Vous êtes sur la page 1sur 4

21/08/2016

ticaegentica

EducaremRevista

PrintversionISSN01044060

Educ.rev.no.11CuritibaJan./Dec.1995

ServicesonDemand
Article
Portuguese(pdf)

http://dx.doi.org/10.1590/01044060.139

DOSSI(A)ABIOTICA/DOSSI(B)LEIDEDIRETRIZESEBASES
DAEDUCAONACIONAL

ticaegentica

Portuguese(epdf)
Articleinxmlformat
Articlereferences
Howtocitethisarticle
CurriculumScienTI

Automatictranslation

Sendthisarticlebyemail

SalmoRaskin
EspecialistaemGenticaClnica,doutorandoemGentica,Universidade
FederaldoParan

Indicators
CitedbySciELO
Accessstatistics

Relatedlinks

Aousadiadacinciachegouproduodesereshumanos.Omundoeo
Brasildiscutemanecessidadedesecriarcdigosdeticapara
acompanharodesenvolvimentodacincianoquedizrespeito
reproduohumanaemanipulaogentica.Adiversidadedaespcie
podersercomprometida?

Share
More
More

Permalink
Amanipulaogenticatornourealapossibilidadedohomementrarem
umlaboratrioeinterferirnanatureza.Deixoudeserhiptesesfuturistaa
clonagemdecrianas(produzirumaclulaouumorganismo
assexuadamenteapartirdeoutraclulageneticamenteidntica)jfeitaemanimaiseaintervenono
cdigogenticohumano.Escolherosexo,araa,engravidarmulheresmaisvelhas,determinarcaractersticas
antesdonascimentonosotemasdefilmesdeterrorouficocientfica.sportasdosculo21,fertilizao
invitro,gravidezpsmenopausa,determinaodesexoededoenasgenticaseimplantedevulosdefetos
abortadossoassuntosquegeramdiscussescientficaseticassobreoslimiteseconseqnciasda
interferciadamedicinana,athpouco,naturalreproduohumana.

Quantomaisaengenhariagenticaprogredir,maissetercondiesdemanipularaespciehumana.Assim,o
avanonaspesquisasemdireomanipulaodonascimentoedascaractersticasdohomemtemdoislados
sobumaspecto,podertrazerbenefciosfantsticos,comoacuradasdoenasgenticasdesde1992jse
podedetectaremumembriodetrsdiasapresenaouausnciadevriasdoenasgenticas.Mas,como
todasastcnicas,elacorreoriscodeterseususosindevidoscomoousoindevidodaenergiaatmica.Basta
imaginarqueomtodoserviriaparaditadorescomoHitlercriaremexrcitosdefilhosdeprovetatotalmente
adaptadosaumadmirvelmundonovo.Semfalarnomedodadisseminaodescontroladadasclnicasde
terapiagnicasedoaparecimentodeummercadonegronafabricaodeembries.
AquinoBrasil,afertilizaoinvitroeamanipulaogenticajcaminhamnosentidodeprevinirasdoenas
genticas.Masofuturodestatcnica,acreditamosespecialistasemreproduohumanaegenticamdica,
seralmdodiagnsticoaprevenoeacuradestasenfermidades.Quandosepudermanipularosgenes,
reconheceremqueposiognicanoscromossomosestoasdoenaseseconseguirutilizarissoemadultose
emfetos,terchegadoofuturodaverdadeiraprofilaxiaeteraputicagentica.
Abiologiamolecular(readagenticaquesededicaaoestudodamolcula,doDNA)temfeitoprogressos
significativos,principalmentenadetecodedoenasgenticasnocomeodagravidezoquetornareala
possibilidadedesesaberseacriananascercomproblemas.AlgunslaboratriosdegenticamdicanoBrasil
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S010440601995000100005

1/4

21/08/2016

ticaegentica

jrealizamrotineiramenteodiagnsticoeprevenodedoenasgenticas,trabalhandonosentidodeorientar
oscasaisquantoaopossvelnascimentodefetoscomproblemasgenticosjqueamaioriadasdoenas
genticasaindanotemtratamento.Atravsdodiagnsticoprnatalnoinciodagravidez(estudandoos
cromossomosouoDNAdofetoemrisco),detectamsecasaiscomriscodeterfilhosportadoresdedoenas
genticas.
Quantomenorforaprevalnciadedoenasinfecciosaseparasitrias,emenoradesigualdadesocial,mais
importnciateroasdoenasgenticasemtermosdesadepblica.NosEstadosUnidos,nocomeodosculo,
decadamilcrianasquenasciam,150morriamnoprimeiroanodevida.Destas,cincoeramporcausas
genticas,ouseja,3%.Hojedecadamilcrianasamericanas,novemorremnoprimeiroanodevida,e,
destas,cincocontinuamsendoporcausasgenticas.Amorteporcausasgenticasnoprimeiroanodevida
passoude3a5%,porquetodasasoutrasdoenasestosendocontroladas.
NoBrasil,apesardoelevadondicedemortalidadeinfantil,porcausasdiversasnosprimeirosanosdevida,os
avanosdaspesquisasnosetorgenticososignificativos:snoCentrodeAconselhamentoeLaboratriode
Gentica,emCuritiba,quetrabalhanaprevenodedoenasgenticas,diversoscasosdediagnsticoprnatal
jforamrealizados.
UmtrabalhorealizadonoCanadmostrouque1/3dascrianasquesointernadasemhospitaispeditricoso
soporcausagentica,10%dasdoenascrnicasdeadultostmumcomponentegentico.Emais:hojeem
diasesabequecertostiposdecncertmorigemgenticaequecertosindivduosHIVpositivospormsem
AIDS,possuemumaresistnciagentica.
AprocuradamulherbrasileirapelatcnicadafertilizaoinvitroepeloAconselhamentoGenticoacentuouse
apartirdosanos90.Odomnioeoavanodenovastcnicasnopas,oaumentodonmerodeclnicasde
reproduohumanaeocrescimentodadoaodevuloscontriburamparaesseprocesso.Estimasehojeque
hentre10e15clnicasbrasileirasdemdioegrandeporte,queproduzemumtotalde120a150fertilizaes
invitroporms.Amulherbrasileiraqueprocuraoscentrosdereproduohumanatemcomoperfilumperodo
deesterelidadeemtornodeseisanoseidademdiade35anos.
Hmaisde20anossorealizadaspesquisasemfertilizaoinvitro.Deacordocomlevantamentode1991,
acimade10milcrianasforamgeradasatravsdestatcnica.Hoje,noBrasil,maisde1.000pessoasporms
recorremaoprocessodebebdeproveta.Avanosaumentamconsideravelmenteaschancesdesucessodo
mtodo.Nofinaldadcadade70,osucessoeraalcanadoemtornode8%dastentativas.Hojeopercentual
desucessodumamdiade30a35%.
Umdosprogressosrepresentativosdatecnologiamdicadafertilizaoinvitroapossibilidadedesedetectar
doenasgenticasnosembries.Masestamoslongedadeterminaodetodasasdoenasnoreconhecimento
gentico.Quandochegarmosnesteestgio,poderemostratarmuitosindivduosaindanafasedeembries.
Enfim,podersertrocadoogenedefeituosoquecausaodiabetes,porexemplo,porumgenesaudvel.
Entreasnovidades,comautilizaodoultrasom,nosefazemmaiscirurgiasparaaretiradadosvulos.Um
mtodo,descritohpoucosanosatrs,sobretransportedegametasdistncia,possibilitaumareduonos
custosdefertilizaoinvitro.Atoanopasado,omundointeiropensavaqueeranecessrioumlaboratriode
US$600milemcadalocalquesequisessefazerumbebdeproveta.Foiprovadoquepossvelpegarovulo
emdistnciaslongnquas,trazerparaumcentroespecializado,efazerobebsedesenvolverl.Assim,com
umlaboratrio,possvelatendermuitascomunidades.NoBrasil,jpossvelfazeradeterminaodesexo
doembrio.Estseinstalandonestemomentonopasatecnologiaparasetirarumblastcistoeefetuarum
examegenticonele.Existemcertasdoenasgenticasquejustificamesteprocedimento.Dopontodevista
ticocomplicado,masprecisolevaremcontasuaaplicaoadequada.Serquedevemosdiscutiresteou
aqueleprocedimentotcnicoouteramosqueatenderpessoasembuscadefelicidade,sempretendoemmente
orespeitoaoserhumano?
Aseleodesexosjpossvel,apartirdasmicrobipsiassobreasclulas.Depoisdauniodosncleosdo
vuloedoespermatozide,formaseaclulade46cromossomos,quecomeaasedividiratformarum
embrio.Davoseformandoumnmerovariadodeclulas.Umadastcnicasdesesaberosexoouseexiste
algumaanomaliagentica(dotipoanemiacalciforme,queumdefeitodeformaonosglbulosvermelhos,
oufibrosecsticadopncreas,queumadoenapulmonarepancreticafatal)segueesteprocedimento:
separaseumacluladasoutrasseteclulas,fazseaanliseecongelaseasoutrasseteclulas(quesoo
embrio).Seaclulaanalisadaforsadia,implantasenoembrio.Seforanormal,jogaseforaoembrio.Ou
seesseembriofordosexomasculinoesequermenino,deixaseguir.Aprdeterminaodesexoajudaria
bastanteemalgunscasosespecficos,comoporexemplo,nasdoenasquesafetamosexomasculino(comoa
DistrofiamusculardeDuchenneouahemofilia).Sedetectadas,obviamentequeoscasaisemriscoiriam
preferirtercrianasdosexofemininoeportantosadias.Issoparaeliminaranecessidadedeumainterrupo
dagestao.preocupante,principalmenteempasessubdesenvolvidos,daraumcasalaopodeescolhero
sexodosfilhos.Podegerarumdesbalanceamentogrande.
AreproduoassistidaestregulamentadanoBrasildesdenovembrode1992,emborasuaprticatenhasido
iniciadaquasedezanosantes.DeterminadaspeloConselhoFederaldeMedicina,asnormasticasforam
inspiradasnasdeoutrospasesEstadosUnidos,FranaeItlia.Mascomonestespases,osavanosnas
pesquisasmdicastornaramoscdigosdeticamuitoultrapassados.
http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S010440601995000100005

2/4

21/08/2016

ticaegentica

Apossibilidadedagravidespsmenopausaeousodevulosdefetosabortadossoosexemplosmais
gritantes.NaItlia,mdicoscomoSeverinoAntinorisatisfazemcaprichosdemulheresquequeremsermes
aos60anos.ProibidanoReinoUnido(queatualmenteconcentrasuasatenesnodebatesobreousodefetos)
enaFrana,agravideztardiapermitidapelaleibrasileira.Masaindanohumconsensomundialque
estabelearegrassobreoassunto,umaentidadequecontroleestprtica.Emcontrapartidatotalfaltade
normasnaItlia,AlemanhaeSuciatambmfazemsuasrestries.
Apsamenopausa,amulherdeixadeproduzirvulosealgunshormnios,eseuterodiminiu.Bastarealizar
umcurtotratamentocomestrgenos(trsmeses)paraoterovoltaraonormalepoderreceberumembrio.
Hojejnoexistedificuldadeemfazerumamulherpsmenopausaengravidar,mesmonoBrasil.Oassunto
esbarraemumaquestoticaemoral:quaissoasperspectivasqueumamulherde60anosoferecepara
umacriana?Olimiteparaamulhergerarfilhosdadopelanatureza.Talvezsejaticofazerumamulherna
menopausaengravidar,masoqueserdacrianaaos20anos,quandoameestarnumaidadebem
avanada?OginecologistaitalianoSeverinoAntinori,pioneirodagravidezpsmenopausa,disseementrevista
publicadanaFolhadeSoPaulo,queoamorcompensaofatodeumacrianaterumamevelha.
Talvezumaopofosseapacienteterumaavaliaomdicacompletadopontodevistacardaco,renal,
emocional,endcrinodetodososrgosquesocomprometidosesobrecarregadosnagestao,parasaber
seelasuportaumagravidezouestariaaptaparagerarumfilho.Noomdicoquemdevedecidirporela.Se
amulhertiveralgumacontraindicao,tiveralgumsenoclnico,elanodevecorreresserisco.Viver20anos
comumfilhoquandonosetemjuzopodesermuitopiorquenoviver.Omdicotemqueestarcientedeque
elenoDeus,esimumtcnicoqueatendepessoasquebuscamfelicidadecompleta,analisandoquenoh
comonegarestedireitoaumamulherquetenhaplenascondiesdesade.
Temseobservadoquemulheresqueengravidamtardiamentesoinundadasporfatoresdecrescimentoqueas
deixammuitomaisjovens.Existeumtratamentobasedehormniodocrescimentoparatratarcasosde
senilidadeoudegeneraodosistemanervosocentral.Estudosmundiaisnestesetortmconseguidoresultados
impressionantes,emuitoprovvelqueissoocorranagravideztardia.Poroutrolado,jestprovadoque
esteshormniosdecrescimentoaumentamoriscodecncerdemama.Ousodevulosdefetosabortadosou
demulheresmortasparaimplantaoemmulheresinfrteisoutroitemdareproduohumanaquetem
geradopolmicas.Atcnicapodeacabarcomaescassezdevulosparatratamentodefertilidade,masproduz
situaesinditasnahistriadahumanidade,comoumapessoaserfilhodeoutraquenuncanasceu.
umaquestocomplicada,porque50%dosfetosquesoabortadosespontaneamentetmalguma
anormalidadecromossmicavisvel.Anaturezasbia:seestabortandoporquetrazalgumproblema.Seria
extremamentearriscadoutilizarumvulodefetoabortado,anoserquefosseumabortoprovocado.Sem
dvidanecessrioaguardarodesenvolvimentodastcnicasparasaberquaisbenefcios,utilidadese
vantagensoprocessotrar.umtemaqueestemestudoempouqussimoslaboratriosdomundo.
NoReinoUnido,osargumentoscontraautilizaodestesvulossodenaturezaticaoumoral:oserhumano
temodireitodecriarvidaapartirdeumamulherquejmorreuouquenuncachegouaternascido?Caso
ocorraafertilizaodeumdessesvulos,oqueimpediriaqueafuturacrianasofradecomplicaes
psicolgicasdesastrosas?
Onovoconhecimentogenticotornarpossvelotesteprnatalparaumaamplavariedadedecaractersticas
genticasfetais.Umaconseqnciaserumaexpansoderazespotenciaisparaabortoseletivoapsteste
prnatal.Provavelmente,serpossvelaospaisrequereremtesteprnataleabortonosomentepara
doenasgraves,mastambmparadoenasrelativamenteleves,doenasdeinciotardio,doenastratveis,
emcasosderiscoselevadosparadoenascomunse,eventualmente,caractersticasquenosejamdedoena,
taiscomoalturaeconstituiocorporal.Duasprincipaisvisesticasemrelaoaotesteprnatalexistem:
(1)otesteprnataldeveserrestritoaosdistrbiosmaisgraves,envolvendoretardoprofundo,deficincias
fsicasgravesousofrimentofsicoprolongadoe(2)ospedidosdaspacientesparatestesprnataisdevemser
acatados,comexceodaquelesparadoenasconsideradasmuitomenores.Nomnimo,duasvisesadicionais
podemseridentificadas:(3)osmdicosdevemacatarospedidosdetesteprnataisparadoenas,incluindoas
relativamentemenores,masnopedidosrelacionadosacaractersticasquenosejamdedoenas,e(4)todos
ospedidosdetesteprnataisdevemseracatados.Umadificuldadecomaprimeiraeasegundavisesque
elasdesviamdoprincpiodenodirecionamentonotesteeaconselhamentoprnatal.Osproblemascoma
quartavisosoqueelalevaaabortosporrazesmoralmentetriviaisequetentativasdeplanejarnossos
filhospoderiamafetardemodoadversoasrelaespaisfilhoseexacerbardesigualdadessociaisatuais.Estas
consideraesapoiamaterceiraviso,quesustentaqueopapelfuturodotesteeacoselhamentoreprodutivo
genticodeveserbaseadonadistinoimperfeitamastilentredoenaenodoena.
Todasestasconsideraessugeremquenodevemexistirrestrieslegaisalmdaquelasquejexistem.O
dilogoticoaoinvsderestrieslegais,omelhorcaminhoparaabordartaisquestes.Esperaseque
atravsdodebate,cheguemosaumaabordagemquesejaracionalparansmesmoseparaasgeraes
futuras.

Allthecontentsofthisjournal,exceptwhereotherwisenoted,islicensedunderaCreativeCommonsAttributionLicense

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S010440601995000100005

3/4

21/08/2016

ticaegentica

RuaGeneralCarneiro460,1Andarsala102.
80060150CuritibaParan/Brasil
Tel.:(5541)33605259
Fax:(5541)32643574
educar@ufpr.br

http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S010440601995000100005

4/4

Vous aimerez peut-être aussi