Relatywizm

1) Tekst traktuje o sporze pomidzy relatywizmem a absolutyzmem w kwestii

istnienia prawdy, odwoujc si do deflacyjnej teorii prawdy, teorii prawdy
Tarskiego, i epistemicznej teorii prawdy, a take tezy o niewspmiernoci teorii
naukowych.
2) Autor tekstu stara si, uzasadni tez, e nawet jeli przyjmujemy ktr z
tych teorii prawdy, nie musi prowadzi ona do relatywizmu, i mona je
pogodzi z absolutnym stosunkiem do prawdy.
Pokazuje, e deflacyjna TP, cho uznaje pojcie prawdy za niepotrzebne, to
jednak bynajmniej nie prowadzi do relatywizmu w aden sposb, bo
prawdziwo danego zdania dalej zawiera si w nim samym.
Teoria prawdy Tarskiego cho moe w pewnej interpretacji, jak on j zwie entuzjastycznej, tzn. takiej, eby stosowa j rwnie do nauk empirycznych,
moe prowadzi do relatywizmu, jednak nawet i wtedy nie musi to by
konieczne, gdy moemy wyobrazi sobie, e istnieje jaka jedyna, waciwa
interpretacja zdania, a interpretacja nieentuzjastyczna do relatywizmu wcale nie
prowadzi.
Epistemiczna TP to teoria, ktra zakada, e moliwo stwierdzenia czy
co posiada warto logiczn (prawd czy fasz) jest zalena od tego czy mona
dane zdanie sprawdzi. Autor twierdzi, e ta TP nie wypowiada si na temat
uwikania jzyka obserwacji w jzyku teorii, dlatego nie jest skutecznym
argumentem za relatywizmem, a ten problem poruszany jest przez tzw. tez o
niewspmiernoci.
Ostatni punkt wywodu odnosi si do tej tzw. tezy o niewspmiernoci. Na
pocztku krytykuje j za to, e nie jest waciwie tez, gdy jest wieloznaczna.
W dodatku korespondencyjna teoria prawdy Tarskiego mwi, e niezalenie od
sprawdzalnoci zdanie jest prawd lub nie, natomiast epistemiczna teoria
prawdy uzalenia prawdziwo od moliwoci jej weryfikacji.
W zwizku z tym wizaoby si to z tym, e jedne zdania wedug jednej teorii
byyby prawdziwe lub faszywe, a wedug drugiej nie miayby sensu.
3) Moja krytyka - oglnie
Zaoenia Groblera, e analiza filozoficzna musi by nieredukcyjna jest
cakowicie arbitralne.
To, e teoria Tarskiego nie musi dawa podstaw do interpretacji w sposb
relatywistyczny, nie oznacza, e tak by nie moe.

W dodatku twierdzenia Kuhna i Feyerabenda s na tyle przekonujce, e mona

je zaakceptowa.
4) argumentacja szczegowa
Relatywizm rozwizuje spory naukowe poprzez przyznanie rnym pogldom
wasnych autonomicznych istnie, a nie poprzez przyjcie wsplnej wersji
prawdy.
Moe jednak t sam rzeczywisto da si opisywa rnymi jzykami.
Tez o relatywizmie bardzo wspiera pogbiona, uhistoryczniona wspczesna
teoria nauki.
Wobec relatywizmu by czsto wnoszony zarzut popadania w paradoks
samoodniesienia.
Czy jednak relatywizm si obala? Wydaje si, e przyjcie danego punktu
widzenia, danej perspektywy moe powodowa absolutne pojcie prawdy
jednak zrelatywizowane do tego systemu. W dodatku mona by przyj, e
zdanie: relatywizm jest suszny jest jedynym pewnym absolutnie sdem.
Jest to troch inne podejcie ni Grobler zarysowa w swoim artykule.
Jeli mona jedynie powiedzie czy co zachodzi w danym modelu, i opierajc
si o pragmatyczn teori prawdy doj do wniosku, e kada teoria na tyle na
ile si sprawdza jest prawdziwa, abstrahujc ju od jej treci.
W dodatku poznajc pewne pogldy zauwaamy, e s silnie potwierdzane
przez argumenty i rzeczywisto, jednak s midzy sob sprzeczne. Mona by
wic uzna, e wszystkie mwi o wiecie tylko z innej perspektywy, jak w
synnym argumencie o soniu ogldanym przez lepcw, gdzie kady oglda
inn jego cz twierdzc, e jest to caa prawda.
Poza tym nie da si dozna absolutnego wgldu w istot rzeczy, trzeba
zadowoli si czstkowymi i wzgldnymi prawdami.
Warto by wesprze argumentacj powtarzajc stare argumenty. Na przykad
Marks gosi, e prawda jest zalena od miejsca w strukturze spoecznej, Freud,
e to na co si zgadzamy i co mwimy jest zalene od naszych popdw.
Podobnie Nietzsche. Jak wic moemy w ogle pozna prawd? Opierajc si
wanie na pragmatycznej teorii prawdy, a w zasadzie na teorii ewolucji.
Poniewa jeli nasze twierdzenia o wiecie byy cakowicie dowolne,
niemoliwe byoby przetrwanie, wic przynajmniej tylko w przyblieniu
jestemy w stanie posiada prawd w sensie pragmatycznym, lecz tych prawd
na dany temat moe by wiele (jednak nie: dowolnie wiele). By moe warto z
tej przyczyny pozby si zupenie moliwoci pojcia prawdy absolutnej, w jej

klasycznej definicji, e prawda to to co jest zgodne z rzeczywistoci, skoro

nasz skoczony umys nie jest w stanie zobaczy rzeczywistoci samej w sobie,
tylko zaporedniczon poprzez jak teori.
Rwnie nasza nauka niekiedy cofa si. Gdy jak tego dowodz filozofowie
nauki: ktre stare teorie naukowe lepiej tumacz pewne problemy, ktre na
gruncie nowych teorii nie znajduj wyjanienia
Relatywizm ma rwnie wydwik moralny. Absolutyzm bdzie zawsze czy
si z nakadaniem na ludzi pewnego ostracyzmu, pewnego jedynego i
prawdziwego pogldu na wiat. Relatywizm daje w tej kwestii wolno.
5) Powyej przedstawiony punkt widzenia mona by krytykowa podajc
przykad teorii, ktra nie zawiera adnych luk i tumaczy wszystkie zjawiska.
Tak rozumiana teoria wszystkiego, mogaby przechyli szal na rzecz
absolutnego pojcia prawdy, ale to nie wszystko, taka teoria wszystkiego
musiaaby by jedna i nie mie moliwoci posiadania adnych konkurentek.
Mona by te przyczepi si do tego, e oprcz sprawdzalnoci jest jeszcze
wana tre teorii, bo to ona mwi nam co istnieje. Ale by moe tak rozumiana
rzeczywisto wcale nie istnieje albo jest cakowicie niepoznawalna.
6) Podsumowujc: prba obrony absolutyzmu nie zdaje egzaminu, gdy autor
musiaby si upora ze stworzeniem teorii wszystkiego z wyej wymienionymi
warunkami koniecznymi.