BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Francja na temat
realizacji Brexitu
Jacek Kubera

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 275/2016
24.10.16
ISSN 2450-5080

Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Po brytyjskiej decyzji o Brexicie, Francja konsekwentnie opowiada

si za moliwie jak najszybszym wyjciem Zjednoczonego Krlestwa z Unii Europejskiej. Dostp Londynu do jednolitego rynku
europejskiego Francuzi warunkuj pozostawieniem w mocy moliwoci swobodnego przepywu osb, towarw, kapitau i usug.
Francja, ktra od pocztku nadaje ton integracji pastw na Starym
Kontynencie, wystpuje w roli obrocy europejskich wartoci,
uznajc, e negowanie ich powinno wiza si z okrelonymi
konsekwencjami politycznymi i gospodarczymi. W Paryu decyzj
o Brexicie okrela si z jednej strony jako bolesn i nieodwracaln, z drugiej jako szans na przeksztacenie UE zgodnie z francusk wizj integracji, m.in. w dziedzinie polityki bezpieczestwa i obrony oraz w strefie euro.
Referendum w sprawie Brexitu byo dla prezydenta Franois
Hollandea moliwoci zademonstrowania jego wizji pogbienia
integracji UE jeszcze przed przypadajcymi na 2017 r. wyborami prezydenckimi. Podobnie jak inni przedstawiciele rzdzcej
Partii Socjalistycznej, prbuje on odrni si od centroprawicowych Republikanw i eurosceptycznego Frontu Narodowego,
przyjmujc twarde stanowisko wobec Wielkiej Brytanii i domagajc si szybkiego wszczcia procedury wystpienia tego pastwa z UE. Socjalici upatruj w Brexicie szans na zdynamizowanie procesu integracji europejskiej. Emmanuel Macron, do niedawna francuski minister gospodarki, przekonywa o potrzebie
zorganizowania referendum powiconego stworzeniu nowej
Unii Europejskiej bardziej transparentnej i demokratycznej
w podejmowaniu decyzji. Z kolei szef partii Jean-Christophe
Cambadlis mwi, e tym, co grozi obecnie UE, jest rozcieczenie i dezintegracja (Le Figaro 28.06.2016). Sam prezydent
Hollande 30 czerwca br., na marginesie francusko-brytyjskich
obchodw setnej rocznicy bitwy nad Somm, mwi, e decyzji

1z5

podjtej w referendum nie mona przeoy ani anulowa. Zdajemy sobie z tego
spraw: obecno w Unii Europejskiej ma swoje korzyci. I myl, e wanie to Brytyjczycy zaczynaj rozumie. Ci, ktrych by moe skusia myl o Brexicie, zaczynaj
to sobie teraz uzmysawia powiedzia francuski prezydent (France Soir
1.07.2016). Hollande przeciwstawi si zarwno idei Breversalu, czyli powrotu
do momentu sprzed referendum, jak i prowadzenia dugich negocjacji z Londynem
w sprawie uskutecznienia Brexitu.
W Partii Socjalistycznej pozostaje aktualna idea, wyartykuowana w 1992 r.
przez Franois Mitterranda, budowy Europy skadajcej si z krgw koncentrycznych:
pierwszego zoonego z pastw zaoycielskich i kilku innych na podobnym poziomie
gospodarczym (Unia Europejska; socjalici od dawna mwi o koniecznoci pogbienia integracji strefy euro), drugiego obejmujcego dzisiejsze wschodnie pastwa
UE i inne, ktre nie chciayby wychodzi poza wsplny rynek (Konfederacja Europejska) i trzeciego, z ktrym Unia i Konfederacja utrzymywaaby uprzywilejowane
stosunki, skadajcego si z takich pastw, jak Turcja, Norwegia, Ukraina. W tym ujciu Brexit oznaczaby przejcie Londynu z pierwszego do trzeciego krgu.
Z kolei Republikanie domagaj si od obecnych wadz Francji zdynamizowania
rozmw o przyszoci UE, krytykujc socjalistw i kanclerz Angel Merkel za niedostatecznie ich zdaniem zaangaowanie si w debat przed referendum w Wielkiej
Brytanii. W oficjalnym owiadczeniu Republikanie zaproponowali urzeczywistnienie
Schengen II, a take utworzenie rzdu gospodarczego dla strefy euro koordynujcego
polityk gospodarcz, budetow i fiskaln Eurozony (Le Point 28.06.2016). Wielu
przedstawicieli partii chciaoby wprowadzenia nowego traktatu europejskiego. Zdaniem Nicolasa Sarkozyego, traktat ten powinien m.in. zwikszy rol parlamentw
narodowych, ustanowi funkcj europejskiego ministra spraw wewntrznych i zasad
staej, naprzemiennej prezydencji w strefie euro tylko dwch pastw: Francji i Niemiec.
Inni Republikanie odnowienie UE widz w zacienieniu wsppracy (przynajmniej
na pocztku) szeciu pastw zaoycielskich (Bruno Le Maire, Laurent Wauquiez) lub
pastw strefy euro (Alain Jupp, powany, obok Sarkozyego, kandydat w prawyborach do urzdu prezydenckiego na prawicy).
Politycy Frontu Narodowego wyranie dystansuj si w kwestiach europejskich
od pozostaych partii. Wobec rzdw prbujcych przypieszy decyzj o Brexicie
wysuwaj oskarenie o ch wyciszenia kryzysu i uniknicia podobnych referendw
w innych pastwach UE. Front od dawna zapowiada, e jeli przejmie wadz, zorganizuje we Francji gosowanie na temat Frexitu (co powtrzya take Marine Le Pen
po konsultacjach parlamentarnych zorganizowanych przez Hollandea 25 czerwca
2016 r.).
Francja konsekwentnie przekonuje Wielk Brytani, e im szybciej dokona
wszczcia procedury opuszczenia UE przewidzianej w art. 50 Traktatu lizboskiego,
tym lepiej dla obydwu stron. Pary namawia te inne pastwa do wywierania presji
na Londyn, sugerujc, e odkadanie decyzji o Brexicie utrudnia planowanie przyszoci UE, zwiksza moliwoci negocjacyjne Brytyjczykw1 i zachca eurosceptykw
1

Zgodnie z art. 50 Traktatu lizboskiego przepisy unijne przestan obowizywa w Wielkiej

Brytanii najpniej dwa lata po uruchomieniu procedury wystpienia z UE (przeduenie tego

2z5

do redefiniowania udziau ich pastw w dotychczasowej konstrukcji projektu europejskiego. Francuskie wadze wykazyway si duo mniejszym ni kanclerz Angela
Merkel zrozumieniem dla zgaszanej przez Brytyjczykw potrzeby dysponowania duszym
czasem na przygotowanie si do negocjacji (Le Monde 22.07.2016). Od stycznia
2013 r. Europa jest zawieszona [w oczekiwaniu na] brytyjsk decyzj. Wykazalimy
si cierpliwoci i zrozumieniem. Od tego momentu () brytyjska Partia Konserwatywna nie bdzie ju narzucaa kalendarza mwi na posiedzeniu Zgromadzenia
Narodowego premier Manuel Valls (Le Huffington Post 28.06.2016). Zwrci on uwag,
e brak jasnej decyzji rzdu brytyjskiego co do gotowoci rezygnacji z czonkostwa
w UE oznacza dla pozostaych pastw niepewno w sferze politycznej i gospodarczej.
O niecierpliwoci Francji wiadczy fakt, e prezydent Hollande na spotkaniu z francuskimi ambasadorami 30 sierpnia 2016 r. uzna rok 2019 jako zamknicie sprawy Brexitu
(The Irish Times 30.08.2016 r.).
Francuzi uwaaj za swj obowizek odegranie znaczcej roli w ewentualnej
rekonstrukcji projektu europejskiego. Pod koniec czerwca prezydent Hollande, kanclerz Merkel i woski premier Matteo Renzi postulowali w Berlinie zacienienie wsppracy pastw UE w dziedzinie obrony i bezpieczestwa (wsplne operacje wojskowe,
rozwj zdolnoci militarnych i przemysu wojskowego), polityki gospodarczej i monetarnej (postulat kolejnych etapw rozwoju strefy euro, wsplnej polityki fiskalnej
i socjalnej) oraz programw przeznaczonych dla modych Europejczykw. Z kolei
midzy 19 a 21 lipca br. Hollande zoy wizyt w Portugalii, Republice Czeskiej, Austrii,
Sowacji i Irlandii, chcc nada impuls rozmowom na temat przyszoci UE. Miesic
pniej, 22 sierpnia 2016 r., francuski prezydent spotka si ponownie, tym razem
we Woszech, z Merkel i Renzim w celu przygotowania wsplnego stanowiska, ktre
nastpnie kanclerz Niemiec konsultowaa z pastwami skandynawskimi i Europ rodkowo-Wschodni, a przywdcy Francji i Woch z Grecj, Portugali i Hiszpani.
Wystpienie wizyt w takiej kolejnoci wiadczy o prbie utrzymania przez Francj
i Niemcy roli pastw ksztatujcych dynamik przemian w UE.
Na szczyt w Bratysawie w poowie wrzenia Hollande jecha z picioma postulatami: umocnienia bezpieczestwa na granicach, budowania wsplnej polityki obronnej, zwalczania socjalnego i podatkowego dumpingu, podwojenia inwestycji w obszarze
edukacji, infrastruktury cyfrowej i energetycznej (zgodnie z planem Jean-Claudea
Junckera) oraz odbudowy zaufania modych Europejczykw do UE. Nie znalazy si
wrd nich hasa zmian w strefie euro, ktre sygnalizowane byy w czerwcowej
deklaracji Hollandea, Merkel i Renziego, a ktre od lat proponuj politycy dwch
najwikszych francuskich partii (wasny parlament, budet, minister gospodarki,
uwsplniona polityka podatkowa, zwikszenie kompetencji Europejskiego Banku Centralnego). Wynika to mogo z oglnej niechci Niemiec do tego rodzaju transformacji
Eurozony, a take z obaw pastw spoza strefy przed powstaniem Europy dwch prdkoci. Poniewa jednak nieformalny szczyt UE na Sowacji nie przynis rozstrzygni
w kwestiach mniej kontrowersyjnych, trudno przypuszcza, aby najblisze spotkania
w formacie UE-27 zaowocoway decyzjami w sprawie strefy euro. Bardziej prawdopodobne jest wprowadzenie do agendy kolejnych szczytw punktw zwizanych ze Wspln
okresu wymagaoby zgody Rady Europejskiej). Odkadajc decyzj o wyjciu z UE, Londyn
dawa sobie czas na przygotowanie si do negocjacji.

3z5

Polityk Bezpieczestwa i Obrony. Ewentualny brak dalszych sygnaw z Londynu

o nieuchronnoci negocjacji moe jednak utrudni UE-27 podjcie decyzji o przeomowym charakterze. W tym kontekcie warto zwrci uwag, e szczyt w Bratysawie
zakoczy si jedynie przyjciem deklaracji i planu dziaa na nastpne miesice take
dlatego, e odbywa si przed wszczciem przez Brytyjczykw procedury zawartej
w art. 50 Traktatu lizboskiego dopiero 2 padziernika 2016 r. premier Wielkiej
Brytanii Theresa May ogosia, e nastpi to nie pniej ni z kocem marca 2017 r.
Wadze Francji stoj na stanowisku, e zachowanie przez Wielk Brytani
pewnych przywilejw musi wiza si z utrzymaniem zobowiza Londynu wobec
obywateli UE. Zjednoczone Krlestwo mogoby, podobnie jak Norwegia, by obecne
na jednolitym rynku europejskim, cho na uprzednio wynegocjowanych zasadach
i bez prawa do wspksztatowania tego rynku. Prezydent Hollande w czasie rozmw
z premier May warunkowa dostp Brytyjczykw do wsplnego rynku utrzymaniem
prawa do swobodnego przepywu osb, towarw, usug i kapitau (LOpinion
21.07.2016). Nic wic dziwnego, e odrzucenie na pocztku padziernika br. przez
brytyjsk premier pomysu uoenia stosunkw z UE na wzr norweski i wyraona
wola uzyskania penej kontroli nad imigracj z UE spowodoway krytyk ze strony
prezydenta Francji, ktry stwierdzi, e Wielka Brytania bdzie musiaa zapaci cen
za Brexit w wersji hard. Na wprowadzenie przez Zjednoczone Krlestwo kontroli
przepywu osb nawet kosztem udziau tego pastwa we wsplnym rynku UE powinna
zdaniem Hollandea zareagowa w sposb, ktry zniechciby pozostae pastwa
do pjcia za przykadem Londynu. Europejczycy musz okaza tward postaw wobec
Brytyjczykw, ktrzy wydaj si chcie trudnego Brexitu mwi francuski prezydent (Capital 6.10.2016). Zarwno Paryowi, jak i Londynowi gospodarczo nie opaca
si jednak rezygnowa z wzajemnego dostpu do swych rynkw wewntrznych. Francja,
dla ktrej Wielka Brytania jest sidmym partnerem handlowym, na Brexicie moe
straci w latach 2017-2019 3 mld euro przychodw z eksportu w przypadku niepodpisania umowy o wolnym handlu z Londynem i prawie 2,5 mld euro, gdyby jednak
doszo do zawarcia takiej umowy (Francetvinfo.fr 18.06.2016).
Spodziewane straty finansowe Francji mog zosta jednak zrekompensowane.
W biecym roku powrcia ona na pite miejsce w rankingu najwikszych gospodarek
wiata, z ktrego musiaa ustpi Wielkiej Brytanii w 2014 r. z powodu deprecjacji
europejskiej waluty. Powrt ten by skutkiem gwatownej reakcji rynkw finansowych
na informacj T. May o terminie wszczcia procedury wyjcia z UE, co wywoao
15-procentowe osabienie funta brytyjskiego w stosunku do euro i dolara, a w konsekwencji zmniejszenie PKB Wielkiej Brytanii.
We Francji podkrela si, e Brytyjczycy rozstajc si z UE, ryzykuj odpywem inwestorw, ktrzy cenili Wielk Brytani nie tylko za elastyczny rynek pracy,
atrakcyjn polityk podatkow i stabilno finansow, ale take za dostp do rynku
europejskigo (Toute lEurope 29.06.2016, Capital 24.06.2016). Sytuacj po referendum
stara si wykorzysta francuski rzd. Ju na pocztku lipca br. premier Valls przedstawi program zniek podatkowych i innych uatwie zachcajcych finansistw i przedsibiorstwa z Londynu do przeniesienia si do stolicy Francji (Agefi.com 7.07.2016).
Z kolei minister finansw Michel Sapin poinformowa niedawno o zaoferowaniu rzdowej

4z5

pomocy bankom i instytucjom finansowym rozwaajcym przeprowadzk do Parya

(The Guardian 10.10.2016, Les Echos 28.09.2016).
Warto te odnie si do podpisanej w 2003 r. francusko-brytyjskiej umowy
z Touquet zezwalajcej na przeprowadzanie francuskim i brytyjskim subom wsplnych
kontroli granicznych po obu stronach Kanau La Manche. Sdzono, e przestanie ona
obowizywa wraz z Brexitem. Wbrew wczeniejszym zapowiedziom prezydenta
Hollandea, Francja nie traktuje jednak decyzji podjtej w referendum za jednoczesne wypowiedzenie umowy z Touquet. Uznanie jej za nieobowizujc oznaczaoby
moliwo odblokowania przez Francj dostpu tysicom uchodcw i imigrantw
do tunelu prowadzcego z Calais do Wielkiej Brytanii, a samych Brytyjczykw zmusioby do przyjcia tych osb. Renegocjacji umowy z Touquet daj m.in. Alain Jupp
oraz Xavier Bertrand, przewodniczcy regionu Hauts-de-France, w ktrym znajduje
si Calais (Le Nouvel Observateur 29.06.2016).

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Jacek Kubera dr, socjolog i romanista, autor prac z zakresu socjologii migracji, narodu
i stosunkw etnicznych oraz socjologii miasta, adiunkt w Instytucie Zachodnim.

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

5z5