Overheidseisen aan duurzaam ondernemen?

Duurzaam ondernemen is voor veel ondernemers vanzelfsprekend; zuinig omgaan met energie en zo min mogelijk
schade aanrichten aan het milieu. Maar wist je dat de overheid ook eisen kan stellen aan hoe je dat doet, bijvoorbeeld
bij het verlenen van een milieu- of omgevingsvergunning of bij het aanbesteden van opdrachten? In dit whitepaper lees
je welke eisen er zijn en hoe je hier aan kunt voldoen.

In dit whitepaper
Inleiding
InWetwelke
stelt de overheid
en situatie
regelgeving
duurzaamheidseisen - en waarom?
Wat moet ik doen om aan de eisen
te voldoen?
Wat zijn gangbare eisen die de
overheid stelt?
Wat levert het me op?
Tips van ondernemers en experts

Inleiding
Nog maar weinig ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf hebben een specifiek beleid voor duurzaamheid, blijkt uit onderzoek (pdf)
van het ING Economisch Bureau uit oktober 2014. Het bureau liet
een enqute uitvoeren onder 1.248 bedrijven met minder dan 250
werknemers en concludeerde dat slechts 5 procent zich als doel had
gesteld om volgend jaar te werken aan duurzaamheid. Dat zouden er
meer moeten doen, raadt ING aan. Belangrijke grondstoffen worden
schaarser, afval produceren wordt duurder en hergebruik van middelen
kan veel kosten besparen.
Hoe groter een bedrijf is, des te eerder is het bezig met duurzaamheid.
Een op de tien bedrijven met meer dan twintig medewerkers zegt
duurzaamheid op de agenda te zetten. Bij bedrijven met vijf of minder
werknemers is dat slechts 3 procent. Ook vrouwelijke ondernemers
(7 procent) zijn meer bezig met duurzaamheid dan hun mannelijke
collegas (4 procent).
Met duurzaamheid bedoelen we handelen zonder dat de bronnen van
toekomstige generaties in gevaar komen. In de praktijk betekent dit
zuinig omgaan met niet-hernieuwbare bronnen, zoals fossiele brandstof, en geen schade aanrichten aan het milieu, bijvoorbeeld door
giftige stoffen te lozen. Duurzaam ondernemen is zuinig zijn met
energie of energie uit hernieuwbare bronnen gebruiken, zoals zon
en wind, en zo min mogelijk schade aanrichten aan de natuur.
De overheid kan duurzaamheidseisen stellen aan ondernemers bij het
verlenen van een omgevings- of milieuvergunning. Daarnaast kan de
overheid dit soort eisen stellen op het moment dat er opdrachten
worden aanbesteed. Dit whitepaper gaat over de eisen die de overheid
aan ondernemers stelt op het gebied van duurzaamheid en hoe jij
hieraan kunt voldoen.

www.mkbservicedesk.nl/energie

Groene energiebronnen
Lees hier alle hoofdpunten uit het
energieakkoord terug

In welke situatie stelt de overheid eisen - en waarom?

De gemeente kan duurzaamheidseisen stellen bij het verlenen van een
omgevings- of milieuvergunning. Daarnaast kan de overheid eisen aan
ondernemers stellen op het moment dat er opdrachten worden
aanbesteed.
Het streven om duurzaamheid als zwaarwegend criterium mee te nemen
bij aanbestedingen is er maar in de praktijk wordt nog vaak gekozen
voor het bedrijf dat de laagste prijs hanteert. Veel gemeenten hebben
de laatste jaren flink moeten bezuinigen en de budgetten zijn kleiner
geworden. Maar waarschijnlijk gaat het onderwerp meer spelen zodra
de economie weer gaat groeien. Veel gemeenten, bijvoorbeeld
Amsterdam, maar ook kleinere als Rijswijk, hebben zich namelijk wel
doelstellingen op het gebied van duurzaamheid gesteld.

Hans Terhorst
Directeur van GroenWerkXL
Milieubewust ondernemen is, naast
sociaal maatschappelijk ondernemen,
een van onze kernwaarden. Voor de
gemeente Zutphen
staat het sociale aspect meer op
de voorgrond. Zij vinden het
belangrijker dat wij mensen met
een afstand tot de arbeidsmarkt
aan het werk helpen.

Bert Korthout
Directeur Taxi Korthout
Bij aanbestedingen
wordt niet gelet op het
milieu. Ja, je mag je
aanmelding digitaal
aanleveren want dat
scheelt papier. Dat zet
natuurlijk geen zoden
aan de dijk.

www.mkbservicedesk.nl/energie

Duurzaam inkopen
De overheid (het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen) koopt
jaarlijks voor ruim 60 miljard euro aan producten en diensten in. Als ze
daarbij aandacht zou besteden aan duurzaamheid, zou dit veel verschil
maken qua milieubelasting. De politieke wens is er. In 2005 nam de
Tweede Kamer unaniem een motie van CDA-Kamerlid Ger Koopmans
en VVDer Paul de Krom aan om duurzaamheid voortaan als zwaarwegend criterium mee te nemen bij lle rijksinkopen en rijksinvesteringen.
Het toenmalig ministerie van VROM ging in 2006 met de motie aan de
slag. Het agentschap Senter Novem (nu onderdeel van de Rijksdienst
voor Ondernemend Nederland, RVO) richtte het programma Duurzame
Bedrijfsvoering Overheden op. Hierin werden inkoopcriteria (milieu en
sociaal) vastgesteld op het gebied van 72 productgroepen, om te bepalen
wat nu eigenlijk duurzaam is. Je vindt de criteria voor jouw product op
de website van het expertisecentrum aanbesteding Pianoo.
Brandbrief
In 2011 leidde het onderzoek van Pianoo tot een advies over duurzaam
inkopen. Dit advies werd opnieuw door de hele Tweede Kamer omarmd.
Door overheidsbezuinigingsoperaties liep de invoering hiervan vertraging
op. In 2012 maanden MKB-Nederland, VNO-NCW, NEVI, MVO-Nederland
en De Groene Zaak toenmalig staatssecretaris Joop Atsma nog eens in
een brandbrief (pdf) om de doelstellingen op dit gebied snel tot beleid te
maken. Het streven was dat duurzaam inkopen vanaf 2014 vanzelfsprekend zou zijn. Dat doel wordt niet gehaald. Maar aangezien zowel
de hele Tweede Kamer als werkgeversverenigingen willen dat er duurzaam wordt ingekocht, kan het niet anders dan dat dit in de komende
jaren een steeds grotere rol gaat spelen.

Green Deals
Lees meer over de Green Deals
en wat de overheid voor je kan
betekenen op de website van de
rijksoverheid

Ondernemend groen
Op ondernemendgroen.nl vind je
alle Green Deals die in Nederland
zijn afgesloten, handig op een
Google Maps-kaart.

Zeker omdat minister Henk Kamp (Economische Zaken) in 2013 een

ambitieus Energieakkoord sloot met de Sociaal-Economische Raad en
milieuorganisaties. Hij moet echt werk gaan maken van terugdringen
van energieverbruik en het bevorderen van groene energiebronnen om
de doelen te kunnen halen. Kamp sloot het energieakkoord, omdat er
vanuit de Europese Unie een eis ligt voor 2020 een forse vermindering
van de CO2-uitstoot te realiseren.
Green Deals
Omdat duurzaam inkopen nogal op zich laat wachten, nemen
verschillende ondernemers ook zelf het initiatief. Zij maken afspraken
met de Rijksoverheid op het gebied van duurzaamheid: Green Deals.
In een Green Deal legt een ondernemer of organisatie een ambitie
neer op het gebied van duurzaamheid, waarna de overheid helpt om
deze doelen te bereiken. De Green Deal Board controleert of het doel
wordt gehaald. Sinds 2011 zijn al 160 Green Deals afgesloten.
De overheid kan helpen door:

n Wet- en regelgeving aan te passen om duurzaam ondernemen

n
n
n
n
Hans Terhorst
Directeur van GroenWerkXL
Een aantal gemeenten stellen als eis dat
alleen bomen met een
milieukeur mogen worden geplant. Doordat
er minder van geteeld
worden, zijn ze wel
vaak duurder. Daarom kiezen de
meeste gemeenten hier niet voor.

www.mkbservicedesk.nl/energie

makkelijker te maken.
Partijen bij elkaar te brengen of te bemiddelen.
In financiering te voorzien vanuit het Innovatiefonds MKB+.
Gunstige fiscale regelingen te handhaven (Belastingaftrek Speur- en
ontwikkelingskosten, EIA, MIA, Vamil).
Nieuwe markten voor duurzame technologie te ontdekken, bijvoorbeeld met groene handelsmissies.

Voorbeelden van Green Deals zijn bijvoorbeeld 500 mkb-ondernemers

die in anderhalf jaar tijd 20 procent minder energie willen gaan gebruiken
of Natural Plastics B.V., dat een milieuvriendelijkere plantmethode voor
bomen ontwikkelt. Green Deals kunnen heel uiteenlopend zijn, als er
maar een helder doel wordt gesteld met een datum waarop dit doel
moet zijn behaald.

Energie besparen
Download het whitepaper over
energie besparen, vol tips voor
ondernemers. Ook op de energiedesk van mkbservicedesk.nl vind
je veel tips

Wat zijn gangbare eisen die de overheid stelt?

Als ondernemer heb je een zorgplicht om de nadelige gevolgen van
je activiteiten voor het milieu te voorkomen of te beperken. Vanuit de
Wet Milieubeheer moet je het terugdringen van de milieubelasting in
het algemeen meenemen in je bedrijfsvoering. Deze wet wordt het
Activiteitenbesluit genoemd en verplicht je tot:

n
n
n
n
Mark van Weeren
Advocaat Blenheim
Overtreding van de
regels in het Activiteitenbesluit kan grote
gevolgen hebben.
Handhavers van de
gemeente kunnen een
dwangsom opleggen
of een bedrijf zelfs sluiten tot de
ondernemer alles op orde heeft.

Bert Korthout
Directeur Taxi Korthout
Voor taxis op
aardgas of elektrisch
vervoer krijg je bij een
aanbesteding wel wat
extra punten, maar de
nieuwe dieselautos
zijn tegenwoordig
bijna nog schoner dan elektrische
autos. Maar de hoeveelheid uitstoot speelt op dit moment in mijn
optiek geen rol.

www.mkbservicedesk.nl/energie

n
n
n
n

Een doelmatig gebruik van energie.

Het voorkomen dan wel - voor zover dat niet mogelijk is - het zoveel mogelijk beperken van bodemverontreiniging, verontreiniging
van het grondwater, van de verontreiniging van een oppervlaktewaterlichaam en van luchtverontreiniging.
Het voorkomen dan wel - voor zover dat niet mogelijk is - het tot
een aanvaardbaar niveau beperken van geluid-, geur-, licht-, stofen trillinghinder.
Het voorkomen dan wel - voor zover dat niet mogelijk is - het beperken van de nadelige gevolgen voor het milieu van het verkeer
van personen en goederen van en naar de inrichting.
Het voorkomen van risicos voor de omgeving en ongewone
voorvallen, dan wel - voor zover dat niet mogelijk is - het zoveel
mogelijk beperken van de risicos voor de omgeving en de kans dat
ongewone voorvallen zich voordoen en de gevolgen hiervan.
Het zorgen voor een goede staat van onderhoud van de inrichting.
De bescherming van de doelmatige werking van de voorzieningen
voor het beheer van afvalwater.
Het doelmatig beheer van afvalwater en afvalstoffen.
Het beschermen van de duisternis en het donkere landschap in
door het bevoegd gezag aangewezen gebieden.

Zoals je merkt, zijn de regels redelijk vaag. Je moet vervuiling en

hinder voorkomen, of zoveel mogelijk beperken. Ga met je gemeente het gesprek aan om tot concrete richtlijnen te komen voor jouw
bedrijf.
Energie
Wat betreft energieverbruik ligt er ook een wettelijke verplichting.
Verbruik je jaarlijks meer dan 50.000 kilowattuur aan energie of
25.000 kubieke meter aan gas? En is het technisch mogelijk om energie- of gasbesparende maatregelen toe te passen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder? Dan ben je wettelijk verplicht om dit
te doen.
De wet verplicht je dus onder meer om waar mogelijk energiezuinig
te ondernemen. Het uitgangspunt is dat elke ondernemer hier zelf

Mark van Weeren

Advocaat Blenheim
Ik zie vaak dat gemeenten bij bedrijven
die al regels hebben
overtreden, ook de
zorgplicht aanhalen
om veranderingen in
het bedrijf af te dwingen. Zo kan de gemeente ervoor
zorgen dat een onderneming minder milieubelastend wordt.

mee aan de slag gaat. In de database Energie en Winst vind je voor

elke branche een checklist met de aanbevolen energiebesparende
maatregelen. Voor de horeca is het bijvoorbeeld belangrijk goed
afgesloten koelcellen en ijsvrije verdampers te hebben, voor een kantoor het automatisch afsluiten van alle apparatuur na werktijd.
Vervoer
Bedrijven die zich bezighouden met zakelijk-, personen-, bezoekersof goederenvervoer hebben een zorgplicht als zij meer dan honderd
werknemers, vijfhonderd bezoekers, 1 miljoen transportkilometers
of 2 miljoen transportkilometers voor verladers of uitbesteed vervoer
per jaar hebben. Zij moeten aangeven welke maatregelen ze hebben
getroffen om de milieubelasting van dat verkeer terug te brengen.
De gemeente speelt hier als vergunningverlener en handhaver een
grote rol in.
De gemeente kan niet van je eisen dat je bijvoorbeeld overstapt op
ander vervoer, maar er kan wel aan je worden gevraagd om te onderzoeken of er een besparing mogelijk is. Daarna moet je een vervoersplan opstellen om verbeteringen door te voeren. Hierop wordt
vervolgens gehandhaafd.
Voor ziekenhuizen, zorginstellingen en publiekstrekkers zijn aparte
eisen gesteld. Zij moeten bijvoorbeeld zorgen voor fietsenrekken en
openbaar vervoer stimuleren. Alle vereisten vind je op de website van
kenniscentrum Infomil.

www.mkbservicedesk.nl/energie

Mark van Weeren

Advocaat Blenheim
Handhaving op de
zorgplicht gebeurt
meestal als een
ondernemer weer
gaat investeren of
vervangen. Dan kan
gekozen worden voor
meer duurzame en milieubewuste
toepassingen.

Wat moet ik doen om aan de eisen te voldoen?

De eisen verschillen sterk per bedrijf. Niet elke ondernemer krijgt te
maken met eisen op milieugebied. Als dat wel zo is, wordt meestal
aan je gevraagd de best beschikbare technieken te gebruiken om het
milieu zoveel mogelijk te ontzien.
De overheid deelt bedrijven in drie categorien in:

Type A: Je bedrijf belast het milieu niet of weinig. Je moet je

houden aan de algemene regels van het Activiteitenbesluit. Je hebt
geen omgevingsvergunning nodig. Voorbeelden: kantoren, banken,
kleine zorginstellingen, artsenpraktijken, peuterspeelzalen, kleine
winkels.
Type B: Je bedrijf belast het milieu aanzienlijk. Je moet je bedrijfsactiviteiten bij het starten, wijzigen en uitbreiden melden bij de gemeente: een milieumelding. Dit zijn bijvoorbeeld metaalbedrijven,
grote winkels, laboratoria, drukkerijen en autogarages, maar ook
horeca en aannemers.
Type C: Je belast het milieu op grote schaal en hebt een omgevingsvergunning nodig. Die vraag je aan bij gemeente, provincie
of in uitzonderlijke gevallen bij het ministerie van Infrastructuur &
Milieu. Je hebt deze vergunning ook nodig als je bedrijf valt onder
de Richtlijn Industrile Emissies. Denk aan bijvoorbeeld slachters,
fabrieken en academische ziekenhuizen.

Voor agrarische bedrijven gelden weer andere regels. Alle vereisten per
activiteit en per agrarische branche vind je hier.
Als je wilt weten welke milieuregels gelden voor jouw bedrijf, moet je
een online aanvraag indienen via de Activiteitenbesluit Internet Module
(AIM) van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Dan weet je ook
in welke categorie jouw bedrijf valt. A, B of C. Dat heeft gevolgen voor
de eisen op milieugebied waar je aan moet voldoen.
Als jij een type A- bedrijf hebt, hoef je dus alleen aan algemene
milieueisen uit het Activiteitenbesluit (zoals in hoofdstuk 2 beschreven)
te voldoen. Er zijn geen specifieke eisen voor jouw bedrijf.
Als jij een type B of C bedrijf begint of wijzigt, moet je de AIM doorlopen of een aanvraag voor een omgevingsvergunning milieu of
beperkte milieutoets indienen. Niet melden is strafbaar: je kunt dan
een boete krijgen.

www.mkbservicedesk.nl/energie

Mvo

Meer weten over mvo en hoe je

hier zoveel mogelijk uit kunt halen?
Download het whitepaper!

Geld verdienen

Download het whitepaper over

geld verdienen met duurzame
energie, vol tips voor ondernemers.

Wat levert het me op?

Duurzame bedrijfsvoering levert je niet direct heel veel overheidsopdrachten op. De meeste ondernemers werken voor gemeentenen zij
moesten de laatste jaren zoveel bezuinigen, dat bij aanbestedingen
alleen op kosten wordt gelet. Maar dit kan de komende jaren veranderen.
Grote bedrijven hechten wel steeds meer aan duurzaamheid in hun
hele bedrijfsvoering of productieketen. Zij kunnen in hun maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) beleid opnemen alleen samen te
willen werken met partners en toeleveranciers die duurzaam werken.
Hier kun je dus wel opdrachten winnen door duurzamer te werken
dan je concurrenten.
Diverse bedrijven en organisaties, zoals ABN Amro en de Radboud
Universiteit Nijmegen, hanteren hiervoor de criteria voor productgroepen zoals ze zijn omschreven door Pianoo. Ook bijvoorbeeld
Rijkswaterstaat voldoet al voor 100 procent aan de doelstelling voor
duurzaam inkopen wat betreft de Grond- Weg en Waterbouw.

Bert Korthout
Directeur Taxi Korthout
Om duurzamer te
werken, moet je als
ondernemer fors
investeren. Dan kun
je dus niet meer de
goedkoopste zijn.
Als je dan geen
opdrachten meer krijgt, kom je in
de problemen.

www.mkbservicedesk.nl/energie

Imago
Daarnaast is aandacht voor duurzaamheid onderdeel van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo): ondernemen met aandacht
voor people, planet en profit. Een probleem bij mvo is vaak dat het niet
meetbaar is. Je kunt wel zeggen dat je aandacht hebt voor mens en
milieu, maar is dat wel echt zo? Door aan te geven dat jouw bedrijf
voldoet aan de vereisten voor duurzaam inkopen, zoals vastgesteld
door Pianoo, heb je een concrete richtlijn waarmee jij en je klanten
weten waar ze aan toe zijn. Dat is goed voor jouw imago als
verantwoord ondernemer.
Een van de belangrijkste eisen op het gebied van duurzaamheid, is de
plicht om als ondernemer doelmatig om te gaan met energie.
Investeren in energiebesparende maatregelen of hernieuwbare energiebronnen zoals extra isolatie, zuinige verlichting of zonnepanelen levert
je op de lange termijn veel geld op.

Tips van ondernemers en experts

Hans Terhorst, directeur van GroenWerkXL

Als groenbedrijf wijzen wij onze opdrachtgevers op milieuvriendelijke alternatieven, maar uiteindelijk bepaalt de klant
wat er gebeurt. Zij kunnen eisen stellen op het gebied van
duurzaamheid of milieubelasting. De ene opdrachtgever
doet dat meer dan de ander.

Mark van Weeren, advocaat bij Blenheim Advocaten

Grotere bedrijven worden vaak via hun brancheverenigingen goed op de hoogte gehouden van eisen op milieugebied. Voor kleinere bedrijven is het lastiger om alles te weten.
Zij kunnen dan ook het beste een adviseur in de arm nemen
die hen informeert als regels veranderen. Ook de overheid
verstrekt informatie, onder meer via infomil.nl.

Bert Korthout, directeur van Taxi Korthout

Tot ongeveer 2008 was de overheid erg bezig met duurzaamheid, er zou duurzaam inkopen komen. Ik heb toen
ook genvesteerd in een taxi die op aardgas rijdt. Maar sinds
de crisis wordt alleen nog maar op de laagste prijs gelet en
speelt het milieu eigenlijk geen rol meer. Die investering heeft
zich dus niet uitbetaald.

Over MKB Servicedesk.

Powered by

www.mkbservicedesk.nl/energie

Als strategisch partner van MKB-Nederland is de MKB Servicedesk de vraagbaak voor ondernemend Nederland. Op www.
mkbservicedesk.nl vind je betrouwbare, concrete en betaalbare
antwoorden op alle ondernemersvragen in het midden- en kleinbedrijf. Maandelijks bezoeken meer dan 200.000 ondernemers
mkbservicedesk.nl.
Het is niet toegestaan om beeldmateriaal en informatie afkomstig uit dit document
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van MKB Servicedesk te kopiren in
welke vorm dan ook. Copyright @MKB Servicedesk