria
mus verba in eorum gratiatii,quibus copia librorum non

&

femper fuppetit:
Supereft pauca de die dicere, quae,vt menfis aut annus, partitu
naturalis, parti m ciuflis eft. Naturalis dies eft tempus ab
exoriente Sole ad Solis occafum cuius contrarium tempus
eft nox .ab occafu Solis ad ortu. Ciuilis autem dies vocatur
tempusjquod fit vno cceli circuma&u.quo dies verus
nox
continetur , vt cum dicimus aliquem dies triginta tantum
,

&

yixifte*

DE.

SACRO EOSCO,

vMfle.HseiUe in
vl

}gnox,

libro

& Jies

ile

CAP..III.

75

die naturali. Crxci aure qnibus

dicitur, fic

fuam hemeram,

vt

Latini

fuum diem vfurpanc & cum diem, quem Cenforinus

lem deicripfit certius dcfignare volunt diem & noftcm
dicunt,quennadmodum& Latini quoque, interdum yt re
dicas, noctidium;
(ic compofito nomine wffihptpov, quali
quod nychthemeri verbum ante iegera in iecuda Pauli ad
ciui-

Corinthios epifl:oia,quam in

In ffhara igitur reda

tranfedt per polos

magna Syutaxi Ptolemxi.

cum horizon

fflbata reti*

mundi ,ditiidit omnes circulos idos in

partes aequales.
tat i funt arcus

V nde

c ljh
h
tZtcQ;&m.

dierum >

quanti funt arcus no*

ilium apud exifontes

fub nequinottialu vnde
patet , quod exi fonti*

busfub <zquinottialtin

quacunque parte

fir

mamenti fit Sol, efifem

per (equinottium*

zon obliquus diuiditfoaquales.V nde quando

partes
duas
in
aquinodLtlcni
liim
Sol efl in alterutro putidiorum aquinodialium ,
cus diei aquatur arcui nodis,
uerfa terra,

tunc ar-

cr aquinodium
diuidit

omnes uero alios circulos

ia uni-

horizon

circus abus.
obliquus in partes inaqualesflta quod in omnibus
lis, qui funt dbaqulnottidli ufqueafl

er in

ipfo tropico Cancri ,

tropicum Cancri,

maior efl arcus

diei ,quam

hori*
nodis, id efl , arcus fuperhorizontem , quamfub
Zonte.Vnde in toto tempore quo Sol monetur a princi,

md*
pio Arietis per Cancrum , ufque in finem virginis ,
magis
iorantur dies fupra nodes, 0~ tanto plus, quanto
accedit

SPHAERAE

7*

accedit Sol

OA

N'

ai Cancrum :er tanto mitius, quanto ma*

gis recedit.

SCHOLION VINETI.
Hoc

intelligendum de parte mundi fepcentrionali

cum

au

ftrafis parcis ratio fit penitus contraria.lllis

ri
minorari dies ac nodes.pro

autem maiora
&
maiores longiorcive, minores hreuiorelve efle aut fieri,non habeo audorem
Sacro,
bofeio antiquiorem, qsi vfus fit fed ea tamen
verba nihil
admodum caufie eft cur magis barbara efle videantur,,
quam certiorari quod pro certiore fieri & moneri Vlpia:

nus Iurifconfultus

De diebus
maioribus
a

oediebus
minoribus.

dixifle legitur.in cap.). lib.xix.ff*

conuerfo autem fe habet de diebus

dum Sol

ejl in fignis au&ralibus.

er nodibus,
In omnibus aliis circu-

te, quos Sol deferibit inter <equinodialem er tropicum

Capricorni, maior

CorrelaJ"^- V

ejl arcus fub

drCUS dlU eft minor

horizonte, er minor
drcuS Uodis , CT

fecundum proportione ar*

cuu minorantur dies fiupra
nodes er quanto circuli
funt propinquiores tropico

hyemali, tanto magis mino

rantur dies. Vndeuidetur

quod fi fumantur duo cir-.
culi aquididantes abiequi

nodiali ex diuerfis parti:

correia- in

num

uno , tantus

ejl

bus, quantus

ejl arcus diei

arcus nodis in reliquo.

Ex hoc fequi

uidetur quod fi duo dies naturales fumantur in anno <e*

,
qualiter remoti ab alterutro eequinodiorum in oppofitis

partibus
alterius,

quanta ejl dies artificialis unius , tanta ejl nox

ere conuerfo:fed hoc ejl quantum ad uulgi fen-\

fibilit

,* .

de sacro bosco, cap.

rr

irr.

'bilitatem in horizontis fixione. Ratio enim per adem*

tionem Solis contra firmamentu in obliquitate zodiaci

eriusdiiudicat.Quanto quidem polus mundi magis ele*

Notabile.

atur fuprahorizontem,tanto maiores funt dies jiatis,

uando Sol ejlin (ignis feptentriomlibusiejleccnuerfo ,

uando ejlin jignisauilralibus: tanto enimmagis mino *
antur diesfupra nodes.

CHOLION VINETI.

Ratio enim per ademptionem. ) Illud ademptionem Solis,

miror quomodo fignificet motum Solis propriu , qui vt ia
zodiaco inaequalis deprehenditur, ita tempora illa inaequaliafunts licet cuiufque loci horizo fixus & immobilis parallelos illos Solis fecec,qua ratione fupra di&um eft.Crediderim au&orem,per adepdonem fcripfille,ab adipifcor.
}

Notandum etiam quodfex figna,qufunt dprinci

Cancri per Libram ufque in finem Sagittarij,habent

rio

tfcenjionesfuas inff>bra obliqua fimul iunttas,maiores

ifcenfionibusfexjignorum , qufunt d principio Capri*

corni per

Arietem , ufque ad finem Geminorum. Vnde

iUa fex figna prius diia

dcMs qui

dicuntur reflc oriri , Ula uero

fex,oblique.Vnde uerfus:

ramretaf

Reda meant,obliqua cadunt

afydere Cancriy

Donec finitur Chiron:fed acterafigna

N afcuntur prono, de/cendunt tramite redo

E t quando eft nobis maxima dies in aftate ,fcilicet

exi&ente in principio Cancri , tunc oriuntur de

Sole

diefex*

figna direde orientiajenode autem fex oblique. R con*

uerfo,quando nobis

ejl

minimus dies inannofcilicet Sole

exiftente in principio Capricorni

fex figna oblique orientia

>

de

D e ^ km *~

tunc oriuntur de die

node uero fex direde

Quan

im

SPHAERAE

yB
De

^/7777^775^3^

QaU

O A N.

QuAndo autem

diebus

S ol ejl in

alterutro punttorum <equi*

hbus?

nottialium > tunc

it.

die

o*

riuntur tria figna dirette

orientia,cr tria oblique>cr

de notte fimiliter Ejlenim

.

regulatquantumcimque bre
uis uel prolixa fit dies

ud

nox, fex figna oriuntur de

die,etftx deno fte.Nec pro-

pter prolixitatem uel breuitatem diei uel nattis mplura

uel pauciora figna oriuntur*

Ex

correiariu.

colligitur

quod cum hora naturalis fit fpa*

tium temporis , in quo medietas figni peroritur* in qua

libet die artificklifimiliter

Cr notte fun i duodecim horce

naturalis.

naturales .

n omnibus autem aliis circulis > qui funt a la*

tere dquinottiaUs>uel ex parte auttrali ud feptentrwndliy

maiorantur uel minorantur dies uel nottes > fecundum

quod plura uel pauciora de fignus

obiiquride die

dirette orientibus uel

ud notte oriuntur.

LIO

N V I N E T I
S C H O
Diem quam fupra artificialem Sacrobofcus definiuit, tempus
ab exorto in occafum Solcrrnficnotiem quoque,qu eft ab
occafo Sole ad exortum, Veterum horologia in duodecim
Latimque dixerint,
notius eft,qaam vtnoftra probatione egeat. Dies autem illi
& noties quoniam inaequales funt < longiores enim aefiatis
dies.quam brumx, & nolesc6traxlh'ux breuiore,s,quam
hybernx) eotum horae duodenae inaequales quoque inter
feerant,ac maior non folum aefUiiae diri, quam hybernx,
& notiis fi militer brumalis quam aeftiux notiis hora , fed
ctia diei aeftiuae hora longior, quam hora rfotiis fux, quemadmodum hybernx notiis longior hora, quam-fuae diei,
partes aequas diuifilltiquas horas Graeci

Hoo

DE SACRO BOSCO,

CAP.III.

7i

genus horarum antiqui Graeci Latimque an aliquo

proprto vocabulo diftinxerinc,non memini equid legere,
quas miror audorem hic naturales vocafte,poftq U am jJl a .
nadem;artificlales prius dixerit pro naturaliruni diem
bus. Aliud horarum genus eft quas ;equ?nodiales Plinius

Hoc

&

& alijLauni.ficucGraeci

iVn^vstt appellarunt, quia fune

meridiem 8c mediam nodem,atq; duodenas
a media node in meridiem Tequentemr^quales ( in-

aquales inter
rurfus

quam )iila: perpetuo, xftiLiaehyberr.is,acnodurn!s diurna,

quantum dies naturales ante definiti , inter fe aquales fucrint.Hoc aute nominis ab aequinodio hae ideo acceperunt,
quod cum cuiufiibet diei nodis duodenas horas, vt diximus, antiqui facerent , inter eas horas nunquam squalitas
inueniebatur ,nifi quo tempore erat jequinodium , id efl,
quando dies nodi aequalis fiebat. Tunc vero aequalis nodurna hora diurnae Aliam aequmodialium horarum rationem non video, cur longius petant infignes quidam noftrae aetatis Mathematici.

&

DE DIVERSITATE DIERVM
6c notium artificialium per

omnia terra: loca.

otandum autem, quod iUis , quorum zenith

<equimtiiali circulo

zenith capitis eorum jfcilicet quando

Arietis

cr in

eft in

principio Librce:

eft in

principio Tdaidoru

er tunc funt

illis

duo

alta folftitia: quoniam Sol dire fle tranfitfupra capita eo*

rum. Sunt iterum

illis

habile fub

Sol bis in anno tranfitper

accidentia.
1*

aedd^

duo ima folftitia^quando Sol eft in

primis punflis Cancri er Capricorni er dicuntur ima*

quiatucSol maxime remonetur d zenith capitis eorumv

Vnde ex proditiis patet, cum femper habeant atquino*

Rium in anno quatuor habebunt folftitia , duo alta er
duo ima Patet etiam quod duas habent flates, Solefci*

*e

anunia

>

licet exiftente in alterutro

punctorum cequinoflidium,

ud prope ima* etiam habent hyemes >fcilicetSok

exi*

secundum

SPHAERAE

O A N-

er Capricorni, uel prope.

E t hoc efl,quod dicit Aljraganus, quod <edas er hyerns,
fcilicet noflrte ,funt illis unius er eiufdem complexionis:
quoniam duo tempora , qua funt nobis <eftas er hyerns.
Tertiam, funt illis du<e hyemes. Vnde ex iUis uerfuum Lucani
flente in primis punitis Cacri

patet expofitio,

Deprenfum efl hunc ejf locum, quo circulus alti

Solflitij medium figtiorum percutit orbem,
ibi enim appellat Lucanus circulum alti folfcitij aquino*
:

dialem , in quo contingunt duo alta folftitiafub aquinos

diali exiflentibus.

Orbemflgnorum appellat zodiacum,

quem medium , id efl, mediatum , hoc efl,

media aquinodialis percu tit ,
accidens'!'"

diuifumin duo

id efl , diuidit. iUis etiam

dnn0 co >tingit habere quatuor umbras. Cum enim Sol

fit in alterutro

pundorum

tequinodialium

tunc

mane

eorum uerfus occidentem , uejfere uero e

conuerfo. in meridie uero efl iUis umbra perpendiculas
ris,citm Solfitfiupra caput eorum. Cum autem Sol efl in
fignis feptentrionalibus , tunc iacitur umbra eorum uer=
iacitur umbra

Tertium jTiW audrum. Quando efl in auftralibus, tunc iacitur ueraccidens.

fiptentrionem.\Uis autem oriuntur

quafunt iuxta polos,ficut

Libro

3.

cr occiduntftett<e

V quibufdam

aliis habitantis

bus circa tequinodialem- Vnde Lucanusfic inquit,

Tuncfuror extremos mouit Romanus Horedas

Carmanofque duces,quorum iam flexus inauflrum

Aether, non totam mergi tamen afficit Ardon,

Lucet er exigua uelox ubi node Bootes

Ergo mergitur er parum lucet.
iibro
l

t.

ek '

j'.

item ouidius de eadem fiella,

Tingitur oceano cufios Erhmntbidos Vrfie,

Aequo

de sacro bosco.
Aequoreafque fluo fy der e

cap.

irr.

8*

turbat aquas.

nunquam occidunt iUa ftdhe.

in fltu autem noflro

V irgilius,
H icUCYtCX fiobis fcmpCT fubllltlis

Vnde

T
-

Ut lUUttl

Libro

Sub pedibus Styx atra uidet,manefque profundi.

Et Lucanus
gemina clarijtimus A rflo.
inocciduus
Axis

i.

Gcor sI

p|

Libro s.

V irgilius in Georg. fic inquit.

Item

Ardos oceani metuentes aquor e tingi.

aquinodialem De his quo
autem, quorum Zenitb ejl inter
quod Sol
er tropicum Cancri . contingit bis in anno,

L lis

T
tranjit per zenitb capitis

quino&ia-

eorum.quodflc patet: \n-

lem, &c tro-

teUigatur circulus

j
{

picum Can

paraU

lelus aquinoftiali tranfles

per zenitb

cupitis

eorum

iUe circulus interfecabit

zodiacum

in duobus locis

aquidi flantibus a princU

1

pio Cancri. Sol igitur exi*

flens in iUis
tranfit

i;

duobus pullis

per zenitb capitis eorum. Vnde duas habent

duas byemes, quatuorflolflitia er quatuor umx*

a ' C! tnS '

flates, cr

brasfleut exi flentes fub aquinodiali-Etin

quidam Arabia

effle.

tali fitu

dicut

Vnde Lucanus, bques de A rabibus

uenientibus Romam in auxilium Pompeio, inquit.

Ignotum uobis, Arabes, ueniflis in orbem,

Vmbras mirati nemorum non ire fmiflras.

Quoniaminpartibus fluis quandoque erant illis umbra;
perpendiculares
flniftra, quandoque
dextra, quandoque
i
quan
jfl

Ub ->i

Ii

***

sphaerae ioan.

2,

quandoque orientales,quandoq; occidentales:fed quando

Romam citra

uenerant

tropicum Cancri, tunc femper

habebant umbras fcptentrionales*

SCHOIION VINETI*
Lucanus kic facit partem mundi fisiflram auftraiem dextram fcptentrjonalern. Sic &: multi ali j. Ariftoteli vero
libro 2r, de Ccelo dextrum mundi, tft orie.alis pars mundi:
:

>

finidrum, occidua.

De Eis quo

tiisjiquidem

ffum xenith contingit

jS

cancd" 'pitis

eorum, fcilicet quando

Accidens,

unu h ora
perpendicularis

quorum zenith

quodfemelin anno

eft

foti unius
tali

eft in

tropico Cancri,

tranftt Sol

per zenith ca*

m primo puntto Cancri,

totius anni eft

fttu dicitur ejfe

illis

umbra

Syene duitas*

Vnde Lucanus,
v mbras nufquam fleftente Syene ,

Hcc

intedige in meridie

fcilicet unius diei

cuius

umbra mane porrettaoc*

cidentalis

feri

orienta.

lis

er per reftduum

tius

anni iacitur

to

um&

illis

brafeptenirionalis.
s

HO

L*

f*

i*

jdpnd Hiffancs pervulgatum

cjii b

eft

videlicet

d in di efdnch CB erna

b& Sol direcle irradiat ftiper fundum hydru

amphora , cmm orificium anguFtum eft
*

tem

regiones ftnt in quolibet

>

vel

au-

horum locorum poslea

dicetur,
lUis

**

CAP.

DE SACRO BOSCOi

8}

IIT.

e h
tropicum Cancri
illis uero, quorum zenith eft inter
m e ^"
0 circulum artticum,contingit , quod Sol infempiter* ed intertro

num no tranfit per zenith capitis eorum, CT

no fler- culum
iacitur umbra uerf'as feptentrione. Talis eft fttus
etiam quod Aethiopia ,uel aliqua pars eius
iUisfemper

ar-

Notandum

eft citra

opinio de

tropicum Cancri. Vnde Lucanus,-

Aethiopumq; folum,quod non premeretur ab

t,hu>

ulla

>

Signiferi regione poli,ni poplite lapfo

V-ltima curuati procederet ungula Tauri*

E icunt enim quidam

quod ibi fumitur ftgnum tquiuo*

pro forma animalis,

ce, pro duodecima parte Zodiaci er
quod fecundum maior em partem fui eft inftgno quod denominat. V nde Taurus cum fit in zodiaco fecundum matro*
iorem fui partem , tamen extendit pedem fuum ultra
picum Cancri, cr ita premit Aethiopiam, licet nulla pars

Confi

loquitur
Zodiaci premat eam. si enim pes Tauri, de quo
auttor , extenderetur uerfus atquinodialem ut effet in di*

redo

Arietis

uel alterius figni,tunc premeretur

ab

Ariete uel virgine,cr aliis ftgnis-.quod patet per circu

lum aquinottiali parallelum, circundudum per zenith

virginem,
capitis ipforum Aethiopum, er Arietem
ReproW
contYarietur, tio.
uel alia ftgna. Sed cum ratio phy fica huic

&

non enim

ita effer,

denigrati,fin temperata nafceren*

Aethio
tur regione habitabili ) dicendum, quod illa pars
pine,de

qua loquitur Lucanus, eft fub aequinoftiali circu*

lo,& quod pes Tauride quo loquitur, extenditur uerfus

<equino(lialem. Sed difiinguitur tunc inter ftgna cardi*
nalia

regiones. Nam ftgna

cardinalia dicuntur duo

ftgna , in quibus contingunt folftitia

O" duo, in quibus

contingunt ecquinoftia. Regiones autem appellantur ft*

f z

gn<t

,j

0 ncnj.

**

SPHAERAE

8 4

intermedia.

gtfrf

thiopia

fit fuh

aquinobtiah

OA

E tfccundu hoc

N*

patet >quod

cum A e*

non premitur ab aliqua re

gione jfed a duobus jignis tantum cardinalibus ,Jciiicet

Ariete

& Libra*
S

offet

H O L

tamen aliter ,

F*

I.

& fralim refponderi ad di-

Bam

rationem: fcihc et negando diclum Lucani

: fi
tpje intellexit quod
thiopia ejl extra tropicum
Cancri insona tep erat a: quia Ptolemain , Strabo
ommumter omnesgeographi funt
c ont ramum qui-

&

bm tamen m hoc magis credere oportet

SCHOLIQN

VINETI.

Rerum coeleftium quam peritus fuerit poeta Lucanus aliorum edo mdicium,dum raihi ho m opere Uceat eius a Aro
no neca eiufrnodi e fle, vt vix pofle qn;r quam incelligere
exi ftnnenv. quae bic auftor vt explicare
tur, commenvi d
,

primum fljpr^ duo cfle folflitia altum & imum:deinde hoc loco, Agnorum alia cfle cardinalia, alia regiones.

tus eff

WS

m
5

'

eitmdL.
i

lo

autem quorum zenith ejl in

en h

aico.

circulo ar ^ico y con

m quolibet die er tempore anni

quod zenith caeorum ejl idem cum polo zodiaci , er tunc habent
Zodiacum fine eclipticam pro horizonte. Et hoc ejl
quod dicit Alfraganus, quod ibi circulus zodiaci fleSlitur
.

pitis

'

primum?

tingit

fupra circulum hemijbhierij Sed cum firmamentum

continue moueatur , circulus horizontis intermeabit zo acuni in injlanti

Secundum ra
acu

CPcim fint maximi circuli in Jpbce*

Vnde jlatim me*

interftcahuntfe in partes aequales .

d et as una zodiaci emergit fupra horizontem , cr reliqua deprimitur fub horizonte fubito.Ethoc ejl quod
dicit

**
,

DE SACRO BOSCO,
dicit

Al/raganus, quod

occidunt repente

CA

P.

8f

III.

ibi

f x fgn.i,

fex oriuntur toto

er reliqua

aquinotiuii.

Cum

etiam es

chptica fit horizon illorum,

Cancri totus

erit tropicus

fupra horizonta, C? totus

tropicus Capricorni fub hc
rizonte: C? JicS ole exiflen*

primo punito Cancri , erit illis una dies 2.4* hora

*
rum,cr quafi infianspro noite,quia in inflanti Sol tran
illis
er
contuitus
ille
emergit
eft
fit horizonta CT flatm
te in

pro no&e

E conuerfo

contingit

primo punito Capricorni*

zq.horarum.cr quafi
S

Efl

inflans

H O L

illis

Sole exiftente

enim tunc

illis

itu

una nox

pro die .

F*

I*

&

In hoc autem fitu non reperiuntur niji inJuU

quadam regiones inhabitata e qua fecundum moderr
nos dicuntur F erenfis Hokelant, I entelant 3 (jotia
,

orientalis

& Liuoma

circulum ar iliillis autem , quorum zwith efl inter

cum CT polum mundi ar ilicum, contingit, quod horizon
illorum interfleat zodiacum in duobus punitis gquidi*
reuolutione firma*
flantibus d principio Cancri , Cr in
nuenti contingit, quod illa portio zodiaci intercepta

flm* ium

per relinquiturfupra horizotem*Vndepatet,qu 6 d quam

coti
in iUa portione intercepta, erit unus dies
diu Sol
efi

iimus

fine nocte*

Ergo fi iUa portio fuerit ad quantitas

ctt inter cif

mudi.

,.

SPHAERAE

$6

******

, :

IO AN*

temfigni unius, erit i fi dies

continuus unius menfis fme

node:fi ad quantitatem duo

rumfignorum, erit dies con

tinuus duorum menfium fi*
er ita deinceps .

ne node

Similiter contingit eifdem,

quod portio zodiaci

inter

cepta ab illis duobus punttis

<equidiftantibus a principio

C apri corni,femper relinquiturfub horizonte:unde cum

Sol efi in
s-cund

^ne
1

accidens!

illa

portione intercepta , erit una nox continua

brcuis 'ud

magna fecundum quantitatem

,

ceP^ portionis S igna

.

inter

autem reliqua , quae eis oriuntur

er occidunt , pr<epoflerc oriuntur er occidunt Oriuntur

prtepoftere ,ficut
fces, vifces ante

Taurus ante Arietem , Aries ante vi-

Aquarium : er tamen figna his oppofita

oriuntur redo ordine er occidunt prjepoftere, ut Scor

pius ante Libram, l ibra ante virginem er' tamen
figna
his oppofita occidunt dir ede, illa fcilicetquae
prcepoftere, ut

De h(j quoe?n polo

arciico.

Um
accTden S

JlW
^

an fiorum zcnith efl in polo etrttico , con

^orum horizon efi idem quod (equino
v nde cum (cquinodiahs interfecet zodiacum in
5

dialis .

oriebantur

Taurus

ci u

Parte * Aquales, fic er illorum horizon rdinquit

medietatem zodiaci fupra fe er reliquam infra Vnde
.
cum Sol decurrit per illam medietatem qu<e
efi d pinei-*
,

pio

A, rictis

ufque ad finem

tinuus fine node

&

V irginis

cum Sol decurrit

unus erit dies con

in reliqua

medie -

*.

CAP.

DE SACRO BOSCO,
tatc

III.

principio

qu eJU

Libr<e i-fquc in finem P*

fciunuerit nox una conti

nua fine die Quare er

una mediet^ totius anni,
0*
.

efi

una dies artificialis,

una nox

alia medietas eji

Vnde

totus annus efi ibi

unus dies naturalis Sed

cum ibi nunquam magis
.

x^gradibus Splfub horizonte deprimatur addetur quod

illis fit

dies continuus fine notte*

Nam CT nobis dies di*

ortum fupra horizontum Hoc autem efi sohmo

pnma
quantum ad uulgarem fenfibilitatem Non enim efi dies
quantum ad phyficam rationem , nifi ab ortu Secunck

citur ante Solis

artificialis ,

Soh5 ufquead occafum eius fub horizonte.

Ad hocigi* foiuuo.

quod lux uidetur, ibi ejfie perpetua (quoniam dies efi

ut
antequam Sol leuetur [aper terram per iB. gradus,
per

p tolemjcus:alij uer 6 magiflri dicunt $o.fcilicet

ibi nu*
quantitatem unius figni ) dicendum quod aer efi

dicit

hilofus

er finffusRadius enim [olaris ibi exi flens

uirtutis

tnereiunde aerem nonfirenat, CT non

H O L

debilis

4>w pofiit confu*

mdgi* de uaporibus eleuat

efi

dies .

F.

h
^

Circa terminos crepufculorum diuerfitas

Ptolemmm

&

Quando enim
afcenfionum fignerum grouemt
occidit - bre
in quo efi Sol oblique oritur , aut
.

fignum

efi inter ate cre p U

- feimov
altos Aftrologos.qiufirte exdtuerfi

etiam
tuw crepufiulum fit quam cum re&e- Etnot

f 4

exfen

SPHAERAE IOAN.
expermur quod in diebus aftatis maiora funt crepu -

Jcula quam in diebus hyemis. Unde iHi flrolopj cofiderantes qu&da crepufcuU magna, putauer ut quod
propter maiore Solis ab horizonte diflAntiam contingerent Sed certe diElum Ptolemai verius efl, et ipjiim
.

tnje juunturfire omnes

[irologt qui in
ftrolabio li
,
neas crepufculoruper 18.gra jub h oriXont e defer ibut.
on enim fequitur , crepufculum e matus , ergo
fi

perpluresgradus zodiaci
fine

vel principio eius

dittat Sol ab horizonte in

quam

crepufculo paruo:
quia aquales portiones \odiaci,vt diximus inAquales
,
habent afcen/iones,& defcenfiones.

De

genere

I:

DE DIVISIONE CLIMATVM.

diuifio-

ne terra: in

T AI aginetur autem quidam circulus in fuperficie ter

1 r<e direbvefuppofitus aquinobliali. intettigatur etiam
alius circulus in fuperficie terree, tranfiens per orientem

er occidentem, er per polos mundujfti duo circuli inter

fecant fefe in duobus locis , ad angulos reblos Jfhxrales,

er diuidunt totam terram

una

ejl

noflra habitabilis

inter femicirculum
iii

in quatuor quartas

, illa fcilicet

qua

quarum

intercipitur

dubium ab oriente in occidentem, in

fuperficie aquinoblialis

er femicirculum dubium ab
Nec tamen
illa quarta tota ejl habitabilis, quoniam partes
illitis pro*
,

oriente in occidentem per polum arblicum.

pinquaaquinobliali, inhabitabilesfunt propter nimium

calorem, similiter partes eius propinqua polo arbtico
inhabitabilesfunt,propter nimiam frigiditatem . Intetti*

gatur igitur una linea,<equidiftansabeequinobliali, diuidens partes quarta inhabitabiles propter calorem, i
partibus

DE SACRO BOSCO, CAP.

partibus habitabilibus

III.

8?

quafunt uerfus feptentrionem.

<equidi&ms a, polo arlhco,

lntettigatur etiam alia linea,

feptentrionem
diuidens partes quarta: , qu<efunt uerfus
habitabilibus,
partibus
a
propter
frigus,
inhabitabiles

quafunt uerfus aquinottialem. inter iftas etiam

duas

parallela <equino*
neas extremas inteUigantur frx linea
*
prioribus diuidunt partem tota
ftial i,

qua cum duabus

lem quarta: habitabilem

turfeptem

in feptem portiones, qu

dicun*

climata, prout in prafrnti patetfigura*

iNamo

SCKO

sphaerae ioan;

90

Q^omoao
qwarta ha bitabilis.

C H
efl

tam

terra

ejfie

O L

F.

r.

vmm quar-

quod licet auFtor dtctU

& habitabilem:

difco opertam aquis

tamen fi'eundum Ptotermmn m prima difiione AImagefh

in primo libro [ita geographia: illa
,

&

quarta

habitabilis non pertingit vfqus

ad polum Arfticuw:

A
&

quiafiy e tota illa z^ona qua efl intra circulum

rbli~
cum, ejlcoopsrt a aquis : vbt e mare glaciale,
confi
gelatum : zreruntamen quod defiat in hac
quarta ex
parte poli recuperatur exparte <z qumott
talis : quoniam vitra dqumoElialem apparet terra
difeooperta
per triginta quinquegradus, videlicet

vfque ad caput

bona [pe i: vulgo

Jie

elimatu

in

;.
1

eius.

2 u onajperanzjs.
>

Hicitur autem clima

tantum fpatium

P^tum fenfibiliter uariatur horologium

terr<e

per

idem namq;

dies ceftiuus aliquantus qui

eft

eft in una regione fenfibiliter

minor in regione propinquiori austro Spatium igitur
.

tantum , quantum

incipit dies

idem

fenfibiliter variari>

dicitur clima: nec eft idem horologium cum

principio er
fine huius fpatijobferitatum. Horte enim diei fenfibiliter
variantur: quare cr horologium.

cw Um

pedium

igitur primi climatis

eft

prolixitas eft

13.

horarum er elevatio

ubi maioris diei

poli

mundi fupra

circulum hemijfh<erij 16. gradibus,

er duabus
Unius : er dicitur clima dia Merces.

tertiis

Initiuucro eius

ubi diei maioris prolixitas

eft 11.

eft,

horarum CT dimidia:,

er quarta unius hora ,c~ eleuatur polus fupra horizon*

tem gradibus

u. er dimidio , er quarta unius gradus.

E*

'
,
*

de sacro nosco, cap.

r
do prolixioris diei eft
horizontem 10. gradibus
cleuatur polus fupra
milhar iorum.
dio. quod Ratium terraeft 44

91

III.

ufque ad locum, ubi hngittt*

Et extenditur eius latitudo
quarta unius : cr
horarum
, C
i}.

V dtmi* ^ m

Unde

H o L

F.

Ifa _

ria,& dar
9
terttx vni

Eft

^
-

enim

hic locus o-

I.

hic non
patet clare quo A auElor fabar&

mnino fere
ex Alfraga-

no de lu raterrafupra infenepnquttur regulam rnenfur at tonis

ptus.

dando

cuilibet

gradm

lm capituli pofitarn : fciltcet ,

Alphragamm. Victtur
7 oo.ftadia. Sed hicfe quttur

duitate Africa : qua eft

clima Vtameroes a Meroe
medio primi climati*,
principalior , atquefamoftor
Libya meiHaprcumcia.
climate
frunt
Jn hoc autem
vgypto
: Mare rubrum:
fub
lAothiopia
pars
rior.
pars vtnufque Inda intra, CT

pariArabia felicis:
regio.
extra qangem fluidum, Synarum

fecundi climatis eft , ubi maior dies

dimidia er ehuatio poli fupra hora
1 3. horarum er
iq.graduum ,CT quarta: partis unius gradus:CT

medium autem
eft

zontem

atitudo uero eius eft ex termidicitur clima dia Syenes. L

dies prolixior 13.
climatis ufque ad loeu, ubi fit

no primi

partis unius hora: , er

horarum er dimidia , er quarta:
dimidio , CT (pattum
CT
gradibus
polus
iteleuatur

terra

eft

qoo.miUiariorum.

C H O L

F. I.

k Syene
Dicitur autem fecundum clima Diafyene
"Thebaidos princi
duitate lASgypti qua. prouincia
:

*****

SPHAERAE
'fiti efl. In

&*

io an.

hoc elimat e'fune ifiepr ouincte

: parsvtriuf-

& Tmgamce & C

Ce
tuita & deferti Libya
Africe rumores pars
Numidia^ Cyrene, & M armanca.fr tota
*agyptus:& pars Libya interior Arabia
foeheis. & Car
mania,
ftte

Metuntanne.

efirtenfis ,

-.pars

is,

Cjedrofia ,

&&aiorpars vtnufcme India,

regionis Syriarum.

edim tert!i climatls efl

f;Z rtidiei
f

Mfitlotigitudo prelixio*

4. horarum

er eleuatio polifupra horizontem

3 graduum er dtmidij,
-

citur clima dia

& quarta unius

Alexandnas Latitudo

partis

eius efl

er di

cx Urmu

nafecundi climatis,ufque ubi prolixior diis

efl 14 hora*

rum er quarta unius, er altitudo poli

duarum tertiarum
,

33. graduum er.

quod ffatium terra

efl

uo.nuL

tianorum.

SCHOLIA

F.

I.

Dicitur enim tertium clima Dialexandrios

ah
fricetque efl Metropolis
eAigyptiab Alexandro condtta. In hoc climate
funt
ifia regiones ,
aior pars vtnufque zJMauritarum
pars etiam frica minor is,
Numidte,& Cyrene,,

Alexandria infigrn vrbe

Cj

&

Marmarice : aliqua etiam pars

&

lAEoypti:
Libye interioris : pars Cypri
mfule
Syrie : totafire
ludea, Arabiapetrea,
rabta defert a :pars
,

lomefrufiame, Perfidis,

pamfljota Drangtana,
InaiA

&

TSaby-

& Ane,Paro& pars vtriufque

Carmante

A racofla

& regionis Synarum.

Medium

de sacro

cap.

osco,

irr.

Medium quarti elimat is cji y ubi maioris diei prolixi* 9

cl
horarum er dimidia: ,CT axis altitudo $6.
graduum er duarum 9 uintarum :er dicitur dia Rhodou *

rmxn

tas ejl 14.

Latitudo nero cius ejl ex termino

ubi prolixitas maioris dia

tcrtij climatis ,

ufque

horarum crdimidue*

ejl 14*

cr quarte partis umusiekuatio autem poli 3 ?.graduum 9

quodJpatium terret ejl 300. militariorum.

C H O L

F.

I.

^Dicitur autem quarta clima Diarhodos a

Rhodo

zAfia minoris mfula:vbi etiam pracUra ciuit os eiufr

ds?n nominis fit a efi. In hoc climate ejlfire t otum mare

edit err ancum

&

regionibus ei
cum fisis infulis
Hifpama ,qua dicitur
>

collateralibus 3 fc dicet parte

r

Betica:& aha qua dicitur

vtrtupjue ^JMLauritama,

Tarraconerfis & parte

:

Numidia A

frica minoris

zJMurmarica : parte etiam Illindis

& Italia

cum

fire tota Sardinia } Sici ha, Epyto, Achaia, Mace doma > ubdutycum parte Pelcpormenfiy [ reta infula:

&

pars

Afis: minor is

Ocia

(jalacia

Cappadocia, v-

& minoris tota

& Cyprus infida:

tnufque Armenia fcihc et maioris y

Cilicia: Rhodou
*pa phy lia
,

&

rs Syna 9 AI e frpet anna , Arabia defirta y Habylo*

nia,rota Affyrtaipars

cama
extra

Media

Sufiana :pars Perfi-

& Parcpanifus:pars Hir*

ahyana,, HaPtrtana, & Scit hia qua

dis ,tot a Parthia

Aria,

Hymaum montem

ejl

pars Serica regionis atque

vtr ufque India,

M dium quinti

climatis ejl, ubi

maior dies ejl quin- dSa!

decirn

SPHAERAE

p 4

dccim horarum,?? eleuatio poli

unius : e? dicitur clima dia

O A
4

1.

N*

gradu* ?? terti#

R hoittes. Latitudo uero eius

ejiex termino quarti climatis , ufque ubi prolixitas diei

fit lyhorarum cr quart # unius,?? eleuatio axis 4;*
graduum <? dimidij , quod fyatiumterr # efl 255. miU
limorum*

H O L

F*

I.

7) icitur ergo quintum clima Diarhorncs a R horna

Europa : qua olirn domina gentium:
nunc autem /e des jurnmi fac er dotis efl. In hoc climate

notijfima vrbe

fient proutncia fiquentes

Cj allia

fere tota

Hiffiama pars
,

'arhonenfis 3 P annonia, Illyridis /Dalmatia,

magna pars

Italia

z/Myfia fuperior,

Dacia

Thracia

Myfia

inferioris

C h erfinefm

cedonia Eelcponnefi, (fhreta, Pontus

,

pars
,

tota

Ma-

& Bithynia
A rmenta
,

fia mmorls > Galacia, Cappadocia

vtriufque ,M e dia, Hir cama, totafere

pars

argtana:

&

vtriufque Scithia > Sa Hattnana pars (jodiana ,

c harum regio, at que pa rs regionis S ertca
.

Medium

Sexsum diroa -

fexti climatis

efl

ubi prolixior dies efl

horarum er dimidi* er eleuatur polus fupra horizon*

tem 4{. gradibus , er duabus quintis unius er dicitur
clima dia Boriflkeneos. Latitudo uero eius

efl

ex termi

no quinti climatis, ufq; ubi longitudo diei prolixioris efl

quindecim horarum er dimidi*, er quart* unius, O"
axis eleuatio
tia

terne

efl

47 -graduum
-

& quart*

unius, qu<e diftan*

iiz.miUiariorim.

seno

DE SACRO
S

B OSCO,

H O L

CAP.
F.

III.

9$

I.

Dicitur fex tum clima DiaboriHheneos a Bori-

flbene magno Sarmaeia ,

& Scit harum Jiuuio

quartna ab l siro. In hoc climate

pars Hifpamd

T'arraeon en

fis

qui

efl

(iint illa proumcu

qua diciturprouincia

A ulluria, Nauarra, & fafcoma,tcta

allia Narbonenfis
fere
& pars Aquitania: Lf
(falL Lugdunenfis pars Ger mania, & Italia, Bjpeita, U indehc ia Noricum Pannonia
perior, & par

finth lac obi,

(f

inferioris

(li

Pannonia

Illyridis

vtraque Sarmaeia:

*Taunca , lafiqes ,D acia,<sjddyfia inferior pars

:
minoris, (falatu

pars

Afia

tota Colchis , Hiberia, Albania ,

Armenu maioris:

efopotamia , BaUrtana,

odiam, vtnufque Scit hia,

(f

& Serica.

Medium autem flptimi climatis efl , ubi maior proli* squa-mm

xitas diei efl 16. horarum, d.eleuatio poli fupra horis cliau*

Zontem 48. graduum er duarum tertiarum er dicitur

clima dia Riphgou. Latitudo uerb eius
ftxti climatis

er quarte
zontem

ufqueubi maxima dies

unius,

efl

efl

extermino

16 horarum ,
.

a deuatur polus mundifupra hori*

gradibus er dimidio, quod ffatium terra:

i 8 j, miHiariorum>
fo.

S C

H O L

F.

efl

'Dicitur enim pptimum clima Diarhiphaou a mon

tibus Rhiph&is
Sarmaeia Europa infignibus atque

perpetua niue candentibus. 'Jfegiones huius climatis

funt tota fire Gallia quadripartita , magna fermania

i-i

1
1

SPH AERAE IO AN.

96

nia,pars Cappadocia , Sarmatia y

Afia minor &

is ,

vtrmfque Scithta*atque Serica regionis

v^ra autem huius feptimi climatis

Kotabile.

plures fini infui* *

J
Epiiogus.

cr hominum

terminum * lick

habitationes quicquid
*

tamen fit * quoniam prau * ejl habitationis *fub climate

non computatur. Omnis itaque inter terminum initia

km climatum crfinalem*eorundem diuerfitas

quid Uti-

tudo clima mutis latitudo

tis *

eft

trium

horarum CT Umidi* CT ex eleuatione poli fupra hori

Zontem ^.graduum. Sic igitur patet uniufcuiufque cli*
*

a principio ipfius uerfus

<equinottialem>

ufque in finem eiufdem * uerfus polum ar (licum, er quod

primi climatis latitudo eft maior latitudine fecundi* er

Quid eft fic deinceps. Longitudo autem climatis poteft appellari

0

dimaSf

^ned

or * ente in occidentem * <equididuns aequi*

noduli,

v nde longitudo primi climatis eft maior longi

tudine fecundi*

Cr fic deinceps* quod contingit propter

angudiam fphaer*.
s

ch.olia

lAflrologi ?noderni

ex

F.

(fer mania

I.

& A nglia

oElauum clima addiderunt: ne regiones illa extra climata remanerent. T^egiones autem vitra (eptirnum
clima\fimt ifi&yHiberma infula, Albion infula: vbi
Anglia,& Scotia, plures aha prouincia pofita
Sarmaci,
funt , magna pars Sarmatia , Europa ,
pars Hymai montis,
Afiatica, Hyperborei motes,
Serica regionis , T>atia i Suecia y Lubeca * E) an*
olandia,
tifeum , Z el an dia,
tla infula * Orohades,

&

&

&

& Jflandia

&

&

>

(jothia*

DE SACRO BOSCO, CAP.

III.

SCHOLION VINETI.
T>J(i&rcL inclinationes

cceli

Vitruuius interpretatur

Grecis appellantur: primum

roen,vrbem Aethiopia: fecundum

Syenem vrbem edam

tertium,

id
,

ef[tei

id eft

rufant

quae

perMe-

id

eft,

per

Aethiopiae magis leptentrionalem:

cf[iai

vrbem quartum

pcsco?
,

eft, per

po<Tov,

Alexandriani Aegypti

Rhodon vrbem &

id eft,per

id eft, per Romam vrbem

infulam quintum,
Italiae fextum <J]iz fiofuoftfaovt ideft per Boryfthenem
fluuium Ponti ad M^ocim paludem & Tanain fluuium:
leptimum, J\t*. (itkliwv id eft, per Rhipaeos montes, & populos ad Septentrionem. M^rtiaous Capella ponit odo,
libro 8. alij etiam plura fed hic audor eft Alfiraganum
omnino infecutus , cum in aliis , tum in terra: dimenfione
hoc loco, qui tamen cap. primo Eratofthcnis ftadiaadduxerat.Tribuic autem Alfraganus gradui ambitus cceli, milii aria ambitus terrae $ 6.& duos trientes.
:

Diei

97

SPHAERAE

5)8

i es arti

ficialis.

OA

Altitudo Terra:
poli .

N.

Climata.

Ipatiu.

Hor.M. Gr. Mi. Millia.

n. 45
Medium i* 0

Initium
1

initium

10. 30
24. iy

Medium

14.
14.

Medium H*

i?
Q

I*
3

initium

M- 45

Medium

15*

Initium

P
i*

5-

Medium 5
!

43?

11

Initium

45

16.

Medium iy 30
initium

12.

30

initium

i*

Medium

itf.

linis*

itf.

23.

30

?o-

45

33 -

4 49

Per Meroeti .

400

Per Syenen
1

40
24 300

59*

Per

R hodum.

41. 20

255

Per. Romam.

30
liz
45 !

Per B oryfthcne.

Per Riphaos

50. 30

Horarum inter primi initium

&

,
finem feptU
Minut. jo.Diuerfitat
ero eleuationum Poli.Grad.^y.Min.^ effutiunt

midiuerfitM ejl, Horar.

terra

42

43.

45 47 - iS
0 48. 40 183
15

Per Alexddriam.

3.

miliariorum.

CApr

DE SACRO BOSCO, CAP. im.

99

CAPITVLVM
quartum de

Circulis

planetarum,

&

&

de

motibus

caulis

eclipfiutn Solis 8c

Luna?.
Otandum quod Sol habet unicum circulum.

8|jn

per quem mouetur infuperficie linea ecli*

ptica , er efteccentricus. Eccentricus qui*

im dem

circulus dicitur , non

Eccecrfcus
circulus.

omnis circulus.

ftd filum talis, qui,diuidens terram in duat partes aequa*

lcs,no habet centrum

fuum cum centro

ter*

extra.? unttus
r<e>fed
J
.

autem in eccentrico ,

Quid aux
solis,

qui maxime accedit

ad firmamentum, ap
pellatur aux,quod in-

terpretatur eleuatio .

p unttm uerdoppofi*
1
.
.

tus qui

mdximteremo

p-

doGlu
A ii
yuu
g; s .

tionis efl a firmamen'

r...
Duo motus
oppofitum augis- Solis autem ab occidente in s 0i?
Mocnsproorientem duofunt motus , quorum unus eft ei proprius
ptius
in circulo fuo eccentrico quo mouetur in omni die ac
.

to, dicitur

node 6o. minutisferi

C H


x)

sphaerae

oo

C H O L

Subtilis computatio

quarta. &c. in

Metus ac
cidentalis.

O N

oa

n.

I.

eft^.minutorum^.fecund.i^.tettia.^.

Computo

Alius uero tardior

huius au&oris.

efl

motus fihcer

tos axis circuli )ignorunt

ipfius

fuprapo*

CTeft aqualis motui ffih aeree

ftellaru fixarum ,fci*
in

licet

ioo. annis

gradu uno.Ex his itaque duobus motibus

colligitur curfus eius

in circulo ftgnorum

ab occidente in orien-

tem,perquemabfcindit

circulum figno*

rum in 56Adiebus,cr
quarta unius dieupr
ter rem

modicam >qu< nuttius eftfenfibilitatis

S

Be illa parua

re

quae

nullius

eil

fenfibilitat is.

HOLI

F*

I*

Sciendum efi quod illud quod dicitur de motu

ecccntrtct Solis (fedicet quodjit in 3 6j. diebus
fi
horis frater rem modica qua nullius eftfenfibilitatis
efi tw adigendum tnpaucis annis : in multis tamen res
ilU valde finfibilis redditur vt enim dicitur in primo
3

&

Arift. text.
xxxii).

parum error inprincipio maximus efi infine

CT in quinto libro de Republica*, Taruum erratum m

de cado

Correla- principio

rium.

correffondens efiadfingulaspartes. Sic igiille in v no anno infinfibilis fit ( quia

tur licet error

non fiint

nifi 11.

minuta hora ) tamen poft quatuor

annos

DE SACRO BOSCOj

CA

P. 1111*

10

annos lam e(i error trium quartarum fere vnius hora .

Et ex confequcnti inquibuflibet
ror

130. annis fere efi er-

vmm diei naturalis. Quilibet enimannm Roma*

nus {quo Ecclefia vtitur

Solari

illis /

/.

efi

minutis hora.

maior quolibet anno

Et quatuor anni Ro-

manifunt maiores quatuor annis

quartis vnius hora.

Solaribus

in tribus

Et i j o. anni Romani excedunt

totidem annos Solaresferi in vna die naturali : quia

annus Romanus accipit fex horas completas vitra
36f.d1es.Ex hoc etiam fequitur aliudfcihcet, quod introitus Solis in duodecim figna continue varietur

m Kalendario Romano. id

efi,

quod non eifdem diebus

Correi ariS

de variatio-

ne acquino-

diorum

Sc

folftitiosu*

menfeum Sol fernper intret duodecim figna zodiaci.

'Unde ettam patet quod nec aqumoHia nec felfhtia
feint nollris temporibus eifdem diebus

menfeum qui-

bus erant tempore natiuitatis fhnsii : quia aqmno*

Ilium vernale .id efi. introitus Solis in Arietem t em*

pore ChriEti fiebat 2f. die Martij .qua efi dies Annuntiationis y aut Incarnationis ChriHt.Nune autem
Item
fit idem aquinoUium vndecima die Martij .
felfiitmm aHiu ale tunc fiebat 24.dk Iuni) yfcilicet in
die natiuitatis fantli Io annis Tsapttfia.nunc autem

vndecima die eiufdem menfes Similiter felflitium Hyemale tuncfiebat 2f. die Decembris qua efi
dies natiuitatis Chritti .nunc autem fit duodecima

fitfere

dte eiufdem.

Ex iftacaufa etiam vanantur fijhuita-

De variatione ferto-

rum mobit es mobilium. vt patent in Kalendario Ioannis Stoe-

& compotus Dionyfi)

lium.

licet primo effet confor-

Quodeona

misflatuto Ecclefia: tamen propter diltam caufem

putus Dionyfi) caret

tam eftfhttut dtffbrmis .

errore*

flertni:

QfliK

SPHAERAE

10 %
Triplices

IO AN*

QuiU^t UUtm pUtltU pYtitZT Sokjtt tHS hdbct CITculos,] ahcct <eqMntem,deferentem,zr epicy clum.

ginarij.

^ cir"
eta^

Aequans quidem Lun&cft circulus concentricus cum

terrae? eft infuperftcieecliptiae.

Eccccricus
circulus.

E ius uerd deferens, eft circulus eccentricus:nec eft in

fupgYftcie ecliptica,

imo una

eius mediet as declinat

ner *

au&rum- Et deferens
<equantem interfecat in duobus locis Et figura interfe*
(fanis appeUutur Draco > quoniamlata eft in medio , CT

fus feptentricnsm , altera uerfus

rrago Lu-

angultior uerfus finem. Tnterfettio igitur illa, per quam

Luna monetur ab austro uerfus aquilonem, appellatur

Wput Draconis. Reliqua uero interfedio, per quam

caput.

cauda,

mouetur dfeptentrione in auftrum , dicitur cauda Dra*

conis.

Duo
u

pianeta-

rnm
'

peferens quidem craquans cuiuslibet plancta funt

eircu-

Et eft fidendum , quod tam deferens, quam <e*

quans , Saturni , touis , Martis , Veneris er Mercurii,
equales.

<

funt eccentrici

<zr extrafuperficiem eclipticae,

er tamen

CE SACRO BOSCO,

iUi

'

CAP-

105

IIII*

duo funt in eadem fuperficie. Quilibet etiam planeta

Solem habet epicyclum. Bft epicyclm circulus

pr<eter

Qnid
ul f

cycc

pamuSyper cuius circunferentiam defertur corpus pia*

nete, er centrum epicycli femper defertur in circunfe*
rentia deferentis

S C

U O L

F*

I*

A d fihluandam apparentiam motm omnium plaA

Brologi ponebant in fpharis planetarum antiqui

netarum eccentricos orbes, cpicyclos non tales qua-

&

les auElor in

textu dicit. Aftrologi vero qui fuerunt

& Eudoxus,
& multi poftipfos putantespofitimem eccemnco
rum> & ept cyclorum
impoffibtlem fecundum natu

tempore AnBotelis fciltcet (fahppMy

alij

effe

ram

(<

quiafcilicet vel oportet dari

rarum,& denjurn,

aut rupturam y aut penetrationem dimerftonum in

caleBibm:qm omniafecundum philofophiamfiint imAftrologi a autem cum phyfica fub ait er netur ft ver a efty nihil repugnans principiis naturalibm

poffibilia.

debet affer er e ) ideo aliter fenfermt circa hoc dicen-

tes 3

efr-

epi ~

sphaerae

04

tes fcthcet
,

quod eadem Jphara

io an.
planetae*
tamen illi font

alicuius

pluribus orbibus componitur : omnes

vniformis fpiffitudmis fecundum omnes fuas partes,

& concentricimundo

Vnde Anftoteles

12.

Meta

phyfices.cap.j. refert quod Caltppm infeptemJpharis

planetarum //. orbespofuit:Eudoxus vero 49. Poft

hos autem omnesfuperuemt Claudius ciVtolemaus qui
videns horum pofitionem non planefiluare apparen-

tia in motibus

planetarum per orbes illos cocentricos:

videns etia quodpofitio Pithagora fi reti e infpiciatur

& cum
& dmerfitates mo-

nullum pradtchrum impojfibthum implicat

paucioribus orbtbm ^ommafiiluat,

tuum planetarum
tricos orbes

&

melius

epicyclos

& probabilius per eccen-

quam per orbes omnino con-

centricos (aluantur : ideo praditlam Pithagora

portionem it erum approbamt dedar auit,
cofirmamt .
'Per hoc enim quod ille orbis medius inquo planet a
defertur , efi eccentncns in partepropinquior >in parte

&

vero a terra remotior :fequitur quoa flante aqualita-

&

regulant ate motuum planetarum

,
idem planeta cittm vnumfignum zodiaci, quam aliud
te fignorum

debeat pertranfire Protratlis enim quotidie Imeis

.

a centro mundi

vfique ad centrum Solis , licet

Sol in fua fphara in teporibus aqualibus aqualia facta
retiis

pertranfeat: tamen propter inaqualem eius a centro

mundi diflantiam inaquaksfiunt anguli ditiarum linearum fuper centro munduEadem enim vel aqualis

&

bafis vt geometra
perjpetliui dicunt maiorem angulum de prope quam de longefhcit. Vnde propin:

&

quiora maiora videntur quiafcthcet maior efiangu:

de sacro bosco, cap.

iiil

lm pyramidis radtofain oculo a breuiorifpacio 3 quam

angulosfuper centro mundifacientes vfque ad zodiacum circulum {qui mundo concentricus efi) extendantur

tmquales

Eodem

eius arcus intercipient .

etiam rnodotn aliis planetis intelligexe oportet fipras

diEU linea a centro mmdivfquead centrum epicycli

protrahantur Sic igitur patet quod admiffa pr&di.

Horum orbium

m planetis

eccentricorum pofitione

necefiarib concluditur illa diuerfitas > qua apparet in

motibus illorum. Sed hos orbes negantibus difficile efi

pr&dittam diuerfitate faluare flantibusfuppofitioni hoc autem vt infphara cuiujlibet

bus pr&dtEHs.

Ad

plane a aliis orbisfit eccentricus fimpliciter,

& quod

nudum pradiHorum impoffibilium naturaliter fiqua

tur

neceffie efi quod tn pradttta

jphara fint

alij

orbes ipfum ambientes diffiormis crajfitudinis

duo

& ec-

centnci fieundum quid. Orbis vero mediusfit vnifireccentricus fimpliciter. ZJnde patet quod
mis y
Auerrois Commentator voluit inuehere in Et ole*
m&um magis quam veritatem dicere : cum ipfi nega tamen nullum modum faluan uerit hos circulos :

&

&

di apparentiapotuit imenire

Sed ad fatuandam deuiationem fex planetarum a

juorum eccen-

linea Ecliptica 3 oportet ponere* polos

tricorum orbium aliquantulum dtflantes in vtramq^

axes eorum axem zodiaci
partem a polis zodiaci ,
antes.
In
Sole
quia
non deuiat ab Ecliptica
autem
fic

&

hoc non oportuitponere.

DE

lo<T

SPHAERAE IOAN.
DE STATIONE, DIRECTIO*
ne,

&

rerrogradatione

planetarum.

I igitur dux linea

ducantur a centro terrx, ita quod

includant epicy clum alicuius planetx

orientis

reliqua ex parte occidentis

una ex parte

punttus contattus

ex parte orientis dicitur

prima : punttus uerd

flatio

contattus ex parte occiden *

tis diciturflatio fecunda.

quando planeta

Et

eft in alter*

utraiUarum /lationum, di*

citur flationarius.

Arcus

utro epicyclifuperior inter

duas flationeS interceptus
dicitur direttio
'

'

cr quando

planeta eft in iUo, tunc dicitur direttus. Arcus

uero epicycli inferior, inter duas flationes interceptus,
dicitur re*

trogradatio,er planeta ibi exiftens dicitur

retrogradus:

Lunxautem non aftignaturftatio,direttio,uel retrogra*

datio.

V nde non dicitur Luna flationaria,diretta,uel re-

trograda,propter uelocitatem motus in eius

epicyclo.

S c

H O L

IA

F.

I.

-Adfiluandum autem diretttones, & retrograda.

tjones quinque planetarum,

ditat em

& velocitatem & tar

,

Lun&qu&jub eodemfigno qualibet

aqualiter durat fe d citius vna vice

,
ipfum

vice nor,

auam alie,

D E SACRO BOSCd; CAR

107

IIII-

rotundum in ecce trico orbe quod dicitur epicyclm

in

quoplane tu [ubvnojigrto integram rcuolut umcrn poffit facere

& modo contra orientem, modo contra oc& aliquando in maiori tempo-

cidentem moneretur

re , aliquando in minori idem plancta

pertranfiret .

das

Sed

idem fignum

cpicyclis negatis difficile ejl pradi

varietates fatuare, Epicycli etiam eo

modo quo

ponuntur orbibus eccentricis immerfi nullum impojji

bile naturaliter implicant .

A dfatuandum autem illam notabilem motionem

interfictionum via

Luna cum ecliptica

linea

qua in

aliis planetisfixa videntur manereioportuit injphara

Luna aliquem alium orbem apraditlis tribus ponere,

ad cuius motumpr adiita variatio contingat: quodin

aliis

planetis non oportet

Sed quiaaux eccentrki Mercurij non fimper a~

qualiter dtflata centro

mundi fid aliquando propin-

quior , aliquando remotior ab eo innenta efl ; ideo ad

hoc fatuandum prater duos extremos orbes jphara

sJMercur q oportuit alios duosfimiliterdijformes

&

orbem eccentricum ambientes intra duos primos coL

locare propter quorum motum centrum eccentrici
,
orbis nunc magis nunc minus distet d centro mundi,
minus eleueturin
orbis ipfi eccentricus magis
Juajpharaprout nunc partes latiores duorum orbium

&

&

'

ficundorum innguntur partibm

primorupi

latioribus

duorum

Nunc vero jubtiltoribus ; vt fatis plane

demon firat Purbachius

in falis

Thc ancis, tJMulta

alia diuerfitates prater has inplanetis apparent ,

ad

quasfatuandas Aftrologi quadam aha imaginantur *

qua

,-

sphaerae

108

e/m mnccauja breuitatis

IO an.

omittimus ,

& ad Theori-

cas Purbachij quas in

additionibus huius
quimur, nos remittimus. Stc igitur

Itbrt in/e

patet expradilhs

quod, vvnperfpicaces ingenio

quales fuerunt Ptole matts , Thebit , Alfraganus
,

chias, Ioannes de

Monte regio,

fitEla reuelatione ,fedfolo

Gmma cognouerunt,

Pi,

^n

Cl0

r'gn ' fi

nulla

vineti*

qU * dam exem P(aria habent Eius

Uod defetens tam leriter

r mm feeP

Purba-

3t

mouernr

f
c
t
&fert,nfi

vr

altj ,

lumine naturali praditla

r

scholion
P

Alphonfus

&plerique

''"i-

naum

fc y cIi

K " orientem

E on {e
gflijs, &c. <JUX dicitur ve.
?
,
iox pro direda,&
tarda pro retrograda,&c*

DE ECLIPSI

L V N A E.

Vm dutemfit Sol maior terra,necejfe eftquodme*

y^jdietas Jfrhara terra d Solefentper
umbra terra extenfa

illuminetur, er
in aere tornatilis, minuatur
in ro*

tmditate , donec deficiat in

infeparabilis a

fuperficie circuli lignorum

Nadir Solis. Efi autem Nadir Solis,pun*

cius dire fte oppofitus Soliin

firmamento,

silum o
fit

eclipSs

tun*.

vnde cum in
Luna fuerit in capite ,uelin cauda Draconis

)ub Jsadtr Solis, tunc terra

interponetur s oli er Luna,

cr conus umbra

terra cadet fuper corpus

m>
deficit

alumine.

, nVff

Luna. Vnde

So/e a n rei

SCHO

DE SACRO BOSCO,
C

H O L

CAP.JIir*
F*

105?

I.

Triplexpoteflejfe vmbra alicuius corporis ,fcilicet pyramidalis 3 columnaris

corpus lurninofum efi maius corpore opaco : illuminat

plufquam

eius

medietatem contra fi politam , &fit

&

vmbra pyramidalis continue minorata

tendens
ad acutiem Quando autem corpus lurninofum e
,

fi
aquale corpori opaco , illuminat pracifi eius medieta.

tern

OT fit vmbra columnaris aqua latitudinis

principio , medio

fine.

Sed quando corpus lummo-

fmn

efi minus corpore opaco, tunc illuminat minus

medietate eius ,&fit vinbra obtu/a qua fcihcet con:

tinue dilatatur Dicit ergo audior quod Sol

efi maior
t erra .videlicet centiesfixagefiesfixies:vmbra igitur
.

terra pyramidalis rotunda erit ,

bitur donec

tandem

gura quafubfiquitur

deficiet

&

continue minora,vtpatet in (equenti

fi-

SCHOIION VINETI*
Probat

C ancuarienfis cap.ia.libri primi de perfpe&iua quod

,

lumen globofurailluftratfphxrxfe minoris plus dimidiu.

Qux autem vmbra

folius terrae. Aqua

terra: hic

Triplices

,& obtufia. Quando enim ftmtvmbrf.

vulgo appellatur

ea noneft

enim terra vnum globum ambae con

vmbra, quam Graeci cono, Plinius libro fecundo, met* ac turbini inuerfo fimilem dicunt.

ftituunt, cuius ea eft

ito

Termini
eclipfis.

intra.

SPHAERAE

Et efi

IO AN.

eclipjis generalis in

omni terra ,fi ipfa

fuerit in capite uel cauda Draconis dirette.

Pari

ticuUris uerd,fifueritprope * infra metas deteri

minatas, fcilicet eclipfu

DE SACROBOXCO.

CAP, IUI.

E tfemper in plenilunio, uel circa contingit eclip*

Vnde cimt non in qualibet oppofitione, boc e
fi,
plenilunio fit Luna in capite uel cauda Draconis,
* nec fuppofita Nadir Solis, non e
fi necejje in

fis.

quolibet plenilunio Lunant pati eclipfm ut patet

,
in prafenti figura,

qua fubfequitur.

DE

tu

Correla-

tium*

h
pe.

SPHAERAE

ti*

IO AN.

DE EC LIP SI SOLIS.
V

quomoio

&

edipfi*

*intra.

autem Luna fuerit in capite uel in cauda D ra*

ffl

jconis, uel prope , uel * infra metae fupradi das ,

er

* coniunftione cum Sole,tunc corpus lunare interpone-

tur inter

affe&um no&rum er corpus

obumbrabit nobis claritatem Solis,

folare.

Cita Sol

vnde

patietur

eclipfin:non quia deficiat lumine ,fed dejicit nobis, pro *

pter wterpofitionem Lun<e inter affettum noftrum

er

folare corpus.

Ex his

pateti quod non femper efi eclipfis Solis in

somn(lione,ftue in nouilunio.

Notan

DE SACRO

CA P.

B OS C O,

Hir.

ii *

'Rotandum etiam,qudd quando efl eclipfis Lume > efl

eclipfis inomni terraifed quando efl eclipfis Solis riequa* dijfe.

quamJmo in uno climate efl edipfis,cr in alio non: quod

contingit propter diuer/itatem affeftus indiuerfis cli*
matibws.tr nde virgilius elegantiflime naturas utriufque
eclipfis.fub

compendio tetigit.dicens:
t.Ceot.

Defeftus LunteuarioSySolifauelaboreSj,

E xprt&iftis

patet,

quid cum

paflione Domini , er eadeitt paflio

eclipfis non fuit naturalis

eclipfis solis tjfetifi

effiet

Deuotifsi-

inplemfump''$& urium?"

imo miraculofa ,

&

contraria

H iut etis

natura: quia eclipfis Sdtis ihnomlunio, itdfificaiefief Afrkanuf

contingere.

jn

foriis
memi-

fuis

S P

H A E RAE

OA

N.

Propter quod legitur Dionyfium Areopagitm

trfm, p*imc

dixiffe ,

Aut Deus

it\

n<ttur<e patitur, > <tw

inconj.

indicetur/uperJhttoJa i

& damnanda velut

ftilfa ,

&

Jacra dottnna aduerfi:tame fient Ptolemain dicit m

principio jgu<tdripunnhp tpfim via phyfica,& mo-

do naturaluveiimiti accipere *>wn fuperlhtioja aut

*,**,* ) jea aigmjjima

doEtrvia 3

& inter

Japien

(aera,

tia ancillaspracipua apparebit. 'Unde qui

omnifuper

&

JHthone dirmjfa, eamvdnerttper[crutart:multa>

magna, dmuiaqnefcietiaJubjeruicntia3 qua inma -

&

ieHatis dimm admirationem inducunt >ex eapoterit

elicere,

le nullo enim magis (apientiam ypotentiam

& bonitatem Dei admirapiur quam de coelorum &

r

afirorum ornatijfima compage , qua ajlrologik theorematibus cognqfiittQtl Inter c at era autem
quibus

liberaltfima haciloElrtna Imperiali

Jua domina (a-

crafcieniiatnjeruit ,pottfimum efl, quod circa

maxU

mum miraculorum tempus pajjionu Chriflifachim,

& docet j& monftrat.funcemm vt hiilorta tradit

euangelica: cunilis ftup entibus ab hora /extavjque

^r^nonamSoUbfcumMs efiy & fen^Mla

Jubt fuper vmuerfam terram. (Dies autem pajfignh

Qorificyat Luna quintadecirna: [ciltcet dies oppojf

thn^luipinarium. jQui*, vt LuangehUa dicunt
Chnfius prima die azymorum pdjfus ejl :fciUcetm
"

die

DE SACRO BOSCO,
die fando Tafcha : quod Exodt

CAP.

IIII.

Iiy

qumtadecima

12.

die menfis primi tufiu efi celebrari. Cum igitur fuprd

Aflrologianos docuerit ecltpfim, vel obfcurationem
nomlumo ,fciSolis naturaliter non pojf fieri mfi

'e

licet prima die Lunet

dum ipfa SoliconiunEla ejttje-

quitnr nec ejfarto quod tlla

eclipfis Solis

turalis :fidpur'e miractilofi,

nonfuit na-

&fupra naturam.vnde

Eufibm refert, quod Phlegon

qui olympiadum egre-

gius fupputatorfi.it , libro decimotertio de hac edipfi

Olympiade 202. Magna,& excellens inter om

qua ante eam acciderant deficito filtsfatia: dies

fic ait

nes,

horafexta ita m tenebrofam nodem verfiu , vtftclla

Nicena
in calo viftJint terraque motus in Ththynia
,

-urbis multas ades fil>uerterit.Sed,vt

Ongenes dicit ,

hic Phlegon dedar amt hoc fidum fiiffe fub Tybene

Cafare, non tame expreffit tucfuijfe oppofit tonem lu-

minariu. Dionyfius vero de quo textus metioneficit

& qui tunc erant

in

i/Egypt 0 non

t henis.

vi qui-

dam putant, in Epiflolaad T olycarpum de Apollophaneloquens , Eramus inquit , ambo apud Helwpo*
lim.amboquejimul incidentem mirabiliter Soli Luna
globunotabamus ( non eieiufce contundimus tunc a'

ipfamq, rurftu ab hora nona ad Solis

id
ejl oppofit ionem)adv efferam fupra
diametrum
nde tanto prodtgio fiupenatura vires refhtutam.

der at tempus

fidus ad eos qui ficu aderant dixit,

A ut Detis natu-

ra patitur aut mudirn/tchina dtffoluitur. (Tuta fide

quadam occulta (eu tnfhndu fptrituffandt redeptionis noflra,

&fiudifera fhriftipaffionismyflermm

cognouittqua delida noflra pertulit

paradtfiportas
2

sphaerae

u<r

io a

n*

Origcnes

tat iUuc vfijue claufas aperuit vnigenitus Dei filius.

tenet quod
haec eclipfis
nos perducere dignetur iUe , in cuius nomine
non appaomnegenufieElitur , finefine viuit
regnatDetu
ruit nifi in

Qup

terra Iuda,

Tjnminfi

&

&
*

in quaChri
ilus

omnia

iua miracula voluit oilendere:

&

hoc vult

di

cere textus
cuagelicus,

cu ait, fuper
vniuerfam
terra m:fcili

&

per

il-

lud quod dt
citur tertio
Regii cap.
j8.viuitdns

Deus t uus

fi

eft gens aut

regnu

no

O N

VINETI*
,

&

&

&

illas

tenebras

& Solis in Chrifti morte

defe&um

fi-

mili coofir

mat

C H O L

Dionyfio quodam Areopagita hoc tantum in A Ctit

Apoftolorum Lucas feriptum reliquit eum , cum Paulus
Athenis Chriftum prxdicaret, credidifle,
Chriftianum
effe&um fuifle. Vide quid in illum locum Lau. Valia
Def.Erafmus annotarintiquoniam dubit5tnon nulli an it
Dionyfi. fit qui apud Parifios pro Chrifto capite plexus fit:
cuius nunc reliquiae illic tam religiose colantur.
Quod
aut ad prodigiofas

cec Iuda.

Quod

De

vbi

attinet, funt quiillud Lucae, i^oXwrfoytfv

de
vniuerfaduntaxat terra Palaeftina ludaeave exponant, licet
MichacI Syngelus Hierofolymitanus vrpt&CvTipcc cuius
meminit Suidas in vocabulo
in eolibello quem
de laudibus D. Dionyfij Graeco fermone confcripfit;
non foliim Parifiorum Dionyfium eundem illum Areopagitam cfle putet, fed etiam defedlum illum Soliseidem
Dionyfio Areopagitae,
ApoHophani cuidam fophift*
etiam in AEgypto vifum velit , cum iUuc e Gxcia
vterque
philofophix gratia forte tum profedus fuifiet.
.

&

miferit

medomin9

me 9 quaerer e te. Vbi in

De triplici ortu & occafu

,

de

telligit

Syderum.

gentib.quae
circa Iu
da. Alij tn
doftores di

ffit

eunt

q> illa

eclipfis ap-

paruit in vniuerfa ter-

njlfane vehu fupra terram tibi

Cofmicm ortui
Sy der fed Phahi lumine teBa
latent.

a:

ane dat Heltacus qmdam fubueBa

videre
Aflra,fed
cronicut noBe videnda trahit.

ra habitabi
Ii, fuper

cui 9

hemifpheri um tunc
erat Sol.

PINIS.
Q_V o

Q^VI*
Q

V O

O D O A

TITVDO POLI
lonaris

&

aquatoris

17

L*

fic

inueftiganda.

mit hic vltimo operi fubijcere canonem*

*

tabulas, quorum directione quilibet

\a

regione , vel habitatione

rit muenire

exatlam po-

E oh eleuationem,itemque

& aquatoris Jupra horizonta eminentiam

tametfi

vtriufque eademJit imentio , licet non eadem altitu-

do, nijivbi Polus quadraginta quinque gradibus Ju-

pra horizontem at tollitur. Subtrafta nanqtie Aquino*

dialis altitudine d nonaginta gradibus

Poli eleuatio

relinquitur

& rurfumJi Poli altitudinem

tollas

nonaginta gradibus, recidiuam habebis aquinodialis

cleuationem

Earum enimJuperJiciesplana,reClum in

centro mundi caujdnt angulum

& hinc

Jit vt quan-

tum JuperJicies Polifuprahonzontem eleuetur, tantum JuperJicies aquinodialis d zenith ad horizontem

decimet :vt Ji Polus eleuetur decem gradibus , defcendet aquator tot gradibus verjus honzontem, cminebltque odoginta dmtaxatgradibus, erum hac

in

DE ALTIT VDINIS

u8

inffih&ra materiali locum habent Igitur Poli eleuatia

,

certtm mumtri nequit quam ex Solis motu : tdj^ hoc

ordine.

Verus Solis locus quotidie haberi poterit vt

& ex eo difcitur Solis declinatio qua

tam dicam 5

fiibtratla vel addita eleuatiom Solis fupra horizon-

tem 3 oflendit aquinottialis altitudinem. ogmta

autem aquinoShalis eleuatione : facile
per eam deuenitur in cognitio-

nem CPclaris

ele-

uationis

TABV
X

POLI

N t T I O if E.
TABVLA SVPPVTANDI VERVM
C 0

locum
annari

rebruar.

M artias.

Gra. Mi-

G|r^t

20

11.

12.

3'

i
6

2J.

7
$

&V

10

18

19
30 12.

56

24.

2-4-

33

25-

25-

26.

9
io

19
20

Maius.

Aprilis.

Iunius, I

Gra. Mi. Gra* Mi- Gra. Mi.

Mi-

io

v 58

-v
*

<

oo

'as

10=10

3o 21.
28 21.

34

2I,

J2

22*

15

29

23.

11

25*

27 2325 24.

27 14.

i 6,

24

27.

22 26.

25 15*
21 25*

5r 28.

* 58

5* 22.

57 ii.

57 12.' 57; *3-

2 3*

57 14.

?i

o<p\

34 1 6*

57 2?.
58 2458 25

P
P

35

a 7*

59 i5.

55

27-..

3<

18.

59

10 17.

20

17*

18.

37

19.

19 28.
54 29.
59 18.
59
p X* 0. <JV.

18

47*

19^?

11

Solis in meridie.

Gra. M.

>ics.

12

0 ^39 ?:*

*3

I.

40

2.

*4

2.

4*

3*

41

4-

27.

"N
0.

53

59

1.

52 2.

59

2.

57

3*

59

* i

<3

!f

<

i.

IT*

17

9
7

4.....

59
56

28.

15

O.

*3

29*

I.

n.

*as? r.

12

2.

I.

10

3-

1.

53

43

4-

50

4*

3*

4
45
42

5.

43

7-

5*

6.

5-

4*

40

i8

44

8.

6.

49
48

7*

5*

5*

19

7.

45

47. 8.

6.

5^ 6.

37
34

20

8.

46

910.

8.

4^

11

9*

910.

45" 9-

59 8*

*5
16

59

3*

4-

i*-

17
1

0
0
0
0

21

10.

*3

11.

47 11.
48 n.
48 3-

24

ii.

49

i3*

50

14.

59

14.

x7

15-

16.

52

29

17.

53

30

18.

53

3*

19.

54

4*

f.

1-5.

47

18.

9*

53

7*

32

S2

8.

29
26

4^ 9-

44

10.

57

11.

43

n.

55 10.

n.

42

IA.

53

i*.

4* 10.
43 n*

13

41

*}

5'

ii.

4*

59 14.

14*

49

ij.

59

15.

39

5*

47

14.

59

16.

38

1$.

*5

I 5*

59( 17 .

37

7-

43 16.

32

18.

i7-

28

18.

2i

9*

"

18.

i9*

'

35
34

11.

3*
33

23

21
18

23

15

14-

23

13.

10

16.

17.

12

BE ALT IT V D INIS

QVl VS LIBET D

V#

I EI
SE C
dum tabulas Prutbenicas.

Iulius.

Auguft.

Odobei

Noucb.

Dib. Gr.Min. Gr.Min. Gr.Min. Gr.Min

,

Gr.Min

Septeber

'

>

S#2

1*^55

**

57

19.

4O

20.

54 20.

$8

21.

4
8

*
*4

41 14

9
10

2tf.

ii

17
28.

12

36

23.

12

IS

Zf.

5+

58

26.

27.

33

28-

24 j6
22 17
20 28.

29

18

0.

14

1.

>J. 2.

12

2.

io

IO

18 4.

5-

0 ny, 6

,*

21

22.

29

5
f

1?

$8

17

5.

38

15

21.

39

22.

16

24.

12

2f,

2 (5 .

41

44

.11

27.

28.

19 28.

47

JO

28.

21

29.

20

29.

48

52

.
0.

24

y 1,
y 22

1.

na

2.

22

2-

2.

10

3.

23

53

20

4-

25 4 -

54

10
6.
IO %

2* 7 V

57

IO 8.

27

8.

58

5>

J.

4*

*r$

T.

%i

6.

ii

8.

8.

8.

55 1 9*

10.

10.

I?.

17 *b
16 14

15.

16

5-

J4

<.

15

td.

i^

J5

11.

5*

27
28

58
56 II -

54

5 !

*1\]

*9
It
5

U.
t4.

1'

'I-

5i

14.

49 >5.
47 Jj16
i

53

45
48
46

6.

>

9.
10.

'

15
26

8.

11.

4S

*3

11 .

16.

is

4
42

3-

17 'SiS

2*5

17 24.

24.

10 7.

40'

22.

l6

7.

2.4

37

20.

22

}&

16.

27
16

"

I4

27.

:H

4.

15

1.
2|.

*5

Gr.Min.

Ji

\2S

21.

13

39 21.

1.

1_

20.

21.

25*

"V

19

22.
a;.

aj

r.

20

41 19.

40 20.

1 4*

14

20;

'

18

19.

25.

s?-s

l'4

35

22.

4i

ii

iy

21.

49
4*

lSL M

Decuber

55

56

20 8.
20 9

11

28 ?

11

10.

29 u.

19

10.

II

11.

30 it.

11.

18

rr.

11

2.

3,

12.

27

12.

i.

32

4.

4
*

12 14.

32

S-

12

*3

14.

17.

10

18.

12

9-

l
T

4-

7I

5-

}J

J
Itaque

POLI COGNITIONE.

I**

Itaque tria erunt tibi necejfana qua frias : cum

locum SolocPoli inquiris altitudmem:nempe quem
pjJmnn|>
cupet i7i zodiaco. Qiianturn decimet ab aquinoSHali 5 CC fidam
xuan*
Et quantum m mendie attollatur fupra horizjmtem

Locum
diem

Solis

m ZodiacoJicftcilttne inuenies Quare

m extremitate fimHra t abula

tui rnenfis

vides numerum dej cendere ,

ad

vbi

nam hanc numeri furnrna nullus

& moxfub rnenfis tui titulo

triginta vnurn.

menfis

& augeri ab vno vfque

m diebus excedit

&

minutum vna cumfigno zoin quo Sol tunc ejl iuxta

mpto
dexteram
ad
diaci
,
f
medium motum Voco autem hic motum, medium
motum. quod ob bijfextupt fngulis quatuor annis inapparebit gradus

tercalandum , oporteat adhuc ei aliquid pp eraddemotum . Id au*

re, velfubtrahere , vt habeas verum
current
Chntti
anno
a^n
t emfit hoc modo , Intra
quicquide
tabulam aquationis hic adiunElam ,
regione ingradibus

&
& minutis inueneris

adde me-

dio motui prius inuento , fcilicet in Tabula fappuprodibit verus motus,

tandi verum locum Solis ,

&

aquinoElioJn anno
fiu locus Solis ab apparete

communi , hoc efl ,

tamen

qui non efl biffsxtus faffahuiuf-

modi additione ,pofl Februarium fewper demendus

cft gradus

vmts vfque ad finem ^Decembris.

Quod

in longiores extenfiquis cupiat tabellam aquationis

dere annos } is pngulis quartis 'annis piper addatfere

vnum minutum: vt annus Chnfti currens

if6o ha-

gradum nullum , ninuta 38. igitur quartus ab hmc annrn nempe 1364. habebit
pr$ aquatione ,gradum nullum > minuta 39. Sic anr
nus
h $
bebit pro aquatione

#i

&

%1X

A L T I T V J3 I N

fequens , videlicet ij6i. habet

,

gradum vntlm9

minuta 22. at annus quarto numero

abeo diHans ,
annus ChriiH ts&sMtra vnum
gradum, habet minuta 23.
ftc deinceps.
ejuieft

&

Sed nunc exemplum

verus

eflfubmngendum

Sotis foetes fit quarendus.

quo pacte

Anno ChrtfH

is6j.
currente vigefma quinta die
Aprilis , in qua
diutsJfyfarci memoria celebratur
, ad meridiem eiuf.
dem diei , volo verum Solis locum inuefligare

&

in tabella fipputandi

verum locum

ideo

Solis Jub titulo

Aienfis ^Aprtlis^ descendendo vfque ad

vigefimum
quintu diem } que adfimflram in
extrema linea ime-

nio er m communi
dici angulo inueriio memenfis
dium Solis locum ef gradus ij.& minuta
ji/d^in
e
y

figno Tauri.

Jf

&

do medio motui,

;iiif

43
.

motum

& quoniam

gradus,

'Deinde

.<

colligogradus 14.

efl

annus commis

& tunc relmquitur verus

flt

&

lis flquitur Februarium auferendus

M
I

otabo igitur hunc

CHm co ^em Chriftt anno, in tabulam aquationis,

itmeniogradum nullum atque minuta
j2 qiuadro

*r

&

1364.

atque mirnt

& menfis Aprieflgradus /mu.,

Solis locus , videlicet

, 13.

43 minuta in Tauro.jQuodfianno (hrieadem dte habere volueris verum

Solis lo-

cum, addes medio motui duntaxat

39. minuta pro
aquatione,
nullumflubtrahesgradum eo quod fit

&

annui btjjextut.

T AB V

POLI COGNITIONE.
tabvla ae clv a T

9 r M.

Anm.
tSSq

/.

Q*

st

'Bissi
1

3b

1lis6+
IS &6

/.

1367

o.

S2 1369
3
22

IS 62

/.

U &3

0*

S*

'

'

Anni

//74
137S

"B 1376
S2 1377

0.

B 1363

/.

!'

0.

M
39
23

1339

jybi

/.

iSS*

0.

c r-

i}6s

SS 7 / 22

tj6o

SOLIS*

Anni.

nss

qr.M.
1.

0.

/4
i?

7.

0,

3*

1373

/.

23

1379

0.

33

S //.fo

IS 7 *

7.

'

0*

IS 7 '

0.

33

13 S 1

/.

0*

1332

1333

tf.

1 S 72

IS 73

/.

Alterum quo opus habes pro Toh inuefliganda

altitudine

fi

Solis declinatio

vt fctlicet [ct as quot

&

minutis quotidie Sol ab xquinoBiali cir

gradibus ,
culo decimet quod quidem hac tndujlria tnuemes .
,

Qu&re prim o Solis verum locum tuxt a iam annotatum modum : deinde hunc locum quare infraint abel~
ia decimationis Solis , fena quidem fupra aut infra
gradus autem tnfiniftra.am dextra ex tremit at e qua

rendoy&tn communifeni atque gradus concurfu inEt mta 3 fifenumfupra

gradus in
infrontiffncio tabuU inucneris , numerabis

venies Solis declinationem*

extrt

a
-

de altitudinis

114

extremitatefiniitra

tfinfignum tuum infra annota*

mmerahisgradusfur[umin dextra

SJmdji vitra integrosgradus etiam

linea.

minuta habue-

ris, videbis

numfint media tertia, quarta aut

quint
pars vmusgradus,fiue fixaginta
minutorum ,&iuxta talem proportionem accipies
quoque minuta difJe rentiamino ri.i declinationi.t
admaiorem.vtfivlt ra
integrosgradus habueris
quindecim minuta ,& decimatio vnius gradus ufque ad
fiquentem gradum
auctafuerit vigtntt minutis

nuta declinationi

addesiam quinque mi-

Solis iuxta

dum.Nam qualis proportio

integrum repertagra

efi quindecim

gtnta,talts eji quinque ad vtgintt

adfixa-

Exemplum canonis: anno Chrtfli t 6

S 3 currente
vigefima quinta die Aprilis inmeridie
, verus Solis
locus efi i 3 gradus,
43 minuta in Tauro.
.

Primo it*,

que muenio fignum Tauriincapite

tabula, gradum
vero i 3 ,n lineafiniftr

&

inuenio ea effegraduum
a,
if . minutorum 43 ficund. o. verum
cum vltrain3
tegros gradus Solis adhuc
extent 43 minutafaciam
de tis,& de differentia tq.gradm
Tauri
.

nem ad 60'

proportio-

minuta. eJMtnutaautemillafunt

cunda 37 . defexaginta:&
2 .fecunda.

Addam

differentia efi ,8.

12.fe-

minuta

igitur 12. mtnuta&

37.ficund.
a declinatione prima inuenta qua e
figradus t /. mi,

nuta

4 f. ficund* 3 o.

&

profiliet

nemp egradus is. minuta sS.

vera declinatio,

&ficund* 7
Tabula

POLI COGNITIONE.
Tabula
Solis

Grad.

Scorpius.

Taurus.

Gra. Min. Sec.

0.

0.

15.

5?

11.

0.

47*

1.

11.

1.

1.

to.

10.

*5

3?

20. 22.

57

*9

4*

it.

10.

5*

28

12.

?i.

34

20. jy.
20. 46,

73

55

*7

35*

30

12.

51.

20

26

20

*3

12.

57
12

20. 58.

57*

21.

9.

21

*5

32.

12

21.

19.

57

24

*3

23

2.

23*

13.

2.

46*

54

i3*

51*

21.

30.

3-

10.

37

M*

11.

59

21.

Grad.

2950.

.IO

Solis.

Gemini.

Gra. Min..Sec.

0*

Sagittarius.

n.

_3

3-

34*

18

14-

30.

48

ti-

4Q.
47*

3*

57*

54

14.

49.

5i

ti.

58.

22

tt

29

29

29
6

4*

21.

15;

8*

40

22i 7.

IX

4*

44.

57

15.

27.

JS

13

5-

8.

12

*5-

45*

50

22. If.
21. 23.

14

f-

31.

4*

16.

3,

32

22.

5-

54.

57

l. 21.

17

30.
tt. 37.

18.

16.

38.

44

11.

43.

48

14

41.

50

*3

JS

16

6.

"

Libra.
Aries.

Gra. Min. Sec.

II*

declinationis Solis.

19

17

18

17
l6

24

55*

55

7*

4*

9
6

i(?.

18

17-

it-

4S

22. 49.
t2.

27

11

i9

7-

26.

57

i7*

29.

8*

23.

O.

11

io

7*

49.

40

17.

45*

40

23.

5.

22

10

21

8.

12.

16

18.

1.

37

13.

9.

11

39

8.

34

45

18.

17.

18

t3.

13.

29,

*3

8.

57*

5*

18.

32.

37

23.

16.

53

24

7*

16

18.

39.

50

i7

38
18

t3*

4i*

47.
19. 2.

1?.

22.

19

12

19.

i<.

37

43.

24.

21

3^

13-

2J.

57

14

23.

30

45-

25

26

10

27'

IO,

24.

56

19.

V6

U"

io.

46.

50

19.

44.

11.

7*

53

11.

29.

17. 57to. 10.

29
30

Virgo.
Pifces.

8
,

'

23.

27.

ffc

28.

0.

Leo. ^ _
Cancer,
Aquarius.
Capricornus.

J\V,*

27.

...

Porri

DE ALTITVDINIS

116

Torro tertium quod pro cognoscenda. Toli eleua

tione ne cefianum efi , efi acceptio altitudinis Solis tn

meridie ,td quodfit miniHerto

Aflrolabi^aut alterius

quadrant is in nonaginta gradus

dnufi. St

tamen cu-

pias certtjfime operari >fabricabis quadrantem cuius

fimidtameter trium ad mmus e xifiat cubitorum, dividaturque circunfarentiamore confaeto in 9 0. squa

lespartes igradus vero confequent er diFbrtbuantur tn

minuta , id quodfacilefieripotefl ob eorum magnitu tudinem C at erum pr st err egulam pinnulis mflruUam opertet in fimidiameiro fieri duo alta pmnact
dia' perforata atque ex diametro confittuta , fit que
jvramen pinnactdij mfanor is maius pinnacidto fiperiori , k quo in reliquum filum emittatur vnk cum
plumbeo , velquouis alio perpendiculo s
paratum
.

&

erit infirumcntum.

Cum

igitur Poli eleuationem in

tua regione quolibet die addifcere volueris , primo

qmre Solis verum in zodiaco locum & per eum difce

eiufdem Solis ab AquinoEltali decimationem: Aduert as autem diligenter

,mm Solfit mfignis aufbaltbusy

autfiptentnonaltbm, JSTdm fifit in aufirahbus minor erit Solis in meridie elettatio quam aquatoris. Stn
,

in bor talibus fuerit, excedet Solis altitudo aquatoris

elevationem. Igitur accipe

vationem in meridie ,

cum quadrante

& fi Solfuerit in

Solis ele-

fignis meridio-

nalibus , adijce eius decimationem eidem eleuat{om %

&prodibit tqumoEl
i

ialis

altitudo .

Sm Solfuerit tn fi-

gnis aquilonanbm , mtnueeius decimationem a meriy &xdMqu etur aqumoMialis altitudo Sublata autem aquinoplialis elevatione a nona s

dionali eieuatiotte
.

ginta

POLI COGNITIONE.

\iy

gint agradibus refidua manebit Poli eleuatio.vtflspra

quoque monuimus.
erum huius rei nunc proponemus exempla , quo imperitiores exercitatiores euadant in Poli altitudine quareda. Anno Chrifit 1363.
currente 2j. die Aprilis Lugduttiverus
eflgradus 13 . minuta 43. tn

lociis Solis

Tauro,& declinatio re-

Jpondemgradus

ij. minuta sS. atque fecunda j,Ele*

ualto ame Solis in meridie efl gradus 60. mmuta.47.

& fecunda

10.

& cumSdfitmfignis fiptemrknalt-

bm, auferenda erit declinatio abeleuatione, remane

bltque altitudo sqmnoclialis, fcilieet gradus 44. minuta 4 9 i fecunda 3. fi^afifubirahamr a- 9 agro*
dtbus , relinquitur Pali deuatio , nempe-gradus 43*

&

minuta 10. <y fecunda sz. Jtem eodem anno ^tertia

r
die Decembris verua motu* Sdfiefl>x<& gradus
minat* 3.. in.Sagitt4m%-qMhMsin decimationi
reffonde&tgxadus 2 i. minutas4.ficunda2 .fileuO.

&

uoautsmflalis

& cum Sol

efl.

gMdmmM^imnutas

fit infignis meridionalibus

.addam decli*

&

elemt iwi i
inuenio altitudinem aquatoris .nempe gradus 44. mi.
nuta 49.
fecunda s. Et hac

nationem

Solis

&

vt prius ajOffiktrsdt*
gradibus relinquunt
Poli eleuatio, s
i.
-i

Mitte
*

'

'

'

oro

'y\iV'>

miz

V;J

\\

-i
;

ii

DE LO NG IT V D
QJT OMO DO AS T R
e

ii$

INIS.
O L O G

inuenerunt locorum longitudines.

olemaus

& c&t

eri cofmographt qui dtftantias

&

&

ab ochabitationum ab tnuicem,
locorum ,
ri dent epergradus calt ingeographiafa a notauermt;
*
fio aliter quam experimetis habitis ex echpfihus Lu
naillud fare potuerunt; vt riidl^tolernaminprtmo
c
hbroCofmographia tradit* Duo enim 3 vel tres Socif

qui tunc ifiafcire curabant tempore echpfis Luna ad

&

horologiis velmdtuerfa terra loca diuidebantur y

Jhumentis certiffimis initium ecltpfis Luna obferua-

bunt:& differentiam horaruminter vnamregionem,

aliam imentampergradut calidiflribuebant .taliter quodpro vna hora accipiebant quindecim gra-

&

inter diuerfos meridiMot imarum regionum* Cuius ra

prtmum mobile (per tutus motum con-

tieefiyquia

tingunt ortus 9 &occafmfiellarum) in vna hora percurrit quindecim gradus : cu in vigmiquatmr horis

Luna apparebat tardmVna hora quam in occidente

per

/j.

gradus aquinoEUalis ab occidente elongat as

,& in quibus per duas horas tardius 30.

pofuerunt

&

Jicde
gradibus ab occidente dt flant es dixerunt ,
ahjs * Similiter cum invna duitate viderunt eclipjim

Luna prius aut poflerius vna hora quam in alia: ip

jam diflantem ab aliaper is.gradus defcripferunt ,

LOCI COGNITIONE.

&

ita

1x9

de aliis : quousque totam terram habitabilem

quo adfingula em loca defcrip/erunt.Si autem econuerfi ex dt flandis longitudinum iam imentis nos du
fiantias

horarum cuiujltbet duitatis ab occidente ,

vnius duitatis ab aha

'fcire

&

voluerimus : hoc modo

fciemus , Capiantur gradus longitudinis alicuius ci pro

uitatis ab occidente ex Ptolemat geographia
i j. gradibus computetur vna hora : pro quolibet au,

&

emgradu quatuor rninuta hora accipiantur : & per

tot horas

& minuta orietur Sol

quam in terra occidentali

in illacmtatepriuf-

Similiter accipianturgra-

&

dus dicantia longitudinis inter vnam duitatem ,

aliam ,Jubtrahendofcilicet minorem longitudinem a

&pro quibujlibet quindecim gradibus tllim

vna hora pro quoli~
bet autem gradu quatuor minuta hora: & per
tot horas & minuta orietur Sol prius

maiori :

diitantia computetur vt prius

in vna duitate quam in alia :qua

omnia in tabula regionum

fisbiuntta hic intueri licebit

%
l

TABEL

DE LONGITVDTNIS

ijo

TABE

1 V
I T A T V M
lecundum longitulatitudinem. Cuius numeri

L L

aliquot in tignorum

dinem

&:

virgulam procedentes longitudinem ab

infulis fortunatis iignificanc. Sequentes
vero latitudinem ab Aequatote. Prior
autem duorum numeroni, gradus feu partes notat,
:

pofterior fcrupula

liueminu-

Hifpanix partes,

V
'

& Oppida."
Latita

rjres

vulgo Furvos.
^

Barfdom

33

Fracara, vulgo Frava.

Corduba,

ibi S.lacob.

Cafar-augn/la,

s*

T ini* terra.
^
F lautoridjvulgo Ftlbao.
u.
F Umobnga vulgo F ontarrabis.
/

nunc SibiUa.
Lyfibona vulgo Lis bona.
j\L alae a nunc Malaga.
iHiff) alis,
,

ZJalledolit.

42. 48
4 ' 43
\+* 40
i

37

43 4 l
*3

So

'

44

'

13

43

'

44 2
'

43 43 23
30 44 13
'

'

34 37

'

30

/*

42

37

'

18

39

'

So

l?'

10 .

io

Pmtiai vulgo

vulgo Sarragojfa.i $

(granata.

'

CompofUella

3*

30
o

42
Fanpil

>

LOCI COGNI TIO N

>

*Pampilona

*3-

Sdiam anca.

Toletum
Tarrogem.
Valentia
.

Valeria, vulgo Roncha.

Gallice partes

IS

E-

43-

7*

39 40.

4i.

16

42 12

14.

3Q 39

11.

34 43

9
is
0
0

>& Ciuitates.

Relatum , vulgo Aries.

Auimo

vulgo

A uigno)

i.

Aurelia , vulgo Orleans .

Antuerpia } vulgo Anuers.
Ambianum , Amiens.

43 18
43 S2

22.

22.

JJ.

36 47-

20.

40 82 10
40 49. 49
20 44- 3&

6.

Bifuntium 3 vulgo Befinfln.

cur deau x,
Burdigalia ,

'22.

18.

4L

30

Bruxella

20.

16

si.

vulgo Brujfel

Berna.

Caletum , vulgo

Cales.

Conflantia.

Lugdunum ,

vulgo Lyon.

24.

18

46.

2S

19.

si.

44

26.

43 47. 30
4 S. 10

Laufinna , vulgo Lofan.

*S
24. S

Lutetia , vulgo Paris.

17

21.

46.

13

43.

30

46.

34

Lucerna.

26.

Marfilia.

24. 30

Mons

Pejfulanus

vulgo

pelier.
Narbona.
Rhotomag/a, %juan.

Tolo

fi.

Mom

43'

6
" r

i\

20.

46 43* s

J9.

18

I/.

17.
i

43'

SO 49 - 0
l

43

30

Tura

T>

ONGIT VDINIS

Turonia vulgo Tours.

Ttgurum vulgo Zurich
Taurinum vulgo Turino.

3'*

30

Vienna

21 .

2f 44* 4

23*

13*
SS 47* 28
26 '36 46. 4*

Valentia*

43*

44*

/2

Germaniae duitates.

Quilegium-i vulgo Algar. 33.

xS^Argentina.

AuFlrU

IS

4/.

24.

30

* 4S

27;

42 47* o

Augufla.

2 9.

18

Bafilea.

24*

22 47*

TSellogradum

4f*

*Buda.

37*

olonia

cinitas.

//.

28.

4
4

/o.

16

41.

16

S4'

'7

29.

zJM oguntia, vulgo Ments.

ons regius.

*JMons regalis.

N oribergum.

o
o
S2 4 S o
6
4 * 4 *
47*

28

F ngoltgeriHanis F riganl dicitur >33*

Ingolfladmm.

44* 3

44

23*

42
4l

47.

2f.

/o.

<?

20 4 ?- *4
*Tola.
34* 40 44 /o
'K^ginobuYgmm.nitc Ratisbona. 29. SO 48 j 6
c
I\agujia,fiue Epidaurus
43 S4 42 20
Spira.
2f. 3* 49. 20
Fubmga.
26 23 48 38
ergefhtm vulgo Triefle.
33* 30 44 ->*4
Vuorrnatia.
2S* IS 40 44
Vlma.
27* 3 4 <P. 2 ^
Vienna
2 8*

, ..

. ..

LOCI COGNITIONE.
Vienna
ViUach

jy.

/z.

10

48.
J
j

4^

1}

11
2/

Italiae Ciuitates.

Ncona

BS

jf]L Aquinum.

4* 4i* 42

4/
4/
BS 40 4 i 4^
3*.
0
4/
26
4 ^ 4/
40, /0
40
4/. 2Q
40. 0
$2 io- 44 /
0 44 //
0
41 40
ib

A retium HctrurU.
Ariminum

3**

i*

4/*

34*

40

42.

Albaregalu

Brundufium.

Beneuentum
Brixia.

Bergamum

Bononia.

fama.

39

<20

Croton

41*

IO

J*.

O
O
O

Cremona

Comum.

i?/.

ortona .

i/*

44

40

44

20

/O
i 4 40 44 40
O 4 * O

Cejena

Camerinum

io
io

4/.

42.

Capua.
Canujium , vulgo Carne.

40. O

fo/entia.

40 4

fatania .

42.

41..

io

3*
0

37*

Drepanum
Trapani
Etbnamons > vulgo MongibeRo. i* 0

Ferraria.
;

^
1

/O

40. 3

i*.
38 .

4O
20
O

44 /O
Fanum
-

DE LONGIT VDINIS

Vanum.

Forum

Corneli

F orum Ltuij
F anentia.

vulgo Imola.

vulgo Forli

40

i/.

40

i*

/J 44-

30

ii.

44

40
30

43

i/.

20 44,

Florentia

ii-

/f

Fundi.

i* 70 4 t.

30

40.

40

(j e ophonum

vulgo (jifini

40.

7 /.

43-

Cjarganns mons S. Angeli.

42. 20 41.

(jaieta.

4/.

Cjenua.

Herculisportus.

Hidruntumy vulgo Tronto.

2<P.

Luceria epulu
tiJM anfiedonium.

42. JO 40.

sJMantua.

zJWediolanum*
zJHutina.
sJfyfejJIpa.

Nicea

Neapolis

Nonaria.

Nurjia3 vulgo Noreia.

Nola
'Panormus.
Procyta.

IO 39
30
O
4 Z 50
7 / 42
43

4 i* O 39
ii* O 434h 30 41.

Lucca/

40

SO

0
43

32-

4S 44

30*

40 44.

ii.

4O

44

39 30 3.
28 . 0 43*

40
/

26

0 40. 3 6
30
30 44 3Q
'i*. 47 42. so
40* if 40. SO
37* 0
37- 0
J& 43 40. 40
40

Potentia.

40.

40

Puteoli.

39*

Papia.

30*

/0 41. 0
o
44 0

Parentia

3f<

20 44- S6

40.

I/

Placen

. ..

LOCI COGN!

Tlacemta
Parma.

i'-

Piilorrnm, vulgo PtFloia

ii*

Ptfa.

ii*

i/*

P e[aro.

ii*

Patauia , w/g* Padana,

P{gma,
Rjuenna.

i*-

Tijaurum, vulgo

Regium Lepidi

Sulmo, Ouidij patria.

Sueftt, vulgo Sejfa *

4 i*
4i
-20 4 i*
4 i*
i
^0 4 2
<20* 4 i*
/0 44.
-20

i^

Perufia

ONE*

i*.

i4

io
iO

4/
io

h
4f
S8

40 4/. 40
40 44 0
*

i^ 30
40. io

44. 30
42.

16

Vtcentia.

io
4 o. /0 40. io
i 4 -20 4 *' XX
0
i^*
4 i* 40
40 O 40. io
i 7 4 i 4/. //
42. /0 40. 0
4Zt i 9
i4 0
ii. 0
4 i io
0
44. io
i'*
i^* /0 44 io

Venetia .

ix*

Surrentum
Sene

>

^/0 Stena,

Senogallta.

Salernum
7"nracina.

Tarentum
Viterburn

Verona.
Vercelle

Ciuitates

io 4 '

ii*

4/

4 /-

/7

diucdorum locorum.
0

Lexandria <sA$gypti

^0.

io

i'*

Antiochia

70.

/i

i7-

J2.

4 i i7

79

Atheria
r

BabyTon,
i

iX-

2Q
/X

Bixan

. .

DE

16

Q^V ANTITATB

Hixantium*

28.

Calecutium,

116.

Cafcouia.

Cafarea

40

Cracouia

4 /.

Carthago Aphrictt

Cyrem

20
o

S4. 40
/o. o

Corinthus .

//.

1/

ConFlantinopolis

//.

jq
o
o
o
40
jo

Qayrum

Hubalis*

63.

*Damafcus.

69.

Edemburgum Scom.

19,

Ephefus,

57.

Aphricdt.

Hybernia infula.

12.

Hierofolyma*

66.

o
o

Londinurn Anglia,

/ p.

//

Lmdis

41,

30

(fothi2.

sjfyfeltta.

38.

sJWecha*
Niniue.

7/.
7?.

js
o

de Quantitate diei
& nodis ortu & 00

cafu Solis.
"'X les artificialis

efi arcus diei naturalis

prafinitorem
jmttorem ,jtue
noHrum horizonta ab orten
,fiue nostrum
X ^Jpra
te per medium coeli 3 fummum quippe spicem
,

DIEI ET NOCTIS*

157

occajum vfque Soli* intermeet , qua temporis intercapedine ab hominibus varia exercentur exercitia.

Nox autem ejl re(iduapars diei naturalis

ab occajk

per imum cali ad ortum coucrJa/Dicitur quippe nox 9

viatoribus y in qua
quoniam nocet negcciatortbus ,
dimidia debentur tempora vita.
Injphara retia-) hoc eftfub aquatore fimper dies

&

artificiales pajfim funt

ad inuicem aquales , vtpote

duodecim horarum.

In obliqua autemfphara citra aquat orem y velvltra> bis tantummodo in toto quolibet anno dies artifijub
ciales adsquantur noffiibus y vtpote quando Sol

prima frietis parte progreditur circa vnde cimum

diem ijfflart i) aut prima Libra circa 13. diem Septembris : Quapropter y vt certior harum rerum y CT
aliarum commodttatum habeatur fhcult as , t abulam
y

arcuum y

& altitudinis

Solis toti fire

Eur opsgenerae.

lem , haud iniurta prafintibus adijeere decreuimus,

Quitis vjus efl talisiln tabula regionum etproutneia*
rum nomen tua habitationis , aut vicinioris animadnerte

&

dir effio eius fub titulo

pias gradus eleuationisP oli

tabuU arcuum ^vt altitudinis

mia y qua his fubditur tm

Latitudo : acci-

Borealis , quibus infronte

Solis exploratis colum

habitationi

& propofit 9

infirmet, 'Deinde in tabulafupputandi verum locum

Solis in meridie, accipiasgradum Solis , ad que diem

quatit at em diei artificialis , vel ortus y

& occafusfcire

volueris: cum quo gradu perquiras in tabula arcuum*

& altitudinis
firie

Solis fimffirorfum in prima numeror n

fincolummtU ygradum

Solis /ub datofuofigno

$

zodiaci

DE

Q_V

ANTITATE

Xpdt 4 ct , qmdgeflat cum ternis gr adibit*

bui#. i Uic fine ad quemvis

m ditia ta-

diem fifimum,

So/is accipias e diretl o in columnula

qua

&gradum

gradibus Po-

lartbus {ubvjCttur

patebit quantitas temporisfemidiurni tn horis ,& minutis. Et

ter
,

firmi,
tnuemes maiorem altitudinem Solis mmertdie
-.td efi quantum
Sol fiupra Emit orem
Hortantem

,fiu

elevabitur tn

meridie .
.

eArcus vero fiemidturnus reqmfitus duplauefi

, habebis diem artificialem

id efi, quantitatem
temporis ab ortu, adoccafum Solis:
reltquav eropars
vfyaddq. horas erit t ota quantitas temporis

rts

notiis.

Horis horologiorum ab occajit datis

fi adunantur
hora
minuta temporisfimidmrm illic
etfc at unent
hor'd cum mmut is poft meridiem.

&

Siquiffnam arcus diurni, velnoElurni

choros
minuta fecuertt per 12 prodibunt m

& minutu qu a debentur Planctis*

.

&

quotume hora,

TAB V

DIEI ET NOCTISARCVS S E HI

H?
DIVK.

TABVLA

nij&

latitudinis Solis.

*
Arcus.

Ai.itud

Semid.

Solis.

Polos.

Gr. Gra.
3'

- 0

* 7 .^J

2%

6.

6
6

59.

60. 11

47

6.

16

$1.

21

'T.

23

22 67.

57

4.

69.

25

28 70.

29

II

6.

37

15

6.

40

ir.

19

-^

55-

27

61.

57

6.

33

6.

63.

15

6.

35

64.

29

6,
6.

46

6O.

32

6.

51

6f.

52

57

63

64.

21

29

75

6.

6.

46 7848 79

54

27

>!

i9

6.

6.

43 77 -

53

60. 27

6.

4.

68.

5r

69.

21

7.

70.

2.9

7-

65.

7r

33

7
7-

10

64.

3?

67/

31

7
7
7
7;

*7
20

72.

31

4
7
9

73.

10

73 -

47

IO

7-

47

81.

30

77

57

82.

11

75 '

15

6.

82.

37

13

75

ir.

59

83.

14
16

76.

7.

19 6.
21 7 *

7 ^'

2*7

16

76.

17
16

i?

-4 f*

H OO

Q*SB 3 7

0
I

8}.

7
26

83.

28

7-

83*
!

K
-

15

24
l6

ji

74 30

IS.

7
7*
7*
7-

29

43
47

6.

80.

59

32

52

80.

4*

65.

)'

J*

58.

57
xS

67.

55
59

<

55

17

39

19.

12

21

51

21

49 v

6.

32

21

55

71.

76.

6.

50.

27

*5

10

66.

6.

23.

6.

19

6.
6\

47

2J.

55 .
-

_o
TT

58

57

6.

27.

0
4

48.

6.

*3

17 6 .

12

18

2-5

54*

6.

6.

2.

Ho-Mi. Gra.Mi.

C3.

6.

6.

Solis.

0
4

55

23

6.

21

7.

L.

19

17 *

^4

II.

U
k

Semid.

63.

&

3 *

Arcus

11

15

Altitnd.

Altitud.
Solis.

i*

II

^7

I1

H0.M1. Gr. Mi.

6.

47?

6r.

17.

0
5

Mi. Gra.Mi.

15.

3.

1.

Ho

ArcUs
Semid.

7*
7*

3:

.
1

68

io

68.

47

69.

30

70

7F 70

37

30

71*

7.

31

71.

17

71,

26

'32

71.

28

E Qjr A

NTIT A T

MERIDIE SECVNDVM
latitudinem locorum.

Arcus
eniid.

Gra.Gra.

Ho.Mi.

Altitut.

Arcus

Alcitud.

Solis.

Semid.

Solis.

Ho.Mi,

Arcus
Semid.

Alcitud.
Solis.

Ho.Mi,
6.

6.

0
7
16

6.

6.

47
21

55

45

42.

17

51

45-

45-

57
i5

7-

12

37

40.

54

3*>*

*5 39*

6
6.

35*

46. 1 9
47 31
48. 51
50. 9

77*

14

ii

7-

3i

7.

32

51*

11

45
54
1

5**

1?

53-

53

54-

3i

55

10

78.

8.
8.
8.

55-

47

56

30

57

8.

7
21

8.

16

57%

37

8.

50

58.

8.

5i

58.

i7

8.

53

58.

26

8.

34

58.

28

T ABF

'

DIEI ET NOCTIS.
14*
arcvs semidivr*
ni, & latitudinis Solis.

tabvu

*
Arcus.

(Alcitud

Semid.

Solis.

Polus.

Arcus
Semid.

I.

Aicitud.

Arcus

Solis

Semid.

Aicitud.

|
1

olis.

7-

2.

Gr. Cra. Ho.Mi. Gra.Mi.

Ho.Mi. Gr. Mi.

30.^0

6.

59.

6,

5J-

4.

48.

27-"~3

5-

57

5.

0
48

5.

56

51.

48

5.

46.

48

5.

13

5.

52

50.

1?

5-

56
5

45

x<

47 48

39

5.

44

43.

39

5.

Ho-Mi. Gra.Mi.

5-

5S

11

49

54-

39

15.

15

5*

5.

41

47*

59

42.

19

5.

45
41

55.

fi.

51.

53

5*

57

45-

53

5-

33

40.

33

5-

38

5-

5-

33

44*

5.

27

39.

4.

55

5*

27

41-

T.

22

37-

35

19.

i?

7-

5*

35

S
(

,0

17

*1TL

S-

5i

5*

*9 44.

28

47-

3i

S*

2*

4*.

3i

S>

18

JS.

}i

20

40.

28

5.

14

5Ji

*8
8

*3-

J.

24

45*

5.

59.

5.

'4

19-

*i

5*

13

45

5i

S-

i3

37-

5i

5-

32.

51

15

IS

5.

20 42.

5.

3<*

39

4-

59

3i.

39

3i

II.

S-

7* AVJ 1} 5.
3.

27

4i.

17

'

5-

35-

3*

4.

31

27

5-

34.

4*

29.

I*

29

4.

50

33-

27
29

54
50

30.

14 40 .

4.

4*

28.

27
29

$6

59

5;

3-

S-

53

S*

7
^

38.

13

4.

37

5*

53

5.

17*

13.

19.

11

15-

i5

11.

15

7.

2]

32-

50

4*

43

27.

50

55

32.

1?

4.

51

30

4.

36

27.
24.

4.

?I.

47

30

53

4.

34

25.

53

4.

32

25.

23

24.

59
43

36.

23

4-

S-

35-

5.

35-

55

35-

59
43
34

4.

4-

55

35-

31

3*

4.

47 30. 23
46 29* 59
44 29. 43
40 29-

4.

30

,4-

4-

29
28

4.

28

14.
1

30

24.

34

24.

32

0.

(5

>

>

4j

i9.

3)]

'

'

4-

MERIDIE SECVNDVM

latitudinem locorum.

%
Ar:us
Polus.

Ait itut.

Seni id.

Ho .Mi.

30

6.

5-

45 >4?-

S-

11

s-

*5*

11.

2/
19

7-

X
*

5-

5-

2i

5-

27 S*

JP- in
27.

0
54
47
40

6.
00

41.

33-

44

>2.

13

3>-

39

S-

35

p.

39

35*

5-

26

29.

33-

33

5-

7
8

27.

33

2 6.

35

4-

59

24*

35

4-

52

4-

44

2J.
22.

9-

S*

33

33

S-

'2T

5-

28

32-

3S

5-

11

30.

3i

S-

29.

28

5-

28.

28

iS-

*5-

15

if.

17

42 i 4*
4-

57

29

52 28.

5-

54
47

27-

5*

25-

5i

35

4-

41

24.

39

4.

21.

29

<5.

28

'18.

21

_5
39

27*

4-

35

23-

3i

4*

15

7*

3i

24.

27
25

4-

29

22.

4.

16.

4-

24

2.1.

27
29

27
29

20
16

20.

20.

13

37

25-

4-

34

4-

24;
23-

4-

12

22.

53

4-

22.

4-

13

4-

3
?

4-

48

4-

50
l

3-

43

i?.

30

18.

53

3*

38

12.

5'

4-

IS-

iS

4-

21

23

4-

II.

19 423 4-

21*

59

3*.

5-

id

21.

4-

17

21.

5^
5^

i7-

27

43
34

30 4-

17

2i;

3-

55

17-

iS-

30

18.

34

12.

23

17.

59
43

3-

ir.

18

11.

59
43

Ji

3-

27

3-

26

I
.

Ji

9-

*9-

3-

27
24

37

47

4-

3-

4*

4i

3
'

a;.

7*

33.

31.

53

21.

Mi

5.

32.

35-

5.

3'

1.7

I?

5-

34-

Gr.

6.

48

35

24

Ho.Mi.

39-

5-

24.

Solis.

38.

13

i3

5-

G*
*3

45-

Aititud.
j

Ho.Mi. Gr. Mi.

11

50

MiV

5*

27.

Gr.

5-

*3-

7--/J0

Solis.

45 4243 40.

30

Areus
Semid.

Aitstud.
j

4 9

5-

GriGr3*

17

Areus
Semid.

Solis.

17.

if.
1.

11.

J_4

H
J

TAB7

01

AD HABENDVM A.VREVM N V.
merum, Epa&a, indi&ioncm, cyclum

4*

folarcm,

acliteram Dominicalem.

n
d

Anni

C
^

53

15

Anni

1560

* 6

15^4
1

s<5

3 $
1

1 f

2 3

9
0

156

1 (

1549

1570

1572

17
18

18

29

57
5

2
J

4.

'575

1576

M77
i-

6'

munemfeu
ciuilem.

intercalare

D.C
R

fexrilcjtunc

pHma&ia

tima adfeftum v|que

F.E

diem diul

.?

feejue:

tibwt annis reite-

ratoeofkm mmeros.
]r>

rabit

prfi-ceienttbtto
,

vero nume-

ordine prpofl:re

tam

Cafarea in(fi}'cn::cjuam numero

Mathi^ de-

15

eunda aut e

A.G

&

1
7
18

20

D
C.

aureos

& Cy do

Solari.

J gi

2 2

I582
158^

24

M6

E.

1586
587

*7
28

fc-,

extima

anni eiufdem adap*

tabirnr.

5 8.0

?8

m et,

xn refiduo

fer

158 4

eft bi,

11Z*

Sin duplem

hoc

71

/57

bis fore co-

B.A

570

anni, illuni

pronuncia-

8~

5*9

2 6

19

564

i5<8

15 7

1566
567

67

6<

1562
156

li-

domi

Scalis fue
rit e regione
oblati

G.F

Si vnJca

&

cer a

5^5

* 4
i5
.6

74

<

28

1?

57 0
I 571

575

1 5

i5^4
1565

i-

I r

15 7

1560
4

1562

< 8

15^1

2 5

15^9

2 *

15^0

6 4

567

Chrifti.

a'

55 9

1^62
i f

55

2;

Anni

s>

hrifti-

'

Cu

tu

o>,

Chrifti.
i

*T3
'

B
1

Annis

DE FESTIS

44

Add & cotgeriem diHribue

Aureus nu
&fi quod fuerit refiduum

Anni
per

i$.

Chrilli

/.

erit

fHerus.

JndiElionis autem

fiiadieceris

Annos Chrilli
firit:erit

numerus prcfiliet . Si anni Chri

is per /f.

& produtlumdimfir
partire per 28.

&fiquidrcman~

numerusferiarum* (fuifi adieceris

9. cyclus

filaris profiliet.

Aurem

numerus ducatur per

u.&

aprodutl

fi oportuerit, fubducito 30 . quotienspoteris:

remanfirit erit epalla. Cui adde //.

&

& quod

profiliet

epa

Eiafiquemis anni: & ita deinceps ,vt i antecedem in-

dicat tabella.

AD HAJENDVM TER MI*

num

Pafcha?,feftorum<jue

mobilium.

Erum
fidem

vt huim fidutaris filennitas Pafchalis

fieundum vulgatum vjum Humana

Ecclefia quotannisfacile mxta fupputationem Dionyficam ( hac entm Romana Ecclefia hodie vtitur)
tognofeas , ingredere fubfiquens calendarium
artio, ac Aprili

& in

iuxta (antiarum celebritates

dextrorfum offendes aureos numeros Pafc hales literis grandiufculis

pajfim infirtos .

&

Illic

inuefliga

aureum numerum anni tui , fiib eo hteram Dominicalem in anno quidem bijfextili per poHeriorem
fimper inuejhgabis. Ea Utera Dominicalisproxime
(nbfiquens eundem numerum currentem, Pafcha
ChriHi
,

MOBILIBVS.

145

ChriBianum tibi oliendet

quofi ordine retrogrado in calendario fix hebdomadas nnmeraueris facile
.

deduceris tn Dominicam quadragefima tibi occurr.

$JMemento tamen in anno bijfextili Menfi F ebrua

rto 2 9. dies

tribuendos, et in po Aerioribus eius diebus,

vt negocmm pofoulat, adpriorem hterarn Dominicalemtran(eundum ejfe. Item, a Dominica quadrage*

(ima recenfi vnam hebdomadam

nicam

in qua Ecclefia canit

carniuori .

A qua

die.

integras

& habebis Domi-

E Flo mihi, &t. diem

hebdomadas numera

prointeruallo. Concurrens vero Utera Dominicalis.

In anno tamen bijfextili prior fimper indicat , puta

A.o. Hj. C.2.D.3.E.4.F .f. Cj. 6.
hac d die
Pafcha fipputa confiquenter quinque hebdomadas ,
offendes Dominicam Rogationum ARttrfm d Pafi

Ad

&

ad Afcenfionem Domini vtroquefiflo inclufi

40. dies numeranturAt em a die Rogationum , duas
chdte

confiquenter fupputa fiptimanas

(qm efl quinquagefimm

dies

& Pentecosten

d Pafchate )

tnuenies.

A quofiquenti die Dominico JfoHfim indiuidm Trinitatis occurret .

Et

die louis proxime fubfiquenti

ChnfH cadet. Vt igitur

feftumjdcrojdntti Corporis

omnem vites errorem fibfiquentem fumeformulam,

qua difto citius ( communem fiquendo vjum) te docebit quoto die Martij , aut Aprilis Jit perpetuo
Dafcha celebrandum.
k

VASC

Litera Dommicales.

*l
)

|f

A.

*B.

C*

f.Ap.

io. ap.

n.Ap

Ii

F.
E.
g.
Ap. 7-Ap- 8

<D.
*

12. apr.

6.

zi.ma* 27.ma. 28 .ma. 29.ma* 3o.ma. furna.

i6*ap.

9. apr.

3.

26jna

27. ma. 28. ma. 29. ma. 23.ma*

apr. 4. apr.

1 6.

2. apr. 3. apr.

2 3.ap. 24. ap. 25. ap.

9.

i*

2.

ap. 17.

12. apr. \3.apr.

4 apr
.

^r. 6

".

*/>r*

i4.ma 2j.ma.
.

i4*ap. 15* ap.

apr. 31.

ma.

/.

apr*

19. ap. 20. ap. 2\.apr. 22. ap*

apr. 28. ma. 2

30. ma* 31* ma.

1*

ap. rjr ap. 18. apr* i^*apr. 20. ap. 21* ap. 22. ap.

9, apr. 10. ap. \i.apr.

26. ma.

24

ap

<F.

7.

5.

apr. 10 * ap. 11.apr.12.apr. 13. ap. \4.ap.8. apr

r

16.

22

i.

ap. 18. ap. 19. ap. 20. ap. 14. ap. 1/. ap.

apr.

($.

apr. 7. apr. 8. apr .

27*ma. z8*ma. 2g.ma* $o.ma* $i*ma. ij.ma.

16. ap. ij. ap. 18*

2. apr. 3. apr.

ap.

i tj.

ap. i3.apr. 14. ap. is . ap.

4. apr* 5. apr.

6.

apr. 7* apr. 8. apr*

j6 26. ma. 27. ma. 2%*ma. 22. ma. 2i.rna. x4.ma. 25.rna .

*7

16. ap. 10. ap. xi. apr.

18

2. apr. 3. apr. 4. apr. 5. apr. 30. ma. 31. ma. r* apr*

2. ap.

13 apr.

4. ap. 15. ap*

19 23* ap. 24*ap . 18. ap. /9. ap. 20*ap. 21* ap* 22.

tp

PETRI

47

P E

T R

N O N

SALASIENSIS ANNOTA
tio in

extrema verba

de

capitis

climatibus , Elia Vineto interprete.

V od hoc loco dicit hic ctuthor

latitudinem minui,

dum

climatum,

dies femihorts

aqualiter crefeunt fidem dicunt er om=

nes alij qui de climatibus fcripferunt:

fedid tamen nemo interim demonftrat

Quare conditui ego hoc demondrare, idq; qudmfaciU
lime potero, crfine multis Geometricis rationibus linea

rum curudrum ,fuperfedeboque

elidis

propojitiones illas E*
er Theodofij fepius adducere,qu iis qui legerint

in promptu funt.

Meus enim hicmos.vtautemfdciliori

methodo hic progrediamur , demondrandum hoc nobis
primum. Quod fi in circulo a. b. c. b. deferibantur
dua diametri , qua in centro e. redis angulisfe fecent,
ut ita diuidatur in quatuor aquales partes circulus : tum
in duobus quadrantibus b. c.

er d,

c.

fumpferimus *

quales inter fe arcus, i b. er d. incipientes, utfunt b. f.

er d. g. f. h.ct g. i. h. K.er . I. deinde f. h. k .cum
aduerfis puelis g.

quafemidiametrum

i.

per redas lineas coniunxerimus,

e. c. fecent in notis

o.p. oppico,

fi linea p. Q^cjur

d cetro logius abefi,qud linea o v.ma*

ior fuerit, quam ipfa eadem o.p. quod eritarem h. k.
.

z,

maior

mmrnmamm

IN

148
maior arcu h*

p.

er fi o.

V T

p. fuerit

longior

quam

o.

arcus fimiliter v . h. longior erit quam arcus b.v*

Ponamus itaq; quod

longiorfit

p.Qjjuam

o.v.hocfi

itahabeaUno potejl are h.k. effepar arcui F.H.St ema*

expunttis H.er k Auxeris lineas h. r.ct ic. s.rettis an*
gulisdnlineas

f.

G.er H.ier

G.perrefta lineam

coiunxerisjtemq; K,cum i.cofetta habebis triagula duo

u.g.k. er k.i.s. orthogonia.
f. h.

er h*

Hic fi quis iam dicat arcus

k. ejje inter fe pares* fic raciocinabimur .

VoJlquam aqualibus arcubus rejpondent anguli iequa*

les

que

angulos
alios

r.g.h.cts.i,k.

duos r.h. g. er s*k.

inter fe

ejfe

<equales:at*

u etiam inter fe pares.

Quoniam

DE CilHATIBVS.

149

Quoniam autem in triangulis aqualium angulorum late

ra inter fe proportione cometiiunt, ea qua angulos illos
pares continent, erit ut r. g. ad s. i.fic r.h. ad s . k. er
quia r. g. maior, quam s. i.ita erit r. h. maior quam
s. k.

er confequenter linea o.

p.

maior quam

p.

qjquoi

pofito repugnat. Hoc autem poflquam fequitur, fieri non

potefl,ut arcus f.h.ct

u.n.fmt inter fe pares. Quod kc=

ro H. k. Jit minor quam

f.

h. hoc etia minus dici potejl.

N dfumpta ultra k. tanta circuli parte,quata opus

arcus

illos

fit

ai

f.h. er h. k. pares reddendos tduddque

linea reda ad aliud

pundum huic aduerfum in quadrate

d. c. intercipietur infemidiametro e. c. linea, qit maior fit necejfe ejl, quam p.

fuerit :fequeturque ex

qj^qua linea p. q^eiuspars

eadem demondratione , quod ea

quod ejfe nequit , pojl quam

quam p. q^no ejl igitur h.k. minor
quam f. h. neque ei aqualis. Quare ea maiore ejfe ne*
cejfe ejl. Quod fi pofuiffemus linea p* q^aqualem ejfe
linea minor erit quam o. p.

o. r. minor

ejl

linea o. p. ijfdem rationibus probaremus

arcum h.k.

maiorem ejfe quam f. h.

lam uero circulus a. b. c. d. fit nobis pro Cancri
tropico, aut quouisalio circulo, qui in hacfeptentrionali

globipartefit aquinodiali parallelus. Pojlquam itaque

meridianus er horizon rectus inter fe ad angulos reftos

fecant in huius circuli polo, atque hunc circulum in qua*

tuor aquas partes dijlribumt ,diametrus n. d. indica~

bit,

per quem locum horizon redus fecetvir culum a. b.

c. d. fi pofueris in a. c. diametro
A. b. c. d. d meridiano fecari.

eundem circulum

Tum centrum globi fit

pundum z. clarum ejl , quod linea reda ,qua d z. in

k

e.

ducitur

fft

**

ducitur,fi continuatafuerit, editi polii

ipfum mundi per*

ueniet, ut demonflrat Theodofius,0" perpendiculum ejt

ad eundem circulum a.

b.

c.d.ct quod horizontes obii

quifecant tropicum Cancri , feu quemlibet alium ex pa

ralleUs quos circumadusfol defcribit
,

dentes arcum,qua parte ejl liter

tantum abfcin*

o. qui fit oriens, quan*

tum d parte b. pofiquam ex diffinitione,arcus dimidiat

diei funt inter fe aequales,

aequales

& dimidiat* nodis arcus

etia

er quoniam communis ittd feftio meridiani <T

horizontis obliqui quod'jintij ex circuUsJfcbierie maxi*\

,
i.;;,;

mr

Missorum amhcru diametrusejkhac dimetrus er jfha

ra axis intercipiutin meridiani per ipherea,a polo ner*
ew
fus medi* npftis angulum .arcu fublimitatis pohfuper
horizontem obliquumxui arcuirefyodet in globi centro
Cr eadem commis feftio faciut.

angulus, que axis globi

Quare ponamus quod hac communis feftiod centro z.

ad eum ufque locum , ubi idem horizon obliquus meri
dianum fecans pertingit circulum a, b c* D.fit linea
reftaz* o* erit ergo punftum o. in circulo eodem a. b.*
c. d* er in meridiano,T in horizonte obliquo : entque
linea f* o, g.

communisfeftio circuli

a. b. c. d.

er ho*

*
rizontis obliqui,qu<e ex quadrantibus b. c. er d. c. ab

fcindit aquales inter fe arcus b.

f.

er d, g* er angulus

e. z. o.eft angulus fublimitatis poli .

Concipiamus praterea mente

alios

duos horizontes

obliquos in quibus polus fubhmior fit,at pari feruata exit

perantia , id efi, quantum arcus altitudinis fecundi hori
zontis fuperat arcum primi,tantundem arcus tertijfuperet fecundi

arcum Communes autem feftiones horum

.

duoru horizotium cum parallelo pofito fint line

er x, q^l.

h.p. r;

cw meridiano ionec pertingat parallelum,

angulo
fint linea z.p.er z. o^itaut angulus g.z*p .fit par
p. z. Q^jtbi angulus e . z. Q^rejfiondet arcui fublimitatis
tertijhorizotis obliqui, er angulus e , z.v. arcui fecundi,

O" angulus

e. z. o. arcui primi,

les ejfentexuperantia.

angulus o

lineam

z.

crpofuimus quod aqua

tam pofiquam trianguli

o. q^jz*

QjjinduM aquales partes diuiditur , per

z. p* erit ex capite tertio elementifexti Euclidis

quomodo p* Q^ad o* p<Qg0

z P* quippe qua fitj
k 4

affefta linea z.

c^ad

WWW autem z,

o^maior efiqudm

z.

o.

Vi

CAP7T

ex aduerfo anguli z. o. p. qui obtufusefl, z. o.uero

contra angulum z. q. o.qui eflacutusiaut etiam quod
quadratum exeafaftumualeat quadratum ex z. e. er e.
o^cirn quadratum ex z. o. poflit duntaxat quadratum
ex eadem z. e. cum quadrato ex e. o. qua pars
linea
efl

f.

o^Angulus enim z.

maior quam o.

maior

eritj

p.

e.

a^eflredus. Erit ideo p. q^.

acexfuprd demonftratis arcus h. k.

quam f. g .flmiliterc^ 1. 1, maior quam g. x:

Quoniam autem hi arcusfunt, quibusaugetur idem dies

artificialis in diuerfisfublimitatibus uerticisfeptentrios

hinc probatum habemus,quodfl concipias tres re*

giones in feptentrionali hemiffhario , altitudoque poli
tertia fuperet tot partibus fecunda altitudinem,quotaU
Italis ,

titudofecunda uincit altitudinem prima, eiufdem illius

dieiinaqualia erunt incrementa , diefque tertia magis
fuperabit diem fecunda, quam eiufdem regionis fecunda

dies diem prima.

Hinc [equitur, quodffumpferis horizotem aliquem,

qui pofitum parallelum fecet inter i. eri. ac inter h.
er K.uelutiinlineav. x. earatione ut arcus i.n.flt par
arcui c.

i.

quo fcilicet die incrementa aqualia flnt:

fi

concipiamus eam

communem fedione cum parallelo efle

lineam illam redam, qualineam e. c. inpundo t. inter
p.er o^ fcindit, atque communem fedionem ab eodem
prndo ufq-ad centrumz. cum meridiano effe z. r.iam
angulus p. z. t.

efl minor angulo p. z. o^feu o. z. p.

Quare ut dies incremetis augeatur aqualib 9, neceffe

efl,

ut poli altitudo minus augeatur, l taque

differetia qua efl
inter primum horizontem
fecundum

&

grdttuu altitudinis poli

,

, efl

plurium

quam ea qua efl inter mediu er

tertium,in quo tanti! creuitdiesfuprafecudi magnitudis

nem,quantum creuit in fecundo fupraprimi quatitatem.

atque hocefi quod initio demonftrarepropofueramus.

Hanc autem formam cum fua demonstratione fi quis

contemplatus fuerit , inueniet maiorem partem geome*
tricarum illarum rationum, qua lineis curuis agitantur,

non admodum defderari , neque illas Gebri propofitio*

nes, de quibus tantum uir iUe gloriatus eft , neque omnes
libros i oannis de monte'Kegio,qui

Gebrum imitatus eft,

ad multa confequenda qua P tolemaus libro fecundo ma*

gnaSyntaxeos,

tot circuitionibus demonstrat. Satis fit

boc adeo facile effe , ut nulla alia ratio fit breuior. am

ex demonftratione probatum manet,quod arcus d. c.eft
exuperantia arcus dimidiata diei,quafuperatur quadras
A. d. quifex horas ualet : adhibitifque fecudum demon*
ftrationem numeris,fciemus,quot circuli partes iUe d. g.
'*
arcus contineat. Nam quoniam trianguli z. o. e. angit
lus

o.e. z. rettus eft, cr angulus

gradus
eft e.

e. z. o.

comprehendit

altitudinis poli,crpropterea tertius angulus qui

o. z. ualebit quod reflat ex nonaginta ,

qua eft a*

quinodialis circuli fublimitas: item poftquam latus e. z.

enim par finui declinas
magnitudinis (
comperta
eft

tionis paralleli

eft

a.b .c.v.qua is ab aquinottiali difcedit)

cognofcetur ideo

er lateris e.

o. ijfdem partibus magni

tudo: quod ftc fiet. Sinus anguli e.z. o .per e. z. multi*

*
plicator,fumma per finum anguli e. o. z. diuiditor.pro
*
ar
o.
ratio
e.
quando
lineam
fimum
ducet ea diuifio
cuum, qui angulos Ualent,eftldteru ratio,qua ex aduerfo

torum angulorum fiunt. At poftquam compertam habe*

mus magnitudinem

linea e, o. ex comparatione ad dia*

me

If'4

p v

metrum fah*r*,CT eadem ratione cognofcitur e. cpro*

pterea quod

fi finus eius quod reflat ex 90. declinatione

detratta, clarum eft,qudd fi mente conceperimus
lineam
. c fimum totum effe,ut re uera e in

fuo citculo,edmq;
fi
plurium partium fecerimus , in js
ipfis partibus cognofcetur e. oJicemufque hoc modo per numeror u proporj

tionalium regulam. Quando linea e. c. e tot

partium
fi
femidiametrifab*r*,qu* femidiametrus e finus totus?
fi
linea e o. e tot earum partiufi eadem e. c
fi
fuerit
finus
;
totus jd eft, partium 100 00 00. feu
pluriumfeu paucio*

rumy pro ratione tabui* finuum qua utaris quot partes

,
,
continebit e. o i multiplicabimus fecundum nu*
merum in tertium Crfummadmfa per primum, prodi*

harum

bunt partes tine*

e.

o. adhibitdq* finuum tabula ,fcie*

mus quot gradus habet arcus d.

g. qui in horas conuer*

fas addetur ad fex horas quo fciamus quantus
fit arcus
,
,

dimidiat* diei:quo arcu ex duodecim detratto,relinque*

tur arcus dimidiat* noftis:exempli gratia,

nolumus fcire
quot horarum fit dies , cum Soleflin principio
Cancri?
qu* efi maxima totius anni,idque in ea regione in qua
,
polus fupra horizot e uadraginta gradibus
eleuatus coq
faiciturfic factemus.poftqud finusquinquagintagraduu
efi -/6 604. hic numerus primo loco
ponitor finus autem
anguli .z*o quempofuimus quadraginta
graduualtitu
uinis poli efi 6^.iyS.qui numerus fecudo loco
fcribitor.at
linea recla z. e finus declinationis
principij cdcruqu* eji

tum 39874*^ tertium loc u occupato, ducutur

pa)

itaqfc

44*78- in 59$74'&fient zt 6 19 2097 qu*

fumma
2.
per primum numerum diuiditor C?
,
fient triginta tria
milia

quadringentae quinquaginfafeptem,

qua: funt

partes

quas habe*
partes femidiametri circuli fyktr* maximi,
deinceps hoc pado, linea
bit linea e. o. pergenduporro
e. c.qu<efinusejl

66

tittm linea E.o.ualet

partiti, quot

graduu,quadoeaefl 9170>6.par*

33457

fi

eadex* c. ejfet centu milite

earu caperet eade e.o

f ?

34 > 7-^

00000.

per 91706.
ducito, fient i 3457100006. Hanc fumntam

rodo*
partitortinuenies triginta fex milia quadraginta C
d.gxuI
arcus
z.o.fnyus
linea
ualet
gintaduo,quot partes

uigintiquatuof
jinui reftondent uiginti unus gradu* cu
d.g*
prope primis minutis quas partes continebit arcus
,

Quonia aut gradus unus ualet quatuor hor* minuta pri

hora una cum
fiet hi xi.grd.C? z^min.primagrad.

ma,

uigintiquinq; minutis primis

Cr trigintafexminutisfe*

fuerit iit
eundis hor*Atdfy arcus dimidiat* diei^cum Sol
r*dibus
principio Cancruapud easgetes, ubi polus 40 S
attollitur , eritfeptam

horarum er uiginti fex fere faru-

pulorum hor*:qu* fiunt in totam diem x^horxeum fu

nodis lon
fcrupuliSiGT reliquu tempus ex iq.horis erit
Solin
quado
magnitudo
diei
diem,
eundem
feu
gitudo ad
gra*
principio Capricorni couertitur pqftqua aut idem
.

iuu numerus, que habet dimidiati diei arcus fupra 9 <f

reda , er obliqui
differ etia efl,qu* efl inter afcefionem
ut in
eiufdepudi zodiaci , quo deferibitur is parallelus ,

* de
fphtra apparet:eade uia poterut afcenfiones obliqu
prehendi,ubi primum redas cognoueris,addendofcilicet
*
detrahendoq; hasafcefionum differentias ,ut locus poflu

Ubit,quemadmodum

ait hic audor in capite tertio, crc.,

vernacveo sermone scripsit

hoc Nonius, id eft, HUpano PortHgallico,

E-XP-O

EXPOSITIO
n

ex

'Ii

XXII.

libro tertio Epitomae loannis

de Regio monte in Almageftum Ptolemaei.

*
NATVRALES

DIES

caula inaequales

Ies naturalis dicitur

w:

D7PLICI
efle.

tempus reuolutionis

Solis per motum primi mobilis ab horizon|

te aut meridiano, donec ad ipfum redeat.Sic

quantum temporis eft.i punito meridiei in

punitum meridiei, tata ejl dies naturalis. Et hoc ejl tem=
|

pus , in quo reuoluitur totus aquinottialis, er ultra hoc

tanta portio aquinodialis quanta refrondet ei arcui es
,
clipticce quem iniUo tempore Sol perambulat.

Hoc autem additamentum duabus de caufis diuerfifis

catur.Vna quidem, quod Sol in temporibus inaequalibus
<equales arcus de orbe fgnoru abfcindit. Alia, quod
arcus
aquales ecliptica inaquales habent afcenfiones tam res
itas, quam obliquas. Oportet igitur propter
additameta

hac duplici caufa diuerjificata , dies naturales inaequales

ejfe,

quod ejlpropojitum.

Ex hoc patet hos

dies naturales
,

cuntur > non

ejfe

quales

Jil

L'-

qui differentes dis

menjuram motuum aliorum , cum ina*

quales fint. oportuit igitur in mefuram huiufmodi alios

dies qui aquales effent , affumi.uac ratione unus annus
,
Solis efl tempus in quo toties reuoluitur aquinottialis,

quoties efl unitu in numero dierum anni reperti

iuxta

dottrinam fecunda huius,addita reuolutione una,qua re

Uoluitur

cum motu

uero , peratto in uno anno i

numero reuolutionum pernu*

Solis

Sole. Diuifoitaqua hoc

merum dierum anni,egredietur quatitas diei mediocris,

una aquinottialis cum additamento 59.
mimtorum,otto fecundorum aquinottialis, iuxtd quan

fcilicet reuolutio

titatem medij motus Solis in die.

Hac uero additamenta

funt inter fe aqualia. Hinc conflat mediocres inter fe effe

aquales.

db

Valam efl igitur dies naturales differetes unum

alio atque

dmediocribus

differre. Etlicet

unus dies

differens parum a die uno mediocri differat er in

fenflbiliter

in pluribus tamen diebus

hac

diuerfltas collecta, quantitatem,de

qua curandum

efl, effis

cit, ut patebit

infla.

EX

**

*j8

DE ORTV ET OCC PLANET:

EX AL FRAGA NO
de Ortu

& occafu planetarum, &

de occultationibus eorum
fub radiis

Solis.

DifFer.2,4.

*
|

N hoc loco demonftremtts ortu planctarum,

\cToccafum eorum , er occultatione eorum

j

|fub radijs SoUs9 dicamufque quod Satum ut,

jiupiter er Marsfunt curfu tardiores Sole.

Cumque fuerit unus eorum ante Solem , appropinquat ei

Soly^C uidetur cius apparatu in occidente in uejperemo

minatur q; occidentalisydomc occultetur fubradijs Solis .

Cumque tranjierit eum SoUper curfumfuum > er exierit

de fub radijs 5 apparebit in oriente mane , er nominatur
orientalis

crltque unicuique

eorum occafus in uefpcre,

Crortusinmane.

Venus autem er Mercurius, eo quod funt curfu uelo*

cioresSoky cumquefuerit unus eorum coniunttus Soli,
fueritque curfu direttus> uincit

cum , er tranfiens egre*

ditur de fubradijs^ eritque ortus eius in occafu uejp ere9

donec ueniatadmaximam fuam longitudinem , 4 Sole in

circulo breuu Poftbcc minuitur curfus eius

er reuertU

turad radios ciur.eritq occultatio eius in uefrerc occide

te.Ctmque feparatus fuerit d Sole , er exierit de fub ra

dijs, orietur in

oriente mani, donec perueniatadlongitu*

dinem

A L

R A G A N V

S<

Unem fiuam maiorem a Sole.Voft hoc fit curfius uelociou

CT attingit Solem , erit que eius occafus in oriente mane
Luna uero ejl uelocior Sole curfu,cr non eft ei retrogra
datio ideo attingit Solem er occidit in oriente mani
:

trafitque

eum , er oritur

Deeffie

in occidente uejfiere.

quoque fteUarum fixarum iam narrauimus in

initio libri

quod quicquid ex eis fuerit prope axem fe*

ptentrionalem

non fit

ei

occafus in climatibus fepten*

trionalibus. Et quanto plus autta fuerit longitudo clima

tis

infeptentrione , tanto plus augetur altitudo axis ab

hemijfk<eria>cr eo magis non erit eis occafus in ipfo di-

mte.CT fiunt h A lgeth,CT Alpharcadl, er H enethai,

quafiunt fleU<e Vrfie maioris atque minoris in quarto
,

climate .

E tfimiliter

quicquid opponitur his ftdlis ex

parte axis meridiani , non erit

ei ortus

meridianus in eoa

dem climate Quicquid etiam fuerit ex eis magis elonga*

tum ab axe fueritque occafus in his partibus, qu exce*
dunt quinque climata : fueritque eius longitudo maxima
a circulo figncrum , non e fi ei occultatio fiub radijs Solis
propter prolixitatem mor eius fupcr terram : ex quo
cum Sol fuerit in gradu longitudinis jldl3 erit ortus eius
.

>

ante ipfum Solem, er eius occafus pofi ipfum .

Quod fi

fuerit fieUa ante initium Cancri uel initium Capricorni,

tempus , quo prcedit eum per ortum , aquale tem *

porUquo fac cedit ei per occafum.
Quicquid autem fuerit ex fletiis fixis in cingulo cir*

erit

culi

fignorum uel prope, uel inter utrafquc partes , erit

er ortus in oriente
mane, fecundum qued diximus de Saturno, loue, er
Marte Et erunt tempora occultationis eius fecundum
occafus eius fub radijs Solis uefyere,

quanti

DE ORTV ET

OCC. PLANET.

quantitatem fiue corporis magnitudinem , er diuerfitas

eius longitudinis lSole.sed fifuerit latitudofeptentrio*
nolis , abbreuiatur tempus occultationis :

Sii
'J;

Quicquid uero fuerit ex eis

in latitudine

uerfus meridiem, abbreuiatur tempus

fi

er fi fuerit in

meridie,augmentatur.

terram.

Cumquefuerit

fignorum

mora eius fuper

Sol in gradu eius, erit ortus eius

pojl ipfum Solem,*'f eius occafus ante eum. Ent$ ortus

eius

er occafus in die, er non uidebitur : er quanto plus

fuerit longitudo eius d circulo fignorum , uel d Sole uer*

fus meridiem, tanto prolixius eritffiatium eius occulta*
tionis,ut fidus, quod eft in initio quarti climatis,

occul*

taturque d Sole quinque menfibtis anni : eritque occafus

eius er ortus,er non uidebitur. Cumquefuerit flella pro-

pe initium Cancri uel Capricorni, erit tempus , quo fiuc

eum per

cedit Soli in ortu,aquale tempori, quo prxcedit

occafum, utfidus sithelis, quod efi in fine Geminorum.

Menfionibus quoque Lunxapud occafum Solis fiunt
ortus er occafustortus fcilicet ut exeatfieUa defub radijs
Solis, er oriatur mane in oriente ante ortum Solis. Oc
cafus uero , ut Jietta in

Nadir hac oriente uel orta mane

prima itaque manfio,

occidit in occidente eadem hora,

qux efi Afcarcha, oritur 10.diebus remanetibus demefe

Aprili, er cadit eius nadir ,qu<cefiAlphar uel Alga*
phar. Deinde pofi omnes j i. dies oriuntur una

manfio, er cadit eius Nadir

ufque in finem anni.

i s.

COH

COMPENVM IN SPHiDI

ram, per Pierium Vale-

rianum

Bellu-

nenfem.

VI Ti.tVS

BOT^fVnASlt-

itl

Cl

CAPITA

Mmmrti
QJU v

traElamur 3fumh&c 9

De tota Mundi machinajbreuifsime,

DePolis.

De Aequinodiali.
De Zodiaco.
De Regionibus lignorum.
Signa quibus Planetis addi&a.

De Tropicis.
De Ardico& Antardico circulis.
De Coluris.
De Circulis mobilibus.
De Horizonte.
De Meridionali.
De Sphaera reda & obliqua.
De Motu Solis & aliorum Planetarum.
De Zonis.
De Parallelis.
De Inaequalitate dierum & nodium.
De Calore & frigore.
DeEclipfibus.

Cur facies Lunae varix.

Quid nox, quid dies fit.

De Significationibus Eclipfis vtriufque

in

vnoquoque figno,ex Proeto.

AD

lL

AD ILLVSTRIS.
MAXIME REVE;

ET

rendum Alexandrum Farnefium,

Card.
rij

s.

R, e. Vicecancell.Pie*

Valeriani Bellunen,

Compendium in
fphajralh.

V od quaris, A lexander Cardinalis am[

'

pkfi.

terrarum jitum

tibi breuiter

de*

quidem rem Crfcitu iu*

eundam , er ftudtis tuis apprime necef-

fcribi , quiris

ptridin.Kam fiue poetas,fiue biftortam,

fiue oratores legas, qua tute funt adolefeentice prima de*
Utiee

quoquo

te uerteris, rei

opportuna. lnuitat ucro

aui tui exemplum

idius cognitio tibi fuerit

te fapientifiimi, eruditifiimique

ad ea omnia Jtudiojius confedanda,

per qua ille adfummum rerum culme euedus eft : atque

eos tibi primos in difciplinis gradus confiituifti , qui ad

humani ingenij captum propinquiores

ejfe

uideantur.ut

gradatimindead reliquarum fcientiarum cognitionem,

CTconfummatifimum, qua iUe plurimum pollet, do (Iri*

nam progrediaris. Made igitur hoc animo, qui quem

auum refers nomine, fapientia etiam aquare contendas.
In quo ffero Deum Optimu Max, optatis tuisfacillime
l

rejfon

T
i

compendivM

64

njponfurumtu modo huc proditus indole ,

aufpicijs

his honorum

totque cruditifiimorum hominum quos

domi
,

alis , auxilio

communitus, paululum quid enitere

ftitutu ourfmn arripias,reliqua negotio

dum in*

minimo, ac fine

putuere confecuturus.Quonu uero terra

ipfiusfimde, dimenfibque ad coeli rationem accommodanda

fcriptio

efl>de cocio prius cocliq- partibus differ er e quam

breuif*

fime dpertifiimiq; pofjem necejfarium exifiimauuquod

hacprafertim pars ut Latina diflione tradatur
,

derari baftenus uifa

defis

ruerunt enim plerique etiam

Latini homines,qui re minus Latine inuulgus edidere,
quanuis catcra diligenter examinarint. Curauimusau efl.

tem ut ea tffet in inftitutione noftra facilitas , ut tenera

qualibet at as, doftrina huius capax

Nam er
qua plerifque fas
fiidium afferre confuerant , d me fummota reiettaque
funt , e.iq; tantum admiffa,qua adfmplicemfpharaip*
fieri po/fet.

fuperflua pleraque, ne inepta dicam,

fius cognitionem necejfar ia

uidebmtur. \Ua autem qua

poflea fubfequuntur , ad orbis geographiam pertinentia,

unoquoque uel mediocriter erudito commonstrante,

uel
tuo ipfiusftudio facillime confequeris.

DE TOTA

MVNDI

machina.
Llud uero primum omnium tibi fuerit mente
concU
, terram bac quam
incolimus uniuerfam una
cum aqua circunfufa , ac iUi intrdfuprdquc

I piendum

er infra es

tiam adharcfcente pila cuiufdam

obrotunda modo
,
fiderari deberetquam circum aer mdequjq

con e

jijfufus cir-

cumpleamr-.eodemqm modo der d circunfufo

igne con

fout

>

IN SPHAERAM.

r<Tf
Quatuor enimhis fimplicibus, terra quippe, as
quatere, er igpe, omnia conflant, qtuemox in narias res
rum ffiecies conformantur, supra corpora hac , ut fieri

fouetur.

potefl, orbicularia, feptem planctarum orbes alterum

alteri inftar corticum capis incumbentes afironomorum

fubtilitas adinuenit.

Lunafcilicet , Mercurij ,

veneris

Solis, Martis, louis,er Saturni.Supra Saturni Jpharam

ftellarum fixarum orbis effe creditur.

Htcufque humana uis acieifertur, totumque coeli

ambitum igneis quibufdam clauis confixum arbitratur
Supra tame ftellas coelum aliud effi fertur, quod primum
mobile antiqui fapientes uocant, utpote quodfummi Dei
l

( neque

COMPENDIVM

166
( neque

enim aliter credendum ejl) imperio concitatum

ajUdua rapidifimdque uertigine ruens ab oriente occas

fum uirfus,moxab occafu ad orientis terminum ftfe cirs

cumuoluitytrabitq- fecum

planetaru

er flellaru fixarunt orbem,0

omnium jfharas.Quanqud illa, uti uidebimus

inferius, reluflabundx eo lentius albe, celerius uero

alite
trabutur,quo primo illi orbi rapidifimouel propinquio

res,uel longinquiores fuerint.luniores decima adinuenes

rut Jf haram, cui nonnulli pernicitate eam attribuerunt:

alij

contra perpetuam rerum diuinarum quietem in

illa

fiatuerunt : ubifcilicet diuiniJfiritus piorumque anima

adfi{lantDeo,aterndque omnino traquillitate perfruantur.Sed enim hoc hic difputare nofiri non eflinflituti,qui

adfmpltcem quandam

cali traditionem properamus.

Scias tamen inter ajlronomos

orbibus minime conuenire

er philofophos de

coeli

neque etiam de planetarum

er ordine :fed nos hac tibi,ut a pluribus traduntur,

exponentes quajhones in aliud tempus differemus.

fitu

DE POLIS.

Sto igitur ccelum,ut uno omnia uocabulo comples

flamur, ad pomi huius,quod nuncpra manibus ejl

ftmilitudincm orbiculatum,

qua de nunc agimus

fatis

utar enim hoc ad partem,

idoneo . ) Vertitur hoc, ut dis

ximus fupra terram ab oriente occidentem

uerfus: er
ab occidente fub terra ad orientem, eo
ufque, unde mane
ferri coeperat , quatuor er uiginti horarum
Jfatio Car*
,

dines quibus inniti uidetur, aut circa quos

poli

uerfiturduo,

Craco uocabulo nuncupanturvmo^eo enim uerto ejl.

K orum

unus

pomifcilicct uertex hic

fummus, unde

9*

SPHAERAM.

IN

flos <4iit , artticus appellatur ab

yrfa,quam

iSf
poeta: in

coelum relatam fabu*

ToV^^p^^CYlCVS

lantur. Arflos enim

Gr<ecis, Latinis vrfa.

In hanc autem muta*

tamfuijfe Califlo lea
gifti

apud ouidium.

A Iter,qui huic oppo*

fttus e regione ejl, an

tartticus uocatur,

uo

cabulo ipfooppofitio

nem indicante: quem

nos in pomi pediculo flatuamus. Uos autem aUronomu
mundi polos uocant propter prerogatiuam primi coeli*

ad cuius rapidijiimte uertiginis

celeritate reliqui omnes

orbes, uti paulo ante dicebamus, eodem fereuigintiqua

tuor horarum fpatio circunferuntur.

DE A E

INOCTIALI.

tota defumitur

coeli dimenfio.

enim

Q_V

his punftis

circulus

Primo
aquo

ab utroque internatio
diftans per pomi tube

rofitatem duciiur.qui
tequinottialis appella*
tur,eafcilicet de caufd

quod Sol unoquoque

anno huiufmodi circu

lum

his attingens

dies noftibus pares facit.

I

**

DE ZODIACO.
lffecut hunc per

obliquum fafria quadam lata dim

midiafui parte ad ar ilicum obuerfa, altera ad an a

tarfticum inclinata >

qua diz. animalium

fornis quibus infigni
ta perhibetur, zodia*

cus circulus Gratis

nuncupatur ,fignifer
Latinis, qui duodecim

figuras ea figna uo *
eant.

Aries

Horum primus
,

qua primum

parte ab aquinoriiaU

Zodiacus diuertens in arfticum coepit porrigi : indeTats

rus er huic
dio/is

autem

quam per

proximum Geminorumjignum : competi

notis ita figurantur

tria

,y,y ,n. p ojieaa

hac figna artticuuerfus obliquo tramite

progreffum efi, refiefti incipitfafeia, erad aquinoriia*

lem rurfus rediretque tribus itidem diftiritta fignis,Cancro

fcilicet , Leone er Virgine quorum ha nota

funt,
,
^xSlxiryfimulac attigit, inde antartticumuerfus ab te

quinoftiali dilapfa , trium adhuc fignorum jfatio, qua

funt Libra, Scorpius, Sagittarius qua ita notantur,

x* , exporrigitur. Mox pertafa loci ab infima ea

regione ad aquinofttale rurfusfurfum uertitur,

alijs tri
busfignisCapr icorno. Aquario, Pifcib.infigmta^qua: ad
hunc modum figurantur, $,%;, x Micuero circulus,

neque non omnes quotquot in ffhtera nominantur, in

,
duodecim has primum pdrteis } ab
fcilicet
di*
ipfis

fignis

uidun

IN JPHAERAM.
uiduntur

16

mox unaquaque pars jo. gradibus ita appeU

latis dijlinguitur ,

atque ita totus

miufcmfque

circuli

ambitus trecentis CT fexagittta gradibus difpefcitwr.La

exteditur:
titudo zodiaci per duodecim circiter gradus

mediu eius qua parte plurimum abit, ab aquinodudidU

gradibus tribus circiter er uiginti uabetuero zoa

fiat

motu quodafuo uerfantur de quo inferi* loco fuo dicetur.

DE RBGIONIBVS SIGNORVM.

dudi qui imiufcuwfqwfigni

bis polis circuli

terminos fe*

centammerfumffha

ra corpus in duode*
cim partes aquas
les diuidunt, uelutifi

peponem quis in .
portiones aquas difs
fecaret.

Et quicquid

inter duos

buiufms

ii fmicirculos.ut ita

nunc uocem , ab uno

polo ad eorum altes

..

rum continetur, eius fignl regio efje dkitur,quicquid

tt

medio continuent, inde

fieda quauis extra zodiaci ffatia quantiiiibetpros
cul jita

Tauro ,

in Anete, uel

vel Geminis effe

perbibetur.

s-

Et

taWE

'

C O M P E N
Tjuonhm unumquodque

fT im mod
^

CO

fignum gradibusMi di*

"

Per miusuniufcu*
Mau7 ZJi?'
Jufamangum linea per polosfuos,
* , erf
WW
h * littiusfiderisflelk
7

fSfr

MS iUcim
'

ZZff

SIGNA QJIBVJ PLANE,

T

OS

AD

te
f

ICTA*

te *" loco hc congruum

aiunt aftronomi explanetis

So=
praej)e,uni uero Cacro
Lunam:reliquos
U S
ms
r(e e

lemuni

m um Lr eoni
Cabricor>f
Vifces

mi 15

u/d curn T*
5

^A ^ f ^
?
GrArietem:
^
P

tt

rt0

contpendium hac

Saturnum quippe

louifubijci Sagittarium

er

teneri Libram

figura fubiecimus.

DE

ifljfliM)

*****

**Wl

IN SPHAERAM,
y\OIKPAb/ ^
WLERCVPII

VSMERIS^

*BWJ
f

\<S

Martis

\W.

IoVIS

^POTAI

DE TROPICIS.
VJCM;
prima
cus attolli nobis ui*
detur, medio fuo cir*

culum diurna uertU

gine defcribit

qui*

tropicus Cancri nun*

cupatur , qui

fcilicet

Cancro incipiete,fle~

di ad

inferiora ipfa

incipitfafcia: Latini


J7*

COHP5N0JVM

conuerfionem ajliuam appellauere.

infimus, quo fcilicet perucnerat

sintili ratione locus

Sagittarius,

Capricornus infublime

& unie

attolli coeperat,

alium eairn
uertigine circulum delineare
fingitur qui Capricorni
,
tropicus, ob conuerfionem fcilicet
ipfam ab ajlronomis
uocatur,ab <equinoCtiati uterque

titians 23 gradibus.

DE ARCTICO ET ANTARs
CTICO CIRCVtlS.

defaribit , atque 1.

arCticus ab urfe imagine

di

citur:c cuius regione alter

quoque buic fimihs ad altes

rum

polum ftatuitur, ab in*

feriore Zodiaci polo
figna*
tus quem antarcticum cir*
,

culum appellauere : hi quos

que gradibus
gintitribus

d polo

titiantes

circiter

uU

DE COL7 R ij,

Vntuero

alij

duo

circuli coluri,

rum unus perpuntia, ubi

di))ecatur,zr per polos

dSignifero

munii ducitur : alter pariter per

Mrofque tam mundi quam etiam

Zodiaci polos ,

da itta,qu<e tropicosfignant, trahitur,

duos buiufmodt circulos
tita

nuncupati, duos

<equinoCtialis

& puns

Jfh<era omni per

in partes quatuor aquales pars

SPHAERAM.

IN

tita

X6$

ideoque coluri

quafi diffefti

crim*

minuti nucupantur,

quamuis nonnulli eo

rum rationem fupra

finitorem tantitm <e*

fiim irint, ideoque ri*

dicula quadam de

no
mine fomnimnt.
Atque omnes hi quia

dem circuli,firmiftabilefque, eodem,Jemper tenore modoqueamnibufque re*

gionibus iidem ftatuuntur.

DB

CUCUij
B

II IB V

O*

S.

\JC oxer alijduo circuli non iidem omnibus regio*

IVI nibu

s, neque eodem omnibus tenore modoque:

fed
prout unufquifque locus exortum, aut occafum
uerfut

efi,cr ab (cquinoftiali magis miniifue remotus,

mobiles ,0 ad uniufcuiufque loci perfon<e'ue
fitum ac-

fitus

commodati.

DE HORIZONTE.

orum mus,

qui quidem partem

cat, quam oculis

atti dimetimur

quoquouerfm

horizon

G racis dicitur, Latinis fini*

torAut terminator- Relinquit

nobis

eam coeli diffe*

in orbem circii*

isfcilicet

dimidium coeli

COMPENDIVM

17 4

nobis intuendum: re*

liquum,inferm pofis

tum

e conjfeiiu adis

tnit.

Qua pars fupra

finitorem nobis inficienda conceditur, iU

lud eftfupcrius hemU

Jfbarium: qua uero

fupprimitur, inferius

bemijfbarium nun*
cupatur.

DE MERIDIONALI.

Lterexmobilibus
quifcilicet

circulis meridionalis uocatur,

per ar (lici poli punitum cr coeli lo*

cum eum ,qui perpendiculariter capiti noitro incumbit,

ducitur ,cr per diffes

Wtt

itum>ubi fors

tulerit,

aquinoitialem ad pos

lum ufqueantariticum
defcendit,

eoqueomni

bemijfheerio

decurfo

ad arilicum emergit.
Circulum hunc,ubt ubi
loci fuerimus,

attingit

cum Sol

meridies

nobis,meriuoiliu

ejl

An*

tipodibus. Atque hic ti

fm

bi uarius, prout occa exortum uvrfus tetenderis. Heque grauabor tibi

dicere

5PHAE RAM*

dicere coeli punitum iUud,quod

uniufcuiufque uerticiad

perpendiculum imminet

zenith barbaro quidem uoca

bulo,fed aftrqnomis noflris pafiim tam recepto

, nuncu*
pari, ni duo igitur imaginarij circuli
mente concipiens
di , ut pro locorum mutatione per unum
,
, poli altitudU

nemfupra horizontem noflrum , atque ita

quantum a,

tropico , uel ar fl ico ei alijs circulis intra

polos defcrU
ptis recedimus, edoceamur .per alterum
uarias eclipfium
apparationes
locorum interualla,qu<c

occafum inter bos cr

illos

incidunt ,

intra ortum cr
ad certam reduci

pojje dimenfionem.Hinc uero

fph<er<e,modd red^anodo

obliqua confideratiofefe otferUqu*

quidem no otiofe fue

examinanda,fu igitur fupereaphilofopkemur

rit

H AE

ET

O B

RA RECTA
X,

Q^y

a.

P hara porro alia reda , alia 0b liqua

dicitur. Reda,
quando horizon
utrunque polum fe*

eat

cr populis qui*

buseaitafitaefi,dies

O" nodes femper <e*

quales funt:quod tota
torrida zona fere ac*
cidit,de qua paulo in-

ferius dijferemus.Re

dam

etiam nonnulli

uocantyubi polus utrtici nofiro imminet

perpendiculariter,
efi

zriequinofHtdfr

7f

COMPENDIVM.
tfthorizotisloco.

ubi ea

Et

utuuerfus

efl ,

annus node una fleme

jki conflat. Atque he

regiones iUe fut, quot
glaciales appellatur,

antiquis

rum

quidem

pat-

cognite ,noftro

autem tepore multo

rum diligentia pertinacique labore per*

quifite,pertu*que iam omnibus fode. obliqua, quando
alter

polorum magis

altero fupra

horizon

temattoUitur.

E ttuc

contingit per annum,

nodes

&

in*

dies

quales effle, incremen*

tumque tded magis

augeri, quo magis ze
nith ad polum ap *

propiuquaUdq; acci
ditduabuszonis,quas

temperatas nuncupamus

que ubi er

cuiuflmodi fmt,

inferius apparebit

de hotv solis et alio*

RVM PLANETARVM
r

Q&ictcu

w medium difjccat linea qu<e uocatur Beli

ptica fub qua Sol afliduefertur , neque abea un*

f

fjtUMl

*
**

quam ttel tantillum aberrat. Sub eodem zodiaco ferun

tur er planetae reliqui, Sole quidem liberiores , fed
Luna cohibitiores, ex
cepto Marte,qui pluri*

miam

excedit.

parum quid

Namalij

ultra ecli*

pticam tranfgrediutur.

Luna liberius, intra tamen zodiacityper quin

que quippe gradus fu*
prduel infra progreffa
/patiatur.

Mars ad o(to

interdum gradus ab

ecliptica declinat.

Duodecim iUa zodiaci partes

quafigna uocantur,

triginta fmgula , uti ditium, gradibus diftinguntur : at*

firibuitur. Sol autem diebus fingulis

ab occidente orien*

tem uerfus nixus unoquoque die gradum unum , minutis

interdum aliquot fuperantibus , interdum deficientibus
progreditur,quanuis primi mobilis impetu raptatus 14.

horarum

fpatio in contrarium ab oriente occidentem

uerfusrapiatur:atqueitas6o.dierumfpaiioSoluniuer*

fum zodiacum perambulaffe deberet. Sed enim,uel quia

in tropicis obeudisnefcio quid mora: contrahit, ut nete*
res opinabantur, uel,ut iuniores deprehendere

in uno

quoque fere gradu minimum quid quotidie fuperefl.quin

que infuper dies er boree fex accedut, antea quam annuo
decurfo /facio ad puntlum perueniat, unde ferri coepe
rat: fitque annusipfeex

diebus,

er horis fex qua:

quidem horte quarto quoque annofupputato diem unum

C O

7?

N D

P E

JI

Vnde Aegyptij qui annum futun perfefium

quadriennio quoque metiebantur , annum hunc commu*
nem per defcriptam ingeris quadram figurabant. Erat
uerd hac termini cuiufdamfignum. Singula enim iugera
efficiunt.

quatuorupud eos terminis

infignita erant. Qttartusita-

qua quifque annus, apud nos, uno plus reliquis die , maior
efttifqueuulgo, bijfextus appellatur propterea
,

anno bisfcribitur , fexto Calend. Martias.

bruari,

quodeo

Nam z 4. Fe

diui Matthu uigilia celebratur , atque itafe*

fias eius dies in zj. differtur,,nihilo fecius tam die uigilue

,

quam die fello, o.Cahnd. maritas dicimus. Lunafimili

motu adorientem er ipfa tendit quanuis ea quoque ui
,
primi mobilis in aduerfum trahatur. Sed enim ,uel quia
plurimum diilat ab ea ui ,.ud quia orbem omniitm niinU
mumfortita efl,quod iterannuo Soljpatio dimetietur,
ipfa feptem

er uiginti dierm jfiatiofuperat , mox

duunt confuni it in affequendo Svle, qui iam unius ere

f fia
gnifpatium tranferat. Atque ita
ut nonofemper er
fit,

uicefimo peradodie fub Sole tranfeat ,atque iUum mox

prati r eat : diciturque Emo: coitus , cum ea aigradum

puntlumque
planetis,

, in quo Sol efi^tpplicuerit Saturnus

ex
quod Sol anno uno , Luna eo dierum paucorum

metiuntur, citm proximus ipfe fitccelo

rapidifiii
tnoy maiorem uim patitur , ud quia maiore fertur
orbe

i
]

jfiatio

annorum Jpatio zodiacum perambit:

Mars biennio :

Sole curfu feruntur :fed

luti

lupiter iz\

v eiw atque Mercurium eodem feri cum

modo eum antecedunt, modo ue*

curfu dclaffati iungunt iter

> modo pares conferunt

cum eogrejfitf,de quibus fugfunt apud flronomos tra~

ditiones* Qttaua etiam ffb<cra

qu<y ut plurimorum eji

opinio*

N SP

HA E

R A

*
.

M.

179

opinio,fleUas fixas continet,naturali motu fertur

k oria

entemifed quia primo mobili uicina efl,lqngc maiorem pa

titur
tio

uim.Hinc accidit, ut non nifi centum annorum ffla*

per gradum

unum promoneri pofit. sed Aftronomi

plerunque minorem annorum numerum deprehendere

Conflat tamen ab Augufti Oftauiani tempore ad hanc

ufque diem, qui anni fluxere $6.fupra mille a* quingena

tos, Solem

quatuordecimferme dies progrejfum<Nam eo

temporeM obferuat Plinius, brum<c dies uigefimoquin*

to

Decembris erat : quo die natus

efl

Chriftus affer tor

nofler* Bruma uero, (i ea efl ingrejfus Capricorni , nunc

efl,utpleriquefupputantyftatim ab eiufdemmenfls unde

cimo : Gr<eci tamc brumam er tres alios cardinales oda

uo omnes gradu Capricorni > Arietis, Cancri er Librae
ftatuutfcdlhec alia

efl confidcratio.DiligentioresquidS

undeuiginti dies deprehendere, qui iam deberent inter*

calari .

Quare nifi annus aliquando corrigatur, ut Leo*

nis x.temporefapientiflimus auus tuusMax.hodie Pont,

faciendum cenfebat futurum olimeft,ut falutisnoftrana

talitij

dies qui brumales olim erat, in

uernum tempus in*

uadant , pafcha in <eflatem Sed nos hanc ipfls rerum do*

minis curam,CT tibi fors, ubi adokueris,rdinquemus,cr

quod inftituti operis munus exigit, profequemur. Super*

fedebo uero hic de nona fpk^ra tibi quicquam differere:

quam nouem er quadraginta millium annorum jflatioa*

Horum planetarum inftaraduolui tradunt Eius enim fflc
culatio alterius efl negotij .

N eque tamen diflimulabo an*

tiquorum quor undam opinionem, qui motum unum tan*

tum in coeleftibus huiufmodi corporibus exiflimarunt

Omniafcilicetuelut equos e carceribus,uno emiffaflgno ,

tu

ab

COMPENDI V

j8o

ab oriente occidentem Solem uerfus citrfumampuijfe.

Accidiffe uero ut Solem metas omnes circumadas uno
gradu fegnius eo rediret, unde ferri caperat:ita er pia*
netealijaut plus , aut minus propermnt ut
,
Luna om*

nium

tardifiime aduentafje uideatur.

agitatione cejfatum,fed inflitutum

Neque tamen ab
ut quibus planeta

quifque uiribus contendere pofiit,eo feratur nixu,

neque
cogatur qukquam ultra~ uires fuas attentare, tque
hos
effe defedus uanos uolut , de quibus poete meminerint,

proJfatijfcilicet modo quo fuerint a primo mobili

fupe*
rati.Alij alios atque alios motus excogitarunt
quos im*
,
portunum ejf-t hic enumerare , cum nihil aut

parum ai
ffhere fabricam faciat. Suus tamen his alibi erit locus.

D E Z O N IS.
T ueroad uniuerfum coeli corpus reuertamur,to*
ta ea moles quinque dijlinguitur
Zonis : quarum
cft , qua; inter utrunque tropicum continetur:

media ea

eam

diffecat

mediam xquinothalis,in obliquum uerozo

diacus amplexatur. Et quoniam Sol

fub zodiaco femper
efl,accidit ut bts annis lingulis ea perreret
: dumfcilicet

a Capricorno ad Cancrum fertur : mox dum d

Cancro
ad Capricornum reucrtitur. ita
fit ut afiidue Solis ardo
ribus exufia nullum refrigerandi fpatium
nancifci pofiit:
ideo que torrida eonfenfu omnium
uocitatur.
regiones, que orbes potius

nue mox
quam ZoneuocandeeffentA

forma quippe orbiculari.qua predite funt

, ardico una,
antardico altera circulis circunfcributur.Vtriufquc

po*

lusfuus pro centro

e(l.

Atque he funt,que

glaciales ab

omnibus uocitantur.
Attere

IN SPHAERAM.

1S1

Altera coeli regiones dua, qua fcilicet intra canuere

fionetn Cancri,CT ar(licumcirculum y quaque intra con

uerfionem Capricor*

niz? antarfticucon
tinentur,quia calore
frigori commifcent

temperata fiunt, perq; uices annuo Jfiatio

nunc abeunte Sole ob

rigefcunt,nunc

eoap

propinquante coneae
lefcunt.

Has appellant habitabiles

hac temperatas, u

talium animantibus concefj

Maronem:
Quinque tenent coelum zona : quarum una
Semperfole rubens er torrida feniper ab

corufco

igni.

Quam circum extrema dextra laudque trahuntur

C arulea glacie concreta , atque imbribus atris:
Has inter, medUmque, dua mortalibus agris
Munere conceffa dtuum,cr uiafetta per ambos.
Obliquus qudfe Jignorum uerteret ordo.

Ad eandem porro

faciem ipfa etiam

diftinguitur.glacialibus enim hinc

ftitutis , torrida fub zodiaco, duas

tellus ijfdem

zonis

er inde ad polos cone

inde medias temperae

tas habet, ut appoftta indicat figura.

Ta.

Tametfi quantum ad torridamJfceftat, Graecorum a*

liquot diftutationesnon defunt, aliorum, inhabitabilem

propter

eam

effe

rentium.

afrus

intolerabiles , aliorum , tempeutifrimam

propter dies er no{les femper aequales,
affe*

Q u<c quidem ultro

Pofridonium

V Cleomedem

citroque examinataapud

uidcre poteris. Nam

cr qui

nunc terrarum marifque orbem fuprd infrdque nauis

gant , maximam coeli temperiem
fub equinottiali fe des
prehendiffe autumant, sane autem ouidius Ptolemaei?
atque adeo communem fecutus opinionem, dixit,
Vtquedute coelum dextra,totidemquefmifrra

Parte fecant zon, quinta eftardentioriUk:

Sic onus inclufum

numero dijiinxit eodem

Cura Cei, totidemque plagae tetture

premuntur:

Quarum qu media efl,non eft habitabilis atfru.

Nue tegit alta duas:totidem

inter utranquelo cauit

Temperiemque dedit mixta cum frigore

flamma.

IN

SPHAERAM.

t3

DE PARA L L ELIS.

Vm autem conftitutumfit ex ijsqua fuperius enor*

rata funt, Solem unoquoque die contra diurnum

curfum gradum zodiaci unum orientem uerfus obrepe*

re : hinc accidit ut propter zodiaci obliquitatem diebus
Jingulis nouum

quendam circulum in coelo defcribat,tur

binata uertigine, altero iuxta alterumfuniculi infpirant

cotLetti inftar,adbarefcente:a Capricorni

quippe primo

gradu exorfus,ufque ad primum Cancri:mox reciproca*

tionefacta a Cancro Capricornum ufque eandem repli*
cetfpiram,eofdemque circulos duftu perpetuo defcribat,
ita neque hodie eode horizotis termino oriatur, quo heri
emicuit, neque quo hodie loco apparuit, cras fit oriturws.

*
H uero circuli , qui numero funt centum circiter
ottoginta,pari fcilicet dierum

numero quofemeftrecon*

uero funt
fiat anni fpatium, paralleli nuncupantur. Fafti
hi paralleli ad inftarfu

niculi,quem tu nonun*

quam turbini folitus es

obuolure , cum puer
eu parabas ad iaftum*

Ab imo uero crefcit ha

ben< ipfius circundu*
(lus,ueluti unufquifque

dies per

mejtre

(miuerfum fe*

habenam ftbi fe

mei circunducat: dicun

turque paralleli Graco

mcabulo , quodaquo
inter fe difient interuaUo * in fyhara quoque dicuntur

m 4

paral

m
C O
paralleli ,

P E

N D

cr ad eius fimilitudine in continettibi circuli,

biclinearuduftus quicunq\parem tquidijlantem&ue in

,
terfe latitudinem tuetur

huiufmodique linet toto terra

tradu ab oriente occafum uerfus ab

coeli gradibusfin*

gulis dud<e, parallela 4 cofmographis appellantur.

Quonii uera paralleloru^de quibus primo agebamus,

dudus a parte ea ho*
rizotis qua ad orien-

tem eftyadaltera,qua
occidetaks efl, quan*

tum ad diurnarii ho*

raru incrementum>di

minutionemue perii *
netyconfidcrantur,
cidit ut finitore

per

obliquu porre ftopa*

ralldi ipft diurni eo
breuiorcs arcus habeant, quo
funt Capric > proximiores

pate funiculi dudus

in turbine qui cujfiU
,
di proximus trahunt
tur:eo uero magis ex-

porrigantur qu6 ma*

y

gis ad Cancrum ten*

dunuquippe ad parte
turbinis latiorem .

Quod quidem minime accidit in Jfbt*

ra reda, utrouis mox

do quis redam inteUigat . Siquidem quibus

polus ipfe
zenitb

'

N.

SPHAERAM.

iSf

Zenith eft, uno rntrfu Sol femeftrem diem affert atque

uno itidem occafu eiufdem longitudinis nottemfacit.lta

iUis menfcs duodecim unuseji dies ex iis, qui lucet?
tenebris conflant.

Vbiuero horizo
aquinottialem fecat

ad angulos rettos,
quod accidit cum per
utrumque polum du*
ttus fuerit, parallelo

rum

arcus diurni,no

tturniq; inter fe pari

dmenfwne , ac

funt

perinde dies atque no

ttesparihoraruffta *

n.quippe utriufque numero attributis, perpetuo a*

gunt ttquinottio.Tota uero torrida arcus huiufmodife
re, pares funt, quare per meridionalem ad jo. circiter
tio,

gradus manifeflum
differentiam

eft

paruam

effe

dierum ac nottium

fub aquinottiali uero dies prorfus effe

pares nottibus.

DE

N AE Q^V AllTATE

DIER.VM AC NOCTIVM.
Ed ut de zonis , locifque aliis qua plurima

fent

dici pof*

copififlime ab aliis trattata miffa nuncfacio*

mus, fatis fuperque nobis fuerit , qua regioni noftra ac*

cidant,explicare:deq-, Zona eiusfquam incolimus,condi*

tione diffutare. Variat hac dies ac nottes,prout Sol

gisminufuead Cancru

m*

accedit, aut recedit:fiue huius rei

cardi

l8tf

P E

rdinem Capricornum

N D

VM

fiatuere noluerimus

: iique, Mi
oborizmh

dicebamus , accidit tam ob

zodiaci, quam

nojlri obliquitatem

Sed quoniam hoc ocu

lis difcernendumejl
,
ge Jphanra ipfam
in

manus capiamus. Et
finitore

primum ad

poli certam altitudo

nem conftituto puta

,
gradu 40. age, cerea
hanc lenticulam puns
tfo

illi

apprimamus

njque deducamus.Bene

habet, hic eam fidamus

tu uero
cnumeranunc^adusper tropicum (is
enim huius loci

qUl
mndl0Mli *d horizontem ufque
' fmt, qua uiam puta1hodie Soliuit.
Hi' circiter fexamta.
funt. Solem autem
fcimus unaquaque hora gradus
coeli
em e Ui
t>
Q&ituor hoc efl horarum
jfiatium , quo pJuentum ejl
: totl
dcmquegraius,hor qm totidem

fMnpLsqu:J

refil

tm attoliatur^ori Zon

fit

auiordt'
quior>dequearcu
tropia,auemt>ri>mji

0 a zona

aut

ume tas

zodiaco propin

ut alibi Sol per unam

duafue,

SPHAERAM.

1S7

aut treis plurimum horas fe uidendum exhibeatJlibi per

quatuar , alibi per quinque cr

ita per fingulorum gra*

duum motu , quo plut

fuprahorizontem ui*
detur attolli , figilla*

timadti-ufq;horas
noftrte dies zon

pro-

greditur. Extra hos

terminos , uti ditium,

intorrida aquinotiiii

feri perpetuum

in

glacialibus, meftruus >

bimefiris, trimetiris >

quadrimeftris,quinq; alicubi tHenftu,crfemefirisfubpos

lo diesbabentur:qu fingula tumetipfe attollendo depti-

tnedoue horizote depyekcdes, er d cofmographis pafiitn

obferuata coperies.

Eadem autem ra*

tione

qua diem di*

metimur,notie quo *

que in femetiri

altes

ro cometiemur,quque de Capricorno

fup die

locuti fumus,

ea notie fup,ad Can*

cru referuntur. r*

cm

enim iUe

fliui

tropici quem noxipfa percumt,cuiuspmtium e regio

ne Solis

in

Cancro ftatui neceffeejl,qudtum extendatur

uides.sexdecim enim horas ampletiitur,cum per gradus

excurrat ducentos circiter

St

er quadraginta.

St uero cerulam eam.quam pro

Sole affixeramus

primum Cancri puntium

tranfiulerimus

in

er ab ortu

occafum ufqtte in tro

pico dimenft fuerimus,

.magnam deprehedemtts
'intercapedinem: qu* ab
horizonte orientali ad
occidentalem ufc^ue porrigitur :idque Soli,
die
totofuperandunt , breue

iUiidquod infra, etit, no*

percurrendum. Huc
porro circulum aftronomiotio
dimenft portionibus, di*
urn<e parti quinque notium*
,
uero treis
.

diftributas in-

uenere. Sed enim hiec in

fmplici hac Jf hara traditione

nonjunt ufquead eo minutatim

pcrquirenda.Hinc patet
Sole adArtios iter
fuum
dirigente dies augeri quotidie,
ufque dum ad Gemino*

d Capricorni gradu primo,

rum exitum peruenerit:effe tamen intra

finem Gemino
rum cr prima Cancri puntiafiue gradus
dicere uolucri*
mus, moram aliquam, ut per aliquot
dies,du
nobis itare apparet Joco
dimoumuix

eandem uiam

d,[cernatur

que er eodem parallelo oriri

uideatur.
ajpetiui nojiro non obliqui
,

quod tempus nofin folftitmm

, uno,
Gradus enim itli

fed retii potius apparent,

appellauere.

Moxipnn*

cipiocancriad fine ufque Sagittarij

quotidie imminui,
tur dies. Et circa cardinem
hunc primos quippe Capri
^gradus, brumales illi dies funt
, folfiitilmque hye*

*ntii

i U i l"gf>niS.Qudd uero
nonnulli foljhtmm utrunque
fingulis diebus abfolmnt,

error

e*a

IN
irrorem

anno quolibet
licet

S P

ejfe ipfa

H AE

RAM.

comprobatur experientia

era

/a*

Sol ad ultimos gr

dus P ifcium peruenerit,

er primos arietis inua*

non cum ex*
tremam Virginis parte,
T Libra primam per*
meat, cum arcus iUi pa*

ferit , neq;

rallelares

tam diurni ,

nodurni parif *
re dimenfwne

fint,fie

ri contingit aquinottium.verim boceuidentius

folftitium, defignari poteft

node

defcribi

>

uno tantum die , ei

nrf

quia obliquus Solis meatus facile tranfe

curfum indicat Ac ut uno denique uerbo dicamus,prout

Sol magis aut minus polo noftro propinquat , ita diem

augeri uel minui manifeflum eft* Hinc

tibi

V irgilknuni

illud liquet,

C ur tantum Oceano properentfe tingere Soles

hybcrnifud qua tardis mora nottibus obfieti

DE

A L O R E

FRIGOR

E T

A dem

ratio idemque Solis curfus , aduentufque aut

rece/fis in caufa efl,cur anni tempora nunc
afluofa9

nunc rigentia,nunc teperatafianlNamcum Solis mora

fuprahorizontem calorem infpiretnox uero refrigeret,
euenit u t byemali tempore nox multu inuebat humorem,

ac

**, ,*

COMPENDIVM

ac perittde totppi

caeli

tradum

refrigeret ,concrefcdt*

que aer ipfe obfrigusxuius munus efi liquentia condcn

fare,adeo ut Sol exiguo eo temporis fpatio

o&entat

quo fe nobis

mox ad inferiora coelifub borizontm ,fiatim

raptus nullam habeat facultatem, neque crafiitiem aeris

perrumpendi,neque calorem fuum morafaltem qua lu =
,

cet, beneficio fenfim immittendi : atque ita

omnia rigore

glacie obftupefcunt,

Crefcenteuero fenfim die , Solem ipfumualidiorem

fieri fentimus,cr nunc hac, nue illa nubila depelli, donec

aqui data campi copia certamen aquet,cr pari cum nos

de ui colludetur , quodfit ubiad aquinodium uernunt
peruentum efi. indeuidor euades eo acrius ipfe nodem
vc perinde frigus omne premere er infedari perfeuerat,
quo iniquius ab ea fuerat habitus fadufq quodammodo
;

coeli dominus

nodis finibus in ardu redadis,calore ipfe

fuum per uniuerfam hanc plagam ad grauem ufque dos

minationem extendit. Et quoniam rerum efi omnium
uicifiitudo,cum primum late lafciuiens Cancrum in inuU
diam Luna , qua nodi patrocinatur, male multauit, in*
uiolabili fatorum legefolumiuffus uertere, ad Leonem,
quicum ardifiima illi intercedit amicitia ,fefe recipiens

amittenda fibi poffefiionis confcim, quanto pote cona

fi
tu uires fuas omnes effundit er caniculares iUos
afius
toto aere iaculatur.

Receptus demum a virgine A&raa

comnwdatur,qua conata intercos componere, paremque

utrique pote&atem fieri, nihil quidquam proficit:

fiqui

dem nox Scorpionibus, er Sagittariis armata Solem ag*

gr editur, longoque exagitatum certamine demum

fugat,

rerum fumttutad tempus ipfi frigori commendata,

DE

WmSS^SmmUBSkut
1

_
I)

SPHAERA

DE ECLIPS

M.

S.

Eltquumcft, ut Sola Luna!que labores

, eclipfes

X V quidem ipfas,hoce{l,curmodo Luna Cubita: notu

nunquam umbra: interuentu, modo Sol

occurfante Luna,
obfcurentur, exphcemus:curque id
non uncquoq; Luna'
coitu , er oppofitione
contingat.

Quare animus hoc

fieri

loco tibi acrius excitandus,

dicam

er aures depurand<e,ut quee

redif ime percipiantur. Memineris autem illud

omnium primum y quod paulo ante

didum,zodiacum ip*
fum hneaquadam,cui nomen eclipticxjnediu duftu per*
p e tuo. dijfcca riy n e q; Solem uncum ab eaquidqua dfce*
dereiemqjemper or
dine femarciut eandem
femper itetmam-Sede*
nim JLuna hinc digrejja

ad gradus aliquot toto

fere zodiaco exparta*
tur, neque femper
fub e*
diptica fit obuiam Soli
,

plerunque autem libera

tranfit eo

tantum fluta

to:quippe Sole in aliquo

Jl

n dranjiht
fiepe

gradu y puta Cancri primo exi*

Luna ultra tropicum, interdum ad

quintum ufque gradum ab

ecliptica
aUt ad ,n viorafrgna
prolapfa
i

interdum minus:

infla fuprdue Capricor*

ni

tropicum eodem modo

defertur , neque quidquam at
Ungit eclipticam. Atqui
neceffe efi fi eclipfts uenturafit

tam Solis, quam L U!ney quocunqiie

accidat figno,fepten

tnonalhuel aujlrali, utrunquefubediptica

Secaret Hero echotica
fi

terv^t

deprehendi.
<>

pz~

i* A'
/?

W
C
V- O

p E

N D

linea inde dimijfa,qu<e mundi

;

__

machinam diuideretjrac
duceretur.
terra ipfa

Quare fiue
Lume oppos

nenda fit , ut umbra fua,

qu<e illuc ufque expora
rigitur, ea obfcuret fiue

Luna Soli obiiciatur, ut

lumen eius inuideat ter *
ree

neceffeefiutrunque

planetarum fub

ecliptis

carepeririizrea decau

pauneee
filine<e nome
nomeia
id 4X
4 Gree*
quod defeftuum huiufmodicaufa fit.
Debes autem onimo percipere in duobus ecliptica; lo*

cis inditum

cis pari graduum interuallo

tranfirein tranfuerfum lia

neam alteram,fiue circulum mauis diceret per que

fertur , qui ab ecliptica refiliens interuuallum

Luna

quoddam

relinquit adapertum, quafi perfcindam. Sedubiconiun

gitttr ecliptica ,

una parte caput draconis, altera cauda

uocatur

*,

IN SPHAERAM.
uocatur ab ajlronomis

per coelum moueri nobis uidentur

reliqui curfi

nunquam

193

huiufmodique punda nonfecus

"1

So/ er planetae

Lota*
er caudee motus mundum
fequitur undemginti diebus uno fuperato gradu, quot

men differunt, quod

intermiffo perambulant.

capitis

idem anni in coitionum Lun reciprocatione numeran*

tur. Atque hic ille

numerus

eft,

quem aureum appellant

DE SOLIS ECLIPSI.

I Solis igitur defettus

euenturus fit , utrunque tam

Lunam,quam Solem aut in capite ,aut in cauda D ra*

conis

effe

neceffariumejhutLunainterpofta conjpe*

dum Solis adimat

ipfi terr<e, qu<e

dittum,fub ecliptica

eft.

er ipfa

uti fuperius

R<tro uero euenit , ut Solis uni*

uerfum corpus obfcuretur ,quod fepe accidit in Luna,

Quod autem pars tantum interdum adimatur, ea de cau
fa fit ,

quod Luna non femper obuiamfub eo puntto uel

, uel caud<e ,fed iuxta elabitur, quaque parte li*

capitis

neam

attingit eclipticam

ea uel luce priuatur ,fi terra

intercedit, uel Soli adimit lucis partemfi iuxta tranfiens

eclipticam omnino perflrinxerit Sed ut

.

telligantur ,fubiicienda figurafuit

hac facilius in*

h&c,qu moduli ui

cem gerat.
n

DE

COMPENDTVM

Ji>4

I)E

L V N A R

Orro fi Luruedefe&iu

ECLIPSI.

contingat, Solem in capite,

Lunam in cauda deprehendi necejje : aut uice

eft
uerfa,Solem in cauda,in capite Lunam, ita enim
terra in
medio Jita,cum umbra;
tranfi

fu<e

pyramide lunare corpus

MWJ
T*
IN SPHAERAM.
tranfiliat ,Ji

eam

i!>;

ibi deprehenderit, tantifter occupat,

donec ilia eluttata per horae plurimum treis , aliquando

quatuor, euadat:ex umbrdque iUa omni paulatim exem-

pta totius mox orbis candorem o&entet.

Atque

*
***,

9S

C O
Atque

hic efi

P E

N D

Luna, quem

aiunt, labor: putabant

enim homines huius uer itatis ignari quotiens id accide*

,
bat, laborare Lunam ex incantationibus
mateficorum

hommum,cr ea de

caufa cymbalorum tinnitu,^ clamo*

ribus occurrendum inhituerantmefcilicet

Luna excan*

tantium uoces audire poffet , atque ita minus

>

geretur .Sed hac rudioris aetatis deliria

obfequi co-

fuerunt.

VR FACIES LVNAE
variae.

On

efi

autem loco hoc pratereundum ,

Lunam,

quam modo toto orbe plenam, modo tuberofam,

modo dimidiam, modo excauari er ad nihilum
redigi
unoquoque menfe conjficimus , id ea de caufa

pati quia
,

dimidium tantum lunaris corporis lucet

,

quod fcilicet a

folaribus radiis iUuflratur. Hinc

fit ut, cum Luna in oriente efi, Sol uer 6 in occidente, aut
contra, oculus nofter

qui medius

efi inter

utrunque, eam lunaris corporis me

qua
d Sole irradiatur , atque tota ita
,
candicare uideatur. vbiuerod diametro
fecedere inci
dietatem aff iciat

pit,ea de caufa nobis imminui

uidetur,quia
ta per

obliquum auertitur, atque

tur. ita

pars illufira*

ita oculis noftris eripi

cum eadem in coeli quadra prima uel tertia repe

ritur, dimidiafuipartenobisfefe

uidendum offert. Mox

quo magis ad Solem appropinquat, eo
magis juperior
pars illuflratur qua obtutu
nostro femotaefi : inferior,
,
quafcilicet ad oculos noftros
obuerfaefi,obfcuratur, aut

potius deficere uidetur.

Et cum Soli demum fubieda efi,

luminofa eius parte tota ad Solem

uerfa, nobis qui infra
,

S P

H AE

RAM.

197

fumus , iUuminis apparet, donec d Sole recedens tertia

mox die obuerfte

in liter

prabet , ac damno
fcens,ufque ad

Jpeciem

mox quotidie

fefe

nobis uifendam

reparato magis incre*

quintumdecimum diem ,paulatim aufta,

toto iterum corpore fefe illuslratam oilentat.

QV ID

'

OMpESDiyji

QS tD Nox, QjID
DIES

SIT,

Equefflud ignorandum
efi , diem, aut i tempore,
aut a qualitate inteUigi:
4 tempore quatuoro
Uiginti boris conflare,
qualitate

4
effe aerem illumina*
tum,4 Solefupra borizontemeuefio,&
quandiu moram
ibi traxerit, adoccafum
ufque : no flem uero nihil aliud.

qumterr,<e

umbram : atque euenirefemper ut

(imulae
,
Sol infra borizontem deciderit
, umbra hac oboriatur,
terram

IN

SPHAERAM.

terr amque obfufcet media fui parte , diametro

prcgrejjufmper mobili itaque non ante

99

cum Solis

dies eft ,

quam

Sol iterum fupra borizontem emergat. Accidit tamen ,

ut Sole per gradus duodeuiginti infra hcrizontem, ut
Ptolemaeus , tam in exortu,qudm in cccafu exificnte , lu*

meneius fupra diffundatur : atque

antequam oriatur er pofleaquam

ita ferme

occiderit

per horam
,

adhuc lux

infupcriore hemifyhtfrio maneat Jdque tempus Latini

crepufculum uocauere.habes iam adolefcens honoratifr

fime sftbar# fummam , quemadmodum tota mundi machina orbicularis fingitur er ut ip fi coelorum orbes

quatuor er uiginti horarum facio circumuoluuntun

j

quaque fua unicuique inferiorum fit

ccffationis caufa .

H abes elementa quatuor infra coelum Lunae, terramque

in medio omnium, quibus tota haec confiatfabrica,

pro

centro reduttam. habes de polis duplicem confideratio

nem er uertiginum uarietates , aequinoctialem , zodia*

cum , tropicos duos er polares totidem circulos , quos
una cum coluris duobus tibi defer ipfimus* Circulos mo*
biles, finitor em,

er meridionalem commonfirauimus:

quidjfhtra retta,quid obliqua fit, oflendimus : Solis er

aliorum planetarum diurnos annuofque motus, quantum

ad ortum er occafum pertinet,indicauimus De zonis

quinque er parallelis , unde cequalit as 3 er in a quJitas
.

dierum er nofiium accidat,

differ uimus

ad bcec , unde

er frigus r efultar et , aperuimus: mox defefluum

tam in Sole quam in Luna caufv. modumque non modo

calor

retulimus, fed oculis propemodumfubiecimus quae qui*

:

adeam quam

affeftas

Geographice peritiam fatis

tibifuperque opis allatura fmt. Reliqua de exatto coelo*

Tum

100

CO
P E N DI V
IN SPHAE*
rum numero , de cpicyclis de eccentricis,CF

deferenti-

bus circulis in planetarum $b<eris,de

motuum quorum*

dam trepidatione > qua aftronomorum fubtilttas

exeogitauitfed uibus cegre pbilofophi
affentiuntur?qu<e que
q
autbores eofdem perplexa loqui cogunt
, neque ad hoc
negotium > neque adfludia nunc tua pertinere
arbitrati
fumus. Quare us.zrfublimion do^rina itta,qu<e
eruditifiimi Viterbienfis tui propria
eft,

dimifiisMbi per immenfos terrarum

manfque traftus ingreffuro,

hac defybtfra diftafufficere iudica

uimus.

I>0MA

Z 01

DONATI YILLALT A E
Felcr. phyfici

Carmen , ad

Pierium.

DuxilTe Phcebum re per alta lidera,

Vraniam auc ipfam puro,

Aonidum decus lororum:

Qui,dum litus, vagos meatus orbiu
Dum temporum varias vices,
Pieri

Du Luna: coicus,graues labores,

Qu $ ligna flex o deferantu r circulo.
Errantia aut qua commeant.

Fixa

Itellifero vel aftra

olympo:

Dum eunda demum, qua- tenet coeli

ambitus,

T ali ordine, vt merito queat

Mirari lapiens, rudis doceri,
Brcuilsimo coplederis compedio:

Terras polofque munere

Tam dodo tibi,PieriobligalH.

n

DE

**

N uniuerfum cum acciderit eclipfs alteru*

Wm\trm

} w.y , 1IL , aut cap.fru*

ituum penuria erpracipue
frugumfato*
r" m 9 c
ic , .f , <jr r ,
:
oclfamas
agritudines , morborumque
aut

...

mortalibus
vjr,

er

pelles

ingrme

aflronomi obferuauerunt. in
> okfcura turba,
ignohilifque plebecula:

orm fcdltioncs
"'It?*
J
que, er diorum
in

>

&

L,

inte*

aquatilium ma*

aquore degentium magna

argumentu hoc exordiebatur

explicari non potuit, quia

(Codex^racus corrofuserat
prima fatim pagina. Sed

fmgulof

iuiicUri ob Solis ecli

i
Pf

per decanos

Soicumiaborartuifus fuerit in aliquo

exprimis de*

cem gradibus

r ,crebros armorum cr
m portendit, continudfque expeditionesexercituum mo*

orum cum tumultu plurimo

>er infultus

btU

S editiones, contrauerfias,

zMperiem aeris adferitatem

pctifiimu uergentis.
n * e<i ueuti uer decano
P
regis carcerem, moerorem,

iti

aut mortis periculum

, arboriimque
frugiferarum cor
terr^ nd

Z T Tm

fcmt unt putredimem:iniiltimo

leris

ciem minitatur.

* *** <#*

obitum er

ttcf

fc<fc

*.
pecudum ^
perni

jn "Stitero denario primo negotiatores affligit , CT

irrita trattare cogit , omnidque

eorum negotia fubruiti

fatis quoque,*? fegetibus obeft.

In

altero decano peregrinantibus, parturientibufque

parat incommoda.

lnpoflremis,pedmque famemque inducit.

ix primis

er in quouisore
er [editiones ag*
gerit-.odia infanda, legum cotemptum, er pietatis etiam
In

x. gradibus facerdotibus,

dine facris initiatis dijfentionem, lites,

neglettum concitat.
in decem mediis latrocinia maritima er cades.
I n ultimis

decem regis obitum er flatus publici dee

trimentauaria, ciuiliumque negotiorum irritos euentus

In 2 decem primis gradibus aerem perturbat , mas

gnaque exagitat uarietate.
Infecundo decano flrnios er fontes exflccatjnconti-

nentiam er petulantiam mortalibus intentat.

In ultimis decem gradibus per uniuerfam Armeniam,

cr Africam,c<eterdfque regiones Cancro fubietas,mor*

er lues alias immittit.
in <51 denario primo fummi alicuius principis mors

bos,[editiones,

tem,CT rei frumentaria penuriam pr&monftrat.

I fecundo,regis,magnatum,c7 procerum anxietates

CT detrimenta

minitatur.

In ultimis captiuitates,obfldiones, direptiones,*? <e*

dium facrarum profanationes.

I ity decano primo, calamitofum regis alicuius exis

tum,*?flragem arguit.
In fecundo famen.peflem, er f'ditiones mortalium.
I n ultimo pittoribus

ingenio

poetis er Mercurialibus , qui

de EC CLIPSI BVS

20 4

ingenio uigent , aduerfa omnia

, aedes, exilium

er

fimilia.

In x.primisgra

& nere* corrumpit,peftem flfcitat

er fmonam flagellat,cardmque reddit.

in mediis magni regis mortem,[editiones

cr famem

portendit.

In ultimis nobilium controuerfias

er fortunarunt

detrimenta.

In m. denario primo tumultus bellicos mouet,

cades,
odia y captiuitates,cr proditiones machinatur.
In medio,regis cuiufpiam perniciem

auerfum exer*

citus a:mum,crfimilia.

I n ultimo, alienigena: tyranni aduentum

, ignaMm
atque fdcordiam prioris regis omnibus
inuifam.
In x. primis ** gradibus [editiones inter mortales

manife&as oflendit, cr ab omni confenfu concordidque

,
abalienationem.

In x. medijs, camelorum, rudentumque

iumentorum,
ac exterorum eius generis ueterinorum
animalium in
teritum.

in ultimis er equos, er exercitus

multifaria affligit
t> decano primo in
fodices habet magnorum uiro*

In

tum cajus, regis alicuius ttdnfmigrationem>nobilium>o*

plebis rebelliones.

in medio denario iuratos milites

in imperatorem, du*
ffiorefquefuos irritat: conatufque
eorum irritos,aut in?

fodices euentusfacit
In poftremo tumultuarium regis
motum cit

^
In

primis x. gradibus publici moeroris

famem

O ludus
1

EX PROCI.

O.

materiant prabet.
jti

mediis latrocinia publica , furta* rapinas

terras

motufque, er famem comminatur.

I

ultimis

ouium , agrejliumque brutorum eiufmodi

interitum innuit.

in

decem primis gradibus fluuios exiccat, mari*

tima infortunat.

medio

In
decano clari prx&antifque uiri mortem, ac
in maritimis regionibus pifdum uajlitatem,terr<e'que

motumfacit.

m ultimo denariofeditionem, crudelitatemferociam,

er inhumanitatem militum

extimulat.

SVPER ECLIPSI LVNAE.

PROCLVS IDEM.
N f decemprimis gradibus obfcurat Luna febres
I futuras, cedium incendia, combustiones nemorum,
ac deris ficcitatem oflendit.

In medio denario peftilentiam.

in decem ultimis gra.abortiuos partus, er
incommo*

da,periculdque huiufmodialia in mulieribus.

In

denario primo,nece, morboque gr

affatur in

pecudes.

In x. medijs gradibus , regina; obitum

,

er fatorum

feminumque flerilitatem immittit.

I n ultimis, in ferpen tes,

In

xn decem

er reptilia feuit.

primis grad. incurjiones er rapinas

hojiium minitatur.

Ihx.mediis repentinos exercituu motus, priuatarum,

plubli

DE ECLIPSIBVJ

%06

plublicarumque rerum follicitationes.

I n ultimis proflantis fuma uiri obitum oftendit.
jn 52 denario primo bellum omnino concitat.

Infecundo exadiones acerbas, tributa intolerabilia,

crhuiufmodi onera portendit.

in ultimo,fexui muliebri morbos,fubitas,miferas, re=
pentindfque neces minitatur.

In <sL decem primis gradibus , uel celerem regis ali

cuius infirmitatem , uel prodar i cuiujfiam uiri mortem
I

11

ttdducit.

Inx. ueromedijs regis iter, er aliquam rerum

mu

Utionemaccercit-

In ultimis, exercitus populofue excitat adresnouas

IU- decano primo ogrotationesregum inducit, at*

que hominum uarias

difcordias

er feditiones.

Infecundo, in confultores,fcribas, er huiufmodi hos

Minumforenfe genus

perniciem parat.

In ultimo mortalibus morbos affert.

In

decem

& primis gradibus, grandines cr fx>svp

dias tempeStates prouocat.

Jnx- medifs, uitiligenis omnibus pernitiofa efl.

In ultimis, magni clarique uiri interitum minatur.
In in- decem primis gradibus horrenda tonitrua er
fulgu ra portendit er interdum terro motum.
In decem uero mediis, oliuas

er aerem exjiccat,zr

febres oftuofas facit.

At in ultimo decano, eadem minitatur , atque infuper

inter mortales plurimum flouit morbo , rixis
-ditioni
,f
bus , codibufque.
I

J * primis gradhtrodnia,vr rapinas immittit.

io

EX PROCLO.

07

1 x. mediis,in equos,<zr in mulas

defeuit.

In ultimis peflem afflat,

& mala

inter mortales plu*

runa.
In

decano primo fuggillationes in

homines mouet,

GTpraItantis alicuius uiripernitiofam aedem

In medio decano crebros militum
infultus
nes crebras,latrocinia,cr captiuitates.

ojlendit.

incurfio*

In ultimo, regis alicuius mortem er

feditionem.
in gz x. primis gradibus malam
regi cuipiam udes
tudinem indicat affuturam.

In decem mediis fementemledit

uniuerfam.
In ultimis infignem

libmntu
. ..

rerum omniu mutationem facit

,

^ uicUn V Ue gr* uhra pwptf1 fuerint, d malis

demrio P rimo > facerdotibus, er aditibus an*

,
moerorem affert.

tijtwufque luctum ,er

In medio, magni,
praftantifque uiri obitum.
In ultimo latrocwia cr
rapinas terra marique

mfcuas minitatur.

fini

pro

js

INDEX

rV M, ET

MEMORABILI VMj

k O c O R V

qu^in toto hoc volumine continentur,iuxta

ordinem alphabeti

cum,

& numerum

paginarum.

A
Cceptmesfigni} quatmr.

A ntarElictu polus.

3
gg

*ALqutnoEUalis circulus,

^^umo^
ctpio

A equmoEltalis
A equinothalis v

ia nonficmperfiunt inprtn~

Arietis

& Libra,

gg

officium.

g^

nifirmiter monetur.

AequtnoEHalis afcenfionum , defcenfionumque

furator.

5J

tAiquinoEtialis quindecim gradus valent

ram horologij.
AequinoBiorum variatio.
ethere a rego.

A
A

eftiualis

men

vnam hogg
g0 i

Tropicus.

tAequans circulus quidfit.

t02

Accidentia illorum quorum z^tnith cfijnter equino[Halem

tropricum Cancri.

&

Accidentia tUorum qui habitant fitb equino [Hali >79

Acci

INDE

X;

Acci&entM illorum quorum xenitheft in tropico 82

Acfiidentta illorum quorum Zjenith eft inter tropi--

cum Caneri 3

& circulum arElicum.

Accidentia illorum quorum

ttico.

zjenith eft in circulo ar-

84

quorum zjenith eft inter circulum airElicum J& polum mundi,

8j

Accidentia illomm

Accidens dtdrnmjqudtfu %hmh efi m polo arElice 86

Accidentalis motu&

Solis.

Almeonis obferuatiode zodiaci declinatione.

Ambitm terra

>

& diameter.

Aquarotunditas.

& JerninoElurnUs.

Arcvu (emidmrmsi
Arlhcus Polus
.

ArElicus,& antar&icus circulus.

Artificialis diei definitio.

Aflrologo meridiani

& Horizontis cognitio necef*

fana.

46

A
tura
facra
114
Aftrologfcr Poeta de ortu & pccajujignortm agut
firo logia

fer ip

ancilla.
y

/3

differenter.

Aftrologia cur non fit damnanda.

Afcenjiones obliqua

114

qua.

63. 67

AfcenfionesreEla,qua .

66

Auflraliajigna ,qua.

38

Aurei numeri defcriptiofinuenticque.

Aux

litma centro muYtdi.

loq

Axis quid.
*> r
V

44

eccentnci Mercuri} nonfemper diflat aqua -

Caput

INDEX,

Aput & cauda draconis

10 2

('aneri folfhtm.

41

fapncormjolfiitms.
Qodum componi ex mat eria
(oelorumfubfiantta,

42

&forma.
& motm.

8
9
146

Clauesfefiorurn mobilium repenre.

Coelorumfigura,
motus.

&

Coelum quare dicatur rotundum.

(velum moneri circularit er.

Coelum moneri circulant er*

*3

foelum quare habeatfiguram circularem

*3

Centrum jfihara quid.

Centrum mundi, terra,

2
2Z

fiyclum Solis reperire.

Circuli maiores

mjphara

44
32
32

Circultminores

&

Circulus artticus 3
antarElicw.
Circulus aqmnollialis

48
33
99

Circuitu eccentricus.

Circulus aquans quid(it.

fircuh duo planetarum.

jo 2 X

102
1

Circuli imaginar i) triplices.

02

JQ2

Circulus eptcych quid.

io 3

duitates quomodo habeant diuerfos meridianos

\

(limatum definitio.

44
fi

(limapnmum.

90

Qtmafecundum.

91

Clima tertium.

y2
4.

Clima

index.
(lima quartum.
(lima quintum.

(Imajextum.

^4

(lina feptimum.
Clima oSlauum.
Climatis longitudo quidJit.

iiki

Up
i
Wr:

2) e climatibus.
Cognitio

maxima

cu

^
*

quantitatis decimationis
zodia*

Cogmtio meridiani ,

1;

& horizontis neceforia AJbo-

'

f,

hjj||

Mi!

;f

Chronicus ortus,

& occafus.

folurm quid.
Colurm folflmalis,

4*

i!

folurus hyemalis.

S7

40

(olurm aquinoEludis*
forpmquid,
Cnrpm bomogeneum
ofmtcus ortm
occafus#

&

Cuius natum coelum.

4*
4*
i
22

ST
i

7)

iameter
Diameter,

& ambitus Urret.

Decimano Solis maxima

Dies naturalis quid.

Dierum iwquahtatiscaufi.

Them naturalem ali) aliunde ordiuntur

De diebus maior,bus,& minoribus

anni.
Ve die maxima*

XG
4t
7*
71

74
76

77

De

INDEX
2>f diebtu tqutnoEltalibus.

"Dm vel notiis breuttas,plura velpauciora

Jfirna
ori-

untur quam fex.

!

78

Definitio fpbara.

'Definitio regionis elementarii

Definitio terra ingenere.

*De his qui habent

fpharam reflam

7S-77

De his qui habitant fub aquinofhali.

79

Dextrum veljiniftrum vniuerfiquid.

44

Draco Luna.
Dimenjiones qua.

102
2

DireElto planetarum.

Diftmttio ortus ,

&

1 06

occajiis .

0
?*
1

Diffidium de orbibus inter AJlrologos antiquos

modernos
,

DiuijioJphara in obliquam

& refiam.

Diuerjitas opinionum arca ottauam,&

nonam
ros.

&
f0

Maf
tt

Diuerjitas horologiorum.
Diuijionespartium zodiaci.

Diuerjitas circa longitudinem terra

inter phyficos

&

aflrologos.

44

Diuerjitas crepufculorum.
Diuijio climatum Jpecie

$7

Ccentricus circulus.

9p<l02
/8

Ecliptica linea quid.

Eclipjis Solis
y

& lumvnde & quando.

Echpjis Solis.

s*
i 12.

Echps

INDE
Ecltpfis femper in alterutro

X.
modorum contingita 69.

llO.lll.llZ.

Edipfiis Lum.

10S
Luna quando.
ni
CPatla numerumfhpputare.
144
Ecltpfis Solis nunquam toti hemijphario cernitura % 3

Ecltpfis

Ecltpfis Solis in paffione domini fiat miraculo

Ecltpfis

Lum fitfemper in plenilunio

fi.

Solis

noutlmto .
Ecltpfis

ii 3

vero in
i\t

Lum velpartialis velvniuerfalis.

ito

Epaila numerumfupputare.
144.
Eufibij narrano de Solis edtpfi mpafiione GhrtSlu

Elementaris regio

Elementum quid.
Elementorum ordo.
Elementorumfigura& motm.
Eptcycli ctrculm quid.

to 3
22

'Experientia nautarum.

F
F

f
7
j

F
Efia mobilia reperire

44

Fefiorurn mobilium variatio .

tot

trmamentum quid

Figura elementorum ,
Figura Calorum
Figura ifiopermetra qua fiunt.

9
%adus tjuindecim

aquinoOialis valent vnam

66

Hebae

index.
H

Eliacusortu*,&dccafus.

$7.$t

Hora aqual& imquales.

13?

Hyemalis r opicus.
HoriXon artificialis quidfit.
Horizon revim,
obliquus.

4?

Hora naturalis quid.

yg

Horologiorum diuerfitates.

18

48
6

&

Horizon quid

4/

Homogeneum corpus
Hiifant quando ,

22

& quomodo inuenerunt infulas oc-

cidentales.

/4

Horarum declinatio.

136

I
rregularitas veri motus

Solis in zodiaco.

I lndtEhonis anniprincipium.
Indiftionis numerum inuenvre.

72
14$

244

Atitudinem regionis

/30

inueftigare.

Latitudo zodiaci quanta*

37
38

Linea ecliptica quid.

Ltteram dommcalem reperire.

Longitudinis terra opimo afirologorum ,

phorum

&philofo44
44

Longitudo ciuitaturn quid.

Longitudo Todiaci quanta.

37
96

Longitudo climatis quidfit.

Luna

N P E

X*

Luna draco*
Luna ecltpfis quomodofiat*

102

10S

oJM
A

/i

Ji xtma decimatio quantaJit

jyXtfkfaxma

decimatione variari obferuamt

Copermcus.

Maxima quantitatis declinationis zodiaci cognitio*

42
Matutinus,vel veffertinus ortus quid*

ateriahs fphara*

enfurat tonis ordo.

*JMenjura temporisfilus aquator*

Meridianus quid*

at ores circuli tnfphara

Minores circuli*
sJMotus elementorum*

Motus calorum*
otum fecundum effe contrarium quomodo accipiendum.
g
Motus primi mobilis ab oriente in occidenteper meridiem.

eJMotus trepidationis
oJM otiis Solis duplex*
otm

/1
.

Solis duo.

undi partes infigniores dua*

nndi fphara dmfio*

Multos orbesplanetis ponebat QaHipm

^
yz

99
$
y

& Eudoxus*

ioj

Nadir

IND
N

XT Adirautzenithquid
N iVoyS^

//?

EX,
4*
2

dimenfiones.

m4

ociis dcfimtio#

Nomen dierum d quibus*

Nomina aqutnoEltalis anuli
Nomtna zodiaci.

33
3
37

N ominajignorum.

Nouemejfe orbes calefies.

Numerus calorum
Numerus quotiens quid(It.
NumerusJignorum.

*7
37

*Bfcurattofilis in pajfrne (hriftu

sif
Objeruat tones promuemenda latitudine ter-

ra.

f
9
36
4/

Obferuatio Almeonis de zodiaci declinatione.

Obhqum circulus quidfit

Obliquus Honzon.

Obliqua ajfem tones qua.

O Simum clima.
Ofictum parallelorum

63. 6?

qb

30

OptnkOrigenis de ecclipfifolis inpajfme [hrifltj 1 $

Opmi9nes de calt compofietone.
i
Oppofitio (ignarum.

Qppofimm Augts Solis quid.

Opus natura^& opus anis quomodo variantur
Orbes calefies nossem*
Orbesfiptem planetarum.

H
99
4$

4
4
Ordo

N D E

Ordo elementorum.
Ordo fignorum.

& occafm diHinUio*

& occafm chronicus
& occafus cofmtcus

Ortus 3
Ortus y
Ortus y

Arallelorum imaginatio ad quid valent.

7aruus error in principio

erit in fine.

jo

quomodo maximus
IQ0

Pafcha refurreElionis reperire.

Poet*>& Afirologi de ortu3 cccajhfignortm agm

&

differenter.

Planetarum circult duo .

P lanetarumJiatio Aireffio, & retrogradatip

Polusfihara qmd.
Poli mundi.

Polus.
Populi habitantes fub linea aquinoSHali vel prope
3
quorumJunt completionis

ojfibile efiplufquam coeli

medietatem videri.

Primum clima.
Proprius motus

Solis.

Quantitatis

maxima

declinationis Zodiaci

cognitio

Quartum clima.
Quibus dicitur haberejfharam reftam.
v

2j

v.

a2
93
6

Quibus

Quibus obliquam

&

9$
Quintum cima.
36
Quomodo generationes,& corruptionesfiant,
*
horizon.
4
e
x
Quotuple fi
90
Quomodo accipitur quarta habitabtlis*
Quomodo Afirologi muenerunt locorum longitudines.

Quorum Sol declinat ab aquinoBiali

Quomodo altitudopolunuefitgandafit.
.

i* 3

UJ

Ettus horizon.

Reff* afcenfiones qua.

%egula decimat oria ad cognofcendum, que locum fil
occupet in zodiaco.

%egula circulorum,

& diametrorum nonejfe veram

practfe.

Regto elementans quid.

Retrogradatio planetarum

Rotunditas coeli.

Rotunditas terra.
'Rotunditas aqua.

Tatioplanetarum.
Secundum clima

Sphstra quidfit.

Sph&ra materialis.
Septcmtnonahafigna qua.
Septimum cima.

INDE

X.

SteR<t quafunt maiores terra,&

qua non

Sextum clima.
SpharareEla.

Sphara obliqua.
Scientia quadrantis vel

Aftrolabij.

Scientia depoli eleuatione

necejfaria

Signorum nomina,
SignaJeptemtnondia.vel aufiraha qm.
Signi acceptiones, quatuor.

Sgnorum ortus ,

&

occajus.

Signorum opp optio.

ni

Solis obfcuratio inpajfione

Chrifti.
Solis altitudinem meridianam

fare.

S olfhtium quid.

Solem decurrere Jub ecliptica draconis.

Solis locum indagare.
Solis aux %

& oppofitm augis quid.

Solis orbium motus.

Sol Aquante caret.

Subfiantia coelorum.
SubdifimElto ortus,

II

& occajus.

Abula quantitatis terra

Tabula aquationis dierum cur inuent

Tabula ortus

a.

& occafkscofmici & chronici.

y

Tabula onus & occafusfignorum.

TabulaJupputandi Solis in meridie
Tabula aquationis folis.

INDEX.
Tempuspaflionis ChriJH..

llafoUf

7 erra rsturninas.
"

Terram

*7

ejfe centrum ntundi.

22

Tw<i vtpunttus reJpeSlufirmamenti.

Terram non moneri

Terra definitio ingenere.

Tertium clima.
Terrntnt echpjis luna.
Termmtedipfiis

8 ?

92

no

filis.

V2

Tumorem terram habere.

Tropicus afimalis.

*9

Tropicus hyemalis.

47
4i

\J^
VV

rtat '

fiflorum mobilium.

tOl
*Ol

strtatto aqumoEliorum.

Veifierttnus ,vel matutinus ortus

quid.
7

Vmbra fmt

Vm gradm

latitudinis

quomodo atribuantur

& dua tertia vmus.

,

mtltarta-)

si

triplices.

Verba Thonyfi Areopagita de Solis

eclipji.

Z
Emb & nadir quid.
picum Cancri.
de his quorum Zenith

46

efl inter aquinoElialcm,&ti

' 0
'

efi in tropico

faneri.

dehisquorum Zentth
efi mter tropicum,

Cancri

Vrcultunartlicum.

Ais

41

J Zenithpolus capitis noflri.

de his quorum Zentth

jr 6.

^*

ZJrfe maior vel minor.

90 9

A
&

de

INDE

n\sH

X.

-q^-

q^

de his quorum Zenitb eflin circulo arElico. V 'f*

de nts quorum Zemth eft mter circulum drSickm,

& potummundu
de

his quorum /

*S'

'

emth eft tf> olo arElico.

quidfit,

Zodiactu
Zodiacipnrttum dttufiones.
Zodiaci latttudo ,

3f
31

& longitudo quanta.

&

Zona quajimt bona, qua male habitabiles.

Zonas cjj e inhabitabiles quomodo mtelhgatur.
v

37
/*

ZonaJimt quinque.

TARVT

fv

AI.

vr Ni,

Excudebat Symphorianus Barbier.

32
S3

in

r*v*\c

>.

%c

W Aa

-A >

''

.a-