Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
C. Magkakapatid na Rizal
1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
D.
Saturnina
Paciano
Narcisa
Olympia
Lucia
Maria
Jose
Concepcion
Josefa
Trinidad
Soledad
Mga Ninuno
Ninuno sa Ama
o
o
o
o
si
Francisca Mercado at napangasawa si Cerila Bernacha naging anak si
Juan Mercado at napangasawa si Cerila Alejandro anaging anak si
Francisco Mercado at napangasawa si Teodora Alonzo at naging anak si
Jose Rizal
Ninuno sa Ina
o
o
o
o
E. Pamilyang Rizal
Ang Kabuhayan ng Pamilya
o
tubo.
Maliban sa pagsasaka ang pag-aalaga ng hayop ay isa sa kanilang mga
hanapbuhay.
Ang ina ni Rizal ay mayroong isang tindahan sa ilalim ng kanilang bahay,
o
o
iyon.
Mayroon silang isang aklatan sa bahay na naglalaman ng 1,000 aklat.
Naipadala ng mga Rizal ang kanilang mga anak sa Maynila para mag-aral.
KABATAAN SA CALAMBA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
4.
Mula sa mga ninunong Malayo ay namana niya ang pagmamahal sa kalayaan, paghahangad sa
paglalakbay, at katapangan.
Mula sa kaniyang mga ninunong Tsino ay namana niya ang pagiging seryoso, katipiran, katiyagaan,
literatura.
Ang kaniyang kapatid na si Paciano ay nagturo sa kaniyang kaisipan ukol sa pagmamahal sa
o
o
kalayaan at katarungan.
Mula sa kaniyang mga kapatid na babae ay natutunan niya ang paggalang sa mga kababaihan.
Ang pakikinig niya sa mga kuwento ng kaniyang yaya ay nagbigay sa kaniyang interes sa mga
Sa unang pagkikita niya sa kaniyang guro ay sinabi niya ang kaniyang kakauntian ng kaalaman sa
Espanyol at Latin.
Sinabi ni Rizal na ang kaniyang guro ay may kahusayan sa balarilang Espanyol na sinulat nina Nebrija at
o
o
o
Gainza.
Nakaaway ni Rizal si Pedro na anak ng kaniyang guro.
Nagkaroon din siya ng away sa mga bata sa Bian isa na rito si Andres Salandanan na tumalo sa kaniya.
Nag-aral si Rizal ng pagpipinta kay Matandang Juancho na dito ay nakasama ng kaniyang kaeskuwelang
si Jose Guevarra.
Sa pagsapit ng ilang buwan si Rizal ay nanguna sa kaniyang mga kaeskuwela sa mga Espanyol, Latin at
taon.
Nilisan ni Rizal ang Bian sakay ng Barkong Talim na naghatid sa kaniya sa Calamba.
4
Ang Gomburza
o
Sa kaniyang pag-uwi sa Calamba ay nabalitaan niya ang Pag-aalsa sa Cavite at ang pagbitay
o
o
sa tatlong paring martir na sina Jose Burgos, Mariano Gomez, at Jacinto Zamora.
Ang kaniyang kapatid na si Paciano ay naging malapit na mag-aaral ni Padre Jose Burgos.
Si Paciano sa maraming pagkakataon ay naibahagi kay Rizal ang mag ideya at pilosopiya ni
Jose Burgos.
PAG-AARAL SA ATENEO
1.
o
o
Ateneo.
Nanirahan siya sa isang paupahang bahay na pag-aari ni Seora Titay sa Daang Caraballo, na nasa
2.
labas ng Intramuros.
Sistema ng Edukasyong Heswita
o Mas adbanse ang edukasyong ipinagkakaloob ng mga Jesuita kumpara sa mga kolehiyo noong sa
o
Pilipinas.
Ang layunin ng edukasyon ng mga Jesuita ay ang hubugin ang mga mag-aaral sa mga aral ng
Katolisismo, kaalaman sa sining at agham. Ang isang matalinong Katoliko mula sa pananaw ng mga
Jesuita ay magiging mabuting tagapagtanggol ng simbahan. Ang pangunahing pilosopiya ng Ateneo
ay Ad Majorem Dei Gloriam Para sa Higit na Kadakilaan ng Diyos.
Imperyong Romano katawagan sa mga internos o mga mag-aaral na nakatira sa loob ng bakuran
ng Ateneo.
5
Imperyong Cartago katawagan sa mga externos o mga mag-aaral na nakatira sa loob ng bakuran
ng Ateneo.
A.
B.
sumusunod:
Count of Monte Cristo na sinulat ni Alexander Dumas.
Universal History na sinulat ni Cesar Cantu na pinilit niyang ipabili sa kaniyang ama.
Travels in the Philippines na isinulat ni Dr. Feodor Jagor.
C. Ikatlong Taon sa Ateneo (1875-76)
1. Nagbalik si Rizal sa Ateneo para sa kaniyang Ikatlong Taon.
2. Dumating ang kaniyang ina at ipinaalam kaniyang paglaya kay Rizal.
3. Hindi rin kinakitahan ng pangunguna si Rizal sa klase.
4. Natalo siya ng mga kamag-aral na Espanyol sa wikang Espanyol dahilan sa mas mahusay ang mga ito
D.
sa sa tamang pagbigkas.
Ika-apat na Taon sa Ateneo (1876-77)
1. Sa taong ito ay nakilala ni Jose Rizal si Padre Francisco de Paula Sanchez S.J. Ang nasabing pari ang
humikayat kay Rizal para mag-aral na mabuti, lalo na sa pagsulat ng mga tula.
2. Sinabi ni Rizal na si Padre Francisco de Paula Sanchez ay isang modelo ng katuwiran at pagsisikap para
sa pag-unlad ng kaniyang mga mag-aaral.
3. Dahilan dito ay nagbalik ang sigla ni Rizal sa pag-aaral at natapos ang taon ng pag-aaral na mayroong
E.
limang medalya.
Huling Taon sa Ateneo (1876-77)
6
6. Padre Pablo Ramon SJ ang hiningan ni Rizal ng payo ukol sa kaniyang dapat na maging kurso
sa UST.
7. Sa unang semestre ng taong 1877-78 si Rizal din ay nag-aral sa kursong perito agrimensor sa
Ateneo.
8. Sa ikalawang Semestre ng nasabing taon ay natanggap ni Rizal ang sulat ni Padre Pablo Ramon
SJ na nagpapayo sa kaniya na kumuha ng Medisina. Kinuha ni Rizal ang kurso dahilan sa
kaniyang pagnanais na magamot ang kaniyang ina.
9. Nagkaroon si Rizal ng relasyon sa mga sumusunod na babae:
o
Binibining L. isang babae na taga Calamba na laging dinadalaw ni Rizal sa gabi sa panahon ng
1.
Maraming ibat ibang lahi ang nakasabay ni Rizal sa barko Djemnahat binalak ni Rizal na magsalita
1.
2.
3.
1.
2.
3.
3.
4.
5.
6.
7.
B.
1.
1.
2.
medisina sa Barcelo.
3. Sa Barcelona kaniyang nakilala si Eusebio Carominas ang patnugot ng pahayagang La Publicidad .
10
4.
Nobyembre 1885 - nakarating si Rizal sa Paris at naglingkod bilang katulong ni Dr. Loius de
Weckert na pangunahing optalmolohista ng Pransiya. Nanatili dito si Rizal mula Nobyembre 1885
hanggang Pebrero 1886.
5. Sa labas ng kaniyang oras sa klinika ni Dr. Weckert ay kanyang kaibigan partikular na dito ang
pamilyang Pardo de Tavera.
I.
Heidelberg
1. Pagkatapos ng kanilang mga gawain sa Paris si Rizal ay nagtungo ng Alemanya para sa
pagpapatuloy ng kanyang pag-aaral sa optalmolohiya.
2. Pebrero 3, 1886 - dinalaw ni Rizal ang makasaysayang lunsod ng Heidelberg na kilala sa kanyang
unibersidad. Naninirahan siya sa isang boarding house na tinitirhan ng mga mag-aaral ng abogasya.
3. Sa Heidelberg si Rizal ay naglingkod bilang katulong sa klinika ni Dr. Otto Becker, isang kilalang
doktor ng optalmolohiya sa Alemanya.
4. A Las Flores de Heidelberg - ang tulang sinulat ni Rizal sa kagandahan ng mga bulaklak
ng Heidelberg.
5. Sa nasabing lunsod inabutan si Rizal ng selebrasyon ng Ikalimang Daan Taon ng Pagkakatatag
ng Heidelberg.
1.
I.
Wilhelmsfeld
Wilhelmsfeld - isang bayang bakasyunan sa Alemanya kung saan si Rizal ay tumigil ng tatlong
buwan.
2. Karl Ullmer- pastor protestante na tinigilan ni Rizal habang siya ay nagbabakasyon sa Wilhelmsfeld.
3. Napamahal kay Rizal ang pamilya ni Pastor Ullmer at ito ay kaniyang ipinadama niya sa
pamamagitan ng pagsulat sa anak nito na si Friedrich Ullmer na nagpapasalamat sa kabutihan ng nasabing
pamilya.
1.
2.
I.
Unang Sulat kay Blumentritt
Hulyo 31, 1886 - petsa ng unang sulat ni Rizal na ipinadal;a niya kay Blumentritt.
Ferdinand Blumentritt - isang propesor sa Ateneo ng Leitmeritz, Austria na interisado sa pag-aaral
3.
4.
5.
Dr. Rudolf Virchow - isang kilalang antropolohistang Aleman na nakilala ni Rizal sa Berlin.
Dr. W. Joest - isang kilalang heograpong Alemanya na nakilala ni Rizal sa Berlin.
Dr. Karl Ernest Schweigger- isang kilalang optalmolohista ng Berlinat dito si Rizal ay naglingkod sa
klinika.
6. Dr. Rudolf Virchow - kanyang inimbitahan si Rizal na magsalita sa isang pagpupulong
ng Ethnographic Society ng Berlin.
7. Tagalog Verskunt - ang pamagat ng papel panayam na binasa ni Rizal sa isinagawang pagpupulong
ng Ethnographic Society ng Berlin.
I.
Buhay ni Rizal sa Berlin
1. Mga dahilan ni Rizal sa Pagtigil sa Berlin
a. Palawakin ang kaalaman sa optalmolohiya
b. Palawakin ang kaalaman sa agham at wika
c.
Magmasid sa kalagayang pulitikal at kabuhayan ng Alemanya
d. Makilahok sa mga kilalang siyentipikong Aleman
e. Ipalimbag ang Noli Me Tangere
1. Obserbasyon sa Mga Kababaihang Aleman
a. Seryosa
b. Matiyaga
c.
Edukada
d. palakaibiganin
1. Paghihirap sa Berlin
a. Walang dumating na padalang pera mula sa Calamba
b. Kumakain lamang ng isang beses sa isang araw
c.
Naglalaba ng kaniyang sariling damit
d. Naghihinala siya sa pagkakaroon ng sintomas ng sakit na tuberkulosis
1.
b.
c.
d.
e.
1.
2.
3.
1.
A.
1.
2.
3.
4.
Leitmeritz.
A. Leitmeritz
1. Mayo 13, 1887 - dumating si Rizal sa Leitmeritz at dito siya ay sinalubong ni Prof. Ferdinand
Blumentritt sa istasyon ng tren dala ang larawan na pagkakakilalanan kay Rizal.
2. Hotel Kreb - dito tumira sina Rizal at Blumentritt habang bumibisita sa Leitmeritz.
3. Nakilala ni Rizal ang pamilya ni Blumentritt
a. Rosa ang asawa ni Blumentritt
b. Dolores - anak
c.
Conrad - anak
d. Fritz - anak
1. Burgomaster - ipinakilala ni Blumentritt si Rizal at kaniyang hinangaan ang katalinuhan ni Rizal sa
madaling pagkatuto ng wikang Aleman.
2. Dr. Carlos Czepelak - isa sa mga kilalang siyentipiko ng Europa nma nakilala ni Rizal sa Leitmeritz.
3. Robert Klutschak - isang bantog na naturalista na nakilala ni Rizal sa Leitmeritz.
A. Prague
1. Dinalaw ni Rizal at Viola ang lunsod na ito noong Mayo 17 -19, 1887.
2. Dr. Willkom - ang professor ng natural history ng Unibersidad ng Prague na dinalaw ni Rizal sa
lunsod dala ang sulat ng pagpapakilala ni Blumentritt.
3. Binisita ni Rizal at Viola ang libingan ni Copernicus - ang dakilang astronomo sa kasaysayan ng
sangkatauhan.
4. Binisita din nila ang kuweba na nagsilbing bilangguan ni San Juan Nepomuceno pati na ang tulay na
pinaghulugan nito.
A. Vienna
1. Binisita ni Rizal sa lunsod na ito si Norfenfals na isa sa mga pinakadakilang nobelista ng Europa
noong panahong iyon. Sa dakong huli hinangaan din niya si Rizal sa katalinuhang taglay nito.
2. Hotel Metropole - hotel na tinigilan nina Rizal at Viola sa Vienna.
A. Pagbaybay sa Ilog Danube
13
1.
Danube - isa sa mga malalaking ilog ng Europa. Nagsakay sina Rizal at Viola ng bangka upang
4.
Pedro Payo - ang arsobispo ng Maynila na kalaban ng mga Pilipino at nagpadala ng kopya ng Noli
2.
Tumulong si Rizal sa kanyang mga kababayan sa Calamba sa pagkuha ng mahahalagang datos ukol
A.
1.
HONGKONG AT MACAO
Biyahe Patungo sa Hongkong
Peberero 3, 1888 - sumakay si rizal ng barkong Zafiro patungo ng Hongkong at nakarating sa
17
4.
Nakatagpo ni Rizal sa Hongkong si Jose Basa isang abogadong tumakas sa Marianas aat biktima ng
A.
1.
2.
A.
1.
SI RIZAL SA HAPON
Ang Pagdating sa Hapon
Pebrero 28, 1888 - duamting si Rizal sa Yokohama at tumigil sa Grand Hotel.
Mula sa Yokohama nagtungo si Rizal sa Tokyo na siyang punong lunsod ng nasabing bansa.
Si Rizal sa Tokyo
Juan Perez Caballero - opisyal ng Espanya sa Tokyo na bumisita kaay Rizal sa hotel at inanyayahan
d.
Kapwa sila mayroong misyon na palayain ang kanilang bansa sa mga mapaniil na pinuno ng
pamahalaan.
A.
1.
2.
A.
1.
2.
3.
SI RIZAL SA LONDON
Mga Dahilan ng Pagtira sa London
Mapahusay ang kanyang kaalaman sa wikang Ingles
Pag-aralan at iwasto ang aklat na Sucesos de las Islas Filipinas na isinulat ni Morga.
Ligtas ang London sa kanyang pakikipaglaban sa kalupitan ng mga dayuhan sa Pilipinas.
20
A.
1.
Pagtawid sa Atlantiko
Sakay ng barkong City of Rome si Rizal ang nagsilbing interpreter ng mga pasahero bunga ng
3.
Sa kanyang sulat ay sinabi niyang mahusay ang aklat ni Morga dahilan sa wala siyang kababawan at
kayabangan na tulad ng sa mga prayle, simple ngunit ang kanyang mensahe aynasa pagitan ng bawat
hanay ng mga salita.
4. Sa loob ng sampung buwan ay naging abala si Rizal sa kanyang pagsasaliksik pangkasaysayan
sa London.
5. Dahilan sa labis na kaabalahan ay kanyang tinanggihan si Mariano Ponce sa alok nito na maging
patnugot ng isangh pahayagan na sasagot sa mga paninira ng mga Espanyol laban sa mga Pilipino.
6. Habang naninirahan sa London, si Rizal ay gumawa ng saglit na pagbisita sa Paris upang basahin
ang ilang mga babasahing materyal sa Bibliotheque Nationale o pambansang aklatan ng Pransiya.
7. Binisita din panandali ni Rizal ang Madrid at Barcelona upang alamin sa mga Pilipino ang kanilang
ginagawang pagkilos para sa reporma sa Pilipinas. Sa unang pagkakataon ay nakita ni Rizal si Marcelo H.
del Pilar at Mariano Ponce, ang dalawang higante ng kilusang propaganda.
8. Nagbalik si Rizal sa London noong Disyembre 24, 1888 at nagdaos ng Pasko at Bagong Taon sa
tahanan ng mga Beckett . Nagpadala si Rizal ng regalo kay Blumentritt at Dr. Czepelak.
A. Ang Aktibong Pakikilahok sa Kilusang Propaganda
1. Itinatag ng mga Pilipino sa Barcelona ang isang makabayang samahan na tinawag na Asosacion La
Solidaridad na pinasinayaan noong Disyembre 31, 1884.
2. Sa pamamagitan ng nagkakaisang boto, si Rizal ay nahalal na Pangulong Pandangal ng Asociacion
La solidaridad bilang pagkilala sa kanyang pamumuno sa lahat ng mga makabayang Pilipino sa Europa.
3. Nagpadala si Rizal ng isang liham sa Asociacion La Solidaridad na nagpapasalamat sa kanilang
pagtitiwala at pagpapayo sa ikapagtatgumpay ng samahan.
4. Noong Pebrero 15, 1889 itinatag ni Graciano Lopez Jaena sa Barcelona ang pahayagang makabayan
na amy pamagat na La Solidaridad na lumalabas tuwing ikalawa at huling linggo ng buwan at nagsilbing
pahayagan ng kilusang propaganda.
5. Mga layunin ng Pahayagang La Solidaridad
a. Isulong ang isang mapayapang pagbabagong politikal at panlipunan sa Pilipinas
b. Ipakita sa mga mambabasa ang kalunus-lunos na kalagayan ng Pilipinas upang malapatan ng lunas
ng pamahalaang Espanya.
c.
Labanan ang mga paring Espanyol sa Pilipinas na noon ay siyang kumokontrol ng pamahalaan.
d. Isulong ang kaisipang liberal at kaunlaran.
e. Isulong ang makatuwirang karapatan ng mga Pilipino para sa buhay, demokrasya, at kaligayahan.
6. Pinayuhan ni Rizal ang mga miyembro ng pahayagang La Solidaridad na maging
makatotohanan at tapat sa kanilang mga isusulat upang igalang ng mga mababasa ang kanilang
opinyon. Sinabi din ni Rizal na huwag gayahin ang mga mamahayag na binabayaran ng mga
prayle na gumagamit ng pandaraya at mga bulgar na salita.
7. Los Agricultores Filipino - ang unang artikulo na isinulat ni Rizal para sa pahayagang La
Solidaridad at nalathala noong Marso 25, 1889. Sa nasabing artikulo ay kanyang sinabi na
ang dahilan ng pagiging paurong ng mga magsasakang Pilipino ay ang napakaraming balakid
sa kanyang pagsulong tulad ng mga mahihigpit na pinuno, mga magnanakaw, sakunang mula
sa kalikasan, sapilitang paggawa, at marami pang mga salik na hindi magbibigay daan sa pagunlad ng kabuhayan ng mga magsasaka at ng sining ng agrikultura sa bansa.
A. Mga Sinulat ni Rizal sa London
22
1.
La Vision del Fray Rodriguez - isang satirikong polyeto na sinulat nni Rizal laban kay Padre Jose
Rodriguez at kanyang ginamit na pangalan dito ay Dimas Alang, nalathala sa Barcelona. Dito ay labis na
tinuya ni Rizal si Padre Rodriguez sa labis nitong katangahan.
2. Sa polyetong La Vision del Fray Rodriguez ay naipakita ni Rizal ang kanyang (a) mataas na
kaalaman sa relihiyon at (b) kahusayan sa panunudyo.
3. Liham sa mga Kadalagahan ng Malolos - isang sulat na ipinadala ni Rizal sa mga dalaga ng Malolos
na noon ay humiling sa pamahalaan na pagkalooban sila ng pagkakataon na mag-aral ng wikang Espanyol
kahit ito ay laban sa kagustuhan ng prayle paroko ng Malolos, Bulacan.
4. Ang nilalaman ng Liham sa Mga Kadalagahan ng Malolos ay ang mga sumusunod na pagpapayo ni
Rizal sa mga kababaihan:
a. Ang mga inang Pilipina ay dapat magturo sa kanilang mga anak ng pag-ibig sa Diyos, bayan at sa
sangkatauhan.
b. Dapat na ang mga inang Pilipina makatulad ng mga ina sa Spartana nasisiyahan na makita ang
kanilang mga anak na lumalaban para sa kalayaan ng bayan.
c.
Dapat ingatan ng mga kababaihan sa Pilipinas ang kanilang karangalan at dignidad.
d. Dapat sikapin ng mga kababaihang Pilipina na maging edukado, maliban pa sa pagpapanatili ng
kanyang mga likas na katangian.
e. ang pananampalataya ay hindi lamang ang mahabang dasal, pagsuot ng mga krusipiho at kagamitang
pang-relihiyon sa katawan, kundi bagkus ang pamumuhay ng tunay na Kristiyano na may mabuting moral
at kaugalian.
1. Sumulat din si Rizal ng dalawang artikulo sa Trubner's Record isang pahayagang Ingles
sa London na may pamagat na Specimens of Tagal Folklore at Two Eastern Fables.
A.
1.
na Getie. Naging malapit ang dalawa, dahilan sa tinutulungan ng dalaga si Rizal sa kanyang mga gawain
tulad ng paghahalo ng pintura sa kanyang pagpipinta at paghahanda ng clay para sa kaniyang iskultura.
Tinawag ni Getie si Rizal sa palayaw na Petie.
2. Ngunit bago pa man mabuo ang isang pag-ibig, si Rizal ay lumayo kay Gertrude Beckett dahilan sa
kanyang mas mahalagang misyon sa buhay.
3. Bago umalis si Rizal sa London, kanyang tinapos ang apat na gawang lilok na may pamagat na :
a. Promotheus Bound
b. Triumph of Death Over Life
c.
Triumph of Science Over Death
d. Ang ulo ng magkapatid na dalagang Beckett
1. Marso 19, 1889 - nagpaalam si Rizal sa pamilyang Beckett at nilisan ang London patungo ng Paris.
A.
Pagtungo sa Paris
23
1.
Pumunta si Rizal sa Paris dahilan sa gaganapin noon ang Pandaigdig na Eksposisyon na darayuhin
sa Bibliotheque Nationale upang tingnan ang mga datos para sa kaniyang anotasyon ng Sucesos Las Islas
de Filipinas ni Morga.
2. Sa mga malalayang oras si Rizal ay dumadalaw sa bahay ng mga pamilyang Pilipino na sina Pardo
de Tavera, Ventura, Luna, at Bousted. Naging kaibigan niya ang tatlong magkapatid na Pardo de Tavera,
na ang ama ay isa sa mga biktima ng kalupitan ng mga Espanyol noong 1872.
3. Naging ninong si Rizal ni Maria de la Paz Luna na pangalawang anak nina Juan Luna at Luz Pardo
de Tavera.
4. Naging malimit si Rizal sa pagdalaw sa pamilyang Bousted.
5. Isa sa umakit kay Rizal sa Eksposisyon ng Paris ay ang Eiffel Tower na may taas na 984 talampakan.
6. Dumalo si Rizal at ang kanyang mga kaibigan sa pagbubukas ng Eksposisyong Paris na
pinangasiwaan ng Pangulo ng Pransiya na si Sadi Carnot.
7. Isa sa mga bahagi ng kasaysayan sa Pariss ay ang pagkakaroon ng eksposisyon sa mga likhang
sining na sinalihan ni Juan Luna, Felix Resureccion-Hidalgo, at Felix Pardo de Tavera. Lumahok din si
Rizal sa pamamagitan ng pagsasali ng kanyang gawang iskultura, napasali ang kanyang likha ngunit hindi
nagtamo ng gantimpala.
8. Itinayo ni Rizal sa Paris ang Samahang Kidlat na binubuo ng kanyang mga kababayang Pilipino.
Ang samahan ay panandalian lamang at naglalayon na paglalapitin ang mga Pilipino sa Parisupang higit
silang masiyahan sa panonood ng eksposisyon.
9. Itinatag ni Rizal ang samahang Los Indios Bravos at pinalitan nito ang Samahang Kidlat . Nangako
ang mga kasapi nito ng pagsisikap sa katalinuhan at pagpapalakas katawan upang magtamo ng paghanga
ng dayuhan.
10.
Samantalang nasa Paris itinatag ni Rizal ang isang lihim na samahan na nakilala lamang
2.
Isinulat ni Blumentritt ang Paunang Salita para sa Sucesos de las Islas Filipinas at inihandog ni Rizal
25
e.
Ang kawalan ng pagsisikap ng mga Pilipino ng magtrabaho ng higit dahilan sa hindi naman nila
A.
1.
SI RIZAL SA BRUSSELS
Ang Buhay ni Rizal sa Brussels
Umalis si Rizal patungo ng lunsod ng Brussels (1890) kasama ni Jose Albert at nanuluyan sa isang
26
d.
Una Profanacion - isang artikulo na tumutuligsa sa mga prayle sa pagkakait nito ng isang
A.
1.
Sa pagdating ni Rizal sa Madrid ay agad niyang hiningi ang tulong Asociacion Hispano-Filipina at
mga pahayagang liberal sa Madrid tulad ng La Justicia, El Globo, La Republica, at El Resumen upang
matulungan siya sa paghingi ng katarungan sa kanyang pamilya at kababayan sa Calamba.
2. Sa paghingi ni Rizal ng katarungan para sa kanyang pamilya ay tumayo si Marcelo H. del Pilar
bilang abogado kanilang idinulog ang kanilang protesta laban sa kawalang katarungan ni gobernador
heneral Valeriano Weyler at ng mga paring Dominikano.
3. Ang kanilang pakikinayam kay Ministro Fabie ng Ministerio ng Katarungan ay nawalan ng
kabuluhan. Ang patakaran ng Espanya ay ang "sarahan ang tainga, buksan ang pitaka, at magkibit-balikat
na lamang."
4. Natanggap ni Rizal ang masamang balita na natanggap na nila ang kautusan ng pagpapaalis sa mga
taga-Calamba mula sa haciendang mga paring Dominikano.
5. Ang mga kaibigan Espanyol ni Rizal ay walang magawa kundi ang magbigay lamang ng pananalita
ng pakikiramay. Samantala ipinanukala ni Blumentritt na makipagkita si Rizal sa Reyna Maria Cristina
upang ilapit ang kanyang mga suliranin, ngunit sinabi ni Rizal na siya ay walang kakilala o salapi na
makapagsasama sa kaniya sa Reyna.
A. Iba pang mga Kabiguan sa Madrid
1. Habang bigo si Rizal sa paghingi ng katarungan para sa kanyang mga magulang ay namatay naman
ang kanyang matalik na kaibigan at kasama sa kilusang propaganda na si Jose Maria Panganiban.
2. Nang malasing si Antonio Luna ay hinamon niya si Rizal ng duwelo dahilan sa karibalan sa babae.
Nang matanggal ang kalasingan ay naayos ang hidwaan.
3. Hinamon ni Rizal si Wenceslao Retana ng duwelo. Si Retana ay isang mamamahayag na
binabayaran ng mga prayle upang manira sa mga makabayang Pilipino sa Europa sa isa niyang artikulo
ay sinabi nito na kaya pinaalis ang pamilya ni Rizal sa Calamba ay dahilan sa hindi pagbabayad ng utang.
Hiningi ni Rizal ang paumanhin ni Retana o ang duwelo. Hindi ito natuloy nang humingi ng tawad si
Retana at hindi na sumulat ng anumang mapanirang puri si Retana laban sa mga Pilipino. Isang
kabalintunaan na si Retana ang kauna-unahang sumulat ng aklat pangbiograpiya ni Rizal na may pamagat
na Vidas y Escritos de Dr. Jose Rizal .
4. Ang Pagpapakasal ni Leonor Rivera.
a. Habang nanonood sina Rizal at ang kanyang mga kasama sa tanghalang Apolo sa Madrid ay nawala
ang kanyang locket na angtataglay ng larawan ni Leonor Rivera.
b. Nakatanggap si Rizal ng sulat mula kay Leonor Rivera na nagpapabatid ng nalalapit na kasal niya sa
isang inhinyerong Ingles na si Henry Kipping na labis na ikinalungkot ni Rizal.
c.
Ang labis na pagdaramdam ni Rizal sa tinamong kabiguan ay naisulat niya kay Blumentritt na
"pipiliin ni Leonor ang pangalang Kipping dahilan sa ito ay malaya at ang Rizal ay isang alipin."
d. Sa sagot ni Blumentritt ay huli kanyang sinabi na "hindi maunawaan ng kanyang asawa (Rosa) na
ang isang babaeng pinarangalan ng pag-ibig ni Rizal ay iiwan siya (Rizal)."
e. Sa isa pang sulat na ipinadala ni Blumentritt sinabi niyang si Leonor ay "tulad ng isang bata,
naipinagpalit ang diamante sa isang karaniwang bato."
1. Karibalang Rizal at del Pilar
28
a.
Sa pagtatapos ng 1890, nagsimulang makilala si del Pilar sa Madrid dahilan sa kanyang pagsulat
sa La Solidaridad . Sa kabilang dako, ang lideratura ni Rizal ay sa aspekto ng ideyalismo na hindi ganap
na maunawaan at matularan ng kanyang mga kasamahan.
b. Maging sa editoryal ng La Solidaridad ay nagkakaroon na ng pagkakaiba sa paniniwala at patakaran
sina Rizal at del Pilar.
c.
Upang magawan ng paraan na huwag lumala ang karibalan ay nagka-isa ang mga Pilipino
sa Madrid na may bilang na 90 ay nagkaisang magsagawa ng isang pag-uusapan na kanilang gaganapin sa
Enero 1, 1891.
d. Pinag-usapan dito na ang editoryal ng La Solidaridad ay mapasailalim sa samahan ng mga Pilipino,
ito ay tinutulan ni del Pilar. Napag-usapan na magkakaroon ng isang halalan na dito ang makapagtatamo
ng 2/3 na boto ang mananalo.
e. Nagsagawa ng halalan ang mga Pilipino sa Madrid noong unang linggo ng Pebrero 1891 at nahati
ang mga Pilipino sa dalawang kampo -- Rizalista at Pilarista . Sa unang araw ng halalan ay si Rizal ang
nanalo ngunit hindi natamo ang 2/3 na kinakailangang boto at sa ikalwang araw ay nagkaroon uli ng
halalan ay ganito pa rin ang resulta.
f.
Sa ikatlong araw ay hinakayat ni Mariano Ponce na bumoto na ang karamihan kay Rizal at natamo
ni Rizal ang kinakailangang 2/3 na boto na naghalal sa kanya bilang pinuno ng samahan.
g. Pagkatapos ng pagwawagi ni Rizal ay hindi niya tinaggap ang kanyang posisyon, sa dahilang ayaw
niyang maging pinuno ng hati-hating samahan.
1. Umalis si Rizal sa Madrid na nag-iwan ng maikling sulat ng pagpapasalamat sa mga kababayan
niyang naghalal sa kanya at nagtungo sa Biarritz.
A.
1.
b.
Ayaw ng ina ni Nellie kay Rizal na maging manugang dahilan si Rizal ay mahirap na "doktor na
walang pasyente, manunulat na walang pera" at isang repormista na inuusig ng mga prayle at opisyal ng
pamahalaan sa sariling bayan.
1. Naghiwalay sina Rizal at Nellie bilang mabuting magkaibigan.
2. Tinapos ni Rizal ang nobelang El Filibusterismo ilang araw bago siya umalis sa Biarritz patungo
ng Paris.
3. Sa Paris ay kanyang sinulatan si Jose Basa at sinabing nagnanais siyang manirahan sa Hongkong at
dito nagtrabaho bilang doktor.
4. Nagbalik si Rizal sa Brussels at muli niyang binisita ang mga Jacoby lalo na si Petite Sussane
Jacoby.
5. Nagpahinga si Rizal sa mga gawain ng Kilusang Propaganda upang maharap niya ang
pagpapalimbag ng kanyang ikalawang nobela - El Fililbusterismo . Mula sa Brussels ay kanyang
ipinaalam sa Kilusang Propaganda na itigil na ang pagpapadala ng kanyang sustentong P 50 bawat
buwan.
6. Tinigilan na rin ni Rizal ang pagpapadala ng mga artikulo sa pahayagang La Solidaridad sa kabila ng
pakiusap ng kanyang mga kaibigan . Napansin din ni Marcelo H. del Pilar ang panlalamig ng kilusang
propaganda sa pananahimik ni Rizal at dahilan dito ay napilitang sumulat si del Pilar na nakikiusap kay
Rizal na muling magsulat sa pahayagan.
7.
Noong Setyembre 18, 1891 ay lumabas ng palimbagan ang El Filibusterismo at kanyang ipinadala
ang dalawang kopya sa Hongkong kina Jose Basa at Sixto Lopez. Pinadalahan din niya ang kanyang mga
kaibigang sina Blumentritt, Ponce, Lopez-Jaena, T.H. Pardo de Tavera, Antonio Luna at Juan
Luna. Pinagkaloob ni Rizal kay ValentinVentura ang orihinal na manuskrito ng El Filibusterismo.
8. Inilathala ng sipian ng El Filibusterismo sa pahayagang El Nuevo Regimen sa kanyang isyu ng
Oktibre 1891.
9. Inihandog ni Rizal ang El Filibusterismo sa ala-ala ng GOMBURZA .
10.
Ipinagkumpara ang Noli at Fili.
a. Ang Noli ay isang romantikong nobela na gawa ng puso, damdamin, sariwa, makulay at may taglay
na tuwa. Ang Fili ay isang nobelang politikal gawa ng ulo, isip, naglalaman ng pait, pagkamuhi, sakit,
karahasan, at pagdurusa.
b. Ang orihinal na kagustuhan ni Rizal ay gawing mas mahaba ang Fili kaysa sa Noli ngunit dahilan sa
kakulangan sa salapi ay naging maikli ang Fili (38 kabanata) kung ikukumpara sa Noli (64 kabanata).
c.
Para kay Wenceslao Retana mas mahusay ang Noli.
d. Para kay Marcelo H. del Pilar mas mahusay ang Fili.
1. Sumulat si Rizal kay Blumentritt na nagsasabi ng kanyang balak na gumawa ng ikatlong nobela. Ito
ay hindi na masyadong ukol sa politika kundi sa etika.
2. Sa kanyang paglalakbay patungong Hongkong ay kanyang sinimulang sulatin ang ikatlong nobela.
A.
1.
31
1.
Ginamit na rin ni Rizal ang kanyang propesyon bilang isang manggagamot upang masuportahan niya
ang kanyang pamilya. Sa tulong ni Dr, Lorenzo Marquez na kanayang kaibigan. Inilapit niya kay Rizal
ang kanyang mga pasyenteng may sakit sa mata.
2. Nakilala si Rizal sa Hongkong sa kanyang kahusayan at ang mga pasyente niya ay mga British,
Tsino, Portuges, at Amerikano.
3. Matagumpay niyang inoperahan ang kanyang ina sa Hongkong.
4. Maraming bumati kay Rizal sa kanyang panggagamot.
A. Ang Proyektong Borneo
1. Binalak ni Rizal na magtayo ng isang kolonya sa Borneo na bubuuin ng mga walang lupang Pilipino
mula sa ating bansa .
2. Nagpunta siya sa Sandacan at kinausap ang mga pinunong British at nagtagumpay siya na
mapagkalooban ang kanyang proyekto ng 50,000 hektaryang lupa, na malapit sa daungan, at mahusay na
pamahalaan upang magamit sa loob ng 999 na taon ng walang bayad.
3. Ipinaalam ni Rizal ang kanyang proyekto sa mga Pilipino sa Europa na nagpakita ng pagnanais na
ito ay maisakatuparan.
4. Sinulatan ni Rizal si Gobernador Heneral Despujol ukol sa kanyang Proyektong Borneo ngunit hindi
ito sinagot. Sa ikalawang sulat ni Rizal ay hindi pa rin sinagot ngunit ipinarating sa kanya sa konsul ng
Espanya sa Hongkong ang pagtutol dito.
A. Mga Sinulat sa Hongkong
1. Ang mga Karapatan ng Tao - isang pagsasalin ni Rizal ng proklamasyon ng Rebolusyong Pranses ng
1789.
2. A la Nacion Espanola - isang artikulo na umaapela sa Espanya na ituwid ang kamaliang nagawa sa
mga magsasaka ng Calamba.
3. Sa Mga Kababayan - isang artikulo na nagpapaliwanag sa sitwasyong agraryo sa Calamba.
4. Una Revisita a la Victoria Gaol - artikulo ukol sa kanyang pagbisita sa kulungan ng Hongkong
kumpara sa malupit na kulungan sa Pilipinas.
5. The Hongkong Telegraph- isang pahayagan kung saan si rizal ay nagpapadala ng mga artikulo.
6. Ang pinakamahalagang isinulat ni rizal sa Hongkong ay ang saligang Batas ng La liga Filipina.
A. Ang Pagpapasiya na Magbalik sa Maynila
1. Ang mga dahilan na magbalik sa Maynila.
a. Kausapin si Gob. Hen. Despujol ukol sa Proyektong Borneo
b. Itatag ang La Liga Filipina sa Maynila
c.
Patunayan kay Eduardo de Lete na ito ay mali sa kanyang paniniwala na matapang si Rizal dahilan
sa siya ay malayo sa mga Espanyol.
1. Tinutulan ng mga kamag-anak ni Rizal ang kanyang nais na pagbabalik sa Maynila dahilan sa itoo
ay mangangahulugan lamang ng kamatayan.
2. Ginawa ni Rizal ang mga sumusunod
na
sulat
bago
umalis
ng
Hongkong
na
A.
1.
Hotel de Oriente.
2. Sa hapon ng nasabing araw nagtungo si Rizal sa Malacanang upang makipagkita sa gobernador
heneral ngunit pinabalik siya ng gabi at nakausap si Despujol.
3. Binisita niya ang kanyang kapatid na si Narcisa at si Neneng.
4. Kinabukasan, sumakay si Rizal ng tren at dinalaw ang kanyang mga kaibigan sa Malolos,
Bulacan; San Fernando, Pampanga; Tarlac, Tarlac; at Bacolor, Pampanga. Ang kanyang mga paglalakbay
ay sinusundan ng mga Espanyol at mga bahay na kanyang binisita pagkatapos ng ilang araw ay sinalakay
ng mga kawal Espanyol.
5. Sa mga sumunod na araw ay muling nakipagkita si Rizal kay Despujol.
A. Pagtatayo ng La Liga Filipina
1. Hulyo 3, itinatag ni Rizal ang La Liga Filipina sa bahay ni Doroteo Ongjungco sa Kalye Ylaya,
tondo Maynila.
2. Ang pagpupulong ay dinaluhan ng mga sumusunod:
a. Pedro Serano Laktaw
b. Domingo Franco
c.
Jose Ramos
d. Ambrosio Salvador
e. Bonifacio Arevalo
f.
Agustin de la Rosa
g. Moises Salvador
h. Luis Villareal
i.
Faustino Villaruel
j.
Mariano Crisostomo
k. Numeriano Adriatico
l.
Estanislao Legaspi
m. Teodoro Plata
n. Andres Bonifacio
o. Juan Zulueta
A. Pag-aresto at Pagpapatapon
1. Noong Hulyo 6, 1892 - sa isang pakikipag-usap ni Rizal kay Despujol ay inaresto siya sa dahilan sa
bintang na pagdadala ng mga polyetong kontra-simbahan.
2. Ipinakulong si Rizal at mahigpit na pinababantayan sa FortSantiago.
3. Sumunod na araw inilabas ang kautusan na ipatapon si Rizal sa Dapitan.
4. Dinala si Rizal sa Dapitan sa pamamagitan ng barkong Cebu.
A.
1.
TAPON SA DAPITAN
Ang Buhay ng Isang Tapon
Hulyo 15, 1892 - nakarating si Rizal sa Dapitan at ipinagkaloob kay Kapitan Ricardo Carnicero ang
33
2.
Dala ni Rizal ang sulat ni Padre Pablo Pastells na superior ng mga Jesuita para kay Padre Antonio
Obach ang paring Jesuita sa Dapitan. Ang sulat ay naglalaman ng mga kondisyon upang si Rizal ay
makatira sa kumbento.
3. Pansamantalang nanirahan si Rizal sa kuwartel na pinamumunuan ni Kapitan Carcinero na kanyang
naging kaibigan.
4. Setyembre 21, 1891 - nakatanggap sina Rizal, Carcinero at isang Espanyol ng Dipolog ang
gantimpala na ang kanilang ticket bilang 9736 ay nanalo ng ikalawang gantimpalang P20,000. Ang
naging hati ni Rizal ay P6,200. Ibinigay niya ang P2,000 sa kanyang ama at P200 kay Jose Ma. Basa sa
Hongkong at ang natira ay kaniyang ginamit sa pagbili ng lupa sa Talisay na isang kilometro ang layo sa
bayan ng Dapitan.
5. Ngkaroon ng isang mahabang sulatan sina Rizal at Pastells ukol sa usapin ng relihiyon na
naglalaman ng mga paniniwalang pangrelihiyon ni Rizal.
a. Ginagamit ng mga prayle ang relihiyon sa pansariling kapakinabangan.
b. Ang sariling pagpapasiya ay biyaya ng Diyos sa lahat ng tao.
1. Hindi nagtagumpay si Pastell na maibalik si Rizal para sa simbahan.
2. Hinamon ni Rizal ang isang Pranses na si Mr. Juan Lardet ng duwelo dahilan sa pagbebenta kay
Rizal ng mga kahoy na mababa ang kwalidad.
3. Inilipat ni Padre Pastells si Padre Francisco Sanchez sa Dapitan upang muling akitin si Rizal na
magbalik sa simbahan. Ngunit hindi rin ito nagtagumpay.
4. Nakatanggap na rin si Rizal ng mga panauhin sa Dapitan at nakasama niya ang kanyang mga
kapamilya at nagpatayo na ng bahay sa Talisay.
5. Nagpadala ang mga prayle ng isang tao na may alyas na Pablo Mercado (Florencio Namanan) upang
isangkot si Rizal sa mas malaking kaso.
6. Nagtrabaho si Rizal sa Dapitan bilang isang manggagamot. Ang kanyang mga pasyente ay mga
mahihirap na hindi makabayad at mga mayayaman na nagbabayad ng malaki sa kanyang paglilingkod.
Nang tumira ang kanyang ina sa Dapitan sa loob ng isa at kalahating taon, ginamot din ito ni Rizal.
Nakilala ang kahusayan ni Rizal sa panggagamot kahit na siya ay nasa Dapitan, sinasadya sya ng mga
pasyente mula sa iba't ibang panig ng daigdig. Naging interes din ni Rizal ang mga lokal at halamang
gamot.
7. Itinayo ni Rizal ang isang sistema ng patubig sa Dapitan upang magkaroon ng malinis na tubig sa
bawat bahay ng Dapitan.
8. Mga Proyektong Pangkomunidad sa Dapitan:
a. Paglilinis ng mga latian upang mawala ang malaria
b. Paglalagay ng pailaw sa lansangan ng Dapitan
c.
Pagpapaganda ng liwasan at ang paglalagay ng mapa ng Mindanao sa plasa.
1. Ang malaking panahon ni Rizal ay ginamit din niya sa pagtuturo ng mga kabataan sa Dapitan.
Tinuruan niya ang mga ito ng mga aralin sa wika, heograpiya, kasaysayan, matematika, gawaing
industriyal at iba pa. Ang oras ay mula alas 2:00 hanggang 4:00 ng hapon.
2. Mga ambag ni Rizal sa Agham sa Dapitan
a. Pinasok ni Rizal ang mga kagubatan at baybay dagat ng Dapitan para sa paghahanap ng
mga specimen upang ipadala niya sa mga museo ng Europa.
34
b.
c.
1.
1.
a.
si Herrero Regidor na hukom ng lalawigan. Inoperahan niya sa mata ang isang kapitan ng guardia civil.
b. Dumaan sa Cebu at inoperahan niya ang mag-asawang Mateo na kanyang nakilala sa Madrid.
c.
Dumaan ng Iloilo para mamili at nagdaan sa Capiz ang barko.
35
1.
Sa pagdating ni Rizal sa Maynila ay nakaalis na ang barkong Isla de Luzon na sasakyan sana niya
patungo ng Espanya. Napilitang tumigil si Rizal sa barkong Castilla sa loob halos ng isang buwan bilang
panauhin ni Enrique Estalon, ang kapitan ng barko.
2. Habang nasa barko si Rizal ay sumiklab ang himagsikang Pilipino laban sa mga Espanyol. Nalaman
ni Rizal ang pagsiklab ng himagsikan sa pamamagitan ng pagbabasa ng mga pahayagan sa barko.
3. Sa petsang Agosto 30, 1896 natanggap ni Rizal ang isang sukat ni Blanco na nag-eendorso sa kanya
sa Ministro ng Digma.
4. Inilipat si Rizal ng Setyembre 2, 1896 sa barkong Isla de Panay na maglalayag na
patungong Barcelona.
5. Ang barkong Isla de Panay ay dumaan ng Singapore, pansamantalang bumaba si Rizal
sa Singapore at pinayuhan siya ni Don Manuel Camus na isang Pilipinong naninirahan na samantalahin
na ang pagkakataon upang makatakas. Hindi ito sinunod ni Rizal.
6. Habang si Rizal ay naglalakbay patungo ng Espanya ay lihim na nagpapadala ng telegrama si Blanco
sa Ministerio ng Digmaan na si Rizal ang utak ng himagsikan.
7. Sa Suez Canal ay narinig ni Rizal ang balita ukol sa pagbitay sa mga Pilipinong naghihinalang
kasangkot sa himagsikan.
8. Setyembre 28, 1896 - narinig ni Rizal ang bali-balitang siya ay aarestuhin pagdating sa Barcelona.
9. Setyembre 30, 1896 - ipinaalam kay Rizal ni Kapitan Alemany ang kautusan na siya (Rizal) ay
idedetine sa loob ng kanyang kabina hanggang hindi nakakabalik sa Maynila.
11. Oktubre 3, 1896 - nakarating ang barkong Isla de Panay sa Barcelona at ipinadala sa Munjuich
Castle na noon ay pinamumunuan ni General Eulogio Despujol . Oktubre 6, 1896 - inilabas si Rizal ng
kulungan para ibalik sa Maynila sakay ng barkong Colon.
A.
1.
2.
himagsikan sa Pilipinas.
3. Kinumpiska ng mga Espanyol ang talaarawan ni Rizal.
4. Sa pagdating ng barkong Colon sa Singapore ay sinikap ni Dr. Antonio Regidor at Sixto Lopez sa
pamamagitan ng isang abogadong Ingles na si Attorney Fort na bigyan si Rizal ng habeas corpus ngunit
hindi ito naipagkaloob sa dahilang ang barkong Colon ay nasa ilalim ng bandila ng Espanya.
5. Nobyembre 3, 1896 - Nakarating ang barkong Colon sa Maynila at tahimik na inilipat si Rizal
sa Fort Santiago. Sa panahong ito ang mga Espanyol ay nangangalap na ng ebidensiya laban kay Rizal.
Pinahirapan ng mga Espanyol ang maraming mga Pilipino para isabit si Rizal sa nagaganap na
himagsikan.
6. Nagkaroon ng isang Preliminary investigation sa kaso ni Rizal na pinamumunuan ni Colonel
Francisco Olive . Si Rizal ay sumailaliam sa limang araw ng mahigpit na imbestigasyon.
7. Pinili ni Rizal ang pangalan ni Tinyente Luis Taviel de Andrade bilang abogado sa gaganaping
paglilitis sa kanya.
36
8.
Nagsimula ang paglilitis kay Rizal noong Disyembre 26, 1896 at sa nasabi ding araw ay nagpasiya
A.
1.
37
13.
Alas 3:00 ng umaga- sinasabi ng mga paring Jesuita na si Rizal ay nakinig ng misa at
May mga nauna nang mga bayaning nagsakripisyo ng kani-kanilang buhay bago pa man tayo
makatuntong sa ating kasulukuyang pamumuhay. Isa na dito si Rizal. Dahil sa kanyang pagsasakripisyo,
ating nakamit ang kalayaan; ang kalayaan laban sa mga kastila. Ngayon, may mga ibat ibang problemang
kinahaharap ang ating bansa gaya ng korapsyon, kahirapan, at iba pang sosyo-politikal na problema.
Samakatuwid, ang ating bansa ay patuloy na nangangailangan ng isang bayani na tulad ni Rizal. Kung
ang bawat isa sa atin ay gagawing inspirasyon si Rizal bilang isinakripisyo niya ang kanyang buhay,
pangarap, pamilya at iba pang mahahalagang bagay sa kanya, patuloy na makakamtam ng bawat Pilipino
ang kalayaang sinimulan niya. Ang pagsasakripisyo nang walang hinahangad na kapalitnang siyang
kailangan upang masabi ang kabayanihan ng isang nilalang.
39