Jet

paralele .
Hitleri dhe
Stalini

PUNOI:
#MesueseAurela

Janar2017

Jet paralele . Hitleri dhe Stalini

PERMBAJTJA :
Adolf Hitleri
Ngritja ne fuqi
Jeta Politike
Stalini

Roli ne Revolucion e vitit 1917-1919

Stalinizmi
Marraja e Pushtetit dhe Roli ne Poltikat e vitit 19191922

Stalini dhe Hitleri, midis dashuris dhe urrejtjes

Terrori dhe Viktimat

PUNOI : #MESUESEAURELA| 1

Jet paralele . Hitleri dhe Stalini

Adolf Hitler
Adolf Hitler lindi m 20 prill 1889 n
Braunau mbi Inn n Austri n afrsi t
kufirit me Gjermanin ; vdiq m 30 prill
1945 n Berlin, ku ka br vetvrasje.
N maj t 1895, n moshn gjasht
vjeare, Adolf Hitleri hyri n klas t
par n shkolln publike t fshatit
Fischlam, pran Linz-it, n Austri.
Familja Hitler prbhej nga shtat
pjestar .

Ngritja ne fuqi
Alois Hitler, tashm 58 vje n pension, ishte i ashpr me fmijt. Adolfi i Ri u largua nga
shtpia n moshn 14 vjeare pasi i erdhi n maj t hunds nga trajtimi i t atit, duke ia ln
stafetn Adolfit t vogl. N kt koh familja Hitler u shprngul n Lambach, qytez kjo midis
Lenzit e Salsburgut. Adolfi shkonte n shkolln katolike t manastirit afr shtpis, dhe ishte i
knaqur q ishin larguar nga ferma. N 1898 familja u shprngul prsri n fshatin Leonding,
pran Linzit. Pak koh m pas vllai i vogl i Adolfit, Edmund, vdiq, ngjarje kjo q m shum se
kdo tjetr tronditi Adolf Hitlerin. N vitin 1900 Aloisi e drgoi t birin n nj shkoll t mesme
teknike n Linz, me qllim q t'i jepte profesionin e vet si punonjs social, kundra dshirs s
vet Adolfit i cili donte te ndiqte studimet n nj institut konservator, pr t'iu prgjigjur
pretendimeve personale t ngritura nga njfar talenti pr piktur e arkitektur q zotronte.
Ky konflikt do t mbyllej vetm me vdekjen e Alois Hitler m 3 janar t 1903 nga nj hemorragji
akute mushkrish.
Ndonse vdekja e t atit e tronditi thell, ajo i solli Adolfit edhe lirin e plot si kryefamiljar. Ai
filloi ta linte pas dore shkolln e pr rrjedhoj ngeli n matematik e frngjisht. Msuesit e
prshkruajtin si nj fmij i keq q nuk mund t shtrohej. E vetmja lnd q e trhiqte Adolfin
ishte historia. Teksa shfletonte prmes luftrave te Gjermanis, ai shikonte kudo triumf e lavdi,
ndjenja kto q rridhnin nga nacionalizmi i verbr q kishte mbir tashm n mendjen e tij.

PUNOI : #MESUESEAURELA| 2

Jet paralele . Hitleri dhe Stalini

Jeta Politike
N vitet e rinis u prpoq por pa
sukses, t bhej fotograf. Gjat asaj
periudhe u transformua n nj
nacionalist t zjarrt gjerman. N
luftn e Par Botrore shrbeu n
ushtrin gjermane, ku u plagos dhe u
dekorua me medalje trimrie. Humbja
e Gjermanis e mrziti shum, aq sa
edhe e trboi. N vitin 1919, n
moshn 30 vjeare u prfshi n partin
e vogl t djatht t Munihut q shpejt
pas ksaj u quajt Partia

Nacionalsocialiste e Puntorve Gjerman (PARTIA NAZISTE). Pas dy vjetsh u b udhheqsi i

saj i paprekshm (fyhrer).
Nn udhheqjen e Hitlerit, kjo parti u forcua shpejt dhe n nntorin e vitit 1923 u prpoq t
prmbyste pushtetin. Kjo ngjarje njihet n histori si puci i Mynihut. Pas dshtimit t ktij puci,
Hitleri u nxor para gjyqit dhe u dnua me burg por pas nj viti u lirua. N vitin 1928 Partia
Naziste ishte ende e vogl. Me shprthimin e krizs ekonomike n Amerike, paknaqsit e
prgjithshme t partive tradicionale politike u shtuan shume. Nga kjo gj nazistet u forcuan.
N janarin e 1933 Hitleri u zgjodh kancelari i Gjermanis. Duke shfrytzuar aparatin shtetror
pr t mposhtur do kundrshtar Hitleri vendosi shum shpejt diktaturn e cila solli erozionin
e t drejtave t njeriut duke ngritur n poste kriminelet m t poshtr t kohs.
Hitleri e drejtoi Gjermanin drejt pushtimeve t vendeve t tjera gj q solli Luftn e Dyt
Botrore. Pushtimet e para territoriale praktikisht u realizuan pa lufte. Hitleri udhhoqi rrugn
drejt pushtimit t vendeve si Polonia, Anglia, Franca dhe lufta e gjat me Rusin. Fundi i
tmerrshm i lufts 6 vjeare erdhi n pranvern e vitit 1945 n 30 prill, Hitleri vetvritet
bashk me gruan e tij (vetm pr 24 ore) Eva Braun dhe kshtu shnohet kapitullimi i
Gjermanis.
Gjat pushtetit te tij, Hitleri prdori politiken e gjenocidit politika m e ashpr n histori. Ai ishte
nj racist fanatik q udhhoqi luftn e tmerrshme kundr 10 milion hebrenjve. Nazistt ndrtuan
kampe t tmerrshme t prqendrimit pr eliminimin e burrave, grave, fmijve te pafajshm
hebre. Pr nj koh t shkurtr disa vjeare, n ato hangar jan vrar 6 milion hebrenj.

PUNOI : #MESUESEAURELA| 3

Jet paralele . Hitleri dhe Stalini

Stalini
Josef Vissarionovich Stalin
sq:(Josefin Visarionovich Stalin)
lindi me 18 Dhjetor 1878 n Gori t
Gjeorgjis ishte udhheq dhe
burshtetas suprem i Bashkimt
Sovjetik i cili morri ket detyr nga
Vladimir Lenin i cili ne k koh u
smur rend dhe konsidrohej si Baba i
revulucionit.
Stalin njihej si njeri kontravers ai
deklarohej para popullit si udheheqs i
pa gabushem dhe gjenial por n fakt
ai ishte nj kriminel i shum i
rezikshm po sa huri n pushtet populli rus u perball me disa reforma qe renduan situaten e
disa vendeve n Bashkimin Sovjetik.
Stalin doli fitmitar ne luften e dyt botrore por shteti sovjtik u demtua shume dhe pas lufts
egzekutoi shum hernonj m von ai vendosi nj regjim terori.
M von Stalini vdiq ne disa rethan mistrozie dhe pushtetin e mori Nikita Hrushov.
Stalini emri tij i linjes (Ioseb Besarionis dze Jughashvili) lindi me 18 Dhjetor t vitit 1878 n
Gori nj qytet n qendr t Gjerogjis prinderit e tij ishin Ketevan Geladze e ema ndrsa i ati
ishte Besarion Jughashvili qe te dy ishin kpuctar.
Stalin i influencar nga nena e ti filoj mesimet ne kish ortodokse ruse ku shpejt mesoi
rushsten dhe njku ca seminar ku u njoh me disa ideologji qe e frymzuan at me von kur kreu
shkollen e mesme fetare ai u martu dhe shkoi ne Baku t Azirbejgjanit ku u martua me
Ekaterina Svanidze ne vitin 1906 ajo lindi djalin e par t Stalinit i cili ishte Yakov
Dzhugashvili dhe me von Gruja e ti e par Ekaterina vdiq nga tifoja ne dhjetor te viti 1907
kshtu Stali u lagrgua nga Baku bashk me djalin e tij dhe ne vitin 1909 pati lidhje te forta me
Vladmir Lenin dhe beri lidhje te forta me Bolsheviket dhe jetoi disa vite ne Petrograd duke
bajtur lidhje me bolsheviket dhe duke orgnizar protesta.

PUNOI : #MESUESEAURELA| 4

Jet paralele . Hitleri dhe Stalini

Roli ne Revolucion e
vitit 1917-1919
Pas kthimt nga Petrograd udhejeqsit e bolshevizmit e
favorizuan si Auditor i gazets PRADVA e cila luajti rol
t madh n revulucion e bolshevizmit kshtu qe Stalini la jasht kundrshart e tij politk
brenda partis s tij te cilt ishin Alexander Shliapnikov dhe Vyacheslav Molotov rol t madh
pati edhe ne organzimin kunder familjes mbretrore n shenj proteste kunder arrestimit t
aktivistit Alexander Kerensky Stalin si krye auditor i gazets anti qevritare PRADVA dha lajmin
per arrestmin Alexander Kerensky dhe kshtu qe bolsheviket votuan nje zeri per rrezimin nga
pushteti te Carit Nikolla II.
Me marrjen Petrograd, Stalini u emrua Komisar i Popullit pr shtjet e kombsive. Pas ksaj,
shprtheu lufta civile n Rusi, vendosjes Ushtrin Kuq e Leninit kundr Armats s Bardh,
nj aleanc t lirshme e anti-bolshevike forcave. Lenini formuar nj pes-antarsh Byros
Politike, i cili prfshinte Stalinin dhe Trockit. N maj 1918, Lenini drguar Stalinin n qytetin e
Tsaritsyn. Nprmjet aleatt e tij t reja, Kliment Voroshilov dhe Semyon Budyonny, Stalini
imponuar ndikimin e tij n ushtri.
Stalini sfiduar shum nga vendimet e Trotsky, urdhroi vrasjet e kundr-revolucionarve dhe
shum oficer e ish Tsarist n Ushtrin e Kuqe [citim i duhur] dhe fshatrat e djegura n
mnyr q t friksoj t fshatarsis n dorzim dhe dekurajojn bastisje kaaksh n
drgesat ushqimore. [Citim nevojshme] n maj 1919, n mnyr pr t frenuar braktisje masive
n frontin perndimor, Stalini kishte dorzuar dezertort dhe renegatt qe u ekzekutuar
publikisht si tradhtar.

Marraja e Pushtetit dhe Roli ne Poltikat e vitit 19191922

Pas fitores bolshevik n Luftn Civile ruse, Polonia pushtuar Ukrainn, duke filluar nga ajo q
u b i njohur si Lufta e polako-sovjetike, por bolshevikt shtyr ata t kthehen n Poloni. Si
komandant i frontin jugor, Stalini ishte i vendosur pr t marr qytetin polak mbajtur me t
Lviv. Ky konflikt me strategjin e prgjithshme t prcaktuar nga Lenini dhe Trockit, i cili u
fokusua n kapjen e veri t Varshavs t mtejshm.

PUNOI : #MESUESEAURELA| 5

Jet paralele . Hitleri dhe Stalini

Stalinizmi
Stalinizmi i referohet ideologjis q Joseph Stalin konceptuar dhe
zbatuar n Bashkimin Sovjetik, dhe n prgjithsi konsiderohet si
nj deg e ideologjis marksiste-leniniste, por konsiderohet nga disa
historian t jet nj devijim domethns nga kjo filozofi. [1]
politikave staliniste n Bashkimin Sovjetik ishin: industrializimit t
shpejt, t socializmit n nj vend, nj shtet t centralizuar,
kolektivizimi i bujqsis, dhe varsi t interesave t partive t tjera
komuniste n ato t partis sovjetike - konsiderohet t jet m ball
pararoj parti e revolucionit komunist n at koh.
Industrializimi stalinist i shpejt n Bashkimin Sovjetik sht
projektuar zyrtarisht pr t prshpejtuar zhvillimin Marxian drejt komunizmit, duke theksuar se
industrializimi i shpejt i till ishte e nevojshme sepse vendi ishte m par ekonomikisht e
prapambetur n krahasim me vendet e tjera, dhe se ajo ishte e nevojshme, n mnyr pr t
sfiduar t brendshme dhe t jashtme armiq t komunizmit. industrializimi i shpejt u shoqrua
me kolektivizimit masiv e bujqsis dhe t urbanizimit t shpejt. urbanizimi i shpejt
shndrrohet shum fshatra t vogla n qytete industriale.
Stalinizmi mori nj qndrim agresiv n konflikt n klas, duke prdorur dhunn shtetrore q
me forc pastroj shoqrin e bourgeosie tilla si kulak dhe t tjera "armiq t klass", si dhe duke
pohuar se konflikti klas ekzistuar brenda partive komuniste.
Stalinizmi sht prdorur shpesh n nj mnyr negative ose prbuzs pr shkak t veprimeve
jashtzakonisht t njohura represive politike t ndrmarra nga Stalini. Arsyet pr veprime
represive Stalinit kan qen t debatuar.
Nj pretendimet perspektivn se veprimet represive Stalinit ishin llogaritur dhe se ai ishte
mendrisht normal n ekzekutimin e tij t masave represive.
Nj tjetr perspektiv pretendon se veprimet represive Stalinit politike ishin rezultat i atij q ka
smundje mendore. Ky pohim thekson se Stalini ka gjasa kishte rregullim mendor t
psychopathy dhe se tiparet e tij si paranoj dhe sjellje manipuluese ndikuar vendimet e tij politike.
Nj pretendimet e treta perspektiv q Stalinizmi t veprimet represive ishin nj vazhdim i
kulturs mbizotruese autoritar dhe shtyps politik q filloi n Tsarist Rusi.

PUNOI : #MESUESEAURELA| 6

Jet paralele . Hitleri dhe Stalini

Ndryshimi i Rusis 1927-1939

Krijmi i Sherbimeve Sekret
Stalini shum t rritur fushveprimin dhe fuqin e policis sekrete t shtetit dhe agjencit e
zbulimit. Nn dorn e tij udhzuese, forcat sovjetike t zbulimit filluan t ngritur rrjete t
zbulimit n shumicn e kombeve t mdha t bots, duke prfshir Gjermani (i njohur fundit
ne rrjet Kappelle spiun), Britania e Madhe, Franc, Japoni dhe Shtetet e Bashkuara. Stalini
bri prdorimin e konsiderueshme e t lvizjes komuniste ndrkombtare n mnyr q t
infiltrojn agjent dhe pr t siguruar se partit e huaj komuniste mbeti pro-sovjetike dhe proStalin. Nj nga shembujt m t mir t aftsis s t Stalinit pr integrimin e policis sekrete
dhe spiunazhit t huaj erdhi n vitin 1940, kur ai dha miratimin pr policin sekrete t ket
Leon Trocki vra n Meksik.

Terrori dhe Viktimat

Sipas eksploruesit dhe historianit Robert Conquest Teroi qe zhvillonte Stalini ne permjet
sherbimeve skrete si KGB - ja e tjer tha ne nje intervist ne vitin 1991 tha se Stalin kishte vrar
e maskruar shum qytetar te Bashkimit Sovjetik ai tha reformat e rrepta kishin ven Ukrainen
ne nje gjendje urie,kauze,terori njerzit vriteshin spse nuk punonin ne koperativa se pse nuk
kishin buk dhe fuqi per te punar ai tha se Stalini ishte shum me diktaor se sa ishte Hitleri Ai
shtoj se njerzit riheshin torturoheshin ne burgjet fam keqe te KGB-s q ishte sherbimi sekret
sovjetik.
1.7 deri 7 Milion njerz t vdekur gjat uris Holdomort n Ukrain gjte viteve 1932-1933 20
milion tjer vdiqen nepr Kampet famkeqe apo ne Dhomat apo Egzkutimet qe i ka ber Stalini
Disa kritik thojn se gjat regjimit t stalint ka pasur vetm 4-6 milion viktima.
Por Historiani Rus Dmitri Volkogonov dha se pajtohet se me mendimin e Robert Conquest se
pse shumca e dokumeteve qe egzistonin mbi viktmat gjat diktatur-se se Stalinit.
Por sipa disa Historianve Uria dhe Shkatar tjer te terorit jan pergjegjse per vdekjen 40 milion
personave ne Bashkimin Sovjetik.

PUNOI : #MESUESEAURELA| 7

Jet paralele . Hitleri dhe Stalini

Stalini dhe Hitleri, midis dashuris

dhe urrejtjes

Sot diskutohet shum pr diktatort, udhheqsit q kan ln pas nj trashgimi, q

disa duan ta fshehin, ndrsa t tjer thon se pr ta duhet t diskutohet hapur dhe
qart.
Sot ekziston nj shtje t diskutueshme pr qytetet e lindjes s dy diktatorve m t
mdhenj, Stalinit dhe Hitlerit. Si duhet t trajtohet shtja e trashgimis q kan ln
dy diktatort, t cilt vrar miliona njerz t pafajshm. Nj reportazh i gjat botuar n
BBC, thuhet se n nj far mnyr sht shun e vshtir q dy vendet, Gori
(vendlindja e Stalinit, Gjeorgji), dhe Braunau (vendlindja e Hitlert, Austri) t
imagjinohen si t ndryshm.
Gori, vendlindja e Stlinit sht nj qytet i varfr, me ndrtesa karakteristike t kohs
s diktaturs, me blloqe apartamentesh. Atje, dikur mes maleve Kaukaz, mund t
shikosh copza t jets s vitit 2008, nj koh lufte midis Rusis dhe Gjeorgjis.

PUNOI : #MESUESEAURELA| 8

Jet paralele . Hitleri dhe Stalini

Braunau, qyteti i lindjes s Hitlerit, n kontrast me Gori-n sht nj qytet i qet, i
rehatshm, pa kujtime t diktaturs. Ai sht nj qytet i lulzuar i Austris, me nj
qendr t ruajtur mir, me arkitektur si n kohn e Mesjets.
Prgjat lumit q prshkon qytetin, Inn, afr sheshit kryesor ndodhet qyteti m i pasur
i Europs, Bavaria.
Por qytetet kan nj gj t prbashkt, jan t njohur pr bijt e tyre m famkeq.
Adolf Hitler ka lindur n Braunau n 1889, Joseph Stalin lindi n Gori nj dekad m
par.
Qyteti i Stalinit
N Gori disa njerz shprehin mrzi kur i krahason kto dy figurat. Stalinin disa e
shohin si heroin e tyre, si fituesin e Lufts s Dyt Botrore q ndryshoi rrjedhn e
historis s bots. Por, t tjer shprehin nj urrejtje t madhe; e shikojn at si nj
diktator gjakatar, q ka shtypur popullin gjeorgjian.
N Gori, rruga Stalin ka ndryshuar pamjen e qytetit. Pr vite t tra, bulevardi
kryesor, rruga Stalin, sht dominuar nga nj statuj t madhe t Stalinit. N 2010n, u vendos q kjo rrug t ndryshoj emrtim, nga qeveria pro-perndimore e
Mikhail Sakashvili.
N 2011, Partia Saakashvili, u mund nga partia ndrra Gjeorgjiane, q pikn m t
fort lishte prmirsimin e marrdhnieve midis Gjeorgjis dhe Rusis. Kjo parti
ringriti statujn n bulevardin kryesor. U hap muzeu Stalin, dhe i kthye n nj qytet
turistik.
Qyteti i Hitlerit
N Braunau sht e paimagjinueshme t ket nj rrug me emrin e Hitlerit. Ajo far
ka ngelur nga diktatori, sht nj gur, n t cilin shkruhet "Kurr m fashizm. N
kujtim t miliona t vrarve. Emri i Hilerit t zhduket.
Braunau sht nj qytet q qndron midis mendimit, q kujtimi i Hitlerit t zhduket
njher e prgjithmon, por ka t tjer q thon se pr diktatorin duhet t diskutohet
hapur.
N Braunau, Hitleri ka jetuar vetm 3 vite t jets s tij, por historiant shprehen se ai
e ka ndotur edhe me kaq kt qytet. "Ne duhet t flasim kundr Nazizmit".
N Braunau, Hitleri sht i fshehur, ndrsa n Gori, Stalini sht shum n ekran.
Reagimet kundrshtuese sht e vshtir ti gjesh. Ata e duan kujtimin e Stalinit.

PUNOI : #MESUESEAURELA| 9