P

V O X PAT R U M 3 4 ( 2 0 1 4 ) t . 6 2

Afrahat
MOWA X OPASTERZACH
(Demonstratio X: De pastoribus, PSyr 1, 444-465)
WSTP
Wwydaniu krytycznym Demonstratio X nosi nazw De pastoribus (
). Wykad1 rozpoczyna si zgodnie z porzdkiem akrostychicznym przyjtym przez Afrahata2 od dziesitej wkolejnoci alfabetu syryjskiego litery jd: Stoj
(
) pasterze (
) na czele stada. Wczeniej omwione zostay zagadnienia
wiary, mioci, postu, modlitwy, wojen, synw przymierza, pokutujcych, oywienia umarych ipokory. Redakcja tekstu przypada na lata 336-337.
Istota przesania wszystkich dwudziestu trzech Mw zawiera si w wykadzie
(
) powiconym ideaom ijakoci ycia ascetycznego imoralnego synw
przymierza (
), awprzypadku Mowy X obowizkom duszpasterskim
pasterzy Kocioa3, ktrych postawa poddana zostaa prbie wczasie przeladowa
perskich chrzecijan4. Perski Mdrzec pomija wnikliwe analizy kwestii trynitarnych
czy chrystologicznych, obcych judeochrzecijaskiej teologii poowy IV wieku. Podobnie jak wpozostaych Demonstrationes (
) Afrahat stara si odpowiedzie
na pytania zadane przez anonimowego przedstawiciela synw przymierza5. SynoPor. W. Witakowski (rec.), A. Uciecha, Ascetyczna nauka wMowach Afrahata [=Ascetic
teaching in Aphrahats Expositions], Studia iMateriay Wydziau Teologicznego Uniwersytetu
lskiego wKatowicach 3, Katowice: Ksigarnia w. Jacka 2002, 192 pp. Hugoye. Journal of
Syriac Studies 11 (2008) fasc. 2, 253: Aphrahat (ca. 270 - ca. 345), called The Persian Sage, is one
of the earliest Syriac Church Fathers, which is perhaps the reason for his never-ceasing popularity
among the Syriac scholars. His work Expositions, or Demonstrations (syr.
), contains
23 homilies or treatises, of which the first 22 begin with the letters of the Syriac alphabet in order.
Uciecha renders the title in Polish with the word Mowy speeches, which seems too general.
Homilie or wykady might have been abetter choice.
2
Na temat osoby idziea Afrahata zob. A.Uciecha, Afrahat, Mdrzec perski stan bada,
SSHT 33 (2000) 25-40.
3
Zwizy opis zawartoci treciowej De pastoribus, por. J. Parisot, Praefatio (Aphraatis opera), w: Aphraatis Sapientis Persae Demonstrationes, PSyr 1, Paris 1894, XXV.
4
Por. W. Teister A. Uciecha, Postawa chrzecijan Kocioa Perskiego wczasie przeladowa
Szapura II, VoxP 32 (2012) t. 57, 451-462; A. Uciecha, Postawa duchowiestwa Kocioa Perskiego
w czasie przeladowa Szapura II, w: Vobis Episcopus vobiscum christianus, red. W. Myszor
A.Malina, Katowice 2004, 278-287.
5
WLicie Proszcego (Epistula interrogatoris 2, ed. J. Parisot, w: Aphraatis Sapientis
1

594

PRZEKADY

wie przymierza tworzyli spoeczno wiernych, ktr naleaoby umieci midzy

stanem duchownych iwieckich6. Bogactwo ideaw ascetycznych tej przedmonastycznej spoecznoci radykalnych chrzecijan perskich ukrywa si wterminie samotni (
). Nazwa samotny peni funkcj hasa technicznego i zawiera w sobie
tak istotne dla zrozumienia ascezy wczesnochrzecijaskiej okrelenia, jak wity
(
) idziewica (
)7.
Ucze witych Pism (
)8, jak siebie nazywa Afrahat,
konsekwentnie stosuje skrypturystyczn metod argumentacji; podaje iwyjania biblijne postaci gorliwych pasterzy: Jakuba, Jzefa, Mojesza, Jozuego, Dawida, Amosa,
Elizeusza. Ich pasterzowanie stanowi przykad do naladowania. Wedug Perskiego
Ascety istot pasterskiej troski jest gotowo oddania swojego ycia wobronie owiec9.
Trudnej sztuki pasterzowania sprawiedliwi mowie uczyli si troszczc si najpierw
oowce, by potem mc prowadzi ludzi10. Co wicej, podejmujc now funkcj, musieli oni cakowicie zrezygnowa z dotychczasowego zajcia. Afrahat z naciskiem
podkrela wyczno pasterskiej suby11, co jest cakowicie zrozumiae ze wzgldu
na audytorium synw przymierza, do ktrego si zwraca. Postulat niepodzielnoci
wyciu gorliwych pasterzy ma swoje chrystologiczne rdo: ot jedynym iprawdziwym Pasterzem, ktry odda swoje ycie za owce (por. J 10, 11), jest Chrystus. To
On, dobry, gorliwy, wielki, miy Pasterz, Ksi pasterzy, Naczelnik caej owczarni,
daje pokarm ycia (
), czyli ycie12.
Persae Demonstrationes, PSyr 1, 4, 7-19), ktry stanowi wprowadzenie do tematyki caoci dziea
Afrahata, anonimowy interlokutor zwraca si do Mdrca jak wiadomy swojej niewiedzy ucze
do nauczyciela zprob owyjanienie podstaw wiary ipraw jej rozwoju, przedstawia wyznawane
przez siebie credo i z niepokojem czeka na odpowied. Uwzgldniajc kontekst historyczny
powstania Demonstrationes, mona przypuszcza, e powodem owego niepokoju mogy by
problemy wewntrzne i zewntrzne Kocioa w imperium Sasanidw w IV w., spowodowane
przeladowaniem chrzecijan za panowania Szapura II, por. A. Uciecha, Wiara wpismach Afrahata,
VoxP 34 (2014) t. 61, 481.
6
Na temat organizacji, antropologiczno-teologicznych aspektw duchowoci i jej aplikacji
w pracy duszpasterskiej synw przymierza, por. A. Uciecha, Ascetyczna nauka wMowach
Afrahata. Studia i Materiay Wydziau Teologicznego Uniwersytetu lskiego w Katowicach 3,
Katowice 2002; tene, Rola imiejsce synw przymierza wKociele perskim IV w. (na przykadzie
Mw Afrahata), VoxP 22 (2002) t. 42-43, 161-175; M.J. Pierre, Introduction (Lorganisation de
lglise dans les Exposs), w: Aphraate le Sage Persan, Les Exposs, t. 1: Exposs I-X, SCh 349,
Paris 1988, 101; G. Nedungatt, The Convenanters of the Early Syriac Speaking Church, OCP 39
(1973) 423; J. Labourt, Le christianisme dans lEmpire Perse sous la dynastie Sassanide (224632), Bibliothque de lenseignement de lhistoire ecclsiastique 11, Paris 1904, 30, nota 1, cyt.
za Nedungatt, The Convenanters, s. 422; A. Lambert, Apotactites et monazontes. Apotactites et
Apotaxamnes, DACL I/2 2607-2615.
7
Por. A. Uciecha, Afrahat, Osynach przymierza (Demonstratio sexta. De monachis. PSyr 1,
240-312), tum. zjzyka syryjskiego ikomentarz, SSHT 44 (2011) fasc.1, 177-197.
8
Aphraates, Demonstratio 22, 26, PSyr 1, 1049, 3-4.
9
Por. tame 10, 2, PSyr 1, 448, 24-26.
10
Por. tame 10, 5, PSyr 1, 453, 20 - 456, 22.
11
Por. tame 10, 4-5, PSyr 1, 452, 17 - 456, 22.
12
Tame 10, 1, PSyr 1, 444, 2.

PRZEKADY

595

Na analizach chrystologicznych, stanowicych fundamentalne uzasadnienie rygorw pasterskiej suby, oraz na surowych napomnieniach, skierowanych do pasterzy nierozumnych i gupich, chciwych amatorw dbr13, Afrahat koczy swj
zasadniczy wykad i podejmuje prb podsumowania dotychczasowych rozwaa,
przeprowadzonych wdziesiciu Demonstrationes: najpierw przypomina powd ich
napisania14, ktrym bya proba anonimowego autora zawarta wEpistula interrogatoris. Nastpnie szkicuje interesujce zagadnienie niezmierzonego bogactwa Boej
mdroci iludzkich moliwoci poznania jej tajemnic.
Czowiek bowiem, ktry zblia si do bojani Boej (
),
podobny jest do ma, ktry aknie iprzybywa do rda, ipije ijest najedzony,
ardo nic nie traci. Ziemia, ktra potrzebuje wody, stale czerpie ze rda, lecz
wd nie ubywa. Ziemia, cho ju jest nawodniona, znowu potrzebuje pi, ardo nie staje si mniejsze przez upyw. Tak si ma sprawa z poznaniem Boga:
choby wszyscy ludzie zniego czerpali, adnej straty mie nie bdzie, bo synowie ciaa nie mog go wyczerpa. Ten, kto zniego bierze, nie moe go wyczerpa, agdy zniego daje, niczego nie traci. Gdy bierzesz ar zognia, aby zapali
lamp, moesz nim zapali wiele lamp, aogie nic nie traci, gdy bierzesz zniego,
ilampa nic nie straci, gdy od niej zapalisz inne. Jeden czowiek nie moe zabra
caego krlewskiego skarbu. Podobnie, gdy spragniony pije ze rda, wd zniego nie ubywa. Nawet gdy kto stanie na wysokiej grze, jego wzrok nie signie
jednoczenie blisko idaleko. Inawet gdy stanie, aby zliczy gwiazdy na niebie,
nie bdzie mg dotrze do koca zastpw niebieskich. Inawet gdy zbliy si
cakiem do bojani Boej, nie bdzie w stanie jej przyj. I nawet gdy bardzo
duo zniej przyjmie, nie mona zauway adnej straty15.

Argumentacja biblijna, bez ktrej nie mona wyobrazi sobie wykadw Afrahata, znajduje dopenienie wobrazach zaczerpnitych ze wiata przyrody (rdo wody,
ogie, galaktyki niebieskie). Kocowe postulaty Perskiego Mdrca koncentruj si
na apoteozie prawdziwej Mdroci, ktr jest Chrystus. Warto podkreli fakt, e ani
w epilogu, ani w adnym innym miejscu De pastoribus autor nie sygnalizuje woli
kontynuowania swojego dziea; moliwe, e wtym czasie Afrahat nie przewidywa
napisania drugiej czci Demonstrationes16.

Tame 10, 6, PSyr 1, 456, 23-25.

Por. tame 10, 7, PSyr 1, 457, 21-26.
15
Por. tame 10, 8, PSyr 1, 460, 19 - 461, 19.
16
Por. Uciecha, Ascetyczna nauka wMowach Afrahata, s. 11: Wdrugiej czci, zredagowanej
wlatach 343-344, [Afrahat] omwi kwesti polemiki zjudaizmem, mwic oobrzezaniu, owicie
paschy, o szabacie. Cz ta zawiera rwnie List Synodalny Kocioa perskiego, nastpnie
porusza temat przepisw pokarmowych, powoania ludw, Mesjasza syna Boego, dziewictwa
iwitoci, definitywnego odrzucenia ydw, opieki nad biednymi, przeladowa, mierci iczasw
ostatecznych. Ostatnia Mowa, rozpoczynajca si znowu od pierwszej litery alfabetu syryjskiego,
pochodzi zroku 345 izatytuowana zostaa Owinnym gronie.
13
14

596

PRZEKADY

WYDANIA TEKSTU
W. Wright: The Homilies of Aphraates, the Persian Sage, edited from syriac manuscripts of the fifth and sixth century in the British Museum, London 1864,
191-201 (
).
J. Parisot: Aphraatis Sapientis Persae Demonstrationes, PSyr 1, Paris 1894, 19802,
444-465.

PRZEKADY NOWOYTNE
aciski:
J. Parisot, Aphraatis Sapientis Persae Demonstrationes, PSyr 1, Paris 1894, 19802,
443-466.
Francuski:
M.-J. Pierre, w: Aphraate le Sage Persan, Les Exposs, t. 1: Exposs I-X, SCh 349,
Paris 1988, 495-509.
Niemiecki:
P. Bruns, w: Aphrahat, Unterweisungen, Bd. 1: I-X, Fontes Christiani 5/1, Freiburg
1991, 270-279.
Polski:
W. Kania, w: Afrahat, Mowa opasterzach, Currenda 146 (1996) fasc. 4,
472-475.

BIBLIOGRAFIA
J. Parisot, Praefatio, w: Aphraatis Sapientis Persae Demonstrationes, PSyr 1, Paris
1894, IX-LXXX; J.M. Chavanis, Les lettres dAfrahat, le sage de la Perse, tudies
au point de vue de lhistoire et de la doctrine (Dissertation), Lyon Saint-Etienne
1908; J. Parisot, Aphraates ou Pharhad, DThC I/2 1457-1463; M. Maude, Who were
the Bnai Qym?, JTS 36 (1935) 13-21; I. Hausherr, Aphraate (Afrahat), DSp
I 746-752; G. Bardy, Aphraate ou Pharbad, Catholicisme I 686; M. Simon, Verus
Israel. tude sur les relations entre chrtiens et juifs dans lempire romain (135-425),
Paris 1948; M.J. Higgins, Aphraates Dates for Persian Persecution, BZ 44 (1951)
265-271; I. Ortiz de Urbina, Afraate, LThK I2 687; A. Vbus, Aphrahat, JbAC
3 (1960) 152-155; G. Nedungatt, The Authenticity of Aphrahats Synodal Letter, OCP
46 (1980) fasc. 1, 62-88; M.J. Pierre, Introduction, w: Aphraate le Sage Persan, Les
Exposs, t. 1: Exposs I-X, SCh 349, Paris 1988, 33-202; P. Bruns, Das Christusbild
Aphrahats des Persischen Weisen, Bonn 1990; V. Desprez, Pocztki monastycyzmu.
Dzieje monastycyzmu chrzecijaskiego do Soboru Efeskiego (431), tum. J. Dembska, I-II, M 21-22, Krakw Tyniec 1999; A. Uciecha, Ascetyczna nauka wMowach Afrahata, Studia iMateriay Wydziau Teologicznego Uniwersytetu lskiego

PRZEKADY

597

wKatowicach 3, Katowice 2002; tene, Afrahat. Owierze (Demonstratio Prima. De

fide. PSyr 1, 5-45), SSHT 37 (2004) fasc. 2, 158-170 (tumaczenie z jzyka syryjskiego, wstp i komentarz); P. Bruns, Aphrahat, LThK3 I 802-803; J.W. Childers,
Humility Begets Wisdom and Discernment. Character and True Knowledge in Aphrahats, StPatr 41 (2006) 13-22; R. Lavenant, Aphraate (270?-345?), NDPAC I93-96;
A. Uciecha, Afrahat. Omioci (Demonstratio Secunda. De caritate. PSyr 1, 48-96),
SSHT 39 (2006) fasc. 1, 53-67 (tumaczenie zjzyka syryjskiego, wstp ikomentarz);
tene, Wtki polemiczne wpismach Afrahata iwitego Efrema, w: Chrzecijastwo
antyczne, red. J. Drabina, Studia Religiologica, z. 39, ZN UJ 1289, Krakw 2006, 113126; M.J. Pierre, Thmes de la controverse dAphraate avec les tendances judasantes
de son glise, w: Controverses des chrtiens dans lIran sassanide (Chrtiens en terre
dIran II), d. Ch. Jullien, Cahiers de Studia Iranica 36, Paris 2008, 115-128; J.W.
Childers, Disciple of Scripture: Character and Exegesis in Aphrahat, w: Exegesis
and Hermeneutics in the Churches of the East: Select Papers from the SBL Meeting
in San Diego, 2007, ed. Vahan S. Hovhanessian, New York 2009; A. Uciecha, Afrahat. O pocie (Demonstratio Tertia. De ieiunio. PSyr 1, 97-136), SSHT 42 (2009)
fasc. 1, 85-96 (tumaczenie zjzyka syryjskiego, wstp ikomentarz); tene, Afrahat,
Omodlitwie (Demonstratio Quarta. De oratione. PSyr 1, 137-182), SSHT 43 (2010)
fasc. 1, 31-44 (tumaczenie zjzyka syryjskiego ikomentarz); tene, Afrahat, Owojnach (Demonstratio Quinta. De bellis. PSyr 1, 184-237), SSHT 43 (2010) fasc. 2,
248-262 (tumaczenie zjzyka syryjskiego ikomentarz); G.M. Kessel K. Pinggra,
ABibliography of Syriac Ascetic and Mystical Literature, Eastern Christian Studies
11, Leuven Paris Walpole (Mass.) 2011; A. Uciecha, Afrahat, Osynach przymierza (Demonstratio Sexta. De monachis. PSyr 1, 240-312), SSHT 44 (2011) fasc.
1, 177-197 (tumaczenie zjzyka syryjskiego ikomentarz); tene, Rola iznaczenie
crek przymierza wKociele Perskim IV iV wieku, VV 19 (2011) 233-246; tene,
Idea walki wascezie synw przymierza na podstawie Mw Afrahata, w: Midzy
sensem abezsensem ludzkiej egzystencji. Teologiczna odpowied na fundamentalne
pytania wspczesnego czowieka. VIII Kongres Teologw Polskich (Pozna 13-16 IX
2010), Pozna 2012, 526-535; tene, Afrahat, Opokutujcych (Demonstratio Septima. De paenitentibus. PSyr 1, 313-360), SSHT 46 (2013) fasc. 1, 5-17 (tumaczenie
zjzyka syryjskiego ikomentarz); tene, Afrahat, List synodalny (Demonstratio XIV.
Exhortatoria. PSyr 1, 573-726), SSHT 46 (2013) fasc. 1, 18-51 (tumaczenie zjzyka
syryjskiego ikomentarz); tene, Walka Zego zsynami przymierza na podstawie
wybranych Mw Afrahata, perskiego Mdrca, VoxP 33 (2013) t. 59, 209-223; tene, Afrahat, Ooywieniu umarych (Demonstratio VIII. De resurrectione mortuorum.
PSyr 1, 361-405), VoxP 34 (2014) t. 61, 503-516 (tumaczenie zjzyka syryjskiego
ikomentarz); tene, Wiara wpismach Afrahata, VoxP 34 (2014) t. 61, 479-492.

598

PRZEKADY

PRZEKAD*
1 (444, 1-19). Pasterze stoj na czele stada idaj owcom poywienie ycia.
Ten, kto pilnuje swoich owiec itrudzi si wok nich, troszczc si oswoje
stado, jest uczniem naszego dobrego Pasterza, ktry wyda siebie samego za
swoje owce. Ten za, kto nie prowadzi swego stada waciwie podobny jest do
najemnika, ktry nie trudzi si przy swojej owczarni (por. J 10, 13). Wy, pasterze, bdcie podobni do tych sprawiedliwych pasterzy zdawnych czasw.
Jakub pas owce Labana, strzeg ich, troszczy si, pilnowa iotrzyma zapat.
Ot Jakub rzek do Labana: Oto jestem ztob dwadziecia lat. Twoje owce
istada nie roniy (por. Rdz 31, 38); nie jadem baranw ztwojego stada; sztuki
rozszarpanej nie przynosiem ci zpowrotem, lecz dae ode mnie [zdrowej].
Wdzie poera mnie skwar, awnocy zimno. Isen znikn zmych oczu (Rdz
31, 38-40). Spjrzcie, pasterze, jak ten pasterz troszczy si oswoj owczarni:
czuwa noc, aby jej strzec, pilnowa itrudzi si wdzie, aby j pa. Jakub
by pasterzem; Jzef by pasterzem ijego bracia byli pasterzami. Mojesz by
pasterzem; rwnie Dawid by pasterzem; Amos by pasterzem. Wszyscy oni
byli pasterzami, ktrzy pali owce idobrze je prowadzili.
2 (445, 7 - 448, 26). Dlaczego wic, mj drogi, ci pasterze wypasali owce
zanim zostali wybrani, aby pa ludzi? Wanie dlatego, aby nauczy si, jak
pasterz powinien troszczy si o swoje owce, strzec ich i trudzi si wok
nich. Agdy ju poznali zwyczaje pasterzowania, zostali wybrani do prowadzenia [ludzi]. Jakub pas owce Labana: trudzi si, pilnowa idobrze je prowadzi
(por. Rdz 31, 38-40); anastpnie pas idobrze prowadzi swoich synw, inauczy ich, ida przykad pasterskiego trudu. Jzef pas owce ze swoimi brami,
ado Egiptu poprowadzi liczny nard iwid go jak dobry pasterz swoje stado
(por. Rdz 37, 2). Mojesz pas owce swojego tecia Jetry (por. Wj 3, 1), azosta wybrany i[pozostawi] owce, aby pa swj lud iprowadzi go jak dobry
pasterz. Mojesz nosi lask na swoim ramieniu iszed na czele ludu, ktry
prowadzi, ipas go czterdzieci lat: pilnowa itrudzi si wok swoich owiec
jak pasterz gorliwy idobry. Gdy jego Pan chcia ich zniszczy zpowodu ich
grzechw, gdy adorowali cielca, Mojesz modli si ibaga swego Pana mwic: Przebacz ludowi jego grzechy, albo wyma mnie ztwojej ksigi, ktr
napisae (Wj 32, 32). Oto pasterz gorliwy, ktry wyda siebie za swoje owce;
oto przewodnik znakomity, ktry odda ycie za swoje owce; oto ojciec miosierny, ktry broni swoje dzieci ije wychowuje. Wielki Mojesz, roztropny
pasterz, ktry potrafi prowadzi stado, nauczy Jozuego, syna Nuna, ma
[penego] ducha, ktry wid stado, cay obz Izraela. Wyniszczy krlw
i podbi kraj, i da im ziemi na pastwisko. I wydzieli owczarni i pastwisko swoim owcom. Take Dawid pas owce swojego ojca (por. 1Sm 16, 11)
Przekadu dokonano z syryjskiego tekstu wydanego przez J. Parisot: Aphraatis Sapientis Persae Demonstrationes, PSyr 1, Paris 1894, 19802, 444-465.
*

PRZEKADY

599

i od owiec zosta poprowadzony, aby pa swj lud. I pas go w prawoci

swego serca iprowadzi wmdroci swoimi rkami (por. Ps 78, 71-72). Gdy
jednak Dawid chcia policzy owce swojego stada, nadszed gniew przeciwko
nim izaczy gin. Wtedy Dawid wyda siebie za swoje owce imodli si
mwic: Panie Boe, to ja zgrzeszyem liczc Izraela; niech bdzie Twa rka
nade mn inad domem mojego ojca. Te owce sprawiedliwe czym za Tobie
zawiniy? (2Sm 24, 17). Podobnie wszyscy gorliwi pasterze wydali samych
siebie za swoje owce.
3 (449, 1 - 452, 16). Kim s pasterze, ktrzy nie troszcz si oswoje owce?
To s najemnicy, ktrzy jedynie samych siebie pas. Dlatego wzywa ich prorok imwi im: Opasterze, ktrzy pogubilicie irozproszylicie owce mojej
owczarni! Suchajcie sowa Pana. Tak mwi Pan: Oto nawiedz moje owce,
tak jak pasterz nawiedza swoje stado wdniu zawieruchy, izadam swoich
owiec zwaszych rk. Opasterze bezrozumni! Ubieracie si wwen zowiec
ijecie miso tustych owiec, lecz owiec nie pasiecie. Chorej nie leczylicie,
zamanej nie opatrzylicie, sabej nie wzmocnilicie, zagubionej izabkanej
nie szukalicie. Mocnych itustych nie strzeglicie, lecz ujarzmilicie je przemoc. Spalicie dobre pastwisko, ato, co zostao, zdeptalicie waszymi stopami. Pijecie smaczn wod, areszt mcicie waszymi stopami. Moje owce
pas si tym, co zdeptay wasze stopy ipij wod, ktr zmciy wasze stopy
(Ez 34, 2-4. 9-12. 18-19). Oto pasterze chciwi ileniwi, najemnicy, ktrzy nie
pas owiec, nie strzeg ich uwanie inie zachowuj przed wilkami. Gdy zatem
przyjdzie wielki Pasterz, Ksi pasterzy, zwoa i zbada swoje owce, oceni
swoje stado. Kae przyj tym pasterzom, rozliczy ich17 i potpi ich za ich
postpowanie; tych, ktrzy dobrze pali owce, Ksi pasterzy rozweseli, ida
im dziedzictwo ycia iodpoczynku. Opasterzu gupi inierozumny! Powierzyem moje owce twojej prawicy itwojemu prawemu oku. Ty jednak rzeke
oowcach: Co ma umrze niech umiera, ico ma zgin niech ginie, areszta
niech poera ciao swoich towarzyszy (Zach 11, 9), idlatego to sprawi, e
olepnie twoje prawe oko iuschnie twoje prawe rami. Twoje oko, ktre zawieszao si na prezentach, straci wzrok, itwoja rka, ktra nie wioda wprawoci, odpadnie (por. Za 11, 17). Wy za, ludzie, jestecie moimi owcami,
owcami mojego pastwiska, aJa jestem Pan, wasz Bg (por. Ez 34, 31). Oto
teraz poprowadz was na pastwiska dobre ituste (por. Ez 34, 14).
4 (452, 17- 453, 19). Dobry pasterz daje dusz swoj za owce swoje
(J 10, 11). I doda: Mam jeszcze inne owce i musz je przyprowadzi tutaj, ibdzie jedna caa owczarnia ijeden pasterz. Dlatego Ojciec mj miuje
mnie, poniewa dusz swoj daj za owce (J 10, 16-17). Powiedzia jeszcze:
Ja jestem bram owiec. Kady, kto wejdzie przeze Mnie bdzie y: wejdzie
iwyjdzie, iznajdzie pasz (J 10, 9). Opasterze! Starajcie si upodobni do
tego gorliwego Pasterza, naczelnika caej owczarni, ktry tak bardzo troszczy
si o swoje stado. Przybliy tych, ktrzy byli daleko; sprowadzi z powro17

Mona przetumaczy: Kae przyj tym pasterzom, zasidzie do obrad przeciwko nim..

600

PRZEKADY

tem tych, ktrzy zabdzili; otoczy trosk chorych iwzmocni osabionych,

opatrzy zamanych istrzeg tustych; wyda samego siebie za owce. Wybra
ipouczy pasterzy sawnych iodda owce wich rce, ida im wadz na ca
swoj owczarni. Powiedzia bowiem do Szymona Piotra: Pa owce moje, baranki moje imoje owieczki (por. J 21, 15-17). ISzymon pas jego owce. Agdy
Jego czas si wypeni, wam powierzy ca owczarni i odszed. Pacie j
iwy iprowadcie dobrze. Pasterz, ktry troszczy si oswoje owce, nie moe
wykonywa innego zajcia: nie sadzi winoroli, ani nie buduje ogrodw, aby
nie wpa wtroski tego wiata. Nigdy nie widzimy pasterza, ktry zostawi
swoje owce na polu, aby sta si kupcem, albo pozwoli bka si swojemu
stadu, aby on mg by oraczem. Jeli bowiem pozostawia swoje stado, aby
takie zajcia wykonywa, wydaje swoj owczarni wilkom.
5 (453, 20 - 456, 22). Wspomnij, mj drogi, na to, co napisaem ci na
temat naszych dawnych ojcw, ktrzy najpierw poznali zwyczaje owiec itak
zdobyli dowiadczenie wtroskliwoci. Nastpnie zostali wybrani, aby prowadzi [ludzi], poniewa poznali izobaczyli, jak pasterz powinien troszczy si
oswoj owczarni. Prowadzili owce itroszczyli si onie, idlatego te okazali
si doskonali wkierowaniu [ludmi]. Ot Jzef zosta wybrany ipozostawi
owce, aby zarzdza Egiptem wczasach godu (por. Rdz 37, 2). Mojesz zosta wybrany ipozostawi owce, aby kierowa swoim ludem ipa go (por.
Wj 3, 1). Dawid zosta wyprowadzony zukrycia [wrd] owiec, aby sta si
krlem nad Izraelem (por. 1Sm 16, 11). Pan wyprowadzi Amosa zukrycia
[wrd] owiec, aby go uczyni prorokiem swojego ludu (por. Am 1, 1; 7, 14).
Rwnie Elizeusz zosta wyprowadzony z ukrycia za pugiem, aby si sta
prorokiem Izraela (por. 1Krl 19, 19). Take Mojesz nie wrci do swoich
owiec izostawi swoje stado, ktre zostao mu powierzone. IDawid nie wrci
do owiec swojego ojca, lecz kierowa swoim ludem wprawoci swego serca
(por. Ps 78, 72). Rwnie Amos nie wrci do wypasania owiec i zbierania
drewna, lecz do koca kontynuowa swoj sub prorock. Elizeusz take nie
wrci do swojego puga, lecz suy Eliaszowi izaj jego miejsce. Pasterza
bowiem, ktry zumiowania posiada pola ihandel, winnice, drzewa oliwne
iuprawy, nie chcia uczyni uczniem inie odda stada wjego rce (2Krl 5, 26).
6 (456, 23 - 457, 20). Od was, pasterze, dam, abycie nie ustanawiali nad
owczarni pasterzy nierozumnych igupich, chciwych amatorw dbr. Kady,
kto pasie owce, karmi si ich mlekiem. I ten, kto kieruje pugiem, korzysta
z jego pracy. Trzeba, aby kapani mieli udzia w ofiarach, a lewici pobierali swoje dziesiciny. Ten, kto karmi si mlekiem, niech zostawi swoje serce
wswojej owczarni; ten, kto korzysta zpracy swojego puga, niech bdzie gorliwy wswoim trudzie. Kapani, ktrzy maj udzia wofiarach, niech su przy
otarzu wczystoci, alewici, ktrzy pobieraj dziesiciny, nie bd mieli udziau wIzraelu. Opasterze, uczniowie naszego wielkiego Pasterza! Nie bdcie
jak najemnicy, poniewa najemnik nie troszczy si oswoje stado (por. J 10, 30).
Bdcie podobni do naszego miego Pasterza, ktry nie miowa siebie bardziej

PRZEKADY

601

ni swoje owce. Ksztacie modziecw, wychowujcie dziewczta, kochajcie

owieczki, aby wzrastay w waszych onach. Gdy bowiem stawicie si przed
Ksiciem pasterzy, przyprowadzicie do Niego ca wasz owczarni aOn da
wam to, co obieca: Tam gdzie Ja jestem, wy take bdziecie (J 12, 26). Pasterzom idobrym przewodnikom niech to mae [sowo] wystarczy.
7 (457, 21-26). Poprzednio napisaem ci, mj drogi, aby ci przypomnie
zasady, ktre obowizuj wcaej owczarni. Wtym dyskursie opisaem ci temat pasterzy, ktrzy prowadz stado. Te komentarze napisaem ci, mj drogi,
zgodnie ztwoj prob wcennym licie.
8 (460, 1 - 464, 15). Pan domu pozwoli mi wej do skarbca krlewskiego
iukaza mi tam liczne dobra. Agdy je zobaczyem, mj duch zosta zachwycony wielkim skarbem. Igdy go ogldaem, olni moje oczy izachwyci moje
myli, pomiesza moje zmysy na rnoraki sposb. Ten, kto ma wnim udzia
jest zamony ibdzie si bogaci, jest on bowiem otwarty ipozwala si [zdoby] kademu, kto go pragnie. Ichocia wielu moe go otrzyma, niczego nie
traci; agdy dziel si oni tym, co otrzymali, wwczas to, co do nich naley,
stale si pomnaa. To, co darmo otrzymali, niech darmo daj, jak otrzymali
(por. Mt 10, 8). adnej ceny nie ma, aby go kupi, poniewa nie ma nic podobnego do niego. Skarb wic niczego nie traci, aci, ktrzy go bior, nie s
nasyceni: pij ipragn, jedz is godni. Ten, kto nie odczuwa pragnienia, nie
moe pi; iten, kto nie odczuwa godu, nie moe je. Ten, kto jest godny,
bdzie zaspokojony nad miar, aztego, ktry pragnie, wypyn rda (por. J
4, 14). Czowiek bowiem, ktry zblia si do bojani Boej, podobny jest do
ma, ktry aknie iprzybywa do rda, ipije ijest nasycony, ardo nic
nie traci. Ziemia, ktra potrzebuje wody, stale czerpie ze rda, lecz wd nie
ubywa. Ziemia, cho ju jest nawodniona, znowu potrzebuje pi, ardo nie
staje si mniejsze przez upyw. Tak si ma sprawa zpoznaniem Boga: choby
wszyscy ludzie z niego czerpali, adnej straty mie nie bdzie, bo synowie
ciaa nie mog go wyczerpa. Ten, kto zniego bierze, nie moe go wyczerpa,
agdy zniego daje, niczego nie traci. Gdy bierzesz ar zognia, aby zapali
lamp, moesz nim zapali wiele lamp, a ogie nic nie traci, gdy bierzesz
zniego, ilampa nic nie straci, gdy od niej zapalisz inne. Jeden czowiek nie
moe zabra caego krlewskiego skarbu. Podobnie, gdy spragniony pije ze
rda, wd z niego nie ubywa. Nawet gdy kto stanie na wysokiej grze,
jego wzrok nie signie jednoczenie blisko idaleko. Inawet gdy stanie, aby
zliczy gwiazdy na niebie, nie bdzie mg dotrze do koca zastpw niebieskich. Inawet gdy zbliy si cakiem do bojani Boej, nie bdzie wstanie jej
przyj. Inawet gdy bardzo duo zniej przyjmie, nie mona zauway adnej
straty. Podobnie gdy da ztego, co otrzyma, niczego nie jest pozbawiony inie
dotrze do koca. Przypomnij sobie, mj drogi, to, co napisaem ci w mojej
pierwszej mowie na temat wiary: ten, kto darmo otrzyma, niech darmo daje
tak, jak otrzyma, zgodnie ztym, co powiedzia nasz Pan: Darmo otrzymalicie, darmo dawajcie (Mt 10, 8).

602

PRZEKADY

Ten za, kto chciaby zatrzyma to, co otrzyma, straci nawet to, co [ju]
przyj. Dlatego, mj drogi, wysaem ci tyle, ile mogem wzi wtym momencie ztego niewyczerpanego skarbca, achocia to ci wysaem, wszystko
pozostaje umnie. Skarb niewyczerpany to mdro Boa. Gospodarzem za
domu jest nasz Pan, Jezus Chrystus, jak sam wiadczy mwic: Wszystko
przekaza mi Ojciec mj (Mt 11, 27). Tymczasem On jest szafarzem mdroci, jak powiedzia Aposto: Chrystus moc Bo jest i mdroci (1Kor
1,24). Wanie ta Mdro podzielona zostaa dla wielu iniczego jej nie ubyo, jak to wyej ci wyjaniem, e zducha Chrystusowego otrzymali prorocy,
aChrystus nie zosta pomniejszony.
9 (464, 16 - 465, 20). Napisaem ci, mj drogi, te dziesi traktatw, iwyjaniem to, czego ode mnie chciae. Nic nie daem. Daem ci nawet to, oco
mnie nie prosie. Pytae inapisaem ci; zastanawiaem si sam nad twoim
pytaniem iodpowiedziaem ci jak mogem, aby tylko ci wyjani. Otym, co ci
napisaem, medytuj wkadym czasie, ibd staranny wlekturze Pism, ktre
si czyta wKociele Boym18. Te dziesi maych ksig (
), ktre ci
napisaem, jedna zdrugiej bierze, ijedna na drugiej buduje; nie powiniene
ich oddziela. Napisaem ci od laf a do jd, litera po literze. Czytaj iucz si,
ty i19 bracia, synowie przymierza isynowie naszej wiary, wy, ktrzy jestecie
daleko od szyderstwa, jak otym ju wczeniej ci napisaem. Przypomnij sobie
to, na co ci zwracaem uwag, te sowa; nie udao mi si dotrze do ich koca,
lecz daleko [jeszcze do] koca. Nie jest to tak ityle! Tego jednak, co ode mnie
jest, posuchaj bez dyskusji inastawaj na naszych braci, synw, ktrzy s gotowi przyj rady (
)20. Przyjmij wszystko, co usyszysz naprawd
budujcego; wszystko za, co tworzy obce nauki, odeprzyj i zupenie obal,
ktni bowiem nic nie mona zbudowa. Ja za, mj drogi, jak kamieniarz,
przybliyem kamienie wbudowli: niech mdrzy architekci je rzebi iustawiaj w budowli, a wszyscy robotnicy, ktrzy trudzili si przy budowaniu,
otrzymaj zapat od Pana domu.
Koniec Mowy Opasterzach.
Zjzyka syryjskiego przeoy
oraz wstpem opatrzy
ks. Andrzej Uciecha**
P. Bruns (Aphrahat, Unterweisungen, Bd. 1: I-X, Fontes Christiani 5/1, Freiburg 1991, 278)
przypuszcza, e Afrahat wspomina tutaj opozakanonicznych pismach, ktre kryy wrodowisku
syryjskich ascetw.
19
Parisot tumaczy
: Lege et disce cum fratribus monachis (PSyr
1, 466); podobnie Bruns: Lies und lerne mit den Brdern, den Bundesshnen (Aphrahat,
Unterweisungen, s. 279).
20
Por. Thesaurus Syriacus, ed. R. Payne Smith, t. 1. Oxonii 1879, 594:
qui eadem
credunt.
**
Ks. dr hab. Andrzej Uciecha adiunkt wKatedrze Teologii Patrystycznej iHistorii Kocioa
na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu lskiego wKatowicach; e-mail: andrzej.uciecha@wp.pl.
18