ABECEDA RAUNALA

PRIKAZ BROJEVA I ZNAKOVA U

RAUNALU

13.11.16

predava:

Dekadski brojevni sustav neprikladan je za raunalo!

Trebalo bi nainiti elektroniki element koji je u

stanju prikazati 10 diskretnih stanja

KOMPLICIRANO I SKUPO!
Jednostavno i jeftino rjeenje:
bistabil
= elektroniki element koji je u
mogunosti spremiti dva diskretna
stanja.

Binarni brojevni sustav - znamenke su 0 i 1

BIT (engl. BInary digiT = binarna znamenka)
je jedinica za informaciju.

Binarna odluka s dva stanja:

da/ne,
istina/la,
ukljueno/iskljueno i
sl.

To moe biti jedna znamenka

binarnog broja, jedan impuls
u impulsno kodiranoj poruci
ili temeljna (najmanja,
nedjeljiva) jedinica za
koliinu informacije.

Najee se pod bitom podrazumijeva

jedna binarna znamenka
koja moe biti 0 ili 1.

8 binarnih znamenki predstavlja jedan

bajt (engl. byte).
16, 32 i 64 bita (1 rije)
Registar (obino 16, 32, 64 bistabila)

1 0 0 1 1 0 0 0

kilobajt, megabajt, gigabajt, terabajt

1 KB = 1024 bajta

=1024 bajta

1 MB = 1024 1024 bajta

=1048576 bajta

1 GB = 1024 1024 1024 bajta

=1073741824 bajta

1 TB = 1024 1024 1024 1024

bajta

=1099511627776
bajta

1 MB = 1024 KB, 1 GB = 1024 MB

1 GB = 10241024 KB = 1048576 KB

Zato je pretvornik 1024?

zbog binarne naravi raunala
1024 = 210

Brojevi u raunalu
Cijele brojeve (engl. integer) u raunalu
jednostavno zapiemo binarno.
Odabiremo broj raspoloivih binarnih
mjesta (bitova) za prikaz broja.
Svaki bit u raunalu realizira se
bistabilom, a nekoliko njih ini registar.

Negativni binarni brojevi

DOGOVOR!

? krajnji lijevi bit je

1 ako je broj negativan, ili 0 ako je broj pozitivan
Primjer: 8-bitni registar
0 0 0 1 0 1 0 1

+21

1 0 0 1 0 1 0 1

-21

Provjerimo: 21-21=21+(-21) ? 0
0 0 0 1 0 1 0 1
+ 1 0 0 1 0 1 0 1
1 0 1 0 1 0 1 0

Rezultat nije 0!
Ovakav zapis negativnog broja
neprimjeren je za raunanje!

Negativni binarni brojevi

DOGOVOR!
Dekadski
broj

Binarni prikaz

Dekadski
broj

Binarni prikaz

127

01111111

-1

11111111

126

01111110

-2

11111110

125

01111101

-3

11111101

00000011

-125

10000011

00000010

-126

10000010

00000001

-127

10000001

00000000

-128

10000000

Negativni binarni brojevi

Negativni brojevi prikazuju tzv. tehnikom dvojnog komplementa:
nule pretvaramo u jedinice, a jedinice u nule (komplement)
zatim tom komplementu dodajemo 1 (dvojni komplement)
21(10) 00010101(2)
Dvojni komplement:
00010101
11101010
+
1
11101011
11101011(2) - 21(10)

Uoi: 21+(- 21)=0

00010101
+ 11101011
1 00000000

Razlomljeni binarni brojevi

"binarna toka" decimalni zarez (toka)
4.35 (10) = 4 100 + 3 10-1 + 5 10-2

4.35 = 4+0.35
4 (10) = 100 (2)

0,352=0,7
35
0,72=1,4
0,42=0,8
0,82=1,6
0,62=1,2
0,22=0,4
0,42=0,8
0,82=1,6
0,62=1,2

0,35(10) 0,010110011(2)
0,010110011(2)= 12-2+12-4+12-5+12-8+1 2-8 =
0,349609375(10)

4.35 (10) 100,010110011 (2)

zapis sa stalnom tokom (ili fiksnim zarezom)
Koliko je?
0,00000000000000000000000011
1100000000000000000000000

PRAKTINIJE
Tehnika kliznog ili pominog zareza
230000000000000(10)=2,31014
0,000000000000023 (10)=2,310-14
2,3E+14

2,3E14

mantisa
baza
eksponent

2,3 10 -14

Binarni brojevi i mnoenje s 2n i 2-n

Binarni broj se mnoi s potencijama baze 2 tako da se binarna
toka pomakne odgovarajui broj mjesta desno ili lijevo, zavisno
da li je predznak eksponenta pozitivan ili negativan.

1 . 01 22 1 0 1
1 . 01 2-2 0 . 0 1 01

Realni brojevi standardne preciznosti

IEEE Standard 754 propisuje nain zapisa realnih (decimalnih) brojeva u
raunalu uz koritenje tehnike pominog zareza.
Za prikaz brojeva u standardnoj jednostrukoj tonosti prema tom standardu
raunalo koristi 32 bita.
pred
znak
31

KARAKTERISTIKA
(eksponent+127)
(8 bita)
30

23

22

21

MANTISA
bez vodee jedinice
(23 bita)
.

Predznak: 1 negativan broj, 0 pozitivan broj

Eksponentu se dodaje 127 da bismo u prikazu izbjegli negativne
eksponente!

Primjer: Zapis broj 9.75 u raunalu.

9.7510 1001.112 20 1.001112 23

Normalizacijom svakog binarnog broja (osim
nule) dobit emo broj oblika:
1.xxxxxxxxxx
Vodea jedinica ne pohranjuje se u raunalu i
naziva se skrivenim bitom (hidden bit)!
UTEDA NA PROSTORU!

9.75(10) + 1.00111(2) 23
Predznak = 0 (pozitivan broj)
Binarni eksponent = 3
Karakteristika = 3 + 127 = 130 = (1000 0010)2
Mantisa (cijela)
Mantisa (bez skrivenog bita)

1.00111
00111

pred
znak

KARAKTERISTIKA
(eksponent+127)
(8 bita)

MANTISA
bez vodee jedinice
(23 bita)

10000010

00111000000000000000000

ili heksadekadski:
0100 0001 0001 1100 0000 0000 0000 0000
4
1
1
C
0
0
0
0

Raspon i tonost realnih brojeva

predz
nak
31

30

KARAKTERISTIKA
(eksponent+127)
(8 bita)

23

MANTISA
bez vodee jedinice
(23 bita)
22 0

Raspon binarnog eksponenta: od -126 do 127

Raspon karakteristike: broj od 0 do 255
Kada je K = 0 i svi bitovi mantise nula, radi se o broju nula
Kada je K = 255 i svi bitovi mantise nula, radi se o prikazu + ili -
ovisno o predznaku

Najmanji pozitivni broj 0 koji se moe prikazati je:

0.000000000000000000000012-126 to iznosi 1.40129846432481710-45

Najvei pozitivan broj:

1.111111111111111111111112127 2128 = 3.402823669209 1038

Tonost: 24 binarne znamenke (jedna cjelobrojna i 23 znamenke iz mantise

razlomljenog dijela)

Realni brojevi dvostruke tonosti

pred
znak
63

KARAKTERISTIKA
(eksponent+127)
(8 bita)
62

52

MANTISA
bez vodee jedinice
(23 bita)
51

21

Za zapis koristimo 64 bita:

1 za predznak
11 za karakteristiku (eksponent +1023)
52 za mantisu (bez vodee jedinice iz cijelog dijela broja)

Raspon i tonost prikazivanja realnih brojeva dvostruke

preciznosti

Karakteristike
Raspon karakteristike: od 0 do 2047
Raspon binarnog eksponenta: od -1022 do 1023
Najmanji pozitivni broj 0 koji se moe prikazati je:
0.0000 ...001 2-1022 to je 4.9406 10-324
Najvei pozitivan broj:
1.1111.....1111112 21023 21024 = 1.797693134862316*10308
Tonost: 53 binarne znamenke

Prikaz slova i ostalih znakova

kombinacija nula i jedinica
Postupak pridjeljivanja simbola (binarnih
nizova) pojedinim znakovima naziva se
kodiranje, a tako dobiven skup
dogovorenih simbola kd.
Koliko znakova moramo prikazati?

26 velikih slova engleske abecede

26 malih slova engleske abecede
10 znamenaka
operatori, interpunkcije, upravljaki
znakovi

Za njihov prikaz je
dovoljan 1 bajt!?

Prikaz slova i ostalih znakova

ASCII kd (ISO-7 standard):
7 bita za informaciju + 1 bit za paritet
27 = 128 razliitih znakova

Paritet
Omoguuje otkrivanje jednostruke pogreke pri
prijenosu informacija

7-bitni ASCII kod

(0-31 dekadski)
Znakovi za upravljanje ulazno-izlaznim ureajima raunala
dekadski

binarno

znak

00000000

NULL

00000111

BELL

zvuni signal

00001000

BS

brisanje
prethodnog
znaka

00001010

LF

novi redak

00001100

FF

nova stranica

10

12

7 - bitni ASCII kod

Znakovi koji se mogu tiskati (32-127 dekadski)

32:
praznina
33: !

40: (
41: )
42: *
43: +
44: ,
45:
46: .
47: /
48: 0
49: 1
50: 2
51: 3
52: 4
53: 5
54: 6
55: 7

56:
57:

64:
65:
66:
67:
68:
69:
70:
71:
72:
73:
74:
75:
76:
77:
78:
79:

8
9
@
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O

()

80: P
81: Q

88: X
89: Y
90: Z
91: [
92: \
93: ]
94: ^
95: _
96: `
97: a
98: b
99: c
100: d
101: e
102: f
103: g

()
()
()
()
()

104:
105:

112:
113:
114:
115:
116:
117:
118:
119:
120:
121:
122:
123:
124:
125:
126:
127:

h
i
p
q
r
s
t
u
v
w
x
y
z
{ ()
| ()
} ()
~ ()
DEL

7 - bitni ASCII kod

dekadski

binarno

znak

40

00101000

65

01000001

97

01100001

Znakovi nae abecede

Nai znakovi (,,,,)

prvi standard YUASCII CROSCII

Raspored u ASCII tablici:

:
:
:
:
:

126 ( ~ ),
125 ( } ),
124 ( | ),
123 ( { ),
96 ( ` ),

:
:
:
:
:

94
93
92
91
64

(^)
(])
(\)
([)
(@)

Problem prikaza internacionalnih znakova

RJEENJE: 8-bitni ASCII kd 28 = 256 razliitih znakova
Nai su znakovi smjeteni u podruje 128-255.
Osobna raunala s
Windows okruenjem nekoliko naina prikaza
naih znakova.

Koritenje naih znakova olakale su

hrvatske tipkovnice.
2 standarda:
Central European (Windows
1250) i
Central European (ISO 8852).

8-bitni ASCII kd nije dovoljan za prikaz znakova svih jezika u

svijetu (kineska, japanska slova?)
UNICODE: 1 znak 16 bita 216 = 65536 razliitih znakova

8-bitni ASCII kod

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Null

32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63

<SPACE>
!
"
#
$
%
&
'
(
)
*
+
,
.
/
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
:
;
<
=
>
?

64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95

@
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z
[
\
]
^
_

96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127

`
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
l
m
n
o
p
q
r
s
t
u
v
w
x
y
z
{
|
}
~
<DEL>

128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159

160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191

192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223

224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255

to smo nauili?
1. Koliko mjesta u memoriji raunala zauzima
tvoje ime?
2. Pomou ASCII tablice zapii svoje ime kako ga
pohranjuje raunalo (kombinacijom nula i
jedinica).
3. Svaki znak u svom imenu zapii
heksadekadski.
4. Koliko bitova je potrebno za pohranu imena
svih uenika razreda?

28

to smo nauili?
5. Proitaj to pie u raunalu:
001000
10
001000
00
001000
00
011010
01
011100
11
011101
00
011001
01
011000
01

010100 011100 011001 011001

00
10
01
00
011101 011000 011011 011000
10
01
01
01
011010 011001 001000 111010
10
01
00
00
011101 011000 011101 001000
00
01
10
00
011101 011010 011010 011001
10
01
10
01
001000 011010 001000 111010
00Pred vama
01 je itav00
00vas!
svijet i eka
011010 011000 001000 011101
11
01
00
10
011100 001000 001000
11
01
10

29

Zapamti!

BIT
bajt
KB, MB, GB, TB

Brojevi u raunalu
Znakovi u raunalu

kod kodiranje - kodovi

ASCII kod
30