T.C.

ADNAN MENDERES NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS
FELSEFE ANABLM DALI
2014-YL-0003

HEIDEGGER FELSEFESNDE KAYGININ YER

HAZIRLAYAN
Dilnur KARABULUT

TEZ DANIMANI
Do. Dr. Talip KABADAYI

AYDIN-2014

T.C.
ADNAN MENDERES NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
FELSEFE ANABLM DALI
2014-YL-0003

HEIDEGGER FELSEFESNDE KAYGININ YER

HAZIRLAYAN
Dilnur KARABULUT

TEZ DANIMANI
Do. Dr. Talip KABADAYI

AYDIN-2014

ADNAN MENDERES NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS MDRLNE
AYDIN

Felsefe Anabilim Dal Yksek Lisans Program rencisi Dilnur KARABULUT tarafndan
hazrlanan Heideggerde Kaygnn Yeri balkl tez, 04.07.2014 tarihinde yaplan savunma
sonucunda aada isimleri bulunan jri yelerince kabul edilmitir.

nvan, Ad Soyad
mzas :

Kurumu :

(Bakan)

Do. Dr. Talip KABADAYI

AD

.
Do. Dr. Metin BAL

DE

.
Yrd. Do. Dr. Cengiz skender ZKAN

AD

..

Jri yeleri tarafndan kabul edilen bu Yksek Lisans tezi, Enstit Ynetim Kurulunun
Sayl kararyla . tarihinde onaylanmtr.

Do. Dr.Fatma Neval GEN

Enstit Mdr

Bu tezde sunulan tm bilgi ve sonularn, bilimsel yntemlerle yrtlen

gerek deney ve gzlemler erevesinde tarafmdan elde edildiini, almada bana
ait olmayan tm veri, dnce, sonu ve bilgilere bilimsel etik kurallarn gerei
olarak eksiksiz ekilde uygun atf yaptm ve kaynak gstererek belirttiimi beyan
ederim.

Dilnur KARABULUT

ADI-SOYADI: Dilnur KARABULUT

BALIK: HEDEGGER FELSEFESNDE KAYGININ YER
ZET
Bu almann ele ald problem, 20. yzyln en nemli filozofu olarak
grlen Heideggerin felsefi grlerinde, insan varoluunun nemli bir argman
olan kayg ruhdurumunin etkisinden hareketle Heidegger felsefesini farkl bir bak
asndan anlamaktr. Bu incelemede, kayg kavramnn Heideggerin felsefesinin en
temelinde bir etkisi varsa, onu hangi balant erevesinde etkilemitir? Bu balamda
Heidegger kendisinden sonra gelen filozoflara nasl bir alan amtr? Sorularna
yant aranmtr. Heideggerin fenomenolojik betimlemeleri kendinden nceki
geleneksel felsefeden temel bir biimde farkldr. Zira Heideggere gre insanlar
kendileri gibi dier Varolanlarla (Dasein) birlikte yaadklar dnya iine
frlatlmlardr. Bu almada Heideggerin dncesinin temel kavramlarnn neler
olduu ortaya konulmaya ve kayg kavram ana hatlaryla serimlenmeye
allmtr. Daseinn asli nitelii olan kayg kavram ele alnp, kaygnn insann
gerekten kendisi olmasnda e deyile otantik olmas ve olanaklarnn farkna
varmasnda ya da insann kendisini gnlk hayatn inotantikliinde kaybetmesinde
oynad rol gzler nne serilir. Heideggere gre dnyaya ilikin ilk kavray ve
anlaymz duyduumuz kaygy ve onunla balantl olan duygu durumlarn
yanstmktadr. Zira dnya doa bilimlerinin onu betimledii gibi bir dnya deildir.
Bu noktada Heidegger dncesinin merkezine kayg kavramn alr; nk kayg
egzistensiyaller (existentials) denilen Daseinn (insan egzistans) varlk tarznn
niteliklerinin hepsini kapsayan, birbirine balayan ve bunlar arasnda en nemli
olandr. Bunun yan sra zerinde durulan temel kavramlarn Heidegger ve
Heidegger sonras felsefe dnyas zerinde bir etkisinin olup olmad konusuna bir
aklk getirilmeye allr.
Anahtar Kelimeler: Dasein, Ruhdurumlar, Anlama, Kayg, Otantik ve notantik
Varlk.

ii

NAME-SURNAME: Dilnur KARABULUT

TITLE: THE PLACE OF ANGST IN THE PHILOSOPHY OF HEIDEGGER

ABSTRACT
This thesisis dealing with care centered reading of Martin Heideggers
philosophy, the leading philosopher in the 20th century philosophy. This study
asserts that the care is a main problem of Heidegger for understanding of the Being
and becoming. The thesis is interested in trying to find some answers to these
questions: Why is the concept of angst very important in the philosophy of
Heidegger? How does Heidegger start a discussion to copy with it and how does his
inquiry open new ways of looking at things? Heidegger is philosophizing in a
phenomenological way which is is very different kind of doing philosophy compared
to the traditional philosophising way. According to Heidegger, since man exists, like
the other Daseins, he is thrown to the World in which they live. Now, in this study,
the main concepts of the Heidegger will be looked into and then the concept of the
angst or care is to be elaborated, because for Dasein, the angst or care is a central
mood. According to the Heidegger all of our sensations and hermeneutic
interpretations includes our cares and sorges and the World is not in that shape which
the natural sciencess depicted. In this point Heidegger centralizes the concept of the
angst in his philosophy since it is the very first of the existentials for the Dasein. For
Heidegger, care as an existential comprises the all charecteristics of the modes and
interrelates them. Besides, in order to live authentic or inauthentic the concept of
angst plays crucial role in Heidegger. All in all, this thesis will be discussing the
influences of main Heideggerian concepts on the contemporary continental
philosophy. It is obviously clear that Heideggers philosophy has influenced the main
tradition of European philosophy and his terminology has still been used by a
number of philosophers.
Key Words: Dasein, moods, understanding, care(sorge), authentic and inauthentic
Being.

iii

NSZ
Martin Heidegger, 26 Eyll 1889 tarihinde Almanyann Baden eyaletinin
Messkirch kasabasnda Katolik bir ailenin olu olarak dnyaya geldi. Freiburg
niversitesinde Katolik lahiyat ve Hristiyan felsefesi tahsili yapt. Hocas ve
fenomenolojinin kurucusu olan Edmund Husserlden etkilenerek kayg, dnme,
merak, sknt gibi durumlar zerine yazdklarn psikolojik deil, felsefi
dzlemde ele ald. 20. yzyln en nemli ve en etkili filozofu olarak grlen
Heideggerin, 1927de kaleme ald Varlk ve Zaman adl eseri anlalmadan
Heideggerden sonraki Kta Avrupas felsefesi, hakkyla anlalamaz. Hatta
Heidegger ada sanat, mimari, psikiyatri, psikoterapi, toplum ve siyaset kuram
ve teoloji ileilgili alanlarda da bu eseriyle byk yank uyandrmtr. Heidegger
felsefesinde, kendisinin farknda olan insann varoluu daha anlaml klnr hatta
Daseinn varolu anlay, hakknda kayg ve endie duyduu edimlerdeortaya
kar. nsan egzistans bu kayg ve endielerle yaar; nk hayat dayanlmas ya
da katlanlmas g bir ey olarak nndedir. Analitik felsefenin egemen olduu
bir ada, Heidegger Ben, Ego, Self, Kii, zne vb. kavramlar iin iine
katmadan, DASEIN ile analitik felsefeye bir kar duru sergiler ve analitik
felsefenin ilgilenmedii meselelerle ilgilenir. Heidegger; felsefeye ve varln
anlam sorusuna yeniden bir ilgi, merak ve hayret uyandrma abas gder.
Heideggerin felsefi soruturmasnn hareket noktas, e deyile, problemi, bir
yaant olan Kaygdr; tpk Albert Camusnn Absrd ve Jean Paul Sartren
Bulant yaantlarnda olduu gibi. Bu bize ayrca felsefede yaant kaynakl
felsefe soruturmalarnn olduunu gstermektedir.
Tez almamda her satrda byk emei geen, yapt eviriler ve
nerileriyle desteini esirgemeden, sabrla bana yol gsteren tez danmanm
Sayn Do. Dr. Talip KABADAYIya sonsuz teekkr ederim. Lisans yllarmda
bana felsefeyi sevdirip akademik hayata atlmamda destek olan ve bugn de
desteklerini esirgemeyen Sayn Do. Dr. Metin BALa kranlarm sunarm.
Tezjri yeliini kabul ederek almam onurlandran Sayn Yrd. Do. Dr.
Cengiz skender ZKANa teekkr ederim. almalarm boyunca bana maddi
ve manevi destekleriyle her zaman yanmda olduklarn hissettiren bata annem

iv

Aliye KILI, babam Mehmet KILI olmak zere btn aileme ve hayatmn bir
bahar arks gibi gemesini salayan sevgili eim Emrah KARABULUTa
minnettarlm sunarm.

NDEKLER
ZET

ABSTRACT

ii

NSZ

iii

NDEKLER

iv

GR

BRNC BLM
DNYADA VAROLAN OLARAK DASEIN

23

1.1.Dnyadaki-Varln Genel Olarak inde-Varla Ynelimden n-Tasla 25

1.2.Dnyadaki-Varln Ekipmanlarnn Btnsellii

27

KNC BLM
BAKALARIYLA BRLKTE VAROLAN OLARAK DASEIN

34

2.1. Oradaki-Varln Kimine likin Varolusal Soruya Yaklam

35

2.2. Bakalarnn Birlikte-Oradaki-Varl ve Gndelik-Birlikte-Varlk

37

NC BLM
RUHDURUMLARI OLAN VAROLAN OLARAK DASEIN

45

3.1. Ruhdurumlar Olan Varln zerinde Ekipmanlarn Etkisi

51

3.2. Ruhdurumlar olan Varln Frlatlml

52

DRDNC BLM
ANLAYAN VAROLAN OLARAK DASEIN

62

4.1. Anlama Olarak Oradaki-Varlk

63

4.2. Oradaki-Varlk iin Anlama ve Yorumlama

67

BENC BLM
KAYGI DUYAN VAROLAN OLARAK DASEIN

75

5.1. Oradaki-Varln Aa Serilmilii Olarak Temel Endie Ruhsal-Durumu 80

vi

5.2. Kayg Olarak Oradaki-Varln Varl

87

5.3. Oradaki-Varln Kayg Olarak Varolusal Yorumunun Oradaki-Varln

n-Varlkbilimsel z-Yorumlamasndan Dorulanmas
5.4. nsan Egzistans in lm Fenomeni

91
98

SONU

104

KAYNAKLAR

111

KISALTMALAR

116

ZGEM

117

GR
Martin

Heideggere

gre

Felsefe,

insan

egzistansnn

(Dasein)

yorumlanmasndan hareket eden evrensel fenomenolojik bir ontolojidir (Heidegger,

1993: 88). Buna gre, Heidegger, ontolojisinin yntemi olarak fenomenolojiyi
benimser. Fenomenolojinin aa kard, stn at fenomen Varln
varolmasdr. yleyse, fenomenolojinin ierii ontolojidir. Andoya gre, Nesnenin
bak

andan

felsefe,

ontolojidir;

yntemin

bak

asndan

felsefe,

fenomenolojidir. Daseinn yorumsanmasndan hareket eden Heidegger iin felsefe,

evrensel fenomenolojik ontolojidir (Ando, 1974: 17). enin aktardna gre,
Eski yunanca terim olanphainomenon kendi kendisini gsteren ey ya
da apak olan ey anlamna gelir. Phainesthai fiili ise, phaino kknden gelir.
Gne kavramndan gelen ve parlaklk iinde yer alan phaino kelimesi,
k, parlaklk ve bir eyi kendi kendisinde ak ve grnr yapabilen ey
anlamna gelen pha kkne sahiptir. Bylece fenomen kavramnn anlam,
apak olan ey, kendisinde kendini gsteren ey olarak belirlenir (en,
2003: 47).

Fenomenoloji, gizli olann gizemini kaldrarak, o eyi kendisine kendisi

olarak dorudan gsteren bir yntemse, Heideggerin ontolojiye1 gei yolu olarak
kulland bu yol, bir tr yorumlama yntemidir. Heidegger, bylece, felsefeye
devrimci bir yaklamla ontolojinin peine dtn bizlere gsterir. Heidegger iin
felsefe, d dnyann varolup olmad ya da insan gibi etrafta grlenlerin robot
olup olmadklaryla ilgili veya te dnyaya ilikin speklasyonlarda bulunan bir alan
deil, tersine yorumlamayla gnlk ortalama varoluundaki insan egsiztansnn
betimlenmesiyle balar. nsan, gnlk yaaytan karlan bir takm ortak yaplarn
peinde koan bir varolandr; bunlara rnek olarak merak, endie, kayg, vb.
verilebilir.

Ontoloji neyse o olarak varolanlarn incelenmesidir [] saylarn, uzayn veya bir edebiyat
eserinin VAROLMAs veya doasyla ilgili olarak blgesel ontoloji olabilir. Bu tr ontolojik
aratrmaya kart olarak felsefi olmayan matematikiler, geometriciler ve dilbilimcilerin aratrmalar
onlarn varlyla deil varolanlarla ilgili olarak ontikdir. Ontolojik existenziall ile, ontik ise
existenziell ile bir araya getirilir. EXISTENCE DASEINa uygulanr (Bal, HDT: 2012).

Bunlar yaparken Heideggerin bir baka amac da felsefeye merak duymay

yeniden uyandrmaktr. Varln anlam nedir? sorusu sorulduunda Varlk
dnlmyordu; dolaysyla Heidegger bu merak tekrar uyandrmaya alr.
Heideggere gre felsefenin bir ii de en temel szcklerin gcn muhafaza
etmektir. Unutulmu szckleri gndeme getiren felsefenin korunmas gerekir
(Grene, 1957: 99). E deyile, Heidegger, ayn zamanda Varlk sorusuna ilikin
hayreti ve merak da yeniden uyandrmaya alr ki bu Varlk sorusu metafizikteki
en

temel

sorudur.

Heidegger,

bu

sorunun

peinden

giderken

Daseinn

zmlemesine giriir. Daseinn varl onun varoluudur; bu da onun gnlk

ortalama yaay olarak, baka deyile, dnyadaki varoluu olarak anlalmaldr.
Heideggere gre biz Daseinz2 ya da Varln anlamn ve nemini sorgulayabilen
varolanlarz.
Heideggerin insan iin kulland kavram Daseindr; bu balamda, insan
egzistans, hepsinden te yaltlm bir zne olmad gibi bilmek istedii nesneler
dnyasndan koparlm bir varlk da deildir. Biz halihazrda hep dnyada olan
varolanlarz; dolaysyla, kendimizi bu dnyadan ayr gremeyiz. Heidegger bu
noktada kendi dn tarz iinde sadece dnmeye ve varln dnmesine
uyacak bir dil bulma abasndadr. Heidegger iin dil varolanlarn Varlnn
konumasdr: dil, Varln evidir (Heidegger, 1997: 47). Yine, dil varln evidir
insan onun barnanda barnr. Dnrler ve airler bu barnan muhafzlardr
(Heidegger, 2010: 63). Her dil kendi toplumunun evre ve dnya ile gerekletirdii
deneyimin rn olarak ortaya ktndan dolay diyebiliriz ki kavramlar farkllk
gsterir. Bundan tr, Heidegger felsefesini hakkyla kavramamz iin onun temel
kavramlarn incelememiz gerekir, zira Heidegger, kendi felsefi terimlerini kendisi
oluturur; bunu da Alman dilinin zelliklerine gre yapar. Heideggerin kendine
zg terminolojisini darda brakarak i grrsek bir ey yapamayz. Bunlar
arasnda Daseinn ok nemli bir yeri vardr. Bu kavramda, Heideggerin tm
felsefesinin rtk biimde gizemi yatar (Ando, 1974: 22).

Gnlk Almancada insan varl olan Dasein, Heidegger tarafndan kendisi, kendisi-olmayan ve
dnya hakknda soru sorabilen Varlk olarak anlalmaktadr. Dasein, Varlkn anlam nedir? diye
sorabilen tek Varlktr. Varlkn anlamnn ontolojik serilmesinin yapld Varlktr (en, 2003).

Aslna baklrsa, Heideggerin btn dncesi Varlk ve Zamanda ne

srd kavramlar zerinden ilerler. Kara ormann karanlk filozofununfelsefesi
niin mistik unsurlarla bezenmitir? Bu, kendine zg terminolojisiyle hi de
kendinin iddia ettii gibi aydnlanma deil zor, karanlk ve gizemlidir. Dolaysyla
Heidegger Herakleitosun peinden gidiyor ve bilerek karanlk oluyor (Ando, 1974:
23). Heidegger, standart modern felsefe terminolojisini kullanmaktan imtina eder ve
kendine yeni bir felsefe terminolojisi oluturur. Ona gre zne, ben, kii, bilin gibi
insan grleri ya da kavraylar, zerinde iyice dnlmemi bir dnce
geleneinin n kabulleridir. Heidegger, gelenein otoritesini kabul etmektense, asl
olarak insan egzistansnn dnyadaki yaanm deneyimini nemli grr.
Heidegger, bu noktada, metodolojiye de deinerek, Varlka yaklamn
geleneksel felsefenin yapt ayrmlarla ve onun kavramlaryla ele alnamayacan
ileri srer ve farkl bir metodoloji kullanr. Heidegger metodolojisinin farkl
olduunu ve aslnda felsefenin varla ilikin yorumlayc bir etkinlik olduunu da
eserlerinde gzler nne serer. Bylelikle Heideggeri anlamaya doru ilerleyen
yolumuzda Ondan yine unutulmu bir kavram olan dnme edimini iitiriz; ona
gre, dnme abamzn hangi amala ve hangi temele dayanarak ve hangi snrlar
dahilinde olaca, bu edimin ne demek olduu sorusunu, kanlmas imkansz olan
bu soruyu, kendimizi, ancak dnme yoluna soktuktan sonra ele alabiliriz.
Dncelerle; kanaatleri, tasavvurlar, teamlleri, nermeleri ve telakkileri
anlyoruz. Bu haliyle dnme 3 , dnmenin hem kendi doasna ilikin derin
kavray hem de kendi iinde bir ikaz niteliindedir. ten gelene vurgu, insan
varlnn tarz olarak anlatmn konuulamayan olarak kalacak eye kar
yetersizliine dair bir farkndalk, insan dnmesinin ve dile getirmesinin ancak bu
yetersizlik bilinci gerekten kazanldnda kendi doasna dnp onda asl
dnmeyi bulabilecei bir kavray gsterir. Geleneksel yaklamla ele aldmzda
dnme, varlkla birlikte belirlenir. Heideggere baktmzda ise daha farkl bir
ekilde, varl zaman ile balantya sokarak bu ba kopardn grrz. Yine
3

Heideggerin zdeyii: soru sorma dnmenin dindarldr byle bir tinsellik iinde
anlalmaldr. Frmmigkeit [sofuluk] tam olarak dindarlk deildir, fakat onun eski anlam olan
itaat, baka bir deyile, dnmenin dnmek zorunda olduu eye itaati anlamna gelir (Bal,
HDT: 2012).

felsefe tarihine yneldiimizdebu ban Parmenides ile baladn grrz.

Parmenides, varlk ve dnmenin zde olduunu deil; ama onlarn birbirlerine ait
olduklarn dile getirir.
Dnmenin otantik tutumu soru sorma olamaz; dnme z hakknda
aratrma yaparken, btn soru sormalarn ilkin danmak zorunda olduklar
eyin arsn dinlemeli/kabul etmelidirler. [] Ne zaman zne ve nesneden
bahsetsek dncelerimizde bir tasar ve bir temel, bir karkaryalk, her
zaman ve en geni anlamda temas vardr. Bize temas eden eyin eer biz
insanlmz yerine getirirsek, bizim tarafmzda srekli ve zel biimde
tasarlanmasna lzum yoktur (Heidegger, 2008b: 66).

Dolaysyla nesnenin z yani kendinde ey olarak nesne, insandan

uzaklatrlarak; yani zne nesneyi kendi amacna gre kullanrken kendini ondan
kopararak dnme geleneinde olan insann varolanlara hakim olmas ile
karlalr. Oysa hem nesnenin hem de znenin birlikte durduu ve bylelikle
blnmedii bir alan vardr. Dnme szcnn bize syledii eyi kkensel der
Gedank szcnden iitiriz. Bu iitme tarz tayin edici bir iitmedir biz onunla
dnmeye aran anlarz yaygn olan kullanm buna karlk bizi dnmenin
dnceden kaynaklanmadna, fakat dncelerin ilk kez dnmeden doduuna
inanmaya gtrr (Heidegger, 2008b: 67).
Belli bir gelenee bal olarak, deyim yerindeyse ezbere konuularak yaplan
her dnme tpk Varlk kavram zerine dnmediimizden dolay dnmenin
anlamn deitirdiimiz gibi bizi yanl anlamaya gtrr. Parmenides'ten bu yana
hi dnlmemi, nk Platon'la birlikte bir gelenein iinde kalmzdr(yi,
2003: 70). Bu yzden, varl dnmektense hep varolan olarak varolanda kalan bir
dn biimi gelitirdiimiz iin, bir gelenek oluturarak asl dnmeyi
unutmuuzdur.Dnmek kendi kendine gndermede bulunan bir tabirdir. Bu onun
eserlerine ruh veren tasarya gndermedir[] Heideggere gre eitli zihinsel
etkinlikler arasndaki iliki ile ilgili olarak ortaya kmaktadr(Nicholson, 2008:
115).

Heideggerin kendi aklamasyla dnme, kendi dnda hibir koula bal

olmayan zel bir alan deildir. Heideggeryapt atflardadnmeyi, kendi dnda
bir koul ya da tamamlayc unsur ile ilikilendirir ki bu onun Varlk dedii eydir.
Kendisinin de dedii gibi Varlk dncenin unsurudur. Dnmeye muktedir
olmak iin onu renmeliyiz. nsan yapt her eyi kendisine zsel olarak seslenene
cevap verecek tarzda braktnda renir. zerine dnlecek ne ise ona kulak
kesilerek dnmeyi reniriz (Heidegger, 2009b: 48).
Hakiki dil, dnmeyi iitmeye dayanr; yapp etmelerimizi bir anlam
balamna yerletirdiimizde daha derin bir hakikatkendisini aar. Bize bu hakiki
anlamll syleyen dil, bir akraba ve bir mttefiktir. Dolaysyla Heidegger neyi sz
konusu edip, dncemize getireceksek onun, yaknmzda duran derinlikten ie
yarar grd eyleri alp bize reteceini gsterir. Dnce uyandran bizi
dnmeye verendir. Baz eyler kendi balarna deyi yerindeyse tabiat icab ve
isel olarak bizi dnmeye sevk eder. Onlar dnmemiz iin arda bulunur
(Heidegger, 2009b: 51).
Dnmeyi aran Dasein, onu renme aamasnda kendi de dnmeyle
evrilir; fakat dnce kendisi olarak da kalr. nk dnlen dnce sonsuz
olanla ilgilidir, dnr ise ilkin bu derinliin arsn duymak iin kulak
kabartmakla ilgilenir. Hala dnmyor oluumuz [...] Henz insann yzn, z
itibariyle zerine dnlmesi gereken olarak kald iin, kkeni ve mahiyeti icab
dnlmeyi isteyene yeteri kadar evirmemesi nedeniyle deildir. Bu, dnlecek
olann insandan yz evirmesinden kaynaklanr. Aslnda bizi dnmeye sevk eden
tarih ierisinde deil, bandan beri yz evirmitir (Heidegger, 2009b: 51).
Bat felsefe tarihine baktmzda, genel olarak dncenin tasarmlayc hali
vardr. Heideggerde ise diyebiliriz ki tasarmlayc olmayan bir dnce biimi
vardr. Dnmeden kastedilen, daha nce dnenlerin dnceleri deildir. nk
bu, yeterli deildir. Dnme bizi dnmeye aran eydir. Dnmeyi renmek
amacyla stmze gelen sorulardan aceleyle kamamalyz. nmzde duran
meseleyi, ancak geleneksel olarak dnmeyi kkl bir ekilde ykarsak ya da
unutursak akla kavuturabiliriz. Bunu yapmak iin ayn zamanda onu bilmeye
balamalyz. Demek ki insan egzistans, geleneksel dnmenin iinde skm

olarak henz asli anlamda dnmyorken; bunun nedeni dnlecek olann ondan
yz evirmesidir. Geri ekilen, insan, yoluna kan ve kendisine dokunan mevcut
bir ey herhangi bir ekilde ilgilendirir ve talepte bulunur. Bu geri ekilmeye iaret
ettiinde insan, ilk kez insandr. Onun z byle bir iareti olmada yatar. Geri
ekilene doru ekildii iin insan bir iarettir (Heidegger, 2009b: 54).
Heidegger iin renme, dnme iin akl yrtmeden daha fazla eyi
gsterir. Bu balamda dnmeyi gemiteki ezberleri unutmaya yaknlk iinde
ekillendirirken, kalc ilgiyi felsefenin ezeli meselesi olan Varlk sorusuna yz
evirme zerine odaklar. Geri ekilme dncesini ilk bata uyarm olan bu sorudur
ve nihayetinde btn akrabalklarittifaklar bu soruya tabi klmtr.Dnmeyi
renmeyi denemeliyiz. n yargdan kurtulmak iin dinlemeye hazr ve istekli
olmalyz. Byle bir hazr olu her trl alldk grn oluturduu snrlar
amamza ve daha ak bir alana erimemize izin verir (Heidegger, 2009: 61).
Heidegger Dnmek ne demektir? sorusunu drt farkl yoldan ele alarak
inceler. lkin bu soruya verilen yant: Kendisine dnme adn verdiimiz nedir?
anlamnda; ikinci olarak Dnmek ne demektir? diye sorarken, geleneksel reti
bizim dnme adn verdiimiz eyi nasl anlar ve tanmlar? anlamnda; nc
olarak bu soru, tam hakkyla dnebiliyor olmamz iin ihtiya duyduumuz n
koullar nelerdir? anlamnda ve drdnc olarak, bizi dnmeye aran bize
dnmeyi salk veren nedir? anlamnda sorulmutur. Heidegger, ncelikle bu
sorunun nasl sorulmas gerektiini ve bizden nasl bir sorma tarz beklediini syler:
dnmeye bizi ne arr? ve bu drt tarz soru da aslnda tek bir anlam imler.
Dnme ne demektir? sorusu dnlmeyi isteyeni sorar: o bize ne zerine
dnlecek bir ey ne de yalnz kendisini sunar; fakat ncelikle bize dnceyi ve
dnmeyi verir. O bize dnceyi kendi asli kaderimiz olarak emanet eder ve
bylelikle bizi dnceye balar (Heidegger, 2009: 80). Heideggerin dnmenin
ne demek olduunu drt ayr noktada incelemesinin sebebi, dnme edimine
balamadan nce dnme kavramnn, birden fazla eyi dnmeye armasdr.
Dnce ne demektir? Dnmeye aran nedir? gibi sorular, dnceyi ve
dnmeyi veren, bylelikle insan egzistansnn dnceyle iliki kurmasn salayan
ve onu bu ynde dndren esas sorulmas gereken sorulardr. Heideggerin bu

sorular vurgulamasnn nedeni, bu sorularla dnmek ve dnmek kavramn

farkl bakalarndan hem anlatabilmek hem de anlayabilmekken; bunun yannda
dnmek kavramnn zenginliini gstermektir. nk dnmeyle ilgili sorulan
sorular beraberinde baka sorular da getirir. Birini dnmeye sevk eden belli bir
gdden ok daha fazlasdr. Bizi dnmeye sevk eden yle bir tarzda buyruklar
verir ki onun buyruunun yardmyla biz nce dnmeye muktedir olur ve
bylelikle dnrler olarak var oluruz (Heidegger, 2008b: 45).
Dnmek edimi, kendi zne uygun olarak dnlmesini ister. Ayn
zamanda Dasein dnmeye arr ve dnmeye sevk eder. te onun dnrleri
dnceye sevk etmesine Heidegger, dnce uyandran der ve bu uyan,
dnmeye yol aann ynlendirmesiyle gerekleir. Dnmemizi gerektirecek
derecede bizden talepte bulunan nedir? Sorusunu, sorma anlamnda dnmek nedir?
sorusunu iittiimizde unu soruyoruz: asli varlmza dnmeye balamasn
buyuran ve bylelikle onun dnmeye erimesini ve orada emniyette kalmasn
salayan nedir? Bize dnelim ve dnerek ne isek o olalm diye ne arda
bulunur? Bu ekilde bizi dnmeye aran, muhtemelen sadece arnn kendisi,
kendi adna, dnmeye gereksinim duyduu kadaryla byle yapabilir (Heidegger,
2008b: 49).
nsan egzistansn dnmeye aran dnyadaki-Varl dnmenin
gzetimine getiren dnmeye gereksinim duyar; nk Dasein dnmeye
aran kendisinin kendi zne uygun olarak dnlmesini istemektedir.
Dnmek ayn zamanda, iinde yaadmz u zamann ve u zamana zg olan
anlam erevelerinin bir gemii olduunu hatrlamaktr. E deyile,hakikat diye
bellediklerimizin rastlantsal olarak kendi tarihsellikleri iinde nasl kurulduklarn
reddetmek ya da kabul etmenin tesinde anlamaya almaktr (Heidegger, 1997:
62). Dasein dnmeye aran Daseinn Varln dnmeye sevk eder.
Dnmeye sevk edene de dnce uyandran deriz.O, bizi, bilmek zere kendisine
aran eydir. Dnme imdiden bildiim deildir. Bizi varla gtren
eydir.Dnmek ne demektir? sorusu ncelikli anlamda dnlmeyi isteyeni
sorar: O, bize ne zerine dnlecek bir ey ne de yalnz kendisini sunar; fakat

ncelikle bize dnmeyi verir ve bylelikle bizi dnceye balar (Heidegger,

2008b: 53).
Bylece, Heideggerin dnme ile ilgili eserlerine baktmzda, dnme
deneyiminden edinilen tecrbeler zerine dnd ve onun anlamn tek bir
dnceye ulatrma abas grlr. Sonunda varlan nokta bu tek dncenin
aydnlatan dnce olduudur. Eer dnme her daim her yerde dnceye sevk
edeni zme kavuturur, kendi doasna havale ederse byle bir dnme
lmllerin edebilecei en yksek kr olacaktr. Byle bir dnme, en fazla
dnce uyandran kendi sorunsall ierisinde rselemeksizin muhafaza edip
barndran en btnleyici tecridine en fazla dnce uyandrann minnettarl
olacaktr (Heidegger, 2008: 69).
Daseinn Varln kendisini amasna kar aklk, dnmedir. Dolaysyla
Daseinn minnettarl dnmedir; onun dnmesi kretmedir. Burada kastedilen
genel kretme anlaylarna dair kiiletirici imalar zerine deil; fakat dnme ve
kretmenin (Denken ve danken) akrabalklar zerine oturur (Caputo, 1974: 482).
Daseinn kretmesinde minnettarlk yoktur. Bylelikle, Heidegger herhangi bir
kiisel mevcudiyet hakknda konumaz, onun sz konusu ettii aklktr. Bunu bir
dnya oyunu asndan dnr. nk Heideggerin dnmesinin meselesi Varlk
zerinden tarih ve dnyevi olandr.
Bu balamda, dnce, Varlklarla ilgili bir eye sahiptir. O, Varl
dnr.Varlk dncesinin konusu ise dnmeyi dnmeye aran eydir
diyebiliriz. Yine Heideggerin, Dncenin ars adl eserinde varln oban
olarak Dasein egemendir ve obanlk yapt ey ise Varln srrdr. Varln srr
ise zamann gizemiyle ilgilidir.
Varlk ilkin dnmede ortaya kar. Varln dnmede ortaya k
yeniden sunma (re-presented) eklindedir. Varln dnmede ortaya k orijinal
bir ortaya k mdr? Yoksa bir eit yknme ya da san durumumu sz
konusudur? Bylece Varlk geleneksel dnme karsnda bir nesne olarak durur
[] Heidegger Varlk ve dnme arasndaki bu ayrmda Bat tininin temel bir
ynelimini bulduumuzu syler. (Bal, 2012) O halde Heideggerin Varlk kavramn

anlamak ile ie balamak gerekir. Varlk [Alm. Sein. ng. Being], Byk harfle
yazlan Varlk ile kk harfle yazlan varlk arasnda ontolojik fark vardr. Ta,
masa ve aa gibi varlklar ontik nesnelerdirve bir Varl yoktur. Varlk, [de.
Seiendes, seiend, eng. being, entity], varolua sahip olmayan varlklar, nesneler veya
eylerdir. Ontik nesnelere verilen genel isimdir (en, 2003: 245). Varlk,
Varlkn anlamn sorgulayan olarak Daseinn varoluunda kendini serimler. Varlk
ve varolan arasndaki fark ontoloji asndan ortaya konulmaldr. nk varolan
ontik yapda olup bir varolua sahip deildir. Buna karlk Varlk, varoluunu
kendisi

ortaya

koyar.Varolu

tarzndaki

varolan,

insandr.

Sadece

insan

varolmaktadr. Kaya vardr fakat varolmamaktadr. At vardr fakat varolmamaktadr.

Melek vardr fakat varolmamaktadr. Tanr vardr fakat varolmamaktadr
(Heidegger, 2009a:16).
Sadece insan varla doru adm atabildii iin varolandandr. Sadece insan
varolann snrlarn aabilir. Varolan insan bunun yannda kendini varolan olarak
anlayabilendir de diyebiliriz; ite bu yzden de btn teki nesneleri anlayabilir.
Heidegger, Varlk ve Zaman adl kitabnn giriinde bir tartmayla balar ve bu
tartma tesadfi deildir; nk dnme tarihinin ezelinden imdiye sregelmi
kendine genellikle farkl akmlar oluturmu nemli bir tartmadr. Heidegger Varlk
ve Zaman adl eserinin nsznde, Platonun Sofist diyalogundan bir alntyla yola
koyulur. nk aka oktandr olan anlatmn kullandn zaman aslnda ne
demek istediini biliyorsun. Ama nceleri onu anladmz sanan bizler imdi arp
kaldk (Heidegger, 2004: 19). Anladmz dnyor olduumuz eyin aslnda
ezbere bir ey olduunu gstermeye alr. Platonun Sofist diyalogu ile
balamasndaki ama byle bir kavray yeniden canlandrmaktr diyebiliriz. nk
Heidegger, Varlk sorusunu yeniden canlandrmak, uyandrmak gerektiini syler.
Oysa biz hep bunu biliyor farz ediyorduk.
Bu diyalogda Platon, Varlk kavramnn ne ifade ettiini bildiimizi dnen
bizlerin ezbere konutuumuzu dile getirir. Varlk nedir? Bir eyin varolmas ne
demeye gelir? Bunlar zerine dnlmesi gerekir. te Heidegger, bu bilgiyi
canlandrma amacndadr. Bu soru varolanlara ilikin bir soru deildir. nk
Heidegger, Varlk ile varoluun ayn olduunu dnmez. Heideggere gre Platon

10

ve Aristoteles Yunancadaki Varlk kavramn, tz ve ilinek olarak anladklar iin

buna zne-nesne metafizii denilebilir. te Platonun Sofist diyalogunda devlerin
sava dedii ey, duyu alglarnn nesnesi ve saf dnce nesneleri yani idealar aras
savatr(Gorner, 2003:32). Grnr olan ile dnlr olan arasndaki sava, bilim
ve felsefe arasndaki sava, kutsal kitaplar ve deney arasndaki sava Heideggerin
kastettiine uygun atmalardr.Aristoteles varlk sorununu ilkede yeni bir temel
zerine oturtmutur. Bu kategorisel balantlar zerindeki karanl aydnlatmay hi
kukusuz o bile baaramamtr(Heidegger, 2004:22).
Varlk, Aristotelesin Metafizik adl kitabnda anlald zere, kategoriler
listesinde yer almad gibi, tm kategorilerin nkouludur. E deyile varln
kendisi, tek tek varolan eyler zerine, onlara yklenen bir ey deil; btn bu
eylerin kaynadr. Varlk kavram imdiye kadar nyargyla kavranmtr.
Heidegger Varlk ve Zaman adl eserinde geleneksel ontolojiye eletirilerde
bulunurken onlar yle sralar:
1. En genel kavram olarak Varlk,
2. Tanmlanamaz kavram olarak Varlk,
3. Kantn kendi iinde tayan kavram olarak Varlk.
Heidegger iin bu yaklam da n yargdr. Bu nyargnn snrlar
iinde kalnd srece Varla ilikin soru sormann ve bu soruya cevap aramann
Heideggere gre bir anlam yoktur.O halde sunulacak zm, Varla ilikin soruyu
yeniden ve daha farkl bir biimde sormaktr.Denir ki varlk en evrensel ve en bo
kavramdr[]varlk kavram tanmlanamazdr. Bu onun en yksek evrenselliinden
karsanr [] varlk kendiliinden ak kavramdr (Heidegger, 2004:20).
Birincil olarak, geleneksel felsefe tarihine baktmzda zellikle, Varlk en
genel kavram olduu gerei ile temellendirilip anlam apak kabul edilmiti.
Heidegger nce Varln en genel ve en evrensel olarak kullanmn eletirerek
balar. Varln en geni ve evrensel bir kavram olduu, Aristoteles metafiziinde
dile getirilir.Varln varolanlarn bir cins olmas mmkn deildir. nk bir
cinsin

ayrmlarnn

her

birinin

hem

var

olmas,

hem

bir

olmas

zorunludur(Aristoteles, 2007:B3, 998 b22168). Yine ayn eserde yle der; (To on

11

esti katholoumalistapanton) Bir olan ve Varlk en tmel eydir(Aristoteles, 2007:

B4 1001 a21178). O halde Varln tmellii, btn cins niteliindeki tmelleri
amaktadr.
Heideggere gre, geleneksel antropoloji kendi iinde unlar tar: 1)Antik
ada insan akll hayvandr. 2) Hristiyanlkta tanr bilimsel olarak insann yaratcs
vardr. Buradaki Yunan tanm ve Tanr bilimsel yorum, varolan ey olarak insann
znn bir belirleniminin tesinde, onun varlna ilikin sorunun unutulmu
kaldn ve Varln daha ok geri kalan yaratlm eylerin el-nnde Varl
anlamnda

kendiliindenak

olarak

kavrandn

gsterirler(Heidegger,

2004:82). Demek ki Varlk en tmel kavramdr dendiinde bu onun hibir ek

aklamaya ihtiya duymayan en ak kavram olduu anlamna gelmez; aksine
Varlk kavram en karanlk olandr. Heideggere gre evrensel kelimesinin ne anlama
geldiini bilmediimizden dolay bu tanm bizi daha da karanla srkler. Varlk ne
bir cins ne bir tr gibi bir eydir. Bu anlamda Varln en genel kavram olduunu ilk
kez Yunanllar sylemitir.
Aristoteles, varlk kavramn eylere uygulanabilir en st kavramlarn
eitliliine kart bir benzeimin birlii olarak kavrar ve kategorik balaylar iinde
aklar. Heidegger Varlk kavramnn tarih iindeki aklanlarna bakarak Varl
hep bir biimde kavradmz yani, hep bir varlk kavray iinde olduumuzu
belirtir. Varlk kavramnn anlamn sormay unutmu olduu iin ba kopmu ve
yurtsuz kalm olan insan egzistans, bu durumdan ancak varl tekrar ele alp doru
bir ekilde soruturarak kabilir. Bu yzden Heidegger, varolan olarak Varolann ne
olduu sorusunun anlamn aklamak ve bu soruya nasl yant verileceini
gstermekten ok, Varolann soruturulmas koullarn aratrr. Soruturmann nasl
yaplaca ise belli trden varln analizini yaparak olur. Soruturulan ey iseVarlk
olan Daseindr.Sorgulayan varolann kendisi bir ey deildir, kim bu sorgulayan:
Dasein (Heidegger, 2004: 142).
kinci olarak Varlk kavram tanmlanamaz genellemesi de bizi karanla
gtrr. Heidegger, Varln bo bir kavram olmadn ve bu ikinci tanmn bizim
Varlk hakknda soru sormamza engel olamayacana inanr. Bu yzden bu tanm
yanl ve yetersiz kalmaktadr. Gerekten de Varl, bir varolan olarak kavramak

12

mmkn deildir. Tanmsal adan Varlk, daha yksek kavramlardan tretilemedii

gibi daha alt kavramlarla da gsterilemez. Varlk, varolan gibisinden bir ey deildir.
Heideggere gre Varln tanmlanamaz oluu, Varln anlamna ilikin soruyu
sormaktan bizi muaf klmad gibi, aksine bizi bu soruyu sormaya armaktadr.
Ayn zamanda Varlk kendi kendine bir kant da deildir. Varla ilikin sorunun ne
olduu zerine, her sorgulama bir aratrmadr. Bu yzden Varlk kendi kendine
kant olamaz. Her aratrmada da baz n yol yordamla rehberlik edilir. Dolaysyla
ak soru ortaya attmzda bizim varln ne anlama geldii ile ilgili bir n
bilgimiz vardr. Bylece iki eyi ayrt ederiz: Ne hakknda olduu ki bu soru
varolanlarla ilgili sorudur ve Neyin sorguland, soruturulduu, irdelendii, bu ise
Varln anlamyla ilgilidir. nk aka oktandr olan anlatmn kullandn
zaman aslnda ne demek istediini biliyorsun. Ama nceleri onu anladmz sanan
bizler imdi arp kaldk (Heidegger, 2004:19).
Diyebiliriz

ki

Heidegger,

uzun

zamandan

beri

Varlk

ibaresini

kullandmzda onun ne anlama geldiini dnmediimizi nk bunun bize ok

ak bir ekilde anlalr geldiini belirterek balar. Yaplmas gereken, Varlkn
anlamna ilikin soruyu formle etmektir. nk her soru sorma aslnda bir aramadr.
Soru sormak, varolan neden, nasllyla bilmek iin aramak demektir.
Bu balamda, Varlk ve Zaman adl eserinin birinci ksmnn amalarndan biri, Bat
felsefesi geleneinin nasl olup da Platon ve Aristotelesin getirdii varlk grne
balandn gstermektir. Platon gelenei ncesindeki filozoflardan Parmenides,
Herakleitos ve Anaksimandros ncelikle Varl dnen ve sorgulayan filozoflard.
Bu yzden onlara geri dnmek gerekir.Anaksimandrosa gre (yakl. 615-545)
temel-varlk snrsz, sonsuz olandr. Efesli Heraklitus ana-varl ate olarak grr.
Doa da ana-varlk olan ate gibi, boyuna bir deime, bir olu iindedir. Gney
talyal Parmenides (yakl. 540-480) ise ana-varl Bir olan diye dnr. Olu diye
bir sorun yoktur. nk Bir olan deimez, hep olduu gibi kalr (Gkberk, 1976:
4). Heideggere gre bu filozoflar, Varlk nedir? sorusunu dorudan ve ncelikli
olarak sormulardr. lk Grek filozoflarnn ok fazla eyi baardklarna inanr
Heidegger; nk onlar Varlk ile varolanlar arasndaki ontolojik farklln
bilincindeydiler. Parmenides varlk/varolma ile dnmenin ayn olduunu

13

sylediinde Heideggerin temel vukufuna ok yaklamt. Heidegger, bu ifadeyi

insani varoluunun zamansal aknl ile varolanlarn mevcudiyete kmas arasnda
bir i ilikinin varolduu anlamna gelecek ekilde yorumlar(Zimmerman,
2011:385).
Platon ve rencileri ise Varlk sorusunu, nesneler ve objeler nedir sorusuyla
paylaarak ayr bir yola girmilerdir. O halde Platonla balayan idealar dnyasnn
grnler dnyasndan ayrm, Varlk ile nesneler arasndaki ayrma yol amtr.
Bu yzden metafiziin almas varln anlamna dikkat ekme abasdr.
Heidegger, Bat metafiziinde Platonculuk ve bilimin temellerindeki Aristotelesi
dnn egemen olduunu dile getirir. Bu iki kutuplama varln unutulmasndan
kaynaklanr. Bu yzden modern teknolojik insan dnyaya metafiziksel ve bilimsel
olarak bakar. Bu, varln unutulmuluunun sebebi olduu iin hatadr. Buradan
karacamz, nemli olann varln anlam sorusunu sorarak tecrbe edinmek
olduudur. Yine Varlk ve Zaman adl eserde Bat metafiziinde hakim olan
Platonculuk ve bilimin temellerinde hakim olan dn olarak Aristotelesilii bir
yana atmak gerektiini okuyoruz.
O halde tm bunlara dayanarak diyebiliriz ki, ilk Grek filozoflarndan sonra,
geleneksel dnmeVarlkn gerek anlamn, metafiziksel kavramlarla aklayp
asl anlamn unutturdu. Bilgi felsefesindeki bilen-bilinen, zne-nesne ayrm ayn
ekilde ruh ve beden, zihin ve cisim ayrm, tzn doasyla ilgili maddelerin ortaya
konulmas

(benzerlikler-farkllklar)

hakikat

problemi

buna

rnek

olarak

gsterilebilir. Bilim ne? Dil ne? linek ne? Grn gereklikten ayran ne? Varolu
ne? Bu sorularla varl atklarn syleyenler aslnda varl rterler.Heidegger,
insann kkszlnn bireyin ya da insanln hakikatten kopuunun deil,
hakikatin

kendisini

insanlktan

gizlemesinin

sonucu

olduunu

ne

srer(Zimmerman,2011:63). Heideggere gre onlar doalarn, varlk yorumlaryla

ak klacakken stn rtmlerdir. O halde Dasein,

Varlk ve Zamanda

yorumlanann doasnn yapsnn ne olduunu sorgular. Platon ve Aristotelesin

kendilerinden sonrakilere saladklar hakikat ve bilgi anlaylarn ite bu ynyle
eletirir. Dolaysyla felsefi geleneksel dnme yeniden incelenip bir gelenek haline
gelen nyargl bak sorgulanarak ilk haline geri gtrlmelidir. Gelenek,

14

Daseinn tarihselliini kendi kknden koparr. Bylece, Dasein sadece en uzak ve

yabanc kltrlerin felsefelerindeki olanakl tr, akm, bak as eitliliini ilgiye
layk bulmaya ve bunlar iinde hareket etmeye balar (Heidegger, 2008a: 22).
Yukarda gzler nne serilen ayrmlarn nasl ortaya ktn grmek,
yorumlama

etkinliine

vurgu

yapmaktr.

Bu

yorumlama

fenomenolojiktir.

Betimlenemeyecek olan Daseinn, transendental bir yandr. Heidegger bu

transendenti, Dasein etkinlikleri zerinden ayrt etmek iin kullanr. Dasein bir tz
deil, etkinliklerde bulunandr. Bu yzden bir tek Daseinn problem yapt
Varolmann ne anlama geldii sorusu ontolojiktir. Metafiziin almas varln
anlamna dikkat ekme abasdr. Heidegger, bat metafiziinde Platonculuk ve
bilimin temellerindeki Aristotelesi dnn egemen olduunu dile getirir. Bu iki
kutuplama varln unutulmasndan kaynaklanr. Heidegger, Antik Yunandan bu
yana hatta adalarnn da hala Varlk sorusunun yantn bilmediini hatta ayn
zamanda bunun nemini kavrayamadklarn ifade eder(Gorner,2003:27).
Varln anlam sorusu Heideggere gre, unutulmu, gz ard edilmise
bunun zmn varla ilikin soru(n)un tekrar sorulmasnda bulmamz
gerektiidir. Bu soru(n)un nemini anlamay ya da nemini kavramay yitirdiimiz
iin Heideggere gre bunugerekten ele almak zere Antik Yunanllara geri
gitmeliyiz. nk Varlnanlam sorusunu insan unutarak yayor (yi,2003:27).
Bu

unutu

da

insanl

daha

ok

karanla,

kaygnn

karanlna

srklyor.Antikan varolan-eyin varln yorumlamas en geni anlamda dnya

ya da doa zerine ynelmitir ve gerekte varln anlayn zamandan elde ederler.
Bunun iin d kant varln anlamnn tz olarak belirlenimidir ki, varlk bilimselzaman-ilgisel bulunu demektir (Heidegger, 2004:51).
Metafizik tarihinin nemli ayrmlarndan biri olan eidosun mevcudiyetine
baktmzda, Platona gre ezeli ve ebedi formlarn eylerin deimeyen zn
oluturduklarn bize gsteren eidos baka bir deyile formdur. Dolaysyla eidos reel
olan ey ya da sonlu, snrl eyleri temellendiren grntr. Bylece Platon varl
varolmakla dntrm, mevcut olana mevcudiyet vermi, oluu varla
dntrmtr (Zimmerman,2011:250). HeideggerAntik Yunan filozoflarnda
Varln, varolan bir eyin eidosunun grnmesini salamas ynnde iki temel

15

anlamna iaret eder: bulunu ve duru. Durmak szc Heideggerin sylemek

istedii eye tastamam oturur. Trkede dr koac varl ek fiilin tad
grnmek anlamna uygun olarak yorumlamaya izin vermektedir. zneyle
ilikilendirilen yklemde ortaya kan bu anlam varln anlamdr ve Trke bu
anlam yklemle fiilin tek bir szck oluturan btnl iinde dr gz nne
koymaktadr(Barret,2010:48). Daha ak hale getirirsek Heideggerin rneiyle
Tanr var-dr

ve dnya var-dr (Heidegger, 2004:142) dediimizde varlktan

szetmi oluruz, ama bu var-dr szc varolan eylere ayn anlamda uygulanamaz.
nk varolan iki ey arasnda tam olarak varln sonsuz bir ayrm vardr. Yani
eer dr koacn tek anlaml olarak kabul etseydik, o zaman yaratlan yaratlmam
olarak alnr ya da yaratlmam olan yaratlan bir eye indirgenirdi.Gnlk hayatta
dr,-vardr ifadesi herhangi bir aklamaya gerek duyulmadan kullanlr. te bu
ekliyle Varlk, Heideggerin gstermeye altna benzer. nk hazr bir biimde
yarglarmzda kullanarak ifade ettiimiz en temel kaygmz olan Varlk, bize somut
ve en yakn haliyle hayatmzda yer edinir. Mesela bir arkadama bu sar papatya-dr
dediimde, arkadam bunun zerine soru sorma ihtiyac duymad gibi ben de
dr zerine aklama yapmam. Bunun yan sra, bu tr sorular gnlk
konumalarmzda olsayd hibirimiz zaten anlaamazdk. te tam da bu noktada
Heideggeri anlayabiliriz. nk Heidegger anlamalarmzn arkasnda soru
sormadan devam ettiimiz hayatmzda karanlk kalan varl gnyzne karmamz
gerektiini vurgular(Barret, 2010:62).
Varl gn yzne karmak, anlam rntleri dahilinde anlamaktr. Varlk
ve Zaman, varln anlam sorusuyla ilgilenir ama bu soru; niin buradayz, niye bir
ey var da hibir ey yok? Tm bunlar da ne oluyor? Anlamnda deildir (Gorner,
2003: 41). Heideggerin kastettii, varlkla neyin anlalmas gerektiidir. Demek ki
Heidegger varln anlamn yani u veya bu varln deil, Varln anlamn
soruturur. Varlk sorusunu konu yapan Heidegger, bunu yaparken ayn zamanda
insan sorununun zerinde durulmas gerektiini de belirtir. Varlk sorusu aslnda
insan nedir? sorusuyla e anlamldr. Martin Heideggerin asl sorunsal
imdiyegelmi olan Varlk anlaylarnn hep eksik olduu, unutulmuluu ve bunun
bizi gtrd asl yer olarak insan tasarmyla ilgilidir. Dncemizde varl doru
yere koymak gerekir. Heideggerin kiisel varolua ilgi duymasnn nedeni Varlk

16

sorusuyla insan sorusunun birbirine bal olmasdr.Varl sorarken insan kendine

ynelir. nsan doasna ilikin her felsefi reti bizatihi varolan eylerin varlnn
retisidir. nsan doas varlk ilikisi ile aktr, alr (yi, 2003: 73).
O halde her varlk retisi insan doasna yneltir. Bylece insan doas ve
varlk arasndaki ilikide dnr dikkatini varla younlatrr. Bylelikle ciddi bir
felsefi sorunun nemi ortaya kar: Varolan eylerin varl nedir? O yzden
Heidegger bireysel ya da tekilvaroluun nihai yalnzlna iaret eder. Diyebiliriz ki
insan yaamndaki baki yalnzlk olan lmn yerinin felsefi formlasyonunu sorarak
kendi felsefesini oluturur.Heidegger aslnda varlk sorunundan yola karak insan
varl

sorununa

giriir.

nk

Dasein

varln

aracsdr,

yanstcsdr

(yi,2003:12). Varln anlam nedir? sorusunu analiz ederken Heidegger, insan

varln analiz etmeye alr. nsan varlndan kast, otantik olan ya da inotantik
olan Dasein'dr.
Varlk ve Zaman adl eserde Daseinn analitiini birinci ksm ilk blmde
aklayan Heidegger kii, zne, birey ya da insan kavramlarn bilinli olarak
kullanmaz. nk bunlar spesifik tarihsel yorumlamalar ierir. Daseinn ncelii
varlk sorusunu sorabilen tek varlk tr olmasndan ileri gelir. Sadece Dasein kendi
hakknda dnebilendir. Ayrca Heidegger insan egzistansn gnlk yaamdaki
insan olarak ele ald iin Bat felsefesinden farkl olarak zne, self, ego vb.
kavramlardeil, kendi kavram olan Dasein kullanr. Bylelikle Dasein maddi
olmayan, hep ayn kalan, zihin durumlarn btnletiren geleneksel anlamda bir ben,
bir tz ya da bir zne deildir. Bu kavramn olu, olagelme bakmndan anlalmas
gerekir. Eer Dasein hep varolarak kendi kendiliini var edebiliyorsa, o zaman hem
kendinin zduruu, hem de onun olas z-olmayan-duruu, bahse konu sorunsala
laykyla eriim salayabilmek bakmndan eksistensiyal-ontolojik bir soru
formlasyonunu gerekli klacaktr Halbuki insann tz, ruhla bedenin sentezi
olan tin deil varolutur(Heidegger,2008a:123).Heideggere gre, biz her birimiz
genel olarak, insan egzistansyz ve Daseinn z varolmasnda yatar.nsann tz
ruh ve beden birleimi olarak tin deil ama varolutur (Heidegger, 2004: 176).
Varolma burada dinamik, aktif ve gelecee ynelik olma anlamnda bir var olmadr.

17

Genel olarak insan kavram, mantksal tr olarak anlalr; fakat Heidegger insann
varoluunu ele almak istedii iin Dasein terimini getirir.
Heideggerin dnyada varlk olarak Dasein anlaynserimlemeye giriirken
ncelikle

geleneksel

olarak

ontolojiden

ne

anladmz

ve

Heideggerin

terminolojisindeki fundamental ontolojiden kast ve dnya-iinde var-olma

durumunun ortaya konmas diyebileceimiz egzistensiyal kavramlarn da aklamak
gerekecektir. Heideggerin, Varlk ve Zaman adl eserinde Dasein varlndan sz
ederek, varln anlam sorusuna yant verme abasna yani ontoloji yapmaya
giritiini grrz. Bu yzden, varln anlam sorununu ele almann gerekli n
koulu Daseinn varlyla ilgili bir akla ulamaktr. Daseinn varlnn
zmlenmesi iine fundamental ontoloji

denir. Dolaysyla Heideggerin

gstermeye alt fundamental ontoloji tam da insan egzistans anlamna gelen

Dasein ile olanakldr. Dasein, varlk kavramn sorgularken, kendi varolu tarzlarn
da oluturur.
Daseinn fundamental yaplarnn hazrlk niteliinde yorumlan, iinde
varolduu dnyaya dknlk iinde ve bu dnyadan vuran avkla kendini
yorumlama eilimi iinde deildir sadece ak ya da rtk olarak
sahiplendii gelenee de dkndr. Sz konusu gelenek, Daseindan kendine
nclk etme, soru sorma, tercihte bulunma grevini devralarak bunlar
stlenir. zellikle bu durum kendi z varlna kk salm asl anlay iin
geerlidir. Bu anlay, ontolojik anlaytr(Heidegger,2008a:22).
Heidegger, Varlk kavramnn felsefe tarihindeki eksiklik ve yetersizliini
gstermeye alrken bu sorunsalda nemli olann Varln anlamn soran insann
bunu tecrbe etmesininolduunu gstermeye alr. Diyebiliriz ki Heidegger,
geleneksel ontoloji tarihini tahrip etmeye alr. Geleneksel ontoloji varl yanl
anlamtr. nk Heideggere gre geleneksel ontoloji Varlk kavramn yanl
anlamtr. Metafizik ya da ontoloji daha geni anlamda varolu deil varolan

Temel ontoloji: [de. Fundamental ontologie, eng. fundamental ontology]: Daseinn veya Varln
temel varolusal karakterlerini ortaya koyan varlkbilim alan. Temel ontoloji ancak fenomenoloji ile
olanakldr.(en, 2003)

18

aratrmas olmutur. Dolaysyla metafizik hep varolan ile varoluu kartrmtr.

Denilebilir ki aslnda varoluu ele aldnda gerekte sadece varolan ele almtr.
Dasein anlam sorgulama ediminde kendi varolu tarzlarn amaktadr.
Sylendii zere, geleneksel varlk anlaylarn reddeden Heidegger, varln
anlamnn sadece fundamental ontolojiyle kavaranabileceini dnr. Bunu
yaparken de kendi varolu tarzn belirler. Heideggere gre metafiziin dilinden
konuulduu srece tm ifadeler yine metafizik olarak kalacaktr. Kendi sonuna
girmi ve olanaklarn tketmi olan felsefenin elinde ters evrilen ifadelerden baka
bir ey kalmamtr.Heideggerin felsefeye devrimsel yaklam, onun metafizii ne
trden eyler vardrla ilgili bir soruturma olmasn reddetmesiyle ilgilidir. nk
bu bir ontik sorundur, O ise ontolojinin peine der (Kolak, 2006:247).Varlk
sorusunun ontolojik ncelii: varlk aratrmas Daseindan bamsz olamaz. Ontik
aratrmadansa ontolojik aratrma daha nceliklidir. Ontik aratrma eyle ilgili,
ontolojik aratrma ise eylerin yapsyla ilgilidir. Bamsz kendi bana
anlalmayan, dnyada teki eylerle ilgili olandr. Heidegger buradan hareketle
ontik-ontolojik ayrmndan Daseina gelir. Varlk Dasein iin bir meseledir;
Dasein, varln ya da varolmann ne demeye geldiini bilmek ister ve aslnda Dasein
kendi hakknda soru sorar.
Bu balamda, Heidegger ontik ile ontolojik ya da egzistensiyel (existenziell)
ile egzistensiyal (existenziall) arasndaki ayrm gsterir. Daseinn ontik olmas,
varolanlar iinde bir varolan olmasdr. Bunun yannda Daseinn ontolojik olmas ise
varl kendisine mesele etmesinden anlalr. Bylece Heidegger, Kanttan sonra
gelen filozoflarn dnd zdelik felsefesinden ve dnceyi yalnzca bilincin
deneyiminin bilimi olarak kavrayan felsefeden ayrlarak kendine baka bir kulvar
aar. Heideggere gre, Daseinn ne olduu ancak onun egsiztans zerinden aa
kabilir. nk Daseinn z onun varolmasnda yatar. O halde z ve varolu
birbirlerinden ayr dnlemez. Heidegger, Orada-Varlk olarak evirebileceimiz
insan varoluuna atfta bulunan Dasein kavramyla bu ikilii amaya alr.
Diyebiliriz ki Dasein hem ontik hem de ontolojik karaktere sahiptir. Heidegger
dnyay bir fenomen olarak tarif eder ve bundan kast, dnya iindeki varolanlarda
grnr olan grnr klmak ya da ortaya karmaktr. Mesela, elimle iaret ettiim

19

aac gsterebilirim; fakat bu durum Heidegger iin nfenomenolojik bir giriim

olarak kalr. nk bu iaret ettiklerim varolanlara yapp kalr. O, ontiktir. Oysa
aradmz Varlktr. Keza fenomenolojik anlamda fenomen, formal olarak,
kendisini

Varlk

olarak

ve

Varlk

yaps

olarak

gsteren

diye

belirlenmiti(Heidegger,2008a:65). O halde dnyay fenomenolojik anlamda tasvir

etmek demek, dnya iinde varolanlarn varln kavramsal-kategorisel olarak
sabitlemek baka bir deyile varolanlar nesneler, doa nesneleri ile deer atfedilmi
nesneler olarak belirlemek demektir. Doa nesnelerinden kast, dnyada karlalan
ve kefedilebilir olan bir varolandr. Dnyann dnyasall: Dnyay fenomenolojik
olarak aklamak dnya ierisinde bulunan varolan-eylerin Varln sergilemek ve
kavramsal-kategorisel saptamak. Dnya iinde varolan-eyler: doa eyleri, eyler ve
deer ykl eyler. Aslnda bir ortak dnya bir de znel dnya vardr (Heidegger,
2004:102).
Dasein herhangi bir ontoloji iin olanakllktr. u halde Dasein, Dasein
belirleyen yegane varlk trdr. Potansiyelinin farknda olarak olanaklaryla kendini
aabilendir. Demek ki Daseinn varoluu ve etkinlii onun kendisini kavramas ve
anlamas abas iindedir. Bu onun ontik nceliidir. Ontolojik olanda, Dasein
kendi varln sorgulamas kendi varoluunu sorgulamas yani kendi varoluuna
ilikin sorular sormas iken, ontik olanda ise kavrama, anlama abas sz konusudur.
Daseinn ncelii kendi varoluuna ilikin soru sormas tm aratrmalar iin
temeldir.Aristoteles varln genel olarak soruturmasn yapmt. O, varolu yerine
varl ele ald iin yadsnm ya da reddedilmitir. Peki varolan olarak varolan
soruturmak ne demektir? Heidegger hangi anlamda varolan olarak varolan
soruturuyor? Ki bu soruturma ona gre gemiteki tm metafizik soruturmalarda
ihmal edilmitir(Ando,1974:23).
Bylelikle Heidegger, bu soruyu varolusal zmleme yani egzistensiyal 5
olarak aratrr. Varlk sorusu imdiye kadar yanl anlaldndan ve varla ilikin
ak bir kavray olmadndan, bugn insan, nemli bir sorunla kar karyadr.
5

Varolusal varoluuluk: [de. Existenzial, Existenzialitat, eng. existential, existantiality ]: Varolu

veya varolma durumlarnn ortaya konulma hali. Varolusal olagelmelerin aa kmas. (en,
2003).

20

Egzistensiyal, dnyann yaps olarak varolmann ontolojik boyutudur. Egzistensiyel

ise ontik, belli bir dnya ve belli bir yaam biimi ile ilgili bir aratrmadr. Varolma
ile ilgilidir. Sorgulamakdnmenin ibadetidir (Heidegger, 1997:99). Sorgulama,
dnme ibadeti ve dindarldr demek ki biz insanlar zlmesi gereken varlklarz.
Edeyile eer ben kendisi iin varln soru(n) olduu varlksam, o zaman varlk
sorusu u veya bu ekilde varolmam iin bana ait bir sorudur. nemli bir sorudur.
Bu, sorularn sorusudur, nk yalnz Dasein kendi varlndan kendi varoluunu
aa karan varlktr (en, 2003: 57).
Bu nedenle, varlk sorusu Heideggerin egzistensiyal analitik dedii yolla
anlalabilir bir sorudur. Heidegger, varolma sorununun 19.yzyln ikinci yarsndan
itibaren Varoluular tarafndan aka ifade edildii ve bu ifadelerle aka aslnda
bir yere vardn aklar: Varolu, zden nce gelir. Bu nl mottoya gre
Daseinn z varolmaktr. Dasein, etkinlikte bulunan olarak, varolu anlamna gelir.
Daseina zg nemli bir etkinlik tr olan yorumsama olana, fenomeni
kavrayabilme olanadr. Dasein ncelikle bilgi nesnesi deil, kendinde varolmann
tarzlarn veren ve yorumsayabilen Varolandr. te bu, Dasein, gnlk kullanmda
insan varoluu anlamna gelir. Geleneksel felsefe dilinde ise buna existentia denilir.
Daseinn varln ancak kendi varoluu verebilir. Bu ise ancak iki yolla olabilir:
ncelikle Dasein, kendi existentiell-ontik yapsn kavrar ve ikinci olarak kendi
existential-ontolojik yapsn kavrar. Fakat ama, ontolojik yapsn anlayan
Daseinn bunu kendi ontik yaps zerinde kurmasdr (en, 2003: 40).
Egzistensiyel ve ontik, nesnelere veya varlklara ait bir zelliktir; e deyile,
varolusal bir yaps yoktur. Bunlar dnya-iinde-varlk olamazlar; nk varolular
yoktur. Egzistensiyal ve ontolojik Dasein dnya-iinde-varlk yapan zelliidir. Bu
haliyle Dasein kendini ve dierlerini kavrar. Felsefe tarihindeki gelenekten yola
karak, Heideggere gre zn varolu zerindeki ncellii yznden varoluun
mutlak ve ncel olarak Varlk-olma anlam kayboldu ve unutuldu diyebiliriz.
Bylece Varlk eitli anlamlarda yorumlanmtr. Bunlar: Bir, Logos, Ousia, Tz,
Cogito, Alglama, Monad, Nesne, Ben, Ruh, sten ve G vb. oysa hibiri Varlkn
mutlak ve ncel ontolojik anlamn vermezler.

21

Heidegger felsefenin temel sorunu olarak grd varlk felsefesine Varl

varoluta arayarak ynelir. nk Varln zmlenmesi gereken yer varolutur.
Baka bir ekilde ifade etmek gerekirse, Daseinn z Varoluunda olduu iin
Varolutan hareketle z aranmaldr. yleyse varolutan yola karak bu sorun
yeniden dzenlenmelidir. Heideggere gre felsefe eski, z (essentia) felsefesinden
farkl olarak bir varolu (existentia) felsefesidir ve Varolu bir ta gibi bir ey olarak
ele alnmaz; ayet byle bir bak asyla baklrsa eski z felsefesine dnlm olur.
Heidegger, yazlarnda bandan beri hep vurgulad Daseinn varolmas, maddi
olmayan, hep ayn kalan, zihin durumlarn btnletiren gibi kavramlarla ya da tz,
zne gibi geleneksel anlamda deildir. Daseinn varolmas, olu ve dnebilme
bakmndan anlalmas gerekir.Daseinn z onun varldr ya da varoluudur.
Onun varlk olarak ne olduu, onun varoluu asndan aklanmaldr. nk onun
varoluu, ontolojik yapsndan baka bir ey deildir. Heidegger Daseinn z
derken z kavramn geleneksel felsefenin essence kavramndan, varolu
kavramn da existentia kavramndaki nmzde-hazr-Varlk anlayndan ayrr.
Bylece, Heidegger iin, Daseinn z onun varoluudur (en, 2003: 56).
Dasein Dasein yapan zellikler, e deyile antropolojik saylan nitelemeler
vardr. Varolu tarzmz hayvanlar, bitkiler ve cansz nesnelerden temelde farkldr.
Heideggerin Dasein (burada-olma; varolu) terimini kullanmasnn bir baka
sebebi de budur. Heidegger, Hmanizm zerine Mektupadl almasnda, insanlarn
daha kompleks ya da daha yksek hayvani hayat formlar olmadklarn yineler.
nsan bedeni hayvani organizmadan btnyle farkl bir eydir. nsann z
varlnda hayvani organizmay ne kadar az ieriyorsa, insann znn bu yetersiz
tanm da insan lmsz bir ruh, akl gc ya da kiinin karakteriyle tehiz ederek
insann zn o kadar aabilir ya da telafi edebilir. Her bir rnekte de grmezden
gelinir ve ayn metafizik projeksiyon temelinde unutulur (Heidegger,2002:205).
Bylece metafizik tarihindeki insan kavramn yneten metafiziksel bak asnn,
rasyonel canl geleneinden gelen bir bak olduunu ifade edebiliriz. Daseinn u
ya da bu ekilde davran gsterebildii ve bir ekilde her daim belirli bir davran
iinde bulunduu Varlna Varolu diyoruz. te yandan Varolann zn
belirlerken, konusal ieriklerden oluan neliklerin sralanmas yoluna gidemeyiz.
nk Varolann z, hep kendi Varln kendisininki olarak var etmesinde yatar

22

(Heidegger

,2008a:

12).

Aslnda

Daseinn

ne

olduunu,

onun

zn

tanmlayamayz. nk onun z varolmak iin vardr, e deyile, kendine zg bir

biimde Dasein varolmak iin varoluuna sahiptir. O halde Daseinn varl bir
eyin basite ortaya k deildir. Bir i, yaplacak bir eydir. Mesela varolan
anlamnda kalemi kalem yapan ey, kalemin yazmasdr; fakat Daseinn z bunun
gibi bir ey deildir. nk Daseinn z, bir ey deildir. Dolaysyla Dasein
Varolmak iin varolmaktadr (Heidegger, 2004: 78) ve buna kendine zg bir
biimde sahiptir. Baka varolanlarda bu durum sz konusu deildir. Heideggere
gre dier varolanlarla birlikte dnya-iinde-varolan Daseinn zn yine burada,
dnyada aramak gerekir.
Heidegger insan kavramn, gnmzde iine dt halini, teknik
etkinliini ve felsefi dn-meyi-ini irdeleyerek kaygl ruhdurumuyla bir soru(n)
haline getirir. Dnya iinde karlalan Varlk, varolan, kayg, hi(lik), lm ve
zaman gibi kavramlarna baktmzda, bu kavramlarn birbiriyle ilikili olduunu ve
tm bunlarn da aslnda Heideggerin insan anlaynn temelini oluturduunu
grrz. Bu kavramlarn hepsi dnya-iinde-olan insan kavramna baldr ve dnyaiinde-olan insanla birlikte bir anlam birlii kurulur. Heideggere gre felsefe bizim
gerek deneyimimizin fenomenolojik bir betimlemesiyle balamaldr. eyler bize
deneyimde, belirli bir balamda, benim kendime zg durumumla ilikisinde bir
anlam ifade ederek annda grnrler. Heideggerin insan egzistansna Dasein
demesinin nedeni geleneksel metafizik armlardan kamak iin olduu gibi;
ayrca, Daseinn varlk tarznn bir nesnenin varlk tarz olmadn vurgulamak
iindir. Fenomenoloji de Dasein olgusal yaamnda betimlemek zere ele alan
yntemdir. Heidegger bu noktada insan olmann gerekte ne demeye geldiini gzler
nne sermek iin Daseinn varlk yapsnn temel nitelikleri olarak be
egzistensiyal (existenziall) sayar. Bu egzistensiyaller aslnda varln olanaklardr;
Daseinn nasl varolduunun farkl biimleridir ve bu egzistensiyaller Daseinn
olgusal varlnn analizinde kefedilirler.
Bu almada, analitik felsefenin egemen olduu bir ada, Heideggerin;
Ben, Ego, Kendi, Kii, zne vb. kavramlar iin iine katmadan, DASEIN ile analitik
felsefeye bir kar duru sergilemesi ve analitik felsefenin ilgilenmedii meselelerle

23

ilgilenmesi gzler nne serilmeye allacaktr. Heidegger, bir anlamda, Mantk

Pozitivizmin sultasndaki felsefeyi, onun boyunduruundan kurtarp, felsefeye;
dolaysyla varln anlam sorusuna yeniden bir ilgi, merak ve hayret uyandrma
abas gder. Bu tezde, Heidegger felsefesinin ele alnmasnn nemli bir nedeni de
onun felsefe soruturmasnn hareket noktasnn, e deyile, probleminin, bir yaant
olan Kayg olmasdr; zira tpk Albert Camusnn Absrd ve Jean Paul Sartren
Bulant yaantlarnda olduu gibi, Heidegger bize hem de felsefede yaant
kaynakl

felsefe

soruturmalarnn

olabileceinin

imkann

gstermektedir.

Heidegger bu balamda Kaygnn kaynaklarn en dkten en byne doru u

ekilde sralar:
-dnyada varolan olarak Dasein,
-dnyada bakalaryla birlikte varolan olarak Dasein,
-ruhdurumlar olan varolan olarak Dasein,
-anlayan bir varolan olarak Dasein,
-ve Kayg (Alm. Sorge) duyan bir varolan olarak Dasein.
Bunlar, insan egzistansnn, inotantiklikten, e deyile, otomatik pilota
balym gibi yaamaktan ve srden syrlp; otantik bir varlk olmas iin gerekli
olan temel yaplardr. Bu almann birinci blmnde; dnyada varlk olarak
Daseinn, insan egzistansna zg olan dnyasallk merkeze alnarak, kendi
varolusalln nasl kavrad ve bunu yaparken gnlk hayatta karlat varolan
eyler ile arasndaki iliki ontoloji balamnda ele alnacaktr.
kinci blmnde; baka Daseinlarla birlikte varolan olarak Daseinn,
gnlk hayatnda oradaki Varlk olarak kimlii zerine bir tespitte bulunurken, yine
Daseinn dnyada bulunan dier varolanlardan farkl olarak bakalaryla birlikte
olma doasna ilikin hermentik ve fenomenolojik yntem bir arada kullanlarak
incelenecektir.
nc blmnde, ruhdurumlar olan varolan olarak Daseinn kendini bu
ekilde aarak varoluunu mmkn kld, bu yzden ruhdurumlarnin Daseinn
dnyasnda asli bir neme sahip olduu zerine durulacaktr. Daseinn el-altndahazr-bulunan-varolan (present-at-hand; vorhanden sein) ve el-altnda-kullanlmaya-

24

hazr-bulunan (ready-to-hand; Zuhanden sein) bulunan aralardan farkl olarak bu

dnyaya frlatlml temel alnarak, gnlk ve varolusal ruhdurumlarnin nasl
otantik ya da inotantik olmaya yol at serimlenecektir.
Drdnc blmnde, anlayan bir varolan olarak Dasein, dnya iinde,
orada ve belli bir ruhdurumu iinde olmakl anlama yoluyla oluturur. Dasein,
doas gerei varolusal anlama olanaklarna sahip olarak dier canllardan ayrlr.
Bu blmde anlama ile kendi olanaklarnn ya da imkanlarnn farknda olan
Daseinn nasl bir tasarn oluturduu zerine durulacaktr. Ayrca dnyada elaltnda bulunanlarn yorumlamayla nasl bir ilgililik btnl oluturduu
gsterilecektir.
Son blmnde ise Kayg (Sorge, Care) duyan bir varolan olarak Daseinn, gndelik
meguliyetlere kaplarak varolusalln aa karan kaygy nasl unuttuu ve bu
kavramn nesnesi olan korkudan hangi ynleriyle ayrld zerine durulacaktr.
Bylece, Daseinn en temel zellii olan kaygnn, nedeninin belirsizliiyle bizi
hilie nasl srklediini ve dnyaya katlan Daseinn aslnda ne anlama geldii
gzler nne serilecektir.
Sonu olarak, Heideggerin felsefede yapt yeni devrimin ontolojik bir
sorun olan varolmann ne anlama geldii sorusuna verdii yant(lar) ortaya konmaya
allacaktr. Heideggerin nemi ontik bir sorun olan ne trden eylerin varolduu
hakknda bir soruturma olan metafizii yadsmasndan ileri gelir. Heidegger bunu
yaparken bizim sahip olduumuz belirli bir Varlk tarzndan yola kar ve bizim
Dasein olduumuzu ya da Varln anlamn soran varolanlar olduumuzu ileri srer;
zira Heideggere gre Dasein, kendisi iin Varln bir mesele olduu varolandr. Bu
balamda bizim varolma tarzmzn anlam, Dasein olmann egzistensiyal
nitelikleriyle oluturulur ki bunlar; dnyada varolan olarak Dasein, dnyada
bakalaryla birlikte varlk olarak Dasein, ruhdurumlar olan varlk olarak
Dasein,anlayan bir varlk olarak Dasein ve Kayg (Sorge) duyan bir varolan olarak
Dasein

Heidegger tarafndan irdelenirler. Buna gre Heideggerin fundamental

ontoloji dedii soruturma, bizim znel kayglarmzn yapsn aa karma iidir.

Heideggere gre bu ontolojik soruturma, geleneksel metafiziin peinden gittii
ontik soruturmaya kyasla daha temeldir nk neyin varolduuyla ilgilenen ontik

25

aratrma, Dasein iin varolmann ne demeye geldiine dair ontolojik soruturmay

gerektirir.
Son zmlemede, bu almada, yukarda bahsi geen egzistansiyallerin her
basamanda eitli derecelerde kaygnn olduu gsterilerek bizim dnyaya ilikin
asl kavraymzn onunla kar karya gelmemizle salanabilecei aklanmaya
allacaktr ve Heidegger dncesindeki en merkez ve en etkili dncenin kayg
olduu gzler nne serilecektir; nk varoluumuzun anlam ve sonluluumuzu
aa karan ey KAYGIdr.

26

BRNC BLM
DNYADA VAROLAN OLARAK DASEIN
Giri blmnde Heidegger felsefesini daha iyi kavrama mahiyetinde,
ncelikle Varlk, varolan, dnme, varlk tarzlarna (egzistensiyaller) yer verilmiti.
Bu blmde ise Varolduunu anlayarak Orada bulunduunu bilen Daseinn temel
yaps olarak dnyadalk incelenmitir. nhazrlkta yapsal somutlamalarn
kazanacak, kimi Varlk karakterleri ne karld. Varlk ve Zaman adl eser
temelinde Heidegger, bir varolan olarak insann varlnn bir analizini yapar.
Heideggere gre Varlk zerine alma ile insan egzistans zerine alma ayr
eyler deildir. nk bu kavramlar birbirinden farkl deildir ki Heideggere gre,
Varlk bilmeksizin insan varoluunu bilemeyiz. Dolaysyla Varlk ve Zaman,
Varlk yolunda bir aratrma ve ayn zamanda Varln anlam iinde bir soruturma
iken bu eserde Heideggerin bir amac da, insan egzistansnn kendi Varlk ile ilikisi
zerine derin bir anlay salamak ve derin katmanlaryla Varlkn ynlerini yeniden
yorumlamaktr.
Oradaki-Varlk, varolan-eydir ki, kendini varlnda anlayarak bu Varla
doru davranr. Bylelikle varoluun biimsel kavram gsterilmitir. Oradaki-Varlk
varolur. Dahas Oradaki-Varlk her durumda benim kendim olan varolan eydir.
Varolan, oradaki Varla asllk ve aslszlk olanann koulu olarak benimkilik
aittir (Heidegger, 2004: 88).
Benin aitliiyle balayan bu yolculuk Heideggerin terimi Dasein ile balar.
Heideggerin almalarnn ngilizce ve Trke evirilerinde, bu kelime evrilmeden
(deitirilmeden) braklmtr. Heideggerden nce, onsekizinci yzylda Kant ve
Husserl gibi filozoflar, Almanca yapya uygun olarak existence kavramn
kullanyorken, Heidegger bunun yerine Latince trevi olan existenz kavram
kullanlmtr. Bu filozoflar iin, existence canl ya da cansz her varln varoluu
iin kullanlan bir terimdi (Watts, 20011: 24). Heideggerin bu kavram kullanm
ise epey farkl armlardadr. Heidegger, o dnemdeki standart Almanca
terminolojinin yerine Dasein insan egzistansna mnhasran deinmek iin biz ve

27

bizim Varolu yolumuz anlamnda kullanr. Bu kelime oul deildir ve bir insann
varoluunun yan sra insanln varoluu yerine de kullanlabilir. Heidegger
Dasein, bu yeniliki ifadeyi, eitli nedenlerden tr kullanmay tercih eder.
Heidegger, ilkin, orijinal anlam iinde kelimeleri yeterince uzun kullanmadmz
ve bu kelimelerin ar kullanlmaktan yprandklarn dnr. Bu yzden biz onlar
kullanrken, onlarn daha derin anlamn karrz. Dasein kavramn kullanrken ise
Heidegger bizde farkndalk uyandrma isteive yeni bir bak asyla insan
egzistansna doru yerden bakmay gsterir. Bu balamda Heidegger dinlerin,
felsefenin, psikolojinin ve antropolojinin geleneksel tarzlarndan etkilenmeyerek
yeniliki bir tarzda bizi dnmeye sevk eder. Heideggerin zellikle Dasein
kavramn tercih etmesinin bir nedeni de onu en kapsayc kavram olarak grmesidir.
nsan egzistansnn Varoluu konusunda dier mevcut tm kavramlarn niteliklerinin
ok farkl olduunu dile getiren Heideggere gre insan benzersiz klan da ok
ynlldr (Watts, 20011: 25). Dasein teriminin iindeki dil yaps bizim Var
olmak (varolu) konusundaki farkmz ve zgnlmz yanstr. Ayrca bu ismin
mastar eki alabilen (mevcut) bir fiil olmas ayn zamanda en ayrt edici
zelliklerinden birini gstermektedir.

Heidegger bu kavram insan egzistansyla

zdeletirir. Ancak dier varolanlardan bizi ayran Varln karakteristik kelimesi

olan Daseinn kk anlam, [] oradaki Varlk ya da orada da (orada) Sein
(varlk) yanstlr. Heidegger bu balamda There (orada)nn kullanmn dnyada
dier varolanlardan benzersiz bir ekilde yaamak eklinde ifade eder (Watts,
20011: 26). Heideggere gre Varln anlamn anlamak iin bu kapasiteye sahip
baka bir kavram, yap ya da nitelik yoktur. Bylelikle Heideggerin sonraki
yllarnda da Dasein teriminin ieriinin nemli bir anlam vardr. Dasein aslnda
bize orada (there) oradaki varlk iddiasnda bulunur. Bu ekilde biz, oradaki
Varln adna Dasein kullanabiliriz ve bir anlamda Varlk Bekileri olduumuzu
hissederiz. Heideggere gre biz, Varln aklk (clearing) ya da ak alan (open
space) terimleriyle kendi kendimizi ifade edebiliriz. Bu balamda Dasein olmadan
dnyann da var olmas mmkn olmayacaktr. Nitekim dnyadaki dier kavramlar
gz nne alndnda varlk bakmndan kullanmlar sreklilii devam ederken; bu
varlk kavramlar ile hi kimse iliki iinde olamayacaktr, bundan tr Varln
onlar iin hibir anlam olmad gibi bu anlamda Varolma kelimesini kullanmak da
mmkn olmayacaktr.

28

Daseinn

dnya-iinde-varolmas

izleinden

hareketle

ilerleyen

incelememizde Dasein, kendi olarak orada varolmaktadr. Dasein hep ben kendim
olan bir varolandr. Varolmakta olan Daseina sahihliin ve gayri sahihliin imkan
art olarak hep-benimkilik aittir. Dasein hep bu hallerin birisinde ya da onlara ilikin
modal bir kaytszlk iinde varolmaktadr (Heidegger,2008a:55). Denilebilir ki
Daseinn varl henz olmayan eyi hedeflemesinden oluur. Ama elbette bu
verilmi olan dnyann snrlarn aamaz. O halde Dnya snrlar ierisinde
Daseinn varolusall, dnyay kavramasdr. stelik Daseina zg kipler,
olgusallnn tesinde neet ettii nsel bir ey olarak anlalmaldr. Ayrca
oradaki-Varln bu varlk belirlenimleri insan egzistansnn Varlk durumunun
temeli zerinde apriori grlmeli ve anlalmaldr.
1.1.

Dnyadaki-Varln Genel Olarak inde-Varla Ynelimden nTasla

Heideggere gre Dnyadaki-Varlk bileik anlatm daha tretiliinde bile

onunla denmek istenenin bilimsel bir fenomen olduunu gsterir. Bunu btnsel
olarak algladmzda, paralardan birlemi ierikteki oluturucu yaplar karmza
kar. Heidegger bu yaplar bir l bak as altna getirir:
1.Dnya-daki; bu yap ile bant iinde, dnya nn varlkbilimsel
yapsn sorgulama ve genel olarak dnyasallk dncesini belirleme grevi geliir.
2. Varolan-ey; ki her durumda dnyadaki varln yolunda vardr. Onda
kim? sorusunda sorguladmz ey aranr. Fenomenolojik kantlamada kimin
oradaki-Varln sradan gndeliklii kipinde olduunun belirlenmesi gerekir.
3. Genel olarak iinde-Varlk; iinde-liin kendisinin varlkbilimsel
yaplan saptanacaktr. Bu oluturucu yaplardan birinin her ne karl
bakalarnn da onunla birlikte ne karln imler ki, o srada btn fenomenin
grl demektir (Heidegger, 2004: 88).
Dasein dnya iinde iken kendi kendisinden sakland iin ya da kendisini
sorgusuz sualsiz yle grd iin eyler dnyasna, kendisine ve bakalarna
verilmi bir dnya olarak bakmaya meyillidir. Oysa nsel olan bu durumu nasl
kavradn, ne iin bu ekilde anladn ve gndelik yaamndaki varolanlar

29

arasnda Kim? olarak Varolduunu sormas gerekir. Talar kendi kendilerinde

gizlenmilerdir ama bizim iin aktrlar. Byle bir farkndalk dnyada nasl olur?
Ta olmak nedir? (Heidegger, 1993: 24). Bunlar Varln yapsn oluturur; fakat
Dasein zellikle kendi varlnn doasn ve dnyay sorgulayan bir varlktr. O
halde Heideggerin terminolojisiyle algladmz kipiyle dnya iinde yaayan
Varlk, tamamen yaammzn tam ortasnda konu edindiimiz bizi ve bizim her
eyden nce kendimize sormamz gereken mahiyetimizi anlamamz konu edinir.
Dnya iinde olan Dasein dnyada olarak alglarz. Tpk suyun bardakta,
bardan dolapta olmas gibi Yani uzaml iki varolan eyi bu uzaydaki yerleri
asndan birbirleri ile Varlk-ilikilerini demek isteriz (Heidegger, 2004: 89).
Dasein, dnya-iinde-Varlk olarak uzamsalla sahip olan varlk olmasnn yan sra
Varln anlam zerinde dnebilir olan tek varolandr. Bir masa ya da aa
olmayan Dasein sz konusu olduunda bu dnyaya ait bir para deil, varoluu olan
bir varolan ile karlarz.
te yandan, dnya iinde olan Varlk, Oradaki-Varln bir Varlk durumu
demektir ve varolusaldr. Elnnde-bulunan bir varolan-ey de cisimsel bir eyin
(insan bedeni) elnnde-Varl dnlemez. inde varlk elnnde-bulunan
eylerin uzaysal bir bir biri-iindelii demek de deildir. Dnyada yer alan eyler
olarak elnnde-bulunanlar, cisimsel olana aittirler. Dnya iinde yaayan ve dier
varolanlardansa nce kendinin farknda Varlk olan Daseinn yapsna uygun bir
ekilde

kavramlar

dile

getirmemiz

gerektiinden

hareketle,

Heideggerin

elnndekileri temellendirmesindeki amacn, Daseinn asl varlk yapsn

gstermek olup dnya iinde mevcut olduunu aa sermemek olduunu
syleyebiliriz.
Bir varolusal olarak dnyann ortasnda Varlk hibir zaman yer alan
eylerin bir arada-elnnde-Varlklar gibi bir ey demek deildir. OradakiVarlk denilen bir varolan-eyin dnya denilen bir baka varolan-ey ile yan
yanal gibi bir ey yoktur. Elnnde- bulunan iki eyin bir aradalklarn hi
kukusuz dilde zaman zaman, rnein yle anlatma alkanlndayzdr: masa
kapnn yannda durur, iskemle duvara deer. Szcn san anlamnda
hibir zaman demeden sz edilemez ve bunun nedeni hi kukusuz tam bir

30

yoklamann en sonunda iskemle ve duvar arasnda bir ara boluk olduunu

saptamas deil, ama ara boluk sfra eit olsa bile ilkede iskemlenin duvara
deemeyecek olmasdr. Bunun n gerei duvarn iskemle iin karlalabilir
olabilmesi olacaktr. Varolan-ey dnyann ierisinde elnnde-bulunan bir
varolan-eye deebilir, ama ancak doas gerei iinde varln varlk trn
tayorsa ve ancak oradaki-Varl ile daha imdiden dnya gibi bir ey aa
karlmsa; o zaman o dnyadan bir baka varolan-ey demede kendini
aka gsterebilir ve bylece elnnde-Varlnda eriilebilir olabilir.
Dnyann ierisinde elnnde-bulunan ve dahas kendilerinde dnyasz olan iki
varolan ey birbirlerine hibir zaman deemezler, hi biri tekinin ortasnda
olamaz (Heidegger, 2004: 90).

Bylece, dnya-ortasnda olmak Daseina zgdr. Dasein iin dnyada-varolma ifadesi onun varlk trn masa, sandalye gibi elnnde-bulunan nesnelerin ya
da doada karlalan eylerin varlk trnden ayrt etmek, etkinlikle dnyay
birletirmek ve dnyaya demek iin kullanlmtr. yleyse bu varolan Dasein
terimiyle dile getirirken, (sanki o bir masa, ev ya da aamasna) onun nelii
deil, varl ifade edilir. Dnyadaki varolanlar grnr klma ya da aa karma
iine ilikin ilk adm dnya iinde bulunanlar tek tek sayarak gstermek olduundan
dolay rnein aalar, insanlar, dalar vs. gsterilebilir. Burada kastedilen, ite bu
varolanlarn grnmn tasvir edebiliyor ve anlatabiliyor olmamzdr; ancak bu
tasvirler varolan olarak yerinde ylece kalr. Heidegger, Varolmay aklamak iin
'var' anlamna gelen

'dnyada orada olmak' kullanr. Bu anlamda "dnya"

Heideggerin kullanm iin Dasein'n varln etkileyen tm koullar belli bir

balamda ifade eder. Bu, yaadnz dnya (lke), zellikle kltr, sosyal evre,
eitim, aile, arkadalar, kariyer ve elenceler vs. iinde barndrr. rnein, herhangi
bir avukatn 'dnya's kendi yaam ekillerinin toplamndan oluacaktr. Bylece bir
avukat bir baba olmas, bir ngiliz olmas veya onun ilgi ve faaliyetlerinin nitelikleri
oluturur. Buna benzer bir ekilde Daseinn, rnein bir i dnyas ya da alternatif
olarak, bir spor dnyas, akademik dnya ya da elence dnyas da olabilir.
Daseinn (bu) dnyada ierdii baka bir anlam da yaad durumlara kar onun
tepkisini belirler. rnein, i dnyas ile ilgisi olan bir cerrah, bir borsa kazasnda
biraz rahatszlk duyabilirken bir borsacnn harap olmas muhtemeldir. E deyile
herhangi bir Dasein, belirli bir dnya ya da dnyalarn katlm ile belirlenir. Bu

31

balamda Heidegger, Varln dnyasn kkl ve ayrlmaz bir para olarak grr.
Bu noktay vurgulamak iin Heidegger Dasein' sk sk hecelere ayrr ve bylece
dnya 'orada' anlamna gelir ki 'orada-varlk' olarak 'Da-sein' bir edebi eviridir.
imdi bylece 'dnya-varlk' haline gelir.
1.2.

Dnyadaki-Varln Ekipmanlarnn Btnsellii

Dasein, varlk tarzlaryla birlikte geni bir aa sahipken ayn zamanda bir
ekipmanlar ana da sahiptir. Bu, hem hayatmzn tam ortasnda bulunan hem de
etrafmzda grdmz eylere ait olan bir adr. Dasein her ne kadar farknda
olarak yaayan bir varolan olsa da a priori olarak ve bilinaltn kullanarak da
davranlarda bulunur. Bu balamda varlk a sistemini rnekle aklamak gerekirse
yazma eylemi bunu daha belirgin klar. Mektup yazmak iin kalem ve kt
kullanmak, zarf amacyla pul almak gerekir. Postalamak iin de postacya teslim
etmek

gerekir.

Bu

rnekte

kullandmz

amacyla

yapmak

Daseinn

evresindekilerle kurduu zinciri gsterir. Bir ara Dasein iin her zaman kullanlma
potansiyeli olarak bir zincirin rtk bir parasdr. Bylece bir kt dier aralarn
varlyla bir a iine girer ve sonuta ortaya kan rn ve buna arac olanlarla
birlikte bir ekipmanlar btnl oluturur. Ayn zamanda Dasein, baka bir
Daseinn yapt kalemi veya kad kullanarak onlarla bir ilikiyi balatm olur.
Daseinn tasarlamalar, amalar ve aktiviteleri de bu sistemin aralar olur.
Heidegger ekipmanlar zerindeki bu ilikiyi aklarken -e doru, amacyla ve
uruna kavramlarn kullanr. Dnya iinde Varlk olarak Daseinn gndelik
yaamnda, niyetleri ve amalar ile balantl olarak, dolayl ya da dorudan, her
hangi bir ekilde evresindeki insan egzistanslar ve eylerin tm arasndaki
ilikileri byk bir a tarafndan pratiksel olarak nitelendirilir. Dasein gndelik
yaamnda, genellikle kullanaca eyleri dikkatini vermeden kullanr. Bir halkann
zincirleri gibi pei sra gelecei belli olan bir pratiksel eylemde, o ie odaklanmadan
ezbere i grr. Dolaysyla Dasein, bir aletin nasl yapld zerine kafa yormadan
sadece o aletin kendine hizmet edebilme potansiyeline ya da elverililiine bakarak
pratik olarak kullanr. Bu balamda o ara, Daseinn zihninde, almalarnda ve
baard eyde ona yardm eden ey olarak grlmez. Heideggere gre bu aralar
genel olarak insan egzistansnn pratiksel faaliyetleriyle geni bir aa baldr. Sz

32

konusu bile edilmeyen bu aralar bozulduunda, krldnda ya da kaybolduunda

ise birden bire bu ilikiler ann ileyiinin sekteye urad fark edilir.
rnek verilecek olursa, bir kapnn tokman (kap kolu) ele alalm.
Bulunduum evden dar kabilmam iin, ilkin kapy amam ve karma kan
koridoru gemem gerekir. Bu noktada alglarmda bir ynlendirme ya da uyar
belirir. Yaplmas gereken dikkatimin younlat bu kap koluna uzanmam
gerektiidir. Gnlk yaammzda hi birimiz bu denli plan yaparak kap koluna
yneldiimizin farknda deilizdir; nk bu pratiksel edim bizim defalarca
yaptmz aka zaten ortada olan bir edimdir. Bu yzden Daseinn ilgili olduu
elde hazr aralar, onun dnyasnn bir paras olan evresindeki varolanlar, birleen
bir anlam a olarak karakterize edilir. Bunun dnda, Daseindan bamsz olan elde
mevcut eyler ise bilimsel teoriler gibi temel alanlarda gereklidir; fakat yalnzca
uzmanlk alanlar iin gereklidir. Bu alandaki eyler snrldr ve yine de aslnda
temel olarak dnyadaki Varln deneyimlemesinden yararlanr. Heideggere gre
aslnda bizim dnyaya bak amz, birbirinden bamsz olarak varolan canl ve
cansz varolanlarn bir toplam ve genellikle elde mevcut olan eylere kar bizim
davranlarmzn kendi snrlldr. Bylelikle el-altnda bulunan aralarla kendi
dnya grmz geniletir ya da daraltrz.
Heideggere gre Daseinn gndelik yaamda karlat varolanlar,
Varolma yoluna ayn ekilde sahip deildirler. Bununla birlikte, Daseinn varl elnnde-bulunan (ready to hand) ya da el-altnda-bulunan (present at hand) varlk
olmamasdr. Bu terimler sadece insan egzistans dnda kalan varolanlara
uygulanabilir. Dasein tarafndan gz nnde bulundurulan ya da Dasein iin bir
neme sahip olan varolanlar bu ekilde ikiye ayrlr. Heideggerci balamda bu
terimlere ekipmanlar denir. Varlka dair ya da dnyadaki Varln varlk tarz
hakknda endieli olmas, genelde el-nnde-bulunanlara ynelmesiyle ilikilidir.
Buna karn el-altnda-bulunan varolanlar ise insan egzistansnn kullandklar
dnda kalan, e deyile Daseina henz hibir faydas ya da onun iin bir nemi
olmayan ve Daseindan bamsz olan nesnelerdir. Ayrca bir nesne bazen el-nnde
bazen de el-altnda- bulunan olarak ilerliini srdrebilir. Doal varlklar tamamen
Daseindan bamsz olarak rnein ta el-altnda bulunanken; bir ta ustasnn

33

elinde yaamla bir balant iine giren ta, artk el-nnde bulunan bir nesne olur.
rneklerle aklamak gerekirse: fabrikada retilen rnler ya da ham maddelerin
ilenmesi Daseina bir ekilde hizmet amal kullanld iin el-nnde bulunan
iken her hangi bir ilevi olan bir nesnenin bozuk ve krk olarak ie yaramaz hale
gelmesiyle ya da elindekinin ne olduunu bilmeyen tecrbesiz biri iin el-altndabulunan olur. Bir ara olarak tornavida, bir araba tamircisi iin el-nnde-bulunan
olarak tamir ilevi grr; fakat bu tornavidann bozulmas ve bu yzden
kullanlamamas el-nnde-bulunmayan olarak tamirciye artk bir anlam ifade etmez.
Yamur ormanlarnda yaayan biri iin ise ayn tornavida el-altnda-bulunan olarak
ilevsiz kalr. Benzer ekilde bir marangozun iviler ve eki ile tahta zerinde
almas, tm tahtalar el-nnde bulunan olarak grmesini ortaya karr.
Marangozun elindeki iviler biter de yerine geride duran materyalleri ve aralar
kullanrsa, el-altnda olanlar el-nne getirmi olur. Grnte alakasz duran
gereksiz bir nesne, faydas olacak bir nesneye dntrldnde balangta elaltnda olarak alglanrken artk kullanlabilir hale gelmi olur.
Bu elnnde-bulunu oradaki varln zgn yaplarnn gzard edilmesiyle
deil, ama ancak onlar nceden anlama yoluyla eriilebilir olur. OradakiVarlk kendi en z Varln belli bir grgl, olgusal, elnnde-Varlk
anlamnda anlar. Ve gene de birinin kendi oradaki-Varl grgl-olgusunun
grgl-olgusall varlkbilimsel olarak bir mineral trnn grgl-olgusal
yer alndan temelde ayrdr. Oradaki-Varlk her durumda bir olgu olarak
vardr; ve oradaki-Varlk olgusunun grl-olgusallna onun olgusall
diyoruz. Bu Varlk-belirliliinin kark yapsnn kendisi sorun olarak ilkin
ancak oradaki-Varln nceden gelitirilmi varolusal temel durumlarnn
nda ayrmsanabilir. Olgusallk kavram, kendinde alndnda, bir dnya
iinde varolan eyin dnyadaki-Varln imler, dahas yle bir yolda ki, bu
varolan ey yle ki yazgsnda kendi dnyasnn ierisinde karlat varolan
eylerin varl ile bal olarak anlayabilir. lk olarak yalnzca bir varolusal
olarak iinde-Varlk ile elnnde-bulunan eylerin kategori olarak ierdelikleri
arasndaki ayrm grmek gerekir. inde-Varl byle snrlarsak, o zaman
bununla oradaki-Varla her tr uzaysall yadsm olmayz, tersine, oradakiVarln kendisinin kendi uzaydaki-Varl vardr ki kendi yanndan ancak
genel olarak dnyadaki-Varlk temelinde olanakldr (Heidegger, 2004:92).

34

Dasein dier canllardan ayran, onun varolusal durumlardr. Bu balamda

olgusallk, Daseina gre, bir eyin dnyada olmasna ve dier eylerle birbirine
bal olmasna iaret eder.Varolan eyin nelii, ondan sz edilebildii dzeye dek,
varlndan kavranlr. Burada ontolojinin bize gsterdii ey, varolan eyin Varln
varolu olarak belirtmeyi setiimiz zaman, bu terimin geleneksel varolu terimini
tamaddr. nk dnya iinde Varlk, elnnde-bulunanlardan varolu
bakmndan ayrlr. Baka bir deyile,dnya iinde-varlk olan insann uzaysall,
onun sadece bedensel olduununya da cisimsel bir ey olduunun tesinde bir
Varolma tarz olduunu gsterir. Oradaki Varln dnyadaki Varl kendini onun
olgusall ile her durumda insan varlnn belirli yollarna datmtr. indeVarlk, kendini rnein unlarda gsterir: bir ey ile ii olma, bir eyi retme, bir
eyi isteme ve kollama, bir ey uygulama, bir eyden vazgeme ve onu yitirme,
slenme, baarma, yerine getirme, sorgulama, irdeleme, tartma, belirleme
(Heidegger, 2004: 93).
Dasein dnya iinde yaarken olgusallk ile kendini elimine eder. Burada
olgusallktan kast, dnya ii dediimiz meguliyetlerdir. O halde, Dnya iinde-varolmann tarzlaryla balantl olan meguliyetlere rnek vermek gerekirse, bir eyle
urayor olmak, bir eyi kullanmak, bilgi almak, istemek, retmek, tartmak vs.
denebilir.Dnyada olmaklnn verdii hal ve durumlar kullanan Dasein, bu ekilde
dnyadaki olgusalln kendi iinde eritir. Bu hal ve durumlarn inkar ya da
eylemsizlik olana ya da direnme olarak planladklarmz da bir tasann trleridir.
inde-Varln bu yollar tasann henz ayrntl olarak nitelendirilmesi
gereken Varlk-trn tarlar. Yapmama, gzard etme, vazgeme, dinlenme de
tasann eksikli kipleridir ve tm de tasann olanaklar asndan henz,
ancakn kipleridir. Tasa teriminin ilk olarak n bilimsel imlemi vardr ve bir
eyi yerine getirmek, yapp bitirmek yoluna koymak demek olabilir. Anlatm,
kendine bir ey salama anlamnda, kendine bakma demek de olabilir. Dahas
anlatm bir baka tipik uygulamada da kullanrz: giriimin baarsz
olmasndan tasalanyorum. Burada tasa, korkma gibi bir ey demektir. Bu nbilimsel, varlksal imlemler ile kartlk iinde tasa anlatm aadaki
aratrmada varlk bilimsel terim bir varolusal olarak kullanlacak ve olanakl
bir dnyadaki varln varln belirtecektir. Terim, oradaki Varlk, en

35

yakndan ve byk lde ekonomik ve pratik olduu iin deil ama oradaki
Varln kendisinin varl kayg olarak grlebilir klnaca iin seilmitir.
Bu anlatm yine varlkbilimsel yap kavram olarak alnacaktr. Anlatmn
varlksal olarak her oradaki varlkta bulunan znt, melankoli ve yaam
kaygsyla hibir alakas yoktur. Bu tr eylerin de varlksal olarak tpk
kaygszlk ve neesizlik gibi olanakl olmalarnn biricik nedeni oradakiVarln varlkbilimsel olarak anlaldnda kayg olmasdr. Oradaki-Varla
zsel olarak dnyadaki-Varlk ait olduu iin, dnyaya doru varl zsel
olarak tasadr (Heidegger, 2004: 94).

Buradaki tasa kavram, bir eyin gereklemesinden korkma, endielenme,

dert edinme, kayglanma gibi anlamlara gelebilir. Heidegger bu kavram Dnyaiinde olan Daseinn varolusal planlarnda yaad rehaveti anlatmak iin kullanr.
Dnyada olmakln yaratt atlmlk ve boluk duygusunun stesinden gelebilmek
iin gnlk yaantda anlamsz eyler anlamlandrlmal, dnya iindeki uralarla
yeryzne tutunulmaldr. Sonu olarak gnlk yaamdaki dnya ileriyle megulken
karlatmz gelip geici duygu durumlaryla kartrlmamaldr. nk onun
varolusall, dnya ilerinden deil yok olmay tayan tasayla ortaya kar.
Gndelik hayatta nemli lde inotantik yutulmuluumuzun biimlendirdii maddi
deerler, gnlk vasat dnceler, hisler ve tutumlarmzn evreniyle zdeim
halindeyizdir. Varlmzn boluk zerine kurulduunu perdeleyen ve kalclk
duygusunu hissettiren bu ruhdurumundan kurtulduumuzda kayg bizi sarar ve
hilikten gelip ve hilie dnecek olduumuzu hatrlatr. Dolaysyla Daseinn
kendisini ortaya koyarakdnyada ne yaptnn nihai nedeni bulunmadndan dolay
kayg hali youn ekilde rahatsz edicidir. nk kayg, insan varlnn kalbinde
yatanhilii aa serer.Kayg ruhdurumunde, lme tecrbesi dahi bizim varlmzn
bir hi olma durumu daha korkun deildir. Nitekim kaygnn varlksal nemi budur.
Heideggerin dedii gibi: Kayg bizi hi ile yz yze getirir, kendi temellerinde
Daseinin geersizliini aa vurur. Bu temelin esas lme atlmln ta
kendisidir (Watts, 2001: 44). Dasein, dnyada olmaklnn getirmi olduu hilik
ile yz yze gelir; e deyile, dnyaya atlm olduu gerei ile orada yaamann
tekinsizliiyle yzleir.Dasein hilikle yzletiren tasa dnyada olmakln aslnda
lme giden bir yol olduunu hatrlatr. te bu ekilde bir tasa iine der. Bu d,

36

vasat gnlk hayatn da varolusalln da kuran tasann iine dtr ve kendi

zsel varlyla ilgili olan bir durum olarak deerlendirilmelidir.
Oradaki-Varln kendisinde ve onun iin bu Varlk-durumu her zaman daha
imdiden herhangi bir yolda tandktr. Ama eer bilinecekse, o zaman byle bir
grevde belirtik olarak imlenen bilme tam olarak kendi kendisini dnyay
bilme olarak ruh un dnya ile rnek bants olarak kalr. Dnyay bilme
ya da dnyaya seslenme ve onun zerine tartma bu nedenle dnyadakiVarln birincil kipi olarak ilev grr, stelik dnyadaki-Varlk byle
kavranmasa bile. Ama imdi bu varlk yaps varlkbilimsel olarak eriilemez
kald ve gene de varlksal olarak varolan ey (dnya) ve varolan ey (ruh)
arasndaki bant olarak deneyimlendii iin,ve varlk en yakndan dnya
ierisinde varolan-eyler olarak varolan-eylerdeki varlkbilimsel destek
zerinde anlald iin, sz edilen varolan-eyler (ruh ve dnya) arasndaki
bu banty bu varolan eyler zemininde ve onlarn varlklarnn anlamnda
elnnde-Varlk olarak kavrama abasna giriilir. Dnyadaki-Varlk geri
n fenomenolojik olarak deneyimlense ve tannsa da varlkbilimsel olarak
uygunsuz bir yorumlamann yolunda grlmez olur (Heidegger, 2004: 96).

Oradaki-Varln durumu kendiliinden ak bir ey olarak tannr. Bylece

bu yolda bilgi kuram ya da bilginin metafizii sorunlar iin ak bir ekilde
balang noktas olur. nk bir znenin bir nesne ile bantl olmas,
kendiliinden ak bir durumdur. Bu zne nesne bants varsaylr ve ontolojik
zorunluluu ya da ontolojik anlam bir varsaym olarak kalr. Dnyay bilme
ounlukla iinde-Varlk fenomenine bir rnektir; bunu yalnzca bilgi kuram iin
yapmam olduu iin nk klgsal davran kuramsal olmayan ve kuram d
davran olarak anlalr ve bilmenin bu ncelii yoluyla onun en z Varlk trn
anlaymz yanl yola saptrld iin dnyadaki-Varln dnyay bilme asndan
daha da san olarak sergilenmesi gerekir ve kendisi iinde Varln varolusal
kiplii olarak grlebilir klnmaldr (Heidegger, 2004: 96).
Heideggerin Oradaki-Varlk derken kastettii, dnya iinde varolan eylerle
yaayan, kendinin ve atld dnyann farknda olan Dasein Varldr. lml
olduunu bilen Dasein dnyadaki varln elnnde-bulunan varlk olarak kavrar.
Burada dikkat edilmesi gereken husus, Dnyay aklayan varlkbilimsel kavraylar

37

Dasein ezbere konumaya ynelttii iin; eer Dnyay anlamak istiyorsa buna
bavurmadan bir yol izmesi gerekir. Dnyadaki-Varlk oradaki-Varln temel bir
durumu olduundan hem genel hem de gndeliklik yapsnda grlr ve varolusal
olarak deneyimlenir. Dnya iinde karlalan eyin zgrletirilmesinin onun
zerinde yer ald eyin nceden aa serilmesi varolan-ey olarak oradaki Varln
her zaman ona doru davrand dnyay anlamaktan baka bir ey deildir
(Heidegger, 2004: 133). Bu yzden Dnya iinde olmak Daseina zgdr; nk
Dasein srekli bir biimde dnyay yorumlar. Daha nce de belirtildii zere, ontik
sorular Dasein nceden varsayarken ontolojik sorular ise Dasein da iin iine
katar. Daseinn varoluu demek, Daseinn varolmas yani varl kavramas
demektir. Daseinn zellii kendini sorgulayabilen bir varlk olmasdr. Daseinn
temel yaps bir eyi soruturmaktr; kendisi hakknda soruturma yapabilen Dasein
kendi kendini ak klar, bylelikle kendini bir aratrma etkinlii olarak aar.
Heidegger burada da aklk (aletheia) ve keif arasnda bir ayrma gider. Aklk,
eriilebilir olma, dmn zmektir. Keif stn ama, dolaysyla keif,
keiflerin yaplmasyla ilgili bir ereveye baldr (Heidegger, 1993: 25). Aklk
ise bir kimsenin iinde yaad, alt, ierisinde dnyay kavrad bir erevenin
aa kmas, ifa etmesidir.
Heideggerinkavramsallatrd dnyaya baktmzda, sadece insana ait,
insan tarafndan anlamsz ve tahrip edici doaya ramen kurulmu bir dnya
grrz. Dnya anlam, anlama, yorumlama ve bilile kurulmutur. Nalbantoluna
gre, HeideggerinMetafizie Giri ve Sanat Eserinin Kkeni adl eserlerinde
hayvanlarn ve bitkilerin deil, sadece insanlarn dnyasnn olduu, Dnme
nedir? adl eserinde de konuabildii ve dnebildii iin yalnzca insann eli
olduu gibi belirlemelerle insann insanl teslim edilmeye allr (Nalbantolu,
1997: 137).
Son kertede, grld zere Daseinn varlk tarznn nitelikleri olan
egzistansiyallerden ilki dnyada varlk olarak Daseindr. Dasein kendisini
kanlmaz olarak onun etrafn evreleyen bir dnyann ortasnda bulur. Bu dnya
Dasein zerinde etki yaratr ve onun iin anlamldr. Daseinn bu dnyadaki eylerle
ilk ilikisi onlar kullanmasdr. Bu eyler el-altnda (present at hand) bulunan

38

varolanlarn tersine el-nnde-bulunan (ready to hand) varolanlardr. nk

Heideggere gre el-altnda-olanlarla ikincil ve soyut bir ilikimiz varken; el-nndebulunanlarla birincil ve somut bir ilikimiz vardr. Dnyay genellikle bilimin bize
resmettii ekilde tasarlarz ve ilgilerimizi bu ntr dnyaya yanstrz anlayna kar
Heidegger dnyaya ilikin birincil kavraymzn ve anlaymzn bizim sradan
kayg ve endielerimize gre olduunu ve olmas gerektiini ileri srer. Bilimin
betimledii el-altnda-bulunan varolanlardan oluan dnya, aslnda el-nnde
bulunan varolanlar dnyasndan bir soyutlamadr.

39

KNC BLM
BAKA DASEINLARLA BRLKTE VAROLAN OLARAK
DASEIN (MITDASEIN)
Bu noktaya kadar evredeki nesnelerin kullanl amacnn Daseinn gnlk
yaay dnyasnda karakterize ediliini akladk ki bu geni bir a anlatr.
Heideggerin Dnyann dnyasall zerine zmlemeleri, dnyadaki-Varlk
fenomenine iaret etmi olsalar da, burada bunun tm oluturucu yaplar dnya
fenomeninin kendisi ile ayn fenomenal yap iinde ne kmaz. Bu yzden ncelikle
Heideggerin Dnyann dnya-iinde, el-altnda-bulunan varolan ierisinde geen
ontolojik yorumunu ele aldk, nk oradaki-Varlk onun asndan srekli konu
olduu gndeliklii iinde, sadece bir dnyada olarak kalmaz ayn zamanda bir
Varlk-tr iinde o dnyaya doru davranr. Oradaki-Varlk en yakndan ve
ounlukla kendi dnyas tarafndan sersemletilir.
Bu blmde baka Daseinlarla dnyada olmann ve genel olarak temelde
yatan iinde-Varln fenomeni ele alnacak bu soruyla belirlenmitir: Gndeliklik
iinde oradaki-Varlk olan kimdir? Daseinn dnyadaki rollerinin ve bakalaryla
balantlarnn

aklanaca

bu

ksmda,

Heidegger,

Daseinn

gnlk

yaayndakiler kim? diye sorar. Heidegger, insan egzistansnn ie baklar (i

gzlem) cevabyla ilgilenmez. nk bu soru, transendental eylerin ya da bamsz
Varln bir tr olan kendi konseptine deimez bir yol aan sorudur. Heideggere
gre, Dasein bir eyin tr ya da deimeyen bir ey deildir; nk bu yaklamla
varlan sonu, genellikle, kim olduum hakkndaki yanl varsaymlara yol aar.
Oysa bu yol Varolmann derin bir yoludur. Heidegger bundan dolay nce kim
olduumuzu sorgulamamz nerir. Dasein, yaamndaki her gnn dnyasn
absorbe ederken, derinlemesine dnmeye balar. Heideggere gre bu soru,
dierleriyle balant kuran eylerin gerekliliine ve Daseinn dnya iinde varolma
dncesinin farknda olmasna yol aar. Dasein fark eder ki Varolduu srece, bir
yerlerde (bir ekilde) dierleriyle birlikte olur ve sahip olduu her ey de dierlerine
baldr. Hemen hemen yapt her ey dierlerini gerektirir: tatillerde, bo zaman
aktivitelerinde, tbbi durumlarda vb. Daseinn dnyas temel olarak umumi ya da

40

sosyal bir dnyadr. Hatta etrafnda hi kimse olmasa bile, rnein geni bir lde
yalnzken veya tek bana bir yerden bir yere tanrken bakalarnn yokluu, onun
dikkatini eker ve bakalar aslnda etrafndaki insan yapm eyler araclyla
oradadrlar. Diyebiliriz ki Heidegger Daseinn dnya iinde varolmasnn toplumsal
boyutunu Varlk olarak adlandrr. Varlk, Daseinn varlnn ana hatlarndan biridir
ve Heidegger Daseinn dnyasn ile dnya olarak ne srer. unun farkna
varmak gerekir ki, Heidegger, Varlk nsel (a priori) varolu olarak var sayar ki bu
Daseinn bakalaryla balant kurmasn salar. Baka bir deyile Varlk, kendinin
nsel (a priori) boyutudur ki bu, olas her ynden dierleriyle balant kurmay ve bu
potansiyeli anlamay salar (Watts, 2001: 32). Bu yzden Daseinn bakalaryla
balant kurma kapasitesi vardr ve ayn zamanda bu, Varlkn Varlk ile
birlikteliidir. rnein, ocukluumun erken yalarndan beri insan yapm hibir
rnn olmad llemi bir adada yaadmdan dolay, tm insan iletiiminden
mahrum kalsam bile hala ben Varlk ile birlikte olurdum. Heideggerin deyiiyle,
Daseinn yalnz olmas bile, dnyada Varlk ile birlikte olmaktr.
Oradaki-Varln tm Varlk-yaplar, yleyse ayrca bu kim sorusunu
yantlayan

fenomen,

oradaki-Varln

Varlnn

yollardr.

Bunlarn

varlkbilimsel betimlemesi varolusal bir betimlemedir. Buna gre gerekli olan

ey soruyu doru sormak ve oradaki-Varln gndelikliinin daha geni bir
fenomenal alann bak altna getirme yolunun bir n-taslan vermektir.
Kim sorusunun yantlanmasn salayacak fenomen ynndeki aratrmamz
oradaki Varln yle yaplarna gtrr ki, bunlar dnyadaki-Varlk ile eit
lde kkenseldir: Birlikte-Varlk ve birlikte-oradaki-Varlk. Bu Varlk
trnde gndelik kendi olma kipi temellenmitir ki bunun amlanmas
gndelikliin znesi diyebileceimiz eyi (insan) grnr klar (Heidegger,
2004: 171).

Heidegger, Daseinn atld dnyay anlamaya alrken dnyann iinde

varolan eylerin belirliliinden sz eder. Bunlardan ilki elaltnda-bulunan eylerdir;
nk Dasein gnlk yaantsnda bunu konu edinip buna gre davranr. Dasein,
kendini evreleyen gnlk yaantsyla bir kendinden kopu ya da sersemlik halini
ele alr. O halde Daseinn yaants iindeki de kim? sorusu dnya iinde
olmamzdan ileri gelen ikinci argmanmzdr ki bu bizi bakalaryla birlikte olmaya

41

gtrr. Bu izlekten hareketle, gnlk yaayyla insann ya da Sradan oradakiVarln kimi zerine blm ayrlr.
2.1. Oradaki-Varln Kimine likin Varolusal Soruya Yaklam
Heideggerin, oradaki-Varln her durumda kim olduu sorusuna yant,
oradaki-Varln temel belirliliklerini biimsel olarak belirtildiinde verilmi olur.
Oradaki-Varlk, varolan-ey olarak egzistansnn kendisidir ve Varl her durumda
kendinindir. te bu belirlenim ontolojik bir durumu gsterir.
Bu, her durumda Varlksal olarak bir Benin bu varolan-ey olduu ama
Bakalarnn olmad bildirimini kapsar geri kabaca olsa da.Kim kendini
Benin kendisinden, zneden, kendiden yantlar. Kim davran ve
yaantlarndaki deiimlerde kendini batan sona zde bir ey olarak
saklayan ve bunu yaparken kendini bu okluk ile bantlayandr. Varlksal
olarak onu kapal bir alanda ve bu alan iin her durumda daha imdiden
srekli elnnde-bulunan bir ey olarak, ok zel bir anlamda temelde yatan
bir ey olarak, subjectum olarak anlarz. Bu oklu bakalkta kendi-gibi olarak,
kendinin karakterini tar. Ruh-tz de tpk bilincin eylii ve kiinin
nesnellii gibi yadsyabilmemize karn, genede varlkbilimsel olarak yle bir
ey konutlam oluruz ki, Varl ister belirtik olarak olsun isterse olmasn
elnnde-bulunu anlamn korur. Tzsellik varolan-eyin belirlenimi iin
varlkbilimsel ipucudur ki,kim -sorusu bundan yantlanacaktr. OradakiVarlk rtk olarak nceden elnnde-bulunan bir ey olarak kavranr. Varln
belirlenimsizlii her durumda ve her zaman bu Varlk anlamn imler. Gene de
elnnde-bulunu oradaki-Varlk karakterinde olmayan bir varolan-eyin
Varlk-trdr (Heidegger, 2004: 172).

Heidegger, Daseinn kimliine ait varolusal soruya yantta, oradaki varlk

demekle, dnya iinde varolan olmasna vurgu yapar. Dnya iinde varolanlar, hep
kendi olarak oradadrlar ve birer zneler olarak yaantlarn srdrrler.Dasein,
kendini zel bir varlk olarak grr. Dolaysyla elnnde-bulunma dnya iindeki
Daseinn sahip olduu bir zellik deildir. Ayn zamanda Daseinn kimliine
tzsellikte cevap bulunur. Tzsellik bir beden ve ruh birliktelii deil, varolusallk
anlamndadr. Kim sorusunun bir yant amalandnda, oradaki-Varln cevab

42

Benin biimsel verilmiliiyle ilgili olmaz. nk dnya olmakszn oradakiVarln da yani bir znenin de olamayacan syleyebiliriz. O halde yaltlm bir
benden sz edemeyiz. stelik bakalar da benle birlikte dnyada oradadrlar.
Heidegger iin kim sorusunun varolusal zmsel yant amacyla genel olarak
hibir ipucu yoktur. Oradaki-Varln Varlk-durumu zerine, oradaki-Varln
zn varoluu iinde ona gre temellendirmemiz bir ipucu olabilir.Eer ben
oradaki-Varln zsel bir belirlilii ise, o zaman bu belirlilik varolusal olarak
yorumlanmaldr. Bu durumda kim ancak oradaki-Varln belirli bir Varlktrnn fenomenal olarak sergileniinde yantlanacaktr(Heidegger, 2004:175).
Daseinn Varolusallnda kim algs kendini rtk olarak belli eder.
Baka bir ifadeyle dnya iinde Varolusallyla Dasein, her durumda ya da koulda
kendisidir; nk her durumu kendi alglama ekliyle yorumlar.
2.2. Bakalarnn Oradaki-Varlkla Birliktelii ve Gndelik BirlikteVarlk
Gnlk yaamndaki insan egzistansnn Kimine ilikin soruya yant
Daseinn Varlk trnn zmlenmesinden elde edilir. Bu izlekten hareketle
almamz, ynn dnya iinde olan Daseindan bulur ve Daseinn bu temel
durumu yoluyla varlnn her yaps birlikte belirlenir. En yakn evrenin, rnein
zanaatnn, i dnyasnn betimlemesinin sonucu emek srecinde bulunan gere
ile birlikte iin onlar iin belirlenmi olduu, Bakalarnn da birliktekarlalacak

olduklaryd(Heidegger,

2004:176).

Dolaysyla

edimi,

elaltnda-bulunan olarak durur ve bunun ilgililiinde bakalaryla karlalr. Mesela

zanaat atlyede kulland malzemenin reticisi ya da salaycsyla karlar.
Elaltnda-bulunan evresel gerelerle dnyada karlama bakalarn belirtir.Aslnda
Heidegger, Daseina baktnda ve onu incelediinde, insann kendisi ve bakalaryla
birlikte olma doasna ilikin tespitlerde bulunur.
Oradaki-Varln dnyas buna gre yalnzca gereten ve eylerden btnnde
ayr olmakla kalmayan, ama kendileri oradaki-Varlk olarak kendi Varlktrleri ile uyum iinde dnyadaki-Varlk yolunda dnya iindeolan ve onda
ayn zamanda dnya-iinde karlalan varolan-eyleri zgr brakr. Bu

43

varolan-eyler ne elnnde-bulunan ne de elaltnda-bulunan eylerdir; tersine

zgrletiren oradaki-Varln kendisi gibidirler -onlar da orada ve birlikte
oradadrlar. O zaman eer genel olarak dnyay dnya-iinde varolan-eyler
ile zdeletirmeyi isteyecek olursak, o zaman oradaki-Varlk da dnyadr
demeliyiz. Ama bylece Bakalar ile karlamann betimlemesi kendinin yine
birinin

her

durumda

kendinin

olan

oradaki-Varlndan

ynlendirir

(Heidegger, 2004: 177).

Bylelikle dnya iinde karlalan her varolan eye el-altnda veya elnnde-bulunan ya da gereler diyemeyiz. Bakalarnn dnya iinde karlalan
Oradaki-Varlnn varlk tr bunlardan ayrlr. zgr bir ekilde orada duran
bakalarnn varl doa gibi kullanabileceimiz ara-gere dnda bizimle birlikte
dnyadadrlar. Benim kendim gibi onlar da varken dnya var; onlar yokken dnya
da yoktur. Ama Daseinn Bakalaryla birliktelii, kendinin ayrt edilmesi ya da
yaltlmasyla ayrlr. Bakalar dediimiz, insan egzistansnn kendini ounlukla
onlardan ayrmad, kendisinin de aralarnda olduu anlamndadr. Onlarla
birlikte de orada-da-varolma (Auch-da-sein) bir dnyann ierisinde bir ile
birlikte-elnnde-Varln varlkbilimsel karakterini tamaz. Oradaki-Varln
dnyas bir ile-dnyadr. inde-Varlk bakalar ile ile-birlikte-Varlktr (Mitsein).
Bakalarnn dnya-iinde kendinde-varlklar birlikte-oradaki-Varlktr (Heidegger,
2004: 178).
Dnya iinde var-olmak demek, bakalaryla birlikte olmak demektir.
Daseinn dnyas birlikte-dnyadr yani onlarn dnya iindeki kendiliklerinin
varlna birlikte-Dasein diyebiliriz.Dnya iinde varoluun bu birlikteselliinin
zemini zerindeki dnya, zaten hep bakalaryla paylatm dnya olmak
durumundadr (Heidegger, 2008a: 124). Sosyal varlk olarak Dasein, dnya-iinde
yalnz deildir, bakalarnn da varln kabul etmesi gerekir. Bakalar ile birlikte
orada olduunu kabul etmesi, gerek fiziki gerekse duygu durumsal olarak Ona
olanaklar zincirinde etkileim salar.
Kolaka gre, yalnz olmak bir olanak ama birlikte varolma temeline dayal
bir olanaktr. Birlikte varolmak bedensel bir grn ve davrantan kaynaklanan
karma dayanmaz hatta empati gibi karmsal olmayan bir eye de dayanmaz

44

(Kolak, 2006:248).nk empati zel bir zneyle bir dier zne arasnda bir kpr
deil, tersine birlikte varolmayla olanakl bir durumdur. Heideggere gre insan
olmak kamu dilinin oluturduu i ilikiler ebekesinde, Daseinn atlm olduu bir
komnal dnya ebekesinde yer-tutucu (place-holder) olmaktr (Zimmerman, 2011:
58). Heidegger, kendisi iin olan Daseinn varln, yine Daseinda ak olma
olarak grr. Demek ki Dasein evrendeki her eyden farkl olarak kendiyle bir ura
halindedir, zira o, karlat eyleri yorumlamas yannda kendini de yorumlar ve
bakalaryla birlikte karsamalarda bulunur.Dasein kendisi iin bir varlktr,
kendisindedir. Dasein varln kendisini bir mesele yapar(Kolak, 2006:250).
Heidegger, Varlk ve Zaman adl eserde, bakalaryla birlikte Varlk olan Dasein,
olduu gibi deil, eitli nyarg ve ngrlerle bulanklatrarak oluturur.
Heideggerin amac, bunlar Daseinn bakalaryla kurduu ba zmlemesi
yardmyla

belirginletirmektir.

Daseinn

kendisini

anlayaca

zmleme

fenomenolojik ve hermentik bir incelemedir (Gorner, 2003: 27). Ayn ekilde

diyebiliriz ki birlikte varlk olarak Daseinn yaantsdnyann hermentik
deneyimi veya varolusal deneyim (Critchley, 2001: 90) olarak nitelenir.
Daseinn yorumsayc olmas, mantksal ve bilimsel aklamalar dnda;
yorum tecrbesi olduunu gsterir. Yorumlamada eyleri bir eymi gibi grrz.
Dolaysyla bir motosiklet grdmz zaman bir ekil, baz renkler, baz grltler
duyarz. Sonrasnda yaptmz karsama ile motosiklet grdmz anlarz. lk
bakta motosiklet grseydik, ikinci olarak onun zelliklerini soyutlayabilirdik.Bir
parann kullanlabilirliini veya amacn anladmz zaman, imkanlarn bize
almas bakmndan pratik anlamn idrak ettiimiz yapy olduu gibi aklayabilir
ve yorumlayabiliriz. Heidegger bunu -mek iin fonksiyonunun yorumlanmas
olarak adlandrmaktadr. rnek vermek gerekirse, bir ketl su kaynatmak iin vardr.
Bir stc ltmak iin vardr. eylerin amalarnn ve onlarn evredeki dier
paralarla ilikilerinin byle pratik yorumlanmas bizim gnlk hayatmz
anlamann temel yoludur. Bu ekilde olduu gibi yorumlama ii, bizim gndelik
dier varolanlarla nemli ilikiler ann olutuu bir balamn yer ald evremizle
ilksel-ezeli hazr basmakalp ilikilere dayaldr. Bu an iinde bir eyin nceki
yerinin farknda olmak, onun yapsn olduu gibi yorumlamann n artdr. Bu
arkaplan (background) Heideggerin anlamann nyaps-ats dedii global

45

anlaytr. Heidegger bu nyapy ayr blmeye ayrmaktadr ve verilen herhangi

bir yorumlama ii ezamanl olarak aktif olur. n-sahiplik btn balamn iine dahil
olduu yorumlanacak varln genel olarak anlalmasdr. Bir sanatkarn veya
mhendisin atlyesinde her eyi global olarak anlamas veya bir psikologun insan
doas hakknda geni bir anlaya sahip olmas gerekliliibir nsahipliktir. ngzlem yorumlanacak olan hakkndaki gzlemi kurar (veya onun en temel zellii
zerine kurar). Bir mhendis dikkatini bir motor zerine veya ondaki mekanik bir
arza zerine younlatrrken; bir psikolog dikkatini bir bireyin kiilik profili veya
zel bir davran bozukluu zerine younlatrr. n-kavramlatrma yalnzca
farknda olunan kavramlara dayanarak eyleri yorumlama imkan olduuna
gndermede bulunur. Bir eyi bir alet gibi grmeme karn eer somun anahtar
kavramm eksikse bir somun anahtarn grnce anlamayabilirim. Bu nyapsallatrma varolanlar zerine bilgililiin her seviyesinde rol oynar. Heidegger,
btn anlayn dngsel olduunu syler. Anlaya katkda bulunan herhangi bir
yorumlama, zaten yorumlanmas gerekeni anlamadr (Watts, 2001: 41). Baka bir
ifadeyle btn yorumlamalar daha nceki anlalabilirlik balamna ina edilir.
Dolaysyla hergnk dnyada olduu kadar felsefi dnyada da Dasein her zaman,
ilksel, hazrlayc bir yap olarak yorumlama ve sorgulamada temel bir anlaya
sahiptir. Bu ilksel anlay Daseina ilham verir, rehberlik eder, dnyay
yorumlamasn ve varl sorgulamasn salar. Dasein, hergnk dnya hakknda
temel bir anlaya sahiptir. eyler onun iindedir ve bu dnyaya uyar. Bu, eyalar ve
ekipmanlar tanmakla ilgili Daseinda olanbir kapasiteyi ierir.
Yorumlama ve anlama, Daseinn dnyadaki varoluunun bir parasdr. Heideggere
gre anlamann esas zellii eyleri onlarn gelecekteki olaslklaryla ilgili olarak
grebilmek veya hesaplayabilmektir. Kendimi anlamak ve bylece kendimdeki
anlam bulmak kendi imknlarmn farknda olmaktr ve sadece imknlarn sahibi
olmadm da anlamaktr. Heidegger unu vurgular: ben imknlarmn kendisiyim
(Watts, 2001: 42). Dasein kendi imknlarnn idrakinde olmakla, kendi varlnn
nemli olduu otantik seeneklerle, onlarn kendilerinin varlklarnn nemli olduu
inotantik seenekler arasnda bir tercihe sahip olduunu kavrar. Daseinn otantik
anlay temel olarak, iine atlm olunan dnyasal durumun, zaten verilmi somut
imknlar ieren, kendi mevcut imknlarnn farknda olunmasndan meydana gelir.

46

Dolaysyla bu anlay, anlalabilir olan zel imknlar tayan bir balamn btnsel
tahminini kapsar. Bu anlamda Heideggerin ne isen o ol aklamas iyi duygulara
yol aar. Bir Dasein yalnzca henz olmad eyi olabilir mantna gre bu elikili
grnebilir. Bununla Heidegger unu demek ister; biz atlmlmzn verilmi
somut imknlaryzdr. Ve bu imknlar zaten her zaman olduumuz eyi oluturan
imknlardr ve her zaman zaten olduumuz kimselerizdir. Gelitireceimiz ve
dolaysyla olacamz eyler de bunlardr. Zaten ne isek o olmamz yorumlamay
gerektirir. Yorumlama, anlalacak somut imknlar vastasyla somut almadr
(Watts, 2001: 42).
Heideggerin varolanlar zerine yorumlamasn Dasein iin de grrz ki bu,
herhangi bir spesifik alana gnderme yapmayan bir eydir. Dolaysyla Varlk sorusu
felsefi bir soru olduu iin hibir bilimsel soruturmaya indirgenemedii gibi
metafiziki ya da mantksal zmleme ile de izah edilemez. Critchleye gre,
Heideggerin fenomenoloji anlay, bir eyi dolayszca kavramadr. Bu hem
fenomenolojik hem hermentiktir. Burada dolayszca kavramndan kast, hilik
olutuunda direkt, kendi bana kalma durumuna iaret etmektir. Bu yntemde nce
varln anlamn sorarz ve analitik serimlemeye gireriz. nk insana sen olarak
ve zamansal olarak baklmaldr(Critchley,2001:98).O halde Heidegger iin aslnda
hermentik 6 ve fenomenolojik yntem bir arada kullanlr.Dasein bir fenomen
olarak ele alan Heidegger, bu ekilde Varln anlamnn yorumsanmasn salar.
Hermentik yorumsama, bir aratrmac kuramn gerektirir; nk ne hakknda
soruturma yaplacann belirlenmesi gerekir. Dasein varln yorumlama
etkinliiyle ilikilendiren bu ilikiler hakknda zel bir ey vardr. Bu da spesifik
olarak varln yorumlanmasdr. Yorumlamadan kast, Daseinn iinde yaad
dnyay belirleyen varln orijinal e deyile felsefi bakmdan nce kavramsal bir
kavranndan hareket etmesidir. te bu hermentik yntem denen eydir ve bizi,
Heideggerin temel ontolojisine ve bakalaryla birlikte var olmaya gtrd iin
nemli bir kavramdr. Demek ki Heidegger ontolojik etkinlii tek anlaml ya da tek
6

Heidegger Hermeneutiki yorumlama, olgusalln yani bizim kendi DASEINmzn

yorumlanmasn anlatmak iin kullanr. Varlk zsel olarak gelenein altnda kendini gizler. Bu
nedenle gelenein bir paralanna ihtiyacmz var. Hermeneutik ykmaktrnsan yaamn
yorumlamak arptc yorum yzyllar tarafndan ortaya serilmi bir metni yorumlamaya benzer (Bal,
HDT: 2012).

47

biimli yantlar olmayan temel bir sorgulama olarak nitelendirir ve kendi

metodolojisini de hermentik yorumsama olarak tarif eder. O zaman Dasein tarihte,
tarih iinde bulunur. Bu yzden de varl anlamak iin Daseinn zamann doasn,
yapsn anlamas gerekir. Dasein bize en yakn ayn zamanda ontolojik olarak en
uzak olandr; nk onun varl byk biimde ondan gizlenmektedir ve aa
kmamtr. Fenomenolojik bir ifade olan Dasein z olarak birlikte-olmadr
ifadesi, egzistensiyal-ontolojik bir anlama sahiptir (Heidegger, 2008a: 126). Burada
Heideggerin dikkat etmemizi istedii husus, baka Daseinlarla birlikte olan
Daseinn, sadece dnya iinde amlanabilmesidir. nk Dasein z olarak birlikteolmadr. Fakat bu ifade benim kendimin olgusal olarak tek bana mevcut
olamayacam anlamna gelmemektedir. Daseinn yalnzl bile dnya iinde
birlikte olmadr.
Ne deil ile balamak gerekir; bakalar ile demek istenen benim dmda geriye
kalann btn bir art, benim kendini onlarn dna kard herkes deildir;
bakalar insann kendini ounlukla onlardan ayrmad, kendisinin de
aralarnda olduudur. Onlarla birlikte-de oradaki-varlk bir dnyann
ierisinde birile birlikte el nnde-Varln varlkbilimsel karakterini
tamaz. le oradaki varlk karakterindeki bir eydir. de sagrl-tasal
dnyadaki-Varlk olarak Varln aynl demektir (Heidegger, 2004: 178).

Daseinn bakalar ile birlikte olmasndan kastedilenin ne olduunu anlamak

iin, Daseinn dnya ierisinde olan fakat doada mevcut olan varlk olmadyla
balamak gerekir. Dnya her zaman bakalaryla paylatm dnyadr. rnein ile
birlikteyim, onlarla birlikte oradaki varlm gibi. nk bakas ile onun birlikte
oradaki Varlnda karlalr. Oradaki varln varl birlikte-Varlk olduu iin,
onun Varlk-anlaynda bakalarn anlama yatar. Bu anlama bilgiden gelien bir
anlam deil kkensel olarak varolusal olarak varlk trdr. Kendini tanma
kkensel olarak anlayan birlikte varlkta temellenir (Heidegger, 2004: 185).
Dolaysyla burada bir kendilik meselesi vardr. Daseinn bu dnyada olmakl ve
gndeliklii asndan herkesin bir bakas olduu ve hi kimsenin kendisi olmad
yani kendi olmann silindii durumlarda ise Heidegger gnlk hayatn yaayan
Daseinn zerindeki Varolmann ykn ekip almaktadr. te bu, ancak bakalarn
anlama ve kendini tanma gibi kavramlarla da vurulur.Gndelik kendi-olma ve

48

insan: Bakalar ile birlikte onlar[a] iin ve onlara kar ele geirilmi ey ile tasada
srekli olarak bakalarna kar bir ayrmdan tr kayg vardr (Heidegger, 2004:
188). Birlikte varlk olarak Dasena ilikin yukardaki analizinsonucuna dayanarak,
bakalaryla birlikte olma durumu, bakalar iin ve bakalarna kar giriilen btn
durumlarn temelinde bakalaryla olan fark vardr. Bu farkn yaratt endie
duygulanmnn altnda da kurtulamadmz huzursuzluk yatar. Herkes bakasdr
ve hi kimse kendisi deildir. Gndelik oradaki-Varln Kimine ilikin soruyu
yantlayan insan hi kimsedir ki her oradaki-Varlk, birbiri-arasnda Varlkta daha
imdiden kendini ona teslim etmitir (Heidegger, 2004: 191). Bylece herkes,
aslnda kendisi deildir; yani kalabalkta syrlp ya da kaybolup gitmitir. Herkes
vardr ama yine de hi kimse yoktur denebilir nk herkes hi kimsedir. E deyile
herkes, sadece kamusal ya da kolektif olan ortaklardr ve bu alan gnlk sradan
durumu iinde olduumuz varlk biimidir. Endie, bakalarnn gerisinde kalan
Daseinn bakalarn geride tutma endiesidir. Hep beraber olunurken sz konusu
mesafenin yaratt endieden huzursuz olunur (Heidegger, 2008a: 133). Dolaysyla
kamusal alanda bakalaryla kurduumuz iletiimin beraberinde getirdii endieli
olma, onlarla aramzdaki bu iletiimin ya da onlardan haber almann bizde
uyandrd bir rekabetin rehavetidir. Nereye varacamz bilmeden, bir yarn teki
yara zemin hazrlad ve dnmeden yar atlar gibi koturduumuz gndelik
hayatta,

hep

bir

yerlere

yetime

endiesinin

nafile

meguliyetlerinde

huzursuzluumuz baki kalr.

Yine bakalar uruna endie hissetme balamnda, Var-olma tarzlarnn
varlk minvali ilgilenmedir. lgilenme, Heideggerin gzyle endie etmek gibi bir
anlama sahiptir. Onun sz konusu nbilimsel ontik anlamlarna karlk, mevcut
incelemede dnya-iinde-var-olmann bir imkannn varln isimlendirmede
kullanlan ontolojik bir terimdir (Heidegger,2008a:59). Ontolojik boyutunun yan
sra Daseinn asli nitelii, onun bir dnyada varolmas ve dierlerinden farkl
yegane bir varlk olmasdr ki o halde dier trler karsnda ontik ncelii de vardr.
Dasein bu ontiklii ve orjinalitesi biricik olmas anlamndadr. Dnyadaki varolanlar
bir dereceye kadar Daseina baldr ve ontolojik ncelie de sahip olan Daseinn,
zira kendisi ontolojiktir. Edeyile Dasein varoluu, etkinlikleri onun ne olduunu
belirler. Yine bakalar uruna endie duyma balamnda, hep beraber olmaklk

49

mesafelilik karakterine sahiptir. Buradaki bakalar, Daseinn kendisi deilken

belli bir says da yoktur. Bakalar kim diye sorulduunda cevap, herkestir.
Herkesin kendine zg varolma tarz olup, kendi iindeki mesafelilik kamuyu
oluturur. Herkes gibi sanat ve edebiyat okur, izler, beyan eder oluruz. Keza herkes
gibi byk kalabalktan kendimizi geri eker oluruz. Herkesin rezil dediine biz de
deriz. Hergnkln varlk minvalini tayin eden herkestir (Heidegger, 2008a: 134).
Dolaysyla herkes gibi okunulan okuruz. Bir kalabalk karsnda nasl fkelenilirse
yle fkeleniriz. nk herkes olaand bir duruma izin vermez. Direnmek
isteyenleri durdurur ve bir sraya sokarak sradanlatrr. Gnlk gazeteyi herkes
gibi yorumlama vs kamusallktr (Heidegger, 2004: 189). Bylelikle dnya
iinde-varoluta gndelik haliyle kamusal beraberlik grnr klnmtr. Bu demek
deildir ki Daseinn dnya-iinde-varolmas, baka bir varolan ya da varolanlar
zerinden var olmas demektir. Aksine Dasein, kendinin kendilii zerinden var
olmay yaar.
Heidegggere gre, gndelik oradaki-Varln kendisi insann kendisidir ki
onu asl Kendi den birinin zel olarak kavranan kendisinden ayrt edeceiz.
nsann kendisi olarak oradaki-Varlk insana dalmtr ve ilkin kendini bulmaldr.
Eer oradaki varlk kendisi ile insann kendisi ile tank ise o zaman insan dnyann
ve dnyadaki-Varln en yakn yorumlannn n taslan verir (Heidegger, 2004:
193). O halde Daseinin Varl kendi de dahil olmak zere, tm var olanlarn
Varlna ak olmas anlamna geldii lde kendi taslan oluturabilir. Kendi
olabilen Varlk olmas anlamndaDasein, yine kendini dier tm varolanlarn
Varlnda ve iinde yaad dnyada grr. Daseinn kendini darda kalm ya da
yabanclam

olarak

grmemesi

yine

kendisine

ynelerek

gerekleir.

Daseinvarolmaktr ve sadece o varolmaktadr. Varolu, uradaln aklna

klarak ak olmak demektir (Heidegger, 2008a: 135). uradalktan kast, iinde
var olma e deyile varolann kendi varl iinde sz konusu ettii varln kendi
uradalnda var olmas anlamndadr.
Bu noktada, Heidegger iin, Varl ruhsal durum ile ekkensel olarak
oluturan ey anlamadr. Ruhsal durumun her durumda kendi anlay vardr, stelik
onu yalnzca bastrsa bile (Heidegger, 2004: 212). urada varolma olarak anlamak,

50

daha nce de varlk tarz olarak deindiimiz gibi daima bir ruhdurumuyladr. Nasl
olduunu bilmediimiz bir biimde urada braklmlmz, Daseinn uradala
zorlanml, iimizden her birimizin yaamakta olduu mekn ve zamandr. O
halde her birimizin iinde bulunduu durumlar vardr.
Oras olmann iki e kkensel olmann oluturucu kipini ruhsal
durumda ve anlamada grrz; inde-Varlk (oras) a)Orasnn varolusal
yaplan: 1-ruhsal durum olarak oradaki varlk, 2-kipi olarak korku, 3anlama olarak oradaki varlk, 4-anlama ve yorumlama, 5- yorumlamann kipi
nesrm, 6-oradaki-varlk, sylem ve dil. Bunlar varolusal bir zmlemedir.
Bu demektir ki zsel olarak olmann varolusal yollardr; b) Orasnn gndelik
varl ve oradaki varln dmesi: Bo konuma, merak, iki anlamllk,
dme(Heidegger, 2004: 199).

Son zmlemede, grld zere ikinci egzistensiyal baka Daseinlarla

birlikte Varlk olarak Daseindr. Buna gre Dasein, baka kiilerle kendisinin de
paras olduu dnyada birlikte yaar. Daseinn dnyas dnyayla birlikte bir
dnyadr. E deyile dnya iinde Varlk olmak, Bakalaryla birlikte varlk olmak
demektir. Daha dorusu varolmak demektir. Bakalarnn da dnya ierisindeki
Varlklar Dasein ile birlikte olmaktr.u halde tek benci ya da zel trden Kartezyen
ego diye bir ey yoktur; tam tersine Dasein dnyay baka Daseinlarla birlikte
paylar. Baka Daseinlar da dnyadaki nesneleri ilkin el-nnde bulunan eyler
olarak grr. yleyse Dasein olmak demek, basit ara-gereler olmayan baka
Daseinlarla birlikte olmak demektir.

51

NC BLM
RUHDURUMLARI OLAN VAROLAN OLARAK DASEIN
Heideggere gre, varlkbilimsel olarak ruhsal durum bal altnda
belirtilmi ey, varlksal olarak en tandk ve en gndelik olan eydir: ruh durumu, bir
ruh durumunda olma. Henz btnyle nadasa braklm olan ruh durumu, ruh
bilimine nsel olarak bu fenomen temel varolusal bir ey olarak grlmeli ve yaps
ana hatlarda verilmelidir (Heidegger, 2004: 199). O halde Daseinn gnlk yaay
tarzna ya da gnlk varoluuna katlm bulunan ruhdurumlar, ayn zamanda
Daseinn kendi kadar yaknnda olduundan bu almada nem arz etmektedir.
Moodlar (ruhdurumlar) Daseinn temel karakterinin ezeli bir paras ve varolu
tarzdr. Dasein asla ruhdurumu olmadan tanmlanamaz; nk her zaman bir
ruhdurumu iindedir ve birinden bir dierine geer. Ruhdurumunun olumsuz olduu
durumlar umursamazlk, kaytszlk gibi moodsuz haller de tipik bir ruhdurumu
saylr. Bilim insanlarnn yapt objektif bilimsel aratrmann tarafsz aktivitesi
bile bir ruhdurumu tarafndan belki bir merak veya cezbedilmeyle belirlenir. Benzer
ekildemoodsuzluun koulu olan nyargsz ve derinlemesine dnme veya keif
nesnelerinin

tekil

evreninde

her

ey

donuklatrlmtr.

Bu

durum

Heideggerinsakince kurcalama (Watts, 2001: 38) dedii ayr bir mood tipidir.
Dolaysyla hepimiz her zaman bir eit moodun iindeyizdir ve zel bir moodun
iinde bulunmak, dnyadaki hislerimizi ve davranlarmz etkileyen zel bir tarz
ierisinde kendi varlmzn btnne bakmaktr. rnein derin bunalm
halindeyken btn eyler bize snk ve cansz gelir, ilham biter ve her zamanki gibi
pasifleiriz. Youn kayg halindeyken Varln duygusuz grnd bir korku
duygusuyla dolarz. Btn tutkular ve baarlar bo, deersiz ve varlmzda
hissettiimiz gibi derin bir nemsizlik iinde batverir vekendi lmmzn
kanlmazlnda kaybolur. Buna kart olarak ak halindeyken gzellik, ekicilik ve
nemseme hayat doldurur kendimizi hayata kar hevesli ya da mutlu hissederiz.
Heidegger Dasein, egzistansiyellerinin akland bu ruhdurumlarne dayandrd
gibi Daseinn kendi kontrol dnda da duygu durumlarnn olduuna iaret eder.
Heidegger, bkknlk, solgunluk ve fkenin izlerini tayan mood eksikliinin
dengelendii gnlk ortak ruhdurumunu tarif eder. Gnlk meguliyetler sklkla bu

52

ruhdurumundan ka amaldr. Dasein, kendinin potansiyel olarak aa kard

ruhdurumu olarak yorucu, sknt verici karakterine bakmay reddederek ondan
kamay dener. Heideggerin aklad gibi: Dasein, en ok ierisinde varln
amland mooddan kanr. Sradan gnlk moodlar bizi hergnk ihtiyalara
uyumlu hale getirir. Oysa youn kayg ve derin bunalm gibi moodlar varln asl
dorularn aklar (Watts, 2001: 39). nk Varolusal olan bu ruhdurumu,
eyann pratik endiesi hakknda veya evredeki mevcut u anki tehditler hakknda
her hangi bir ey sylemez. Dolaysyla bir moodda olmak kesin bir tarzda hayata
adapte olmaktr. Daseinn ruhdurumu onun bir anda anlaynn doasn etkiler.
Bazen, her naslsa, mevcut durum iin ruhdurumu tamamyla uyumsuz olur; bylece
eyleri alglamas yle snrl olur ki evresinde olan biteni tamamyla karabilir.
rnekle aklamak gerekirse, benim genel moodum fevkalade neeli ise kalabalk bir
odadaki olumsuz elektrii fark etmeyebilirim. Hlbuki baka sinirli olan baka birisi
kesinlikle ne olup bittiini anlayacak ve katlanlmaz, ekilmez bu atmosferi fark
edebilecektir. Bu balamda Daseinn ruhdurumlarn gemiten ortaya kar ve
bundan dolay atlmln ortaya serer. Bu gerek insan egzistansn btnyle kt
bir ruhdurumuna koyan zel bir tarz ierisinde dnyaya atlmln kefettii
gemie gnderme yapmak, bu sabah yataktan ters taraftan kalktm gibi ifadelerde
de grlecei zere gnlk aklamalarda kendisini bulur. Yataktan ters taraftan
kalkm olmak l bir gemi deildir, Daseinn u anki ruhdurumu ierisinde bir
yk veya elem olarak onunla birlikte yaamaktadr. Heidegger, kayg ve derin
varolu bunalm gibi moodlarn, kiisel-sosyal hayat veya evin, iin sslemeleri
olmakszn varln olduu gibi plak- youn doasn aa vurabileceini ileri
srmektedir. Bundan dolay ruhdurumlar, dnyadaki insan varlnn doasnn
derinliklerine bakmada hayati derecede nemli kaynaklardr. Byle ruhdurumlar
atlmlmzn kontrol edilemez gereini ortaya sererler ki bizim varlmz byk
lde gelecekteki seimlerimizi-tercihlerimizi belirleyen ve imdiki halimizi
etkileyen gemiin durumlar ve koullarnca tayin edilmektedir. Bylece u anki
yaam tarzmzn ve varlmzn esas meselelerinin byk lde inotantik olduunu
kefederiz.
Bunun aksine korku gibi duygular saknlabilir bir tehdide kar sava veya
sv trnden cevaplarla, kendimizle otantik temasmzn saklanmasyla belirlenir.

53

Benzer ekilde her gnki ruhdurumlar her zamanki gibi otantik algdan saknmay
gerektirdii gibi nadiren gerek bir basiret veya anlay salarlar. Heidegger kayg
ve dier ruhdurumlar arasnda ok sayda nemli farkllklara vurgu yapar.
Ruhdurumlar -karmak halleriyle bir btn olarak dnya iinde olmay ifade
eder. Heidegger varolusal olarak ruhdurumlarni yalnzca zel durumlar aa seren
kayglardan ok daha nemli bulur. rnein; korku, potansiyel bir tehdit olarak, bir
koruma kpei gibi baz zel durumlar gsterir. Bir kitaptan sklrm, bir eye,
birine, belirli bir duruma kzarm. Fakat bunlarn tersine zel bir eye kzmakszn
kzma ruhdurumunde olabilirim. Ayrca kayglar aa gelen eyler tarafndan
tetiklenir. Halbuki bir kiinin kendini bir ruhdurumuna sokma imknna karn
ruhdurumlarnn temel karakteristii gelmeleri ve gitmeleridir. Bazen zerimize
yavaa ve hissettirmeden gelirler; bazen de uyarmakszn yldrm gibi gelirler.
Heidegger ayrca Daseinn varolu tarznn temel zellii olan modlar zerine
heyecanlarn ina edildiini vurgular. Kayg, ruhdurumlarnden bir baka ynden de
ayrlr. Bazen ruhdurumlar kontrol edilebilir. rnein tehdit edici bir atmosferi olan
bir bara adm attm zaman beni bir korku sararsa derhal oradan kaabilirim. Bunun
aksine benim lmmn kanlmazlnn farkndalmdan doan korku halinden
veya alternatif olarak saknabileceim herhangi bir zel durumun sebep olmad
derin bunalm gibi haller benim kontrolm altnda deildir. Bu balamda
ruhdurumlarni ynetmek de mmkndr. Baz mzikler dinleyicilerde, sevin,
znt, nee ve hatta korku hallerini youn olarak retebilirler. Mziin filimlerde
hikyenin gerektirdii heyecan, memnuniyet, znt gibi halleri salamas iin
kullanlmas bu yzdendir. Heidegger, doru anlamay gerektiren bir felsefi temel
ruhdurumundan bahseder. Bu felsefi ruhdurumunin yokluunda ncelikle derinden
kavranlm ya da idrak edilmi fikirler zorlama kavramlar ve sz bulamacnn
bktrc karmakarkl olarak anlalr ve bunlardan doal olarak kalr (Watts,
2001: 41).
Dasein, srekli gndelik-dnyevi eylerle megul olur. te ruhdurumu bu
durumu Daseina gsteren, ona ak klan bir eydir. Ruhdurumu Daseinn belli bir
zamanda belli bir ekilde bulduu ve dnyayla spesifik bir ba olan varolma tarzdr.
Dolaysyla

ruhdurumlar

Daseinn

ne

olduuna

dair

nemli

bir

yap

tadr.Gndelik tasann rahatsz edilmeyen soukkanll gibi engellenmi can

54

sknts da, birinden tekine ve evrik olarak gei, keyifsizliklere kay

varlkbilimsel olarak bir hi deildirler, stelik bu fenomenler oradaki Varlktaki
szde en ilgisiz ve en geici eyler olarak dikkate alnmadan kalsalar bile
(Heidegger, 2004:200). Daseinn ruhdurumunun birden bire bozulabilmesi ya da
dnvermesi, yalnzca Daseinn her durumda ve her zaman belli bir ruh durumunda
olmas demektir. Heideggerin bak asna gre insan, yaamnn her annda u
veya bu ruhdurumu ierisindedir. Bu ruhdurumu, insan belli bir takm eyler
yapmaya aar ya da kapatr. Demek ki ruhdurumu belli bir durumda Daseina
olanakl olan eyi aa karr. Haletiruhiyenin bozulabilmesi ve birdenbire
deiebilmesi sadece unu ifade eder: Dasein zaten hep bir ruhdurumu iindedir
(Heidegger, 2008a: 142).
Bunun yan sra gn iinde yaadmz ruhdurumlarni nemsemeyip, olup
bitecek geici bir ey olarak grsek de aslnda varoluumuzla ilgili bize ipular
verirler. RuhdurumlarninDaseinn temel varolu biimine aklama getirdiini
syleyebiliriz. nk ruhdurumumiz, bize hangi ekilde varolduumuzu gsterir.
ounlukla dz ve donuk olan ayn zamanda keyifsizlik ile kartrlmamas gereken
keyif yokluu bir hilikdeildir. Orasnn Varl, byle bir keyifsizlik durumunda
srtnda ar bir yk olarak aka grlr. Niindir bilinmez; fakat hi deildir.
Heidegger iin Oradaki-Varlk bu tr eyleri bilemez. nk bilmenin aa
sermenin olanaklar ruhdurumlarnin kkensel aa sermesi karsnda daha ksa
erimlidirler. Ve yine neeli bir ruh durumu Varln apak ykn hafifletebilir; bu
ruh durumu olana yk hafifletse bile oradaki Varln yk karakterini aa serer.
Ruh durumu birinin nasl olduunu ve nasl olacan aka gsterir. Bu biri
nasldr da, bir ruh durumunda olma Varl kendi orasna getirir (Heidegger,
2004: 200). Bylelikle iinde bulunduumuz ruhdurumune ynelik olarak neden
olduunu bilmesek de bunu hi olarak grmemiz yanl bir ifadedir. Dasein olarak
bilme imkanlarmzn snrl olmas ruhdurumlarmize aklk getirmeye de eriemez
ya da ulaamaz. Ancak olumlu olabilecek bir ruhdurumu iindeyken bilme
snrlarmz geniler ve nasllmz aa vurur. Bir oradaki Varln olgusal olarak
ilgi ve isten ile ruh durumu zerinde efendi olabilmesi, olasnn gerekmesi ve olmak
zorunda olmas, varolmann belli olanaklar iinde istemenin ve bilmenin bir
nceliini imleyebilir.

55

Bu bizi varlkbilimsel olarak ruh durumunun oradaki-Varln kkensel

Varlk tr olduunu yadsma yanlgsna drmemelidir-bir Varlk tr
ki onda, oradaki-Varlk tm bilme ve istemeden nce ve bunlarn aa
serme erimlerinin tesinde kendi iin aa serilir. Ve bunun dnda bir
ruh durumu zerinde hibir zaman ruh durumundan yoksun olarak deil,
ama her durumda bir kar ruh durumu yoluyla efendi oluruz. Ruhsal
durumun ilk Varlkbilimsel zsel karakteri olarak unu kazanrz: ruhsal
durum oradaki Varl frlatlml iinde, en yakndan ve ounlukla
kanc yz evirme yolunda aa serer (Heidegger, 2004: 203).
Dasein ruhdurumlar zerinde bilgi sahibi olmak ister ama bunu yanl
yerlerde arar; aslnda kendinden ak olan ruhdurumlar aksi bir ruhdurumuni
yaayarak anlayabilir. rnein fkelenmenin kart olarak sakin olmay yaayarak
bilgi sahibi olmak gibi. Byle bir ekilde anlayamamak, Dasein asl olan unutmaya
iter. Varln unutulmuluu aslnda insann kendi zne yz evirmesiyle zgn
anlamyla ya da Heideggerin anlad anlamyla varoluun dnlmemesiyle
balantldr.Ruhsal durum her durumda oradaki-Varl, dnyaya frlatlml ve
boyun emilii iinde aa sermekte ve kendini dnyaya teslim etmektedir.Ve
dnyann onun iin yle bir yolda olmasna izin verir ki, oradaki-Varlk belli bir
yolda kendi kendisine kanr. Bu kanmann varolusal durumu dme
fenomeninde aklk kazanr(Heidegger, 2004:207). Dolaysyla Oradaki-Varlk
varlksal olarak ruh durumunda aa serilen Varlktan kanr. Varolusal olarak
dndmzde, byle bir ruh durumunun dikkate almad eyde bile oradakiVarlk, dnyaya dm olmasndan dolay rtsn kaldrr. Kanmann
kendisinde dnya aa serilmi bir ey iken bunu, iinde bulunduumuz keyifsizlik,
can sknts gibi ruhdurumlaryle ortaya karr ya da bunun stn rteriz.Can
skntsn gidermeli, hi deilse stn rtp unutturmaldr. Hangi sknty? Birden
ortaya kan, abuk yok olan, belli bir eyden, bir kitap, bir film, bir tebliden
skldmzdaki can skntsn deil; yani bolua salverildiimiz ve srnen
zamanca gereksiz yere askda brakldmz durumdakini deil (Heidegger,
2008b:107).

56

O halde can skntsn ya da keyifsizlik halini kolay atlatrz. Nedenine hi

dediimizde ise bambaka bir durum sz konusu olur. Byle birdurumda belli bir ey
bulamayz; e deyile bizi skan, keyfimizi karan u ya da bu ey deildir. Nitekim
burada sorulmas beklenen soru udur: derin bir skntnn Daseinmzn
uurumlarnda sessizce gelip giden bir sis gibi kaplad bir durumda myz?
(Heidegger,

2008b:108).

Keyifsizim-sklyorum

dediimizde,

bir

eyden

konuulmuyordur. nk artk tm benliimizi derin bir sknt kaplamtr. Bu,

keyifsizlik tarafndan gsterilir. Onda, oradaki Varlk kendine kar krleir, tasa
denilen evre, kendini rter, tasann sagrs yanl yola sapar. Ruhsal durum
zerine ylesine az dnlr ki oradaki Varl tam olarak tasaland dnya uruna
dncesiz bir adanmlk ve harcanmlk iinde iken baskna uratr. Ruh durumu
baskn yapar. Ne dardan ne de ierden gelir, ama dnyadaki Varln bu yolu
olarak onun kendisinden doar. Gene de bylelikle ruhsal durumun ierde olann
dnsel bir ayrmsanna kar olumsuz bir snrlannn tesine, bu ikisinin aa
serme karakterleri zerine olumlu bir igrye ularz (Heidegger, 2004:203).
Ruhdurumunun Dasein iin ezici basknln baka bir ekilde sylemek gerekirse,
Haletiruhiye bizi gafil avlar. O ne dardan ne de ierden gelir. Dnya-iindevarolmann bir sureti olarak yine ondan neet ederek ykselir (Heidegger, 2008a:
144). Brock, ruhdurumu: isel bir durum olarak dnmemeliyiz, ierlerde bir
yerde bir at arasna kaldrlm mobilya paralar gibi sahip olmayz. Tersine
ruhdurumu var olduumuz btn varlk alann istila eder belli bir nee, keder,
korkuyuzdur. O varoluumuzun btnn istila eder, etkileyip deitirir, demektedir
(Brock, 2008: 43). Heideggere gre, Daseinn ruhdurumu onun dnyada
olmasndan kaynaklanr. Dolaysyla ruhdurumunun biz insanlarda mevcut olduu ve
bunu dar yansttmz eklinde alglamak yanl olur. Edeyile Ruhdurumu
baskn yapar, ne dardan ne de ierden gelir ama dnyadaki varln bir yolu olarak
onun kendisinden doar. Ruhsaldurumun uyarlanml varolusal olarak oradakiVarln dnyaya almln oluturur (Heidegger, 2004: 203). yleyse, Dasein,
nce dnyada varolan sonra da dnyay yorumlayan bir varolan deildir. Bylelikle
insann varolmas demek onun varoluunun bir ruhdurumuna sahip olmas
demektir.Bir Daseinn kendi haletiruhiyesine bilerek ve isteyerek fiilen hakim
olabiliyor olmas, ona hakim olmas gerektii ve buna mecbur olmas, varolmann
belirli imkanlar dahilinde istemenin ve bilmenin nceliine delalet ediyor olabilir

57

(Heidegger, 2008a: 144). u halde, ruhdurumlar insana kendi varoluunu hissetme

ya da alglama olana salar. Edeyile kendi ruhdurumumuza hakim olabiliyorsak
kendimizi de yle grr ve kavrarz.
nsan egzistansnn ruhdurumlar, her durum karsnda dnyadaki-Varl
btn olarak aa serer ve insan egzistansnn kendini zerine yneltmesini
mmkn klar. Heidegger iin ruhdurumlar dnyann, birlikte-oradaki-Varln ve
Varoluun e kkensel aa serilmiliklerinin Varolusal bir temel trdr.
Heidegger, bunun nedenini bu aa serilmiliin kendisininzsel olarak dnyadaki
Varlna balar. Ruhsal durumun amlanan bu iki z belirleniminin-frlatlmln
aa serilii ve btn dnyadaki-Varln o sradaki aa serilii- yan sra bir
ncsnn daha dikkate alnmas gerekir ki her eyden nce dnyann
dnyasallnn daha derinden bir anlayna katkda bulunur (Heidegger, 2004:
204). Hem dnya iine dm Varlk olmakl hem de Dasein olmakl ve
Varoluunun mahiyeti, ruhdurumlaryle kendini gsterir ya da ortaya karr ki
Varoluunun anlam iin bu ruhdurumlar gereklidir. Dasein iin Varolu, kendisinin
iinde bulunduu durumlara derinden dahil olmas anlamna gelir. Dnyaya kar
ald tavr, her zaman iinde bulunduu ruhdurumuyle ilgilidir. Dasein her zaman
belli bir yerde olduuna gre ve byle bir yerde olduunun farkndal da iinde
bulunduu ruhdurumundan kaynaklandna gre O, dnya iinde hep bir
ruhdurumuyle varolandr. O halde ruhdurumlar, Daseinn kendi Varoluunu
dnyada gstermesini mmkn klar.Ruhsal durumda Varolusal olarak dnyaya
aa-serici bir boyun emilik yatar--bir dnya ki ondan ilgilendirici bir ey ile
karlalabilir. Gerekte varlkbilimsel olarak ve ilkesel olarak dnyann birincil
ortaya seriliini salt ruh durumuna brakmalyz. Ar bir sezgi el-nnde-bulunan
bir eyin varlnn en i damarlarna dek girse bile, hibir zaman ortaya yle
gzda verici olacak herhangi bir ey karamaz (Heidegger, 2004: 205). Dnyay
tam olarak ruh durumlarna gre ekillenmi bir bak asyla grdmzde,
dnyada el-altnda-bulunan ey kendini zgn dnyasall iinde gsterir. Ayn
zamanda kuramsal bir bak as, dnyay, elnnde-bulunann tek biimliliine
srkler ve bu tek biimliliin ierisinde, belirlemek iin aa karlabilir eyler
kapal olarak durur. Dolaysyla dnyay aa karmasnda elnnde-bulunan ile
sezinlemek yeterli gelmez; ancak ruhdurumlarne gvenerek yanlgdan kurtuluruz.

58

El-nnde-bulunann varlksal olumluluu da deerlendirmeler tarafndan aa

serilir. Ayrca burada kuramsal bakasnn yanltcln vurgulayan Heidegger, ki
elnnde-bulunan nesnelerden olumu bir dnyay kuramsal olarak kavramak
anlamna gelir bu, bilme ediminin ise pratik bilginin zerine ina edilmesini savunur.
Elaltnda-bulunan zgn dnyasallnda kendini aa serer; oysaki kuramsal
bilgiler dnyay elnnde-bulunma ile grmeye alrlar ki bu ekilde dnya aa
serilemez.
3.1. Ruhdurumlar Olan Varolan zerinde Ekipmanlarn Etkisi
Daha nce Dnyadaki Varln ekipmanlarnn btnselliini akladmz
zere, Heideggere gre dnyaya yaklamann iki yolu olan el-altnda-bulunanve
elnnde-bulunan aralar Daseinn ruhdurumlarni de etkiler. Heidegger bu ayrm,
eylerin varlyla nitelikleri arasnda bir kartlk iin syler (Gorner, 2003: 4).
Deindiimiz gibi,ekipmanlar sadece eki, kalem ya da araba deil; kitaplar,
kaplar, yollar gibi benzeri eyleri de kapsar. te Heidegger bu trden var olanlara
elnnde-bulunan der. Bylesi var olanlarla meguliyet spesifik bir duru
sergilemektir. Bu duruu olanakl klan ey ise varln kavranlmasdr. Bu duru ya
da tarz olanakl klan ey ekipmann varlnn anlalmasdr. Ekipman
fenomelojisi ekipman varlnn grnr klnmasdr ekipman kendi kendisini ifa
eder. Onun varl kendisini sergilemek zere yaplm olmasdr (Gorner, 2003:
39). rnein kalem nmzde hazrdr ama yazarken kullanma hazr varlk olur.
Dasein evresindeki nesnelerle ve dier insanlarla iliki iindedir. Nesneyi kullanma
hazr olarak deitirip onlar ara haline dntrr. Tekrarlamak gerekirse, nsan
egzistans olmak dnyada, yeryznde olmak, somut gerek gnlk dnyada
olmaktr; nk dnya burada ve etrafmzdadr ve biz de bu dnyann iindeyiz.
3.2. Ruhdurumlar olan Varolann Frlatlml
Heideggere gre ruhdurumlar sadece oradaki-Varl, kendi Varl ile her
durumda aa serilmi olan dnyaya frlatlml ve aresiz boyun emilii iinde
aa serer. Bunun yannda ruhdurumlar varolusal Varlk trdr ve ancak onunla
oradaki-Varlk kendini srekli olarak dnyaya teslim eder. Ruhdurumlar dnyann
Dasein iin nemli olmasna izin verir ki oradaki-Varlk bu anlamda kendi

59

kendisinden kanr. Kanmann varolusal durumu dme fenomeninde aklk

kazanr. Ruhsal durum oradaki-Varln onda kendisi oras olduu varolusal bir
temel trdr. Yalnzca varlkbilimsel olarak oradaki-Varl nitelendirmekle kalmaz
ama ayn zamanda aa sermesinin varolusal analitik iin ilkesel ve yntemsel bir
imlem tar (Heidegger, 2004: 207). Bylelikle ruhdurumlar Daseinn varln
kavramasnda ve kendinin nerede olduunu bilmesinde nemli bir varolusal
karakterdir. Ruhdurumlar Daseinn atlm olduu dnyadaki durumunun ve buna
boyun emiliini onun yzne vurarak hatrlatmakla kalmaz; ayn zamanda kendini
gnlk meguliyetlerle dnyaya kaplp boulmasna ve dnyay nemseyip kendi
olmay unutmasna da olanak salar ki bu ekilde kendinden uzaklap kalabala
der. Ayrca ruhdurumlar somut durumlardan ayr deildir; yani kendisini bize bir
takm somut eylerle gsterir. Fakat vurgulanmas gereken, varolusal ruhdurumumiz
daha soyut ve genel bir sorgulamaya dnk bir dnyadr. Burada Heidegger iin
nesneler dnyas deil, anlamlar dnyas nem kazanr.Aslnda dnyadaki
nesnelerkendini insana bir duygu olarak gsterir. E deyile doadaki eyler uzun,
sentetik vs. olarak deil, ruhdurumlarmize gre korkun, ilgin ve skc grnrler.
Ruhdurumume gre ayn cisimler bana baka zaman farkl gzkebilirler. Bu yzden
ruhdurumlar,

Daseinn

varoluunda

zamanla

birlikte

nemli

bir

yere

sahiptir.Dasein nereye gittiine dair inancndan emin olsa da veya aklc aydnlanma
gerei nereden geldiini bildiini zannetse de yle bir fenomenal vaka tespitinde
bulunabiliriz: Haletiruhiyesi Dasein kendi uradanlnn ylelii insafszca srp
giden bir muamma iken Dasein, gzlerini ona dikerek kalmaktadr (Heidegger,
2008a: 143). Demek ki ruhdurumu, insan varolu biiminin asli ve temel bir yan
olarak onun ne yaptnn hem farknda olmasna hem de bir durum karsnda
donakalmasna sebeptir.
O halde Dasein ruhdurumlarndan bamsz, zgr ya da azade edilmi bir
varolan deil aksine belli bir ruhdurumunin esaretindedir. Bylelikle Daseinn
varl ne olduuyla tanmlanamaz. Dolaysyla bir masay gsterir gibi Dasein
ifade edememekle beraber, o, kim olduuyla tanmlanr ki bu da zamanda varolula
ekillendirilmek demektir. Mesela bir masa kendi kendini sorgulayamaz, kendini
aklayamaz, bir sanat oluturamaz, bunu sadece Dasein yapabilir. Demek ki Dasein
olmak, belirli bir gemite, kiisel ve kltrel tarihle ve ak olanaklar zinciriyle

60

varolmak demektir. Heideggere gre kendi kendini tanmlayan bir varolan olarak
insan, bir tarihsel ve kltrel ereve ierisinde tercihlerini yapmak zorundadr. Bu
ereve iinde birey olanakl olan yaplandrrken hem de bu olanaklar hakknda
insann ne dndn de yaplandrr. Mesela Eski Romada dnen Dasein ile
imdiki Dasein, dnyay ayn ekilde grp deneyimlemez. Bu yzden Heideggerin
frlatlmlk kavramn gz nnde bulundurduumuzda kendi kendini tanmlayan
bir varlk olmann, belli bir zaman dilimine, kltre, evreye ve spesifik bir takm
yaamlar olanakl klan bir balam ierisine oturtulmay gerektirdiini grrz.
Heideggere gre biz dnyaya frlatldk. Rastlantsal olarak ya da ansmz,
kaderimiz yaadmz ehri, doduumuz yeri, yl, inan, kltr, aile, etrafmzdaki
evre ve dnyamzbelirledi. Doduumuz ve balangcmzn nereye dayand
gereini bilmek bir yana evrensel bak asndan daha geni olarak- niye burada
olduumuz ya da nereden geldiimiz hakknda imdiye kadar hibir fikrimiz yoktur.
Bu balamda varoluumuzun hibir ynn sememi olmamz yan sra yukarda
saylanlar esas alnarak Varlk iin bizim tm gelecek imkanlarmzdan ve bizim
imdiki durumumuzdan etkilenir. Heidegger dnyaya istemsizce frlatlmlmzn
sonucunda tadmz yk olgusallk olarak adlandrr. Bizim olgusallmz
imdiki durumumuzun btn ve bizim kendi geleceimizdeki imkanlarmzn bize
salayacaklarnn birlemesidir. Frlatlmlk Daseinn odak noktasdr ve
Heideggere gre devam eden bir ey deil; tamamlanm bir gerektir ki kiinin aile
kkeninin tarihi gibi olmu ve bitmitir. Daseinn frlatlmlk an (momentumu)
asla eksilmez. Dasein, frlatld yerde srekli olarak kalr ve bu onun tm varln
etkiler. Wattsa gre Ben gemiten frlatldm, gelecee frlatlacam tahmin
(projecting)ederken imdiye dtm. Ben asla frlatlmlktan kurtulamam ya da
frlatlmln gerisinde kalamam (ondan kaamam) (Watts, 2001: 33).Tahmin ya
da tasarlamak kavram burada, Daseinn tm imkanlarn yerine getirmesi abas
anlamna gelir. Bunu vurgulamak iin Heidegger, zel bir zarf kullanr. Varlk ve
Zaman adl kitab boyunca always already (daima henz) kavramlar grlr.
Heidegger, Being-always-in-the-world (dnyada daima henz Varm) vurgu
yapmay ama edinir (Watts, 2001: 33). Bizim imkanlarmz, frlatlm olma
ansmzla, biz daima henz neyiz? ve biz daima henz neredeyiz? sorularnn
sorumlusunu belirler.

61

Baka bir deyile frlatlmlk, Daseinn artk bir gemii olduunu, daima
Varln onunla birlikte olduunu, imdiki varlna hizmet eden ve gelecek
imkanlarn hem aklayan hem de snrlayan anlamna gelir. nk Daseinn
gelecekle ilgili tahminleri daima frlatlmaktr ve hatta onun yaratc baarlaryla
frlatlmaktr. nk yapt seimler ve yapaca seimler u an henz ne olduuna
dayanr. nsan egzistans kendini yeniden yaratamadnn bilincindedir. Gemite ne
olmak iin mcadele verdiini imdi ne olduu ve gelecekte ne olmak iin hala
abalad, Daseinn frlatlmlnn snrlandrlmas ya da ondan etkilenilmesi ve
geree gitme potansiyeli arasnda devam eden bir abadr. nsan egzistansnn
frlatlmlk gerei, imdiki durumunu gerekten semediini bilmektir. Bylelikle
Daseinn eninde sonunda yapabilecei her ey aslnda onun frlatlmlndan ileri
gelir.
Kasvet Dasein kendi frlatlmlna geri iter. yle ki, bylelikle onun
frlatlmlk durumunun zerini kapatverir. Kafa karkl ise bir unutma zerine
temellenir (Heidegger, 2008a: 362). Dnyayaden aslsz ve byle olarak
kendinden gizlenen endie olarak kafa karkl, kendini tanmlayabilen varolanda
bir potansiyel olarak vardr. Bu Dasein bireyselletirir. Bu bireyselleme Dasein
dmesinden geri eker. E deyile bu kafa karklyla beliren endie, bireyin keyfi
ve olumsal bir zayf ruhdurumu deil; tersine, Daseinn savunmasz yakaland
ruhdurumu olarak, Daseinn kendi sonuna doru frlatlm varolan olarak varolduu
olgusunun aa seriliidir. Hlderlinin iirlerindeki ruhdurumlar ve lm
temasndan da etkilenen Heidegger, Dasein kendi sonluluunu ve snrlln
grmesine ve ruhdurumlaryla birlikte buna boyun emesine iaret eder. Hayatnn
sonuna doru Heidegger, dncesinin temelde Hlderlinin iirleriyle balantl
olduunu ne srmtr. Bu iliki Heideggerin 1934-35 dnemi derslerinde arpc
ekilde aktr (Zimmerman, 2011: 211). airin ortaya koyduu modlar sadece
eylerin mevcudiyete kmasn deil, dncenin sonluluunu daaa karr. Bu
tr modlar hibir akln, eylerin varolma nedenlerini veremeyeceini gstererek
insann sonluluunu ifa eder. Bir asli mod Dasein lmllk ve sonluluk
uurumunun kenarna yerletirir; nk o Daseina, kendini varlklarn bizatihi
mevcudiyeti olaynda gizleyen yokluu yahut hilii hatrlatr. Varlk ve Zamanda

62

Heidegger angst-endie-kaygnn hem Daseinn sonluluunu hem de varlklarn

aklanamazln ifa ettiini ne srer (Zimmerman, 2011: 214).
Biz okunmayan bir iaretiz.
Ac hissetmiyoruz,
Kaybettik neredeyse yabanc diyarlarda dilimizi.
Hlderlinin sz bireyletirmeye ait olduundan dolay bizi daha byk bir
aryla ve o nedenle daha byk bir ekim gcyle en ok dnce uyandran
dnceyle izleyen bir dnme yolu zerine arr (Heidegger, 2009b: 56).
Dnme yolunun bir arac olarak iirlerin gizemi, insan egzistansnn ruhdurumlar
ierisinde yatar. nk ruhdurumu insanlara hem etkin bir biimde hayatn iinde
olduklarn hem de iinde bulunduu dnyann da onlar iin nemli ve anlaml
olduunu gsterir. Bu yzden gnlk ve varolusal olarak iki tr ruhdurumu vardr.
Daseinn vasati hergnkln; dkn-amlanan ve frlatlan-tasarlanan dnyaiinde-varolma olarak, te yandan Dasein da, kendi varl dahilinde dnyada ve
tekilerle birlikte-varolma esnasnda kendi en zati varlk imkann sz konusu eden,
diye belirlemek mmkndr (Heidegger, 2008a: 191). Gnlk ruhdurumlar nitekim
masa, iek, kitap gibi nesnelere ynelttiimiz bir dnyann iindedir. Ayn zamanda
gnlk ruhdurumumiz iyiyse hayat bize ok iyi grnr. Varolusal ruhdurumlarnde
ise nesnelerin deneyiminden deil bir btn olarak anlam dnyasndan bahsedilir.
Dolaysyla Varolusal dnya bizim gnlk, olaan ve rutin yaammzdaki
nesnelerin bize anlaml grnp grnmemesinden kaynaklanan dnyadr. Mesela
parann sevgi yoksunluu karsnda bir deer tamadn fark eden bireyin,
varolusal strap ekmesi, onun dnyasndadr. Aada aklayacam otantik bir
Varlk olma imkan iin bu gereklidir. Varln ne anlama geldiini aa karmaya
alan Dasein, farkl varolu tarzlar kararak iki tr insan tipini oluturur:
1- notantik olan ya da otantik olmayan, gnlk ve sradan olan.
2- Otantik olan, zaman boyutunu hesaba katan bir perspektifle yaama
bakan.
Otantik, Almancada uygun, gerek ve kendine zg anlamlarna gelir. Otantik
olmay ise bana ait olmayan bir ey anlamna gelir. O halde kendine zg, doasna

63

yakr olan otantiktir. E deyile Benin farkndaldr. Ve bu, Daseina zg bir

eydir. Heideggerin zmlemeleri ortalama gnlk yaayndaki insan egzistans
zerine zmlemelerdir. Heidegger, gnlk yaamda gerek ilikilerde insan
betimler. Gnlk yaamda birlikte yaam bizi bakalar gibi yaamaya, kendimizi
snrlamaya gtrr. notantiklik aslnda Daseinin kendi zne yabaclamas
demektir. Sorumluluunu bakalarna yklemek dierleriyle birlikte yaamaktan
kaynaklanr (Kolak, 2006: 249). notantik yaamda ya da otantik olmayan varoluta
birey bakalarnn standartlarna uymama korkusu tar. Eer anslysa ve bunun
farknda olmusa Dasein, benini yitirdiini anlayarak otantik varoluunu kavramaya
ve buna dnmeye alr. nk Dasein aksi takdirde kamunun genel geer
isteklerinin peinden koan, sradan insan olur. Bunun dna kaan Dasein ise artk
sradan deildir. Dasein ou kez gnlk yaamn sradanl iinde dierlerinden
biri olarak yaamn gizler. Ancak kendi varoluuyla onlarn nne geerse kendisi
olur. Heidegger bizim ou zamanmz inotantiin deimez durumu olarak
yaadmz iddia eder. Yaammzn inotantik modeli, farkndaln eksikliinden
karakterize edilmitir ki o, bakalarnn bize salam olduu yaam zmsememize
kadar dayanr. Heideggere gre gnlk herkes Daseinn kendisidir, bu da bizi
otantikten ayrr. Herkes Heideggerin kendi modelinin inotantik terimidir.
Heidegger Daseinn balangta varolan Varlk durumunu (onun dnyasnn sosyal
ierii) onlar diye adlandrd temel zellikler ierdiini vurgulayarak aklar.Bu
kavram, Daseinn yaad dnyann ona sunduu sosyal alana, kltrel geleneklere,
beklentilere ve yorumlara gnderme yapar. Herkesin okluunda olduu gibi, Dasein
da onlarn yolunu benimser. Doumdan itibaren, Dasein herkes olarak yaar ve
bylece onun anlay, tavrlar, yaam modu, elde hazr aralar, deerlendirmeler,
onlarn standartlar bir topluma ve zamana frlatlml iinde ekillenir. Bu,
Daseinn varoluunu anlalabilir klar. Bu yzden bizim, yaam tarzmz kendimizi
anlama kkenine uzanr ve onlara uyar, onlara gre davranr, konuur ve deer
bieriz. Onlar dnyasnda seviyenin dengelenmesiyle seviyenin dmesi olanaklar
birbirinden ayrlr; rnein okulda renciler akranlaryla ayn dnyaya- onlarn
dnyasna uyana kadar reddedilirler. Onlar kavram bize etrafmzdaki dnyay ve
kendimize sahip olma duygusunu yava yava alar. Onlar sosyal hayatta
srdrdmz fiziksel mesafeyi de etkiler.Kltrler arasnda sosyal uyumazlk

64

olduunu ve bir kltrn byk oranda dier bir kltrden farkl olduunu
gsterirler.
Herhangi biri onlar kavramnn etkilerini her yerde grebilir. Hatta Daseinn
elbiselerinde ve sa stilinde bile bu apak kendini gsterir. Her Dasein kendi zel
dnyasnn onlar kavramna uyum salar ya da onlara ayak uydurur. Buna
rnekvermek gerekirse iadamlar, i adam olan onlar kabul eder ya da o dnyaya
ait olur ve Dasein her niformal hizmetler gibi (madenci, doktor vb.) onlarn
stilini belirleyen theyleri vardr. ehir kltrnn isyankar yeleri, kendilerini
aldatan cool elbiseler, dvmeler, vcut piercingleri, yaratc sa ekilleriyle kendi
istemleri dorultusunda yaayarak onlar kavramnn etkilerinden kaabileceklerini
dnrler.
Heidegger

tarafndan

inotantiklik

kavram,

dmekle

karakterize

edilir.

Heideggere gre Dnyaya d, bir baka varolan ierisinde absorbe olmas

demektir. Bir sonraki admda Dasein bo konumalar, belirsizlik ve merak tarafndan
ynlendirilir. Heidegger, dme durumunda unlarn olacan syler; konuma,
gerekte karl olmayan, vr zvr eyler hakknda srekli dedikodu biiminde, bo
laklaklarla geniletilmi, sahici olmayan nutuklara dnr. Bunun yazmdaki
karl bo karalamalar, alakalem yazmalardr; sourucu, oyalayc ve hafifletici
olan popler yazm, tipik gazeteler ve popler romanlar gibi (Watts, 2001: 37).
Dnyaya kar inotantik tutum, tuhaflk ve lakaytlkla karakterize edilir. Gerek ilgi;
medyann kendi ilgilerini yanstan, nemsiz konulara s yaklamlaryla, en son
haberler, trl elenceler ve son modaya uygun ehvetli yenilikleri ieren yapay
tuhaflklarla yer deitirir. Daseinn dmlnn bir rnei; kendimizi mmkn
olabilecek her konuyu ieren dergiler ve gazetelerle sslenmi dolu dolu bir rafn
nnde bulmaktr. Bir yayndan brne; salk, spor, bilgisayar haberleri, saysz
gazete balklar, dnyann son gelimeleri, magazin dedikodular hakkndaki yazlar
hzlca tararz. Bize her ey byleyicidir ve dikkatimiz bir makaleden dierine
ynelip durur, fakat bir dier konuya gemeden nce sadece ok yzeysel ve ksaca
yneliler olur. Aniden, sanki bir trans halinden kar gibi kendi vcutlarmza ve
yaamlarmza yeniden geri dneriz. Fakat kymetli zamann tmn boa geirmi
olmann vermi olduu rahatszlkla kalakalrz. Daseinn dmlne bir rnek

65

de kalabaln moda hevesine gre srklenmenin sz konusu olmasdr. Herkesin

yapt ayn ii yapmann verdii gvenlik duygusuyla teskin olunur, dncesizce
taklp kalnr. Bylece her ey bizim iin yolundaym gibi grnr. Dmek
kavram en basit formuyla, anlamdan bihaber olmak demektir. Heidegger iin
dmek, bizim atlmlmzn dorudan ve otomatik pilota balanmann bir
sonucudur. Bundan dolay insani amazn en temel zelliidir. Dasein bu
dml ierisinde zamannn ounu gnlk hayatn pratik meseleleriyle heba
eder. Dasein, imdiki ilgileri zerine younlam haliyle tpk telefondaki ilerine
dalm megul birisi gibidir. Ayn zamanda Dasein, kendini gerek bir kabiliyet
olarak grr, bu yzden imdiki meguliyetlerinin altnda gml kalr. Bu balamda
mazi ve gelecekle ilgisi ise yzeyseldir. Dm Dasein, atlmla hi dikkat etmez
yani atlmlnn farknda deildir. Bu yzden doumdan lme kadar hayatnn
btnsel bir perspektifi yoktur. Sonu olarak onun kendilik kavram gelecekteki
imknlardan ziyade hayatnn imdiki durumu tarafndan tayin edilmitir.
notantik biimde yaadmz zaman bizim genel yaam tarzmz hep bir eyleri
almaya ynelik olarak faaliyetlerimizi ieren anlamsz bir hayat perspektifine
dayanmaktadr. Bu yzden salkl olmak iin ar sporlar yapabiliriz. Haftalarca
sevmediimiz halde zayf olmak iin diyet yapabiliriz. Temaslar kurabilmek iin
akam yemei davetlerini kabul edebilir ve buna ilaveten kamuoyu karsnda
performansmz, uyumumuzu srekli kontrol edebiliriz. nk dierlerinin bizim
hakkmzdaki dncelerinden kayglanrz ve bizim zel dnyamzn onlarn
belirledii baar ltleriyle uymayacandan korkarz. Nasrettin Hocann eeinin
gittii yolun amacn bilmemesi gibi, hayata bu manasz yaklamda an be an varolu
nemsiz hale gelir.
Heidegger Daseinn varlnn inotantik koullarn aslnda gnlk yaamn gerekli
bir fonksiyonu olarak da grmektedir. Varlk hakkndaki n kabullerimiz gnlk
hayat artlarn yorumlamamz ve pratik meselelerimizle baa kmamz salar.
Eer herkes srekli olarak bu verilmi varlk temeline meydan okusayd - bizim
geleneksel dnme ve yaam yntemlerimiz - bizi evreleyen hayat yorumlamamz
iin gerekli olan dayanak noktasna sahip olamayacaktk ve toplumsal hayat
tamamen durma noktasna gelecekti. Anlamszln uurumu olarak tarif edilen eyin

66

aznda hepimiz kendimizi bulacaktk. Dolaysyla Heidegger inotantiklik terimini

kulland

zaman

kesinlikle

otantiklikten

daha

az

olan

bir

gereklii

kastetmemektedir. Heideggere gre Daseinn inotantik varl dmeyle karakterize

edilmektedir ve onlarn yanl tercihlerle veya ahlaki yoklukla yapabilecekleri hibir
eyleri yoktur. Fakat bu durum ayn zamanda dnyadaki gnlk normal yaamn bir
parasdr. Ayrca Heidegger, bizdeki inotantik srecin derinlemesine farkndalnn
otantik yapy da aydnlatacan ileri srmektedir.
Varlk ve Zamann ikinci ksmnda Heideggerotantisiteden gndeliin dna
kamayan, daha ok gndelik pratii dntren bir varlk\olu tarz olarak sz eder.
Bylece gndelik pratikler doalar gerei otantiklikten yoksun deildir; onlar daha
ziyade nispeten farkllamamlardr ve bu yzden hem otantik hem de otantisiteden
yoksun olmaya yeteneklidirler (Zimmerman, 2011: 271). Olaan gndelik
yaamnda Dasein, kendini halktan ve kalabalktan biri olarak seer ve kendi-olma
tarznn stn rter. O, bakas olur. Kendinin deil, bakalarnn peinden gider.
Bu varolu tarzyla inotantik olan bir varolua sahip olur. Fakat bu onun varlnn
olmad anlamna da gelmez. E deyile inotantik olan varolu tarz, otantik varolu
tarz kadar gerektir. Gndelik hayatta eyler ve insanlar otantiklikten yoksunluk
zelliine sahip deildir; fakat yine de genellikle yledirler. Bu zellikle de
endie(sorge) bir baka z yani her entite iin temel bir ilikiyi koruma istei olarak
deil, yalnzca strap ve keder olarak, ticari aba olarak, makinelemeden rahatszlk
olarak anlaldnda dorudur (Zimmerman, 2011: 273). O halde denilebilir ki
Dasein, sonluluunu bilerek yaayan otantik bir varolanken inotantik olan insan
egzistans ise gnlk olan yaama kaplm herkestir. Heideggere gre inotantik
yaayan insann konuma tarz ise bo konumadr. Otantik yaam ise, zellikle
kalabalk ynlar ierisinde geen rutin hayata gmlm Dasein iin zor gelir.
nk otantik yaam, nemli sorular sormay gerektirir. Ama Heideggere gre
Daseinda kim ve ne olduuna gre yaama imkan vardr. E deyile kalabalktan
uzaklap kim ve ne olduunu sorarak otantie dnebilme potansiyeli her insanda
mevcuttur. Otantiklik insann varolusal doasn kavramay talep eder, bu da insann
kendi kendini belirleyen, seimlerde bulunabilen bir varlk olarak snrnn ve
sonluluunun anlalmas demektir. Otantik yaam srdrmek, tarihsel balammzn

67

gemite yatmas ve seimlerimizin de imdide olmas olarak dnlebilir.

Varolusal pratikte endie duyulan ey btnyle belirsizliktir.
Grene iin, otantik kavram kaynan zgrln varolusal yorumunda
(Grene, 1957: 45) bulur. Bir varoluu gibi dnrsek biz doumdan lme kadar
kaba, zalim, acmasz alglarn altnda yaarz. Byle olduu halde yine de
dnyamz ve kendimizi ekillendiren biziz ve bu ekillenmede baarl ya da
baarsz oluruz. Bu balamda baarl olmak tm bu oyundan kamak deil, onlar
amaktr. Zaten buna bir anlam ve nem vermek demek bize gemite sama bir
biimde verilen bu projeksiyonumuzu bir gelecee ynlendirmektir (Grene, 1957:
47). Anlamsz olana anlam katma ite bu anlamszln kavranlmasyla oluur ki
burada otantik kavramna ihtiya duyarz. nk edimlerinin farknda olan insan bu
sreci baaryla atlatm hilii grm olur. Yaamlarmzn altnda yatan hilii
kavramak gerekir (Grene, 1957: 48). Demek ki otantik bir tr drstlk ya da
cesarettir. Bylece Otantik birey, inotantik bireyin yzlemekten korktuuyla
yzleir. notantik bireyin (otantik olmamann) egzistensiyali ise benin kendisinden
kamas, dmek, kaymak, yitiklik gibi durumlardr. Otantik olarak varolmak, benim
kendime zg varolu olanaklarm zmek ve bu manada kendim olmaktr. Kendi
seimimdir. Otantik olmayan varolu ise benim sahip olduum varolu olanaklarmn
bakalar tarafndan belirlenmesi ya da ynlendirilmesidir. hrs olmaya balayan
bir insann paray araken artk ama haline getirmesi gibi. Otantik olmayan varolu,
ayn zamanda Dasein ve dnya arasndaki ilikiyi kurma baarszldr. te otantik
Dasein bunu gren kiidir. Ama inotantik olan Dasein dnyay hep nesneler toplam
olarak grr. Otantik Dasein ise dierleriyle birlikte dnyada varolmann ne demeye
geldiine ilikin felsefi bir kavraytr. Bu anlamda otantik varoluta farknda
olunarak yaplm eylem ya da farknda olunarak edimde bulunmaktr. Otantiklik
olmayan varolu ise farknda olmayarak otomatik pilota balanm bir halde edimde
bulunmaktr. Dolaysyla burada iki varolu tarz olan otantik ve inotantik aklmza
gelir. Heidegger iin Daseinn ne olduu deil, nasl yaad ve varolduunu ortaya
koymas nemlidir. nk dier varolanlarla birlikte dnyada olup dnyaya atlm
bir varolan olduu iin kendini dier varolanlarn belirli oluumlar ve dzenlemelerle
belirledii bir dnyada bulur. Yani Dasein dnyay, varolanlarn amalarn ve

68

ilikilerini aklayarak bunlarn ne olduklarn belirler. Genelde de bu oluu

ierisinde kaybolarak gnlk, vasat insanlarn yaad gibi yaar.
Heideggerin otantiklik dncesinin z de burada yatar. Heideggerde iki
baskn varolma tarz olan otantik olma ve otantik olmama ya da inotantik olma
durumlar da bu ekilde biimlenir. nsanlar bu iki tarz arasnda seim ya da tercihte
bulunmaya maliktir. Her ne kadar dnyaya frlatlmlk Daseinn kendi tercihine
bal olmasa da onun kendisi olmas ya da kendisi olmamas kendi yapt bir
tercihtir. Edeyile insann kendi hayatnn yazar olmas ya da olmamas onun elinde
olan bir tercihtir. Otantik olma ve inotantik olma ayrm yaamn her anna
uygulanabilir. Mesela otantik olan ve olmayan dnme, konuma, yrme, anlama
biimleri vardr. Otantik varolu lmn metafizik anlam ve neminin farknda
olurken, otantik olmayan ise bu olanan nemini grmeyip, dnyevi eylerle megul
olur. O halde otantik olmayan varolu, kendine ilikin farkndaln kaybedilmesiyle
belirlenir. Maye gre, Daseinn doas ve varolma olana onun varlnn
sonluluunu da ierir. te gndeliklik Daseinn doum ve lm arasnda uzanp
giden varlk trdr. Burada lme ynelik varolan olmak demek Daseinn kendi
sonluluunu fark etmesi demektir (May, 1996: 5).
Bylece, Heideggere gre zellikle lmle kar karya olmak, snrlarn
bilmek ve blnmeden, zn blmeden, gemile imdiye ilikin doru bir gelecek
hedefi semek, otantik olmak demektir. O halde otantiklik insann tm varoluunu
birletiren, yani bir taraftan doum ve lmle snrl olan varoluunu bir btn
halinde yaamak demektir. Heidegger iin anlaml bir yaam, Daseinn faniliini
kavramasn gerektirir. Bu faniliini bilerek yaamn zamana kar bir btn olarak
srdrmek otantik varolua ait bir zelliktir. Dasein lmle karlaamyor yani onu
deneyimleyemiyor olsa da, kendi sonunun geleceinin kanlmaz bir ey olduunu
biliyordur. Baka deyile, lm her zaman karmzda duran bir olanak olarak
kavramak gerekir. Otantik yaamak lme doru yaamak anlamna geliyorsa,
sadece kendi kendimizle bunu bilebiliriz demektir. lm kavramak Dasein
kalabalktan ayrp nasl yaayacana ilikin anlaml ve bireysel tercihlerde bulunma
iine ynlendirmek demektir. u halde, lmden kamaya almak strap verici
olur, nk bu durum yaamaya demez, yapay bir yaam srmek anlamna gelir.

69

Son tahlilde, nc egzistensiyal dediimiz ey, ruhdurumlarna dayanr.

Ruhdurumlar da kendimizi yaamn ierisine atlm halde bulduumuz durumdur.
Buna gre bir ruhdurumu, insann kendisini iinde bulduu bir ruh durumudur.
Gelgelelim Heidegger, ruhdurumundan gelip geici duygusal bir ruhdurumunu
kastetmemektedir. Ruhdurumu daha ok dnyaya uyum salama biimidir.
Heideggere gre biz, her zaman u ya da bu ruhdurumu ierisindeyizdir.
Heideggerin ruhdurumlar dncesi, insann genel durumuyla ilgili iki nemli
noktaya iaret eder. Birincisi, ruhdurumlar dncesi bizim frlatlmlmz
vurgular; ikincisi ise ruhdurumlar dncesi dnyada karlatmz her ne varsa
bizim iin nem arz ettiine ve bizim meselemiz olduuna parmak basar. u halde
ruhdurumlar Daseinn gerek varoluunun farkndaln oluturur. rnein korku
dnyann belli bir ksmyla iliki kurma tarzdr; ama ayn zamanda dnyann
(mesela bir tehdit olarak) bizim iin anlaml ve nemli olduunu grmenin de bir
yoludur.

70

DRDNC BLM
ANLAYAN VAROLAN OLARAK DASEIN
Heidegger iin ruhsal durum Orasnn Varlnn kendini onda srdrd
varolusal yaplardan biridir. Bu Varl ruhsal durum ile ekkensel olarak oluturan
ey anlamadr. Ruhsal durumun her durumda kendi anlay vardr, stelik onu
yalnzca bastrsa bile. Anlama her zaman bir ruh durumu iindedir (Heidegger,
2004: 212). Oradaki-Varln varolmas, dnya oradadr demekle e anlamldr;
nk insan egzistansnn oradaki-Varl, dnya iinde-Varlk olmasyla aa kar.
Daseinn iinde bulunduu her ruhdurumu, Orada iken onun kendine zg
bir anlamasn oluturur. stelik Daseinn her anlamas, iinde bulunduu
ruhdurumuyle biimlenir. Dnya iinde bulunuu ifade eden Ora, ayn zamanda
Daseinn kendi varolmasn anlamasnn sebebidir. nk Dasein orada deilken
dnya da yoktur.Onun urunada genel olarak varolan dnyadaki-Varlk aa serili
ve bu aa serilmilie anlama denmiti. Uruna olmann anlamasnda onda
temellenen imlemlilik birlikte aa serilir. Anlamann aa serilmilii ekkensel
olarak onun urunann ve imlemliliin ortaya serilmilii olarak, tam dnyadakiVarl ilgilendirir. mlemlilik genel olarak dnyann onun zerinde aa serildii
eydir (Heidegger, 2004: 212). Bylelikle Daseinn dnyada olmasna iaret eden
onun uruna ve bunun temellendii imlemlilik, oradaki-Varlkta ya da dnya
iinde olan Daseinda aa serilirler. Oradaki-Varlk, dnyadaki-Varlk olarak kendi
iin nemli olan varolan eydir. Bir-ey-urunalk ile imlenimsellik Dasein iinde
amlanmtr (Heidegger, 2008a: 151). Baka bir deyile, dnya-iinde-Varlk
olarak Dasein dnyada megul olduu ey iin kendini dert ve konu edinen, ayn
zamanda kendiyle uraan bir varolandr. Bu yzden Dasein, z gerei anlama
olanaklar olan ve bunun iinde kendini yeniden bulma imkanna vakf olan
varolandr. Dolaysyla hep kendine doru ynelen Varolan olan Dasein, ayn
zamanda olanaklarn kullanan tek trdr. yle ki, olanaklar bir eyi yapabilme ya
da bir ey olabilme imkann ierir ve bunlar anlamann varlk tarzlar iinde bulunur.

71

4.1. Anlama Olarak Oradaki-Varlk

Anlam varolanlarn yapsnn olduu gibi anlalmasyla gerekleir. Bir eyin
anlamn idrak etmek, o eyin dier varolanlarla nemli amasal ilikilerini
ezamanl olarak grrken onun ilevini anlamaktr. nk Dasein, dnyadaki
nemli bir btnn paras olarak, varolula ilikili olarak, kendi imkanlar ve
varln anlad teki varolanlarla anlaml ilikiler ann bir paras olarak kendi
temel varlk bilincine sahiptir. Anlama, Daseinn dnyada aa serilmiliidir ki
bylelikle Oradaki ya da dnyadaki olur. Daseinn anlamas, orada olmas anlamna
gelir. Anlama sz konusuyken Daseinn varoluu, onun kendisi iin mevcut
olanaklarnn farknda olmasyla aa kan bir eydir. E deyile, Daseinn
varolmasnn olanakl klnmasn salayanlardan biri de anlamadr. Heideggere gre
anlama terimiyle fundamental bir egzistensiyali (Heidegger, 2008a: 356) ifade
etmi oluruz. Anlamak, bizatihi Daseinn zati varlk imkannn egzistensiyal
varldr (Heidegger, 2008a: 152). nk Dasein, kendi varlnn var oluunun ne
olduunu kendinde amlamaktadr. Anlayan varlk olan Daseinn, uradalnn
varl zerine temellenen bu terim, varolmannimkanlarn gstermi olur.
Dolaysyla kefedilen her trl anlama, Daseinn varlk minvalleri ya da tarzlar ya
da biimleri iine yerlemitir diyebiliriz. Daseinn gndelik hayatndaki
konumalarnda ounlukla bir eyi anlamann ifadesi bir ii yrtebilme, onunla
baakabilme, bir eyi yapabilme imlemlerinde kullanrken; anlamann varolusal
olarak ifadesinde yaplabilmi ya da olanak olan bir ne deil, varolma olarak Varlk
imlenir. Varolusal olarak oradaki-Varln olabilme olarak Varlk tr, anlamada
yatar. Oradaki-Varlk, bir eklenti olarak bir eyi yapabilme yetkinliine iye elnnde-bulunan bir ey deildir; tersine birincil olarak olanakl-Varlktr. OradakiVarlk her durumda olabileceidir ve kendi olana olduu yolda vardr. OradakiVarln zsel olanakl-Varl dnya ile tasann, bakalarn esirgemenin
nitelendirdiimiz yollarn ilgilendirir ve tm bunlarda onun kendi uruna ve kendine
doru Olabilmesini ilgilendirir (Heidegger, 2004: 213).
Daseinn varolu tarzlarna baktmzda anlamaya ynelik baz ruh
durumlar vardr: kendini tanmak, dnya iinde varolmak, bir eyi kavramak ya da o
eyi anlamak, o eyi ynetme gcne sahip olmak, bir ey iin varolmak (yazmak

72

iin dodum gibi), kavramak ve bilmek Daseinn anlamayla kendi olanaklarn

grmesidir. Bir eyleri anlayabildii iin yapabilme, stesinden gelebilme vb.
kabiliyetine sahip olan Daseinda aslnda bu yetiler mevcuttur; fakat olanaklar
dahilinde mevcuttur. E deyile, her Dasein, anlayabildii iin edimlerde bulunur ya
da stesinden gelir denilemez; bu olanaklara sahip olmas bile Dasein iin Varla
almasna yeterlidir. Bu da olanaklar olan Daseinn elnnde-bulunan Varlk deil
de kendi kendini elaltnda-bulunan Varlk yapm olduunu gsterir.
Oradaki-Varln varolusal olarak her durumda olduu olanakl-Varlk bo
mantksal olanaktan olduu gibi elnnde-bulunan bir eyin olumsallndan
da ayrlr, ama ancak bu elnnde-bulunan ey ile birlikte u ya da bu yer
alabildii srece. Elnnde-bulunuun kipsel kategorisi olarak, olanak henz
edimsel olmayan ve hibir zaman zorunlu olmayan imler. Salt olanakl olan
nitelendirir.

Varlkbilimsel

olarak

edimsellikten

ve

zorunluktan

daha

aadadr. Buna kar, bir varolusal olarak olanak oradaki-Varln en

kkensel ve en son olumlu varlkbilimsel belirliliidir; ilk olarak o da, genelde
varolusallk gibi yalnzca sorun olarak hazrlanabilir. (Heidegger, 2004: 213).

Dnya iinde bir Varlk olan Dasein, belirli olanaklar dahilinde yaayan bir
Varlk olarak, ne mantk kurallar ierisinde anladmz olanaktr ne de doadan alp
da biimlendirdiimiz aralardan edinilen olanaktr. Burada aralarn da olanaklar
dahilinde olmas gzard edilemez; fakat Dasein iin bu kavram Varolusallyla
ilgilidir. nk Varolusallyla dnyada olan Dasein, anlama edimiyle ki anlama
orada olduunu gsterir- olanaklarn kendi nne serer. Ayn zamanda
Varolusallk Daseinn olanaklarnn ya da imkanlarnn bilincinde ya da farknda
olmasyla kendini gsterir. Bir varolusal olarak olanak zencin ilgisizlii
anlamnda zgrce yzen Olabilmeyi imlemez. Oradaki-Varlk znde bir ruhsal
durum iinde olmakla her durumda daha imdiden belirli olanaklar ierisine
dalmtr; o olan Olabilme olarak, byle olanaklar geip gitmeye brakmtr;
srekli olarak Varlnn olanaklarn erteler, onlar kavrar ve yanl yapar
(Heidegger, 2004: 213). Dasein belli bir ruh durumunda iken geriye kalan olabilecei
tm ruh durumlarn geride brakarak olabilecee doru artk zemin hazrlam olur.
O halde ruhdurumlar araclyla Dasein, kendi olanaklarn grr. Olanaklar

73

sayesinde Dasein kendisini dnyaya projekte edip ynelirken belki de hata yapar.
nk dnyada varolmann kendisi serbeste dolaan olanaklar iaret eder.
Heideggere gre, Dasein, kendi ontikliinde ontolojik varolmay aabilen
ve varolmann anlamn olanakl yapan varlktr. Bu anlamyla Dasein, insan varl
deil, insan olma olanadr (en, 2003: 43). Daseinn olanaklar varl olmas
onun varolusalldr. Dasein, bu balamda, yalnzca bir eyi yapabilme yetisi olan
Varlk deil, aslnda pek ok eyi iinde barndran Varlktr. Herhangi bir ta ele
aldmzda o, hep bir ta olarak kalr; fakat insan varolusall daima deiebilir.
Pojmana baklrsa, Dasein, ne olmas gerektiinden ziyade olabilme gcn
kendinde tayabilen varlktr. Dolaysyla bir zden bahsedilemez ... (Pojman,
2006: 37). Bylelikle verilenin tesine gidebilme potansiyeli sadece Daseinda
vardr. nk o, kendini aabilen ve dnebilen tek varolandr. Bu balamda,
Daseinn kendi varlnn olanaklar onun Olabilmesine ynelmesidir. Bu yzden
kendi olma ya da olmama tarzn seen tek varlk olan Dasein, kendi olanaklarn
grebilen varlktr. Kukusuz, yaayan her birey, kendi olanaklarn dnerek,
kendi zne ilikin tasarlar kurma yetisine sahiptir; bunu yapmak da zorundadr,
nk yaamn ynlendirmeye zorlanmaktadr ve ayrdaki zambaklar gibi
ylesine dncesizce yaayamaz (Ditfurth, 1991: 56). Heideggere gre, insan
egzistansnn kendini tanma gc snrszdr ve bu, insan zgrlnn temelidir. O
halde, tm yaamlar, bnyesinde anlama edimini yapmas gereken bir balama
sahiptirler. Anlama, tasarlama olarak oradaki-Varln Varlk trn tar ve kendi
olanaklarn oluturur. [] Varlk trnn zemininde, oradaki-Varlk srekli olarak
grgl-olgusal olarak olduundan daha oudur [] Ama oradaki-Varlk hibir
zaman olgusal olarak olduundan daha ou deildir, nk olgusallna zsel
olarak Olabilme aittir. Gene de oradaki-Varlk olanakl-Varlk olarak hibir zaman
daha az deildir ki Olabilmesinde henz olmad ne ise varolusal olarak o olmas
demektir (Heidegger, 2004: 216). Bu noktada, varolusal bir dnme srasn
gsteren plann altnda, olgusalln greceli olarak fark vardr. nk olabilme
imkan ve Dasein,anlama ierisinde kendi olanaklarn bulur. Ne Daseinn ne de
olabilme ihtimalinin deneysel ilikide bir yerivardr. Varlk kendisini Daseinn
anlamas ve yorumlamas iinde aabilir. Gnlk yaamn btn somut yorumlar ve
anlamlar Dasein tarafndan retilir. Burada olabilme imkan, Daseindan bamsz

74

dnlmemelidir. Daseindaki olabilme, ayr bir durum olarak deil; varolusal

karakteristii ierisinde ihtimaller dahilinde dnlmelidir.Orasnn ortaya
serilmilii ile birlikte, varolusal olarak varolan gr ekkensel olarak oradakiVarln Varlnn temel kiplerine gre oradaki-Varlktr. [] Varolan-ey
varolmada kendini ancak ekkensel olarak varoluunun oluturucu kplar olan
dnyadaki varlnda Bakalar ile birlikte Varlnda kendine saydam olduu lde
olur (Heidegger, 2004: 217). Bu balamda Heideggerin tasar 7 kavramna
deinmek gerekir. Tasar, Daseinn varolan hakknda n-ontolojik bilgi edinmesiyle
ilgilidir. Tasarlama Daseina gnlk yaaynda, elnnde duran aralardan ve
bakalar ile birlikte olmasndan bamsz olarak o aracn veya bakalarnn ne
olduuna ilikin bilgi verir. Dolaysyla bir tasar, olanaklar ortaya karr ve Dasein
bunu yaparken de ona ak olan olanaklar araclyla kendisini anlar. Bununla
birlikte anlama, kendi yapsyla varolusal olarak oradaki-Varln gr dediimiz
eyi oluturur ki ncelikle bu, Daseinn kendini anlamasyla olur.
Orasnn

anlamada

aa

serilmiliinin

kendisi

oradaki-Varln

olabilmesinin bir yoludur. Varlnn onun uruna zerine ve onunla birlikte

imlemlilik (dnya) zerine tasarlanmlnda genel olarak Varln aa serilmilii
yatar. Olanaklar zerine tasarlamada daha imdiden Varlk anlay ncelenmitir.
Tasarda Varlk anlalr, ama ontolojik olarak kavranmaz. Dnyadaki-Varln zsel
tasarnn Varlk trnde olan varolan ey Varlk anlayn Varlnn oluturucusu
olarak tar. Daha nce inak bir yolda konutlanan ey sergileniini imdi onda
oradaki-Varln anlama olarak kendi oras olduu Varln yaplanndan kazanr.
Bu Varlk anlaynn varolusal anlamnn bu btn aratrmann snrlarna karlk
den doyurucu bir aydnlatlna ancak zaman-ilgili Varlk-yorumu zemininde
eriilebilir (Heidegger, 2004: 218).
Dasein olmak dnya iinde Varlk olarak bir znellik ya da aklclk deildir
ve hem onun urunahem de onunla birlikte Varln akln bularak,
kendizgnl oluturur. Bu olanaklar dahilinde Varln aa kma sreci, insan
7

Heideggerdeki anlamyla bu kavram belirli bir plan veya tasar deildir; o her plan ya da tasar
olanakl yapan eydir. Heidegger tasarlanan ey hakknda eitli aklamalar verir: bir dnya;
varolanlarn varolmas veya onlarn varolmas hakkndaki kurgu; matematiksel doa gr gibi
varolmann temel bilimsel kavranlar; DASEINn kendisi (Bal, HDT: 2012).

75

egzistansnn, Varlk ortaya karma ve anlama haraketleridir. Bu yzden Daseinn

kendine akl ya da Varlkn ak hale gelii, Daseinn dnya iinde dier
varolanlara akl ile tanmlanr. Heidegger bu akl Oras (das Da) olarak
adlandrr. Dasein, kendi varlnn oluturucusunu da orada anlamayla bulur. nk
varolanlar iinde sadece Dasein kendi varlnn aklk olarak ortaya konmasn
mmkn klar ki bu ortaya koyu ayn zamanda dier varolanlarn da ortaya
konmasna izin verir ve tm bunlar zaman iinde akla kavuur. Ruhsal durum ve
anlama varolusallar olarak dnyadaki-Varln kkensel aa serilmiliini
nitelendirirler. Bu ruh durumunda olmakla oradaki-Varlk onlardan varolduu
olanaklar grr (Heidegger, 2004: 219). Bizim varlmz dier varolanlarnkinden
ayrt eden ey, bizim varlmzn varl anlamay iermesi ve ruhsal
durumlarmzdr. Bylelikle olanaklarn tasarlanan aa seriliinde, oradaki-Varlk
daima bir ruh durumuna sahiptir. Metafizikten yola kan ve Varln hakikatinin
insan varlyla ba zerinde duran bu ilikiye anlama denir. Anlama, ekstatik yani
ak olann alan iinde duran frlatlm tasardr [] varln anlam ve varln
hakikati ayn eyi ifade ederler (Heidegger, 2009a: 18). Bu noktada Dasein varln
anlamnn kendisinden soyutlanarak kartld bir varolan deildir; nk Dasein
varln evidir ya da yeridir. u halde olduumuz biimde olmak, varl anlamaktr.
Kendimizi anlamaktr. Kendimizden farkl olanlar anlamaktr.
4.2. Oradaki-Varlk iin Anlama ve Yorumlama
Bu balamda, olanaklara doru Varlk, bu anlayan Varln kendisi,
olanaklarn aa serilmi olanaklar olarak, oradaki-Varlk zerindeki geri-vurular
yoluyla bir Olabilmedir. Anlamann tasarlamasnn kendini gelitirme gibi kendine
ait bir olana vardr. Anlamann geliimine yorumlama diyoruz. Yorumlamada
anlama, anladn anlayarak kendinin edinir. Yorumlamada anlama baka bir ey
deil ama kendisi olur. Yorumlama varolusal olarak anlamada temellenir ve anlama
yorumlama yoluyla ortaya kmaz. Yorumlama anlalan zerine bilgi edinme deil
ama anlamada tasarlanan olanaklarn gelitirilmesidir. Gndelik oradaki-Varln bu
hazrlk niteliindeki zmlemelerinin eilimi ile uyum iinde, yorumlama
fenomenini dnyann anlalmasnda, edeyile aslsz anlamada ve hi kukusuz
gerekliinin kipinde izleyeceiz (Heidegger, 2004: 219). Oradaki-Varlk olarak

76

Dasein, anlama balamnda kendi Varln olanaklar zerine tasarlar. Dasein, dnya
iinde varolduunu olanaklar dahilindeki anlamalaryla yakalar. Heidegger,
Daseinn bu olanaklara sahip olarak belirli bir tasarda bulunmasyla gelitirdii
anlama ekline yorumlama der. Her Dasein, kendine zg tarzyla anladn
farzederek yorumlamalarda bulunur. Yaplan her yorumlama varolu tarz olarak
anlama odakl ekillenir; fakat her anlama yorumlama demek deildir. E deyile,
Daseinn anladn sand her dnme edimi kendini yorumlamada gstermez.
Heidegger dnya iinde yaayan Daseinn gnlk hayattaki anlamasn ve
yorumlamasn onun yapp etmeleri zerinden aklar.
Dnyay anlamda aa serilen imlemlilikten karak, elaltnda-bulunann
ortasnda tasal Varlk kendini her durumda karlalan ile olabilecek her tr
ilgililii anlamaya verir. Sagr aa karr demek daha imdiden
anlalm dnya yorumlanr demektir. Elaltnda-bulunan belirtik olarak
anlayan gre gelir. Tm hazrlama, dzeltme, onarma, iyiletirme, btnleme
yle bir yolda yerine getirilir ki, sagr olarak elaltnda-bulunan kendi -mek
iininde ayrtrlr ve grlebilir olmu ayrtrlmlk ile uyum iinde onunla
tasalanlr. Genel olarak kendi -mek iini asndan sagrl olarak
ayrtrlm olan ey, belirtik olarak anlalan ey bir ey olarak bir eyin
yapsn tar. Bu belirli elaltnda-bulunann ne olabileceine ilikin sagrl
soru sagrl yorumlayc bir yorum alr: iindir. Ne iin olduunun
bildirilmesi yaln olarak bir eyin adnn verilmesi deildir; ama ad verilen ey
soruda duran eyin o olarak alnaca ey olarak anlalr (Heidegger, 2004:
220).

Dnyay

anlamak,

elaltnda-bulunan

dediimiz

yapp-etmelerimizde

kullandmz aralar ile bir anlam ilikisine girme yoludur. nk bu ekilde

anlayan Dasein, bir amaca ynelik reterek bir eyler ortaya karr. Bylelikle belli
bir ama gdlerek gerekletirilen ey, dnyay anlam olmann aa vurduu
nesnelliktir. Bir eyi onarma, deitirme, dzeltme vs. gibi eylemler o eyi belli bir
ama iin ilevli hale getirme, Daseinn nce kendinin anlayp, elaltnda-bulduu
arala yorumlama iini oluturur. nk anlamada ortaya kan ya da anlalan,
eriilebilir olandr ve anlamann ne olarak anlalmas kendini belirtmi olmasdr.
Heideggere gre, Olarak anlalan, bir eyin belirtikliinin yapsn oluturur;
yorumlamay oluturur. evresel olarak elaltnda-bulunan ile sagrl, yorumlayc

77

i grme bunu masa, kap, araba, kpr olarak grr; ama sagrl olarak
yorumlanann ayrca zorunlu olarak belirleyen bir ne srmde ayrtrlmas
gerekmez (Heidegger, 2004: 220). Dasein anlayp da yorumladn o olarak ie
koyarak kendine bir masa, kalem gibi ara oluturur. El-altnda-bulunann o anki
alglamayla bir yoruma indirgenmesi, onun artk bir ey olarak ortaya kmasn
salar. Ayrca el-altnda-bulunann yklendii anlamn ncesinde yaln ya da saf
olarak grlmesi, kendi iinde anlayc-yorumlayc olduunu gsterir.
Olarakn eksiklii bir eyin ar alglannn yalnln oluturmaz m? Bu
grn grmesi her durumda daha imdiden anlayc-yorumlaycdr. Bu
grme yaln olarak karlalann ondan anlald ilgililik-btnlne ait
gnderme ilikilerinin (-mek iinin) belirtikliini kendi iinde saklar.
Anlalann bir ey olarak bir eyin ipucu alnmasyla varolan-eyin
yorumlanarak

yaknlatrlmasnda eklemlenmesi

onun zerine

tematik

nesrmn nnde yatar. Bu ne srmde olarak ilk kez ortaya kmaz ama
yalnzca ilk kez anlatm bulur ki, ancak anlatlabilir bir ey olarak nmzde
yatt iin olanakldr.[] Bir ey ile bir iimiz olduunda en yakndaki
eylerin yaln grlmesi kendi iinde yorumlama yapsn ylesine kkensel bir
yolda tar ki, tam olarak bir eyin bir bakma olaraksz ayrmsanmas belli
bir ayarlamay gerektirir. Bu olaraksz ayrmsama salt anlayan grmenin
biryoksunluudur ki, bu grmeden daha kkensel deildir. Tersine ondan trer
(Heidegger, 2004: 221).

Bir aracn mek iin olarak ortaya kmas, anlayp yorumlama ii ise bu
aracn ortaya kmadan nceki hali bizi, onun alglaymzdaki yalnlna gtrr.
Yani nesnenin mek iin olmas bu potansiyelini iinde saklarken biz onun saf ya da
ham halini grr ve yorumlamada bulunuruz. Nesnedeki mek iin olma
potansiyelinin Dasein tarafndan grlmesiyle o artk yeni bir yorum bulur. Yorumla
bir anlatm olana bulan bu yaknmzdaki nesne, ihtiyacmz olduu anda birden
bire gzmze temayla ilgili olan eyi arr. Nesnenin el-nnde sahip olunan bir
ey olmas, onu anlam iine aldmzda bakalam olarak karmzda durur.
Heideggere gre, el-altnda-bulunan gerecin her alglan sagrde bir eyi
onunla bir ey olarak karlalmaya brakan anlayan-yorumlayan bir alglama ise, bu
o zaman ilkin ar elnnde-bulunan bir eyin deneyimlenmesi ve daha sonra bunun
kap olarak, ev olarak ayrmsanmas demek deil midir? Bu yorumlamann zgn

78

aa serme ileminin bir yanl anlalmas olacaktr. Yorumlama bir bakma plak
el-nnde-bulunan ey zerine bir imlem frlatmaz ve onu bir deer ile
etiketlemez; tersine genel olarak dnya-iinde karlalan bir eyin her durumda
daha imdiden dnyay anlamada aa serilen bir ilgililii vardr ki, yorumlama
yoluyla ortaya serilir (Heidegger, 2004: 221). Bir nesnenin el-altnda-bulunan
olmas iin ilkin, el-nnde-bulunmas gerekir. Mesela bir kalemin kalem olmadan
nce doada bulunan aa zerinde ngrde bulunup, onu alglayp nasl
oluturaca yorumunu yaparak elde hazr konuma yani kalem kavramna uygun hale
getirmektir; fakat her zaman bu byle olmayabilir. E deyile, Heideggerin kastettii
her zaman belli kavramlar zerine dnp elnndekileri dntrmeye almak
deildir. Bu yorumlama bir ilgililik erevesinde Daseinn yorum gcne dayanan
her ey olabilir. El-altnda-bulunan her zaman belirli bir ilgililik btnlnden
anlalrken bu ilgililik btnlnn bir yorumlama biimiyle kesin izgilerle
ayrlmas gerekmez. Her ne kadar zaman iinde belli bir yorum izgisinde kendini
aa karmsa da yine de ortaya kmayan baka bir anlaya geri ekilir.
Yorumlama her durumda bir n-iyelikte temellenir. Anlay-edinme olarak,
yorumlama daha imdiden anlalan bir ilgililik-btnlne doru Varlkta
bu anlayan Varlkta devinir. Anlalan ama henz rtl olan bir eyin
edinilmesi rtnn kaldrlmasn yerine getirir ve bu her zaman bir bakmn
klavuzluu altnda olur ki, anlalann onun bakmndan yorumlanmas
gerektii eyi saptar. Yorumlama her durumda bir n-grde temellenir ki, bu
n-iyelie alnm olan belirli bir yorumlanabilirlik zerinde kesmeye
balar. n-iyelikte tutulan ve ngrl olarak zerine gz dikilen anlalan
ey yorumlama yoluyla kavranabilir olur. Yorumlama yorumlanan varolan-eye
ait kavramsall bunun kendisinden yaratabilir, ya da varolan-eyi kendi
Varlk-trne gre onlara kar kt kavramlara zorlayabilir. Her zaman
olduu gibi, yorumlama her durumda ya kesin olarak ya da belli bir
kstlamalarla belirli bir kavramsallktan yana karar vermitir; bir nkavramda temellenir (Heidegger, 2004: 222).

Bir nesnenin elnnde-bulunan deil de elaltnda-bulunan olduunu onun

ilgili olduu btnsellikten karrz. Ayrca bunun iin bir yorumlamada bulunma
gerei yoktur. nk yorumlama, gnlk hayatta bir sahiplik bulur. Baka deyile,
anlalp yorumlanan ey, onun ilgili olduu btnsellik ierisinde bir aitlik bulur.

79

Bylece, bu btnsellik ierisinde yer bulan eyi aa karmak, ilkin, bir ngrde
bulunarak anlayp-yorumlamakla olur. Yorumlanan eyin mesela elimdeki aa
parasn keskin bir baa dntrme abas, keskin bir aletyapma kavramyla
gerekletirdiim bir eydir. Ayn zamanda bir ba, yerinden skmeye altm
bir ivi iin tornavida kavramna dntrme abas da yorumla ortaya kan bir
gerekletirmedir. O halde, her yorumlama ngrde bulunup, bir kavramdan yola
karak gerekletirmede bulunur. Bir eyin bir ey olarak yorumlan zsel olarak
n-iyelik, n-gr ve n-kavrama yoluyla temellenir. Yorumlama hibir zaman
nceden-verili bir eyin n-sayltsz bir ayrmsan deildir. Eer yorumlamann
san

metin-yorumu

anlamnda

tikel

somutlamas

orada-duran

zerinde

dayanmay isterse, o zaman orada-duran ilk olarak yorumlayann kendiliinden

ak, tartlmam n-sansndan baka bir ey deildir ki zorunlu olarak her
yorumlayc yaklamda yatar ve onda genel olarak yorumlama ile daha imdiden
koyulmu olarak [..] alnr (Heidegger, 2004: 223). Yukarda da belirtildii zere
anlayp yorumlamak, ilgili olduu btnsellik iindeki aitliini bir ngrde
bulunarak kavramaktr. O halde yorumlamak demek hali hazrda bulunan bir ey
zerinde anlatmda bulunmak deil, o eyin ortaya kndan hareketle anlayp
kavramlar btnnde Daseinn kendine has dnmesinde sorgulanarak gerekleen
bir zihinsel faaliyettir.Anlamann tasarlamasnda varolan-ey kendi olana iinde
aa serilir. Olanan karakteri her durumda anlalan varolan-eyin Varlk-trne
karlk der. Genel olarak dnya-iinde varolan-ey dnya zerine edeyile bir
imlemlilik btn zerine tasarlanr ki, bunun gnderme-ilikilerine tasa dnyadakiVarlk olarak nceden balanmtr. Dnya-iinde varolan-ey oradaki-Varln
Varl ile birlikte aa karldnda, edeyile anlalmaya geldiinde o bir anlam
tar deriz. Ama anlalan, san olarak alndnda anlam deil, tersine varolaneydir, ya da Varlktr (Heidegger, 2004: 223). Olanaklar btn olan Dasein gibi
dnya iinde olan dier varolanlar da belli bir olanan kapsamndadrlar. nk
Dasein kendine zg dn tarzyla kendi alglarnn snrlar dahilinde varolan
eyleri alglar ve yorumlar. Ayn zamanda Dasein dnya iindeki varolan eylere bir
anlam atfettii iin onlar, Daseina gre anlam kazanrlar. nk anlam, bir eyin
anlalrlnn kendini onda srdrd ey olarakDaseinda kendini bulur.

80

Anlam tasarn n-iyelik, n-gr ve n-kavrama yoluyla yaplanm onun

zerinesidir ki bir ey bir ey olarak ondan anlalr olur. Anlamann ve
yorumlamann orasnn ve Varlnn varolusal durumunu oluturmalar
lsnde, anlam anlamaya ait aa serilmiliin biimsel varolusal ats
olarak kavranmaldr. Oradaki-Varlk ancak dnyadaki -Varln aa
serilmilii o aa serilmilikte ortaya serilebilir varolan-eyler tarafndan
doldurulabildii dzeye dek anlam tar. Buna gre ancak oradaki-Varlk
anlaml ya da anlamsz olabilir (Heidegger, 2004: 224).

O halde anlama orasnn aa serilmilii olarak her zaman dnyadaki

varln btnn ilgilendirir. Anlam, zerine konutuumuz eyin bizim iin ak
olduunu gsterir. Bu aklk ise dndmz ey zerine bir ngrde bulunma,
ilgili olduu btnlk ierisine dahil olduunu anlama ve kavramsallatrma ile
gerekleir. Bu haliyle anlama, gnlk hayatta dnya iindeki Daseinn varolusal
durumunu gsterir ve Dasein bunu anlamlar erevesinde anlamaya katkda
bulunan tm yorumlamalarla yapar. Bylece Daseinn kendi Varl ile onun ortaya
kard ya da aa serdii ey, anlamayla elde edilir veya anlamamada kalm olur.
Sabah gzlerimizi aarz ve dnya nmze alr. Bunun karsnda durup
dnmeyiz. Dnyann bu akl her zaman verili olmaldr Bu aklk
olmakszn o varolamazd nk varolmak kiinin kendisinin tesinde nne alan
bir dnyada bulunmas anlamna gelir (Baret, 2010: 58). Dnya iindeki Daseinn
varolma tarzlarndan olan anlam, ayn zamanda Daseinn dnyada ortaya kard
eylerdir. nk sadece Dasein anlaml ya da anlamsz olabilir ya da varolanlar
anlaml ya da anlamsz yapabilir. Oradaki varlk olarak Daseinn anlalrlna
girdii dzeye dek her eyin anlamn soruturan yine sadece Odur.
Ama bu dngde bir ksr dng grp ondan kanma yollarn ararsak, onu
yalnzca kanlmaz bir eksiklik olarak duyumsamak bile, bu demektir ki anlama
batan sona yanl anlalm olacaktr. Szkonusu olan ey anlamann ve
yorumlamann belirli bir bilgi idealine benzetirilmesi deildir; byle bir
idealin kendisi yalnzca anlamann bir alt-tr olacaktr ki, elnnde-bulunann
zsel anlalmazl iinde ayrmsanmas gibi hakl bir greve srklenmitir.
Olanakl yorumlamann temel koullarnn yerine getirilmesi daha ok
yorumlamay nceden onu yerine getirmenin zsel koullar asndan tanmada
baarsz olmamaya baldr. [] Anlama, varolusal anlamna gre oradaki-

81

Varln

kendisinin

olabilmesi

olduu

iin,

tarih

bilimsel

bilginin

Varlkbilimsel varsaymlar ilkede en san bilimlerin sklk dncesini aar.

Matematik tarih biliminden daha san deil, ama onun iin ilgili olan
varolusal temellerin erimi asndan yalnzca daha dardr (Heidegger, 2004:
226).

Heideggerin zerinde durmaya deer grd anlamada belirleyici olan ey,

zaman iinde olumu belli bir nyargyla temel atarak anlamlar kurmak deilken
ayn zamanda bu temelin dna kp temelsizlik yaratmak da deildir. Heideggerin
iddias, doru yoldan anlam yklenilen eye ynelmektir. Bu anlama sistemi keyfi ya
da her hangi bir bilgi trnn onda devinmesi deil; oradaki-Varln kendisinin
varolusal nyapsnn anlatmdr. Bu anlamlar sisteminde ya da Heideggerin
terimiyle anlamadaki dng olgusunda yorumlama yapmann daima bir ngrnn
ve nkavramann ortaya kmasna izin vermeden onlardan faydalanarak eylerin
gelimesine n ayak olmas doru kavrandklarn gsterir.
Anlamdaki dng anlamn yapsna aittir ki, bu fenomen oradaki-Varln
varolusal durumunda, yorumlayan anlamada kklemitir. Varolan-ey, ki
dnyadaki-Varlk olarak onun iin varlnn kendisi nemlidir, varlkbilimsel bir
dng yaps tar (Heidegger, 2004: 227). Anlama, orasnn aa serilmilii olarak
daima dnyadaki varln btnn ilgilendirir. Bu anlama dngsne doru yerden
katlmak gerekir. Dng, varlkbilimsel olarak elnnde-bulunan bir Varlk trne
aittir. Dng fenomeni ile varlkbilimsel olarak Dasein gibi bir eyi nitelemez.
Anlamann Dasein zerindeki tasarmn toparlayacak olursak, Heideggerin
anlama kavramndan kastettii, varln anlalmasdr. Daseinn Varoluunun nsel
olarak sahip olduu bir anlay vardr. Yanl olduunu o anda bildii bir dnce
karsnda, Dasein bu anlay trne sahip olur. Oysa Dasein asli olana olan
zgrlk ile varolanlardan kurtulur ve kendi Varln aa serer. Bunu yaparken de
iinde kayglanmay yaar. Dasein, dnya iindeki eylerin kendileri deilse de
barnma tarzlar bakmndan yinede eylerin yannda, yaknndadr. Dasein hep kendi
Varlk imkann amlamakta olduu iin, Varln ne durumda olduunu u veya bu
ekilde anlamsal olarak hep bilir hale gelir. E deyile, Dasein anlamayla, bir
varolua dair imkan iinde ve hep bir bulunu iinde kendini bulundurur. Dasein

82

bulunu iindeyken, bir ruhdurumunde olur ve bu durum Daseinn kendi

frlatlmln gsterir.
Burada frlatlmlktan kast, egzistensiyal bakmdan bir biimde bulunu
iinde olmak demektir. Kendi varlk imkan bakmndan egzistensiyal olarak varolan
Dasein, ne olduunu anlamaya giriirken, kendini tanmay ve bilmeyi renir.
uradaln varl, anlamak tarafndan ve onun tasarm karakteri tarafndan tesis
edildii iin (yani olmakl veya olmamakl bakmndan var olduu iin) Dasein
kendi kendine anlay iinde yle seslenebilir: Ne isen o ol! (Heidegger, 2008a:
154). Bu szler, Mevlanann ya olduun gibi grn; ya da grndn gibi ol
dsturunu artrmaktadr. Hatta kadim bilgelik olan kendini bil veya kendini
tan dsturunda olduu gibi Heideggere gre de insan egzistans gerekte ne
olduunu ancak kayg duyduu kendinin farkna vararak ve lmle kar karya
kalarak kavrayabilir ve kazanabilir. te bu haliyle otantik olan varlk, her zaman
kendi sonuna doru ilerleyen hatta koan bir varlktr. Heideggerin Varolmann
zgnlne vurgu yapmasn, anlayan varlk olarak Daseinn kendi benlii uruna
ne ise yle var olmasna balayabiliriz. Heidegger, tamamyla varolua odaklanan
baka iinden-geen-bak der. Bu terimi, doru biimde anlalan kendini
bilmeyi ifade etmek iin kullanyoruz. Bundan ama; kendini bilmenin, bir benlik
noktasnn duyumsal olarak tespit edilip temaa edilmesi olmadn, aksine dnyaiinde varolmann zsel konstitsyon momentlerinin iinden geen bir bakla onun
tm amlanmlnn anlayarak kavranmas olduunu gstermektir (Heidegger,
2008a: 155).
Sonu olarak, gzler nne serilmeye alld gibi Heidegger nc
blmde ele alnan egzistensiyaller olan ruhdurumlarni bu blmde bir dier
egzistensiyal olan anlamayla ilikisinde ele alr. Ruhdurumlar bizim gerek
durumumuzun farkndalnn eitli trleriydi. Buna karn olanakl varoluumuza
ilikin farkndalmz anlam oluturur. Anlama sayesinde biz, kendimizi Dasein
oluturan olanaklara yneltiriz. Olanaklar anlama Heideggerin insann durumunu
belirlemesinde ok temeldir. Zira anlama, bizim gerekte olduumuzdan daha fazla
bir ey olduumuzu belirtir; buna gre biz olanaklar olan ve nmzde bir gelecei
olan varlklarz. Yine anlama bizim, esasnda zamansal varlklar olduumuzu gsterir

83

ve bylece lm, insann durumunun asli bir zellii olarak karmza kar. Yine
anlamayla Daseinn imkan otantik ve inotantik arasndaki fark aa karr.
Heideggere gre insan Varln anlamnn farknda olmadnda inotantik olarak
yaar, e deyile isimsiz olan onlar arasnda yitip gider. Byle bir durumda insann
kendiyle ilikisi belirsizdir, dier insanlarla bo konuma ya da ene alma sz
konusudur ve eylere duyulan merak rastlantsaldr. Yine byle bir durum rahat bir
kaytszla, edilgenlie ve tasaszla iaret eder. Bu inotantik durum, her ne kadar
insann olgusal farkndalndan meydana gelse de onun olanaklar olan bir varlk
olmasn kendisine farkettirmez. u halde Dasein kendisine zg anlamnn farknda
olmadnda sonluluunun da bilincinde deildir.
Hatrlanmaldr ki Heidegger iin insann durumunun en temel iki zellii
ayn derecede nemlidir. Bir taraftan gereklik durumu, e deyile insann dnyaya
frlatlml; br taraftan olanakllk durumu, baka deyile insan varoluunun
herhangi bir zamanda gerekte olduundan ok daha fazla bir ey olduu.

84

BENC BLM
KAYGI DUYAN VAROLAN OLARAK DASEIN
Daseinn, btnsel bir yap olarak alglanmas gerektii nceki blmlerde
de ifade edildii gibi egsiztensiyal yaplar iinde fenomenal olarak aklanmaya
alld. Bu yap btnl, temeline Kayg kavramn alarak nihayete kavuur.
Heidegger, kayg deneyimini potansiyel bir aydnlanma hadisesi olarak kabul eder.
Heideggere gre bir kii kaygyla btn varln tekrar deerlendirebilir ve
ulaabilecei btn dier imkanlar yeni batan grebilir. Kayg halindeyken her ey
nemini kaybetmi gibi grnr. Kaygdaki garip his, dier ruhdurumlarnn
tecrbeleriyle karlatrlamayacak derecede insan egzistansnn uurunu tamamyla
ve kalc olarak bozacak olmasdr. Dier btn tecrbeler dnya iinde olmaklkta
ve zamann srekliliinde mevcuttur. Heidegger kayg tecrbesini iki ekilde tasvir
eder. Bunlardan birisi her zamanki tecrbelerimiz olan bir huzursuzluk ve belirsizlik
hissi ve bunu engellemek iin alk olduumuz gnlk ilere bir ka eklinde
beliren normal tepkidir. Daha az sklkta grlen dieri ise bizim normal varlk
duygumuzu bozan youn, ykc ve besbelli bir hisle tanmlanan kayg eklidir. Bu
ruhdurumu dnya ve kendimiz hakkndaki plak gerei aa sererek bizim btn
alldk dnyadaki varolanlar alglama tarzlarmz sker atar. Heidegger dnyevi
endieler ve nyarglardan arnarak felsefi dnceye yaklama olarak grd bu
tecrbeyi filozof olmak iin kesinlikle gerekli grr (Watts, 2001: 47).
Daseinn yapt her eyde btn ilgilerinde, sorumluluklarnda, tutkular ya
da hayal krklklarnda ve zellikle ruhdurumuna derinden bakldnda kaygnn bir
altyap olarak temelde bulunduu grlr. Bunun yan sra varolusal kaygya en
yakn durum olan ar depresyon modu esnasnda her ey nemsiz grnr.
Dolaysyla, kayg haliDaseinn karlat durumlara bal olarak da deiir.
Heideggere gre varolusal kayg, Daseinn gelecek imknlar ve kendi varoluuyla
alakal endielerden kurtulma-arnma endiesi veya bir znt tutumu tarafndan
karakterize edilir. Ayrca teki insanlara kar (birlikte varolma) onlarla ilgilenmek,
bir eyi temin etmek, yardm ihtiyac olana refah salamak gibi ihtimam biiminde
olur. Bu balamda iki tip ihtimam vardr: otantik ihtimam, dier insanlarn kendi

85

ayaklar zerinde durabilmeleri ve kendi hayatlarnn sorumluluklarn almalarna

yardmc olma anlamna gelir. Baskn olan inotantik ihtimam ise dier insanlara olan
bamll azaltarak yine onlarla birlikte olma biimindedir (Watts, 2001: 45).
Daseinn gnlk ileri ve hayatnn pratik aktiviteleri esnasnda makineleri,
bilgisayarlar, aletleri ve dier objeleri amalarn gerekletirmek iin kullanr.
Burada kaygkavram hazr olmak, ilgilenmek uuruyla, hazr ekipmanlarla birlikte
sorun zmekle ilgilidir.
Heidegger care terimini endie ve ihtimam anlamlarn e zamanl ieren
manada kullanr. Baka bir deyile care ilgili-zenli-ihtimam olan kayg ifadesine
gndermede bulunur (Watts, 2001: 45). Bylelikle Dasein umursamaz, ilgilenmez
veya kayglanmaz olduu zaman bile care hala aktiftir. Heidegger, Daseinn
care halinin gemii, imdiyi ve gelecei kapsamasna byk nem verir. Bu unu
gsterir ki Daseinn varoluu e zamanl olarak ayn anda zamann btn
safhasn da igal eder. Dasein, atlml iinde zaten dnyadadr. Gemiinin
olgusal gerekliiyle mcadele halindedir ve projeksiyonu ierisinde gelecein
imknlaryla kendisini tanmlamaya odaklanr. Onlarn kendileri gibi pratik
meselelerle ilgili olduu imdinin dnyasnda Dasein, dml ierisinde ele
geirilmitir. Baka bir deyile Daseinn birliizamann btn boyutlarn
kapsayarak care zerine temellenmitir. Bundan dolay gemi, imdi ve gelecek
Daseinn hali hazrdaki btn ilerinin tekilinde ve insan varlnn her annda cap
canldrlar. Bu durum Heideggerin her zaman niin zaman ierisindeki tecrbemizi
ve varlmz boyutlu olarak deerlendirdiini gsterir. Daseinn varolu tarznn
gemii imdiyi ve gelecei blnemez bir btnlk olarak aa sermesinden bu
yana zamann kendisi boyutludur. Daseinn varolu tarzlarndan bir grnt olan
varolusal kayg, kimlik krizi srasnda derin endieyle karlat zaman kanlmaz
olarak grr ki herhangi bir anda lebilir; bu yzden yaam tarz hakknda daha
youn ve derin olarak kayglanmaya balar. Varln otantik boyutuna gtren bu
kayg iine girildii zaman anlalr ki bu, en ok varoluun lme doru gidii
hakkndadr. Daseinn temel durumu kayg olmasayd lmlln tecrbe
edemeyecekti. Heideggerin kendi szleriyle: ben buyum, her an lebilirim ben
kendimim, bu kesin olarak ve son derece kendimindaha fazla olmayaca yani
kendimin en son imkanlarym (Watts,2001:45). Kayg Daseinn varoluu ve

86

dnyasall hakkndaki temel ruhdurumudir. Dasein iin bu ruhdurumu, iteki bir

hitir; fakat bu hilik onun olabilecei nihai imkanlar ierisinde olabilecei en byk
varolutur. Bylece kayg, yle bir huzursuzluk ortaya karcdr ki yaamnn
ounu byle bir keye skmlk durumundan korunmak iin harcar. Daseinn
ou zaman gnlk aktivitelerierisinde dnmeksizin kaybolmas, hayatn
gvensizliini fark etmesini engeller. Oysa kararl-sebatkr bir ekilde varolusal
kaygnn aa karacaklarna teslim olan insan egzistans otantik olarak yaamaya
balayabilir, yaam ve lm iin sorumluluk stlenir. Onlar ierisinde
dmlnn salad rahat gvenlik illzyonunun, kayg tarafndan krlmas;
kanlmaz lm imkn karsnda onlarn ne teselli ne de bir koruma
salamadn aa serer. Kayg Dasein lmllyle yzlemeye zorlar, hiliin
boluuna dorudan gzlerini dikmi bulur; fakat bu ekilde yaamnn geici
doasnn bilincine erer. Varolusal kaygnn belli bir zaman veya mekan yoktur.
Her eyin anlamsz ya da manasz geldii boucu bir his tarafndan kendini hibir
yerde hissettii zaman her an herhangi bir durumda ortaya kabilir. rnein; bir ite
megul olabilirim veya bahedeot ayklyor veya trenle eve gidiyor olabilirken ben
burada ne yapyorum, btn bu eyler beni niin skyor diye merak etmeye
balayabilirim. Sradan gnlk hayatmdan, baarlarmdan, sahip olduklarmdan,
kiisel ilikilerimden ve arkadalklarmdan gelen gvenlik hissi her neyse bir anda
hepsi tuzla buz olur. Bu kayg, derin bir anlam krizi olarak zetlenebilir. Bana
deerli gelen her eyden yabanclatm hissederken varl ho grlemez bir ey
yapar. Etrafmdaki normal olarak tandk gelen eyler garip ve arzu edilmez grnr.
Varolusal kayg tarafndan oluturulan benim hayatmdaki her eyden tmden
kopmam, dnyada zml, ak ve esnek grl olarak yaamama izin verir.
Benim hayatmn benim olduunu hatrlarm ve onun her annda kendim iin bir ey
yaparm. Sonra benim iin nemli olan ve olmayan ey arasnda ayrm yapabilirim.
Kayg, Onlar gibi yaamaktan etkilenen maddi servetin veya baarlarn, sosyal
statnn, almaya dayal benlik kavramnn yzeyselliklerini anlamam salar.
Dolaysyla kayg, kim olduumu seme grevimi aa karr. Hayatmda
deiiklik yapma ilhamn verir. Alternatif olarak gerekte en ok ne yapmak
istiyorum ve u an ne yapyorumun kararn verdirir. Dolaysyla varolusal kayg,
atlmlmla beni yz yze getirerek neliin bilincine ulatrr. Heidegger,
kaygnn ezeli anlamn kendimizi evde hissettirmemek olarak vurgular. Kaygl

87

Dasein, Onlar gibi kendini daha fazla evde hissedemediinden ve onlarn dnyasnn
yapay deerlerine gre yaamadndan dolay artk onlarn varlndan ziyade
kendi varoluuna odaklanr. Bylece kaygl Dasein bireyselleir, kendi imknlarn
ve varl hakkndaki temel kayg tutumunda kklerini bulan dnyadaki varoluunu
grr. Dolaysyla artk varlk btnne gndelik yaayan inotantik ve otantik bak
arasnda bir seimle kar karya kalr.
Hi kukusuz imdi yap-btnnn durumunun ve gndelik Varlk-trnn
fenomenal karmaas genel olarak btn olarak birimsel fenomenal bak
kolayca engelleyebilir. Ama genel olarak oradaki-Varlk zerine henz hazrlk
niteliindeki bu temel zmlemede uruna abaladmz u soruyu
getireceimiz iin bu bak daha da zgr olmal ve daha da gvenilir bir yolda
hazr tutulmaldr: gsterilmi olan yap-btnnn btnl varolusalvarlkbilimsel olarak nasl belirlenecektir? (Heidegger, 2004: 264).

Gnlk yaayndaki Dasein iine girdii karmaalardan dolay kendine asl

sormas gerekenleri unutabilir ya da fark etmeyebilir. nk gnlk meguliyetlere
kaplan Dasein, zgr olmadka yap btnnn btnlnn varolusal olarak
nasl belirlenecei sorusunu kendine soramaz. Oradaki-Varlk olgusal olarak varolur.
Oradaki-Varlk ona zsel olarak ait olan ruhsal durumunun zemininde bir Varlk-tr
tar ki onda kendi nne getirilir ve frlatlml iinde kendi iin aa serilir.
Ama frlatlmlk bir Varlk-tr olarak bir varolan-eye aittir ki, her durumda
olanaklarnn kendileridir, dahas, yle bir yolda ki kendini onlarda ve onlardan anlar
(kendini onlar zerine tasarlar).
Dnyadaki Varlk ki elaltnda bulunann ortasnda Varlk ve Bakalar ile
birlikte-Varlk eit kkensellik ile ona aittirler. her durumda kendi uruna
vardr. kendi ise en yakndan ve ounlukla aslszdr. nsann-kendisidir.
Dnyadaki-Varlk her zaman daha imdiden dmtr. Buna gre, oradakiVarln sradan gndeliklii dte aa serilen, frlatlmlkta tasarlayan
dnyadaki-Varlk olarak belirlenebilir ki, onun iin dnyann ortasnda ve
Varlnda Bakalar ile birlikte Varlnda en z olabilmesinin kendisi
nemlidir (Heidegger, 2004: 264).

88

Heideggerin, Daseinn kendine ak hale geldii yer dedii oras ve ak

hale gelii olarak adlandrd oradaki-Varlk olgusallkla kendini gsterir.
Olgusallk, Daseinn varolusallnn sahip olduu bir zelliidir. Daha nce de
deindiimiz gibi, olgusallk varolan-eyin dnyadaki-Varln imler, yle ki, bu
varolan-ey kendi dnyasnn ierisinde karlat varolan-eylerin varl ile bal
olarak anlalabilir. Yapm olduumuz btnln elerden yaplatrlmas
yoluyla fenomenal olarak eriilemeyecei olgusu burada nemini yitirmitir.
Varlksal olarak dnya iinde varolan eylere ynelik kalan gndelik evresel
deneyimleme, oradaki varl varlksal olarak kkensel bir yolda varlkbilimsel bir
zmlemeye sunamaz. Heideggere gre Daseinn varolusal karakteri, kendi gibi
bakalaryla ve ara olarak kulland el-altnda-bulundurduklaryla oluur. Dasein,
gndelik hayatta kendi iin ve kendi uruna yaarken, dnya iinde olmann verdii
aresizlik ve bu ruhdurumunun ortaya kard d yaamak, Daseinin otantik
oluuna kaynaklk eder. Dnya iinde orada kendini ak klan Daseinn iinde
bulunduu ruhdurumuyla, onu bir Varlk-tr kuatr. Bu Varlk-tr dnyaya
frlatlmlnn Daseinda brakt aresizlii tekrar gn yzne karr. Bylece
Daseinn bu dnyas, kendi kendini oraya yerletirdii bir dnya deildir. Dasein
oradadr ve orada olmay kendi sememitir, tam aksine oraya frlatlmtr.
Bylelikle

frlatlmlk,

ruhdurumlarn

etkiler

belirli
ve

durumlara

dahas,

giren

Daseinn

Daseinn

varolusal

iine

kaygs

dt
da

yine

frlatlmlyla zsel olarak ona verilmitir. Dasein aslnda iine doduu spesifik
dnyaya baldr. u halde, Kayg da dm Dasein varlnn bir sonucudur ve
Daseina zg bir eydir. Kayglar Daseinn frlatlmlnda aa karlar. E
deyile, Dnya, varolu ve dierleriyle varolma biimleri hep frlatlmlkla kendini
aa karr. Oradaki-Varln kayg olarak ontolojik yorumu da her ontolojik
zmleme gibi, kazand eyle birlikte, n-varlkbilimsel Varlk-anlay iin ya da
giderek varolan-eylerle Varlksal tanklk iin eriilebilir olandan uzakta yatar
(Heidegger, 2004: 267).
Kendini dnya iinde aan Dasein olarak Oradaki-Varl ontolojik olarak
aklamaya altmzda, varolanlarla varlksal karlamadan ok uzakta olduunu
grrz. Kayg kavram genel olarak baktmzda anksiyete, sknt, i daralmas,
bunalt, rperti, bountu, daralma, bulant ya da can sknts vb. kavramlarla e deer

89

olarak aklanr. Kayg modunda insan varl Dasein, kendi kendini kandrmaktan
vazgeip gerek benini, asl zn hatrlar. teki ruhdurumlar ve zihin durumlar,
modlar, tutkular ve ihtiraslarn dnyada nesneleri vardr. Oysa kaygnn bir nesnesi
yoktur (Pojman, 2006: 47). Denilebilir ki kayg kavramnn bu iaret edilen
kavramlardan fark, nedeninin belirsiz olmas ve aslnda yokluudur. OradakiVarln bu noktaya dek kayg fenomenine doru ilerleyen analitiinin temel
varlkbilimsel sorunsal iin, genel olarak Varln anlamna ilikin soru iin
hazrlayc olmas gerekir. [] Fenomenler Varln imdiye dek amlamakta
olduumuz kiplerinin kendileridirler: elaltnda-bulunu, elnnde-bulunu, ki
karakterleri

oradaki-Varla

zg

olmayan

dnya

iinde

varolan-eyleri

belirlerler(Heidegger, 2004: 267). Kendini dnyada aa seren Varlk olarak

Daseinn Varl, kendini kayg olarak ortaya karr. Kayg varolusal temel
fenomenlerdendir. sten, dilek, dknlk, drt gibi fenomenler de kaygda
temellenir. Daseinn ontolojik olarak varlnn anlamna ilikin soru, Varln
elaltnda ve elnnde-bulunular olan bu karakterleri ile kavranlr. nk bu
karakterler, dnya iindeki Dasein dnda kalan her eyi belirlerler.
imdiye dek varlkbilimsel sorunsal Varl birincil olarak elnnde-bulunu
(realite, dnya-edimsellii) anlamnda anlad iin, ama oradakiVarln Varl varlkbilimsel olarak belirlenimsiz kald iin, kayg,
dnyasallk, elaltnda-bulunu ve elnnde-bulunu (realite) arasndaki
varlkbilimsel balantnn tartlmas gerekir. Bu realite kavramnn daha
keskin bir belirlenimine gtrr ki, Realizmin ve dealizmin bu dnce zerine
ynelmi bilgi kuramsal soru-formlasyonlarnn bir tartmas balamnda yer
alacaktr (Heidegger, 2004: 268).

Ontolojik olarak bakldnda Varlk hep elnnde-bulunanlar olarak

alglanmtr. Bunun yannda Daseinn Varl da aklanmamtr. Nihayetinde,
elaltnda ve elnnde-bulunu olan varln karakterleri ile kayg ve dnyasallk
arasndaki iliki de konuulmaldr. Bu zamana kadar Varlk ve Gereklik, tamamen
zdeletirilmeseler de hep bir arada tutulmulardr. Varlk sorusunda yeterli grnen
gereklik fenomeni ontolojik olarak realizmle ve idealizmle aa serilecektir. Bu
balamda Dasein zmleme iin varlan sonu, be temada toplanabilir. OradakiVarln hazrlk niteliindeki temel zmlemesinin vargs: ayrdedici bir aa

90

serilmilii olarak temel endie ruhsal-durumu; kayg olarak Varl; kayg olarak
varolusal yorumunun oradaki-Varln n-varlkbilimsel z-yorumlamasndan
dorulanmas; oradaki Varlk dnyasallk ve realite; oradaki Varlk aa serilmilik
ve gereklik (Heidegger, 2004: 268).
5.1. Oradaki-Varln Ayrdedici Bir Aa Serilmilii Olarak Temel Endie
Ruh-Durumu
Yap-btnnn btnlnn Varlna doru yol alma abamzda
amacmzda dmenin en son yerine getirilen somut zmlemelerini ele alacaz.
nsan egzistanna ve tasa edilen dnyaya ynelme, oradaki-Varln asl kendi
olabilme olarak kendi nnden ka gibi bir eyi gsterir. Bu balamda endie
kavramyla Daseinn kendi Varl yoluyla kendi nnden ka fenomeni belirlenir.
Dme, Daseinn dnya iinde dahil olma endiesinin ve bunu yaparken de dnyada
absorbe olmasnn balangcdr. Dme fenomeninde, Daseinn kendi olabilmesi
kapatlm olarak kalr. E deyile Dasein dnyada aa serilecekken ilkin dmeyle
kapatlml yaar. Bu haliyle Daseinnkendi nnden ka, fenomenal olarak
kendini gsterir. Kendisinden kalan ey tam da aslnda Daseinn Oradaki
Varldr.
Oradaki-Varln insana ve tasa edilen dnyaya dmesine onun kendi
nnden ka dedik. Ama nnden her geri ekilme, den her yzndnme zorunlu olarak ka deildir. Korkunun aa serdii eyin nnde,
gzda verici olann nnde yer alan ve korkuda temellenen geri ekilme ka
karakterini tar. Korkunun ruhsal durum olarak yorumunun gsterdii gibi
nnde korkulan ey her durumda dnya iinde olan, belirli bir blgeden gelen,
yakna yaklaan ve zararl olan bir varolan eydir ki tede kalabilir
(Heidegger, 2004: 271).

Dasein, dnyada her trl aa serilmilik yoluyla kendi nnden kaar. Bu

dteki yzn dnmede hi kukusuz nnden kalan ey korku fenomeninin
bir parasdr. Dasein, dme ile birlikte korkarak yzn kendinden teye evirir.
Bylelikle kendini tanmaktan ve anlamaktan uzaklar. Korkuyla birlikte dnyada
karlalan eyler, her zaman bir ey olarak kendini gsterir. Heideggerin korku
derken neyi kastettiini anlamak iin kaygdan ayrt etmemiz gerekir. Korkunun

91

hakknda korktuu ey korkan varolan eyin kendisidir. Oradaki-Varlk, dnyadakiVarlk olarak, her durumda tasal ortasnda-Varlktr. ounlukla ve en yakndan,
oradaki-Varlk tasalandndan vardr (Heidegger, 2004: 210). Dnyada nesnesi olan
bir eyden korkma olur. Bir nesnesi var ve bu nesne ortadan kalktnda korku da
ortadan kalkar. rnekleyecek olursak, banyoda grdn bcek, pencereden kp
gitse korkun ortadan kalkar. phesiz korku, zaman iinde baa gelebilecek olan
anlamndaki mstakbel olana ilikindir (Heidegger, 2008a: 362). Denilebilir ki bir
ruhdurumu olarak korku kavramnn zamansal olana ilikin egzistensiyali beklenti
merkezli bir durumdur. E deyile, bir eyden korkmak, tehditkar olan bir eyi
beklemek, baa gelebilme ihtimalinden ekinmek demektir. Aristotelesin korku
kavramn nasl anladna baktmzda, kasvet ya da kafa karkl olarak
belirlemitir. Korku, ilerdeki ykc ya da ac verici kt bir eyin zihindeki
tablosuna bal bir ac ya da rahatszlk olarak tanmlanabilr (Aristoteles, 2008: B51382a 21, 107). Aristoteles burada yine ruhdurumlarnden biri olan asl korkunun
bize her an yetiecekmi gibi yan bamzda duran bir ey olduunu vurgular. ok
uzak eylerden korkmayz. rnein hepimiz leceimizi biliriz, ama lm hemen
bugnden yarna olacak bir ey olmad iin ondan tedirgin olmayz (Aristoteles,
2008: B5-1382a 25, 108). Bylelikle Aristotelesin burada bize korkunun zarar
olabilme ihtimalinden ekindiimiz eylere ynelik olduunu karabiliriz. Bu korku,
byle bir beklentiden doan gvensizliktir.
Dmenin yz-evirmesi, bu nedenle dnya iinde varolan-eyler nndeki bir
korku yoluyla temellendirilen bir ka da deildir. Byle temellendirilmi bir
ka karakteri yzn evirmeye ait olmaktan ok uzaktr, nk bu yzevirme dnya-iinde varolan-eylere sorulma olarak dosdoru onlara doru
dner. Dmenin yz-evirmesi daha ok kendi yanndan korkuyu ilk kez
olanakl klan endiede temellenir (Heidegger, 2004: 271).

O halde dnyada karlalan eylerden korkmak, Daseinn dmeyle

yaad kala ayn ey deildir. Heidegger una iaret eder; korkma biimleri ve
dnyadan etkilenme biimleri zaten insana ksmen verilmi veya belirlenmitir.
Baka bir ifadeyle orada olmak, frlatlmak istem d bir durumdur. Bylece bu
dnyada, bu rutinde Daseina kar Daseinn yz evirmesi ancak endie araclyla
ayrtedilebilir. Yz evirmek Dasein iine frlatld anlamlar dnyasnn ya da

92

sisteminin arzi yani ilineksel doasn kavramasn salar. nk dmenin yaatt

bu yz evirme ile beraber orada olduunu kavramaya balar. Daseinn OradakiVarlk olduunu bilmesiyle frlatlm olduu temel durumunu anlar ve Dasein
nnde endie duyulan eyin, genel olarak dnyadaki Varlk olduunu bilir.
Heideggere gre nnde endienin endielendii ey, nnde korkunun korktuu
eyden fenomenal olarak ayrt edilir. Bu balamda, Daseinn endie duyduu ey bir
dnya iinde varolan ey deildir.nnde endie duyulan ey btnyle belirsizdir.
Bu belirsizlik yalnzca dnya-iinde varolan hangi eyin gzda verdiinin olgusal
olarak kararlatrlmam brakmakla kalmaz, ama btnnde dnya-iinde varolaneylerin ilgili olmamalar demektir (Heidegger, 2004: 271). Dnyada el-altndabulunan ve el-nnde-bulunan hibir ey endielenilen olarak ilev grmez.
Elaltnda-bulunann ve el-nnde-bulunann aa karlml bu anlamda
nemsizdir. nk endie durumunda gzda veren u ya da bu eyle karlalmaz.
Daseinn dnyaya frlatlm olmasndan ileri gelen kendinden yz
evirmesinde endie ve kayg durumlar kartrlmamaldr. Endie, darlanmak veya
tasalanmak

kayg

biimleridir.

Heideggere

gre

insanlar,

ksmen

endieden/kaygdan dolay, ksmen de kendi kimliklerini doumlaryla birlikte

atlm olduklar bir sosyal btnle ilikileri iinde kazandklar iin, gnll olarak
sosyal normlara uyarlar (Zimmerman, 2011: 59). Dasein kendini endieyle bulur.
Kendini hep endiede bulur ve bu ekilde kendi kimliini oluturur. Ne yaptm,
nerede olduum, ne kazandm, kime ne hissettiim gibi sorular hep endieyle
ilgilidir. Ruhdurumlar, korku, kayg, tasa dediklerimiz dierleriyle birlikte olmann
biimleridir. Endie/kayg Hedideggere gre btn ruh durumlar arasndaki en
temel ruh durumudur. Herkesin temelsizliini ifa eder. Endie karsnda insan
lml varln kabul eder ve dolaysyla otantik/hakiki kendisi olur ya da aksi
durumda baka ynlere srklenir ve dolaysyla gayr hakiki bakas haline gelir
(Zimmerman, 2011: 62). Herkes birbiri iin endielenir, kayg duyar vb. bu durumlar
bir tr sknt halleridir. Daseinn bu ruhdurumlar onun dnyasn etkiler ve
Daseinn dnyada sonlu olarak varolmasnn gerekte ne olduunu aa karr.
rnein, endieyle yaamak, otantik olmamay doururken; kayg ise otantiklii
aa karr. nk endie spesifik bir eye duyulurken kayg btn olarak dnyaya
kar olan bir duygudur. Bylelikle endie gzda veren herhangi bir eyin

93

yaklatrd belirli bir eyi grmez. E deyile gzda verenin herhangi bir yerde
olmamas, nnde endie duyulan nitelendirir. nk endie nnde endie
duyduu eyin ne olduunu bilmez. Hibir yerin hibir eyi imlemesi szkonusu
deildir; her blge, zsel olarak uzaysal olan iinde-Varlk iin genelinde dnyann
aa serilmilii onda yatar. Gzda veren bu nedenle yaknda olann ierisine
belirli bir ynden yaklaamaz; daha imdiden oradadr. ve gene de hibir yerde
deildir; yle yakndr ki, ezicidir ve kiinin soluunu keser ve gene de hibir yerde
deildir (Heidegger, 2004: 272). Endie, dier ruhdurumlarnden farkl olarak
dnyada olan her hangi bir eye ynelik deildir. Bu yzden gnlk, rutin yaam ya
da dnyevi projeleri para pulla kurtarmak Varolusal dnyada endie duyarken bir
anlam ifade etmez. nk yine de endieli olmann altnda yatan hibir ey ya da
hibir yerden uzaklaamayz. Bylece eylere en bandan yaklam biimimizin
nasl ve nerede deitiini soruturmaya balarz. Bylece endie ile insan kendisi
iin alan baka ruh durumlarndan farkl olarak hilie der. nnde endie
duyulan eyde O hibireydir ve hibir yerde deildir. Dnya-iindeki hibir eyin
ve hibir yerin fenomenal olarak nnde endie duyulan ey genel olarak dnyadr.
Kendini hibir eyde ve hibir yerde bildiren tam imlemsizlik dnyann
yokluunu imlemez, ama dnya-iinde varolan-eylerin kendilerinde ylesine
nemsiz olmalar demektir ki, dnya-iinde varolan eylerin bu imlemsizlii
temelinde dnyasall iindeki dnya kendini dayatmay srdren biricik eydir
(Heidegger, 2004: 272). Dasein, baka Daseinlar tarafndan endieli grlp, bu
halinin nedeni sorulduunda, Dasein bunu hi diye yantlar. Bu anlamda hilii8
duyumsama, e deyile Daseinn dnyadan yoksunluu, insan egzistansnn
kendinden yoksunluunu yaamasdr. Endie ile hilik birbirinden beslenirler. Fakat
Heideggere gre yukardaki bu soruyu yantlayan Dasein, bu endieyi yaamas
gereklidir. nk sadece bu ekilde hilik uurumunda dolaan Dasein, yani kendi
varl iin endielenen Dasein, varolan snrn ap varla adm atabilir.imizi
daraltp skan u veya bu deildir, hatta btn mevcut-olanlarn ceman toplam da
deildir. Bizi daraltan el-altnda-olanlarn imkan, yani dnyann bizatihi kendisidir.

Hi ve onun hilemesi deneyimde ANGST ayr bir birey olarak kiiyi de ierecek ekilde bir btn
olarak var olanlar elimizden kayp gidiyor, bizi her trl dayanaktan yoksun brakyorgrndnde
bize verilir. Biz yalnzca zaman zaman kayg duyarz, fakat var olanlar hakkndaki gndelik
tutumumuzla bulanklaan Hi srekli olarak hier. (Bal, HDT: 2012)

94

Havf dindiinde, hergnk szler devreye girer: aslnda hibir ey deildi

(Heidegger, 2008a: 197). Bylece Dasein titreyii, sarslml, huzursuzluu ve
tedirginlii hissederek yeni bir dnya karsna kar. Her ne kadar kayg naho bir
durum olsa da Daseinn farknda olmasna gtren yegane yoldur. Heideggerin
zerinde durduu hi, kayg duyma ile birlikte dnldnde bize az nce olanlar
hibir ey deildiye gtrr. nk bu hilik serveni Heideggere tam da neden
her yerde var olanlarn deillii zerine konuulur sorusunu sordurur. Bylelikle
sadece var olanlara ncelik verilmesi, hi ile varlkn bir grldn gsterir.
nk varlk bir varolan deildir. Havf, tehditkar olann yaklaaca belirli buradan
ve uradan gibi ynleri grmez. Tehditkar olann hibir yerde oluudur havfn
nedenini karakterize eden. O hep uradadr ama yine de hibir yerdedir. O kadar
yaknmzdadr ki, iimizi skar ve nefesimizi daraltr- ama yine de hibir yerdedir
(Heidegger, 2008a: 197).
Havf, belli bir eyin korkusu deil de belirsiz bir ey hakknda yani hibir ey
hakknda bir korkudur. Yaadmz dnyadaki belli bir eye kar ynelik olan bir
korku deil; dnyada varolma hakknda bir kaygdr. Demek ki havf, tamamen
belirsiz olan bir ey hakknda tecrbe edilen bir eydir. Heidegger buna hilik ve
hibir yer karsndaki endie der.
Endie, doa ve doada bulundurduumuz aralara kar duyulan duygu
durumlar tasa da farkl eylere odaklanr. nk o, dnyada olan bir ey deilken
ayn zamanda dnyada spesifik nesnelerle balantldr. Bu yzden dnyevi bir takm
eylerle zlemez ya da giderilemezken, iaret ettii nesnelere ynelerek hilii
duyumsatr. Demek ki bu, hilik ya da bir takm eylerle ilgilidir. Daseinn gnlk
yaamda tecrbe ettii bir ey karsnda duyulan bir histir ama nesnesi sanki
hiliktir. Dnyada olan bir eye ynelmedii iin hiliktir. Dolaysyla nesnesi hibir
yerdedir; ancak Dasein kendisine ynelerek bunu duyumsayabilir.Endieli olma
kkensel olarak dorudan doruya dnyay dnya olarak aa serer. lk olarak
dnya-iinde varolan-eylere baklmakszn inceden inceye yalnzca dnyann
dnlmesi ve sonra onun nnde endienin domas deil, ama endienin ruhsal
durum kipi olarak her eyden nce dnya olarak dnyay aa sermesi sz
konusudur.

Bu

gene

de

endiede

dnyann

dnyasallnn

kavrandn

95

imlemez(Heidegger, 2004: 273). Bylelikle Varolusal ruhdurumu olan endie,

Dnyann varolusal olarak ne olduunu aa karr. O halde dnya iinde Varlk
olan Daseinn dnyaya katlan ve ondan pay alan bir varlk tr olarak ne anlama
geldiini aa karr; fakat endie temelli bir aa serilmiliin sz konusu olduu
anlamna gelmez.
Endie yalnzca nnde endie deil, ama ruhsal durum olarak ayn zamanda
hakknda endiedir. nnde endienin derinden endielendii ey oradakiVarln belirli bir Varlk tr ve olana deildir. Aslnda gzdann kendisi
belirsizdir ve buna gre gzda vermekle olgusal olarak u ya da bu somut
olabilmenin iine ileyemez. Hakknda endienin endielendii ey dnyadakiVarln kendisidir(Heidegger, 2004:273).

Varolma her zaman olgusaldr, Varolusallk zsel olarak olgusallk yoluyla

belirlenir. Oradaki-Varlk olarak Daseinn olgusal olarak varolmas sadece
frlatld dnyada olabilme deildir; ayn zamanda tasa ettii dnyann ondaki
endiesinde ierilen bir yn olarakkendini dnyaya absorbe eder.Endie, oradakiVarl hakknda endieli olduu eye, en asl Dnyada Olabilmesine geri frlatr.
Oradaki-Varl en z dnyadaki-Varl iin bireyselletirir ve bu anlayan bir ey
olarak kendini zsel olarak olanaklar zerine tasarlar. Buna gre hakknda endie
duyduu ey ile birlikte, endie oradaki-Varl olanakl-Varlk olarak ve dahas
bireysellemede bireysellemi bir ey olarak kendiliinden olabilecei biricik ey
olarak aa serer(Heidegger, 2004:274).Endie Daseinn dmesinde, onu hem
dnyadan hem de bakalaryla birlikte olmann vermi olduu yorumlamalardan
mahrum eder. Daseinn bir birey olduunu kendisine hatrlatr. Dasein, endie
duyduu eyden dolay olanakl Varla ve bireye dnr.Dnyaya frlatlan
Daseinn ortasnda-Varlk

olarak insann kamusall tandk olmayan her eyi

bastrd iin, ounlukla gizli endie ile rtl kalan tekinsizliin nnden ka
kendini duyurur. Endie dnya iindeki Daseinda kendi kendisini seme ve kendi
kendisini kavrama zgrl iin onun Varlnaa karr. Endie oradaki
Varl Varlnn asll iin, olanak olarak her zaman o olduu asll iinzgrVarlnn nne getirir. Ama bu Varlk ayn zamanda dnyadaki-Varlk olarak
oradaki-Varln ona teslim edildii eydir(Heidegger, 2004:274). Endieli Dasein,
kendi kendisini seme zgrlnde bulunur ve yukarda da deindiimiz gibi bir

96

birey olarak kendini kefeder. Endieli olan Dasein, bu ekilde Varlnn aslln
bulur fakat bu durum, dnyaya teslim olmuluun resmidir. Hakknda endienin
endielendii ey kendi nnde endienin endielendii ey olarak ortaya serilir:
Dnyadaki-Varlk. Endienin ne hakkndasnn ve ne nndesinin aynlklar
giderek endieliliin kendisine dek geniler. nk endielilik ruhsal durum olarak
dnyadaki-Varln temel bir trdr (Heidegger, 2004: 274). Daseinn zerine
endielendii her ne ise, yine dnya-iindeki-Varlk olarak Dasein aa karr.
Aa sermenin aa serilen ile varolusal aynlnn yan sra dnyann dnya
olarak ve Daseinn ise bireysellemi olabilme olarak aa serilmesi endie
fenomenine aklk kazandrr.
Endienin temel ruhsal durum olarak byle bir yolda aa sermesi konusunda
yine oradaki-Varln gndelik yorumlamas ve sylem en n yargsz kant
salarlar. Ruhsal durum, birinin nasl olduunu

ortaya serer. Endie

iindeki biri tekinsizdir. Burada oradaki-Varln endiede kendini onun

ortasnda bulduu eyin kendine zg belirsizlii en yakndan anlatm kazanr:
Hibir ey ve Hibir yer. Ama tekinsizlik burada ayn zamanda evinde
olmama demektir. iinde Varlk evde-deilin varolusal kipine girer
(Heidegger, 2004:275).

Endie fenomeninin ayrt edici bir ruhdurumu olmas sz konusu olduunda,

Dasein bunu gnlk yaantsnda aa vurur. Her zaman u ya da bu ruhdurumu
iinde olan Dasein, endieliyken kendini bir tarafa yerletiremez. nk artk
kendiliinden ak olan evdeki Varl Daseinn sradan gndeliklii iine geri
getiremez.
Bundan byle dmenin ka olarak neyin nnden kat fenomenal olarak
grlebilir olur. Dnya-iinde varolan-eylerin nnden deil, ama tam olarak
varolan-eyler olarak onlara doru kaar ki bunlarn ortasnda tasa, nsanda
yiterek, dinginlemi tanklkta kalmay srdrebilir. Dte kamusalln
evde-si iine ka evde-deilin nnden katr, e deyile frlatlm
olarak, Varlnda kendisine teslim edilmi dnyadaki-Varlk olarak oradakiVarlkta yatan tekinsizlikten katr (Heidegger, 2004: 275).

97

Endieli Dasein, bu halinden kurtulmak iin gnlk hayattaki meguliyetlere

tutunur; oysaki bu, tam da dnya iinde olmann vermi olduu bir ruhdurumudir.
Endie Daseinn dnyadaki-Varlk durumuna aittir ama varolusal olarak elnndebulunan kipin iinde deil, olgusal oradaki-Varln kipinde yani bir ruhsal durum
olarak vardr. Tekinsizlik, karanlkta kalmann verdii his gibi Dasein srekli
dte brakr ve belirsiz bir ekilde gnlk hayatnda gvensizlie iter. Daseinn
tekinsizlii anlaynn gndelik hali, dmekte olan evde-deili karmza karan
yzn dnmedir.
Hi kukusuz her durumda tam dnyadaki-Varln tm oluturucu kplarna
(dnya, iinde-Varlk, Kendi) gre aa serilmesi her ruhsal durumun zne
aittir. Ama endiede ayrt edici bir aa serme olana yatar, nk endie
bireyselletirir. Bu bireyselleme oradaki-Varl dmesinden geriye eker ve
onun iin asllk ve aslszl Varlnn olanaklar olarak ortaya serer. Her
durumda benim olan oradaki-Varln bu temel olanaklar endiede kendilerini
kendilerinde olduklar gibi gsterirler oradaki-Varln en yakndan ve
ounlukla onlara sarld dnya-iinde varolan-eyler yoluyla klk
deitirmemi olarak (Heidegger, 2004: 278).

Daseinn ruhdurumlarnn karakteristikleri olan dnyasallk, bakalaryla

yaayan Dasein ve Varlk olarak kendi olmak endie fenomeninde de vardr; fakat
buna ek olarak endie fenomeninde Varln kendisi ya da bireyselleme nceliklidir.
Bireyselleme, Daseina dnyaya frlatlm olduu gereini gsterir. Dnya iinda
Varlk olarak Dasein, endielendiinde, aslnda dnyada bir birey olarak yalnz
olduunu anmsayarak ve bu ekilde dnyasall kendine aarak kendi iin bu duygu
durumuna girer.
5.2. Kayg Olarak Oradaki-Varln Varl
Daseina dair btnsellik yapsn ontolojik olarak kavrama abamzda,
sormamz gereken nemli bir ey de endie fenomeninin ve onda aa serilen eyin
oradaki-Varln btnn fenomenal olarak verip veremeyeceidir. nk endieli
olma durumu, bir ruhdurumu olarak dnyadaki-Varln bir yapsdr. nnde endie
duyulan ey, dnyaya frlatlm olan Varlk iken, hakknda endie duyulan ey ise
dnyada ierisinde Olabilmedir.

98

Endie fenomeni buna gre oradaki-Varl olgusal olarak varolan dnyadakiVarlk olarak gsterir. Bu varolan-eyin temel varlkbilimsel karakterleri
varolusallk, olgusallk ve dm-Varlktr. Bu varolusal belirlenimler kimi
zaman ilerinden biri eksik olabilecek paralar olarak bir bileie ait
deildirler; tersine, onlarda kkensel bir balant rldr ki, yap-btnnn
aranan

btnln

oluturur.

Oradaki-Varln

sz

edilen

Varlk-

belirlenimlerinin birliinde onun genelde Varl varlkbilimsel olarak

ayrmsanabilir olur. Bu birliin kendisi nasl nitelenecektir? (Heidegger,
2004:278).

imdiye dnya iinde Varlk olan Daseinn varolusal tarzlarndan olan

endie kavramnn Dasein zerindeki varolusal etkisi ve dnyay aa sermedeki
roln akladk. Dnyada olduu iin kendinde endie eden Dasein, yine Varlk
tarzlar ile bir btn oluturur. Daseinn bu Varlk tarzlar ile btnselliini gn
yzne karan ise aada inceleyeceimiz ruh durumudur. Oradaki-Varlk olarak
Dasein, varolan-ey olduu iin Varln kendisi nemlidir. Buradaki nemi kendini
anlamann, kendini olabilmeye doru tasarlayan Varlk olarak anlamann Varlkdurumunda ak klnmasndan dolaydr.
Oradaki-Varlk kendini Varlnda her durumda daha imdiden kendi
kendisinin bir olana ile birletirmitir. En z Olabilme iin ve bylelikle
asllk ve aslszlk olana iin zgr-Varlk kendini kkensel, esel bir
somutlatrma iinde endiede gsterir. Ama en z Olabilmeye doru Varlk,
varlkbilimsel olarak, oradaki-Varln Varlnda her durumda daha imdiden
kendi nnde olmas demektir. Oradaki-Varlk her zaman daha imdiden
kendi tesindedir o olmayan baka varolan-eylere kar davranma olarak
deil, ama onun kendisi olan Olabilmeye doru Varlk olarak. zsel
nemlidir anlatmnn bu Varlk-yapsnn oradaki-Varln kendi-nndeVarl olarak anlyoruz (Heidegger, 2004: 279).

Dasein, dnyada varolduunu bilir ve kendini Varln nemser; baka bir

ifadeyle, Dasein kendi zerine dnr, olanaklar dorultusunda kendini kavrar,
anlamaya abalar. Olabilme olanaklarnn farknda olan Dasein, kendi Varlk yapsn
kurar. Varlk yaps Daseinn yaplannn btnselliiyle ilgilidir. Kendi-nndeVarlk dnya olmadan bir insan egzistans olarak kendini gsteremez. Bu yzden

99

dnyada olmaklkla kendi tesine geebilen bir Varlk olur. Kendi-nnde-Varlk,

daha imdiden bir dnyadaki Varlkta kendi nnde olur. Oradaki-Varln
varlkbilimsel yap btnnn biimsel varolusal btnl buna gre u yap
iinde anlalmaldr: oradaki-Varln varl ki (dnya-iinde karlalan
varolan eylerin) ortasnda-Varlk olarak dnyada-daha-imdiden-kendi-nnde
Varlk demektir. Bu Varlk salt varlkbilimsel- varolusal olarak kullanlan kayg
teriminin imlemini doldurur. Tasallk ya da kaygszlk gibi varlksal olarak denmek
istenen her Varlk eilimi bu imlemden dlanm kalr (Heidegger, 2004:
280).Daseinn bir yapsall olarak kendi nnde-Varlkta tasa edilen ya da kayg
duyulan dnya iinde el-altnda-bulunan eylerin ortasnda Varlk ve dmekte olan
Varlk aslnda bir birini kapsar. O halde kayg Daseinn dnyaya katlan ondan pay
alan bir varlk tr olarak ne anlama geldiini aa karr. Demek ki kayg ok
derin seviyelerde insan varoluunda olan bir eydir ve insan ile dnyann birbirleriyle
ilikili olarak en temel kavraylarn aa karr.
Dnyadaki-Varlk zsel olarak kayg olduu iin, bu nedenle nceki
zmlemelerde elaltnda-bulunann ortasnda Varlk tasa olarak, Bakalarnn
dnya iinde karlalan birlikte-oradaki-Varl ile birlikte Varlk ise
esirgeme olarak alnabildi. Bir eyin ortasnda-Varlk tasadr, nk temel
yaps kayg yoluyla bir iinde Varlk yolu olarak belirlenir. Kayg diyelim ki
salt olgusallktan ve dmeden kopmu varolusall nitelendirmez; tersine, bu
Varlk-belirlenimlerinin birliini kucaklar. Buna gre, kayg birincil olarak ve
dlayc olarak Benin kendisine doru yaltlm bir davran demek de
deildir. Tasa ve esirgeme ile andrm iinde kendi-iin-kayg gibi bir
anlatm bir genelleme olurdu. Kayg kendiye doru tikel bir davran demek
olamaz, nk kendi varlkbilimsel olarak daha imdiden kendi-nnde-Varlk
yoluyla nitelenmitir; ama bu belirlenimde kaygnn teki iki yapsal kps
daha-imdiden iinde-Varlk ve ortasnda-Varlkbirlikte koyulurlar
(Heidegger, 2004:280).

Kendi Olabilmesine doru Varlk olarak Daseinda, kendi nnde-Varlkta,

zgr-Varlk olanann varolusal olarak ontolojik yorumu yatar. Bu balam
ierisinde kendi-olabilme, onun uruna oradaki-Varln her durumda olgusal olarak
naslsa yle olduu eydir. En temelde varolmak aslnda kaygyla bantl olmak

100

demektir. Kayg Daseinn dnyada varolmasnn en temel biimidir. Bu kayglar

Varoluumuzda olmas gerekendir. Bakalaryla birlikte dnyada olan Dasein,
nihayetinde tasayla yaayan bir varlktr. Bu yzden Heidegger, orada olan Varln
tasal hali olan kaygy insan egzistansnn varoluundaki temel eler olan
frlatlmlk ve olgusallktan bamsz ele almaz. Bu durumda Grenenin de
kulland gibi Kayglanyorum, o halde varm olarak nl mottoyu evirerek
kullanabiliriz. Gerekte Heideggerin byle bir sz sylememi olmasna ramen bu
sz Heideggerin baland Daseinn en temel zelliinin nem seviyesine ok
uygun der. Bu balamda kayg insan varln anlaml klar, kiinin hayatnn en
temel meselesi haline gelir ve nihayetinde bu kayg varoluun gizemini bize
dorudan sunar. Heidegger, dnya iindeki Daseinn varoluunu oluturan btn
zelliklerin hergnk hayatn vasatl iinde kayg temelli yer aldn ileri srer.
Atlmlk-d (onlarn dnyasnda erimek), birlikte varolu (Daseinn yaayan
gemii), ruhdurumlar ve anlay Daseinn varoluunun temelindedirler ve bunlar
birbirinden ayrlamazlar. Baka bir deyile insan egzistansna tretilmi veya
sonradan ekleme bir tek zellik yoktur. Ayrca btn zellikler e zamanl olarak
Daseinn varolu tarznda kayg ile balantl olarak bulunur. Dier btn zellikler
var olmadan bir tek zellik varolamaz. Heidegger iin, Daseinn temel durumu
kaygdr ki btn dier zellikler kkenini bunun iinden alr ve onun vastasyla
birletirilir olduu iin en temel durumdur. Dier bir deyile bir btn olarak kayg
Daseinda aa kar. Daseinn iinde yer ald evren, dnyadaki btn
aidiyetlerimizi oluturan en temel zellik olduundan dolay birlemi bir btn
olarak bize varlk bilincini salar. Kayg, otantik bir varlk iin gerekli olan otonom
Daseinn hayatna tutarl ve birletirici bir potansiyel yapy salar.
Tarihsel adan baktmzda, Heideggerin yapt zmlemelerin gerisinde
Varlk ve Zaman adl eserinde gsterdii gibi, Varolu, her zaman kesin bir veri
olarak ortadadr. Kayg, Daseinn dnyada varoluunun ontolojik a priori bir
kouludur. Heidegger Varlk ve Zamanda tm yapnn kknde Daseinn anlamnn
farkllnn bilinmesi iin 'a piori' kavramnn bilinmesini savunur. Baka bir deyile
varolu konusunda ilkel (geride kalan) anlama sahip olmak, ncelikle tm yaam
deneyimlerini ve bu dnyadaki anlamn sunar. Heidegger a piori - existentials
kavramlar ile kaygl varolan anlamamz salar. Varolmak ve anlay konusunda

101

her aklama Daseinn zel farkl bir versiyonu anlamna gelir. Heidegger kaygl
varolan btnyle aratrp, Daseinn a piori dnya da birlikte Varolma anlay
zerinde durarak, Varln anlamn bilmek iin Dasein'n snrlarnn

temelini

oluturur.Bu balamdaDasein nesnelerle ilikisinde bir nesne deil, bir kayg

varldr; ayrca bunu sadece kendinde ve kendi iin bireysel olarak duyumsamaz.
Kayg, Dasein iin bir yerde varolmann karlkl ballk ve bamllk olduunu
gsterir. Aslnda bu durum herkesin herkesle, herkesin dnyayla karlkl
bamlln dile getirir.Kkensel yap btnl olarak kayg, varolusal olarak ve
a prioriolarak, oradaki-Varln her olgusal tutum ve durumunun nnde, e
deyile her zaman onlarda yatar (Heidegger, 2004: 281). El-nnde-bulunan bir
eyin belirlenimi kayg karakterini tar. Tutum ve durum bir varolan-eyin Varlk
olanaklardrlar ki, bunun Varl kayg olarak belirlenmelidir. Heideggere gre
zsel olarak paralanamaz btnl iindeki kayg fenomenini isteme ve dileme
ya da drt ve dknlk gibi tikel edimlere ya da itkilere (Heidegger, 2004: 282)
doru evirmeye almak, bu fenomenlere benzetirmek ya da onlardan oluturma
giriimleri anlamszdr.
steme ve dileme varlkbilimsel olarak zorunlu bir yolda kayg olarak oradakiVarlktan kk alrlar ve yalnzca Varlk-anlamna gre btnyle belirsiz bir
akta yer alan varlkbilimsel olarak ayrmsz yaantlar deildirler. Bu
dknlk ve drt asndan daha az geerli deildir. Onlar da genelde
oradaki-Varlkta

ar

olarak

sergilenebilir

olduklar

lde

kaygda

temellenirler. Bu durum drt ve dknln varlkbilimsel olarak giderek salt

yaayan varolan eyi oluturmalarn dlamaz. Ama varlkbilimsel temel
yaama durumu gene de kendi bana bir sorundur ve ancak indirgemeci
yoksunlatrma

yolunda

oradaki-Varln

varlkbiliminde

andrlabilir

(Heidegger, 2004: 282).

steme ve dileme gibi dknlk ve drt de kaygdan beslenirler. Bu

fenomenler birbirinden tamamen kopuk deildir. steme, tasarlanan varolan-ey, tasa
edilecek bir ey olarak kavranr. Denilebilir ki isteme her zaman istenen bir eye
aittir ve kendini onun urunadan belirlemitir. Dilemede de oradaki-Varlk Varln
olabilmeye doru bir deiim yaar. Olanaklara doru Varlk kendini kimi zaman
dileme olarak gsterir. Tm bunlara baktmzda Daseinn gnlk hayatta kendiyle

102

mcadele edii, kanlmaz skntsyken onu arndrarak huzura erdirecek olan

Varolusal yapsdr. Daseinn yaad bu gerilim ncelikle Daseinn tahrip edici
olduu ve anlamsz grd yeryznde grnrde hibir neden olmakszn atlm
olduunu aa karan kayg ile birlikte dnlmelidir. nk Dasein, Doum ve
yaam arasnda dnyay hem koruma hem de ona tutunma arac haline gelir. te bu
nedenle z varl dert edinmeyle tanmlanmaldr (Nalbantolu, 1997: 138). dier
varlklarn varolu olanaklar olmad iin yle bir dertleri de yoktur. Tam
varlkbilimsel evrenin grlebilir olmas ya da giderek genel olarak yalnzca
tandk olmas bile gerekmeksizin her zaman belli snrlar iinde uygun olarak
betimlenebilecek bu sz edilen fenomenler karsnda, kayg hi kukusuz
varlkbilimsel olarak daha erkendir (Heidegger, 2004: 282). Ontolojik olarak
geni bir bak asyla dndmzde isteme, dileme, dknlk ve drt
kavramlar bir snf ise kayg, bunlar iinde barndran evrendir ki o, Daseinn daha
dnyaya frlatlrken zerinde tayarak getirdii bir ruh durumudur.
5.3. Oradaki-Varln Kayg Olarak Varolusal Yorumunun OradakiVarln n-Varlkbilimsel z-Yorumlamasndan Dorulanmas
Oradaki-Varlk olarak Daseinn ontolojik yorumu, bizi, bu Daseinn kendini
n ontolojik yolda kayg olarak yorumlamasndan dolay varolusal kayg
kavramna getirmitir.
Oradaki-Varln Analitii insanbilimin varlkbilimsel bir temellendirmesini
hedeflemez; temel olarak varlkbilimsel bir amac vardr. Bu ama hi kukusuz
rtk olarak imdiye kadarki irdelemelerin gidiini, fenomenlerin seimini ve
zmlemenin ilerlemesinin snrlarn belirlemitir. Ama Varln anlamna
ilikin yol gsterici soru ve bunun gelitirilmesi asndan, imdi aratrmamz
bu noktaya dek kazanlm olanlar iin belirtik bir inanca yer vermelidir. Ama
byle bir eye tartlan eylerin dsal bir toparlan yoluyla ulalamaz. Daha
ok, varolusal Analitiin balangcnda ancak kabaca belirtilebilmi olan
eyler kazanlanlarn yardm ile bir anlaya doru younlalabilir
(Heidegger, 2004:290).

Daseinn kendi ontolojik belirliliini yorumlama ediminde, Daseinn

yaplannn btn kendi birlii iinde varolusal kayg kavramnda kendini ortaya

103

koyar. Kayg fenomeni ve tm temel varolusallar, Daseinn ontolojik bir

temellendirmesini amalamaktan ziyade, ontolojik karsamalarda bulunmay niyet
eder. Asl ama olan Varln anlam sorusuna da Dasein, Varlk anlay varsa
ulaabilir ki bu, yukarda bahsettiimiz fenomenler erevesinde gerekletirilir.
Nihayetinde

Daseinn

varolusal

analitii

hususunda

aa

serilmiliinin

zmlemesi onu, dnya iinde Varln olgusallnda, birlikte Varlk olmasnda,

Kendi ve kayg duyan Varlk olmasnda gzler nne serilmitir. Heideggerin kayg
kavramndan Dasein varoluunun z-niteliini ve bu nitelik mahiyetinin ne olduunu
ve ayn zamanda yaant kaynakl felsefesini anlamak, Daseinn kendi yaamn
kendi belirlemek zorunda olduunu gstermek iin bir dialogtan alntlayarak, Hans
Kunz sorar:
Heideggerde insani Varoluun kavranp tannmas iin kayg bir aratr.
Fakat Heideggerin Metafizik Nedir? adl kitabnda bir blmde, burada
Kaygda ve dolaysyla Hilikte Varoluun saf ya da plak bir duruma geldii
aklanr. Fakat Heideggerin bu saf varoluu ne anlamda kulland
anlalmamaktadr. Walter Schulz: Aslnda insann kayg yoluyla saf Varolua
indirgenmesi, kaygnn en nemli anlamn tamaktadr. nsan belirleyen artk
ne olduunu belirten bir belirleme deil, yalnzca eylemdir. Yani hi kimse kp
da bir insana ne yapmas gerektiini syleyemez. Sartrenin dedii gibi insan
zgrle mahkum edilmitir (Ditfurth, 1991:19).

Burada kastedilen Varolu, bir belirlenim ya da mahiyet deil, Daseinn

yaamnda kendi oluturmak durumunda kald ou zaman dncelerimizi pratik
etkinliklere dntrme ii olan kayglanmalardan kaynaklanan bir varolusallk
karakteristiidir. Mesela iimi kaybetme kaygsyla ie ge kalmamaya almak gibi.
Dasein ile Dnya arasndaki iliki nesne ile zne arasndaki ayrm gibi bir ey
deildir. Masa, eki gibi bir alet olmayan Dasein; kaygyla anlam bulur. E deyile
dnyadaki nesneler, aletler aratrlar ama Dasein insan egzistans olarak farkl
olduunu kaygyla gsterir. Dolaysyla yaam ve dnyayla bir btn olarak ilikisini
sorgulamay kesen insan egzistans da yaamla ban kesmi, bir alet gibi, masa,
tahta gibi yayor demektir. Varolusal dnyayla ilgili ilk ve asl Varolusal
ruhdurumu olan kayg, Daseinn dnyayla olan ilikisinde en belirleyici durumdur.
Edeyile kayg, Daseinn doasyla olan en temel ilikisini aa karan durumdur.

104

Sonu olarak temel ruhdurumu Heideggere gre kaygdr (Angst). Ayrca kayg,
Daseinn kendi setii biimlerdedir ya da kendi tercihleriyle varoluuna anlam
katma zgrlne gitmesine yol aar. Dolaysyla kaygnn dnyay bana nasl
gsterdii benim dnyam iin ok nemlidir. nk Dasein, kayg araclyla
dnyay grr (Brock, 2008: 53).
Bu balamda kayg ayn zamanda insan egzistansnn zgrlne ilikin ilk
deneyimidir. Bu zgrlk eylerden ve teki insan egzistanslarndan serbest olma
anlamnda zgrlktr. Bu benin kendisini gerekletirmek iin bir balang
anlamnda zgrlktr. Kayg kendim hakkmda kendim iin zgr bir biimde
balayabilmem iin eylerden ve dier insanlardan kopmaktr. nk toplumsal alan
tehlikeler ve tehditlerle dolu bir yer olarak grlebilir. Kaygsnn srekli olduunun
farknda olmayan Dasein iin dnya-iinde-olmak onun otantik bir durua sahip
olmamas anlamna gelir. Bu ekilde Dasein, lm dncesinden de uzak ve aslnda
gerekten yayor olmamaktadr. Kaygsnn ve korkularnn ayrdnda olan baka
bir Dasein iin ise zgrln kaplar alr. Korku araclyla kendini dnyaiine brakan Dasein, kendi olur ve zgrle der. Dnya yalnzca elaltnda
bulunan eyleri dnya-iinde karlalan varolan-eyler olarak zgrletirmekle
kalmaz ama oradaki-Varl ve birlikte-oradaki-Varlklar iindeki Bakalarn da
zgrletirir. Ama bu evresel olarak zgrletirilen varolan-ey, en z Varlk
anlamna karlk den bir yolda bakalar iin karlalabilir olarak birlikte
oradadr (Heidegger, 2004: 184). Aslnda kayg ruhdurumu tpk insan silkeleyip
uykudan uyandrmak gibi bir eydir. Heidegger kaygy otantik potansiyele sahip
insanlar iin insann sarslarak uyanmas iin gerekli olan ruhdurumu olarak grr.
Burada Heidegger, dnyayla, toplumla ya da baka Daseinlarla beraber olmayn
demez; aksine insan egzistansnn dnyasnn byk bir ksm dierleriyle birlikte
olan varlk, plan yapan varolan olmasdr. Dasein, kamunun ya da kalabaln ona
dayatt anlamlarn iine gmldnde korkuyla gnlk yaayn srdrr. O
sadece kalabaln ierisindeki bir paray simgeler. Kayg, Daseina bir
egzistensiyallii olduunu dolaysyla onun kendi kimliinin farknda olmas
gerektiini gsterir. Havf Daseinda en zati varlk imkanna doru var olmay, yani
kendi-kendini-semenin ve kendi-kendini-yakalamann serbestlii iin hr olmay
amlar (Heidegger, 2008a: 196). Kayglanan Daseinn dnyasna baktmzda,

105

dnyann Dasein ile olan ba kopar ve bu kopu onu zgrle doru gtrr.
Elbette Dasein bunlar yaarken skntlar ve buhranlar geirir; fakat eer Dasein
kayg duyuyorsa,

zaten bunu biliyor demektir.Daseinn ontolojik varoluunu

ortaya karan ruh durumu korkudur. Daseinn ontolojik varln ortaya koyan ve
belirleyen ise kaygdr. Kayg ya da ankziyetenin korku nesnesi belirsizdir.
Belirsizliin verdii ruhdurumu Daseinn dier varlklardan ayrlmasn ve kendine
dnmesini salar. Kayg ya da ankziyete Dasein dnya-iinde-varlk yapar
(en, 2003: 72). O halde anksiyete, isel ve bir nesne olarak ortaya kmaz. te
tam da bu noktada Dasein, bu belirsiz korkusundan kayg duyar. Bylece kayg,
dnsel olarak karmza kmaz; o, varolusal bir ruhdurumudur. Dnya
ayaklarmzn altndan kayp giderken biz de zora gireriz. Dnyada yaayan Dasein
iin inotantik hayat tamamen eylerle ve dier insanlarla ilikili olarak ilerler. Bu, bir
tr akna brakmak, bulank bir suya dalp kmak ve dnyann sradanlnda
boulmaya benzer. te kayg dalgann geri ekilmesi, suyun gitmesi insan
egzistansn orada ylece kumda brakmas gibi bir eydir. Kkl korku her an
Varolmada uyanabilir. Uyandrlmas iin olaanst bir ey gerekmez. Ona yol
aabilecek olann nemsizlii, egemenliinin derinliine uygundur. Korku,
sramaya srekli hazrdr, fakat bizi sarsntya drmek iin srad pek arada bir
grlr (Heidegger, 2009a: 38). Varolusal bir ruhdurumu olarak kayg, Daseinn
varolusal olarak ne olduunu aa karr. Aslnda korku dnyevi bir eyle
ilgiliyken kayg Daseinn varoluuyla ilgilidir. Demek ki kayg, insann dnyada
varolma biimiyle ilgiliyken korku aslnda psikolojik temeli olan bir durumdur. nsan
ve dnyann bir btn olmasyla kayg aa kar. Kaygy, ok daha genel bir tablo
olarak gsterirsek, korku bu genel tablo iinde bir paray gsterir. Yine kayg,
Daseinn gnlk hayata ilikin yapp etmelerinin anlaml olup olmamasn etkileyen
bir eydir. Demek ki dnyann bize verilme biimlerinde anlaml bir temel yoktur.
Garipliin ruhdurumu olarak Angst daha nce Varlk ve Zamanda iaret edildii
zere varoluun mmkn imkanszln hilii olarak lm karsndaki korkudur.
Burada Angstn dourduu garipliin bir btn olarak varolanlarn geri ekilmesi
veya kayp gitmesiyle hilii aa karmas sylenir (Heidegger, 2010: 62).
Bylelikle hilii hissetmek rahatsz edici bir deneyimdir. Ama hilik varln
kalbinde yatar. nk Varl varlk yapan hilik iken Dasein Dasen yapan
kaygdr. Bylece insan egzistansnn varln anlaml klan eyin nemli bir ksm,

106

onun bu dnyaya frlatlmldr. Bu yzden Daseinn belli bir durumda olmas

yani frlatlml demek, onun etrafn evreleyen kltrn ierisinde doup, zaman
ve tarihsellikler ierisinde kendini kuatmas demektir. Dnyaya-atlm-olma ve
lm karsndaki kaygdan hareketle Dasein, varoluun iine dtn,
gvensizlie dtn ve hi olduunu hissettii bir durumla ba baa kalr. nsan
egzistans, bu sknt veren duruma katlanmaldr ki Heidegger bunun iin cesur
olmak gerektiini vurgular. lm ertelemek ve hi yokmu gibi davranmak
varoluun gvensizliine katlanmamak olduu iin lm hep aklda kalmaldr. Asl
varolmak, kitle iinde yokolmay ap, kendi benliini bulan Daseindadr ki ancak
dnyaya frlatlm bu Dasein lm kaygsn aar. te yandan Dasein otantik
olmamay seip gnlk dnya ierisine gmldnde, robot gibi gnlk rutinleri
ekillendirdiinde daha kolay yaadn dnr. Bunun karsnda kayg
frlatlmlnn farknda olan Daseina tm anlamlar dizgesinin aslnda hibir eye
dayanmadn gsterir. Demek ki Dasein kaygyla beraber tm anlam sistemlerinin
aslnda kumdan kaleler olduunun farkna varr. Kayg Dasein gnlk yaamdan
ekip aldnda ona bir temelden yoksun olduunu ve bu dnya tarafndan
yklenilen, verilen anlamlar bakmndan artk onun kendini tanmasn salar. Zaten
kayg ortaya ktnda bu iine frlatlm olduumuz anlamlar beinin anlam
olmaz. Kendini dnyadan ve bakalarndan ekmi bir Dasein olunca bunlar artk
nemsizleir. Kaygyla bu alanlardan farkl olarak bir anlam duyumsarz. O halde
kayg aslnda insan egzistansna gerekte hilik olduunu, bir znn olmadn
gsterir. Daseinn bir varlk imkan olan havf ve onunla birlikte amlanan
Daseinn kendisi, Daseinn asli varlk btnlnn belirtik erevesinin
fenomenal zeminini salamaktadr (Heidegger, 2008a: 193). Heidegger iin
ruhdurumlar insan varlnn kendisini amasnn asli biimleridir. zellikle bu
ruhdurumlarnin en temeli olan kayg, beni e deyile Dasein ak klan
ruhdurumudur. Dasein dnyadaki bir varolandr, gnlk varoluu onun dnyadaki
eylere tamamen gml olmasyla belirlenir. Dnya insan egzistansn belirler, onu
hayrete drr ve onun yaam bir takm yapp etmelerle dolu geer. Havfn nedeni
dnya-iinde bir varolan deildir. Bu yzden de onunla zsel bir ilintililik iinde
olamaz. Havfn nedeni btnyle belirsizdir. Bu belirsizlik, hangi dnya-iindeki
varolann tehditkar olduunu fiilen muallakta brakt gibi, dnya-iindeki bu
varolann esasen ehemmiyetli olmadn da ifade eder (Heidegger, 2008a: 197).

107

Kayg aslnda felsefi bir ruhdurumu olarak Daseina salam bir zemin vermez;
stelik bu gvensizlik duygusu, Daseinn iine frlatld dnyay anlamaya ve
kaygy kabullenip onunla yaamaya baladnda bu his deiir. Heideggere gre
kayg ok nadir ve ok incelikli bir ruhdurumudir, huzur ve dinginlik duygusuyla
karlatrlabilecek bir ruhdurumudir nk ancak kaygyla insan egzistans zgr ve
otantik benini aa karabilir. Kayg benin kendisini ayrt ettii ve benin
kendisinin farknda olduu temel ruhdurumudir. Kayg kararszl, mitsizlii, gece
terlemelerini gerektirmez. Kayg en masum anlarda bile ortaya kabilir. rnein bir
trende seyehat ederken, bir kitap okurken ya da insanlarn konumalarna kulak
misafiri olurken birden bire bir anlamszlk duygusu insan sarverir.
Bunun yannda Dasein olarak kayglanmamz gereken yle durumlar vardr ki
otantik varoluumuzun hakl ve saf dnmesi olarak bizi anlamlandrmalardan
yoksun brakr. Jrgen Habermasa gre baz zel trden kayglar var ki, bizde
bunlardan acaba yeteri kadar yok mu? rnein, atom bombasna kar duyulmas
gereken trden bir kayg? (Ditfurth, 1991: 126). Gnmze geni bir konjonktrden
baktmzda betimleyebileceimiz yle bir durum ortaya kar: Daseinlar
kendilerini anlamlarla dolu bir dnyada dnyay da evi olarak, yakn ve samimi
grr. Ama kayg duymaya balad anda bunlar deiip gider; nk anlamszlar
ve dnya ayaklarnn altndan kayp gider. Dasein iin o anda onun Varl raydan
kar ve evi ya da dnyas onun iin yabanc bir ey haline gelir. Dasein, sevdii bu
yaam oyununda sevdii bir oyuncuyken kaygyla birlikte artk bu oyunun seyircisi
ya da temaa edeni olur; bu nedenle mcadeleyi, ayn zamanda yaam etkilemeyi
gereksiz bulur.
Kierkegaardngrne gre Hristiyanl seerek, aslnda Tanrnn
huzurunda bireyin kendisiyle bantsn, isellii ve Hristiyanln gerektirdii
zdrab seeriz. Kayg ya da rpertikavram da bu strapla devreye girer.
Heideggerde de kaygnn, korkudan farkl olarak hibir nesnesi yoktur.
Kaygnn nesnesi olsa olsa yokluk olan bir eydir. nsan varoluunun zorunlu
ynleri olan zgrlk ve imkan zorunlu olarak kaygy ierir. te bu nedenle
kayg her yerde hazr bulunmaktadr (Macintyre, 2001: 10).

108

Kierkegaard Dnya ierisindeki kaygy zgrlkten doan kayg olarak ele

alr. Heidegger kaygy Kierkegaardtan daha radikal bir ekilde betimler ki, daha
nce deindiimiz gibi kayg Dnyann iinde olma kaygsdr. Ayrca bu kayg,
lm karsndaki kaygya dnmtr. stelik Heideggerdeki kayg kavramnda
Hristiyan inancyla kurtulu yolu kesin olarak ortadan kalkmtr. Heidegger bu
balamda kaygnn ontolojisini yapmtr.Heidegger ve Kierkegaardtan etkilenen
Sartre ise kaygnn kesin olarak eylemlere ilikin olduunu ileri srer, nk ona
gre varolan insan ilk nce eylemleriyle kendine dzenli bir Dnya kurmak
zorundadr. Jaspersde ise kaygnn deiik biimlerine dikkat ekilir. Fakat
btnnde kayg, varln iine gizlenmeye yol aan bir gei noktas olarak
karmza kar (Ditfurth, 1991: 13). Dasein bir dnya kurup, varolmak zorunda
kalma gibi bir durumla kar karyadr. Varolmann iine atlm olmay en gl
duyumsatan ey, kaygdr. Kaygda sz konusu olan, saf bir olgu olarak Dnyanniinde-olmadr. Kaygnn temel bir yaant olarak yaanmasnn ortaya koyduu gibi,
i ve d Dnyaya ilikin her gvencenin altnda bir gvensizlik duygusu
yatmaktadr (Ditfurth, 1991: 15). Bu durum da varoluun varolu olarak iine
dt yer olarak dnlebilir. Heideggerin ifadesiyle, Varolu kendisinin
aslnda bir Hi olduunu yaamak iin tam da bu gvensizlii yklenmek ve tamak
zorundadr. Kaygy renmek olumlu bir durum olarak deerlendirilir. Ama insan
bu kaygy srekli beraberinde tayamaz, onun stesinden gelebilmelidir (Ditfurth,
1991: 15). Kaygyla baa kmann tek yolu onunla yzlemektir. Bu da insan
egzistansnn ne anlama geldiini sorgulayarak olur. Daseinlar srekli olarak
kaygdan kamak iin dnyevi projelere ve gndelik rutin yaamlara snarak
kendilerini uzaklatrmaya alrlar. Bu yzden kaygdan kanmak iin lakrt,
dedikodu, glme gibi formlar oluturulur.
Bu, ayn zamanda hibir eyi sorgulamamak demektir. Kayg ite byle bir
durumda insan egzistansna ne olduunu tekrar hatrlatr, onun anlam ve nemini
gsterir. Dolaysyla kaygda dnyada bulduun anlamlara, bakalar tarafndan
anlamlandrmalara bir kar olma durumu vardr. Hep sorgulayan, bir eyler yapan
insan kayg duyar. Kayg insan gnlk, rutin yaamdan ekip koparr ve o yaama
yeniden dnmesini zorlatrarak bir anlamszla srkler. Bu anlamszlk hissi
aslnda insan egzistansyla dnya arasnda var olan bir rahatszlktr. Bu nedenle

109

kayg deneyimiyle Dasein, bireyselleir ve kendi kendisinin farknda olur. Kayg hep
oradadr; nk kayg, insann ne olduuna, insan doasnn ne olduuna karlk
gelen en temel varolusallk ruhdurumudir. Bylece kaygdan kan olmadn
hatta kendini kaygdan gizlemeye almann kafamz devekuu gibi kuma
gmmekten baka bir ey olmadn syleyebiliriz. nk kayg hep orada olarak
kede bizi hazrlksz yakalamak zere bekler. O halde yaplacak tek ey, onunla
yzlemektir. nk Daseinn yegane varlna giden yollarn anahtar ondadr. O
halde kaygl olmak, insan egzistansnn bir birey ya da kendi olmasn salar.
Bylece kaygyla yzleen Dasein, ilkin bir birey olduunun farkna varr.
Heideggerin kayg kavram somut rnekleri aan bir kavramdr. Tasvir amal bir
btn olarak dnldnde dnya byle bir kayg halinde insan egzistans iin
renkli ya da renksiz olur.
Heideggerin dedii gibi kaygda gnlk yaam dnyas yitip gider ve
arkasnda ho olmayan, bilinmedik bir dnya brakr. Edeyile, normal yaamda
gnlk dnyay oluturan her ey artk o Dasein iin anlamsz ve yabancdr. Ayn
zamanda Daseinn varl, yine ona aittir. Gnlk yaamn kayglaryla aklnn
blnmesi de yine kaygl Daseinn kendi zselliiyle ilgilidir. Heideggere gre
korkmann deiik Varlk olanaklar ortaya kar.
Gzda verici bir eyin kendisinin birdenbire tasal dnyadaki-Varln
zerine atlacak olmas lsnde, korku hkm olur. nnde rklen ey en
yakndan bilinen ve tannan bireydir. Buna kar gzda verici olan btnyle
ve hibir biimde tandk olmayan bir eyin karakterini tayorsa, o zaman
korku dehet olur. Ve dehet verici olan ve rktc olann karlalma
karakterlerini tayan gzda etmeni ile karlald yerde korku ylg olur.
Korkunun daha te deikilerini dleklik, ekingenlik, yreksizlik, aknlk
olarak biliriz (Heidegger, 2004: 211)

Ardan, iddetten korkma, ocuunun sevgisi, g ve dayatma hrs, tutku

gibi duygularn nesnesi vardr. nsan iin korkabilir. Kendi-iin korkmakszn.
Ama daha salim olarak bakldnda, iin korkma gene de bir kendi iin
korkmadr (Heidegger, 2004: 210). Kaygda nesnelerin yokluu, hilii vardr.
Neden btn eyler insanlar orada dururken ben bunlarla karlatmda kayg

110

duyuyorum?

Diye

kendimizi

yalnz

hissettiimiz

durumlar

rnek

olarak

gsterilebilir. nk benim dnyam grdmde onun sonluluunu da gryorum.

Onlarn yanlsamalarndan azade olmak ancak kayg durumundan kmakla olur.
Ama oradaki-varlk karakterindeki bir ey olarak, lm ancak bir varolma-ilgili
lme-doru-varlkta vardr (Heidegger, 2004: 336). O halde insan varl,
btnlnde otantik varlnda lme ynelik bir varlktr. Demek ki hayat
btnl ierisinde, lm karsnda hayattr. Dier ruhdurumlarnden farkl olarak
bir tek kayg bize lmllk hissini verebilir. E deyile, Kayg insan varlnn
kendi kendinin unutulmuluunu kaldrr, aa karr. u halde, Daseinn insan
varlnn lme ynelmi varlk olduunun bilgisini bize kayg sunar. Dolaysyla
yalnzca kayg dier duygu durumlar arasnda insan varlna uygun zgrl
sunar. Frlatlmln snrlarndan Dasein kurtarr. te kayg bu inat ve yabanc
olgularn anlamszlklarn onun kendi varlnn asli olanana dntrr. Dnya
ierisinde elimizdekiler hakknda kayglanrz. Etrafmzdaki dier varlklar iin
kayglanrz. Bir de kendimizden kaarken ve otantik bir varoluun olanayla
karlatmzda kayglanrz.
Bu duygu kiinin kendi kendisiyle kar karya gelmesi, ya gerekten kendi
olmas olur ya da otantik olmayan bir Dasein olur.
5.4. nsan egzistans iin lm Fenomeni
Korku ve kayg kavramlarnn temellendii temel fenomen ise lmdr.
Dolaysyla Heideggere gre lm fenomeni korku ve kayg kavramlarndan
hareketle ele alndnda varoluu ontik hale getirir. lmle sona eren sz konusu
daimi btn anlay, Daseindan skp atmak imkanszdr. Peki ama, Dasein var
olduka ona bu henz olmamln ait olduunu dile getiren sz konusu fenomenal
vaka tespitini noksanlk olarak yorumlamak mmkn mdr? Bu ifade, bir varolana
esasen ait olan ve fakat ondan henz mahrum olan bir eyi ima ediyor (Heidegger,
2008a: 257).
O halde Dasein varolduu mddete, onda hep bir eyler noksandr. nk
dnya iinde varolmak lmle sonlanr. Varolua ait olan lm, Daseinin
btnln hep tehdit eder; fakat bunu yaparken ayn zamanda da belirler. Demek

111

ki lmle kar karya kalmak ok asli bir durumdur. nsanlar aslnda lmden
kanlmas gerektiini dnr. Hlbuki lmle kar karya kalmak otantik olmak
iin gerekli bir durumdur. Peki bu neden nemlidir? Heideggerin kastettii gerek
lm deil; otantik yaamak iin bu olayn gsterdii eyi bir gn burada
olmayacaksnn farkndaldr.Heidegger, yaayann sonunu sona ermek diye
nitelendirmi ve varolann lerek dnyadan ayrlmasn da ayr yorumlamtr.
Daseinin lme doru frlatlm bir varlk olmas, onun belirleyicisinin lm
olmas ve bu olgunun da Daseindan nce gelmesi anlamn tar. Henz
gelmemi olan lm gndeliklii ierisinde herkesin sonun kesinliine ramen
ne zaman baa geleceinin belirsizliinden tr bir ka ierisine girmesine
yol aar. lm karsndaki bu ka ya da saklanma, lme doru varln
otantik deil de inotantik bir kipidir (Heidegger Being and Time, 1993: 98,h
258).

O halde lme doru varlk olan Daseinn nasl otantik olabilirliine

baktmzda grrzki lme nemli bir yer der. nk Dasein, zamansal ve
sonlu karakterini zerine ald, lm bir olanak olarak grd ve buna
katlanabildii lde otantik olabilir.Herkes elbet bir gn leceinin farkndadr;
fakat lm korkusundan dolay Dasein, gnlk iler arasnda dncelerinden
uzaklatrmaya alr ki bu bir katr. Oysa kendi lmn gz nnde tutan ve
yine de dnceleriyle salam duran Dasein kendi varoluuna doru almaya imkan
bulmu olur.
Korkunun bir bulunu olarak yorumlanmas bize unu gstermi idi: Korkunun
nedeni hep dnya-iinde bir eylerdir, belirli bir yerden gelmektedir, yaknda
olup yaklaandr, gereklemeyebilen fena bir varolandr. Dknlkte ise
Dasein kendi kendinden yzn evirirdolaysyla geri ekilmenin nedeni,
korkun bir ey olarak kavranlamaz, nk bylesi eylerle daima dnyaiindeki varolanlar olarak karlalr. Korkun olabilecek yegane ey bizatihi
tehditin kendisidir ve o, korku iinde kefedilendir. Tehdit hep dnya-iinde
kefedilendir. Tehdit hep dnya-iindeki varolanlardan gelmektedir (Heidegger,
2008a: 196).

112

Bylece kendinden yz eviren Daseinn bu dknl aslnda bir seim

sonucu deildir. Dolaysyla dkn haldeyken seimlerimizle kendi yaammz
gelecee doru kurarken ayn zamanda kendi varlmz oluturma zgrlne de
zorunlu olarak braklmzdr. Dasein dnya iindeki tehditi kefederken ise kendi
varln lme kadar kurmas gerektiini de kefeder. nk insan egzistans bu
dknlkte ayn zamanda lme yazgldr ve varoluunu buna gre gerekletirmek
zorundadr. Bylelikle lm bu dknlk durumunu birdenbire kesiverir. Gnlk
hayat iinde Dasein kendini yitirmeden toplum iinde biri olmaktan kar ve bir
benlik olmaya doru kefe kar. te tam da benlik olmak birisi olmaktan
daha zorken, kayg Daseinn kendi varoluuna erimesi iin yardmc olur, bylece
Daseinn varoluu aa kmaya balar. Bu balamda gnlk hayattaki eitli
Dasein meguliyetleri herhangi bir varla balanyormuuz hissi verse de aslnda
tam tersine varlk btnyle uzaa kamtr. rnek verecek olursak, bu ok canm
skyor ya da sklyorum diyen Daseinda sknt veren bu ruhdurumu birden bire
ortaya karak btn eyleri genel bir farkszlk iinde eritir. te ortaya kan bu
skknlk hissi var olan btnl iinde Daseina gsterir. Var olan ise kendisini
ancak bir varlk iinde gsterebilir. Eer Daseinn kaygland bu skknln neden
olduuna cevab hi ise o evreye girmi demektir. nk kayg hilii aa karr
ve kaygnn korku gibi bir kayna yoktur, kayna ise hiliktir. te gnlk hayatn
gereksiz ayrntlarnda boulmaktan ve gereksiz kendini harcamlktan Dasein geri
getiren ey, lmn hilii karsnda duyulan kaygdr. lm, bir sre iinde
gerekleecek olan can verme olay olarak deil, imdi ve u anda yaamakta olan
Dasein iin ne anlama geldii dikkate alnarak sz konusu edilmelidir. Daseinn
can vermesi anlamndaki dnyadan-g-etmesi ile sadece canl-olanlarn dnyadan
g-etmelerinin birbirinden ayrt edilmesi gerekir (Heidegger, 2008a: 256). lmle
birlikte Dasein kendine yaklatnda, tehlikede olduunu sezer. lm Dasein iin
stesinden gelinemeyen sakl imkan olarak karsna kar. lme frlatlmlk da
endienin iinde rtsnden kar (Brock, 2008: 42). Bu nedenle, Dasein varolduu
her durumda bu sakl imkana yani lme doru frlatlmtr ki bu lm kaygs
srasnda kayg duyulan ey, aslnda dnya-iinde-varlkn kendisidir. Aslnda
Dasein iin lm, varoluun son admdr; fakat bu son adm, ayn zamanda
Daseinn kayb demektir. Dolaysyla Dasein artk dnyada olmad iin lm
safhasn tecrbe etmesini ve tecrbe ettikten sonra da anlamasn imknsz hale

113

getirir. Bakalarnn lmnn tecrbesi vardr ve bu tecrbe tarif edilirken Dasein

lm kendine yakn gremediinden hep bir ka halindedir.
lm meleinin kanatlar dokunduunda, kalabalk arasnda kimliksiz,
kiiliksiz, toplumsal biri olmaktan kurtulur, kendim olmak iin zgr
olurum. Korkutucu, dehete drc de olsa, bu lm kendi zerimize
almamz ayn zamanda zgrletiricidir de. Bu, yaadmz nemsiz
kaygnn kleliinden kurtarr ve bylelikle bizi, sayesinde hayatmz
kiisel ve anlaml biimde bize ait hale getirebileceimiz asli tasarlara
ak klar (Barret, 2008: 62).
Grld zere, lm yakndan hissetmek, Daseinn gndelik yaamnda
onu yutmakla tehdit eden eitli gereksiz kayglardan uzaklatrr. Daseinn kendine
aitzellii olan lmle yz yze geldiinde, lme-doru-oluuyla varolusal bir
olana olarak lml-bir-varlk olduu bilincine varp ayn zamanda bir tedirginlii
de zerinde tar. Dasein bu tedirginlikle birlikte kendi varlndan istemeden de olsa
kendi varoluunun hilii karsnda varolusal tercihini yapar. lme-doru-varln
dier bir anlam lmll kabul etmektir. Bu anlamda Dasein'in kendi varoluunu
artk kabullenmesi anlamna gelir. Heideggere gre lm var olmayan varln
olasl olduu gibi mmkn olan her eyin yokluunun da olasldr. Baka
deyile, lm Daseinnolanakszlnn sonucudur. Hibir Dasein bizzat kendi
lmn deneyimleme olanana sahip olmadndan bir btn olarak da kendi
varoluunu anlayamaz. Heidegger'e gre lm anlamak; varolusal boyutta
Dasein'in lmle olan ilikisini yaanan, bilinen ve idrak edilen bir iliki olarak
anlamak demektir. Dolaysyla Dasein iinde bulunduu her ann son olmas olasl
iine frlatlm ve atlm bir varolandr. Baka bir ekilde ifade etmek gerekirse
Daseinn varlk lme-doru-olmaktr. Dnyaya-atlm-varolan olarak Dasein
ayn zamanda lml-varolandr. lml-varolann dier anlam ise kaygdr. lm,
varoluun varl olarak nitelenen kayg zerine kurulmutur. lmllk de lm
gibi, kaygnn nnde duran bir ey deildir. Daha ok sanki ters ynden, Dasein
olmann kendisindedir. te ancak bu noktada kayg ve dolaysyla lmllk, gerek
lm ile uzlar, nk lm de, pek ok eitlilik gsteren ve dardan
kaynaklanan lm nedenlerine karn, her bireyin kendine ikin sonu olarak meydana

114

gelir. lmllk insan egzistansnn varlksal yapsdr. Dolaysyla lm ve bunun

yaatt kayg, ilk alardan beri her zaman kayglanlan bir olagelme olarak onu
alglamaya balanldndan itibaren Daseinn gnlk hayatnda her an ensesindedir.
Kayg, lmlln canl habercisi olarak tm nesnesel alanlarda, tavr ve
yaanm eylerde grlr: psikolojik durumlarda, sonradan edinilen ve
doumdan itibaren varolan davranlarda ve uyanm olan i bilinte. Kayg
yaratan nesne ve durumlardaki tehdit edici zararl eyler ve ok eitli
hakszlklar, lmlle indirgenemez; ama bunlar yine de son temel olarak
onun iinde bulunurlar (Ditfurth, 1991: 61).

Dasein varolmas kavramnn iinde yatan lmllk ile kayg arasndaki

iliki baz kayg tepkilerini anlalr klar: saknma, kama, kendini savunma,
saldrganlk lme kar gsterilen tepkilerdir. Her zaman varolan lmlln
gelecekte gerek lme dnmesi yznden, Dasein o an karsnda durandan
korkar. Gelecee ynelik bu durum insanlara zel bir takm kayg durumlar yaratr.
te bunlarda da kaygnn antropolojik nemi ortaya kar. Dasein olmann son
bulmas demek olan lm ayn zamanda Daseinn ne olduunu da ortaya
karmaktadr. nk Dasein, hem gelecek hem de lm tarafndan kuatlm ve
snrlandrlmtr. Dasein dnyaya-atlm-varlktr ve her ne kadar bu durumu
kendisi sememi olsa da domak ve lmek Dasein'in varlnda bulunur. Bu
anlamda Heideggere gre Daseinin temeli dnyadr, nk dnyayla birbirlerine
skca

baldrlar.

halde,

Dasein

olmadan

dnyadaki

varolanlardan

bahsedemeyeceimiz gibi ayn ekilde bunu ifade de edemeyiz. lm, Daseinn

kendi varln sorgulamaya srkler ve gnlk-sradan meguliyetlerden syrlp
yaamn asl amacn bulmasn salar. te otantik Dasein, kararl bir ekilde bu
ama dorultusunda gelecee sarlr. Bylece Dasein, gerek gemi gerekse imdiki
amacnn ne olduunu anlar ve hayatn kurgular. Bundan dolay etrafn saran iine
frlatlm dnyann gereklerine ve gemiin doru deerlerine ular. Dasein yapp
etmeleriyle, ortaya koyduklaryla ayn zamanda sorumluluk, zgrlk, kayg
misyonuyla kendi varoluunu oluturur. Heideggere gre, Daseinn,
Varolduu kadaryla lm gelip att noktada deil; fakat srekli ve zsel
olarak yorum karsnda k yolu yoktur. Dolaysyla Dasein tekinsizliin

115

kendisidir, garipliin gerek vukuudur. nk lm bizi aina olan her eyin

kesin biimde tesine frlatarak her snrn her eiini aan tekinsiz eydir.Her
snr aan ey olarak lme akl, hem karsnda her trl Dasein
etkinliinin snrna kar gelmekle darmadan olduu snr, onun ve onu alt
ederek ap geen iin konulmu bir snrlamay iaret eder, hem de kar
konulmaz ve garip olann ortasna doru aina olann yurtluun eiinin
zerinden gemeyi iaret eder (Heidegger, 2010: 76).

Dnyaya frlatlm Varlk olarak Daseinn, snrl bir varlk oluu kendisini
aslnda zamanda aa vurur. nk lme doru varolan olarak Dasein, zaten
doumdan itibaren lmektedir, lme her an daha ok yaklamaktadr. Bu balamda,
gemi, olup bitmi ve bu gnden ayrlm deildir (Heidegger, 1997: 49).
Ruhdurumu gibi gemi ve gelecein farknda olan bir tek Dasein olduuna gre,
ruhdurumunun zaman ile ortak neyi olabilir? Onun zamanla belirlendii ok aktr.
nk biz insanlar gemii olan, imdi araclyla ileriye giden, kendisi iin
olanaklar dizisinin mevcut olduu varolanlarz. Bu olanaklar dizisi bizim varolma
biimlerimizdir (Heidegger, 2004: 175). Heidegger, Varlk ve Zaman adl eserin son
blmnde belli bir ruhdurumu iinde olmakln ontolojik yapsn egzistensiyalzamansal konstitsyonu iinde aa karmak grevini ncelleyerek,

korkunun

zamansallna giriir. Daseina kendi varln kavratan zamandr (Kolak, 2006:

247).
Grld zere, bizim varolu-varlk tarzmzn anlam Dasein varlnn
apriori varolusal zellii ile kurulur. Bu nitelikler en bata dnyada olma, tasa ve
kaygdr. Byle bir temel ontoloji soruturmasnda bizim znel kayglarmzn ya da
endielerimizin doas aa kar. Bu ontolojik soruturma, geleneksel metafiziin
peinden gittii ontik soruturmada daha temeldir. Nedeni neyin varolduuyla
ilgilenen ontik soruturma Dasein iin varoluun ne anlama geldiini ontolojik olarak
grr. Yalnzca insana ait olan varolu kavram Daseinda ifade bulan yitimlilikle
ve tarihsellikle ilikilidir. Felsefi olarak ncelikli olan ey kendi tarihsellii iindeki
otantik tarihsel varln yorumudur. Daseinn Varlk kendi anlamn zamansallkta
[zamanllk, temporality] bulur. Zamansallk ayn zamanda, zamansal bir varolan
olarak, Daseinn zaman iinde bir varolan olup olmadna ve bu ekilde nasl
olduuna baklmakszn, Daseinin kendisine ait olan tarihsellii olanakl klan

116

kouldur. Tarihsellik, belirli bir zellik olarak, tarih (dnya-tarihsel tarihletirme)

olarak adlandrlan eyden nce gelir.
Son kertede, bu almada ele alnan son egzistensiyal, tm dier
egzistensiyaller iinde en nemlisi olan Kaygdr. nk kayg, tm dier
egzistensiyalleri kapsayarak bir btn haline getirir. Bu noktada kayg, en temel
manada Dasein olmann ne demeye gediidir. Kayg Dasein olarak Daseinn asli
niteliidir ve dier egzistensiyaller de yaplarnn bir ksm olarak kaygy
bnyelerinde

barndrrlar.

rnein

ruhdurumlarnn

egzistensiyali

Daseina

kendisini gerek durumunda gsterir. Anlama egzistensiyali Daseina ne

olabileceini sergiler. Bunlar da Daseinn varolma biimlerindeki farkl kayglardr.
Buna gre, dnyada varolan olarak Dasein, bakalaryla birlikte varolan olarak
Dasein, ruhdurumlar olan varlk olarak Dasein ve anlayan varolan olarak Dasein hep
ilgili, tasal, endieli ve kayg duyan bir varolandr. Btn bu egzistensiyaller
ierisinde en nemlisi, en bata geleni Kaygdr. Bu kayg, varolusal bir kaygdr.
Korkudan farkl olarak spesifik bir nesnesi yoktur. Korku hep bir eyden korkmaktr
ama kaygda bu sz konusu deildir. Kayg kendi varolmaymz ya da sonlu
oluumuz karsnda duyulan genel bir duygu durumudur. Gelgelelim, kayg lm
korkusu da deildir; kendini dnyada evinde hissetmeme durumudur. Kayg
sayesinde insan kendisiyle ve olanaklaryla kar karya gelir, e deyile ya
gerekten kendisi olacaktr (otantik olma) ya da gnlk yaamn inotantiklii
ierisinde kaybolup gidecektir.

117

SONU
Bu almada, Heidegger dncesinin temel kavramlarnn neler olduu
ortaya konulmaya ve Kayg kavramnn Heidegger felsefesindeki yeri ana
hatlaryla serimlenmeye allmtr. Daseinn asli nitelii olan Kayg kavram ele
alnp, Kaygnn insann gerekten kendisi olmasnda e deyile otantik olmas ve
olanaklarnn farkna varmasnda ya da insann kendisini gnlk hayatn
inotantikliinde kaybetmesinde oynad rol gzler nne serilmeye allmtr.
Heideggere gre dnyaya ilikin ilk kavray ve anlaymzn duyduumuz endie
ve kayglar yanstmas gerekmektedir. Zira dnya doa bilimlerinin onu betimledii
gibi bir dnya deildir. Bu noktada Heidegger kendi dncesinin merkezine Kayg
kavramn alr; nk Kayg egzistensiyaller (existentials) denilen Daseinn (insan
egzistans) varlk tarznn niteliklerinin hepsini kapsayan, birbirine balayan ve
bunlar arasnda en nemli olandr.
Daseinn varoluu demek, kendini doum ve lm arasndaki izgide Kaygl
bir ekilde sorgulayarak varln grmesi demektir. Dasein, Kaygldr; Kayg da
Daseinn varolu karakteristiidir. Ve bu zaman dilimi, kendinin farknda olan ve
olmayan Daseinlarn her ikisi iin de lmle sona erer. te otantik bir insan olmann
ne demeye geldiini anlamak istiyorsak o halde biz insanlar lmden korkmadan ve
gelip geici meguliyetlere kafa yormadan Heideggerin lme ynelik varolan
dedii insan olarak sorgulayarak yaamay renmemiz gerekir. Burada dikkatleri
ekmek istediimiz husus, Heideggerin asl problemi olan Daseinn tasarm
yolunda Kayg fenomeninin ok nemli olduunu gstermektir. nk Kayg
fenomeni, Heideggerin oluturduu ontolojinin yap kps olan unutulmu Varlkn
en temel sorunudur. Kayg fenomeni, dnyay belli bir biimde aa kararak
Daseinn onunla olan karlkl ilikisini yaplandrmasnn yan sra Daseina
dnya-iindeki ortalama yaam tarznn aslnda Daseinn ne olduuyla hi
rtmediini de gsterir. nk Daseinn gnlk yaam, ona varolu sorusunu
unutturduu iin yaamn nasl anlaml bir biimde srdrebilecei sorusunu
kendisine hibir zaman sormaz. Dnyaya dm olan Kaygl Daseinn gnlk
yaam tarz dierleriyle birlikte ve onlar iin olduu iin kamusaldr. nk otantik
olamayan Varlkn etrafn, onun dikkatini datan, onu engelleyen ve skntya

118

sokan satclarla, araba tamircileriyle vs... kuatrlar. Yine gelip geici ruhdurumlar,
dedikodu, i yeri, mutfak, sanal alem, seyahat tm bunlar Daseinn kendinden
kamasdr. te Kayg fenomeninin nemi bu noktada kendini gsterir. Kayg bir
btn olarak hayatn kendisidir. E deyile, yaamn snr ve temeli olarak, bir son
olarak lm grmektir, nk Dasein, kanlmaz sonu olarak lme gider. lm
gerek hayatn bir parasdr fakat insan egzistans gnlk dnyevi endie ve
Kayglarla hatta dnya telayla onu grmezden gelir; sanki lm yokmu gibi
davranr. u halde ska insan egzistansnda ortaya kan bir varolu Kaygs vardr:
varln sorgulama, otantik olma arzusu, insann bireysel yaamn btnyle
kendine ait klmas vb. Bu noktada, Dasein gn-birlikyaam durumlarnda ve
zamansallnda aramak Heidegger iin iki asli grevdir, zira zaman, tm
varolanlarn kavranmasnn ufku olarak, Daseina kendi Varln da kavratr.
Varlk sorusunun glgesinde bir varolu probleminin ele alnd bu
almann ilk blmnde, Heideggerin varlk (Sein) kavramnn, hem varolma
fiiline hem de varln kendisine iaret ettiini, varln akn bir varolan olarak
dnlmediini aklamaya altk. Oradaki-Varl hedefleyen sorularn ve
aratrmalarn, eyler asndan verimliliine baklmakszn, asl felsefi sorunu
kardklar ve bu karmada direttikleri srece temelde abaladklar eyi yerine
getiremeyecekleri gsterilmelidir (Heidegger, 2004: 78). Gsterilmeye alld
gibi, Daseinn varlk tarznn nitelikleri olan egzistansiyallerden ilki dnyada
varolma olarak Daseindr. Dasein kendisini kanlmaz olarak onun etrafn
evreleyen bir dnyann ortasnda bulur. Bu dnya Dasein zerinde etki yaratr ve
onun iin anlamldr. Daseinn bu dnyadaki eylerle ilk ilikisi onlar
kullanmasdr. Bu eyler el-altnda bulunan eylerin tersine el-nnde bulunan
eylerdir. nk Heideggere gre el-altnda olanlarla ikincil ve soyut bir ilikimiz
varken; el-nnde bulunanlarla birincil ve somut bir ilikimiz vardr. Dnyay
genellikle bilimin bize resmettii ekilde tasarlarz ve ilgilerimizi bu ntr dnyaya
yanstrz anlayna kar Heidegger dnyaya ilikin birincil kavraymzn ve
anlaymzn bizim sradan Kayg ve endielerimize gre olduunu ve olmas
gerektiini ileri srer. Bilimin betimledii el-altnda bulunan eylerden oluan dnya,
aslnda el-nnde bulunan eyler dnyasndan bir soyutlamadr.

119

almamzn ikinci blmnde bakalaryla birlikte yaayan Daseinn

kimlii sorunu ve Onlarla gndelik hayattaki birlikteliinin nasll zerinde
durulmutur. Heidegger oradaki-varln kimlii sorununu bakalaryla birlikte
dnyada olmaklkta eylemde bulunmak ve bu ekilde kendi varoluunu elde etmekle
aa karr. Bu ekilde birliktelii vurgulamak gnlk yaaya k tutmaktr.
Daseinn kendi varolusalln kefetmesi, eylemlerinin farknda olmas felsefi
dzlemde gnlk hayat zmlemek anlamna gelir. Dolaysyla ancak otantiklie
ulam bir bireyin davranlarnda bunu arayabiliriz demektir. Bylece insan
hayatn aslnda ok yakndan ilgilendiren Heideggerin tehis ve tedavilerinin
raflarda unutulmak yerine pratik hayatta edimlere katmak gerektiinin altn izmek
gerekir. Heidegger, teorinin pratik, dnmenin yapma karsndaki geleneksel
stnln tersine evirir. O, felsefi refleksiyonun ve bilimsel teoriletirmenin
gerektirdii pratikten kopuk\tarafsz grme trnn gndelik pratikleri ieren grme
tarznn ereveleme, etrafndan-dardan bakma; elde hazrlkn emre-amadeliin
kavrayn darda tutarak bakma trevi olduunu ne srer (Zimmerman, 2011:
252). Bu balamda, ikinci egzistensiyal baka Daseinlarla birlikte Varlk olarak
Daseindr. Buna gre Dasein, baka kiilerle kendisinin de paras olduu dnyada
birlikte yaar. Daseinn dnyas dnyayla birlikte bir dnyadr. E deyile dnya
iinde Varlk olmak, Bakalaryla birlikte varlk olmak demektir. Daha dorusu
varolmak demektir. Bakalarnn da dnya ierisindeki varolmalar Dasein ile birlikte
olmaktr. u halde tek benci ya da zel trden Kartezyen ego diye bir ey yoktur; tam
tersine Dasein dnyay baka Daseinlarla birlikte paylar. Baka Daseinlar da
dnyadaki nesneleri ilkin el-nnde bulunan eyler olarak grr. yleyse Dasein
olmak demek, basit ara-gereler olmayan baka Daseinlarla birlikte olmak
demektir.
almamzn nc blmnde ele alnan ruhdurumlar, Heideggerin
zmlemi olduu Daseinn dorudan doruya varolusallnn temel yapsdr.
nc egzistensiyal dediimiz ey, ruhdurumlarne dayanr. Ruhdurumlar da
kendimizi yaamn ierisine atlm halde bulduumuz durumdur. Buna gre bir
ruhdurumu, insann kendisini iinde bulduu bir ruh durumudur. Gelgelelim
Heidegger, ruhdurumundan gelip geici duygusal bir ruhdurumun kastetmemektedir.
Ruhdurumu daha ok dnyaya uyum salama biimidir. Heideggere gre biz, her

120

zaman u ya da bu ruhdurumu ierisindeyizdir. Heideggerin ruhdurumlar

dncesi, insann genel durumuyla ilgili iki nemli noktaya iaret eder. Birincisi,
ruhdurumlar dncesi bizim frlatlmlmz vurgular; ikincisi ise ruhdurumlar
dncesi dnyada karlatmz her ne varsa bizim iin nem arz ettiine ve bizim
meselemiz olduuna parmak basar. u halde ruhdurumlar Daseinn gerek
varoluunun farkndaln oluturur. Dasein olarak dnya iindeki varolanlarn
varolusall ruhdurumlarnn kknde bulunan Kayg duygusunda deneyimlenir.
Bu, Daseinn varolma tarznn ruhdurumlaryla gerekletii anlamna gelir, nk
dnyaya frlatlm olan Daseinn nerede olduunu bildiren ve varln kavratan
ruhdurumlardr. Daseinn varlk tarz olan ruhdurumlar dnyay Daseina zel
olarak at iin nemlidir.
Anlayan varolan olarak Dasein zmlediimiz drdnc blmde, dnyay
anlama zerinden yorumlamayla gelien el-nndeki ve el-altndaki varolanlara
rnekler verilmitir. Heideggerin dnya iinde bulunu olarak ifade ettii Orada
olan her insan, kendine zg anlamasn oluturur. Anlama nemli bir kavramdr,
nk insan dnyay ve kendini anlad lde olanaklarn gerekletirir. Bu
olanaklar onun yapabilme kapasitesine sahip olduunu gsterir ki Dasein bu ekilde
bir eyler retir, edimlerde bulunur. nk insan olanaklar varldr ve kendi
potansiyelini anlayarak kendi snrlarn aabilen, deiebilen bir varolandr. Her
Daseinn kendi dnyasna gre yorumlamada bulunmasyla farkl olanaklar ortaya
kar.
Hatrlarsak, ruhdurumlar bizim gerek durumumuzun farkndalnn eitli
trleriydi. Buna karn olanakl varoluumuza ilikin farkndalmz anlam
oluturur. Anlama sayesinde biz, kendimizi Dasein oluturan olanaklara yneltiriz.
Olanaklar anlama Heideggerin insann durumunu belirlemesinde ok temeldir. Zira
anlama, bizim gerekte olduumuzdan daha fazla bir ey olduumuzu belirtir; buna
gre biz olanaklar olan ve nmzde bir gelecei olan varolanlarz. Yine anlama
bizim, esasnda zamansal varolanlar olduumuzu gsterir ve bylece lm, insann
durumunun asli bir zellii olarak karmza kar. Yine anlamayla Daseinn imkan
otantik ve inotantik arasndaki fark aa karr. Heideggere gre insan Varln
anlamnn farknda olmadnda inotantik olarak yaar, e deyile isimsiz olan

121

onlar arasnda yitip gider. Byle bir durumda insann kendiyle ilikisi belirsizdir,
dier insanlarla bo konuma ya da ene alma sz konusudur ve eylere duyulan
merak rastlantsaldr. Yine byle bir durum rahat bir kaytszla, edilgenlie ve
tasaszla iaret eder. Bu inotantik durum, her ne kadar insann olgusal
farkndalndan meydana gelse de onun olanaklar olan bir varlk olmasn kendisine
farkettirmez. u halde Dasein kendisine zg anlamnn farknda olmadnda
sonluluunun da bilincinde deildir.
Bu almann beinci ve son blmnde, tezin gtt asl ama olan Kayg
fenomeninin Daseinn dnyas zerindeki etkileri ayrntsyla ele alnmtr. Buna
gre Varln tmyle karlaan Dnyaya frlatlm Dasein, onun aslnda dnyada
bir hi olduunu gstermeye alr. O halde Kayg bir btn olarak hayatn
kendisidir. E deyile yaamn snr ve temeli olarak, bir son olarak lm
grmektir. Bir btn olarak hayatn kendisine ilikin Kayg hayatn sonu olarak
lme ilikin Kaygdr. nk Dasein, kanlmaz sonu olarak lme gider. lm
gerek hayatn bir parasdr fakat insan egzistans gnlk dnyevi endie ve
Kayglarla hatta dnya telayla onu grmezden gelir; sanki lm yokmu gibi
davranr. u halde ska insan egzistansnda ortaya kan bir varolu Kaygs vardr:
varln sorgulama, otantik olma arzusu, insann bireysel yaamn btnyle
kendine ait klmas vb. Bu noktada, Dasein gn-birlikyaam durumlarnda ve
zamansallnda aramak Heidegger iin iki asli grevdir; zira zaman, tm
varolanlarn kavranmasnn ufku olarak, Daseina kendi Varln da kavratr.
Tekrarlamak gerekirse, bu almada ele alnan son egzistensiyal, tm dier
egzistensiyaller iinde en nemlisi olan Kaygdr. nk Kayg, tm dier
egzistensiyalleri kapsayarak bir btn haline getirir. Bu noktada Kayg, en temel
manada Dasein olmann ne demeye geldiidir. Kayg Dasein olarak Daseinn asli
niteliidir ve dier egzistensiyaller de yaplarnn bir ksm olarak Kaygy
bnyelerinde

barndrrlar.

rnein

ruhdurumlarnn

egzistensiyali

Daseina

kendisini gerek durumunda gsterir. Anlama egzistensiyali Dasein a ne

olabileceini sergiler. Bunlar da Daseinn varolma biimlerindeki farkl Kayglardr.
Buna gre, dnyada varlk olarak Dasein, bakalaryla birlikte varlk olarak Dasein,
ruhdurumlar olan varolan olarak Dasein ve anlayan varlk olarak Dasein hep ilgili,
tasal, endieli ve Kayg duyan bir varolandr. Btn bu egzistensiyaller ierisinde en

122

nemlisi, en bata geleni Kaygdr. Bu Kayg, varolusal Kaygdr. Korkudan farkl

olarak spesifik bir nesnesi yoktur. Korku hep bir eyden korkmaktr ama Kaygda bu
sz konusu deildir. Kayg kendi varolmaymz ya da sonlu oluumuz karsnda
duyulan genel bir duygu durumudur. Gelgelelim, Kayg lm korkusu da deildir;
kendini dnyada evinde hissetmeme durumudur.
Sonu olarak, dnyaya frlatlm olan Daseinn varoluu, dier btn yaplar
karsnda birincil neme sahiptir. Bu yzden, bu almada insan insan olmak
bakmndan korkular, Kayglar, bakalaryla birliktelii, dnya iinde el-nnde ve
el-altnda bulundurduklaryla, yaamn tam ortasndaki ve lm karsndaki
Varlyla ele alan Heideggerin grlerini gzler nne sermeye altk. nsann
dnyayla kar karya kalmas ve onun bir ruhdurumuyla dnmeye itilmesi
Heideggerin yapt fenomenolojik ontolojinin ierisinde yaln olarak insana verdii
nemi gsterir. Byle yaparak Heidegger, felsefe tarihinde ayr bir kulvar aar.
Ksaca, Varlk ve Zaman adl eserinin felsefeye ve dier bilgi dallarna yapt
katk(lar)dan sz etmek gerekirse, Heideggerin Varlk ve Zaman adl eseri iin insan
doasnn nemli bir ynne dikkat ektii ve bu ynyle amz iin zel bir anlam
tad dnlr. Dolaysyla hepimizin bu konuyla ilgilenmesi gerekir; nk bu
bir sorumluluk paradoksudur. Dolaysyla Heideggerin lme ynelik varlk gr
byle anlalmaldr. Grene, bilebildiim kadaryla Platondan bu yana ilk kez
yaamn yorumlanmas ve lm felsefi yerine oturuyor (Grene, 1957: 43) diyerek
ilk felsefi temelli alan olarak Heideggerin Varlk ve Zaman adl eserinin nemini
vurgular. Heideggerin Kayg zerine temellendirdii fenomenolojisini anlayabilmek
maksadyla zellikle iki Trke evirisini de karlatrarak zerinde durduumuz
Varlk ve Zaman adl eseri, her ne kadar ontolojik bir alma olsa da etik temalar da
bulunduruyor. Heidegger bizi, sknt veren ya da ikencevari eyle yzletirir.
lme doru kaygl bir varlk olan insan temele alr. Diyebiliriz ki eylemlerin bir
deer tamas iin onlar yapan iradenin saf otantik olmas gerekir. Demek ki mesele
insann mutlu olmas deil, varoluunun otantik olmasdr. Bu anlamda unutulmu
anlamlar yeniden gndeme getiren Heidegger, ontolojik olarak yeni bir yol izer.
[...] onlara gre ontoloji varolma olanann temellerini soruturur fakat bu
ontolojiler varoluun anlamna bakmay, anlamn karlamay gz ard ya da ihmal

123

etmilerdir. te metafiziki varoluun yerine varl soruturma grevini Heidegger

stlenir (Gorner, 2003: 52). nk ilk a felsefesinde, Platondan nceki Yunan
felsefesinin unutuluu, Heidegger ile tekrar gndeme gelir. Metafiziin tarihi
aslnda varlk tarihidir. Felsefenin temel sorusu olan Varlka bir dizi yantlar
vermektir. O halde Heideggerin giritii i, metafizii bilime kar savunmadr
(Critchley, 2001: 95). Dolaysyla Heideggerin felsefi tavr, Neopozitivistlere veya
Viyana evresine kar bir savunmadr. Bilimi bir tutku haline getirirsek o zaman
bilginin blk paralar haline dntn, alanlarda uzmanlamalara gidildiini
grrz. Heideggere gre bu ok tehlikelidir zira, bu durum bilimsel etkinliin
metafizik temelini grmezlikten gelmektir. yleyse, sorgulamadan ve anlam
aramadan gelitirilen bir bilme dzeyi insanlk iin en byk tehlikedir. Heidegger
bize, lk a felsefesinden imdiye dek bilme hedefinin btn boyutlarn
formelletirerek aklamak iken insan asla tmyle aklanamayacak derinliklerinde
gml yaayan tarihsel pratikler dnyasna atld iin bu seenein yeterince
insan aklayamayacan gstermi olur. Kendi dnyasn anlamak iin etkin
olmaya alan insan varl, kendisini felsefe yapma edimiyle dntrebilir.
nsann ii felsefedir ve bu yegane erdemli bir itir. nsana zg olan bir itir. O
halde tekrar sorduumuzda Neden hep bir ey var da hi yok sorusuna verilecek
yant, bilimin aratramayaca bir alandr. Bu alan ancak felsefe aratrabilir ve
Varlk aslnda Hilikle ayn eyi gsterir. Heidegger, sorularn en derini karsnda
hayrete drmeye, bu konuda merak yeniden uyandrmaya, bu hazz, bu keyfi
yeniden canlandrma iine giriir. Bunu yaparken Heideggerin kulland yntem
fenomenolojidir. Onun iin Heidegger, gnlk yaamnda insan varoluunun
fenomenolojik yorumlanna giriir. nsan, gndelik hayatta tek bana Dasein
olmaktansa, Herkes olmay kabul eden insan egzistans olarak, nasl anlaml bir
yaam srdrebilirizi ya da Antik an nl mottosu olan kendini bilmeyi ve
erdem peinden komay nasl gerekletirebileceimiz sorusunu unutup; bunun
yerine gnlk yaamda sosyal paylam ortamlarnda kaybolmay yeleyerek,
kendisinin anlam atfettii dnyada ve bakalarnn ona ykledii anlamlar iinde
yaar. nsan bu haliyle robot gibi mekanik bir hale gelir. Bunun yannda otomatik
pilota balanm, uyurgezer bir biimde yaamak, ayn zamanda dnyada btn
ilerin ondan beklenildii bir beklentiler silsilesine kapld anlamna gelir. E
deyile, dnya ve dnyadakilerin Daseindan beklediklerini yapmak ve onlarn kendi

124

planlarn Daseina yaptrmalarna izin vermek Daseinn kendi hayatn yaamyor

olduu anlamna gelir. Bu balamda, Heideggere gre, Daseinn kendi varln
tanmas ve lmle kar karya olmas gerekte kim ve ne olduunu grmek ve
otantik yaama umudu iin ok nemlidir. Aslnda otantik yaam, gerekte Daseinn
ne olduunu drst bir biimde ya da doru bir biimde yanstan yaamdr. Snrl
olan Dasein bunu lmle en ak ekilde kavrar. Baka deyile, lmle kar karya
kalmak demek gerek ya da otantik olma olana konusunda zgr olmak demektir.
Bylelikle, Heidegger, aslnda yaamn iinde olan ve asl ilgilenmemiz gereken
konu olan insann otantik olma ya da olmama yapsnn varl nedir sorunsalyla bizi
kar karya getirir.
Son zmlemede, uzunluuna ve efsanevi glne karn Varlk ve
Zamann temel sav olduka basittir: varlk zamandr. E deyile, insan olmann
anlam doum ve lm arasndaki srede zamansal olarak var olmaktr. Varlk
zamandr ve zaman da sonludur; lmmzle sona erer. Bundan tr, otantik insan
olmann ne anlama geldiini anlamak istiyorsak, srekli olarak yaamlarmz
lmmzn ufkuna yneltmemiz gerekir ki Heidegger buna lme-ynelikvarlk, demitir. zetlemek gerekirse; Paul, Augustinus, Luther ve Kierkegaard gibi
dnrlere gre,ben kendini Tanr ile olan ilikisi sayesinde bulur. Heidegger iin
ise Tanrnn varl veya yokluu meselesi felsefi bir mevzu deildir. Ben sadece
ve sadece lmle yzleerek, sonluluumuzdan bir anlam kararak gerekte olduu
ey olabilir. Eer varlmz sonluysa, o vakit insan olmak demek, bu fanilii
kavramaktan, Heideggerin alntlamaktan holand, Nietzschenin deyiiyle,
kiinin olduu ey olmasndan geer.

125

KAYNAKLAR
Akarsu, B. (1998) Felsefe Terimleri Szl stanbul: nklap Yaynlar
Ando, T. (1974) Metaphysics: A critical survey of its meaning Netherlands: The
Hague press
Aristoteles (1996) Metafizik (ev. Ahmet Arslan) stanbul: Sosyal Yaynlar
Aristoteles (2008) Retorik (ev. Ahmet Aydoan) Ankara: Yap Kredi Yaynlar
Babr, S. (Ed.) (2007) Zaman Kavram (Aristoteles, Augustinus ve Heideggerden
eviri) (2.bask) Ankara: mge Yaynevi
Bal, M. (2008)Martin Heideggerin Sanat Anlaynda Varlk, Sanat Yapt Ve
nsan Arasndaki

liki

Yaynlanmam

doktora

tezi,

Ankara

niversitesi Sosyal Bilimler Enstits

Bal, M. (2010) Aristoteles, Metafizik. zne Dergisi 11(12),183-192
Bal, M.(Ed.) (2012) Heidegger Dncesinin Temel Kavramlar, zne Dergisi(16)
Heidegger Konya: izgi Yaynevi
Bal, M. (2012) Heidegger Dncesinde Teknoloji Hapishanesi ve iirsel
Konaklama Bibliotech Felsefe Sosyal Bilimler Dergisi (11), 46-66
Bal, M. (2012) Felsefe Blm Yksek Lisans Ders Notlar, Adnan Menderes
niversitesi: Aydn
Barret, W. (2008) Heidegger: Toplu Bak(ev. Ahmet Aydoan) stanbul: Say
Yaynlar
Barret, W. (2010) rrational man, dobleday anchor books (ev. nay Szer) Dou
Bat Yaynlar
Bollnow, O. F. (2004) Varolu Felsefesi (ev. Medeni Beyazta) stanbul: Efkr
Yaynlar

126

Brock, W. (2008) Bir Yaklam Denemesi (existence and being, Henry regnery
company Chicago,

illinois, 1949) (ev. Ahmet Aydoan) stanbul: Say

Yaynlar
Caputo, J. D. (2008) Heidegger (the journal of the history of philosophy1974) (ev.
Ahmet Aydoan) stanbul: Say Yaynlar
Collingwood, R.G. (2011) Ksaca Sanat Felsefesi (ev. Talip Kabaday) Ankara:
Bilgesu Yaynlar
Critchley, S. (2001) Continental Philosophy England: Oxford uni. Pressn
Critchley, S. (2009) The Book of Dead Philosophers, Vintage Books: NewYork
en, A. K. (2003) Heideggerde Varlk ve Zaman. Bursa: ASA Yaynlar
Descartes, R. (1998) Anln Ynetimi in Kurallar ve lk Felsefe zerine
Meditasyonlar (ev. Aziz

Yardml) stanbul: dea Yaynlar

Descartes, R. (2010) Felsefenin lkeleri (ev. Mesut Akn) stanbul: Say Yaynlar
Ditfurth, H. (1991) Angst und Sorge Korku ve Kayg (ev. Nasuh Barn) stanbul:
Metis Yaynlar
Fouille, A. (2009) Descartes (ev. Atakan altnrs) Ankara: Eflatun Yaynlar
Gorner, P. (2007) Heideggers Being and Time Newyork: Cambridge universty press
Gkberk, M. (1976) Felsefenin Evrimi stanbul: meb Yaynlar
Grene, M. (1957) Heidegger. Bowes and Bowes London: Bous Bookstore
Heidegger, M. (1993) Being and Time (by David Farell Krell) Harper, San
Francisko: Basic Writings
Heidegger, M. (1997) Teknie Ynelik Soruturma stanbul: AFA Yaynlar
Heidegger, M. (2002) Hmanizm zerine Mektup, Hmanizmin z (ev. Ahmet
Aydoan) stanbul: z Yaynlar

127

Heidegger, M. (2003) Sanat Eserinin Kkeni (ev. Fatih Tepebal) Erzurum: Babil
Yaynlar
Heidegger, M. (2004) Varlk ve Zaman (ev. Aziz Yardml) stanbul: dea Yaynlar
Heidegger, M. (2008) Varlk ve Zaman (ev. Kaan kten) stanbul: Agora Yaynlar
Heidegger, M. (2008) Dncenin ard (ev. Ahmet Aydoan) stanbul: Say
Yaynlar
Heidegger, M. (2009) Metafizik Nedir? (ev. Yusuf rnek) Ankara: Trkiye Felsefe
Kurumu
Heidegger, M. (2009) Dncenin ars (ev. Ahmet Aydoan). stanbul: Say
Yaynlar
Heidegger, M. (2010) Dnceye aran Yurt Mdafaas (ev. Ahmet Aydoan).
stanbul: Say Yaynlar
Heidegger, M. (2010) Aristoteles Metafizik 1-3 Gcn Nelii Ve Gereklii (ev. Saffet
Babr) Ankara: Bilgesu Yaynlar
Hirsch, E. F. (2008) Heidegger ve Dou (ev. Ahmet Aydoan) stanbul: Say Yaynlar
Hobsbaum, E. (2011) Ksa 20.yy Tarihi (ev. Yavuz Alogon) stanbul:Everest Yaynlar
Husserl, E. (2010) Fenomenoloji(ev. Aydn Gelmez) Bayku, Felsefe Yazlar Dergisi
(6), 9-47
yi, S. (2003) Martin Heideggerde nsan Sorunu Bursa: Asa yaynlar
Jaspers, C. (1986) Metafizik Nedir? (ev. Zeki Eybolu) stanbul: Say Yaynlar
Kabaday, T. (2012) Metot Olarak Diyalektik Bibliotech, Felsefe, Sosyal Bilimler Dergisi,
17.
Kabaday, T. (2007) The Second Verificationists Eurasian Journal of Educational Research
(29),

35-43.

128

Kabaday, T. (2006) Positivism and Trial H.. Edebiyat Fakltesi Dergisi 23(2), 151162.
Kabaday, T. (2010) Bilim Felsefesine Giri A.D.. Yaynlar
Kabaday, T. (2010) Duhemden Laudana ada Bilim Felsefecileri Ankara:Bilgesu
Yaynlar
Kabaday, T. (2011) Aganst Positivism C.B. Sosyal Bilimler Dergisi,9(2)
Kant, I. (1999) Pratik Usun Eletirisi (ev. Zeki Eybolu) stanbul: Say Yaynlar
Kolak, D. (2006) The Longman Standard History of 21.yy Philosophy England: Longman
Press
Koyr, A. (2013) Koyrenin Bilimsel Dnce Tarihi zerine Denemeleri (Der. Talip
Kabaday) Ankara: Bilgesu Yaynlar
Koller, J. M. (1985) Oriental Philosophies Newyork: Basic Teachings
Maggee, B. (1979) Yeni Dn Adamlar (ev. Mete Tunay) stanbul: meb Yaynlar
Macntyre, A. (2001) Varoluuluk (ev. Hakk Hnler) stanbul: Paradigma Yaynlar
McNeill, W. (2010) Dnceye aran (ev. Ahmet Aydoan) stanbul: Say Yaynlar
May, R. (1996) Heideggers Hidden Sources/ East Asian nfluences On His Work
Germany:London and Newyork Press/Routledge
Nalbantolu, . (Ed) (1997) Patikalar, Martin Heidegger ve Modern a Ankara: mge
Kitabevi
Nicholson, G. (2008) Dncenin ard (ev. Ahmet Aydoan) stanbul: Say Yaynlar
Parkers, G. (1990) Heidegger and Asian Thought. Universty of Honolulu: Hawai press.
Pojman, L. P. (2006) Whoare we? Theories of human nature. Newyork: Oxford ni. press
Pggeler, O. ve Allemann, B. (1994) Heidegger zerine ki Yaz (ev. Doan zlem)
Ankara: Gndoan Yaynlar
Ula, S. E. (2002) Felsefe Szl Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar

129

Skmen, S. (2013) Fenomenolojik Ontoloji Temelinde Jean-Paul Sartren Sanat

Anlay(Ykseklisans Tezi) Adnan Menderes niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits: Aydn
Watts, M. (2001) Heidegger a Guides for Beginners London: Hodder and Stoughton
Williams, R. J. (2005) Heidegger ve Din Felsefesi (ev. Mehmet Trkeri) zmir: lahiyat
Vakf Yaynlar
Zimmerman, M. E. (2011) Heidegger: Moderniteyle Hesaplama (ev. Hsamettin Aslan)
stanbul: Paradigma Yaynlar

130

KISALTMALAR

Bal, HDT, 2012: Bal, M.(Ed.) (2012) Heidegger Dncesinin Temel Kavramlar,
zne Dergisi (16) Heidegger Konya: izgi Yaynevi
Heidegger, 2008a: Heidegger, Martin (2008). Varlk ve Zaman (ev. Kaan kten). stanbul:
Agora Yaynlar
Heidegger, 2008b: Heidegger, Martin (2008). Dncenin ard (ev. Ahmet Aydoan).
stanbul:Say Yaynlar
Heidegger, 2009a: Heidegger, Martin (2009) Metafizik Nedir? (ev. Yusuf rnek). Ankara:
Trkiye Felsefe Kurumu
Heidegger, 2009b: Heidegger, Martin (2009) Dncenin ars (ev. Ahmet Aydoan).
stanbul: Say Yaynlar

131

ZGEM
KSEL BLGLER
Ad Soyad

: Dilnur KARABULUT

Doum Yeri ve Tarihi

: Diyarbakr 21.08.1986

ETM DURUMU
Lisans renimi

: Dicle niversitesi Edebiyat Fakltesi Felsefe AnaBilim Dal

Pedagojik Formasyon Eitimi Sertifika Program: Trabzon Karadeniz Teknik niversitesi

Eitim Fakltesi
Yksek Lisans renimi

:Adnan Menderes niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Felsefe

Anabilim Dal
Bildii Yabanc Diller

: ngilizce

BLMSEL FAALYETLER
Aristoteles ve Etik Semineri, Dzenleyen Kurum: Dicle niversitesi, Felsefe Kulb,
2008
Foucault, Felsefe Tarihinde zne Problemi Seminerleri, Modern znede Kayg ve
Postmodernizm, Dzenleyen Kurum: Dicle niversitesi, Felsefe Kulb, 2009
Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Krd Kadn Ve Lgbtt Hareketi, Karaburun Bilim
Kongresi, 2011
Heidegger ve Sanatn Kkeni Felsefe, Sanat ve Politika Paneli, Dzenleyen kurum: Aktif
Sanat Merkezi, Diyarbakr, 2012
LETM
E-posta Adresi : dilnurk@gmail.com
Telefon : 0507 926 42 52
Tarih : 04.07.2014