WIAT I POLSKA PO ZAKOCZENIU WOJNY

I. Sytuacja militarna pod koniec wojny

1. Zakoczenie dziaa wojennych w Europie (maj 1945) i w
rejonie Pacyfiku (wrzesie 1945).
2. Zasig wpyww wojsk radz. oraz amerykasko angielskich.
3. Wewntrzne dziaania zbrojne w Europie
a) Polska
b) Kraje batyckie
Masowe ucieczki Estoczykw, Litwinw i otyszy
przed wkroczeniem Armii Czerwonej
Deportacje w latach 1944 46 - cznie 470 tys. osb
(W. Roszkowski, Pwiecze, Warszawa 1997)
Zmiana stosunkw narodowociowych przez osiedlanie
Rosjan
Walki partyzanckie do 1950 roku.
c) Ukraina
Utworzenie niepodlegociowej Najwyszej Ukraiskiej
Rady Wyzwoleczej (Roman Szuchewycz) i partyzanckie
dziaania UPA
Likwidacja kocioa greckokatolickiego
Terror, deportacje, kolektywizacja wsi
Zamanie oporu na pocztku lat 50 tych (1953)
d) Grecja
Konflikty wewntrzne po zakoczeniu wojny
Wybory i referendum w sprawie restauracji monarchii
(1946)
Antyrzdowa ofensywa Greckiej Armii
Narodowowyzwoleczej (ELAS) przy wsparciu
Jugosawii, Albanii i Bugarii.
4. Wojna w Chinach zakoczona proklamacj ChRL (1949)
a) Zerwanie wsppracy Kuomintangu i KPCh po zakoczeniu
wojny z Japoni
b) Ofensywa wojsk rzdowych przeciwko komunistom

1.

2.

Kl. I

c) Wyborczy sukces Kuomintangu (listopad 1947). Chang-KaiShek prezydentem Chin

d) Katastrofa gospodarcza i demoralizacja armii
e) Militarne klska wojsk rzdowych mimo pomocy USA
f) Ucieczka przywdcw Kuomintangu na Tajwan
g) Proklamacja ChRL (padziernik 1949)
Sytuacja polityczna po zakoczeniu II wojny wiatowej
Kontynuacja ekspansji ZSRR
a) Budowa bloku pastw demokracji ludowej" (Polska,
Czechosowacja, Rumunia, Bugaria, Wgry, NRD)
b) dania terytorialne wobec Turcji
c) Rozbudowa potencjau militarnego
d) Utworzenie Kominformu (Szklarska Porba, wrzesie 1947)
Rozpad wielkiej koalicji
a) Rozbieno celw wojennych Wielkiej Brytanii, USA i
ZSRR
b) Konflikty midzy mocarstwami pod koniec wojny
c) Podoe sporw po zakoczeniu dziaa wojennych: polityka
wobec Niemiec i ich sojusznikw, realizacja porozumie
poczdamskich i jataskich
d) Polityczne deklaracje przywdcw powojennego wiata
Stalin (luty 1946): nierozerwalny zwizek wojny z
kapitalizmem. Krytyka obozu imperialistycznego"
Churchill (marzec 1946): analiza rozpadu wiata na bloki,
wezwanie do powstrzymania komunizmu, elazna
kurtyna"
James Byrnes (wrzesie 1946): tymczasowo granicy na
Odrze i Nysie
Prezydent Truman (marzec 1947): zapowied pomocy dla Grecji i
Turcji oraz innych rzdw krajw doktryna odstraszenia
przeciwstawiajcych si komunizmowi

WIAT I POLSKA PO ZAKOCZENIU WOJNY

Powstanie dwch pastw niemieckich (1949)
Utworzenie NATO (4.09.1949, Waszyngton) i ukadu
warszawskiego w odpowiedzi na przyjcie RFN do NATO
(1955)
III. Traktatowe fundamenty powojennego wiata
1. Postanowienia z Teheranu, Jaty i Poczdamu podstaw
ksztatowania stosunkw politycznych
2. Utworzenie i struktura ONZ
a) konferencja w San Francisco (kwiecie 1945)
b) najwaniejsze organy ONZ: Zgromadzenie Oglne, Rada
Bezpieczestwa (stali czonkowie: USA, ZSRR Rosja,
Anglia, Francja, Chiny - ChRL) , Sekretariat, Rada
Powiernicza, Rada Gospodarczo Spoeczna,
c) Midzynarodowy Trybuna Sprawiedliwoci
d) Sekretarze generalni ONZ: Trygve Lie, Dag Hammarskjold,
U Thant, Kurt Waldheim, Javier Perez de Cuellar, Boudros
Ghali, Koffi Annan, Ban Ki-Moon
3. Traktaty pokojowe z pokonanymi pastwami
a) Traktaty paryskie (1947) zawarte z Bugari, Finlandi,
Rumuni, Wgrami i Wochami
b) Traktat wiedeski ( 1955) z Austri
c) Traktat w San Francisco pomidzy mocarstwami zachodnimi
i Japoni(1951)
4. Waniejsze traktaty sankcjonujce porzdek jataski
a) Traktat o nierozprzestrzenianiu broni jdrowej
b) SALT I i SALT II dotyczce ograniczenia broni
strategicznej i systemw antyrakietowych
c) Czterostronne porozumienie w sprawie Berlina Zachodniego
(1971)
d) Akt kocowy KBWE (1975): nienaruszalno granic,
pokojowe rozwizywanie sporw, wezwanie do
przestrzegania praw czowieka

Kl. I

IV. Najwaniejsze cechy systemu jataskiego

1. Dwubiegunowo powojennego wiata
a) Wymiar polityczny
Zachd: strefa wolnoci, demokracji, intensywnego
rozwoju gospodarczego
Wschd imperium sowieckie i krg jego bezporednich
wpyww: strefa zniewolenia, totalitaryzmu i
ekstensywnych przemian gospodarczych
Trzeci wiat" strefa pozornej lub rzeczywistej
niezalenoci i obszar zawzitej walki o wpywy
Wymiar ekonomiczny: Pnoc strefa bogactwa,
Poudnie strefa godu
2. Rzeczywiste (Europa Zachodnia) i pozorowane procesy
integracyjne, pocztki globalizacji w sferze gospodarki i kultury.
3. Zimna wojna"
4. Dekolonizacja i neokolonializm

3.
4.

ZAWSZE MUSISZ ROZUMIE I PAMITA, E:

1. Uzgodnienia podjte podczas konferencji w Teheranie, Jacie i
Poczdamie stay si fundamentem funkcjonujcego po II wojnie
wiatowej systemu politycznego zwanego jataskim.
2. Najwaniejsz jego cech by rozpad wiata na dwa bloki
polityczno- militarne: uzalenione przez ZSRR kraje demokracji
ludowej" oraz skupione wok USA demokratyczne kraje
Zachodu.

UTRWALENIE WADZY LUDOWEJ"

1. Sprawa polska na konferencji w Poczdamie.

2. Ukad si politycznych w kraju
a) TRJN i KRN funkcjonujce w ramach konstytucji marcowej
b) Rozrost liczebny PPR
c) Koncesjonowane partie polityczne (SL, SD)
d) PPS: zdominowanie partii przez rzecznikw cisej wsppracy z
PPR (Jzef Cyrankiewicz).
e) Bolesaw Piasecki i PAX, charakter i rola stowarzyszenia
f) Prby odrodzenia niezalenego ycia politycznego
Polskie Stronnictwo Ludowe: Stanisaw Mikoajczyk
przywdc Stronnictwa, masowy rozwj kosztem SL,
charakter partii, strategia dziaania.
SP: prba odbudowy partii przez Karola Popiela,
zawieszenie dziaalnoci stronnictwa.
SN: nieudana prba odbudowy i przejcie do konspiracji
rodowiska katolickie: Tygodnik Powszechny i Tygodnik
Warszawski (ks. Kaczyski)
g) Koci Katolicki wobec przemian politycznych:
Wzrost autorytetu Kocioa w zwizku z jego postaw w
czasie okupacji
Kardyna August Hlond prymasem, kardyna Adam
Stefan Sapieha ksi niezomny"
odbudowa ycia kocielnego w kraju.
Pocztek konfliktu z wadzami
h) Polskie niepodlegociowe podziemie polityczne: zrzeszenie
Wolno i Niezawiso (od wrzenia 1945 do 1947 (Jan
Rzepecki, Jzef Rybicki, Franciszek Niepoklczycki), Narodowy
Zwizek (Zjednoczenie) Wojskowy i kilka innych organizacji.
i) Podziemie ukraiskie: UPA, akcja Wisa" (lato 1947).
3. Antykomunistyczne powstanie
a) Rozbudowa aparatu terroru skierowanego przeciwko podziemiu,
legalnym partiom politycznym oraz rzeczywistym i potencjalnym
przeciwnikom systemu.
b) Ustawy amnestyjne (sierpie 1945, luty 1947) i ich wykonanie
c) Infiltracja podziemia przez agentur UB i prowokatorw

c) Ogoszone (80% PPR i sojusznicy, 10% PSL, 4,7% SP) i

faktyczne wyniki
7. Sejm Ustawodawczy
a) Bolesaw Bierut prezydentem, Jzef Cyrankiewicz premierem
b) Maa Konstytucja (19 lutego 1947)
c) Rozprawa z legaln opozycj: terror propagandowy i fizyczny,
ucieczka przywdcw PSL (Stanisaw Mikoajczyk, Stefan
Korboski) w padzierniku 1947 r., nowy Komitet Wykonawczy
PSL (Jzef Nieko) i utworzenie ZSL
8. Powstanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (XII 1948).
9. Uchwalenie konstytucji stalinowskiej" (1952)
10. Narastajce konflikty spoeczne. Uwarunkowania przypadkw
antysemityzmu
ZAWSZE MUSISZ ROZUMIE I PAMITA, E:
1. Po zakoczeniu II wojny wiatowej wadz w Polsce przejli
komunici. Mimo braku akceptacji spoecznej byo to moliwe
wskutek:
Poparcia Stalina, a zwaszcza obecnoci na ziemiach polskich
Armii Czerwonej i oddziaw NKWD (sowieckiego aparatu
terroru)
Kontrolowaniu rozmieszczonych w kraju polskich oddziaw
wojskowych
Rozbudowie aparatu terroru (Urzdy Bezpieczestwa, Milicja
Obywatelska) brutalnie przeladujcego rzeczywistych,
potencjalnych i urojonych przeciwnikw
Dominacji w Tymczasowym Rzdzie Jednoci Narodu
Zdradzie sojusznikw zachodnich (Anglii, Francji, USA), ktrzy
wycofali poparcie dla Rzdu Polskiego na Wychodstwie.
2. W pierwszych latach po wojnie pastwo miao funkcjonowa w
oparciu o konstytucje marcow. Zalegalizowano Krajow Rad
Narodow, ktra miaa peni wadz ustawodawcz.
3. W czerwcu 1946 r. komunici zorganizowali referendum ludowe".
Byo ono prb manipulacji opini publiczn przeprowadzon_ w
celu opnienia nakazanych postanowieniami konferencji jataskiej
wyborw oraz przewiczenia metod ich faszowania oraz zastraszania
wyborcw.
4. Wykorzystujc dowiadczenia zdobyte podczas referendum, w
styczniu 1947 wybrano Sejm Ustawodawczy, ktry uchwali Ma
Konstytucj" Opozycja zdobya w tym Sejmie ok. 15% miejsc.
5. Pod koniec lat czterdziestych opozycja zostaa cakowicie rozbita. Jej
przywdcw aresztowano, zlikwidowano lub zmuszono do ucieczki.
Wielopartyjny system II Rzeczypospolitej zastpiony zosta sowieckim

Kl. I

d) Udzia armii radzieckiej i oddziaw NKWD w tumieniu

powstania
4. Budowa fundamentw gospodarki centralnie planowanej
a) Uspoecznienie rodkw produkcji
Reforma rolna (1944)
Nacjonalizacja przemysu
o Ustawa Krajowej Rady Narodowej z 3. 1.1946: przejcie bez
odszkodowania zakadw nalecych do Niemcw, spek
niemieckich i osb zbiegych z kraju, przejcie za
odszkodowaniem niezalenie od wielkoci zakadw
przemysu wydobywczego, hutniczego, rolno spoywczego,
wkienniczego i poligraficznego (17 gazi), oraz zakadw
pozostaych gazi zatrudniajcych powyej 50 osb na jedn
zmian.
o Sposb wykonania ustawy
b) Zwyciska bitwa o handel" (1947): dominacja sektora
spdzielczego w handlu detalicznym oraz wyczno wasnoci
pastwowej w handlu zagranicznym i hurtowym
c) Centralne planowanie
Centralny Urzd Planowania, Czesaw Bobrowski
Utworzenie Pastwowej Komisji Planowania Gospodarczego
z Hilarym Mincem (1949)
Plany: trzyletni (1947 49), szecioletni (1950 55)
5. Referendum ludowe (30 czerwca 1946)
a) Geneza decyzji o przeprowadzeniu referendum, pytania
b) Propozycja utworzenia bloku wyborczego stronnictw
demokratycznych"
c) Kampania propagandowa i jej charakter
d) Ogoszone (pierwsze pytanie - 68% . drugie - 77%, trzecie - 91%
gosw na tak") i rzeczywiste wyniki gosowania oraz ich
konsekwencje
6. Wybory parlamentarne (19 stycznia 1947)
a) Ponowna propozycja PPR utworzenia bloku wyborczego
b) Atmosfera kampanii wyborczej, mechanizmy faszerstw

totalitaryzmem monopartyjnym. W 1948 r utworzona zostaa Polska

Zjednoczona Partia Robotnicza.
6. Do koca swego istnienie Polska bya krajem totalitarnym.
7. Do koca lat czterdziestych miao miejsce utrwalenie wadzy
ludowej" (trafnie oddajcy rzeczywisto termin propagandy
komunistycznej). W tym czasie
W drodze wojny domowej wyeliminowano zbrojne podziemie
niepodlegociowe, a nakrcajc spiral terroru zlikwidowano take
legaln opozycj i spacyfikowano niechtne wadzom rodowiska
spoeczne
W nastpstwie tak zwanej reformy rolnej (1944) i nacjonalizacji przemysu
(1946) zbudowano fundamenty centralnie planowanej gospodarki typu
sowieckiego
Manipulowano spoeczestwem, midzy innymi faszujc wyniki
tak zwanego referendum ludowego i pierwszych wyborw
parlamentarnych
Wprowadzono totalitarny, monopartyjny system polityczny.
Jedynym niezalenym ugrupowaniem staa si Polska
Zjednoczona Partia Robotnicza powstaa w grudniu 1948 r. z
poczenia PPR i PPS. Na jej czele stan bezwzgldnie lojalny
wobec Stalina Bolesaw Bierut.
Zaczto brutalnie wypiera Koci Katolicki z rnych
obszarw ycia spoecznego

8. Ukoronowaniem tych przemian by nowy ad prawny

usankcjonowany w roku 1952 tak zwan konstytucj stalinowsk,
ktra przetrwaa a do upadku komunizmu. Na mocy tej
konstytucji pastwo polskie okrelone zostao jako Polska
Rzeczpospolita Ludowa.