Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
ZET: Bu almada, Menemen iin rzgar hz verileri kullanlarak iki parametreli Weibull
fonksiyonu yardmyla rzgar hz dalm fonksiyonu hesaplanmtr. Saatlik olarak llen
2008 ve 2009 yllarna ait rzgar verileri Devlet Meteoroloji leri Mdrlnn Menemen
Meteoroloji stasyonundan salanmtr. llen veriler yardmyla, Weibull ekil
parametresi, k ve lek parametresi, c ( m/s) bulunmutur. Yllk olarak k, 1,838 ile 1,869
arasnda ve cde, 5,629 ile 5,898 arasnda deer almaktadr. Rzgar hz dalm, Weibull ve
Rayleigh dalm fonksiyonlar ile gsterilmitir. Sonu olarak, Weibull dalmnn
Menemen iin gerek rzgar hz verilerine daha uyumlu olduu bulunmutur.
Anahtar Kelimeler: Weibull dalm, Weibull parameterleri, Rzgar verileri
DETERMINATION OF WEIBULL AND RAYLEIGH PARAMETERS FOR WIND
ENERGY POTENTIAL OF MENEMEN, TURKEY
ABSTRACT: In this paper, the weibull parameters of the wind speed distribution function
were computed from the wind speed data for Menemen. Measured hourly time series of wind
speed data were obtained from the State Meteorological Station in Menemen over a two year
period from 2008 to 2009. Based on the experimental data, it was found that the numerical
values of both Weibull parameters k ( dimensionless ) and c ( m/s ) for Menemen. The yearly
values of k range from 1,838 to 1,869 while those of c are in the range of 5,629-5,898. The
wind speed distributions are represented by Weibull distribution and also by Rayleigh
distribution. As a result, the Weibull distribution is found to be more suitable to represent the
actual probability of wind speed data for Menemen.
Keywords: Weibull distribution, Weibull parameters, Wind data
SEMBOLLER
c
: Weibull lek parametresi [m/s]
f v : Weibull olaslk dalm fonksiyonu
f R v : Rayleigh olaslk dalm fonksiyonu
FR w : Rayleigh kmlatif dalm fonksiyonu
k
: Weibull ekil parametresi
v
: Rzgar hz [m/s]
vm
: Ortalama rzgar hz [m/s]
GR
Yenilenebilir enerji kaynaklar, doada bol olarak bulunabilir ve yenilenebilir enerji
teknolojileri enerji arznda tam bir gvenlik olutururlar. Gnmzde yenilenebilir enerji
teknolojilerinin, srdrlebilir bir ekonomik kalknma ve evre koruma hedeflerine ulamada
stratejik bir rol oynad anlalmtr.
Gnmzde birok lkenin enerji kaynaklar yetersiz olup, hzla artan bir enerji
gereksinimleri vardr. Bu lkeler, geleneksel fosil rezervlerine sahip olmamakla birlikte,
zengin yenilenebilir enerji kaynaklarna sahiptirler. Rzgar enerjisi, ok nemli ve dnyada
hzla gelien bir yenilenebilir enerji kaynadr.(Gungor ve Eskin,2008)
Trkiye, nemli miktarda yenilenebilir enerji kaynana sahiptir ve bu yenilenebilir
enerji kaynaklar lkemizin enerji ebekesinin nemli bir paras olabilir. Trkiyede toplam
enerji tketiminin yarsndan fazlas ithalat yolu ile karlanmaktadr. Ayni zamanda, bu
durumun yakn gelecekte de artmaya devam edecei ngrlmektedir. Bu yzden, grnen
odur ki, eer lkemiz enerji ihtiyacn yerel kaynaklardan salamak istiyorsa, geleneksel
enerji kaynaklar kullanm yerine, yenilenebilir enerji kaynaklar kullanmna gei
yaplmaldr(Gungor ve Eskin,2008; Ulgen ve Hepbal,2002).
Rzgar enerjisi ilk defa 3500 yl nce Msrda teknelerle mal tamak iin
kullanlmtr. Rzgar enerjisi, dk maliyeti, srdrlebilir olmas, gvenli olmas,
poplaritesi ve temizlik gibi baz nemli avantajlar nedeniyle hala dnyann birok yerinde
etkin bir biimde kullanlmaktadr. zellikle 1970li yllardaki byk enerji krizinden sonra,
tm dikkatler, yenilenebilir bir enerji tr olan rzgar enerjisi kullanmna evrilmitir.
Rzgar enerjisi trbinleri, gnmzde dnyann en hzl byyen enerji retim teknolojisi
olma yolunda hzla ilerlemektedir.
Bu almada, Menemen blgesinin Rzgar Enerjisi Potansiyeli Weibull ve Rayleigh
olaslk dalm fonksiyonlar kullanlarak belirlenmeye allmtr. Devlet Meteoroloji leri
Genel Mdrlnn Menemen Meteoroloji istasyonundan 2008-2009 yllarna ait 10m
ykseklikte llm rzgar hz verileri elde edilmitir. Saatlik olarak llen rzgar hz
verilerine dayanarak, Menemen blgesindeki rzgar enerjisi potansiyeli istatiksel olarak
analiz edilmitir. Yaplan bu n aratrma sonucunda yrenin, elektrik enerjisi retimi
bakmndan uygun olduu grlmtr. lm yaplan istasyonun koordinatlar 380 36 kuzey
ve 270 4 doudur. ekil 1.de Menemen ilesinin Trkiye haritasndaki konumu
grlmektedir.
Pratikte, bir blgeye kurulacak rzgar enerjisi g tesisi maliyetlerini optimize etmek
iin, rzgar hzndaki deiimleri tanmlamak olduka nemlidir. Tipik bir blge iin, rzgar
hzndaki deiimler genellikle Weibull dalm kullanlarak aklanmtr. Gnmzde
enerji darboaz ve gelien evre bilinci, enerjinin temiz ve yenilenebilir kaynaklardan
eldesini zorunlu klmaktadr. Rzgar enerjisi, deiik kullanmlar iin ticari lekte
retilebilen yenilenebilir enerji kaynaklarndan biridir(Akpnar ve Akpnar,2005; Akpnar ve
Akpnar,2005 ).
WEIBULL DAILIMI
Rzgar hz dalm veya rzgar hz frekans dalmnn lmleri, belirli bir
blgedeki rzgar enerjisi potansiyelini hesaplamak iin kullanlr. Rzgar hz lmlerinden
yararlanarak, olaslk dalm fonksiyonlar kullanlabilir. Bir blgenin rzgar hz dalm,
dier analitik dalm fonksiyonlar yardmyla gsterilebilir. Ayrca en az on yllk rzgar
verisi kullanld takdirde, dalm fonksiyonlar daha gvenilir olmaktadr. Bu analitik
fonksiyonlardan biride, Weibull dalm fonksiyonudur. Bu durum, Weibull dalm
fonksiyonun daha fazla esneklik ve sadeliinin yan sra deneysel veriler ile iyi uyumasndan
kaynaklanmaktadr. Baka bir deyile, gerek rzgar hzlarna uyan bu analitik dalm,
rzgar enerjisi analizi deerlendirmelerinde genellikle kabul edilmektedir(Gungor ve
Eskin,2008; Akpnar ve Akpnar,2005; Ulgen ve Hepbal,2002; Akda ve Gler,2008;
Akpnar ve Akpnar,2005; Bilgili vd,2009 ). Ayrca Weibull dalm, rzgar hz dalm yan
sra zellikle rzgar g younluunun bulunmas iin kullanlr. Bylece kurulmas
planlanan rzgar santrallerinin potansiyeli ve bu santrallerde kullanlabilecek uygun
trbinlerin seimi mmkn olabilmektedir.
Rzgar hz iin, iki parametreli Weibull dalm fonksiyonu en genel halde;
k v
f (v)
c c
k 1
v k
exp
c
(1)
bants ile verilir. Burada, f (v), rzgar hznn olaslk younluunu, k boyutsuz Weibull
ekil parametresini ( veya faktr ), c ise Weibull lek parametresini (m/s) simgelemektedir.
k, ekil parametresi genelde bir ok rzgar hz uygulamalarnda 1,5 ile 3 deerleri arasnda
olmaktadr(Gungor ve Eskin,2008; Ulgen ve Hepbal,2002; Akpnar ve Akpnar,2009; Ucar
ve Balo,2009 ).
Weibull kmlatif dalm fonksiyonu;
v k
F (v) 1 exp
c
(2)
k
n
k
vi
c i 1
n
(3)
n
n k
v
ln
v
ln vi
i
i
k i 1 n
i 1
n
k
vi
i 1
(4)
RAYLEIGH DAILIMI
Rzgarn belli bir periyotta deiimi ve dalm, enerji retimi deerlendirmeleri iin
ok nemlidir. Trbin tasarmclar; trbin iyiletirmesinde ve maliyetleri en aza indirmede
rzgar dalm ve deiimi ile ilgili bilgilere gerek duyarlar. Bir yerde sadece ortalama rzgar
hz ( v m ) biliniyorsa; Rayleigh Dalm Fonksiyonu yardmyla herhangi bir rzgar hznn
( v ), esme saati ( hr ) yzdesi bulunabilir. Bunun sonucunda ortaya kan rzgar hzlar bir
olaslk younluu dalmdr. Dalm ematik olarak izildiinde bu dalmn altnda
kalan alan bire eittir. nk, rzgarn sfr dahil herhangi bir hzda esme olasl %100dr.
Rayleigh olaslk younluk fonksiyonu;
v
f R (v) 2
2 vm
exp 2
4 v m
(5)
v
FR (v) 1 exp
4 v m
(6)
v
hr
exp
2 v m2
4 vm
(7 )
olarak bulunur. Rayleigh dalmnn en byk avantaj sadece ortalama rzgar hz ile
dalmn belirlenmesidir. Rayleigh dalmnn rzgar almalarnda geerlilii pek ok
referansta gsterilmitir .
BULGULAR
Bu almada Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl Menemen Meteoroloji
gzlem istasyonunda 10m ykseklikte llen 2008-2009 yllarna ait saatlik olarak llen
rzgar hzlar ve saatlik esme ynleri verileri elde edilmitir. Bir blgenin rzgar enerjisi
potansiyelinin belirlenebilmesi iin, o yreye ait en az on yllk rzgar ls verilerinin elde
edilmesi gerekmektedir. Ancak, Menemen blgesi iin on yllk rzgar verilerine
ulalamadndan iki yllk rzgar lm verileri kullanlmtr. Bir yrenin rzgar enerjisi
potansiyelinin belirlenebilmesi iin, o yreye ait uzun yllara dayal rzgar lmleri
yaplmaldr. Bu almada iki yllk lm deerleri dikkate alnmtr. Menemen Meteoroloji
gzlem istasyonunda kaydedilen rzgar verileri nda ncelikle, rzgar hz lmleri
4
2008
923
1852
1603
1432
1337
831
453
200
97
27
14
4
4
2
1
1
2
1
0
8784
2009
964
1950
1712
1483
1211
767
382
172
70
24
13
8
1
2
1
0
0
0
0
8760
Tm yllar
1887
3802
3315
2915
2548
1598
835
372
167
51
27
12
5
4
2
1
2
1
0
17544
ekil 2de ise Menemene ait aylk ortalama rzgar hzlar grlebilmektedir. ekil 2 den
grld zere, en dk aylk rzgar hz Mays aynda llm olup, blgede en yksek
aylk rzgar hz ise Ocak ay iinde kaydedilmektedir. Blgede Mays ay iin en dk
ortalama aylk rzgar hz 2,53 m/s olup, en yksek aylk ortalama rzgar hz 4,48 m/s dir.
5
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Aylar
Yl
2008
2009
2 Yl
k
1,838
1,869
1,854
c ( m/s )
5,898
5,629
5,766
Parametre
k
Ocak
c
k
ubat
c
k
Mart
c
k
Nisan
c
k
Mays
c
k
Haziran
c
k
Temmuz
c
k
Austos
c
k
Eyll
c
k
Ekim
c
k
Kasm
c
k
Aralk
c
k
Yllk
c
2008
2,241
5,059
1,852
4,817
1,866
4,419
1,841
3,359
1,750
2,902
1,809
3,336
1,850
3,379
1,879
3,444
2,014
2,887
1,899
3,181
1,905
3,601
2,031
4,552
1,911
3,744
2009
2,373
5,071
1,961
4,272
1,761
3,541
1,901
2,953
1,982
2,827
1,773
3,137
1,697
3,299
1,985
3,593
1,926
3,029
1,856
3,044
2,287
3,483
2,031
4,552
1,961
3,566
Tm yllar
2,307
5,065
1,907
4,544
1,813
3,980
1,871
3,156
1,866
2,865
1,791
3,236
1,773
3,339
1,932
3,518
1,970
2,958
1,877
3,112
2,096
3,542
2,026
4,502
1,936
3,655
Blgeye ait Weibull ve Rayleigh dalmlarn bulabilmek iin, iki yllk Weibull ve
Rayleigh olaslk dalm fonksiyonlar analiz edilmitir. Elde edilen dalmlar ekil 3 ve
ekil 4te gsterilmitir. ekil 3 ve ekil 4ten, Menemen yresinin 2008 ve 2009 yllarna ait
rzgar esme srelerinin gerek, Weibull ve Rayleigh olaslk dalm fonksiyonlar arasndaki
iliki grlmektedir. Weibull dalm fonksiyonunun, gerek deerler gz nne alndnda,
Rayleigh dalm fonksiyonundan daha iyi sonu verdii grlmtr.
16,00
14,00
12,00
10,00
gerek
8,00
rayleigh
6,00
weibull
4,00
2,00
0,00
1
11
13
15
17
19
Rzgar hz (m/s)
ekil 3. 2008 yl iin gerek, Rayleigh ve Weibull dalm fonksiyonlarna gre bulunan
rzgar hz esme sreleri
16,00
14,00
12,00
10,00
gerek
8,00
rayleigh
6,00
weibull
4,00
2,00
0,00
1
11
13
15
17
19
Rzgar hz (m/s)
ekil 4. 2009 yl iin gerek, Rayleigh ve Weibull dalm fonksiyonuna gre bulunan
rzgar hz esme sreleri
Mevsimsel ortalama rzgar hzlarn hesaplamak iin, kuzey yarm krede bir yl aadaki
gibi drt mevsime blnmektedir: (a) k: Aralk, Ocak ve ubat; (b) ilkbahar: Mart, Nisan ve
Mays; (c) yaz: Haziran, Temmuz ve Austos; (d) sonbahar: Eyll, Ekim ve Kasm. Bu
makalede, ortalama mevsimsel k ve c deerleri izelge 4te listelenmitir ve mevsimsel
olarak deiimlerin Weibull olaslk younluk fonksiyonu dalm ekil 5te gsterilmitir.
Mevsim
lkbahar
Yaz
Sonbahar
K
Tm yl
k
1,815
1,829
1,961
2,062
1,917
c ( m/s )
3,322
3,364
3,199
4,727
3,653
30,00
25,00
20,00
lkbahar
Yaz
15,00
Sonbahar
K
10,00
5,00
0,00
1
11
13
15
17
19
Rzgar hz (m/s)
koullardr. Zira rzgar, arazi zerinde lokal blgeler asndan farkllklar gsterir. Proje
almas yaplacak arazinin yapsal koullar iyi deerlendirilmelidir. Bu alma Menemen
blgesi iin rzgar enerjisi analizini tahmin etmek amacyla yaplan bir n almadr.
Blgede bir rzgar enerjisi dnm sistemi kurmak iin daha detayl almalar ve daha fazla
rzgar verileri elde edilmelidir. lkemizde yenilenebilir enerji kaynaklarna ynelimi
hzlandracak benzer almalarn yaplmas ve retime katlmas, geleceimiz iin byk
nem tamaktadr. Sonu olarak, Trkiyede rzgar potansiyelinin olduu bu ve benzeri
blgelerde temiz ve yenilenebilir bir enerji kayna ile daha verimli enerji retiminin mmkn
olabilecei grlmtr.
KAYNAKLAR
Ata R.,etin N.S.,3 kW Otonom Bir Rzgar Trbini Kurulumu ve Enerji Eldesi,Gazi
niversitesi, Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, ISSN 1304-4915,Cilt 23,No 1,s.4147,2008.
Akda S.A.,Gler ., Weibull Dalm Parametrelerini Belirleme Metodlarnn
Karlatrlmas ,VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu,UTES2008,s.707-714,stanbul,1719 Aralk-2008,
Akpnar E.K.,Akpnar S., An Assessment on Seasonal Analysis of Wind Energy
Characteristics and Wind Turbine Characteristics , Energy Conversion and
Management,46:1848-1867,2005
Akpnar E.K.,Akpnar S., A Statistical Analysis of Wind Speed Data Used in Installation of
Wind Energy Conversion Systems Energy Conversion and Management,46:515-532,2005
Akpnar S,Akpnar E.K., Estimation of wind energy potential using finite mixture
distribution models , Energy Conversion and Management, 50, 2009, 877-884.
Bilgili M., ahin B., imek E., Trkiyenin Gney, Gneybat ve Bat Blgelerindeki
Rzgar Enerjisi Potansiyeli , Is Bilimi ve Teknii Dergisi, 30, 1, 01-12, 2010.
etin Numan S., Kk Gl Bir Rzgar Trbini Tasarm ve Elektrik Enerjisi Eldesi, VI.
Trk-Alman Enerji Sempozyumu Kitap, s.83-93, zmir,21-24 Haziran-2001.
Eltez A.,Kara .,zdamar A,zbalta N.,Rzgar Hzlarnn Weibull Dalm Fonksiyonuna
Uyumu zerine Bir Aratrma: Bornova rnei,VI. Trk-Alman Enerji Sempozyumu
Kitap ,s.493-500,zmir,21-24 Haziran-2001
Gungor A.,Eskin N., The Characteristics That Define Wind as an Energy Source, Energy
Sources, Part A, 30; pg.842-855,2008
Ulgen K.,Hepbasli A., Determination of Weibull parameters for Wind Energy Analysis of
Izmir,Turkey , International Journal of Energy Research,26:495-506,2002
Ucar A., Balo F., Investigation of wind characteristics and assessment of wind-generation
potentiality in Uluda-Bursa, Turkey , Applied Energy, 86, 2009, 333-339.
10
11