Nazewnictwo przedszkoli w wojewdztwie podkarpackim

Magorzata Kuakowska
UniwersytetRzeszowski,Rzeszw(Posko)

1.Nazwyprzedszkolijakoergonimy
PrzeomowydlaPolskirok1989zaowocowawielomazmianamiwyciuspoecznym.
Jedn z nich bya utrata monopolu pastwa na prowadzenie przedszkoli. Pojawienie si
obok placwek publicznych take prywatnych i katolickich przedszkoli pozwala zaobser
wowa rnice w ich nazwach.1 Rnice te wynikaj z odmiennych celw, ktre oprcz
podstawowego, czyli opieki nad dziemi, przywiecaj tym placwkom. Zrnicowanie
nazwprzedszkoliwynikatakezodmiennychfunkcjipenionychprzeztenazwy.
Nazwywszystkichprzedszkolimonauznazaergonimy(instytutocjonimy)2czylina
zwy organizacji lub instytucji pastwowych, wojskowych, spoecznych, edukacyjnych,
kulturalnych, kocielnych itp. Ergonimy jako nazwy nieoywionych realiw zwizanych
zdziaalnociczowieka,sczciszerokopojmowanejchrematonimii(por.Breza,1998,
s.348349;Knappowa,1996;ramek,1996za:Gakowski,2008,s.18).
Nazwyprzedszkolizostaywyekscerpowanezestronyinternetowejprezentujcejprzed
szkola dziaajce na terenie wojewdztwa podkarpackiego: http://przedszkola.info.pl/
woj.podkarpackie/19.html.Zebranychzostao375jednostekonimicznych.Zbirtenzosta
uzupenionyonazwypodkarpackichprzedszkoliprywatnych(10jednostekonimicznych),
ktreniebyyzarejestrowanewwyejwymienionejbaziedanych.Przedszkolasklasyfi
kowanejakopublicznelubniepubliczne.Tegopodziauniedasijednakbezmodyfikacji
zastosowaprzyklasyfikacjinazwprzedszkoli.
MaciejSzelawski(2004,s.165)proponuje,bynazwyszkdzielinaergonimykomer
cyjne i niekomercyjne. W podobny sposb mona traktowa nazwy przedszkoli, ktre
take s placwkami owiatowymi. Ergonimy komercyjne to nazwy przedsiembiorstw i
wszelkich innych struktur gospodarczych, ktrych gwnym celem jest wypracowanie
zysku nazwami speniajcymi te kryteria s nazwy przedszkoli prywatnych. Pozostae
nazwy przedszkoli zaliczaj si do ergonimii niekomercyjnej. Klasyfikacja ta nie pokrywa
si z administracyjnym podziaem przedszkoli na: publiczne, prowadzone przez odpo
wiednie jednostki samorzdu terytorialnego oraz niepubliczne, czyli pozostae placwki.

1

Wartykulesomwionetylkonazwyprzedszkoli.Rwnieciekawesnazwygrupprzedszkolnych.
Zuwagi na ograniczon objto artykuu i odrbny charakter tych nazw zagadnienie to zostanie
omwionewosobnymopracowaniu.
2
Wsowackiejonomastycenazwyfirm,nazwyfirmoweczytefirmonimysteokrelaneterminem
logonyma (Horeck, 1994, za Gakowski, 2008, s. 18). Termin ten dotyczy przede wszystkim nazw pod
miotw gospodarczych. Termin ergonym oznacza natomiast nazwy organizacji oraz instytucji (pa
stwowych, wojskowych, spoecznych, gospodarczych, politycznych, edukacyjnych, kulturalnych, kociel
nychitp.)jestzatemparalelnydopolskiegoterminuergonim(Gakowski,2008,s.18).

303
Nazewnictwoprzedszkoliwwojewdztwiepodkarpackim

Przedszkolaminiepublicznymisbowiemtakete,ktrychgwnymcelemniejestwypra
cowaniezysku,czyliprzedszkolawyznaniowe.Artykubdzieprbwskazaniarnicpo
midzywymienionymipowyejtypamiergonimw.
Strukturawikszociergonimwopierasinadwchzasadniczychelementach:czci
informujcej i identyfikacyjnodyferencyjnej. Pierwszy element to zazwyczaj wyraenie
syntaktyczne o wyrazistej semantyce, drugi wystpuje najczciej pod postaci pojedyn
czego wyrazu, wyrniajcego nominowan jednostk spord wielu podobnych (np.
przedsibiorstwtejsamejbrany);moemiecharakterkonotujcy,bynazwznaczc
lubbycakowicieasemantycznydlaodbiorcy.(Szelawski,2004,s.165).Czstowseman
tycznej strukturze ergonimw komercyjnych jest zawarty przekaz reklamowy. Pokazanie
strategiireklamowychzawartychwnazwachprzedszkoliprywatnychjestkolejnymcelem
opracowania. W strukturze ergonimw niekomercyjnych czsto znajduj si elementy,
ktrychzadaniepoleganietylkonainformacjiifunkcjiidentyfikacyjnodyferencyjnej.

1.1Funkcjenazwprzedszkoli
Funkcjaidentyfikacyjnodyferencyjnajestprymarninajwaniejszfunkcjnazwwas
nych.Pozostaefunkcjenazwwasnychsrnieprzedstawiane,wzalenociodprzyjtej
metodologii. W niniejszym opracowaniu, za J.A. Karpenk (1980: 12), przyjmuje si, e
funkcjamidopeniajcymi(sekundarnymi)nazwwasnychjestfunkcjainformacyjnaifunk
cja emocjonalna. Nazwy peni funkcj informacyjn wwczas, gdy w ich strukturze jest
zawartainformacjadotyczcanazywanegoobiektu,np.PrzedszkolePublicznenr1wRze
szowie. Funkcja informacyjna przejawia si w strukturze ergonimw niekomercyjnych
i moe mie rne odcienie: objanienie, dedykacja, czy nawet funkcja ideologiczna
nazwy na cze kogo/czego. Funkcja emocjonalna przejawia si, np. wwczas, gdy ma
wywoywa okreloneemocjeuodbiorcy(por.Karpenko,1980,s. 12).Tegotypunazw
bdzie np. ergonim: Przedszkole Prywatne Baniowa Kraina. Elementy oddziaujce na
emocje czsto pojawiaj si w ergonimach komercyjnych jest to przejawem dziaa
reklamowych. Sposoby realizacji funkcji informacyjnej i emocjonalnej w nazwach przed
szkolizostanomwionewdalszejczciartykuu.
Kolejnym ujciem metodologicznym dotyczcym funkcji nazw przedszkoli, o ktrym
wartowspomnieomawiajcnazwyprzedszkoli,jest ksikaArturaGakowskiego:Chre
matonimywfunkcjikulturowouytkowej.Onomastycznestudiumporwnawczenamate
rialepolskim,woskim,francuskim(2008).Autoruznaje,efunkcjeniektrychnazwwas
nychchrematonimwuytkowychmonarozumiejakospecyficznezadaniapragma
tyczne(rolejzykowe),jakiespeniajchrematonimywdyskursiepublicznym.Spoeczna
orazkulturowafunkcjonalnojestwarunkiemzaistnieniachrematonimuwakcienazew
niczym,anastpnietowarzyszymuwuyciujzykowym(Gakowski,2008,s.10).
Uytkowochrematonimwtopotencjapragmatycznokomunikacyjny,zatem:
chrematonimami uytkowymi s wszystkie nazwy wasne, bdce niejako jzykowym do
wodemludzkiejaktywnociwrnychobszarachkulturowychyciapublicznego:przestrzeni
spoecznej, gospodarczej,kulturalnej,artystycznej,ludycznej,edukacyjnej,naukowej,tech
nicznej,religijnej,parareligijnej,ideologicznej,ekologicznej,prozdrowotnej,promujcejlub
potpiajcejpewnepostawyitp.(...)Chrematonimyuytkowetworzdynamicznesystemy
onimiczne,funkcjonujcewwarstwieparolejzykajakowyraenianazewnictwauzualnego.

304

MagorzataKuakowska

Chrematonimwtakimujciujesthasemspeniajcymrolzawiadomieniawobiegupublicz
nym. Funkcjonuje ono niezalenie od aprobaty spoecznej i odwouje si do kodu prze
strzeni kulturowej, wzbogacajc jednoczenie ten kod o jednostk jzykow z okrelonym
odniesieniemonomastycznym(Gakowski,2008,s.51)

Chrematonimy uytkowe mona podzieli na: chrematonimy marketingowe, do kt

rychzaliczasifirmonimy(czylinazwyfirmiproduktw);chrematonimyspoecznociowe
(czylinazwyzrzeszeiorganizacji)orazchrematonimyideacyjne(czylinazwyprzedsiw
zikulturowych)(Gakowski,2008,s.5253).Nazwyprzedszkoliprywatnychjakonazwy
instytucjioferujcychusugiedukacyjneiwychowawczespeniajkryteriaklasyfikujceje
jako firmonimy. Natomiast nazwy instytucji nieprywatnych tego typu (np. szk, domw
dzieckaitp.)ArturGakowski(2008,s.119)umieszczawprzestrzeniprzejciowejmidzy
chrematonimi marketingow a spoecznociow. Wedug autora do strefy tej nale
nazwyobiektw,ktrewykazujznamionadziaaekonomicznych,aleichcelezbliajsi
do celw spoecznociowych. Wydaje si jednak, e w grupie nazw przedszkoli mona
wyraniewskazate,ktresfirmonimami,czylinazwyprzedszkoliprywatnychite,ktre
w zasadzie mona zaliczy do chrematonimii spoecznociowej, czyli nazwy przedszkoli
publicznych i wyznaniowych. Rozrnienie takie jest podyktowane charakterem dziaal
nocidesygnowanegoobiektu.
Nazwyprzedszkoliprywatnychspeniajwarunki,ktreokrelaprawnojzykoznawcza
definicjanazwyfirmowej.DefinicjatazostaaustalonaprzezRadJzykaPolskiegoiwjej
mylnazwafirmowajestprawniezastrzeonnazwfirmy,(jejnazwwasn),doktrej
uywania wyczne prawo przysuguje podmiotowi zastrzegajcemu (zob. Gakowski,
2008,s.37).
Przedszkola publiczne i wyznaniowe s organizacjami,przedsiwziciami i zjawiskami
ocharakterzespoecznokulturalnym,bezporednioniezwizanymizdziaalnocidocho
dow, funkcjonuj dla dobra i na potrzeby partykularne spoeczestwa (por. Gakowski,
2008, s. 54). Przedszkola te speniaj zatem kryteria, wedug ktrych Artur Gakowski
(2008,s.5455)klasyfikujenazwytegotypuplacwekjako chrematonimyspoeczno
ciowe.
Funkcjenazwprzedszkoliwmylpropozycjiomwionejpowyejklasyfikacjizaleod
funkcji jak w spoeczestwie spenia desygnowany obiekt. Analiza nazw tych placwek
orazuwzgldnieniepodziauadministracyjnego(naprzedszkolapubliczneiniepubliczne)
pozwalawyrnitrzygrupyonimwrnicesistrukturorazfunkcjami.Nazwyprzed
szkoli mona podzieli na: nazwy przedszkoli publicznych, nazwy przedszkoli katolickich
oraznazwyprzedszkoliprywatnych.
2.Analizanazwprzedszkoli
2.1Nazwyprzedszkolipublicznych
Nazwy przedszkoli publicznych sytuuj si najbliej pogranicza nomen proprium i no
menapellativum.Stowielowyrazowedeskrypcje,ktre,jakwikszochrematonimw
w przeciwiestwie do typowych nazw wasnych maj znaczenie. S jednak nazwami
wasnymi, poniewa su identyfikacji okrelonych indywidualnych obiektw, powstay

305
Nazewnictwoprzedszkoliwwojewdztwiepodkarpackim

wwynikuaktunominacjiczyliodpowiedniegorozporzdzeniaorganuadministracjitery
torialnej.
Najczciejnazwyprzedszkolipublicznychrealizujnastpujcyschemat:
Cz informacyjna: rzeczownik Przedszkole + przymiotnik okrelajcy charakter pla
cwki. Cz identyfikacyjnodyferencyjna: nr + liczebnik gwny + w + nazwa miejsco
woci.
Wrdprzymiotnikwokrelajcychcharakterprzedszkolaznajdujsitakiejak:pub
liczne,miejskie,gminne,miejskogminne,samorzdowe,spoeczne.
Przedstawiona struktura nazwy przedszkola ulega modyfikacjom. Jedynym staym
elementem jest okrelenie przedszkole, ktre wystpuje w kadej nazwie. Modyfikacje
mogpolegana:
Zmianieszykurzeczownikaokrelanegoiprzymiotnika,np.PublicznePrzedszkolenr2
wNowejSarzynie,
Braku przymiotnika okrelajcego charakter przedszkola, np. Przedszkole w Brzzie
Krlewskiej. Taka sytuacja dotyczy przedszkoli, ktre s jedynymi placwkami tego typu
wdanejmiejscowoci.
Braku liczebnika gwnego, np. Publiczne Przedszkole w Woli Dalszej. Brak numeru
przedszkolajestrwniecharakterystycznydlajedynychwdanejmiejscowociplacwek.
Braku elementu lokalizujcego, np. Przedszkole Publiczne nr 10. Ten typ modyfikacji
dotyczynazwprzedszkoliwduychmiastach.
Dodatkowejinformacjiospecyficedziaalnociprzedszkola,np.MuzycznePrzedszkole
nr14wRzeszowie,PublicznePrzedszkoleIntegracyjnewTarnobrzegu.
Stosunkowo liczne modyfikacje wskazuj na brak wyrazistego wzorca nazwy przed
szkola publicznego w przeciwiestwie do nazw szk, ktre waciwie nie wykazuj a
takiego zrnicowania. Nazwy przedszkoli s tworzone przez urzdnikw administracji
samorzdowej. Kady samorzd kieruje si wasnym wyczuciem normy w tym zakresie,
dlategonatereniejednejjednostkiadministracyjnejwszystkienazwyprzedszkolipublicz
nychmajtsamstruktur,np.wRzeszowiestonazwytypuPrzedszkolePublicznenr
...wRzeszowie,wKronienazwytypuMiejskiePrzedszkolenr...wKronie.
Struktura nazw okrelajcych przedszkola publiczne wskazuje na ich funkcje. Nazwy
teinformuj(objaniaj)ocharakterzeusugnazywanejinstytucjiilokalizujdanyobiekt
w okrelonej miejscowoci. Liczebnik gwny pozwala na wyrnienie obiektu spord
innychznajdujcychsiwtejsamejmiejscowoci.
Nielicznenazwypodkarpackichprzedszkolimajjeszczejedenelement.Jesttopatro
cinium,czylinazwabohaterawprowadzonaskrtemim.(odokreleniaimienia),np.Przed
szkolePublicznenr7im.WandyChotomskiejwRzeszowie.Takienazwymonazaliczydo
nazw pamitkowych. Jurij Karpenko (1980, s. 12) okrela rodzaj funkcji informacyjnej
wnazwach wasnych nadawanych na cze kogo/czego jako funkcj ideologiczn.
Wprzypadku nazw przedszkoli mona te mwi o aspekcie wychowawczym funkcji in
formacyjnej, poniewa nadanie przedszkolu nazwy okrelonej osoby wskazuje reprezen
towaneprzeznipostawyiwartoci(por.Kuakowska,2010,s.98).Wrdpatronwpod
karpackichprzedszkolipublicznychprzewaajtwrcyliteraturydziecicejibani:Wanda
Chotomska,JanBrzechwa,JanChrystianAndersen,StanisawJachowicz,MariaKonopnicka.

306

MagorzataKuakowska

WyjtkiemjestMiejskiePrzedszkolena2wKronie,wktrympatronemjestKrlMaciuI
(bohaterliteracki).
2.2Nazwyprzedszkolikatolickich
Koci Katolicki prowadzi placwki zajmujce si opiek nad najmodszymi dziemi
waciwie od pocztku istnienia tego typu instytucji na ziemiach polskich. Przykadem
takiej dziaalnoci moe by powoanie 3 maja 1850 roku na terenie zaboru pruskiego
pierwszejochronkiprzezZgromadzenieSistrSuebniczekNajwitszejMariiPannyNie
pokalaniePocztej.Pocztkowowochronkachznajdowayopiekdziecizaniedbane,czsto
osierocone,awmiastachdziecipracownicfabryk.Po1945rokuwikszotychplac
wek znacjonalizowano. Po roku 1989 wiele instytucji kocielnych, zwaszcza eskich
zgromadze zakonnych, powrcio do dziaalnoci owiatowowychowawczej prowadzo
nejprzedIIwojnwiatow,powstaytakenoweprzedszkolaprzyparafiachkatolickich.
Mimo, e przedszkola te nie s placwkami publicznymi, to uzyskanie dochodu nie jest
podstawowym celem tych placwek. Zatem ich nazwy s ergonimami niekomercyjnymi.
Nazwyprzedszkolikatolickichmonatezaliczydoonimiireligijnejwaciwej,poniewa
placwki te s prowadzone przez rne organizacje i zgromadzenia katolickie (por. Ga
kowski,2010,s.568).
Nazwyprzedszkolikatolickichsbardziejzrnicowaneninazwyprzedszkolipublicz
nych. Mona w nich take wyrni pewne stae elementy, jest ich jednak mniej ni
wprzypadkunazwprzedszkolipublicznych.Pierwszymstaymelementemjestrzeczownik
przedszkole lub ochronka. Drugi z wymienionych rzeczownikw wymaga komentarza.
Uycie go w nazwie przedszkola jest odwoaniem do tradycji przedwojennych. Obecnie
rzeczownikochronkawznaczeniuprzedszkolewsownikachjzykapolskiegojestopatrzo
nykwantyfikatorem:przestarzae.Uyciewnazwieprzedszkolawyrazuprzestarzaegoma
zwrciuwagodbiorcykomunikatu,jakimjestnazwa,naprzywizaniedotradycjiido
wiadczenieosbpracujcychwplacwce.Nadanieprzedszkolunazwyzawierajcejwy
raz, ktry przywouje okrelone konotacje, jest zabiegiem odwoujcym si do emocji.
Nazwanieprzedszkolaochronkamawywoapozytywneuczuciauodbiorcymonaza
temmwiofunkcjiemocjonalnejnazwprzedszkolizrzeczownikiemochronka.
Drugimwzgldniestaymelementemnazwprzedszkolikatolickichselementywska
zujce na wyznaniowy charakter placwki. Mona wskaza kilka takich elementw. Jed
nymzwyznacznikwprzynalenocidonazewnictwareligijnegojestprzymiotnikwczci
informacyjnejnazwy,ktrywskazuje,einstytucjajestprowadzonaprzezKociKatolicki.
S to najczciej przymiotniki: katolicki, parafialny, diecezjalny itp. W przedszkolach na
tereniewojewdztwapodkarpackiegoniemaprzedszkola,ktremiaobywnazwieprzy
miotnik katolicki takie deskrypcje funkcjonuj jednak w nazwach przedszkoli w innych
wojewdztwach.Duagrupaprzedszkolimawnazwieprzymiotnikparafialny,np.Przed
szkoleParafialnewKamieniu.Takadeskrypcjapozwalanakojarzenieprzedszkolazokre
lonparafi,czstopatronparafiistajesipatronemprzedszkola,np.NiepublicznePrzed
szkoleParafialnew.Jan,niekiedywnazwieprzedszkolapojawiasipenanazwapara
fii,np.PrzedszkoleParafialneprzyParafiiMBRacowej.
Kolejna grupa nazw zawierajcych element wskazujcy na wyznaniowy charakter
przedszkola, to wskazanie w nazwie podmiotu administrujcego placwk. W tego typu

307
Nazewnictwoprzedszkoliwwojewdztwiepodkarpackim

nazwach pojawiaj si nazwy parafii, np. Przedszkole przy Parafii w. Jzefa oraz nazwy
zgromadzezakonnychprowadzcychprzedszkola,np.PrzedszkoleNiepubliczneZgroma
dzeniaSistrw.Jzefa.
Czasami pojawiaj si te kontaminacje obu okrele, np. Przedszkole Parafialne
UDominikanek w Zaczerniu. Przedstawiony przykad wymaga komentarza, poniewa
wyraenieprzyimkoweUDominikanekwprowadzaelementpotocznoci,swojskocido
nazwyprzedszkolakonotujetakiewartocijakgocinnoiopiekapor.takiewyraenia
przyimkowejaknp.UZalipianek(nazwalokalugastronomicznego),UBasi(nazwapensjo
natu).Podobniejakwprzypadkuuyciarzeczownikaochronkawnazwieprzedszkolajest
aktywizowanafunkcjaemocjonalna.
Kolejnym elementem nazw przedszkoli katolickich,ktry eksponuje wyznaniowy cha
rakter tych placwek, s nominacje oparte na wyborze witego lub bogosawionego
patrona.Wikszoprzedszkolikatolickichmanazwyzhagionimemwczciidentyfikujco
dyferencyjnej, co mona tumaczy tradycj nazywania obiektw sakralnych i instytucji
kocielnych np. Szpital Dziecitka Jezus, Koci pod wezwaniem w. Ducha itp. Warto
zauway, e obok tradycyjnych sposobw wprowadzania hagionimu do nazwy wasnej:
poprzez form dopeniaczow, np. Przedszkole Publiczne w. Jzefa prowadzone przez
Zgromadzenie Sistr Suebniczek Najwitszej Marii Panny lub wyraenie pod wezwa
niem,np.PrzedszkoleZgromadzeniaSistrSuebniczekNMPNPpw.B.E.Bojanowskiego3
czstopojawiasiwieckisposbwprowadzenianazwypatrona,poprzezskrtim.(imie
nia).Oilewprzypadkuwitychibogosawionych,ktrzyyliwczasachnowoytnychtaki
sposbzbytnionierazi,towprzypadkunazwtypu:PrzedszkoleParafialneim.w.Michaa
Archanioa, Ochronka im. Dziecitka Jezus poczenie skrtu im. z hagionimem tworzy
dysonans.Naleytezaznaczy,echoumieszczeniewnazwiewitegopatronaiwiec
kiegobohateraspeniapodobnefunkcjeinformacyjnesuywyeksponowaniuwartoci,
ktrewyznawaadanaosobatojednakhagionimywnazwachinstytucjimajdlawierz
cych jeszcze jedn, zapewne waniejsz funkcj oddaj obiekt, ktrego patronami s
osoby wite, pod ich opiek. Mieszanie w nazwach z hagionimami tych dwch porzd
kwwieckiegoireligijnego,poprzezwprowadzanieskrtuim.wynikazapewnezodnie
sie do wieckich wzorcw nazw pamitkowych przedszkoli, takich jak np. wspomniane
wyejPrzedszkolePublicznenr7im.WandyChotomskiej.
Wybrpatronaprzedszkolamoebyzwizanyzpatroneminstytucjikocielnej(para
fii, zgromadzenia zakonnego), np. w. Micha Archanio, bogosaiony Edmund Bojanow
ski.Moetebypodyktowanyspecjalizacjwitego.Dotakichwyspecjalizowanych
patronw mona zaliczy Dziecitko Jezus patrona dzieci i szk, ponadto dziecico
Jezusakorespondujezwiekiemprzedszkolakw.Czstopatronemprzedszkolikatolickich
jesttew.Jzef,ktryjestopiekunemrodzin,apostaw.Jzefa,znanazwieluprzed
stawiemalarskich,jestniemalarchetypicznymsymbolemopiekunadzieci.

Skrtowce s w oficjalnym zapisie nazwy wasnej, a pena nazwa przedszkola brzmi: Przedszkole
Zgromadzenia Sistr Suebniczek Najwitszej Marii Panny Niepokalanie Pocztej pod wezwaniem Bo
gosawionegoEdmundaBojanowskiego.

308

MagorzataKuakowska

Oprcz elementw wskazujcych na wyznaniowy charakter placwki w niewielkiej

grupie nazw przedszkoli katolickich wystpuje element lokalizujcy, najczciej jest to
nazwamiejscowoci.Sposbwprowadzeniatejnazwyijejcharaktersprzewanietakie
samejakwprzypadkunazwprzedszkolipublicznych,np.Ochronkaw.JzefawMuninie.
Niekiedywnazwachprzedszkolikatolickichpojawiajsijednaknazwymniejszychjedno
stek administracyjnych, czyli osiedli, np.: Parafialne Przedszkole w. Jzefa na Niwie.4
Takiewprowadzeniemikrotoponimudonazwyprzedszkolamonaodczytajakopewien
przekaz oddziaujcy na emocje. Wikszo mieszkacw wikszych i rednich miejsco
woci identyfikuje si z okrelon dzielnic zatem wprowadzenie do nazwy placwki
nazwydzielnicymapodkrelaprzynalenoprzedszkoladowsplnotylokalnej.
Nazwyprzedszkolikatolickichsmotywowanereligijnie.Elementywskazujcenawy
znaniowycharakterprzedszkolapenifunkcjeinformacyjne,awprzypadkuhagionimw
mona mwi o funkcji ideologicznej i wychowawczej, poniewa postawy patronw s
wzorami do naladowania. Naley te zwrci uwag na funkcj, ktr mona nazwa
sakraln.Oddanieprzedszkolapodopiekwitegojestnietylkowskazaniemnawartoci
reprezentowaneprzeztposta,aletakeprbkomunikacjizesfersacrum.
Wikszonazwprzedszkolikatolickichpenifunkcjeinformacyjne.Waninformacj
przekazywan za pomoc rnych rodkw jzykowych jest informacja o wyznaniowym
charakterzeplacwki.Nielicznenazwyprzedszkolikatolickichoprczelementwofunkcji
informacyjnej,zawierajteelementy,ktremajwywoaokreloneemocjeuodbiorcy.
Stowyrazy,ktrekonotujtakiewartocijak:przywizaniedotradycji,wsplnotylokal
nejorazgocinnoiopiekuczo.
2.3Nazwyprzedszkoliprywatnych
Nazwyprzedszkoliprywatnych,ktrezaczypowstawapo1989roku,sergonimami
komercyjnymi.MaciejSzelawski(2004,s.165)uwaa,etegotypunazwypenifunkcj
reklamow. Funkcja ta jest rodzajem, opisanej przez Jurija Karpenk (1980: 15), funkcji
emocjonalnej, poniewa realizuje si gwnie poprzez elementy, ktre maj wywoa
okreloneemocjeuodbiorcy.Funkcjareklamowamoebyprzypisanazarwnoelemen
tom leksykalnym z czci dyferencyjnoidentyfikujcej jak i elementom z czci informa
cyjnej.
Analizanazwprzedszkoliprywatnychpozwalastwierdzi,ebrakjestwyranegowzorca,
ktry przejawiaby si we wszystkich nazwach tych placwek. Okrelenie przedszkole
(prywatnelubniepubliczne)niezawszewystpujewtychnazwach.Niezawszemonate
wydzieliczinformacyjn,bozdarzajsinazwytakiejaknp.TczowaPolana,Akade
miaMalucha.Wybrswwkomunikacie,jakimjestnazwaprzedszkolaprywatnego,jest
podyktowany konotacjami przypisywanymi tym sowom. Elementy zawarte w nazwie
placwkiprzekazujinformacjeizarazemwywoujreakcjedzikiokrelonymemocjom,
ktrebudz.Wmechanizmwywoaniazamierzonejpostawyadresatakomunikatuijego
waciwych zachowa wczone s rozmaite rodki, ktre z rnym nasileniem realizuj
funkcj nakaniajc. rodki jzykowe s tu uywane nie po to, by opisa rzeczywisto,

NiwajesttunazwdzielnicywGogowieMaopolskim,choosoby,ktrenieznajtopografiimiej
scowoci,sdz,ejesttookreleniew.Jzefa.

309
Nazewnictwoprzedszkoliwwojewdztwiepodkarpackim

lecz po to, by wywoa podane reakcje odbiorcw. Wybr sw jest podyktowany ich
konotacjami,aniedenotacjami(Lizak,2006,s.31).
Analiza wyrazw, ktre znajduj si w nazwach przedszkoli prywatnych (zarwno
wczciidentyfikacyjnodyferencyjnejjakiinformacyjnejjakiwtychnazwach,wktrych
niedasiczciinformacyjnejwydzieli)pozwalapodzielitenazwynakilkagrupwza
lenoci do tego jakie konotacje wywouje dana nazwa. Wszystkie nazwy, ktre peni
funkcj reklamow, realizuj strategi, ktr opisay Iza Matusiak i Katarzyna Zawilska
(2010,s.541).Strategiatapoleganawkomponowaniuelementuwartociujcegowstruk
turznaczeniowfirmowychjednostekidentyfikacyjnychzapomocbudowaniapozytyw
nychasocjacji.Schematpercepcyjnytakichasocjacjijestopartynakategoriiwaloryzujcej:
dobry,bo
Wnazwachprzedszkoliprywatnychmonawskazanastpujceschematyasocjacyjne
przedszkolejestdobrebo:jestbezpiecznym,szczliwymmiejscem;wychowujeszczli
we dzieci; wychowuje mdre dzieci. Realizacja tych schematw zostanie przedstawiona
poniej.
2.3.1. Nazwy oparte na schemacie: przedszkole jest dobre, bo jest to bezpieczne/
szczliwemiejsce
Wyrazy, ktre znajduj si w nazwach przedszkoli prywatnych, to czsto okrelenia
miejsc lub przestrzeni, ktre s archetypowe i towarzysz wyobraeniom o szczliwym
dziecistwie.Dotakichprzestrzeninaleypolana,np.TczowaPolana.Polanatomiejsce
gdzierozgrywasiwielebajek,przestrzeprzyjaznadlaichbohaterw.Podobnekonotacje
przywoane przywouje uycie czsto wystpujcego w baniach rzeczownika kraina.
Zreguywbaniachkrainatomiejscegdziejestlubbyodobrze,gdzieprzebywajistoty
yczliwe ludziom, pozytywni bohaterowie narracji baniowej. Nazwa kraina jest najcz
ciej skadnikiem grupy nominalnej, w ktrej przymiotnik w sposb metaforyczny lub
wprost okrela idylliczny charakter krainy, Nazwy przedszkoli z rzeczownikiem kraina s
bardzoliczne:KrainaUmiechu,BajkowaKraina,TczowaKraina,RadosnaKraina.
Niecoinneasocjacjewywoujnazwyzokreleniamibudynkwnajczciejstode
minutywa domek, chatka. Nazwy te wystpuj take z przymiotnikami, ktre okrelaj
wprostlubmetaforyczniecharaktermiejsca:MagicznyDomek,SonecznyDomek,Zacza
rowany Domek, Plastusiowy Domek, Tczowy Domek, Bajkowy Domek, Misiowa Chatka,
Magiczna Chatka, Chatka Puchatka. Wikszo tych okrele przywouje wiat bani
iliteraturydziecicejnazwaChatkaPuchatkajestwrczcytatemtytuupolskiegotuma
czeniadzieaA.Milnea.TakenazwazbudowananawzrrealnychtoponimwBbelko
worwniemawywoywaasocjacjezzabawidziecistwem.
Wikszo nazw z tej grupy, poprzez uycie przymiotnikw bajkowy, baniowy, ma
giczny,zaczarowanywprowadzaasocjacjezwizanezeszczliwymdziecistwem,kt
rego atrybutem s banie i beztroskie zabawy. Rwnie przymiotniki takie jak soneczny
itczowysmetaforycznymiokreleniamiodpowiadajcymiprzymiotnikowiszczliwy.
2.3.2. Nazwy oparte na schemacie: przedszkole jest dobre, bo wychowuje szczliwe
dzieci
Drugliczngrupnazwprzedszkoliprywatnychsnazwyopartenaschemacieprzed
szkole jest dobre, bo wychowuje szczliwe dzieci. S do najczciej apelatywy bdce

310

MagorzataKuakowska

nazwami (czsto w formie deminutyww) postaci i przedmiotw symbolizujcych po

dane cechy charakteru. Ten typ schematu percepcyjnego realizuj takie nazwy jak np.
Tygrysek (symbolika siy i odwagi), Promyczek (symbolika wiedzy) Radosne Soneczko
(symbolikaradoci),Stokrotka(symbolikaradoci).
Wtejgrupiejesttekilkanazwodpropialnych,ktresnazwamibohaterwbajekili
teratury dziecicej. Nazwy te przywouj oglnie skojarzenia ze szczliwym dzieci
stwem,niezawszewskazujckonkretnewartoci.Stonazwyprzedszkolitakiejak:Kubu
Puchatek, Chatka Puchatka (swoista gra jzykowa), Punkt Przedszkolny Jasia i Magosi,
Pinokio.
2.3.3.Przedszkolejestdobre,bowychowujemdredzieci
Drugwartoci,ktrajestwanaprzywyborzeprzedszkolaoboksamopoczuciadziec
kajestjegoedukacja,stdtepojawiajsinazwy,ktrerealizujschemat:Przedszkole
jestdobre,bowychowujemdredzieci.Nazwyopartenatymschemacie,towyrazykoja
rzonezedukacj,czstotedeminutywneaczek,Idea,MayAmbasador(tuAmbasador
nie jest nawizaniem do apelatywu oznaczajcego dyplomat, ale do nazwy szkoy jzy
kowej), Akademia Maych Odkrywcw. Obok nazw, ktre sowa wywoujce pozytywne
konotacje zawieraj w czci dyferencyjnoidentyfikujce zdarzaj si te nazwy, w kt
rychczinformacyjnarwniezawieraprzekazreklamowy.Przedszkola,wktrychna
zwach zastosowano ten zabieg to np. Miniakademia Malucha, Bbelkowo Miniakade
miadlaDzieci,KubuPuchatekCentrumEdukacjiDziecicej,SpoecznyOrodekWczes
nego Nauczania, Akademia Maych Odkrywcw, Centrum Maych Odkrywcw, Centrum
NowoczesnejEdukacji,AkademiaDziecka.Rzeczownikakademiawtradycyjnymrozumie
niutoinstytucjaskupiajcawybitnychuczonychlubartystw,majcanacelukierowane
naukisztuk,uyciegownazwieprzedszkolajesthiperbol,ktrajestzabiegiemczsto
wykorzystywanymwreklamie.Natomiastwyrazcentrumodsyadokonotacjizmiejscem
wanym,kompleksowobsug.
Warto zwrci uwag, e niekiedy w jednej nazwie przedszkola s zawarte a dwa
schematy.Jednymznichjestomwionypowyej,opartynaskojarzeniachzwiedzele
menty zawierajce tego typu konotacje pojawiaj si wwczas w czci informacyjnej,
drugielementkonotujcytakiewartocijakszczcie,bezpieczestwopojawiasiwczci
dyferencyjnoidentyfikacyjnej.
Nazwy przedszkoli prywatnych nie rni si od innych chrematonimw marketingo
wych.Podstawowfunkcjobokidentyfikujcejjestfunkcjareklamowa.Funkcjatareali
zujesipoprzezopisanepowyejstrategie.

Nazewnictwoprzedszkoliwwojewdztwiepodkarpackim

311

3.Podsumowanie
W artykule przedstawione zostay nazwy przedszkoli, czyli placwek, ktrych celem
jestwychowaniedzieciwwiekuod3do6lat.Nazwytychsamychinstytucjirnisipod
wzgldemformalnymiuytkowym.Wzalenociodtypuplacwkizmieniajsijejfunkcje
ibudowa. Przedszkola publiczne i wyznaniowe nie maj jako gwnego celu uzyskania
dochodu, a ich nazwy nale chrematonimii spoecznociowej. W nazwach przedszkoli
publicznych i wyznaniowych obok typowej dla nazw wasnych funkcji identyfikacyjno
dyferencyjnej, realizowanych w odpowiednim czonie nazwy, pojawiaj si elementy,
ktrezawierajinformacjeoobiekcieijegocharakterze.Czasemwystpujtakeelemen
tytakiejakimipatrona,ktrepenifunkcjewychowawcz,polegajcnawskazywaniu
okrelonych wzorcw i wartoci lub imi witego, ktre peni funkcj sakraln jest ko
munikatemkierowanymdosferysacrum,proboopiekbytwztejsfery.Nazwyprzed
szkoliwyznaniowychrnisiodnazwprzedszkolipublicznychrnorodnymisposobami
wprowadzaniainformacjiocharakterzeprzedszkola,ponadtownielicznychnazwachtego
typu pojawiaj si elementy, ktre peni funkcj emocjonaln. Nazwy przedszkoli pry
watnychrnisizasadniczoodpozostaychnazwprzedszkoli.Ichbudowaifunkcjenie
rni si od innych nazw z krgu chrematonimii marketingowej. Wikszo tych nazw
zawieraelementy,ktremajwywoapozytywneodczuciauodbiorcy(rodzica)inakoni
godowyborudanegoprzedszkolaprywatnego.

Literatura:
BREZA, E.: Nazwy obiektw i instytucji zwizanych z nowoczesn cywilizacj (chrema
tonimy). In. Polskie nazwy wasne. Encyklopedia. Ed. E. RzetelskaFeleszko. Warszawa
Krakw:WydawnictwoInstytutuJzykaPolskiegoPAN1998,s.343361.
GAKOWSKI, A.: Chrematonimy w funkcji kulturowouytkowej. Onomastyczne studium
porwnawcze na materiale polskim, woskim, francuskim. d: Wydawnictwo Uniwersytetu
dzkiego2008.390s.
GAKOWSKI, A.: Nazwy wasne o podou religijnym w przestrzeni spoecznokulturowej
Polski i Woch. In: Nazwy wasne a spoeczestwo. T.II. Ed. R. obodziska. ask: Oficyna
WydawniczaLEKSEM2010,s.567582.
KARPENKO,J.A.:Ofunkcyjachsobstwiennychimion.In:Spoloenskfungovanievlastnch
mien.VII.Slovenskonomastickkonferencia.Ed.M.Majn.Bratislava:Veda1980,s.915.
KUAKOWSKA,M.:NazwyharcerskiewHufcuZHPRzeszwwlatach19892009.In:Rze
szw i okolice. Jzyk historia kultura. Ed. J. Lizak, E. Bachowicz. Rzeszw: Wydawnictwo
UniwersytetuRzeszowskiego2010,s.97107.
LIZAK, J.: Jzyk reklam dla dzieci. Rzeszw: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
2006.331s.
MATUSIAK, I. ZAWILSKA, K.: Tendencje nazewnicze na przykadzie olsztyskich
chrematonimw. In: Nowe nazwy wasne, Nowe tendencje badawcze. Ed. A. Cielikowa,
B.CzopekKopciuch,K.Skowronek.Krakw.WydawnictwoPANDIT2007,s.541546.
RZETELSKAFELESZKO, E.: W wiecie nazw wasnych. Warszawa Krakw: Towarzystwo
NaukoweWarszawskie2006.248s.
SZELAWSKI,M.:Pragmatycznainterpretacjaergonimwkomercyjnychnaprzykadzienazw
szkjzykowych.In:Onomastica,2004,ro.49,s.165179.

312

MagorzataKuakowska

TheNamesofKindergartensinthePodkarpackieProvince
ThepresentpaperreviewsthenamesofthekindergartensinthePodkarpackieProvince.
Thenamesinquestionmaybedeemedcommercialandnoncommercialergonymsdepending
onthetypeofentity.Intheprovince,therearepublicandnonpublickindergartensandthese
arefurthersubdividedintodenominationalandprivateones.Asfunctionalchrematonyms,the
names of private kindergartens are regarded as marketing chrematonymia, whereas the
names of denominational and public kindergartens are deemed social chrematonyms since
they are names of institutions of social and cultural nature whose activities are not directly
income generating, and which operate in the interest of the community satisfying the local
needs.
Theanalysisofthestructureandfunctionofthenamesofkindergartensjustifiesthedivi
sionofthesenamesintothreegroups.Inadditiontothefundamentalfunctionplayedbyall
the names (identification), the names of public and denominational kindergartens play an
educationalrole.Thenamesofthelattergroupmaybeincludedintoreligiousnamesbecause
their structure contains elements emphasising various religious values. The structure of the
namesofprivatekindergartens,ontheotherhand,manifeststheirmarketingcharacter.The
analysisoflanguagefeaturesoccurringinthenamesofprivatekindergartensillustratesthat
theyhavebeenformedwiththepurposeofstirringdesirablereactionsofthepublic.There
fore, their connotations appear to be more important than their denotations. The names of
privatekindergartens,unlikethenamesofotherkindergartens,playanadvertisingfunctionas
shownintheanalysisofthegivenmaterial.
Thus,itispossibletoclaimthattheprofitgeneratingkindergartens,asarule,bearnames
withadvertisingfunctionwhereaspublicordenominationalkindergartensfulfillingotherthan
income generating function are named differently. Their names generally include some vital
informationabouttheentityandtheyfulfilleducationalorreligiousroles.