ARATIRMA YNTEM

VE
TEKNKLER
r. Gr. Onur BATTAL

Kaynak: Prof. Dr. Mevlt DOAN, Aratrma Teknikleri ve

Bilimsel letiimin Temelleri Ders notu , Afyon Kocatepe
niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi

BLMSEL LETM
Bilimsel aratrmada takip edilecek bir yol ve metot olduu gibi yaplan bir
bilimsel aratrmann okuyucuya sunumunda da belli bir kural ve teknie gre
hareket edilmesi gerekmektedir.
Bilimsel aratrma teknikleri, aratrmaclarn aratrma faaliyetlerinde
kendisine yol gsterecek l ve yntemlerin rehberliine ihtiya duymaktadr.
Bu ise bilim dnyasnda aratrma tekniklerinin belirli bir disiplin olarak
belirlenmesi gerektii sonucuna varlm ve dolaysyla, ayr bir ders veya disiplin
olarak ortaya kmtr.

BLMSEL LETM
Aratrma disiplinlerinde farkl anlaylarn var olmas tek tr formatn
olumasna engel olmu dolaysyla da farkl tr anlaylarn e zamanl var
olmasna sebep olmutur.
Aratrmalarda, zellikle zerinde durulmas gereken; bilimsel aratrmalarn
maddi veya akademik ykseltmelerde etkin olmas yannda manevi
sorumluluunun da var olduu unutulmamaldr.
Bu etik anlayn geliiminde aratrma tekniklerinin nemli bir yeri vardr.

BLMSEL LETM
Aratrma tekniklerinde farkl disiplinlerde (zellikle sosyal ve fen bilimlerde)
farkl anlaylarn gelimesine ramen, zde bu farkllklarn deimedii
grlmektedir.
Birtakm bilgilerle donatlm olmak, bu bilgiler bellekte ne derece salam
ekilde yerlemi olursa olsun, insann bir anda mkemmel bir aratrmac
kimliini kazanmasna yetmez.
Uygulamalar sonucunda elde edilen teorik bilgi ve tecrbeler uygulama ans
elde edildikten sonra ancak kalc olunabilecei unutulmamaldr.

BLMSEL LETM
Bu noktada aratrma ile aratran (biz) arasnda ne tr bir iliki olmas
gerektii nemli bir yeri olacaktr. Bilgi toplumunda bilim insanlarnn yan sra
ou insann bilgi tketicileri olduu unutulmamaldr.
Ayn zamanda aratrmacnn zamann deerli olduu dnlrse, aratrma
sonucundaki rnn en ksa zamanda bilgi pazarna sunmas gerekmektedir.
Bu durumda ktphaneler ve internet in ne kadar nemli bir yeri olaca
unutulmamaldr.

BLG OKUR-YAZARLII
Bilgi okur-yazarl becerilerin kazandrlmasndaki sorumluluk eitimretim kurulularnndr.
Temelde bilgi okuryazarlnn ne olduu veya nasl olmas gerektii zerinde
net bir birliktelik salanamamtr.

Bilgi okuryazarl ile ilgili yaplm baz tanmlar:

BLG OKUR-YAZARLII
Bilgi okuryazarl: Bilgisayarlarn nasl kullanlacandan bilgiye eriime,
bilginin doasna ve teknik alt yapsna, eletirel dnmeye, bilginin evreyi
sosyal, kltrel ve felsefi olarak nasl etkilediini anlamaya kadar olan konular
ieren yeni bir bilim daldr.
Bilgi okuryazarl: Bilgi gereksiniminin fark edilmesi, bu bilginin elde
edilmesi, deerlendirilmesi ve etkin bir biimde kullanlmas iin bireylerin
gereksinim duyduu beceriler btndr.

BLG OKUR-YAZARLII
Bilgi okuryazar birey bilginin nasl dzenlendiini, nasl bulunacan ve
nasl kullanlacan bilmesinden dolay nasl reneceini renmi kiidir.
Herhangi bir ii gerekletirmede ya da karlat bir sorunu zmede
gereksinim duyaca bilgiyi daima bulabileceinden yaam boyu renme
becerisine sahiptir.

BLG OKUR-YAZARLII
Bilgi okuryazar kii:

BLG OKUR-YAZARLII
Bilgi okuryazar bir rencinin sahip olmas gereken temel beceriler be
standartta ele alnmaktadr:
Standart 1: Bilgi okuryazar kii, gereksinim duyduu bilginin yapsn ve
boyutunu belirler.
Standart 2: Bilgi okuryazar kii, gereksinim duyduu bilgiye etkin bir
biimde eriir.
Standart 3: Bilgi okuryazar kii bilgiyi ve bilgi kaynaklarn eletirel olarak
deerlendirir ve seilen bilgiyi kendi bilgi temeli ve deer sistemi ile birletirir.

BLG OKUR-YAZARLII
Standart 4: Bilgi okuryazar kii, bilgiyi bireysel ya da bir grubun yesi
olarak, belirli bir amacn gerekletirilmesinde etkin olarak kullanr.
Standart 5: Bilgi okuryazar kii, bilgi ve bilgi teknolojisine ilikin etik, yasal
ve sosyo-ekonomik sorunlarn ounun farkndadr.

Yukarda belirtilen her bir standardn iaret ettii be asama ve her bir
aamada cevap bulunmas gereken sorular da syle belirtilmektedir:

BLG OKUR-YAZARLII
Bilme: Bilmek istenen nedir? Bunun iin ne tr bilgiye gereksinim duyuluyor?
Gereksinim duyulan bilginin miktar nedir?
Eriim: Gereksinim duyulan bilgiyi elde etmenin en iyi yntemi nedir? Bilgi
aramada en uygun terimleri mi kullanyorum? Bu bilginin elde edilmesinde hangi
arama sistemleri ya da bilgi kaynaklar kullanlacak?
Deerlendirme: Bilginin kayna gvenilir midir? Baka yorumlar ya da bak
alar var mdr? Bu yeni bilgi, zaten bilinenlerde nasl bir deiiklie neden
olacaktr?

BLG OKUR-YAZARLII
Kullanma: Bilginin sunumu iin en uygun yntem nedir? Verilecek mesaj en
iyi yanstan bilgi sunum format m seilmitir? Kaynaklardan yaplan alntlar
savunulan dnceleri desteklemekte midir?
Etik/Yasal Konular: Materyalin kullanma izni var mdr? Sansrle ilgili
konular nelerdir? Bilginin elde edilmesi, kullanlmas ve yaymna ilikin
niversitenin belli bir politikas var mdr?

Bilgi Okuryazarlnn Dier Etmenlerle likisi

Ayrca okuryazarlk kavram daha da geniletilmi her alanda farkl anlamlarda

kullanlmtr.

ARATIRMACIDA OLMASI GEREKEN TEMEL NTELKLER

Aratrma, dorudan yaplacak bir faaliyettir. Her ite olduu gibi, ounlukla
aratrmada da az ok farkl yollar izlenebilir.
Uygulamada grlen baz farkllklara karn, her aratrmada belirli
yntemler, sreler ve aamalar vardr.
Bilimsel aratrma ayn zamanda bir renme ve kendini gelitirme
faaliyetidir. nsann gr asn genileten etkenlerin banda aratrma
gelmektedir.

Aratrmacda Olmas Gereken Temel Nitelikler

1. Aratrmada DORULUK
2. Aratrmada DRSTLK
3. Aratrmada DZENLLK
4. Belirli bir ARATIRMA MANTIININ olmas
5. KENDN TANIMA nitelii
6. Her aratrmacda bulunmas gereken HAYAL GC

Aratrmac, bildikleri ve sahip olduklarndan hareketle daha ok bilmek iin

nelere sahip olmas gerektiine doru gitmesi gerekir.

Bilim, gzlem ve deneylerle elde edilen daha ileri gzlem ve deneylere ak

olan kavramlar topluluudur. Bu noktada Bilim insannda olmas gereken temel
zellikler aada verilmitir.
Merakl ve iyi gzlemcidir.
Kararldr.
phecidir.
Tarafszdr.
Eletiricidir.
almalarn bitinceye kadar srdrrler.
Yapt deney ve gzlemlerden en uygun yntemi
belirleyebilme, elindeki materyallerden en iyi bir ekilde
yararlanabilme yeteneine sahiptir.
Bilim adam objektif ve titizdir.
Zamann verimli kullanr.
Dnen ve yeni fikirler reten bir insandr.
Dier bilim adamlaryla i birlii iindedir.

BLM NSANLARININ
SORUMLULUKLARI
Bilimsel drstlk, temelinde gven duygusunun yatt bir kavramdr ve tm
bilimsel ilikilerin ve balantlarn zn oluturur.
Btn bilim insanlarnn gvene ve drstle dayal deerleri korumalar
gerekir.

BLM NSANLARININ
SORUMLULUKLARI
Bilimsel aratrmaya katlanlar, her zaman ve ayrcalksz olarak aadaki
temel ilkelere bal olmaldrlar:
Aratrmann tasarm ve yrtlmesinde en yksek mesleki standartlara sahip
olmak.
Aratrmann yapl ve bulgularn analizi srasnda zeletiri, drstlk ve
akl elden brakmamak.
Ayn konu zerinde aratrma yapm ve yapmakta olan dier aratrmaclara
kar, onlarn katklarn itenlikle ve aka teslim edici bir tavr iinde olmak; bu
tavrlarn bilimsel makale yazmnda tam olarak korumak.

BLMSEL YNTEM
Bir plan dahilinde gzlem ve deneylere dayanarak bilimsel gerekleri ortaya
koyan almadr. Bilimsel yntemin temeli sorular yneltmek ve sorulara yant
aramaktr. Bir bilim adam bilimsel yntemle bir problemi zerken u yolu izler:
1- Problemin belirlenmesi,
2- Gzlem yaparak verilerin toplanmas,
3- Hipotezin kurulmas,
4- Hipoteze dayal tahminler yaplmas,
5- Kontroll deneyler yaparak hipotezin dorulanmas,
6- Deneylerin sonucuna genellemeler yaplmas,
7- Teori ve kanun.

BLMSEL YNTEMLERDE TEMEL KAVRAMLAR

Doru olaylar hakknda duyu organlar veya ara gere yardmyla elde edilen
gerek bilgilere gzlem denir. Gzlem ikiye ayrlr:
Nitel gzlem: Sadece duyu organlaryla yaplr. Yanlma pay yoktur. Sonu
kesindir.
Nicel gzlem: l aletleriyle yaplr (rnek, terazi ile arln belirlenmesi).

BLMSEL YNTEMLERDE TEMEL KAVRAMLAR

Hipotez (Varsaym):
Probleme konulan geici zme hipotez denir. Hipotez problemi zmek iin
yaplan aratrma ve gzlemler sonucu elde edilen bilgilerin yardmyla kurulur.
Hipotezin Balca zellikleri:
Eldeki btn verilere uygun olmal ve onlar aklamaldr.
Yeni gereklerin tahminine olanak salamaldr.
Probleme zm nermelidir.
Deney ve gzlemlere ak olmaldr.
Yeni deney ve gzlemlerle denenebilir olmaldr.

BLMSEL YNTEMLERDE TEMEL KAVRAMLAR

Hipotezin Muhtemel Sonucu:
Dorudan kantlanp dorudan geerli haline gelebilir bir hipotez gzlem ve
deneylerle dorulanrsa teori deil gerektir.
Yeni gereklerle desteklenerek teori veya kanun haline gelebilir.
rtlp terk edilir.

BLMSEL YNTEMLERDE TEMEL KAVRAMLAR

Kanun ve Gerek:
Her bilim adam tarafndan ayn sonularla tekrar edilebilen gzlemlerdir.
Teoriler rtlemezlerse ve geni geerlilik kazanmlarsa kanun ve gereklere
dnrler.

BLMSEL YNTEMLERDE TEMEL KAVRAMLAR

Tahmin (Yarg)
Tahmin hipotezden mantk yoluyla kan sonutur. Tahmin eer .........
ise ........dr. kalbna uygun olarak yaplr.
Kontroll Deneyler
Deneye etki eden tm faktrler sabit tutularak her seferinde sadece bir
faktrde deiiklik yaplarak dzenlenen deneylere kontroll deneyler denir.
Kontroll deneyler hipotezin yeterlilik ve gerekliliinin aratrlmas amacyla
yaplr.

BLMSEL YNTEMLERDE TEMEL KAVRAMLAR

Teori
Yeni bulgularla desteklenmi olduu bilim adamlarnn ou tarafndan kabul
edilen hipoteze denir. Kklemi hipotezlerdir.
Doruluu tam ispatlanmad gibi rtlememi hipotezlerdir. Bu hipotezler
yeni bulgularla da srekli olarak desteklenirler.
Hipoteze oranla gereklere daha yakndrlar. Fakat ilerleyen zaman iinde
rtlebilirler.

ARATIRMANIN TEMELLER
nsan, iinde yaad hayatta olan bitenleri anlamak, varlklar, olaylar ve
hayat kavrayp yorumlamak iin bilmeye ve renmeye ihtiya duyar.
Bu ihtiya onu srekli bilgi arayna iter.
Dier yandan insan, hayat ve olaylar ynlendirme, varlklara hakim olma ve
bu konularda karlat problemlere zm arama ura iindedir.

ARATIRMANIN TEMELLER
Aratrma kavram gnmzde ok deiik biimlerde alglanmaktadr.
Bilimsel anlamda aratrma, karlalan bir gln giderilmesi iin
bilimsel yntemin uygulanmasyla planl ve sistemli olarak verilerin toplanmas,
zmlenii (analizi), yorumlanarak sonucun raporlatrlmas ile problemlere
gvenilir zmler arama sreci olarak tanmlanmaktadr.

ARATIRMANIN TEMELLER
Aratrma bir sre olup, ama, problemlere gvenilir zmler bulmaktr.
Bunun iin, planl ve sistemli olmak gerekmektedir.
Aratrma bir gereksinimle balar.
Bu ise, en genel anlamda, insanlar, dolayl ya da dolaysz olarak rahatsz eden
durumlarn ortadan kaldrlmas gereksinimidir. nsanlar en ok rahatsz eden
konulara ncelik verilir.

ARATIRMANIN TEMELLER

Aratrma en zl ifadeyle bir arama, renme, bilinmeyeni bilir yapma,

karanla k tutma sreci olarak da tanmlanabilir.