Vous êtes sur la page 1sur 11

vitruvius|pt|es|en

recebaoinformativo| contato| facebook

Curtir

36mil

emvitruvius

busca

ok

pesquisa
guiadelivros
jornal
revistas
emvitruvius

revistas
arquitextos| arquiteturismo| drops| minhacidade| entrevista| projetos| resenhasonline
arquitextosISSN18096298
ok
buscaremarquitextos
arquivo| expediente| normas
150.07

ano13,nov.2012

Projetoperformativonaprticaarquitetnicarecente
Categoriasecaractersticas
MaxAndradeeReginaCoeliRuschel
1.Introduo
ComoempregodoComputerAidedDesign(CAD)naprticadeprojeto
arquitetnicofoipossvelintroduzirprocessoscomputacionaisauxiliando
nageraodassoluesarquitetnicas,pormeiodevariadosmtodosde
projetodigital.Oxman(1),(2),(3)destacasenosltimosanosem
pesquisasquebuscamcaracterizaressesmtodosemclassesdemodelosde
projetodigital,resultadosdosdiversosprocessoscomputacionais
realizadosemexperinciasdeprojetos.Estesmodelosfornecemummeiopara
compreenderasestruturaseosmapeamentosdosmodelosdeprojetodigital
deacordocomoasvriasrelaesentreosprojetistas,seucontedo
conceitual,osprocessosdeprojetoseassoluesdeprojeto.Muitos
dessesmodelosdigitaisexploramosprocessoscomputacionaisem
arquitetura,semfazerusosignificativodastecnologiasdainformao,
comouminstrumentodecontribuiomelhoriadodesempenhodoedifcio.A
maioriadosmodeloscaracterizadapormtodosdeprojetodigitalque
quandoutilizadosnoprocessodegeraodaformaarquitetnica,ainda
implementadoemumnveldeprticasformalistasederepresentaodeuma
idiaprconcebidanamentedoprojetista.Estesnemsempreusam
ferramentasdeinformaoeintegraoesomtodosquepermanecemcomo
exercciosabstratosdeexploraoerepresentaoformal.
Aomesmotempo,diversosexperimentostmempregadotcnicascomomodelagem
paramtricaeutilizadodorecursodainteroperabilidadecomomeiosde
permitirumamelhorianofluxodainformaodoprojetoefacilitar
mudanasnasalternativasdesoluesdeprojeto,visandomelhoraro
desempenhodasoluo.Muitasdessaspesquisas(emgeralrelacionadasao
BuildingInformationModelingBIM),nemsempreinterferemdiretamenteno
processodegeraodaformaarquitetnica,esimatuamemoutrosdomnios,
comoocontroledainformaodaconstruoparaavaliaodassolues
(4).Estasestotradicionalmenteassociadasexploraodeprocessosde
avaliaodasntesearquitetnica,paraposteriormodificao.Embora
sejamcaracterizadosporprticasdeprojetobaseadasnodesempenho,no
resultaemtransformaessignificativasnosprocessosdeprojetos
tradicionais,almdomais,estoapoiadasemuma"abordagemhomocntrica"
(2).
Poroutrolado,aemergnciadeumnovomodelodeprojetobaseadono
desempenhodenominadodePerformanceModel(ModelosPerformativos)(1)
aparececomoumapossibilidadeparaaexploraodasnovastecnologiasde
modoeficienteemuitasvezesambientalmentesustentvel.Nestedomnio,os
fatoresdedesempenhodoedifciotornamseosprincpiosguiasdeprojeto,
podendocontribuirdecisivamenteparaageraodaforma(formmaking).
Nestaabordagem,odesempenhoaparececomoinstrumentoquecontribuiparaa
revisodaestruturatradicionaldeconcepodoambienteconstrudo,
resultandoemprocessosinovadoresecriativos(2).

150.07
sinopses
comocitar
idiomas
original:portugus
compartilhe

150
150.00
Construireconfigurar
LuisEspallargas
Gimenez
150.01
Entreoptioeotrio
Trspercursosnaobra
deVilanovaArtigas
MarcioCotrimCunhae
AbilioGuerra
150.02
ImpreciseCartographies
Mappingcontemporary
architectureinthe
Americas
FernandoLuizLara
150.03
CaisdoSertoLuiz
GonzaganoPortoNovo
doRecife
Destruiotravestida
emaodeconservao
MariadeBetniaUcha
CavalcantiBrendlee
NatliaMirandaVieira
150.04
MASPmuseu
laboratrio
Museuecidadeem
PietroMariaBardi
AdrianoTomitoCanas

Aprticadeprocessosdeprojetodigitaisconcebidassoboparadigmado
ModeloPerformativo,portercomomotordaformaodesempenho,implicaem
melhoriadoprojetoemtermosdessesdesempenhosdesejados(5).Quando
utilizaaeficinciaenergtica,areduodoconsumodemateriaiseoutras
foras(desempenhos)relacionadassustentabilidade,comoinstrumentos
propulsoresdageraodaforma,essasprticasdigitaisimplicamem
projetosmaisconscientesesustentveis.

150.05
Sustentabilidadeeo
futurodascidades
Aarquiteturacomo
indutorade
transformaessociais
eambientais
GraziellaDemantova

Anfasenodesenvolvimentodeprojetobaseadonodesempenhovoltasepara
estratgiasdedesempenhodeprojetoqueestejamapoiadasemquestesmais

150.06
AryGarciaRoza,um
arquitetomoderno

jornal
notcias
agendacultural
rabiscos
eventos
concursos
seleo

amplasegerais.Questesqualitativasequantitativasdedesempenhodevem
sercolocadascomoprincpiostecnolgicosqueiroorientarasabordagens
deprojeto(6).Nestecontexto,asimulaoaparececomumaforaqueguia
asoperaesdetransformaoegerao.Asatuaisferramentasdeavaliao
transformamseeminstrumentosdeavaliaoesntese,utilizandosede
tcnicasdeotimizaoegerao(3).
Se,deumlado,diversosautorestmabordadoexperinciasemModelos
Performativos,poroutro,aindanoexisteumcorpotericopara
caracterizarasimplicaesdessemodelodeprojetodigitalnoprocessode
projetoarquitetnico.combasenestaquestoqueopresenteartigo
trata.TemcomoobjetivocaracterizaroModeloPerformativoapartirde
mtodosdeprojetodigitalconcebidossobessemodelo.
Opontodepartidasoestudosdecasosdeprocessosdeprojetosdigitais
baseadosnodesempenho.Estesestudosdecasosforamfeitosemalgunsdos
maisrecenteseemblemticosprojetosarquitetnicasdaatualidade,
concebidossobreagidedodesempenhocomopropulsordagerao/
transformaodaformaarquitetnica.Apartirdacaracterizaode
mtodos,tcnicaseferramentasdigitaisempregadasfoipossvel
classificarprocessodeprojetodigitalbaseadonodesempenho
correspondente.Oprodutofinaldesteartigoumasucintacaracterizao
doModeloPerformativoedesuasimplicaesparaoprocessodeprojeto
arquitetnico.
1.1Estudosdecasos
Combaseemumaexaustivarevisobibliogrficanaproduocontempornea
emprojetodigitalbaseadaemdesempenho(7),(8),(9),(10),(11),(14),
(15),(12),(13),(6),entreoutros,discussescomaPesquisadoraRivka
Oxmanevisitasaalgunsdosmaisemblemticosescritriosdeprojetoque
temdesenvolvidoprticasdeprojetobaseadasnoModeloPerformativo
(Foster+Partners,Bollinger+Grohmann,LAVA,RFR,BuroHappold)se
chegouaumalistadeseisunidadescasosaseremestudados(Quadro1
Identificaoedescriodosestudosdecasos).Essesrepresentam
experinciaspioneirasdearquitetoseengenheirosnousodosmodelos
performativos.Essasunidadescasosrepresentamexemplosdeprojetos
realizadosnosltimosseteanosedesenvolvidosporescritriosdeprojeto
lideresnaEuropaesia.SoProjetosquemostramumamadurecimentodouso
domeiodigitalcomopotencializadordasqualidadesdoedifcio,expressos
noscritriosdedesempenho.

Quadro1Identificaoedescriodosestudosdecasos
Elaboraodosautores

2.AsClassesdosModelosPerformativos
Combasenasinvestigaesapresentadasnosestudosdecasosfoipossvel
estabelecerumasriedeconjeturassobreoprocessodeprojetobaseadosno
ModeloPerformativo.Essasforamrealizadascombaseemprotocolos
analisados.Pormeiodesseprocedimentofoipossvelclassificartiposde
projetosdigitaisbaseadosnodesempenhoecompreenderasclassesde
projetosperformativos.Asprincipaiscategoriasutilizadasnasanlises
comparativasforam:geometria,forasusadasnageraodaforma,tcnicas,

brasileiro
JaymeWesleydeLima

ferramentas,interoperabilidade,colaboraoenveldeautomao.Apsa
realizaodasanlisescomparativasfeitaumaclassificaodas
principaiscategoriasdeprojetoperformativo,pormeiodoagrupamentode
mtodoscomcaractersticassemelhantesouno.Emseguidasorealizadas
reflexessobreomodeloperformativo.
2.1Geometria
Nesteitemapresentaseumquadrocomparativodascategoriasgeomtricas
usadasnageraodaformadosedifciosestudadosnestetrabalho.Oquese
podeobservarnoQuadro2(Comparativodascategoriasgeomtricasusadasna
geraodaforma)quedosseisestudosdecaso,3delesutilizaramcomo
formainicialageometriabsicaetrsutilizaramopartido
arquitetnico.Essesdadosmostramque,emtodososcasos,aformainicial
japresentavacertograudeamadurecimento.Aquelasquepartemdeuma
geometriabsicaaindanotmumaidentidadeformalcapazdeassocila
diretamenteformaresultante,pormjmostravamalgumasdiretrizesque
estavampresentesnaformafinal.Jasformasiniciaisbaseadasnopartido
arquitetnico,tmgrandesimilaridadecomaformafinal,oquemostra,
nessescasos,umprocessoessencialmentedeotimizaodaforma.

Quadro2Comparativodascategoriasgeomtricasusadasnageraoda
forma
Elaboraodosautores

Oquesepodeconcluircomaanlisedascategoriasgeomtricasutilizadas
queoModeloPerformativopartedeumespaodesolues.Estepodeser
maisoumenoslimitado,dependendodacategoriageomtricautilizada.Sese
iniciarcomumpartidoarquitetnico,oespaodesoluesreduzido,ea
formaotimizadaapresentasemelhanasformaiscomaformadeorigem
(partidoarquitetnico).Seforinicialdeumageometriabsica,aforma
queresultapodeapresentarumamorfologiadiferente.Pormaindamantmum
"padrogentico"comum.
2.2Foras
Nesteitemforamidentificasasprincipaisforasutilizadasnageraoda
forma(Quadro3Principaisforasusadasnageraodaforma).Acarga
estrutural,porserempregadaemtodasasunidadescasoestudadas,mostrou
seseroprincipalfatordedesempenhoparaageraodaformautilizando
processosdigitais.

Quadro3Principaisforasusadasnageraodaforma
Elaboraodosautores

Dasforasempregadascomodesempenhonoprocessodeotimizaoegerao
daforma,aquelasconsideradascomoquantificveis(cargaestrutural,luz
natural,acstica,trmica)porpoderemsertransformadasemdados
numricos,foramutilizadasdiretamentenosprogramascomputacionais,como
dadosdeentrada.Forascomo,porexemplo,oprogramaeaperspectivado
lugar,porseremnoquantificveis,foramconsideradascomoregras,
restriesoucondicionantesnosprogramascomputacionaisdegeraoe

otimizaodaforma.Asregras,restriesoucondicionantes,reduziamo
espaodesoluesquepossivelmentepoderiamsergeradasouotimizadas.
2.3Tcnicas
OQuadro4(Principaistcnicasusadasnoprocessodegeraodaforma
digital)mostraasprincipaistcnicasdegeraodaformautilizadasnos
estudosdecaso.Quatrotcnicasaparecememtodososestudosdecaso:
modelagemparamtrica,prototipagem,scriptingeanlisedeelemento
finito.Amodelagemparamtricautilizouseprincipalmentenosestgiosde
representaoegeraodaforma,eestavaligadoaosmecanismosde
otimizaoegerao.Aprototipagem,queerautilizadaexclusivamentena
representao,serviuparaavaliaesdassoluesduranteosdiversos
estgiosdeamadurecimentodaforma.

Quadro4Principaistcnicasusadasnoprocessodegeraodaforma
digital
Elaboraodosautores

Emboraoscriptingnoestejaassociadoaumatcnicaespecfica,massima
umahabilidade,emdiversassituaesdeprojeto,empregaramsescripts
associadosaprogramascomputacionaisparagerao,avaliao(simulao),
otimizao/desempenhoemesmorepresentaodaforma.Oscriptfoi
consideradocomoumatcnicaessencial.AAnlisedeElementoFinito(FEA)
foiutilizadanosestgiosdeavaliao(comanliseesimulao)eserviu
comodadodeentradanaotimizao/desempenho.Oalgoritmogenticotambm
foicomumnosestudosdecaso.NodesenvolvimentodoprojetodoSidraTree,
utilizouseumatcnicabaseadanumalgoritmoevolucionrio,denominada
BESO.
2.4FerramentasComputacionais
OQuadro5(Relaodesoftwaresmaisutilizadosnoprocessodegeraoda
forma)apresentaasprincipaisferramentascomputacionaisempregadasna
geraodaformadasunidadescaso.
Ossoftwaresutilizadosnomomentoinicialdeconcepoparaarealizao
deesboosforam:Rhino3D,AutoCADe3DMax.Paraageraodaformao
softwaremaisutilizadofoioRhino3D+Grasshoperassociadoaumprograma
degeraodaforma.NoprojetodoSmithsonianCourtyardEnclosure,
utilizouseoGenerativeComponentsassociadoaumprogramaemVBA,em
todososestgiosdoprojeto.Paraamodelagemdigital,utilizouseo
VectorworkseoDigitalProjects.

Quadro5Relaodesoftwaresmaisutilizadosnoprocessode
geraodaforma
Elaboraodosautores

NosestgiosdeAvaliao/SimulaoeOtimizao/Desempenho,utilizouse
umavariedadegrandedesoftwares.Aprincipalsoluoutilizadaemquatro
unidadescasofoioRhino+Grasshoperassociadoaumprogramadesenvolvido
especialmenteparaosprojetos.Vriassoluesprpriasdesoftwareforam
desenvolvidaspelosescritriosparaaresoluodeproblemassofisticados
deprojeto.
Paratodasasunidadescasoforamusadassoluescomputacionaisque
exigiramdoprofissionalcapacidadeavanadaemprogramaocomputacional,
sejanacustomizaodesoftwaresdisponveisnomercado,sejano
desenvolvimentodenovasferramentascomputacionais.Emmuitassituaesa
soluogeradasfoipossvelgraasaousodenovossoftwares
desenvolvidosdentrodoescritrio(ouemparceriacomuniversidades)para
resoluodeprojetosvinculadosotimizaodaforma.
2.5Interoperabilidade
Observousequeumdosprincipaisproblemasemtermosdeinteroperabilidade
ocorreunapassagemdomodelo,dosoftwareutilizadonageraodaforma
paraosoftwaredemodelagemdigitaldainformaodoedifcio.Dosestudos
decaso,apenasumdeles,oprojetodoSmithsonianCourtyardEnclosure,
utilizouprogramanico(Quadro6Perfildainteroperabilidadenos
estudosdecaso).Nessecaso,todoomodelodigitaldesenvolveuseemum
nicoprogramaemVBAdentroGenerativeComponents,durantetodooprocesso
deprojeto.Osdemaisprojetosutilizarammaisdeumaplataformapara
geraodaformaedesenvolvimentodomodelo.Namaioriadoscasos,ofluxo
deinformaesduranteoprocessodeprojetoocorreudemodoliso,com
poucasperdasdeinformao.

Quadro6Perfildainteroperabilidadenosestudosdecaso
Elaboraodosautores

Umproblemacomumdeinteroperabilidadeocorriaentreasetapasdeprojeto
econstruo,oqueexigiaretrabalhosnaconstruodomodelodigital.
NessasituaooprojetodoSmithsonianCourtyardEnclosurelevouvantagem

pelofatodeestartrabalhandoemumaplataformanicaintegradacoma
produopormeiodeumsoftwaredesenvolvidonoescritriodeFoster+
Partners,denominadodeGeometryMethodStatementcomMechanicalDesktop
associadoaumprogramaemAutoLISP.Dessaforma,foipossveltransferir
asinformaesdiretamentedomodelodigitalparaummodeloutilizadona
confecodaspeasdoedifcio.
ComousodesoftwarescomooRhino+Grasshopper,porexemplo,foi
possvelsubstituiratarefadereconstruodemodelosparaade
desenvolvimentodealgoritmosquepudesseservirparatransformaromodelo
numformatoutilizadonaproduo.Nessescasos,conformeafirma(16),o
queocorreunofoiumasupressodetrabalho,esimumamudanaparaum
altonveldeabstrao,comasubstituiodatarefademodelagemdo
modeloparaadeprogramao.
Oqueseobservounosestudosdecasoqueoprincipalmeioutilizadopara
tornareficienteatrocadeinformaesdomodeloerapelautilizaode
umamesmaplataformaentreosdiferentesprofissionais.Aautomatizaode
sequnciasdedecises,emcertasetapasdoprocessodeprojeto,sfoi
possvelgraasexistnciadeumfluxocontnuodeinformaes,sem
interrupo,entredoisoumaissoftwares.
OescritrioBuroHappold,porexemplo,temdesenvolvido,nosltimosanos,
aplicativosquepermitemaintegraodeotimizaoambiental,projeto
(arquitetnico,estruturaeambiental)efabricao,demodoatornaras
soluescompletamenteintegradasedesenvolvidassobumaplataformaBIM.
EssassoluesforamusadosnodesenvolvimentodosprojetosdoLouvreAbu
DhabeedoSidraTrees.
Osprincipaisformatosutilizadosnatrocadeinformaoentreosmodelose
nadocumentaoforam:3DS,3DM,DWG,DXF,DOJ,PDF,XLS,STLeIFC.
2.6Colaborao
Emtodososestudosdecaso,acolaboraofoialgoqueocorreudemodo
sistmiconoprocessodeprojeto,contribuindodecisivamentecomagerao
daforma.Emalgunsprojetos,acolaboraoentreequipesdeengenhariae
arquiteturaeraminiciadasaindanaetapaconceitual(Quadro7Perfilda
colaborao),emfaseanteriorsdiscussessobreforma.Nosoutros,a
colaboraoocorreunoestgiodeconcepoarquitetnica,quandoas
intenesformaiscomeamaaparecer.

Quadro7Perfildacolaborao
Elaboraodosautores

Acolaboraointensaentreprojetistasduranteoprocessodegeraoda
formaindicaumanovarelaodeautoriadaforma.Aformaarquitetnica
nessarealidadedeixadeserdepropriedadedoarquitetoparaserresultado
deumprocessocolaborativoentreprojetistas,que,combasenosseus
conhecimentos(devriasespecialidades),ebuscandoaotimizaodecertos
desempenhos,geramaforma.Mesmoassim,oarquitetoaindatemumpapel
primordialnadefinioconceitualdoselementosquevodefiniroprojeto
einterferirdiretamentenaforma.Nessarealidadeoarquitetopassaadar
prioridadetopolgicaemvezdatipologiaeaoconceitoemvezdaforma.
2.7Automao
Tendocomobasearepresentaosimblicadeesquemabsicodemodelode
projetodigitalpropostopor(1),fezseummapeamentodascaractersticas
geraisdosmodelosdeprojetodigitalutilizadosnoprocessodegeraoda
formadasunidadescaso,deacordocomasvriasrelaesentreos
projetistas,oscomponentesdoprojetodigital(gerao,representao,
avaliao,otimizao/desempenho),suaspropriedades(implcitase
explcitas)esuasrelaes(fluxodeinformaoeperfildainterao).O
Quadro8(Modelosdeprojetosdigitalidentificadosnosestudosdecaso)
mostraosmodelosdeprojetodigitalutilizadosnoprocessodegeraoda
formaidentificadosnosestudosdecasoerelacionasuaocorrnciaemcada
umadasunidadescaso.

Quadro8Modelosdeprojetosdigitalidentificadosnos
estudosdecaso
Elaboraodosautores

Nassituaesemqueexisteumaligaoexplcitacomumfluxode
informaoautomtico,entretodososcomponentesdoprojetodigital,o
processotornaseautomatizadoeainteraodoprojetistadeixadesercom
ummeionodigital,comumesboodigital,comumdesenhodigital(projeto
baseadonoCAD)oucomummodelodigital(projetobaseadonummodelode
informaodaconstruo,usandoumsoftwaredeautoriaBIM),epassaaser
comumarepresentaodigitalgeradaporummecanismo(nessecasoo
projetistainteragecomumaestruturadigitalgeradaporummecanismode
acordocomumgrupoderegrasourelaespredefinidas),ouporumambiente
digitalquegeraummecanismodigital(nessecasooprojetistainteragecom
ummecanismocomputacionalquegeraumarepresentaodigital).Essecaso
representadopelomodelonmero7doQuadro8.
Nosmodelos3,4,5e6doQuadro8asequnciadedecisesocorreudemodo
semiautomatizada,poisofluxodainformaoentreoscomponentes,durante
umasequnciadedecises,noeracompletamenteautomatizadoeainterao
doprojetistacomumcomponente(modelo4,5e6)oudoiscomponentes
(modelo3)sedeudemodomanual,pormeiodeumainteraoimplcita,
baseadonumconhecimentonoformalizado.
Nosmodelos1e2,asequnciadedecisesocorreudemodomanual,poisno
existiunenhumtipodeligaoexplcitaentredoisoumaiscomponentesdo
projetodigital.Nomodelo1,asequnciadedecisesbaseousenum
conhecimentoimplcitopormeiodeumainteraodiretadoprojetistacom
asquatroclassesdecomponentesdasatividadesdeprojetotradicionais.No
modelo2,ainteraodoprojetistacomarepresentaosedeupormeiode
esboodigital,desenhodigitaloumodelodigital.
Observousequeemtodososprojetosestudadosforamencontradassequncias
semiautomatizadasemanuais.Emalgunsestudosdecasosestavampresentes
sequnciasdedecisesautomatizadas.Diantedessasobservaes,concluise
queosprocessosdegeraodaformasoessencialmentesemiautomatizados,
comsequnciasdedecisesautomatizadas(emalgunscasos),sequncias
manuaisesequnciassemiautomatizadas.Observouse,tambm,queessas
sequnciasnoocorremdemodosistematizado,massempreseiniciamcomuma
sequnciamanualemseguida,podemocorrersequnciasmanuais,
semiautomatizadasouautomatizadas,semumaordempreestabelecida.
Essacomplexidadeidentificadanosciclosdedecisodosprojetos
performativos,foiomodoencontradopelosprojetistasdecontemplara
resoluodediferentesproblemasdeprojetoenveisdeconhecimentoemum
sistemacapazdegerarsoluesinditaseinovadoras,pormeioda
programaocomputacional.Aomesmotempo,semdeixardeladoa
sensibilidadeeacapacidadehumanaemresolverintuitivamenteproblemasda
maisaltacomplexidade,deumamaneiraimplcita,aindapoucoconhecida,
masquebasedosaberarquitetnicoquesetemathoje.
3.Classificaodosmodelosperformativos

Osprocessosdegeraodasformasdosedifciosapresentadosnosestudos
decasodesenvolveramseguiadospordesempenhosdesejados,queserviam
comomotoresdaformaodageometriadoedifcio.Poressemotivo,so
exemplosreaisdomodelodeprojetodigitaldenominadopor(2)como
Performativo.Oqueseobservounosestudosdecasoquediferentes
mtodosdegeraodaformaforamutilizadossobagidedoModelo
Performativo.Essesmtodoscaracterizavamsepelousodecertastcnicase
ferramentas,decertostiposdeforaseeraminiciadostendocomobaseuma
formainicialdefinidaporumpartidoarquitetnico(aindapreliminar)ou
umaformabsica,queinspiravaageraodaformadoedifcio.
Poressesmtodosapresentaremumavariedadedecaractersticas,buscouse
agruplosemsubclassesdoModeloPerformativo.Iniciousecomaseleo
dascategoriasmaisimportanteseoagrupamentodelasdeacordocomcertas
similaridades(Quadro9Classificaodosmodelosperformativospormeio
dascaractersticasdosmtodos).Comrelaoaodesempenhodesejado,
observousequeemtodososmtodosacargaestrutural(CE)estavaentreas
principaisforasqueconduziamoprocessodeformao.Outrodesempenho
desejadoeraoprogramaarquitetnico(PR).Emtodososcasos,observase
queodesempenhodesejadoeraocondutordoprocessodeformao,que
ocorriacomciclosautomatizados(emalgunsmtodos),semiautomatizadose
manuais.

Quadro9Classificaodosmodelosperformativospormeiodas
caractersticasdosmtodos
Elaboraodosautores

Visandoestabelecerumadivisomaisprecisadasduassubclasses
apresentadasnoQuadro9,fezseumanovaclassificaodelascombasenas
similaridadesediferenas,apresentadonoQuadro10(Classificaodos
modelosperformativospropostaporestetrabalho).Oqueseobservoufoi
queosmtodos3,4e5somtodosdeotimizao(transformao,mudana)
deumaformapreestabelecidanumpartidoarquitetnico.Osmtodos1,2e6
soessencialmentemtodosgenerativos.Pormeiodediretrizesformais,
expressasporcertasformasbsicas,mecanismosguiamoprocessodegerao
daformavisandoumdesempenhodesejado.

Quadro10Classificaodosmodelosperformativospropostaporeste
trabalho

Elaboraodosautores

Combasenessaclassificao,possveldefinirclaramenteasduas
subclassesdeModelodeProjetoPerformativo,quenestetrabalhose
denominaramModeloPerformativoBaseadonaOtimizaoeModeloPerformativo
BaseadonaGerao.Noprimeiro,oModeloPerformativopodeserconsiderado
comoummodelodeotimizao.Aformafinaldoedifcioresultadode
requisitosdedesempenhoemvezdeprefernciasformaispredefinidas.Estas
seencontramotimizadas,modificadas,transformadas,medianterequisitosde
desempenho.NoModeloPerformativoBaseadonaGerao,dadosdesimulao
dedesempenhoguiamosprocessosdeformaodoobjetodemodoageraruma
novaformapormeiodeumaformapreviamenteestabelecida.Nessecaso,
durantesequnciasdedeciso,oprojetistavaiinteragircommecanismos
digitaisquevodefiniraforma(gerao,combaseemumaformade
referncia),representladigitalmente,avalilaeotimizla,pormeio
dosmdulosgerao,representao,avaliaoeotimizao/desempenho.um
processoqueincluicicloscompletamenteautomatizados.
NoModeloPerformativo,ocorreumamudananaestruturadeprojetoque
passadeumprocessodeGerao>Avaliao>Otimizao/Desempenhopara
umprocessoqueantecipaaotimizao(Figura1Modelosdeprojeto
digital).Emvezdeavaliarumaformageradaemodificladeacordocomos
resultadosdaavaliao(Figura1a),noModeloPerformativoodesempenho
interferediretamentenaformaodoprojeto,sejamodificando/
transformandoumaformapreviamentedefinida,noModeloPerformativo
BaseadonaOtimizao(Figura1b),sejagerandoumaformanova,comuma
geometriabsica,noModeloPerformativoBaseadonaGerao(Figura1c).

Figura1Modelosdeprojetodigital
Elaboraodosautores

4.ReflexessobreasprticasdeModeloPerformativo
Oqueseobservoudassubclassesdemodelosperformativosqueambas
implicamemprofundasmudanasnomododeagirdosprojetistas.Eles
precisamabdicar,emalgumassituaes,depreconceitoseatitudes
criacionistasemfavordousododesempenhocomoguianageraoe
otimizaodaformaedoespaodaarquitetura.Aomesmotempo,precisam
mudarsuasestruturascognitivaseincorporarnovascompetncias,novos
comportamentosenovosconhecimentoscomomaneiradepossibilitara
transformaodaprticatradicionaldeprojetoemfavordeumaqueseja
dialticaemaiscolaborativa.
Osestudosdecasosmostramqueoprocessodegeraodaformacaracteriza
sepelousosimultneodediversastcnicas,sejammanuaisoudigitais.O
processodegeraodaforma,nessetipodeprojeto,umaatividade
essencialmentecolaborativaentrearquitetoseengenheirosestruturais,
cadaumdosquaiscontribuindomaisoumenosnousodeumatcnicaou
outra.Emboranosejaregra,emgeral,oqueseobservouquea
participaodosarquitetosestavamaisassociadaaomanuseiodetcnicas
manuaiseadosengenheirostcnicasmaisautomatizadas.Essevnculo
estemfunodanaturezadoproblemavistopeloarquitetoepelo
engenheiroedoperfildopensamento.Enquantoqueosarquitetosusamum
pensamentomaissubjetivo,comumjulgamentopessoal,combasenuma
subjetividadeenumconhecimentoemprico,osengenheirosbaseiamseus
pensamentosemconhecimentosformais,comumaprticadeprojetobaseada
apenasnaquiloquepodesercalculado(10).
5.DiscussoFinal
Apartirdasreflexessobreprocessodeprojetodigitalperformativofoi
possveldemonstrarqueessemodelodigitalcaracterizaseporatividades
essencialmentecolaborativas,interdisciplinares,complexas,
multiprocessuaisequeabarcamdiferenteshabilidades,nveisde
conhecimentoetecnologiascomputacionais.Pormeiodeumareviso

conceitualnosmodelosparadigmticosapresentadospor(1),(2),(3),(17)
embasadanaobservaodaprticadeprojetofoipossvelestabelecerum
novoparadigmadeprocessodeprojetobaseadonodesempenho.Esseparadigma
seapianarevisodosmtodosdigitais,noconhecimentodastecnologiase
ferramentascomputacionaisquetmpermitidoesseprogressoenuma
concepodeformaarquitetnicaessencialmentecolaborativa,baseadano
usodealgoritmoscomputacionais.
EntreasprincipaisconclusessobreoModelodeProjetoDigital
Performativoesto:
seressencialmentecolaborativoentrearquitetoseengenheiros
estruturais,duranteaetapadesntesearquitetnica
usosimultneodetcnicasdeprojetomanuais,tcnicassemiautomatizadas
eautomatizadas
terastcnicasmanuais,muitasvezes,associadasaodoarquitetoe
astcnicasautomatizadasatuaodoengenheiro
iniciarseporciclosdedecisomanuaise,aolongodoprocessode
projetoseremcaracterizadosporciclossemiautomatizadose
automatizados.
AprticadeprocessosdeprojetodigitaisqueutilizamModelos
Performativosresultanamelhoriadodesempenhodoedifcio,poisesse
passaaserumobjetivoprimriodoprojeto.Dadaessaimportnciada
prticadeProjetoPerformativoverseanecessidadeemmudana
significativanaprxisdeprojeto,comaexpansodarelaocolaborativa
entrearquitetoseengenheirosearedefiniodospapeisdoprojetista
duranteoprocessodeprojeto.Acreditasequedentrodessanovarealidade
ageraodaformadeixadeserresponsabilidadedoarquitetoepassaaser
resultadodeumprocessocolaborativo,apoiadoemtecnologias
computacionais.
notas
1
OXMAN,R.2006.TheoryandDesignintheFirstAge.In: DesignStudies ,
[S.I.],v.27,n.3,p.229265.
2
OXMAN,R.2007.APerformancebasedModelinDigitalDesign:PER
FORMATIVEdesignBeyondAesthetic.In: ArchitecturalEngineeringand
DesignManagement ,[S.I.],v.3,p.169180.
3
OXMAN,R.2008.PerformancebasedDesign:CurrentPracticesandResearch
Issues.In: InternationalJournalofArchitecturalComputing ,Issue1,v.
6,n.3,p.117.
4
EASTMAN,C.TEICHOLZ,P.SACKS,R.LISTON,K. BIMhandbook:aguideto
buildinginformationmodelingforowners,managers,designers,engineers,
andcontractors .2.ed.NewJersey:JohnWiley&Sons,2011.
5
KALAY,Y.Performancebaseddesign.In: AutomationinConstruction ,n.8,
p.395409,1999.
6
KOLAREVIC,B.MALKAWI,A.2005. Performativearchitecture:beyond
instrumentality .NewYork:SponPress.
7
OXMAN,R.OXMAN,R.(EditoresConvidados)2010.TheNewStructuralism:
design,engineeringandArchitecturalTechnologies.In: Architectural
Design .Wiley,London,Jul./Aug.2010.
8
HUANG,X.XIE,M.2010. EvolutionaryTopologyOptimizationofContinuum
Structures:MethodsandApplications .Wiley,London.
9
SASAKI,M.2005. FluxStructure .TotoPublishers,Tokio.
10
TESSMANN,O.2008. CollaborativeDesignProcedures:forArchitectsand
Engineers .BooksonDemandGmbH,Noderstedt.
11
HENSEL,M.MENGES,A.(EditoresConvidados)2008.Versatilityand
Vicissitude:PerformanceinMorphoEcologicalDesign.In: Architectural
Design .Wiley,London,Mar./Apr.,2008.
12
IWAMOTO,L.2009. DigitalFabrications:ArchitecturalandMaterial

Techniques .PrincentonArchitecturalPress,NewYork.
13
KOLAREVIC,B.2003. Architectureinthedigitalage:designand
manufacturing .NewYork:SponPress.
14
SPUYBROEK,L.(Editor)2009. TheArchitectureofVariation .Thames&
Hudson.London.
15
MEREDITH,MSAKAMOTO,T.FERR,A.(Eds.) FromControltoDesign:
Parametric/AlgorithmicArchitecture .Barcelona:Actar,p.68115.
16
SCHEURER,F.Materialisingcomplexity.In:OXMAN,R.OXMAN,R.(Ed.).
Thenewstructuralism:design,engineeringandarchitectural
technologies. ArchitecturalDesign ,p.8693,Jul.Aug.2010.
17
OXMAN,R.2009.DigitalTectonicsasaMorphogeneticProcess.In:
InternationalAssociationforShellandSpatialStructuresSymposium,2009,
Valencia. Proceeding... Valencia,p.938948.

sobreosautores
MaxLiraVerasXavierdeAndradeArquitetoeUrbanistapelaUniversidade
FederaldePernambuco(UFPE)em1995.MestreemArquiteturaeUrbanismo
pelaUniversidadedeBrasliaem2000.ProfessorAssistenteIVcom
dedicaoexclusivanaUniversidadeFederaldeAlagoas.Atualmente
desenvolvedoutoradonaUNICAMP(2008).InvestigaaaplicaodeBIMem
modelosdeprojetoarquitetnicosdigitaiscomnfaseemdesempenhoe
projetocomputacional.Temexperinciaemprojetoarquitetnicoeensinode
projetonasreasde:representaodigital,BIM,coordenaomodulare
projetoparaconstruo.
ReginaCoeliRuschel LivredocentenareadeProjetoAuxiliadopor
ComputadorpelaFaculdadedeEngenhariaCivil,ArquiteturaeUrbanismoda
UNICAMP(2009),DoutoremEngenhariaEltricanareadeAutomaopela
FaculdadedeEngenhariaEltricaedeComputaodaUNICAMP(1996),Mestre
emCinciaemEngenhariaCivilpelaUniversityOfArkansa(1984)e
EngenheiraCivilpelaEscoladeEngenhariadePiracicaba(1981).
professorassociadoemRegimedeDedicaoIntegralDocnciaePesquisa
naFECUNICAMP.InvestigaousodaTecnologiadaInformaoeComunicao
noapoioaoensinodeprojetodigitalcolaborativoparaArquitetura,
EngenhariaeConstruo.DesenvolvepesquisanotemadeBuilding
InformationModelingabordandoodesenvolvimentodeprojetobaseadoem
multidesempenhoetambmnaintegraodeprojeto.

comentrios

0comentrios

Classificarpor Maisantigos

Adicionarumcomentrio...

FacebookCommentsPlugin

20002016Vitruvius
Todososdireitosreservados

Asinformaessosempreresponsabilidadedafontecitada

Vous aimerez peut-être aussi