NR 11(11) LISTOPAD 2016 ORGAN

STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

.Listopad jedenasty miesic w roku, wedug kalendarza gregoriaskiego, ma 30 dni. Listopad jest
na pkuli pnocnej miesicem jesiennym, a na
poudniowej wiosennym. Nazwa miesica (wedug
Brcknera) pochodzi od opadajcych jesieni lici
(por. czes. listopad, br. / listapad, ukr.
/ ystopad, ; chorw. listopad
padziernik).
aciska
nazwa
November
(dziewity miesic; zobacz: kalendarz rzymski)
zostaa zapoyczona przez wikszo jzykw europejskich.

Narodowe wito Niepodlegoci

Odzyskanie przez Polsk niepodlegoci byo procesem wieloletnim i stopniowym, dlatego trudno
przypisa jeden dzie w 1918 roku, w ktrym kraj
sta si wolny. Do 1936 roku wito obchodzono 7
listopada na pamitk utworzenia Tymczasowego
Rzdu Ludowego Republiki Polskiej. Dopiero w
1937 roku przesunito obchody na 11 listopada
tego dnia w 1918 roku Jzef Pisudski zosta Naczelnym Dowdc Wojsk Polskich. Tak wic przed
drug wojn wiatow wito 11 listopada obchodzone byo tylko dwa razy. Przez cay okres powoPolskie przysowia ludowe na listo- jenny, a do 1989 roku, obchody wita Niepodlegoci byy z kolei zakazane, a nieraz rwnie brupad
talnie tumione przez oddziay ZOMO. Zamiast
Jaka pogoda listopadowa, taka i marcowa.
niego ustanowione zostao Narodowe wito OdW listopadzie jak na autostradzie.
rodzenia Polski obchodzone 22 lipca w dzie
W listopadzie licie opadaj, a ludzie znicze na gro- podpisania manifestu PKWN tymczasowego orbach stawiaj.
ganu wadzy powoanego pod kontrol Stalina w
Gdy listopad licie mocno trzyma, nie tak prdko
1944 roku. Dopiero w 1989 roku Sejm RP przyprzyjdzie zima.
wrci wito 11 listopada i ustanowi je dniem
Gdy w listopadzie li na szczytach drzew trzyma, wolnym od pracy. Od tego czasu kadego roku w
to w maju na nowe licie spadnie jeszcze zima.
wielu miastach odbywaj si oficjalne uroczystoGrzmot listopada duo zboa zapowiada.
ci, w ktrych uczestnicz najwysi przedstawicieSoce listopada mrozy zapowiada.
le wadz wieckich i duchownych. Ponadto organizowane s parady i koncerty, a take Bieg NiepodSZCZEBRZESZYN

CHRZSZCZ NR 11(11)

legoci, w ktrym startuj rwnie znane osobistoci

ze wiata sportu, polityki i estrady. To we wspczesnej Polsce jedno z najwaniejszych wit pastwowych i patriotycznych. I trudno si dziwi o odzyskanie suwerennoci Polacy walczyli cznie 123 lata
(od roku 1795, kiedy mia miejsce III rozbir).

Dzie niepodlegoci
w Szczebrzeszynie

CHRZSZCZ NR 11(11)

Powstanie listopadowe

wybucho 29 listopada 1830r., trwao do koca wrzenia 1831. Gwn

przyczyn byo nieprzestrzeganie przez cesarzy rosyjskich postanowie konstytucji 1815r. Aresztowanie grupy spiskowcw zmobilizowao podchorych,
aby wywoa powstanie. Nie wybrano przywdcy i
liczono, e w momencie rozpoczcia dziaa przyczy si spoeczestwo polskie. Sygnaem wybuchu
powstania miay by wzniecone poary, niestety niektrzy spiskowcy nie dostrzegli umwionych znakw. Pierwsza grupa powstacw uderzya na Belweder, aby zabi lub wzi do niewoli ksicia Konstantego, lecz on uciek. Gwna grupa spiskowcw
wzywaa mieszkacw Warszawy do przyczenia
si, lecz wikszo bya przeciwna powstaniu. Zdobyto Arsena, co pozwolio opanowa stolic. Grupa
politykw z Rady Administracyjnej 3 grudnia 1830
uznaa si za Rzd Tymczasowy, ale ju 5 grudnia po
bezkrwawym zamachu stanu dyktatorem ogosi si
gen.Chopicki. W styczniu 1831 sejm Krlestwa Polskiego ogosi detronizacj Mikoaja I, decyzja ta sta si bezporednia przyczyn wojny polskorosyjskiej, ktra rozpocza si w lutym 1831. Na
pocztku lutego do Krlestwa Polskiego wkroczya
armia rosyjska pod dowdztwem Iwana Dybicza. 25
lutego 1831 pod Grochowem rozegraa si wielka
bitwa o stolic. Armi polsk dowodzi
gen.Radziwi, ale rozkazy wydawa gen.Chopicki.
Caodzienne zmagania zakoczyy si odwrotem si
polskich do Warszawy, a Rosja zrezygnowaa z ataku
na stolic ze wzgldu na due straty i szok wywoany
polsk obron. Powstacy pod dowdztwem Prdzyskiego rozbili cz si rosyjskich w bitwach 31
marca pod Wawrem i pod Dbem Wielkim. Chciano
zaatakowa Siedlce, lecz stracono t szans przed
przybyciem gwnych si rosyjskich. W bitwie pod
Ostrok 26 maja 1831 nastpia klska polskich
onierzy, ktra przesdzia o losach powstania. Rosja pokonaa powstania na ziemiach zabranych. Nowy wdz armii rosyjskiej Iwan Paskiewicz zaplanowa atak na Warszaw od zachodu, gdy Polacy spodziewali si ataku od wschodu. W stolicy doszo do
zamieszek. Rzd Narodowy z Czartoryskim na czele
ustpi oskarony o nieudolno, wadz dyktatora
powierzono gen. Krukowieckiemu. 6 wrzenia wojska rosyjskie rozpoczy szturm na Warszaw Ich
atak na Wol zaskoczy obrocw i 8 wrzenia Rosja
wkroczya do opuszczonej stolicy. Z braku woli walki pod koniec wrzenia 1831 powstanie upado.
n.

Listopad
Zote, te i czerwone
opadaj licie z drzew,
zwide licie w obc stron
pozanosi wiatru wiew.
Nasza chata niebogata,
wiatr przewiewa j na wskro,
i przelata i koata,
jakby do drzwi puka kto.
W mokrych cieniach listopada
moe kto zabka si?
Nie, to tylko pies ujada.
Pomyl take i o psie.
Strach na wrble wiatru sucha,
sam si boi biedny strach,
dmucha plucha-zawierucha,
cae szyby stoj w zach.
Jaki wty wz na szosie
ugrzz w bocie a po o,
skrzypi, jcz w deszczu osie,
jakby wanie paka kto.
Mgy na polach, ciemno w lesie,
drga jesieni smutny ton,
przyjdzie wieczr i przyniesie
sny i mgy, i stada wron.
Wyj si nie chce spod koucha,
blady promyk wiata zgas,
dmucha plucha-zawierucha,
zimno, ciemno, spa ju czas.
Jan Brzechwa

CHRZSZCZ NR 11(11)

Adwent - c to za czas?
To czas szczeglny, czas w ktrym czowiek uwiadamia sobie wielk mio Boga. To czas, kiedy oczekujemy na najwaniejsze zdarzenie w historii czowieka - Boe Narodzenie. Adwent kreuje dwie postacie: pierwsza to Izajasz. Urodzi si okoo roku 770
przed Chrystusem. Nalea do elity narodu ydowskiego, dziaa przez 40 lat w Jerozolimie, zwany
"ksiciem prorokw", wedug apokryfw mia zgin
mierci mczesk za panowania Manassesa. Wanie Izajaszowi przypisuje si jedno z najstarszych
proroctw mwicych o narodzinach Jezusa " Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel" (Iz 7,14). Te sowa s czsto czytane podczas
Liturgii w czasie Adwentu. I druga posta adwentowa
to Jan Chrzciciel. By On ostatnim Prorokiem Starego
Testamentu, y na przeomie wiekw. Gosi take
nadejcie Chrystusa: "Przygotujcie drog Panu, dla
niego prostujcie cieki" (Mt 3,3).
Sowo Adwent pochodzi od sowa aciskiego
"adwentus", co oznacza nadejcie, przyjcie, zblianie
si. W 380 roku w Saragosie (Hiszpania) bya pierwsza wzmianka na temat Adwentu, w dekrecie synodu,
ktry tam si odby. Wiek V i VI nawietla nam dokadnie dane na temat adwentu - trwa on niekiedy 40
dni na wzr Wielkiego Postu, cho w agodniejszej
formie. Obowizywaa jednak abstynencja maeska,
zakaz wojen, wesel, zabaw hucznych. A dzisiaj Adwent trwa cztery tygodnie. Co tydzie w kocioach
zapalamy wic na wiecu adwentowym. wieca ta
informuje nas o czasie, jaki zosta do Uroczystoci
Boego Narodzenia. W kocioach odprawiane s
Msze wite Roratnie. S to Msze ku
czci Matki Boej, s odprawiane o wicie albo po
zmroku. Wie si to z "liturgi wiata". W wielu
kocioach mamy wiec roratni z niebiesk wstk.
Nie powinno zdobi si otarzy kwiatami, nie piewa
si hymnu: "Chwaa na wysokoci Bogu", a kapan i
caa asysta wychodz do otarza ubrani w fioletowy
kolor szat.
Czas Adwentu niech bdzie dla nas czasem gorliwszej modlitwy, zadumy, czasem, w ktrym uczynimy jakie postanowienie adwentowe, czasem, ktry
przybliy kadego z nas do Chrystusa.

Ks. Arkadiusz Sitko

4

Zaprosili nas
Grono Nauczycielskie, Dyrektor. Rodzice uczniw i
Uczniowie Szkoy Podstawowej w Michalowie zaprosili nas na uroczystoci zwizane z nadaniem szkole
imienia i sztandaru.

Sprawozdanie z uroczystoci powicenia sztandaru, nadania imienia

witego Jana Pawa II Szkole Podstawowej w Michalowie oraz obchodw jej stulecia
Uroczysto nadania imienia Szkole Podstawowej w
Michalowie miaa miejsce dnia 14. 10. 2016 r. i bya
efektem kilkumiesicznych stara modziey, rodzicw i Rady Pedagogicznej szkoy.Rozpocza si o g.
10.00 Msz wit w Kociele Parafialnym p.w. NSPJ
w Bodaczowie, ktr sprawowa biskup pomocniczy
zamojsko lubaczowski ks. Mariusz Leszczyski
wraz z ksidzem proboszczem - Ryszardem Wrblem, ksidzem Wiesawem Galantem - kapelanem
zamojsko- lubaczowskiej rodziny szk im. Jana
Pawa II oraz byym proboszczem parafii ksidzem
Jzefem
Zwolakiem.

W tej podniosej uroczystoci uczestniczyy poczty

sztandarowe uczniw i rodzicw, zaproszeni gocie,
wadze samorzdowe, przedstawiciele kuratorium
owiaty, absolwenci, uczniowie, nauczyciele, pracownicy administracji i obsugi, rodzice i lokalna spoeczno.Podczas Mszy w. odbya si ceremonia powicenia sztandaru przyniesionego przez delegacj Rady
Rodzicw.Nastpnie uczestnicy uroczystoci przemaszerowali spod budynku starej szkoy do Zespou
Szk w Michalowie.
Po wprowadzeniu pocztu sztandarowego nastpio
przemwienie pani dyrektor Joanny Pomaraskiej.
Miaa take miejsce prezentacja multimedialna,
w ktrej przedstawiono stuletni histori szkoy, jej
stan obecny, osignicia uczniw i sukcesy nauczycieli.W dalszej kolejnoci poproszono Wjta Gminy
Suw, pana Leona Bulaka o odczytanie Uchway,
dotyczcej

CHRZSZCZ NR 11(11)

nadania szkole imienia witego Jana Pawa II. Po

tym akcie nastpio wbijanie symbolicznych gwodzi
w drzewce sztandaru przez osoby reprezentujce instytucje szczeglnie zasuone dla placwki.
Po komendzie: Szkoa powsta! Poczet sztandarowy
do przekazania sztandaru marsz! poczet sztandarowy rodzicw przekaza sztandar Dyrektorowi szkoy.

ku, do ktrego choreografi opracowaa pani Helena

Pomaraska.
Wystpienie modziey zostao nagrodzone gorcymi
brawami.
Nastpnie delegacja Druyny Harcerskiej ,,Zote
Gryfy udaa si na grne pitro, aby zoy kwiaty
przy wizerunku witego Jana Pawa II.
Na zakoczenie Pani Dyrektor skierowaa podzikowania do przybyych goci, sympatykw, uczniw,
ich rodzicw, absolwentw naszego gimnazjum, nauczycieli i wszystkich pracownikw administracji i
obsugi szkoy.

Tsknota

Z
rk
Dyrektora sztandar odebra poczet sztandarowy
uczniw. Nastpi moment wystpienia reprezentantw klas i zoenia przez uczniw, rodzicw i nauczycieli uroczystego przyrzeczenia nastpujcej treci:
My uczniowie, nauczyciele i rodzice lubujemy:
- suy Ojczynie naszej, Rzeczypospolitej Polskiej, rzeteln nauk, prac i postpowaniem,
- dba o dobre imi szkoy,
- solidnie wypenia obowizki,
- godnie reprezentowa swoja szko wytrwa prac,
- dba o swoje zdrowie i sprawno fizyczn,
- dochowa wiernoci sztandarowi szkoy.
Nastpnie nadszed moment pierwszego publicznego
wykonania hymnu szkoy, ktrego sowa napisaa
nauczycielka szkoy, pani Anna Jaworska.
W dalszej kolejnoci uczniowie przedstawili peen
refleksji i zadumy monta sowno-muzyczny przybliajcy zgromadzonym sylwetk Patrona. Scenariusz
napisaa pani Dorota Gnieciak, nad stron muzyczn
czuway panie: Anna Jaworska i Magorzata Banach,
za dekoracj wykonay panie: Boena Chwiejczak i
Jolanta Daniowicz.

Czy moe by co gorszego ni tsknota ?

Chc pojecha do domu,
uklkn u witego Antoniego na Wzgrzu,
przytuli do serca tych, ktrych kocham,
pogaska psy,
zobaczy czy stara jabo zakwita,
pomodli si przy starym stole w kuchni,
razem z ,,Moimi, ktrzy ju odeszli
ale jeszcze cigle tam s
Otrze z z twarzy Matki Boskiej Bolesnej
ze starego obrazu,
z ktrego czerpaam ukojenie
w najbardziej bolesnych chwilach ycia.
Stanisawa Krukowska

Jesienne wspomnienia

Jeszcze pne lato wabio:

ciepymi promieniami soca,
wszystkimi kolorami kwiatw
i zapachem skoszonej trawy na skwerkach
a ju jesie staa u wrt: kapryna,
deszczem niecierpliwa,
bo pracy miaa w brd:
w sadach w wiklinowe kosze owoce pozbiera,
w ogrodach warzywa,
na zim w odcienie brzu i czerwieni
w lasach ubra drzewa i
Przy tej okazji rwnie najmodsi uczniowie - dzieci rolnikom dopomc w jesiennych zasiewach.
z oddziau zerowego zaprezentoway si w krakowia5

CHRZSZCZ NR 11(11)

I przysza jesie
owiana pajczyn babiego lata.
Od pl powiao dymem na cierniskach,
a wiatr zawy rzewnie
niosc melancholi i wspomnienie.
I szumia wiatr pdziwiatr:
o dzieciach idcych pieszo do szkoy,
o pascych si krowach na pastwiskach,
o smaku kartofli, co si piek w ognisku.
Zmczy si przed wieczorem
bo ju tylko skrzypia:
koami cikich wozw,
co z pl ku wsi wracay,
buraki i ziemniaki wiozc pasz
dla zwierzt gospodarskich,
co w oborach stay przez ca zim i przednwek,
a do nowej trawy na pastwiskach.
Rano, ju wczesnym witem,
gdy gospodarze pospiesznie konie zaprzgali,
by zdy pola zaora przed zim
wiatr z nimi z pieni Pana Boga chwali
,,Kiedy ranne wstaj zorze
Nioso si echo nad polami nisko,
a dzie si zaczyna rzeki i pogodny,
by sprzyja gospodarzom w tej pracy ostatniej,
co matce ziemi odpocz kazaa do wiosny.
Jesie to najpikniejsza dla mnie pora roku,
a tyle ich ju byo w moim przeszym yciu,
a przysza ta obecna jesie,
tak dostojna i pogodzona, wraz z jesieni ycia,
co przemijanie wplota
w rzeczywisto ycia dojrzaego,
gdy opadaj siy jak jesienne licie,
gdy gos si amie jak wiatr na urwisku,
a blond wosy ubray si w srebro.
Trzeba si ju pospieszy.
Czas gromadzi plony, aby te najcenniejsze
zabra tam, ze sob, kiedy to czas ju przyjdzie
by stan przed Panem tych wszystkich jesienico dane mi byo z Jego woli przey.
Stanisawa Krukowska
Wie Dzielce gmina Radecznica
6

Od redakcji: bliska nam Radecznica i jej

sanktuarium przechodzia rne koleje losu w
swej historii. Tak widzia sanktuarium i miejscowo urzdnik gubernialny.

Opis prawosawnego klasztoru

w Radecznicy wg Pamiatnoj
Kniki Ljublinskoj Guberni.
Ljublin 1903 s. 126 - 136
Wie Radecznica znajduje si w poudniowo zachodniej czci powiatu zamojskiego, w odlegoci 32 wiorst (34,14 km) od miasta Zamocia
i 66 wiorst (70,41 km) od Lublina. Radecznica
to jedno z pikniejszych miejsc Lubelskiej Guberni. Pooona jest amfiteatralnie na zboczu
odnogi acucha Gr Karpackich i gsto pokryta
ogrodami - malutkie domki wieniakw ledwie
wida w gstwinie drzew. Przed wiosk znajduje
si rozlega rwnina z niewielkimi polami i widocznymi na linii horyzontu wioskami, ktry to
obszar w rozcigoci okoo trzech wiorst (1
wiorsta = 1,0668km) malowniczo wyglda. Na
wierzchoku zbocza, nad sam wiosk zlokalizowany jest prawosawny klasztor eski. On take cay tonie w zieleni, otoczony ogrodami. Bezporednio do klasztoru przylega wspaniay zagajnik ze starymi bukami i drzewami lipowymi.
Po zboczu wzgrza zagajnik opuszcza si do
samej wioski. Z klasztornych celi roztacza si
przepikny widok na rozlegy horyzont. Klasztor widoczny jest w dalekiej odlegoci od Zamocia; patrzc z drogi wiodcej z Zamocia
wydaje si wisie w powietrzu. Trudno znale
bardziej odpowiednie miejsce dla ludzi dcych
do dojrzaego samodzielnego ycia i nieustannie
kierujcych swoje myli do gry (ku Bogu).
Z wioski do klasztoru prowadz dwa wejcia: jedno kryte, dugoci 100 sni (190 m) po
stopniach bezporednio do gwnego wejcia do

CHRZSZCZ NR 11(11)

cerkwi, a drugie - od strony stawu przez zagajnik do

gry po zboczu wzniesienia. Tutaj przy samym wejciu do zagajnika mieszkacy wsi Radecznica wznieli pomnik Imperatorowi Aleksandrowi II w dowd
wdzicznoci za uwolnienie ich od paszczyzny w
1864 roku. Pomnik ma wygld obelisku z krzyem
na wierzchu. Z jednej strony pomnika, od strony wejcia do zagajnika znajduje si niewielka paskorzeba
witego Aleksandra Newskiego modlcego si przy
pomniku.
Porodku stawu utworzonego ze rde, na palach
zbudowano drewnian kaplic pod wezwaniem yciodajnego rda Matki Boej. Do kaplicy prowadzi
drewniany pomost. W zagajniku znajduje si jeszcze
sze kaplic, wrd ktrych jedna jest drewniana. W
kaplicach umieszczone s mae otarze i w uroczyste
dni w nich odbywaj si naboestwa.
Do 1869 roku klasztor nalea do katolickiego duchowiestwa. Za udzia zakonnikw w politycznej
propagandzie oraz za zuchwao zakonnikw w
181869 roku klasztor zosta zamknity. Zakonnicy
opuszczajc go, zburzyli otarze, zdjli obrazy, powybijali szyby w oknach, uszkodzili piece i w ogle
zostawili klasztor w takim stanie, e na jego odnowienie potrzeba byoby kilkanacie tysicy rubli.
Klasztor pocztkowo zosta przekazany duchowym
unickim, pniej prawosawnemu duchowiestwu
wieckiemu. Ci przystpili do remontu kocioa zaadoptowanego na cerkiew. Remont zakoczono w
roku 1880 i cerkiew zostaa uroczycie powicona
przez wielebnego Modesta, byego wikariusza
chemsko - warszawskiej diecezji.
Na powiceniu cerkwi zebrao si duo prostego
ludu i inteligencji. W zwizku z tym ustanowiono dni
uroczystych modlitw w klasztorze. Mieszkacy pooonych w pobliu Radecznicy wsi, przyzwyczajeni
oglda klasztor, wraz z przejciem tego obiektu
przez duchowiestwo wieckie odczuwali jego brak.
Dlatego postanowiono zaoy w Radecznicy prawosawny klasztor z podporzdkowaniem go wikariuszowi chemsko - warszawskiej diecezji. Klasztor
zosta otwarty w 1882 roku - postanowiono odpra-

wia (z tej okazji) jednodniowe naboestwa w

dniach 1 i 10 czerwca w dzie w. Antoniego Peczerskiego.
Od tego czasu Radecznica zaczyna zyskiwa dla
prawosawnych takie znaczenie, jakie wczeniej miaa dla ludnoci katolickiej. Prawosawni zakonnicy
dokadali wszelkich stara, aby doprowadzi klasztor
w miar moliwoci do poprzedniego stanu i nie
szczdzili ani swego wysiku, ani skpych rodkw,
ktre wygospodarowano ze skarbu pastwa
(Imperium Rosyjskiego?) na ich utrzymanie. Penicy obowizki przeoonego klasztoru ojciec zakonny
Innocenty, bdc obeznanym z robotami ciesielskim,
wasnorcznie wykona ikonostas oraz przeprowadzi
inne prace w kaplicach. On take oczyci napeniony
muem klasztorny staw i zrobi zapor. Drugi przeoony, ojciec zakonny Antoni, bdc obeznany ze
sztuk malarsk, przyozdobi przyklasztorn cerkiew
i znajdujce si przy niej kaplice ikonami swego autorstwa. Ojciec zakonny Christofor posiadajcy dobre serce wszystkim szczerze zarzdza. Pochowany
jest w pobliu klasztoru, a pami o nim czcz nie
tylko prawosawni, ale i katolicy. Prawosawni zakonnicy zrobili duo dobrego dla pod dwignicia
religijnego znaczenia Radecznicy.
W 1899 roku radecznicki klasztor zosta przemianowany na klasztor eski. Z leniskiego klasztoru
przywieziono kilka sistr, ktre zoyy ju lubu
wieczyste oraz kilka nowicjuszek. Zarzdzanie klasztorem powierzono mniszce Afanasji. Nie miny dwa
lata od zaoenia eskiego klasztoru, jak w obrbie
jego zabudowa powsta nowy, pikny budynek szkoa - schronisko; w tym samym budynku urzdzono rwnie aptek - lecznic. By dzieci przebywajce
w szkole - schronisku mogy uczestniczy w subie
cerkiewnej, zadbano o ocieplenie cerkwi.
Szkoa, wysoki, jasny budynek zbudowany zosta
z drewna. Mieszcz si w nim sale lekcyjne, dziecice sypialnie, stowka, oraz, jak powiedziano wczenie - apteka - lecznica. W schronisku znajduje opiek do 100 dzieci w wieku od 3 - 14 lat, s to przewanie dziewczynki. Jest take kilku maych chop7

CHRZSZCZ NR 11(11)

cw, ktrzy trafili tutaj na skutek szczeglnych okolicznoci, jako zupene sieroty. Zakonnice nie odmawiaj przyjcia nikomu, kto zastuka do ich drzwi.
Niektrzy wieniacy oddaj swoje dzieci do klasztoru po to, by otrzymay chrzecijaskie wychowanie
w duchu Prawosawnego Kocioa. Klasztor zyska
ju dobr opini w oczach okolicznych wocian;
znany jest okolicznej ludnoci na tyle, e posyaj do
niego swoje dzieci miejscowi katolicy.
Do pocztku biecego roku (1903) przyklasztorna
szkoa bya jednoklasowa. Teraz jest dwuklasowa.
Zajcia w szkole odbywaj si wedug programu zatwierdzonego przez Synod wity i rozpoczynaj si
o godzinie 8.30 rano. W szkole s cztery nauczycielki. Przeoona klasztoru, matka Afanasja nie patrzc
na swoje rozliczne zajcia zwizane z kierowaniem
klasztorem, codziennie powica na nauczanie w
szkole kilka godzin. Dzieci wykazuj znaczne postpy we wszystkich przedmiotach objtych programem
nauczania. Piknie prowadzone s w szkole zajcia
rkodzielnicze, jak szycie, haftowanie i robienie na
drutach. Na szczegln uwag zasuguje w szkole
piew. Na szko - schronisko wydatkowane s
znaczne sumy, przekraczajce skromne rodki finansowe klasztoru. O wydatkach mona wyrobi sobie
pojcie po tym, e tylko na rok zuywa si okoo
1000 pudw mki (1 pud = 16,38 kg); w skali roku
daje to jednodniowy wypiek ponad 30 bochenkw
chleba. Due sumy przeznaczane s take na mleko
dla dzieci. Zdarzao si zimow por, e siostry same
cierpiay niedostatek, ale dzieci nie ponosiy w niczym uszczerbku. I rzeczywicie dzieci wygldaj
piknie - czyste, zadbane, z rowymi buziami, wesoe, zdrowe. Zakonnice zabiegaj nie tylko o to, aby
je nakarmi i naucza, ale rwnie adnie ubra.
Dziewczynki ubieraj si z maoruska - nosz wyszywane koszule i bkitne sukienki na ramiczkach. Po
wygldzie koszul mona odrni uczennice rnych
klas: im klasa wysza, tym wiksza ilo haftw.
Dzieci same wyszywaj/haftuj.
We wsplnych sypialniach dla kadej dziewczynki znajduje si oddzielne ko, mae dzieci pi na
8

eczkach z porczami. Z uwagi na ciasnot w

pomieszczeniach i nieoczekiwany napyw dzieci
porodku jednej z sypialni zmontowano dodatkowe
eczka z porczami. Latem do szkoy uczszcza
okoo 115 uczennic, wliczajc w to przychodzce z
wiosek. Cerkiew odwiedzaj dzieci tylko podczas
dni witecznych i niedziel. Katolicy nie przychodz do cerkwi i nie ucz si Praw Boych.
Apteka - lecznica urzdzona jest przy klasztorze
waciwie dla potrzeb zakonu. Liczba mieszkacw
klasztoru siga 200 osb, z ktrych wikszo to
dzieci prawie codziennie potrzebujce matczynej
opieki. Ale okoliczna ludno wie, ze siostry nikogo nie pozostawiaj bez pomocy, w razie potrzeby
natychmiast udaj si do przyklasztornej apteki.
Przy czym zwracaj si tutaj [o pomoc] nie tylko
okoliczni mieszkacy; zdarza si, e chorych przywozi si do klasztoru z odlegoci okoo 100
wiorst. Aptek prowadzi jedna z sistr - nowicjuszek, ona wydaje lekarstwa, udziela fachowych porad. Niekiedy trudno jest zatrzyma chorych w
klasztorze, z uwagi na ciasnot w pomieszczeniach
siostry zmuszone s odstpowa swoje miejsce do
spania. C.D.N.
Z rosyjskiego przetumaczya
Regina Smoter Grzeszkiewicz

Sanktuarium w Radecznicy - stan obecny.

CHRZSZCZ NR 11(11)

Od redakcji: Codziennie sigamy po sl, jest ona

obecna w naszym codziennym yciu, niewiele jednak
o niej wiemy. Jest to temat, ktrym zajmuj si naukowcy. Prawie we wszystkich gaziach przemysu i
rolnictwa, przemysu farmaceutycznego jest zuywana i trafia do nas w formie czystego zwizku lub
przetworzona. Wypenijmy wic t luk i zapoznajmy si z zagadnieniami soli, jej udziau w naszym
yciu. Wiadomoci na ten temat pochodz z ksiki
Marka Kurlanskiego Dzieje soli wydanej przez
Ksik i Wiedz 2004 r.

Sl
Sl to chemiczny termin okrelajcy substancj powstajc w wyniku reakcji kwasu z zasad. Kiedy
sd, niestabilny metal, ktry moe nagle stan w
pomieniach, reaguje ze mierciononym, trujcym
gazem, znanym pod nazw chloru, powstaje podstawowy artyku rynkowy chlorek sodu. NaCl, jedyny
typ skay spoywany przez czowieka. Istnieje wiele
soli, niektre z nich s jadalne i czsto wystpuj obok siebie. Najbardziej jednak lubimy spoywa chlorek sodu, ktrego smak nazywamy sonym. Inne sole
maj niepodany, gorzki lub kwany posmak, cho
rwnie mog posiada pewn warto dla ludzkiej
diety. Mieszanka soli dla dzieci zawiera trzy sole:
chlorek magnezu, chlorek potasu oraz chlorek sodu.
Na licie zastosowa soli umieszczono midzy innymi: zachowanie ywych barw gotowanych warzyw,
mroenie lodw, szybkie ubijanie mietany, uzyskiwanie wikszej iloci ciepa z gotowanej wody, usuwanie rdzy, czyszczenie mebli bambusowych,
uszczelnianie pkni, krochmalenie biaej organdyny, wywabianie plam na ubraniach, wytwarzanie niekapicych wiec, przechowywanie citych kwiatw,
tpienie trujcego bluszczu, leczenie niestrawnoci,
zwichni, blu garda i uszu. Liczba czsto podawana przez wspczesny przemys solny wynosi czternacie tysicy; uwzgldnia si tu wytwarzanie lekarstw, topienie lodu na drogach w czasie zimy, nawoenie p, produkcj myda, zmikczanie wody i
barwienie tkanin. Kady z nas mgby wymieni
jeszcze wiele zastosowa soli.

Chlorek sodu odgrywa wan rol w procesie trawienia a take oddychania. Bez sodu, ktrego nasze ciao nie jest w stanie wytworzy, organizm nie mgby
transportowa skadnikw odywczych i tlenu, przekazywa impulsw nerwowych ani porusza miniami, w tym sercem. Ciao dorosej istoty ludzkiej
zawiera okoo dwustu pidziesiciu gramw soli,
ktra zapeniaby cztery solniczki, jednake nieustannie j traci. Wane jest regenerowanie zapasw tej
substancji.
Sl konserwuje. A do czasw wspczesnych
solenie byo gwnym sposobem przechowywania
ywnoci. Egipcjanie wykorzystywali sl do tworzenia mumii. Ta zdolno do chronienia przed rozkadem oraz podtrzymywania ycia nadaa soli metaforyczne znaczenie. Przywizalimy si do tak powszechnego spoywania soli, poniewa kojarzymy j
podwiadomie ze sprawami o znaczeniu podstawowym dugowiecznoci i trwaoci.
Dla staroytnych Hebrajczykw, a take wspczesnych ydw, sl jest symbolem wiecznej natury
przymierza, jaki Bg zawar z Izraelem. W Torze,
Ksidze Liczb napisano: ,,Przymierze soli wobec Jahwe dla ciebie i twego potomstwa z tob. Podobna
wzmiank znajdujemy rwnie w Ksidze Kronik:
,,Pan Bg Izraela na zawsze odda krlestwo w rce
Dawida i jego synw, na mocy przymierza soli.
Lojalno i przyja piecztuje si sol, poniewa
istota tej substancji si nie zmienia. Nawet po rozpuszczeniu sl mona odparowa i znw nada jej
krystaliczn posta. Zarwno w islamie, jak i judaizmie zawarte porozumienia piecztuje si sol, jest
ona bowiem niezmienna. Indyjscy onierze przysigali na sl, e pozostan wierni Brytyjczykom. Staroytni Egipcjanie i Rzymianie skadali ofiary z soli i
wody, co, jak si uwaa, stanowio rdo chrzecijaskiej idei wody wiconej. W chrzecijastwie sl
kojarzy si nie tylko z dugowiecznoci i trwaoci,
lecz rwnie z prawd i mdroci. Oprcz wody
wiconej, Koci katolicki rozdziela rwnie wicon sl Sal Sapiencja, Sl Mdroci.
Wspczeni naukowcy spieraj si, ile soli po9

CHRZSZCZ NR 11(11)

trzebuje czowiek, by zachowa zdrowie. Szacunki

wahaj si od trzydziestu deka do ponad siedmiu kilogramw rocznie. Ludzie yjcy w gorcym klimacie , zwaszcza wykonujcy prac fizyczna, potrzebuj wicej soli, trac j bowiem wraz z potem. Z tego
wanie powodu niewolnikw w Indiach Zachodnich
karmiono solon ywnoci. Wydaje si jednak, e
ludzie jedzcy miso czerpi z niego ca niezbdn
dawk soli, oczywicie pod warunkiem, e si nadmiernie nie poc. Masajowie, pasterze koczownicy
z Afryki Wschodniej pij krew swojego byda i w
ten sposb zaspokajaj zapotrzebowanie na sl. Jednake dieta rolinna, bogata w potas, dostarcza niewiele chlorku sodu. Wszystkie dostpne nam dane
dotyczce ludzi na rnych etapach rozwoju np. w
siedemnasto- i osiemnastowiecznej Ameryce Pnocnej, wiadcz o tym, e plemiona myliwych nie produkuj ani nie kupuj soli w celu wzbogacenia swojej diety. Na kadym kontynencie rolnicy poszukiwali soli w celu wzbogacenia swojej diety. Pozostaje
jednak tajemnic, w jaki sposb dowiedzieli si o tej
potrzebie. Niedoywiony czowiek dowiadcza uczucia godu, a zatem potrzeba pokarmu staje si dla niego oczywista. Niedobr soli wywouje ble gowy i
osabienie, pniej zawroty gowy, a potem mdoci.
Jeli niedobr trwa duej, ofiara umiera. Na adnym
etapie w tym procesie nie dowiadcza si jednak aknienia soli. jednake wikszo ludzi chce zjada
znacznie wicej soli, ni potrzebuje, i by moe ten
impuls prosty fakt, e lubimy smak soli stanowi
naturalny mechanizm obronny.
R.

Malowana skrzynia,
czyli wspczesne powroty do kultury
ludowej
Nadszed listopad, czas wyciszenia przyrody, ktry
sprzyja refleksji nad przemijaniem ludzkiego ycia.
Opadaj ju ostatnie te licie i oywaj wspomnienia o przeszoci, naszych przodkach, ich codziennoci. Pamita bowiem naley, e dla naszych bab i
10

dziadkw listopad by czasem niezwykym - zwiastowa nadejcie adwentu, a take stanowi ostateczne
zamknicie cyklu prac gospodarczych.
Ta pora sprzyjaa rwnie oywieniu kontaktw
towarzyskich, a dugie jesienne wieczory wypeniaa
wsplna praca kobiet przy tkaniu, przdzeniu oraz
darciu pierza. Byy to spotkania ssiedzkie, podczas
ktrych piewano, taczono i raczono si przysmakami zgromadzonymi podczas lata. Wrd wsplnie
spdzonych wieczorw szczeglne znaczenie miay
te, w czasie ktrych modzi ludzie mogli pozna swoj przyszo, Na wrby maeskie i miosne przeznaczano ostatnie dni listopada wigilie w. Katarzyny i w. Andrzeja.
Wieczory wrb matrymonialnych kultywowane
byy zarwno przez dziewczta, jak i chopcw. Katarzynki (24 listopada) staway si momentem, w

ktrym kawalerowie mogli dowiedzie si o swojej

miosnej przyszoci, natomiast w Andrzejki (29 listopada) swe wtpliwoci dotyczce zampjcia
rozwieway dziewczta. Katalog wrb chopicych
nie by zbyt urozmaicony i nie stay si one tak popularne, jak dziewczce wrby andrzejkowe. W wigili witego Andrzeja panny daway upust swojej
pomysowoci w odczytywaniu przyszoci z rnych
znakw. Podobnie jak chopcy - losoway woone
pod poduszk karteczki z imionami potencjalnych
ukochanych. Sny rwnie byy prorocze, tym bardziej, e dziewczta szy spa po caym dniu spdzonym na modlitwach do w. Andrzeja, aby przyni si

CHRZSZCZ NR 11(11)

im wymarzony kawaler przeznaczony na ma. We

wreniu pomocne byy przede wszystkim woda i
ogie. Dziewczta puszczay na wod wiece
umieszczone w upinach orzechw, do ktrych woone byy karteczki z imionami dziewczt i chopcw. Te, ktre popyny do siebie, wry rychy
lub skojarzonej parze. Panny na wydaniu paliy te
kbki kdzieli, aby z ich cieni i sposobu spalania
wywnioskowa czas poczenia si z ukochanym
chopcem. Popularn wrb byo oczywicie lanie
wosku. Niegdy tylko dziewczta odczytyway swoj
przyszo z ksztatw powstaych z roztopionego
wosku wylanego do wody na skrzyowane gazki
chrustu, ktre uatwiay wyjcie zastygej figurki.
Po zastygniciu przygldano si pod wiato i odgadywano ksztat cieni. Interpretacja ksztatu oraz jego
symboliki zaleaa ju od wyobrani lub oczekiwa
panny. Wrd wrb andrzejkowych popularne byo
take odczytywanie znacze przedmiotw, ktre
umieszczano pod talerzami. Piercionek albo wstka
z czepca matki oznaczay lubny kobierzec, raniec lub ksieczka do naboestwa klasztor, listek
lub kwiatek staropaniestwo.
Bardzo dobrymi porednikami w zdobywaniu
wiedzy o przyszoci byy zwierzta. Jedn z popu larnych zabaw byo przygotowanie przez panny kulek z ciasta lub tuszczu. Dziewczta podsuway te
smakoyki wpuszczonemu do izby psu wacicielka
przysmaku, ktry najbardziej upodoba sobie pies,
miaa jako pierwsza wyj za m. Innym znanym
zwyczajem andrzejkowym byo nasuchiwanie, z ktrej strony zaszczeka pies, wierzono bowiem, e z tego kierunku naley spodziewa si przyszego ma.
Przepowiadanie przyszoci byo moliwe tylko w
czasie niezym w kulturze tradycyjnej uznawano za
taki przeom jesieni i zimy. Dawniej wrby andrzejkowe traktowano bardzo powanie - W noc witego
Andrzeja pannom z wrby nadzieja gosio przysowie. Obecnie wieczr andrzejkowy to przede
wszystkim zabawa, ale istotny jest fakt, e kady powrt do obyczajw naszych przodkw to kultywowanie tradycji, z ktrej wywodz si nasze korzenie.
Aneta Bartoszczyk - Trochimiuk

Koncertowa lekcja patriotyzmu

Narodowe wito Niepodlegoci to wydarzenie,
ktre zainspirowao nauczycieli i uczniw ze SzkoyPodstawowej nr 1 im. Henryka Sienkiewicza w
Szczebrzeszynie do przygotowania koncertowej lekcji patriotyzmu, ktra zaprezentowana zostaa 6 listopada 2016 roku w sali widowiskowej Miejskiego Domu Kultury. Podczas koncertu gocinnie wystpiy
rwnie dzieci z Przedszkola Samorzdowego w Bodaczowie, ktre z wdzikiem wczyy si do wsplnego kultywowania Narodowego wita Niepodlegoci.
Uroczysto zgromadzia wielu mieszkacw naszego miasta, ktrzy ze wzruszeniem wysuchali recytacji i pieni wykonywanych przez mode pokolenie patriotw. Uczniowie przypomnieli dzieje walki
o wolno ojczyzny, a uzupenieniem poetyckich i
muzycznych rozwaa byy fragmenty filmw dokumentalnych ilustrujce najwaniejsze wydarzenia
towarzyszce Polakom w trudnej drodze do odzyskania niepodlegoci.
Niewtpliwie koncert z okazji Narodowego wita Niepodlegoci by niezapomnian lekcj patriotyzmu oraz wydarzeniem, ktre zintegrowao wszystkie pokolenia mieszkacw naszego miasta.
Aneta Bartoszczyk - Trochimiuk

11

CHRZSZCZ NR 11(11)

Na listopad Miejsko - Gminna Biblioteka Publicz Jesie w ogrodzie

- na w Szczebrzeszynie proponuje pastwu kolejMin wrzesie czas nasilonych prac w ogrodzie.
ne nowoci wydawnicze:
Okres najwikszych zbiorw warzyw i owocw. ZaAneta Rzepka ,, Czego o Tobie nie wiem" - Weroni- czynamy sadzi i rozmnaa roliny. Od tego, ile
ka, Ola, Kornelia i Anna maj za sob trudn prze- czasu powicimy naszemu ogrodowi, zalee bszo i wci musz zmaga si z przeciwnociami dzie jego wygld w nastpnym roku.
losu.Weronika, cho spenia si zawodowo, nie odMin te i padziernik najbardziej kolorowy
najduje si w roli matki. Ola wpada we wasn intry- miesic w roku. Kolorowe licie drzew i krzeww
g, ktra rujnuje jej ycie. Korneli nawiedzaj de- pyszniy si swoj urod. Koczyy kwitnienie pmony sprzed lat, a Anna usiuje uwolni si spod ne, jesienne kwiaty: astry (michaki), zocienie
wadzy ma tyrana. Niedomwienia, spiski i cige (chryzantemy), wykopane zostay cebule, kcza i
przeczuwanie najgorszego niemal zmieniaj wiat bulwy: dalii, mieczykw, paciorecznikw (kanny).
czterech bohaterek w koszmar. Okazuje si jednak, Zrobilimy to, aby nie zastay ich przymrozki w
e moc kobiecej przyjani daje si, by walczy o gruncie. Wszystko uprztnlimy do piwnic, suteryn
mio i szczcie. Zaskakujca i podnoszca na du- lub innych widnych pomieszcze, z dodatni tempechu opowie o tym, e zawsze trzeba mie nadziej ratur. Na oprnionych grzdkach, po warzywach i
i nie wolno ba si marze.
kwiatach, rozsypalimy kompost lub obornik, przeMagdalena Niedwiecka ,, Krlewska Heretyczka" - kopalimy, zostawiajc rol w ostrej skibie. Moje
Elbieta Tudor, crka Henryka VIII i jego drugiej oleandry, lipki, psianka i mczennica zostay uprztony Anny Boleyn, zostaa krlow Anglii. Wraz z nite na zimowe kwatery.
ni do wadzy doszli jej stronnicy. Akcja powieci Listopad. J est to ostatni miesic, w ktr ym moeobejmuje kilkanacie lat rzdw Elbiety. Czy jed- my cieszy si jaskrawymi barwami jesieni. Gdzie
nak Elbiety? W szesnastowiecznym wiecie m- niegdzie zostao na jaboni jabko, poyskuje w blaczyzn nie ma miejsca dla kobiet, nawet tak inteli- dym socu listopadowym, niebawem stanie si tylgentnych i wyksztaconych, jak ostatnia z Tudorw. ko pokarmem dla ptakw. Opadaj ostatnie licie z
drzew. Naley zabezpieczy niektre roliny przed
mrozem. Mona uy : papieru falistego, wkniny
lub kupi specjalne worki dla osony. Korzenie r
okrywamy kopczykiem ziemi, trocin lub kory (nie
zgarniamy ziemi przy rolinie, bo to odsoni jej korzenie. Usuwamy opade licie z trawnika. Zabezpieczamy mode drzewka przed gryzoniami. Wreszcie
czycimy i sprztamy narzdzia ogrodnicze.
Stefania Krukowska

Chrzszcz miesicznik infor macyjny

Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna
Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1
E-mail: sps@onet.eu
Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

12

www.chrzaszcz.com.pl