RP aRd iOo m

J oE dKe m
T Yz U S B

Radiomodem z USB
AVT-381

W ostatnim czasie
mona zaobserwowa szybki
wzrost liczby oferowanych
urzdze komunikujcych si
bezprzewodowo. Najwiksze
zapotrzebowanie na ten rodzaj
transmisji obserwuje si w
sprzcie komputerowym oraz
telefonii komrkowej.
W artykule przedstawiamy
przykad konstrukcyjny
nowoczesnego radiomodemu z
interfejsem USB.
Rekomendacje:
szczeglnie polecamy tym
uytkownikom komputerw,
ktrzy chc samodzielnie
wykona bezprzewodowe
poczenie pomidzy
komputerami, a take twrcom
nowoczesnych aplikacji
telemetrycznych.

10

Najwiksz popularnoci ciesz

si dwa rodzaje transmisji bezprzewodowej: transmisja w podczerwieni
oraz transmisja radiowa. Pierwotnie,
w aplikacjach lokalnych, podczerwie cieszya si wikszym powodzeniem, ale obecnie jest ona wypierana przez tory radiowe rnego
typu. Najpowaniejszymi wadami
torw IR (InfraRed) s niewielkie
uzyskiwane zasigi oraz konieczno
zapewnienia wzajemnej widzialnoci
urzdze. Znacznie wiksze moliwoci oferuje komunikacja radiowa,
ktra pozwala na oddalenie wsppracujcych ze sob urzdze, a
take uzyskanie znacznie wikszych
prdkoci transmisji. Gwnym polem zastosowa komunikacji radiowej s obecnie sieci komputerowe
(Wireless LAN do 108 Mbd) oraz
urzdzenia z interfejsami Bluetooth
(do 4 Mbd).
Modem radiowy, ktrego budow opisano w artykule, umoliwia przesy danych z mniejszymi
prdkociami, ale zyskaa na tym
prostota konstrukcji. Dane mona
przesya w trybie half-duplex z
prdkoci rwn 9600 bd i moc
+10 dBm. Schemat blokowy urzdzenia pokazano na rys. 1. Sprzenie z komputerem odbywa si
poprzez interfejs USB, dziki czemu instalacja jest bardzo prosta, a
dodatkowo do pracy nie jest wymagane zewntrzne zasilanie, gdy
do zasilania modemu wykorzystano
napicie dostpne na tym zczu.
Tor radiowy zosta wykonany przy
uyciu prezentowanych ju na amach EP moduw radiowych firmy

Chipcon typu CC1000PP. Transmisja

radiowa jest realizowana przez te
moduy, na ich wyjciu otrzymuje
si sygnay cyfrowe odpowiadajce przesyanym danym. Poniewa
transmisja radiowa, oprcz danych
uytecznych, musi zawiera dodatkowe informacje zwizane z synchronizacj nadajnika z odbiornikiem, nie jest moliwe bezporednie przesyanie danych odbieranych
z komputera. S one formowane
w ramki o maksymalnej dugoci
64 B, z czego 54 B przeznaczono na
dane, a pozostae su do sygnalizacji. Jeli dugo pakietu danych
wysyanych przez komputer przekracza 54 B, to modem wstrzymuje
przesyanie danych z komputera sygnaem CTS i wysya pakiet drog
radiow. Nastpnie odbierana jest
kolejna paczka bajtw z komputera
i wysyana radiowo. Dziki temu
mona przesya pliki przekraczajce pojemno bufora modemu bez
obawy o utrat danych. Dodatkow
zalet jest przeroczysto transmisji, co oznacza, e modem przesya dowolne dane zorganizowane
bajtowo, a nie tylko znaki ASCII.
Szczegy realizacji transmisji zostan omwione w dalszej czci artykuu. Sprzenie modemu z interfejsem USB zostao wykonane przy
uyciu scalonego konwertera USB<->RS232, dziki czemu z punktu
widzenie mikrokontrolera sterujcego modemem komunikacja z komputerem przebiega w taki sam sposb jak poprzez standardowy port
RS232. Prdko tej transmisji jest
ustalona na 57600 bd, aby jak naj-

Elektronika Praktyczna 3/2005

Radiomodem z USB
typu MCP100-270. Zasilanie mikrokontrolera napiciem 3 V jest
podyktowane koniecznoci przystosowania poziomw napi wymaganych dla wsppracy z moduem CC1000PP, ktry moe by
zasilany maksymalnym napiciem
Rys. 1. Schemat blokowy modemu
rwnym 3,6 V. Zasilanie procesora takim napiciem obnia jego
szybciej przesa dane pomidzy (RTS, CTS). Sygna CTS pozwala na maksymaln czstotliwo pracy z
komputerem i mikrokontrolerem.
zatrzymanie wysyania danych przez wartoci 20 MHz na 10 MHz, co
Podstawowe parametry modemu komputer w przypadku zapenienia zmniejsza jego moc obliczeniow.
przedstawiono w tab. 1. Jak wida
bufora modemu, dziki czemu nie Jest to jednak najprostszy sposb
modem, nie moe by zastosowa- nastpuje utrata danych, a tylko dopasowania napi mikrokontrony do przesyania plikw o duej wstrzymanie transmisji na czas wy- lera i ukadu CC1000. Zasilenie
objtoci i nie nadaje si do stwo- sania tych danych drog radiow. procesora napiciem 5 V wymagaorzenia bezprzewodowej sieci kom- Po wysaniu pakietu danych drog by zastosowania dodatkowych konputerowej, jednak z powodzeniem
radiow modem zezwala na wysa- werterw napi, co spowodowamona przysya nim, na przykad nie przez komputer kolejnej pacz- oby rozbudowanie caego ukadu.
niewielkie pliki tekstowe, wysa ki danych. Natomiast sygna RTS A przy zastosowanym rozwizaniu
wyniki pomiarw z jakiego czuj- informuje modem, czy komputer wszystkie ukady mog by ponika czy przeprowadzi rozmow jest gotowy na odbir danych. W czone ze sob bezporednio.
w postaci tekstowej w sposb zbli- modemie sygna ten nie jest wykoKo m u n i ka c j a z m o d u e m
ony do tego, ktry ma miejsce w rzystywany i zaoono, e komputer CC1000PP odbywa si poprzez trjkomunikatorach internetowych.
jest zawsze gotowy. Zaoenie to przewodowy interfejs SPI umoliwynika z faktu, e przesanie da- wiajc ustawienie parametrw praOpis budowy
nych z ukadu FT232BM do kom- cy transmisji radiowej. Do wysyaSchemat elektryczny modemu
putera przebiega znacznie szybciej
nia lub odbierania danych przesyprzedstawiono na rys. 2. Urzdzeni z mikrokontrolera do ukadu anych drog radiow wykorzystynie skada si z dwch zasadni- FT232. Dodatkowo ukad FT232 po- wane s dwa dodatkowe sygnay
czych czci: konwertera USB<- siada wewntrzn pami buforujc oznaczone jako DCLK i DIO.
->RS232 oraz modemu radiowego (FIFO) o pojemnoci 384 bajtw, co
Sygna DCLK jest sygnaem zewykonanego na module CC1000 dodatkowo zapewnia gotowo do garowym, w takt ktrego przesya(U2) i sterujcego nim mikrokontro- odbioru danych.
ne s dane po linii DIO. Sygna
lera. Konwersja USB<->RS232 jest
Sterowaniem caego modemu DCLK generowany jest przez mowykonywana przez specjalizowany zajmuje si mikrokontroler typu du CC1000PP, natomiast po linii
ukad FT232BM, dziki czemu po PIC16LF876A. Jest to niskonapi- DIO moe by przesyana inforpodczeniu do komputera na wyj- ciowa wersja mikrokontrolera przy- macja zarwno w stron mikrokonciu ukadu otrzymuje si sygnay stosowana do pracy od napicia trolera, jak rwnie od mikrokonzgodne ze standardem RS232.
zasilania rwnego 2 V. Procesor
trolera w stron ukadu CC1000.
Schemat konwertera USB<-> pracuje z czstotliwoci 10 MHz
Kierunek jest uzaleniony od trybu
RS232 jest typow aplikacj zalecan stabilizowan zewntrznym rezo- pracy moduu. Czstotliwo sygnaprzez producenta. Jedyn rnic w natorem kwarcowym. Ze wzgldu u zegarowego jest staa i zalena
stosunku do podstawowej aplikacji na obnione napicie zasilania ko- od prdkoci w torze radiowym.
jest zastosowanie oddzielnego napi- nieczne stao si zastosowanie ze- Poniewa w przedstawionym modecia zasilania dla ukadu FT232BM wntrznego ukadu generujcego sy- mie jest ona ustalona na warto
oraz umieszczonego wewntrz in- gna reset przy wczeniu zasilania. 9600 bd, dlatego taki te sygna
terfejsu wejcia/wyjcia. Cay ukad Modu zawarty w mikrokontrolerze wystpuje na wyjciu DCLK.
jest zasilany bezporednio ze z- powoduje reset po obnieniu naDo sygnalizacji stanu pracy mocza USB napiciem o wartoci 5 V,
picia poniej wartoci 4 V i dlate- demu su diody wiecce D1
natomiast modu wejcia/wyjcia go zosta wyczony, a zastosowany D3. Zworka JP1 suy do wyboru
napiciem 3 V. Potrzeba rozdzielezosta ukad zewntrzny reagujcy maksymalnej przerwy w transmisji
nia napi zasilania wynika z fak- na napicie o wartoci okoo 2,7 V danych z komputera (timeout), po
tu, e pozostae elementy
ktrej zakoczy si odbir
modemu pracuj wanie Tab. 1. Charakterystyka modemu z interfejsem USB
danych i rozpocznie si
z takim napiciem zasi- Interfejs USB
transmisja radiowa.
lania, co w prosty spo- Zasilanie ze zcza USB
Zasilanie modemu zosb umoliwio dopaso- Transmisja radiowa z prdkoci 9600 bd
stao zrealizowane za powanie poziomw napi. Transmisja RS232 z prdkoci 57600 bd
moc stabilizatora typu
Do komunikacji ukadu Praca half-duplex
LP2950, na ktrego wyjPakietowe przesyanie danych ze sprztowym sterowaniem przepywem
FT232BM z mikrokontro- Maksymalna pojemno bufora danych wynosi 54 B
ciu otrzymuje si napilerem wykorzystywane s Przeroczysto transmisji
cie o wartoci 3 V wycztery linie: transmisyjne Moc nadajnika +10 dBm
magane do pracy modu(RXD, TXD) i linie steru- Sygnalizacja stanu pracy za pomoc trzech diod wieccych
u CC1000PP. Poniewa
jce przepywem danych Automatyczne przeczanie nadawanie/odbir
modem pobiera niewielki

Elektronika Praktyczna 3/2005

11

Radiomodem z USB

Rys. 2. Schemat elektryczny modemu

Preambua (4B) Bajt 0xCC

Bajt 0x33

Bajt 0x01

Liczba danych(1B)

Dane(Max 54B)

Rys. 3. Budowa ramki danych wysyanych drog radiow

prd (maksymalnie okoo 50 mA),

wic zasilany jest bezporednio ze
zcza USB, co znacznie upraszcza
jego sprzenie z komputerem.

Zasada dziaania

Dane wysyane drog radiow

formowane s w ramki zawierajce dane pobrane z komputera oraz
dodatkowe bajty kontrolne niezbdne dla poprawnej pracy modemu.
Budowa pojedynczej ramki danych
jest przedstawiona na rys. 3.
Preambua skada si z czterech bajtw, w ktrych kolejne
bity zmieniaj si naprzemiennie
01010101. Bity te maj na celu
dopasowanie ukadu wejciowego w

12

modemie do odbioru danych. Kolejne dwa bajty s charakterystycznymi bajtami weryfikujcymi - jeli
odbiornik odbierze prawidowo te
bajty o znanej wartoci, to uznawane jest, e sygna radiowy jest
prawidowy i mona odbiera kolejne bajty. Nastpny bajt jest bajtem
rezerwowym i w danej aplikacji
nie jest wykorzystywany i przyjmuje warto 01hex. Nastpny bajt
okrela ile bajtw danych zostanie
wysanych, liczba ta jest zmienna i
zalena od tego ile bajtw zostao
wysanych z komputera do modemu. Pozostae bajty okrelone jako
Dane s waciwymi bajtami wysanymi przez komputer.

Na rys. 4 przedstawiony jest

uproszczony algorytm pracy mikrokontrolera. Po wczeniu zasilania nastpuje inicjalizacja wszystkich parametrw pracy zarwno
mikrokontrolera, jak rwnie moduu CC1000PP. Po tej czynnoci
ukad CC1000 jest przystosowany
do pracy z prdkoci 9600 bps i
moc nadawania +10 dBm. W tym
momencie znajduje si jednak w
trybie odbiornika, a mikrokontroler pracuje w trybie oczekiwania
(wieci tylko dioda D1-ta). Dioda ta sygnalizuje take poprawn
prac moduu radiowego - jeli
moduu nie uda si skalibrowa,
to nie zostanie zapalona. Fakt ten

Elektronika Praktyczna 3/2005

Radiomodem z USB

Rys. 4. Algorytm pracy mikrokontrolera

moe sygnalizowa uszkodzenie

moduu radiowego.
W tym trybie sprawdzane jest,
czy nie pojawiy si dane z komputera oraz na bieco analizowane s dane odbierane z moduu
radiowego, aby wykry ewentualny pocztek transmisji danych. W
ten sposb modem przecza si
w tryb nadawania lub odbioru w
zalenoci od tego, skd nadeszy
dane w pierwszej kolejnoci. Jeli
wykryty zostanie pocztek transmisji radiowej, to modem zostanie
przeczony w tryb odbiornika, sygnaem CTS zostanie zablokowana
moliwo wysyania danych do
modemu przez komputer. Odbierane bajty s zapisywane w buforze
RX, a nastpnie wysyane do ukadu FT232B poprzez ktry trafiaj
do komputera. Po odebraniu caego
pakietu modem przechodzi w tryb
czuwania ponownie analizujc sygnay pochodzce z toru radiowego
i komputera. Na czas odbioru pakietu danych zostaje zapalona dioda D2 (zielona).
Rwnolegle ze sprawdzaniem toru
radiowego mikrokontroler sprawdza,
czy nie s wysyane dane przez
komputer. Odbir danych z komputera odbywa si poprzez sprzto-

Elektronika Praktyczna 3/2005

wy sterownik transmisji szeregowej,

dziki czemu cay bajt jest odbierany niezalenie od jednostki centralnej mikrokontrolera (analogicznie
wysyanie danych do komputera
sprowadza si do wpisu do rejestru
sterownika sprztowego).
Jeli poprzez port szeregowy
zostanie odebrany bajt danych,
to modem odbiera kolejne bajty,
a do zapenienia wewntrznego
bufora (54 bajty) lub przerwy pomidzy kolejnymi bajtami duszej ni zaoona (timeout). Za
pomoc zworki JP1 mona zmienia ten czas dopasowujc modem do danego terminala. Jeli
zworka bdzie rozwarta, to czas
timeout wynosi 15 ms, jeli za
bdzie zwarta, to czas ten odpowiada wysaniu piciu bajtw, co
dla prdkoci 57600 bps wynosi
okoo 870 ms. W praktyce oznacza
to, e po wysaniu do modemu
jednego bajta drog radiow zostanie on wysany dopiero po czasie
15 ms dla przypadku pierwszego i
po 870 ms dla przypadku drugiego. Zrnicowanie czasu timeout
zostao wprowadzone, poniewa w
programie Hyperterminal przy wysyaniu pliku czas pomidzy poszczeglnymi bajtami wynosi okoo

12 ms, natomiast w przypadku, na

przykad terminala ByBray kolejne bajty wysyane s bez przerw.
Dlatego aby przypieszy proces
przesyania danych w zalenoci
od zastosowanego programu naley
wybra odpowiedni czas, gdy zastosowanie dla Hyperterminala czasu 870 ms bdzie powodowao, e
z powodu dugich przerw pomidzy kolejnymi bajtami, po kadym
bajcie modem bdzie wstrzymywa
transmisj i wysya odebrany bajt
torem radiowym. Natomiast zastosowanie wyduonego czasu timeout dla Terminala ByBray spowoduje niepotrzebne oczekiwanie
czasu 15 ms na zakoczenie transmisji, gdy fakt ten mona stwierdzi ju po czasie 870 ms.
Po wykryciu jednego ze stanw
(przekroczenia czasu lub zapenienia bufora) nastpuje zatrzymanie
wysyania danych przez komputer
(sygnaem CTS), a modem zostaje
przeczony w tryb nadawania. W
trybie tym zostaje zapalona dioda
D3 (czerwona). Po wysaniu pakietu danych modem przechodzi
w tryb czuwania oczekujc na kolejne dane radiowe i szeregowe z
komputera.
Oprogramowanie sterujce mikrokontrolerem nie kontroluje poprawnoci przesanych danych poprzez dodatkowe bajty sumy kontrolnej lub CRC, gdy w przypadku wykrycia bdw w transmisji
modem pracujcy w trybie odbioru musiaby zosta przeczony w
tryb nadawania i wysa do modemu nadawczego informacj o tym
fakcie. Jednak modem nadawczy
w tym momencie moe wysya
kolejne dane, co uniemoliwi odebranie tej informacji, a dodatkowo
zostayby utracone kolejne dane,
gdy modem odbiorczy byby w
trybie nadawania. Dlatego jeli
zachodzi potrzeba kontrolowania
poprawnoci transmisji procedur
tak musi wykonywa aplikacja
sterujca prac modemw dodajc
do kadego pakietu danych dodatkowe informacj kontrolne.

Monta

Modem zosta zmontowany na

pytce dwustronnej, ktrej widok jest
przedstawiony na rys. 5. Poniewa w
modemie zostay uyte gwnie elementy SMD monta naley przeprowadzi bardzo precyzyjnie. Ponadto
w celu zmniejszenia wymiarw pytki elementy zostay rozmieszczone

13

Radiomodem z USB

Rys. 5. Rozmieszczenie elementw na pytce modemu

po obu stronach pytki, co dodatkowo komplikuje monta. Jednak dziki

temu wymiary pytki mogy zosta
zmniejszone niemale o poow.
Monta naley rozpocz od elementw umieszczonych od strony lutowania (Bottom Layer). W
pierwszej kolejnoci naley wlutowa ukady scalone (U1, U3, U4), a
nastpnie rezystory i kondensatory.
Na stronie elementw (Top Layer) znajduj si zarwno elementy
SMD jak rwnie przewlekane. W
pierwszej kolejnoci naley wlutowa kondensatory C1C4, nastpnie rezonatory kwarcowe, dalej
ukad U5 i zwork JP1. Na kocu
naley wlutowa zcze CON1 oraz
diody wiecce. Modu radiowy
mona wlutowa bezporednio w
pytk, co zmniejszy wysoko modemu, jednak zalecane jest zastoso-

wanie podstawki, co z kolei umoliwi bezpieczniejszy monta moduu

i ewentualny demonta. Do montau anteny przewidziane zostao zcze typu SMA, jednak ze wzgldu
na jej koszt zastosowana zostaa
antena innego typu, przystosowana
do bezporedniego wlutowania w
pytk. Z uwagi na to, w miejsce
zcza SMA naley wlutowa dwa
krtkie odcinki drutu miedzianego, a nastpnie do nich dolutowa
anten. Szczegy montau anteny
przedstawia rys. 6. Do pracy wymagane s co najmniej dwa modemy,
dlatego naley zmontowa w analogiczny sposb drugi egzemplarz. Po
zmontowaniu obu egzemplarzy mona przej do procedury uruchamiania. Wsppracujcych ze sob
modemw moe by kilka, jednak
w tym samym czasie moe nadawa tylko jeden, a pozostae mog
odbiera rwnolegle dane. Moe to
by wykorzystane do wysyania, na
przykad wynikw pomiarw do kilku komputerw jednoczenie.

Instalacja

Rys. 6. Sposb montau anteny

14

Zmontowany modem naley

podczy do komputera kablem
USB A-B, po podczeniu system
operacyjny wykryje doczenie konwertera USB<->RS232 i zainicjuje
procedur instalacji sterownikw
(znajduj si na stronie producenta
www.ftdichip.com/Files/R9052151).
zip). W otwartym oknie naley wybra Zainstaluj z listy lub okrelonej lokalizacji. W nowo otwartym oknie naley wskaza ciek
dostpu do sterownikw (rys. 7).
Nastpnie zostanie wykryty port

szeregowy USB i analogicznie naley wskaza ciek dostpu do katalogu zawierajcego sterowniki. Po
tych czynnociach w systemie bdzie widoczny dodatkowy port szeregowy, poprzez ktry bdzie mona komunikowa si z modemem.
Do przesyania danych tekstowych
mona zastosowa Hyperterminal,
jednak do prezentacji bardziej nadaje si nieco inny terminal, ktry
mona pobra ze strony http://bray.
velenje.cx/avr/terminal/dl.php. Jest
to darmowy terminal o moliwociach wikszych ni ten, w ktry
jest wyposaony system Windows.
Okno terminala jest przedstawione na rys. 8. Parametry transmisji
musz by ustawione nastpujco: prdko 57600 bps, jeden bit
stopu, bez parzystoci, sterowanie
przepywem danych sprztowe.
Po skonfigurowaniu programu
na dwch komputerach mona
SPIS ELEMENTW
Rezystory
R1...R3: 220 V 0805
R4: 10 V 0805
R5, R6: 27 V 0805
R7: 1,5 kV 0805
R8: 470 V 0805
Kondensatory
C1: 2,2 mF/35 V 6032
C2: 100 nF 0805
C3: 10 uF/10 V 3528
C4: 100 nF 0805
C5: 100 nF 0805
C6: 33 nF 0805
C7, C8: 15p F 0805
C9: 100 nF 0805
C10, C11: 15 pF 0805
C12: 100 nF 0805
Pprzewodniki
D1: LED 3 mm ta
D2: LED 3 mm zielona
D3: LED 3 mm czerwona
U1: PIC16LF876A SO28 zaprogramowany
U2: Modu radiowy CC1000PP
U3: FT232BM
U4: MCP100-270 SOT23
U5: LP2950-3.0 TO92
Inne
JP1: Goldpin 1x2 + zworka
CON1: Gniazdo USB-B
X: kwarc 10 MHz niskoprofilowy
X1: kwarc 6 MHz niskoprofilowy
Antena 433 MHz - TCA07FRE (TriCOME) -1 szt.
Goldpin eski 1x6- 2 szt.

Elektronika Praktyczna 3/2005

Radiomodem z USB

Rys. 7. Okno instalatora Windows

wskazujce katalog ze sterownikami

przej do przetestowania komunikacji. Terminal By Bray posiada

dwa okna edycyjne: w grnym
oknie bd pojawiay si dane
odbierane przez modem, nato miast w dolnym dane wysyane
do modemu (znaki wpisywane z
klawiatury). W ten sposb mona
W ofercie handlowej AVT s dostpne:
- [AVT-381A+] pytka drukowana z zaprogramowanym ukadem PIC16LF876A
- moduy radiowe CC1000PP

Elektronika Praktyczna 3/2005

Rys. 8. Ustawienie parametrw terminala

prowadzi rozmow w podobny

sposb jak to ma miejsce w komunikatorach internetowych, tylko e w tym przypadku komputery nie musz posiada dostpu
do Internetu. W czasie rozmowy
naley przestrzega zasady: w
danym czasie pisa moe tyl-

ko jedna osoba, w przeciwnym

przypadku cz danych zostanie
zgubiona. Wynika to z trybu
pracy modemu w tym samym
czasie transmisja moe przebiega
tylko w jedn stron.
Krzysztof Pawsiuk, EP
krzysztof.plawsiuk@ep.com.pl

15