M I N I P R O J E K T Y

Wspln cech ukadw opisywanych w dziale Miniprojekty jest atwo ich praktycznej realizacji. Zmontowanie
ukadu nie zabiera zwykle wicej ni dwa, trzy kwadranse, a mona go uruchomi w cigu kilkunastu minut.
Ukady z Miniprojektw mog by skomplikowane funkcjonalnie, lecz atwe w montau i uruchamianiu, gdy ich
zoono i inteligencja jest zawarta w ukadach scalonych. Wszystkie ukady opisywane w tym dziale s wykonywane i baane w laboratorium AVT. Wikszo z nich znajduje si w ofercie kitw AVT, w wyodrbnionej serii Miniprojekty o numeracji zaczynajcej si od 1000.

Inteligentny wcznik akustyczny

Bezprzewodowa
komunikacja towarzyszy
nam niemale w kadej
dziedzinie ycia. Jako
medium transmisyjne
uywa si zazwyczaj
promieniowania
podczerwonego lub fal
radiowych. Wspln
cech tych urzdze
jest konieczno
posiadania nadajnika
(pilota) i ktrego
najczciej nie ma w
pobliu wtedy, kiedy
akurat jest potrzebny.
Rekomendacje:
pierwsze opracowanie
w polskiej prasie
elektronicznej na
najmniejszym
mikrokontrolerze wiata
z rodziny PIC10F.
Polecamy szczeglnie
fanom tradycyjnych
rozwiza ukadowych,
jako przykad podejcia
niestandardowego.

Przedstawiony przecznik do pracy nie potrzebuje

adnego pilota, gdy komunikacja odbywa si na drodze
akustycznej, a pilotem s
donie. Zalet takiego rozwizania jest fakt, e pilot nigdzie si nie zapodzieje. Przeczniki takiego typu znane
s zapewne Czytelnikom, jednak budowa przedstawionego
ukadu odbiega od znanych
ju rozwiza ze wzgldu na
zastosowane ukady - jako
gwne elementy zastosowano:
mikrokontroler oraz scalony
odbiornik DTMF.
W najprostszych wykonaniach przeczniki akustyczne reaguj na kady dwik,
przez co s bardzo podatne
na przypadkowe przeczenie. Prezentowany przecznik poprzez algorytm zawarty
w programie mikrokontrolera
posiada zabezpieczenie przed
przypadkowym przeczeniem, dziki czemu pojedynczy przypadkowy dwik nie
zmieni jego stanu. Algorytm
pracy mikrokontrolera dziaa
tak, e do przeczenia wcznika niezbdne jest dwukrotne
klaniecie przez co znacznie
wzrosa odporno na przypadkowe dwiki. Dodatkowo
odstp pomidzy pierwszym a

Rys. 1. Schemat elektryczny przecznika

Elektronika Praktyczna 1/2005

drugim klaniciem musi by

krtszy ni 500 ms. Do zliczenia dwch impulsw mona
byo zastosowa najprostszy
licznik, jednak zastosowanie mikrokontrolera pozwala
na znaczne zminimalizowanie rozmiarw przecznika,
poniewa wbrew pozorom
mikrokontroler jest najmniejszym elementem caego ukadu. Byo to moliwe dziki
zastosowaniu mikrokontrolera
firmy Microchip z serii PIC10F, ktry jest umieszczony
w miniaturowej szecionkowej obudowie SMD. Oprogramowanie mikrokontrolera
umoliwia dodatkowo zabezpieczenie urzdzenia przed
przypadkowym przeczeniem
poprzez zliczanie liczby klani. Dlatego po pierwszym
klaniciu przez czas 500 ms
zliczane s kolejne, wraz z
ich pojawieniem si dostpny
czas kadorazowo wydua si
o taka sam warto umoliwiajc zliczenie kolejnych
klani. Po upywie czasu
500 ms od ostatniego klanicia sprawdzana jest warto
wewntrznego licznika i jeli
jest rwna 2, to stan przecznika zostanie zmieniony,
dlatego do przeczenia musz wystpi dokadnie dwa
klanicia. Stanowi to zabezpieczenie przed przeczeniem
na przykad goniej muzyki,
gdy na skutek dugo wystpujcych dwikw stan licznika bdzie si zwiksza, a
do osignicia wartoci 255 i
zaprzestania dalszego zliczania. W takiej sytuacji po wyciszeniu muzyki stan licznika bdzie rny od dwch i
stan przecznika nie zmieni
si. Moe jednak si zdarzy,
e licznik zliczy dokadnie do
dwch i wtedy stan zostanie
zmieniony, dlatego przecznik
naley stosowa do ukadw,

w ktrych niespodziewane
zaczenie lub wyczenie nie
spowoduje negatywnych skutkw. Takim zastosowaniem
moe by wcznik wiata i
t myl przecznik ten zosta zbudowany.
Schemat elektryczny przecznika pokazano na rys. 1.
W czci analogowej przecznika pracuje ukad U2,
ktry zosta wykorzystany
jako przedwzmacniacz mikrofonowy. Ukad ten jest dekoderem tonw DTMF, jednak z
uwagi na dodatkowe funkcje
moe by w wykorzystany do
tego celu zamiast wzmacniaczy operacyjnych. Ukad ten
zawiera w swojej strukturze
elementy niezbdne do dekodowania tonw DTMF, ale
dodatkowo zawiera wzmacniacz, ktry nie jest zwizany z odbieraniem tych tonw
(moduy pomidzy wejciem
INPUT a wyjciem SD), lecz
suy do nasuchiwania linii telefonicznej w celu identyfikowania, czy prowadzona
jest rozmowa. Jak si okazuje
wzmacniacz ten ma na tyle
due wzmocnienie, e wykrywa take dwiki pochodzce z doczonego mikrofonu.
Po wzmocnieniu sygna jest
kierowany do wewntrznego
komparatora i dalej na wyjcie ukadu oznaczone jako
SD. W ten sposb na wyjciu tym pojawia si stan
wysoki jeli poziom sygnau
wejciowego przekroczy pewien prg. W ten sposb za
pomoc jednego ukadu zostaa wykonana konwersja sygnau z mikrofonu na posta cyfrow, co przy zastosowaniu
typowego przedwzmacniacza
wizaoby si z koniecznoci
zastosowania znacznie wikszej liczby elementw. Mikrofon jest zasilany poprzez
rezystor R1, kondensator C5

75

M I N I P R O J E K T Y
oddziela skadow sta sygnau od wejcia ukadu U2
i dodatkowo peni rol filtru
grnoprzepustowego. Do pracy ukadu MT3170 wymagane jest podanie sygnau zegarowego na wejcie CLK o
czstotliwoci 4,19 MHz. Taka
czstotliwo jest wymagana
dla poprawnego dekodowania
sygnaw DTMF, ale poniewa
w tym przypadku funkcja
ta nie jest wykorzystywana
podawany sygna zegarowy
ma czstotliwo zblion do
1 MHz i pochodzi z wyjcia
GP2 mikrokontrolera. Do taktowania procesora jest wykorzystywany sygna zegarowy
pochodzcy z wewntrznego
generatora RC o czstotliwoci
4 MHz. Jako ukad wykonawczy zastosowany zosta przekanik PK, ktry jest stero-

wany przez procesor poprzez

tranzystor T1. Dioda wiecca
D1 sygnalizuje stan stykw
przekanika. Stabilizator U3
dostarcza napicia o wartoci
5 V do ukadw U1 i U2.
Przecznik zmontowano na pytce, ktrej schemat
montaowy przedstawiono na
rys. 2. Monta naley rozpocz od wlutowania mikrokontrolera, nastpnie naley
wlutowa rezystory i kondensatory. W dalszej kolejnoci
montujemy podstawk pod
U2, diod wiecc, tranzystor i stabilizator. Mikrofon
naley wlutowa w pytk
dolutowujc wczeniej do
jego punktw lutowniczych
krtkie odcinki srebrzanki.
Jako ostatnie naley wlutowa
zcza CON1 i CON2 oraz
przekanik. Po wlutowaniu

wszystkich elementw przecznik jest gotowy do pracy.

Jako rdo napicia zasilania
naley zastosowa zasilacz o
napiciu rwnym okoo 12 V
i wydajnoci prdowej minimum 100 mA. Napicie to
naley podczy do zcza
CON1 zwracajc szczegln
uwag na polaryzacj napicia. Zaciski zcza CON2
naley wczy w szereg obwodu zasilania wczanego
urzdzenia. Po prawidowym
podczeniu przecznika kade podwjne klanicie bdzie zmieniao stan przekanika na przeciwny, a tym samych wczao lub wyczao
doczone urzdzenie. Dioda
wiecca bdzie sygnalizowaa
stan zaczenia przekanika.
KP

WYKAZ ELEMENTW
Rezystory
R1: 10 kV
R2: 330 V
R3: 4,7 kV
Kondensatory
C1: 100 mF/16 V
C2, C3: 100 nF
C4: 100 mF/16 V
Pprzewodniki
D1: LED 3 mm czerwona
D2: 1N4007
T1: BC547
U1: PIC10F200 zaprogramowany
U2: MT3170BE
U3: LM78L05
Inne
CON1, CON2: ARK2-5 mm
PK: Przekanik RM96P-12 V
MK: mikrofon
Podstawka DIP8

Wskanik wczenia owietlenia

Przedstawiony wskanik
suy do sygnalizacji
stanu arwki. Ma
by umieszczony przy
wczniku wiata, dlatego
musi by wczony
w obwd wcznika i
arwki. Inne wczniki
s wyposaone w
takie wskaniki - su
one do lokalizacji
wcznika w ciemnoci
i gdy wiato zostanie
zapalone wskanik
zostaje wyczony.
Realizacja takiego
wskanika jest wykonana
poprzez wczenie
rwnolegle z wcznikiem
diody sygnalizacyjnej.
Opisywany wskanik
dziaa w inny sposb:
wieci gdy wiato
jest zapalone i ganie
gdy wiato zostanie
wyczone.
Rekomendacje:
urzdzenie przydatne
we wszelkiego rodzaju
aplikacjach wymagajcych
monitorowania stanu
owietlenia zasilanego
napiciem 230 VAC.

76

Wskanik jest przeznaczony gownie do sygnalizacji wczenia owietlenia.

Moe si przyda na przykad w azience sygnalizujc z jednej strony, e kto
si w niej znajduje, a z
drugiej - przypomina osobie wychodzcej o zgaszeniu wiata.
Ukad, ktrego schemat
pokazano na rys. 1, jest
wczany szeregowo w obwd wcznika i arwki.
Poczone w przedstawiony
sposb mostki prostownicze umoliwiaj przepyw
prdu przemiennego w obu
kierunkach, ale odkada si
na nich napicie o amplitudzie okoo 3 V. Spadek
napicia o takiej wartoci
jest dla arwki pomijalny, natomiast w zupenoci wystarcza do wczenia
diody LED. Dioda wiecca
jest zasilania poprzez rezystor ograniczajcy prd do
wartoci okoo 15 mA.
Monta wskanika nie
sprawi problemw gdy
ukad zawiera kilka elementw, naley jednak zachowa szczeglna ostrono przy podczaniu go
do instalacji elektrycznej, w

Rys. 1.

ktrej znajduje si napicie

niebezpieczne dla ycia.
Sposb podczenia wskanika do istniejcej instalacji
przedstawiono na rys. 2.
Pokazany przykad przedstawia schemat z dwoma
arwkami, jednak dla obwodu z jedn arwka i
jednym wcznikiem wskanik naley wczy w tym

samym miejscu obwodu.

Poniewa przez mostki prostownicze pynie cay prd
zasilajcy arwk, ukad
naley stosowa dla arwek o maksymalnej mocy
rwnej 100 W.
KK

SPIS ELEMENTW
Rezystory
R1: 33 V
Pprzewodniki
D1: dioda LED 5mm
czerwona super jasna
MG1, MG2: mostek prostowniczy 1 A/400 V
Inne
CON: ARK2 (5 mm)

Rys. 2.

Elektronika Praktyczna 1/2005