Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Contra Maniqueus
DE NATURA BONI
CONTRA MANICHAEOS
miolo_002.indd 1
21/7/2005 12:04:24
DE NATURA BONI
CONTRA MANICHAEOS
CAPUT I
miolo_002.indd 2
21/7/2005 12:04:24
A Natureza do Bem
Contra Maniqueus
CAPTULO 1
1 - Agostinho faz aqui a distino entre o que Deus criou do nada a criatura
, que passvel de corrupo, e o que Ele gerou de si, o prprio Cristo,
cuja natureza incorruptvel, conforme se explicita no captulo 27, com a
distino entre de ipso e ex ipso. Em outra obra, Agostinho explica: O que
engendrado do Bem simples igualmente simples e se identifica com
Aquele de que se engendra. A estes dois chamamos Pai e Filho SANTO
AGOSTINHO, De Civitate Dei, XI, 10, 1. [N. do E.]
Santo Agostinho A Natureza do Bem 3
miolo_002.indd 3
21/7/2005 12:04:24
CAPUT II
CAPUT III
miolo_002.indd 4
21/7/2005 12:04:24
se afastam dEle, no pode provir seno do Sumo Bem. Por conseguinte, todo e qualquer esprito est sujeito a mudana, e todo e
qualquer corpo provm de Deus e a esprito e matria reduz-se
toda a natureza criada. Segue-se da, necessariamente, que toda
e qualquer natureza ou esprito ou corpo. O nico esprito
imutvel Deus; o esprito sujeito a mudana uma natureza criada, ainda que seja superior ao corpo. Por sua vez, o corpo no
esprito, nem sequer o vento, porque, conquanto nos seja invisvel
e por isso o chamemos, em sentido figurado, esprito, lhe sentimos
perfeitamente os efeitos.
CAPTULO 2
miolo_002.indd 5
21/7/2005 12:04:24
CAPUT IV
miolo_002.indd 6
21/7/2005 12:04:25
miolo_002.indd 7
21/7/2005 12:04:25
CAPUT V
CAPUT VI
miolo_002.indd 8
21/7/2005 12:04:25
CAPTULO 5
miolo_002.indd 9
21/7/2005 12:04:25
CAPUT VII
CAPUT VIII
miolo_002.indd 10
21/7/2005 12:04:25
miolo_002.indd 11
21/7/2005 12:04:25
CAPUT IX
CAPUT X
miolo_002.indd 12
21/7/2005 12:04:25
miolo_002.indd 13
21/7/2005 12:04:25
quocumque
modo,
quacumque
specie,
quocumque
ordine sunt, quia Deus est a quo factae sunt: ideo autem
non incommutabiles sunt, quia nihil est unde factae sunt.
Sacrilega enim audacia coaequantur nihil et Deus, si quale
est illud, quod de Deo natum est, tale velimus esse illud
quod ab eo de nihilo factum est.
CAPUT XI
CAPUT XII
miolo_002.indd 14
21/7/2005 12:04:25
geradas dEle, porque ento seriam o que Deus mesmo. Por conseguinte, qualquer que seja o seu modo, qualquer que seja a sua espcie,
qualquer que seja a sua ordem, elas s os possuem porque foram criadas por Deus; e, se no so imutveis, porque foram tiradas do nada.
Seria uma audcia sacrlega igualar Deus e o nada, fazendo com que o
que gerado de Deus seja igual ao que criado do nada.
CAPTULO 11
miolo_002.indd 15
21/7/2005 12:04:25
CAPUT XIII
CAPUT XIV
miolo_002.indd 16
21/7/2005 12:04:25
CAPTULO 13
miolo_002.indd 17
21/7/2005 12:04:26
utroque
latere
membrorum,
concordiam
partium,
CAPUT XV
miolo_002.indd 18
21/7/2005 12:04:26
miolo_002.indd 19
21/7/2005 12:04:26
CAPUT XVI
CAPUT XVII
miolo_002.indd 20
21/7/2005 12:04:26
CAPTULO 16
miolo_002.indd 21
21/7/2005 12:04:26
CAPUT XVIII
miolo_002.indd 22
21/7/2005 12:04:26
CAPTULO 18
2 - Neste trecho, Agostinho refere-se matria prima, absolutamente informe e, por isso, apta a receber todas as formas. Trata-se da potencialidade
mxima, que se contrape ao Ato Puro (Deus), que no possui nenhuma
mescla de potncia ou matria. Observe-se que tanto a matria prima como
o Ato Puro no so percebidos pelos sentidos humanos, que s podem perceber os entes mesclados de matria e forma (N. do E.).
Santo Agostinho A Natureza do Bem 23
miolo_002.indd 23
21/7/2005 12:04:26
CAPUT XIX
CAPUT XX
miolo_002.indd 24
21/7/2005 12:04:26
miolo_002.indd 25
21/7/2005 12:04:26
CAPUT XXI
miolo_002.indd 26
21/7/2005 12:04:26
miolo_002.indd 27
21/7/2005 12:04:26
CAPUT XXII
CAPUT XXIII
miolo_002.indd 28
21/7/2005 12:04:27
CAPTULO 22
miolo_002.indd 29
21/7/2005 12:04:27
CAPUT XXIV
miolo_002.indd 30
21/7/2005 12:04:27
miolo_002.indd 31
21/7/2005 12:04:27
CAPUT XXV
miolo_002.indd 32
21/7/2005 12:04:27
27]. Donde dizer o Apstolo Paulo: Ao nico Deus, invisvel, incorruptvel [I Tim. I, 17]. E So Tiago: Todas as ddivas excelentes e
todos os dons perfeitos vm do alto e descendem do Pai das luzes, no
qual no h mudana nem sombra de vicissitude [Tiag. I, 17].
Alm disso, porque Aquele que Ele gera de si idntico a Ele,
diz brevemente o prprio Filho: Eu e meu Pai somos um [Jo, X,
30]. Como porm o Filho no foi criado, e como pelo Filho foram
feitas todas as coisas, assim est escrito: No princpio era o Verbo, e
o Verbo estava em Deus, e o Verbo era Deus. Ele estava no princpio
em Deus. Todas as coisas foram feitas por Ele, e sem Ele no foi feito
nada [Jo. I, 1-3], ou seja, nada do que foi feito, foi feito sem Ele.
CAPTULO 25
miolo_002.indd 33
21/7/2005 12:04:27
dicatur: Sine illo factum est nihil; sive: Sine illo nihil factum est,
vel nihil est factum; nihil interest.
Quis autem velit loqui cum hominibus, qui hoc ipsum quod
dixi: Nihil interest, possunt dicere: Ergo interest aliquid ,
quia ipsum nihil aliquid est?
Hi autem qui sanum habent cerebrum, rem manifestissimam
vident, hoc idem intellegi cum dixi: Nihil interest , quod
intellegeretur si dicerem: Interest nihil . At isti si alicui dicant:
Quid fecisti? et ille respondeat, nihil se fecisse: consequens
est ut ei calumnientur dicentes: Fecisti ergo aliquid, quia nihil
fecisti ; ipsum enim nihil aliquid est. Habent autem et ipsum
Dominum in fine sententiae ponentem hoc verbum, ubi ait: Et
in occulto locutus sum nihil. Ergo legant, et taceant.
CAPUT XXVI
miolo_002.indd 34
21/7/2005 12:04:27
Quem querer falar com homens que, ao ouvir o que eu disse: Nada importa, podero dizer: Logo, importa algo, porque
esse nada algo?
Mas os que conservam s a mente vem com toda a clareza
que pelo que eu disse: Nada importa, se entende a mesma coisa
que se entenderia se tivesse dito: No importa nada. Mas se
aqueles perguntassem a algum: Que fizeste?, e este lhes respondesse que no fizera nada, poderiam eles conseqentemente
caluni-lo, dizendo: Logo, fizeste algo, porque nada fizeste; pois
em verdade este nada algo. Mas vemos o prprio Senhor pr
esta palavra no final de uma sentena, assim: Em segredo no
disse nada [Jo. XVIII, 20]. Leiam, pois, e calem-se.
CAPTULO 26
miolo_002.indd 35
21/7/2005 12:04:27
CAPUT XXVII
CAPUT XXVIII
miolo_002.indd 36
21/7/2005 12:04:27
CAPTULO 27
miolo_002.indd 37
21/7/2005 12:04:28
CAPUT XXIX
CAPUT XXX
miolo_002.indd 38
21/7/2005 12:04:28
da sua bondade, pacincia e longanimidade? Ignoras que a pacincia de Deus te convida penitncia? Mas com a tua dureza e
corao impenitente acumulas para ti um tesouro de ira no dia da
ira e da manifestao do justo juzo de Deus, que h de dar a cada
um segundo as suas obras [Rom. II, 3-6].
CAPTULO 29
miolo_002.indd 39
21/7/2005 12:04:28
CAPUT XXXI
miolo_002.indd 40
21/7/2005 12:04:28
miolo_002.indd 41
21/7/2005 12:04:28
CAPUT XXXII
miolo_002.indd 42
21/7/2005 12:04:28
CAPTULO 32
miolo_002.indd 43
21/7/2005 12:04:28
CAPUT XXXIII
CAPUT XXXIV
miolo_002.indd 44
21/7/2005 12:04:29
CAPTULO 33
miolo_002.indd 45
21/7/2005 12:04:29
CAPUT XXXV
CAPUT XXXVI
miolo_002.indd 46
21/7/2005 12:04:29
miolo_002.indd 47
21/7/2005 12:04:29
CAPUT XXXVII
miolo_002.indd 48
21/7/2005 12:04:29
miolo_002.indd 49
21/7/2005 12:04:29
CAPUT XXXVIII
CAPUT XXXIX
miolo_002.indd 50
21/7/2005 12:04:30
CAPTULO 38
miolo_002.indd 51
21/7/2005 12:04:30
CAPUT XL
CAPUT XLI
impotentiam,
dolorem,
egestatem,
iniquitatem,
stoliditatem,
dedecus,
bellum,
miolo_002.indd 52
21/7/2005 12:04:30
CAPTULO 40
miolo_002.indd 53
21/7/2005 12:04:30
miolo_002.indd 54
21/7/2005 12:04:30
miolo_002.indd 55
21/7/2005 12:04:30
CAPUT XLII
miolo_002.indd 56
21/7/2005 12:04:30
miolo_002.indd 57
21/7/2005 12:04:30
miolo_002.indd 58
21/7/2005 12:04:31
miolo_002.indd 59
21/7/2005 12:04:31
miolo_002.indd 60
21/7/2005 12:04:31
miolo_002.indd 61
21/7/2005 12:04:31
CAPUT XLIII
miolo_002.indd 62
21/7/2005 12:04:31
miolo_002.indd 63
21/7/2005 12:04:31
miolo_002.indd 64
21/7/2005 12:04:31
miolo_002.indd 65
21/7/2005 12:04:31
CAPUT XLIV
miolo_002.indd 66
21/7/2005 12:04:31
CAPTULO 44
miolo_002.indd 67
21/7/2005 12:04:31
invisibili suo nutu illas suas virtutes, quae in clarissima hac navi
habentur, transfigurat, easque parere facit adversis potestatibus,
quae in singulis coelorum tractibus ordinatae sunt. Quae quoniam
ex utroque sexu masculorum ac feminarum consistunt, ideo
praedictas virtutes partim specie puerorum investium parere
iubet generi adverso feminarum, partim virginum lucidarum
forma generi contrario masculorum: sciens eas omnes hostiles
potestates, propter ingenitam sibi letalem et spurcissimam
concupiscentiam facillime capi, atque iisdem speciebus
pulcherrimis quae apparent mancipari, hocque modo dissolvi.
Sciatis autem hunc eumdem nostrum beatum Patrem hoc idem
esse, quod etiam suae virtutes, quas ob necessariam causam
transformat in puerorum et virginum intemeratam similitudinem.
Utitur autem his tamquam propriis armis, atque per eas suam
complet voluntatem. Harum vero virtutum divinarum, quae
ad instar coniugii contra inferna genera statuuntur, quaeque
alacritate ac facilitate id quod cogitaverint, momento eodem
efficiunt, plenae sunt lucidae naves. Itaque cum ratio poposcerit
ut masculis appareant eaedem sanctae virtutes, illico etiam suam
effigiem virginum pulcherrimarum habitu demonstrant. Rursus
cum ad feminas ventum fuerit, postponentes species virginum,
puerorum investium speciem ostendunt. Hoc autem visu
decoro illarum ardor et concupiscentia crescit, atque hoc modo
vinculum pessimarum cogitationum earum solvitur, vivaque
anima quae eorumdem membris tenebatur, hac occasione
laxata evadit, et suo purissimo aeri miscetur; ubi penitus ablutae
animae ascendunt ad lucidas naves, quae sibi ad vectationem
atque ad suae patriae transfretationem sunt praeparatae. Id vero
quod adhuc adversi generis maculas portat, per aestus atque
calores particulatim descendit, atque arboribus caeterisque
plantationibus ac satis omnibus miscetur, et caloribus diversis
inficitur. Et quo pacto ex ista magna et clarissima navi figurae
puerorum ac virginum apparent contrariis potestatibus, quae in
coelis degunt, quaeque igneam habent naturam; atque ex isto
LXVIII De Natura Boni Augustinus Hipponensis
miolo_002.indd 68
21/7/2005 12:04:32
miolo_002.indd 69
21/7/2005 12:04:32
CAPUT XLV
miolo_002.indd 70
21/7/2005 12:04:32
miolo_002.indd 71
21/7/2005 12:04:32
CAPUT XLVI
miolo_002.indd 72
21/7/2005 12:04:32
miolo_002.indd 73
21/7/2005 12:04:32
CAPUT XLVII
miolo_002.indd 74
21/7/2005 12:04:32
miolo_002.indd 75
21/7/2005 12:04:32
miolo_002.indd 76
21/7/2005 12:04:32
nados pelo erro mortfero a que, se pela unio dos elementos geradores masculino e feminino encadeada uma parte da natureza
de Deus, que eles supem e afirmam que se liberta e purifica pelo
ato de comer, atentem, digo, a que por isso esto obrigados, como
conseqncia necessria de to nefando erro, a declarar que no
s pelo ato de comer po, legumes e frutas, os nicos alimentos
que eles dizem aceitar, mas tambm pela unio sexual que libertam e purificam aquela parte da natureza de Deus aprisionada ao
ser concebida num tero de mulher.
Com efeito, houve quem confessasse em juzo pblico ter cometido tais atos, no s na Paflagnia, mas na Glia, como ouvi
de certo cristo catlico de Roma; e, ao serem interrogados sob
que autoridade das Escrituras os cometiam, citaram o Tesouro, a
que j aludi. Quando porm se lhes objetam tais coisas, costumam
responder que desconhecem qual foi o inimigo do grupo dos seus
Eleitos que se revoltou, provocando um cisma e fundando, assim,
aquela obscena heresia.
Por isso evidente que, se h quem no cometa tais atos, os
que o cometem fazem-no apoiados naqueles livros. Desfaam-se,
pois, de tais livros, se aborrecem o delito que se vem forados a
cometer, se os conservam; mas, se ainda os conservando no o
cometem, procurem viver contra o contedo desses seus livros,
mais decentemente.
Mas o que fazem quando se lhes diz: ou purificai a luz de todas as sementes que puderdes, para no terdes de recusar o que
afirmais no fazer, ou amaldioai Mani, que diz que em todas as
sementes h uma parte de Deus aprisionada pela cpula e que
tudo o que de luz, ou seja, daquela parte de Deus que tomada
para sustento dos Eleitos, se purifica ao ser comida? Vedes o que
ele vos aconselha, e ainda hesitais em anatematiz-lo? Que fazem,
repito, quando se lhes diz isso? A que tergiversaes no recorrem, quando ou anatematizam doutrina to nefanda ou cometem
torpezas to nefandas, que, comparadas com os males acima referidos e atribudos natureza de Deus que foi por necessidade
que ela gerou a guerra; e que ou se encontrava imperturbvel,
numa sempiterna ignorncia, ou inquieta, por uma dor e angstia
Santo Agostinho A Natureza do Bem 77
miolo_002.indd 77
21/7/2005 12:04:33
CAPUT XLVIII
miolo_002.indd 78
21/7/2005 12:04:33
miolo_002.indd 79
21/7/2005 12:04:33
miolo_002.indd 80
21/7/2005 12:04:33
miolo_002.indd 81
21/7/2005 12:04:33
miolo_002.indd 82
21/7/2005 12:04:33
Impresso e acabamento:
Grafitto Grfica
(21) 2568-6597
miolo_002.indd 83
21/7/2005 12:04:33
miolo_002.indd 84
21/7/2005 12:04:33