Logika

pragmatyczna
Prowadzcy: Katarzyna Maciejowska

1. Rachunek zda, Tautologie, Formuy logiczne.

Zdanie logiczne - stwierdzenie, ktremu mona przypisa warto prawda
albo fasz. Prawd oznaczamy cyfr 1 a fasz cyfr 0.
Przykad:
Ktre ze zda s zdaniami logicznymi? Jak warto przyjmuj te zdania?
a) 9 dzieli si przez 3
b) Soce kry wok ziemi
c) Ktra godzina?
d) Ten samochd jest drogi
Odpowied: zdania a i b s zdaniami logicznymi. Zdanie a przyjmuje warto
1(prawda) a zdanie b przyjmuje warto 0 (fasz). Zdanie d nie jest zdaniem
logicznym, poniewa zaley od okrelenia sowa drogie
Zmienne zdaniowe (p, q, r, s ) - dowolne zdania logiczne.
Formua logiczna ( ) wyraenie ktrego argumentami s zmienne
zdaniowe (np. = p q )
Warto logiczn(prawda lub fasz) formuy logicznej otrzymamy podstawiajc
pod zmienne zdaniowe konkretne zdania. Nazywamy to wartociowaniem
formuy (interpretacj)
Przykad:

p2 jest wiksze od 1
q3 jest wiksze od 2
r3 jest wiksze od 1

Jaka jest warto logiczna formuy ( p q ) r

istnienie r)
Odpowied: ta formua jest prawdziwa

( z istnienia p i q wynika

Spjnik (funktory) zdaniowe:

nieprawda , e p( nie p)
negacja
pq
p iq
koniunkcja
pg
p g p wtedy i tylko wtedy , gdy q rwnowano
p lubq
alternatywa
pg
jeeli p

q (z p wynika q)
Za pomoc formu logicznych mona zapisa niektre rozumowania wyraone
w jzyku.
Przykad:
Jeeli uczyem si, to zdam i jeeli zdam, to bd szczliwy; Wynika z tego, e
jeli nie bd szczliwy to si nie uczyem.

puczyem si
qzdam

rbd szczliwy
( ( p q ) ( q r ) ) (r p)
Uwaga!
Naley starannie wstawia nawiasy. Na przykad formua p q r jest
niejednoznaczna. Moe oznacza zarwno ( p q ) r jak i p (q r) .
W wyraeniu ( p) moemy opuci nawias. Na przykad formua
( p q )((p)r ) jest rwnowana formule ( p q )(p r ) .
Dla dowolnych zda logicznych p i q spjniki (funktory) definiujemy
nastpujco:

p
1
0

p
0
0
1
1

q
0
1
0
1

0
1

p q

p q

p q

p q

0
0
0
1

0
1
1
1

1
1
0
1

1
0
0
1

Z tabeli moemy wyczyta np. e koniunkcja

jest prawdziwa tylko wtedy gdy prawdziwe s
obie zmienne
Zadanie:

Okrel warto logiczn formuy

p=1, q=0, r=1 .

p q

( p q ) (r ( p q ) ) dla wartociowania

p q

r ( p q)

( p q ) (r ( p q ) )

1 0 1
1
1
0
0
0
Odpowied: Dla tego wartociowania formua jest faszywa
Tautologia formua logiczna prawdziwa dla kadego wartociowania
zmiennych zdaniowych
Przykad:

p p

p
1
0

p p

0
1

1
1

Ta formua jest tautologi, poniewa dla kadej wartoci p jest

prawdziwa

Zadanie:
Poka, e formua

p
0
0
1
1

q
0
1
0
1

(( p q) q)p

p q

( p q)q

1
1
0
1

1
0
1
0

1
0
0
0

p
1
1
0
0

jest tautologi

(( p q)q)p
1
1
1
1

Zadanie:
Poka, e formua (( p q)(q r))(r p)

jest tautologi.

Formua moe by faszywa tylko wtedy gdy (r p) jest faszywa, czyli

tylko wtedy gdy r=0i p=1. Zatem wystarczy tylko sprawdzi dwa przypadki
(dla obu wartoci q):

p q r p q
1 1 0
1 0 0

1
0

qr
0
1

( p q)(q r )

r p

0
0

0
0

(( p q)(q r))( r p)
1
1

Wybrane tautologie rachunku zda:

T1.
( p) p
T2.
(( p q) r )( p (q r ))
T3.
(( p q) r )( p (q r ))
T4.
(( p q) r ) (( p r )(q r ))
T5.
(( p q) r ) (( p r )(q r ))
T6.
( p q )(q p)
alternatywy
T7.
( p q )(q p)
T8.
p p
T9.
p p
T10.
( p q) ( q p)
T11.
( p q) (p q)
T12.
( p q)( p q)
T13.
( p q)(p q)
T14.
( p q)(( p q)(q p))
rwnowani

Prawo podwjnego przeczenia

Prawo cznoci alternatywy
Prawo cznoci koniunkcji
I prawo rozdzielnoci
II prawo rozdzielnoci
Prawo przemiennoci
Prawo przemiennoci koniunkcji
Prawo wyczonego rodka
Prawo identycznoci
Prawo kontrapozycji
Prawo definiowania implikacji
I prawo de Morgana
II prawo de Morgana
Prawo zastpowania

W formuach zawierajcych koniunkcj (alternatyw) mona opuszcza

nawiasy i dowolnie zmienia kolejno zmiennych.
Wasno ta nie zachodzi dla implikacji.
Przykad:

(( p q) r )( p ( q r))( p q r ) ( q p r)
Jeeli formua jest tautologi, to podstawiajc pod zmienne zdaniowe w
dowolne formuy otrzymamy now tautologi
Przykad:
Bierzemy tautologi: ( p q) (p q) i podstawiamy pod p formu
( p q) a pod q formu ( p q ).
Otrzymujemy now tautologi: (( p q)( p q))(( p q)( p q))
Tautologie pozwalaj czasem na uproszczenie formuy:
Przykad:

(r (q p))q
r ( q p) q
(r ( q p ) )q
p r q q

wykorzystujemy tautologie: T13., T1.

wykorzystujemy tautologie T13., T1.
opuszczanie Nawiasw, przemienno

(q q)q

 Kad formu mona przedstawi w postaci rwnowanej uywajc jedynie

alternatywy i negacji lub koniunkcji i negacji.
Przykad:

p q
( p q ) ( g p)
( p q ) ( q p )
( ( p q ) ( q p ))

T14.
T11.
T12.

Klauzula alternatywa zmiennych zdaniowych lub ich negacji

Przykady klauzul:

( p q r )
( p q )
( p q r s)
Formua jest w koniunkcyjnej postaci normalnej jeeli jest koniunkcj
pewnej liczby klauzul.
Przykady formu w koniunkcyjnej postaci normalnej:

( p q r s) ( p q ) ( r s t )
p q ( p q )
KAD FORMU MONA ZAPISA W RWNOWANEJ KONIUNKCYJNEJ POSTACI
NORMALNEJ.
Zadanie:
Przekszta formu

( p q) r
(p q) r
( p q ) r
( p q ) r
( p r ) ( q r )

( p q) r

w koniunkcyjnej postaci normalnej.

T11.
T11.
T12., T1.
T5.

Formua w koniunkcyjnej postaci normalnej jest tautologi wtedy i tylko wtedy

gdy w kadej klauzuli wystpuje pewna zmienna zdaniowa i jej negacja.
Przykad:

( p q p) ( p q r q)( s s)

formua ta jest tautologi.

2. Poprawne rozumowanie logiczne, reguy

wnioskowania, dowody zaoeniowe, metoda
rezolucji
Niech 1,2, , n bd formuami logicznymi. Formua wynika logicznie z
1,2, , n jeeli (1 2 n ) jest tautologi.
Formuy 1,2, , n nazywamy zaoeniami a nazywamy tez(wnioskiem,
konsekwencj).
Powysza definicja oznacza, e jeeli wynika logicznie z zaoe, to nie jest
moliwe wartociowanie, w ktrym wszystkie zaoenia s prawdziwa a teza
jest faszywa. Definicja ta formalizuje poprawne wnioskowanie logiczne.
Mona pokaza, e formua

(1 2 n )
jest rwnowana formule

1 ( 2 ( 3 ( n ) ) )
Przykad:
Jeeli Azor jest psem, to Azor jest zwierzciem. Azor nie jest psem. Zatem Azor
nie jest zwierzciem

p Azor jest psem

q Azor jest zwierzciem
(( p q) p) q

Zaoeniami s: p q i p . Tez jest q . Rozumowanie nie jest

poprawne poniewa zdania Azor nie jest psem ( p=0) i Azor jest
zwierzciem (q=1) speniaj zaoenia. Natomiast teza q=0 jest
faszywa.
Przykad:
Jeeli Azor jest psem, to Azor jest zwierzciem. Azor nie jest zwierzciem.
Zatem Azor nie jest psem

p Azor jest psem.

q Azor jest zwierzciem .
(( p q) q) p

Zaoeniami s: : p q i q . Tez jest p . Rozumowanie jest

poprawne poniewa powysza formua jest tautologia. Zatem teza Azor nie
jest psem wynika logicznie z podanych zaoe.
Zaoenia 1,2, , n s sprzeczne jeeli formua 1 2 n jest zawsze
faszywa. Ze sprzecznych zaoe wynika logicznie dowolna teza
Przykad:
Pada deszcz i nie pada deszcz. Zatem Ziemia jest paska

( p p) q

 Reguy wnioskowania
Regua odrywania, RO

Jeeli pada nieg zimno

Pada nieg

Jest zimno
(( ) )
Regua opuszczania koniunkcji, OK

Jeeli pada nieg i jest zimno

Pada nieg

Jest zimno

( )
( )
Regua doczania koniunkcji, DK

Pada nieg

Jest zimno
Pada nieg i est zimno
( )( )
Regua opuszczania alternatywy, OA

Pada nieglub jest zimno

Nie pada nieg

Jest zimno
(( ))
Regua doczania alternatywy, DA

Pada nieg
Pada nieg lub jest zimno
( )
Regua doczania rwnowanoci, DR


Jeeli pada nieg zimno

Jeeli jest zimno pada nieg

Pada nieg wtedy itylko wtedy gdy jest zimno

( ( ) ( ) ) ( )

Regua opuszczania rwnowanoci, OR

Jeeli pada nieg zimno

Pada nieg wtedy itylko wtedy gdy jest zimno
Jeeli jest zimno pada nieg

( ) ( ( ) ( ) )
Prawa de Morgana:

( )
( )

Prawo kontrapozycji:

Dowd zaoeniowy wprost:
W pocztkowych wierszach dowodu wypisujemy zaoenia. Kolejne wiersze
generujemy z wierszy poprzednich, korzystajc ze znanych regu
wnioskowania. Dowd koczymy jeeli jednym z uzyskanych wierszy jest teza.
Przykad:
Jeeli si naucz to zdam. Jeeli zdam to bd szczliwy. Naucz si. Zatem
bd szczliwy.

pnaucz si
q zdam
rbd szczliwy
(( p q)(q r) p) r

Zaoenia:
Teza: r

p q ,

qr , p

pq
qr
p
( p q) p
qr
q
qr
r
Dowd zaoeniowy nie wprost:
W pocztkowych wierszach dowodu wypisujemy zaoenia oraz zanegowan
tez. Kolejne wiersze generujemy z wierszy poprzednich, korzystajc z regu
wnioskowania. Dowd koczymy jeeli otrzymamy dwa sprzeczne wiersze
postaci i .

Przykad:
Jeeli bd sie nudzi i bdzie pada deszcz to pjd do kina. Zatem, jeeli
bd sie nudzi i nie pjd do kina, to nie bdzie pada deszcz.

pBd si nudzi
qBdzie pada deszcz
rPjd do kina

( ( p q ) r ) (( p r) q)
Zaoenia: ( p q ) r ,
Teza: q

p r

( p q ) r
bez zmian
p r
Opuszczanie koniunkcji
q
bez zmian
bez zmian
( p q ) r
doczanie koniunkcji
p
bez zmian
r
doczanie koniunkcji
q
regua odrywania
( p q ) r
bez zmian
r
regua odrywania
p q
Doszlimy do sprzecznoci
r
wic
zdanie jest logicznie poprawne
r
Jeeli w dowodzie zaoeniowym nie wprost nie mona doj do sprzecznoci,
to rozumowanie jest niepoprawne. Z wierszy dowodu mona wwczas
odczyta kontrprzykad
Przykad:
Jeeli Azor jest psem, to Azor jest zwierzciem. Azor nie jest psem. Zatem Azor
nie jest zwierzciem.

(( p q)p) q

pq
p
q
niemona dojc do sprzecznoci
Kontrprzykad:

p=0, q=1

(Azor nie jest psem, Azor jest zwierzciem)

Regua rezolucji jest nastpujc regu wnioskowania:

I 1 I 2 p I n
K 1 K 2 p K n
I 1 I 2 I n K 1 K2 Kn
gdzie I i , K i s zmiennymi zdaniowymi lub negacjami zmiennych
zdaniowych.
We wniosku usuwamy powtarzajce si skadniki.
Przykad:

prqs
ptq
p r s t

Algorytm rezolucji:
Jeeli chcemy pokaza, e jest konsekwencj logiczn 1, , n to:
a) Sprowadzamy formuy 1 2 n i
do postaci normalnej
koniunkcyjnej.
b) Wypisujemy wszystkie otrzymane klauzule w kolejnych wierszach.
Stosujemy systematycznie regu rezolucji do kolejnych wierszy (w tym
rwnie do nowo utworzonych). Dowd koczymy jeeli otrzymamy dwa
wiersze sprzeczne (teza udowodniona) albo nie mona utworzy adnej
nowej klauzuli (teza nie wynika z przesanek).
Przykad:
Poka, e

p s

wynika logicznie z zaoe

( p q ) ( r s ) ( p r ) ( p q ) ( r s ) ( p r )
( p s ) p s
pq
rs
pr
p
s
qr
ps
r
r

zasada rezolucji dla wierszy 1 i3

zasada rezolucji dla wierszy 2 i3
zasada rezolucji dla wierszy 2 i5
zasada rezolucji dlawierszy 3 i4

p q ,r s , p r

3. Rachunek kwantyfikatorw, formuy speniane i

prawdziwe, dowody zaoeniowe
Funkcje zdaniowe (predykatory) n argumentowe: P(x, y,), Q(x, y,)
Kwantyfikatory:

(istnieje),

Dziedzina (uniwersum):

(dla kadego)

Ustalenie uniwersum dla zmiennych z, y, , oraz okrelenie funkcji

zdaniowych P, Q, R, w uniwersum nazywamy Interpretacj
Przykady:
1) U= { 0,1,2, } jest zbiorem liczb naturalnych
P ( x ) x jest liczb parzyst
Q( x , y ) x jest wiksze od y
R( x , y , z) - z jest sum x i y
2) U zbir wszystkich ludzi
P( x) - z jest kobiet
Q( x , y ) x jest rodzicem y
R( x , y , z) - x, y, z s rodzestwem
3) U - zbir wszystkich trjktw
P( x) - x jest prostoktny
Q( x , y ) x jest podobny do y
Jeeli w funkcji zdaniowej P( x , y , ) przypiszemy zmiennym x , y ,
okrelone wartoci z dziedziny U to otrzymamy zdanie logiczne.
Przykad:

U= { 0,1,2, } , P( x , y )

x jest wiksze od y
P(3,4) jest zdaniem faszywym
P(5,2) jest zdaniem prawdziwym.
Funkcje zdaniowe 0-argumentowe P ,Q , moemy traktowa jako zwyke
zdania logiczne. Jzyk rachunku kwantyfikatorw obejmuje wiec jzyk
klasycznego rachunku zda.
Funkcja zdaniowa jest formu
Jeeli i s formuami, to ( ) , ( ) ( ) , ( ) ( ) , ( ) ( ) , ( ) ( ) s
formuami
Jeeli jest formu a v jest zmienn w , to v ( ) i v ( ) s formuami
Zasig kwantyfikatora wyraenie zawarte w nawiasie otwartym
bezporednio po tym kwantyfikatorze.
Przykad:

( P ( x , y ) Q ( x ))

R (x)

 Zmienna jest zwizana jeeli jest w zasigu pewnego kwantyfikatora, w

ktrym wystpuje ta zmienna.
Nawiasy mona opuci po kwantyfikatorze jeeli nie prowadzi to do
niejednoznacznoci w okreleniu jego zasigu
Przykady:
Poprawne:

x (P( x )) x P( x )
x ( y (P( x , y) Q( x ))) x y ( P(x , y ) Q( x))
Niepoprawne:

x ( P( x ) Q(x ))x P( x )Q( x)

Formua jest zamknita jeeli wszystkie zmienne s w niej zwizane.
Przykady formu zamknitych:

x P(x)
y x P( x , y)
(x P( x)) ( x Q(x))
x (Q( x ) y P( x , y))
Formua zamknita dla okrelonej interpretacji staje si zdaniem logicznym.
Zatem posiada okrelon warto logiczna prawda lub fasz. Za pomoc
formu zamknitych mona wyraa zoone wasnoci badanego uniwersum.
Przykad:
Ustalamy dziedzin U= { 0,1,2, } i funkcje zdaniowe:
P( x) - liczba x jest parzysta.
Q(x) - liczba x jest pierwsza.
R( x , y )(x y ) liczba x jest niewiksza od liczby y.
Zdania w tej dziedzinie:
Istnieje liczba parzysta: xP ( x)
Istnieje najmniejsza liczba naturalna: x y ( x y)
adna liczba parzysta wiksza od 2 nie jest pierwsza:

x (Q( x ) (3 x) P (x))

lub rwnowanie:

x ((P(x) (3 x)) Q (x))

Formua jest spenialna jeeli jest zdaniem prawdziwym w pewnej
interpretacji. Formua jest prawdziwa (jest tautologi rachunku
predykatw) jeeli jest zdaniem prawdziwym w kadej interpretacji.
Przykady:
Formua x y P(x , y) jest spenialna ale nie jest tautologia rachunku
predykatw poniewa:
Jest zdaniem prawdziwym dla interpretacji

U= { 0,1,2, }
P( x , y )x y
Jest zdaniem faszywym dla interpretacji

U= { ,2,1,0,1,2, }
P( x , y )x y .
Formua x ( P( x ) P( x)) jest tautologi rachunku predykatw poniewa jest
prawdziwa w kadej interpretacji.
Wybrane prawa rachunku predykatw
T1.
T2.
T3.
T4.
T5.
T6.
T7.
T8.
T9.
T10.

x ( P( x ) P( x))
x P(x) x ( P( x))
x P(x) x ( P( x))
x ( P ( x ) Q ( x ) ) (x P ( x ) x Q ( x ) )
x ( P ( x ) Q ( x ) ) (x P ( x ) x Q ( x ) )
x ( P ( x ) Q ( x ) )
( x P ( x ) x Q ( x ) )
x ( P ( x ) Q ( x ) ) ( x P ( x ) x Q ( x ) )
x ( P ( x ) Q ( x ) ) ( x P ( x ) x Q ( x ) )
x ( P ( x ) Q ( x ) ) (x P ( x ) x Q ( x ) )
x y P( x , y) y x P( x , y )

Pokazano, e nie istnieje oglna metoda (algorytm) rozstrzygajcy czy zadana

formua rachunku kwantyfikatorw jest tautologi. W oglnym przypadku
problem ten jest wic bardzo trudny. Tautologie mona czasami udowodni
korzystajc z praw logiki oraz ze znanych tautologii. W przypadku, gdy
wszystkie funkcje zdaniowe maj nie wicej ni jedn zmienn mona
skorzysta z tabelki.
W dowodach, w ktrych korzystamy z kwantyfikatorw mona stosowa
wszystkie reguy z rachunku zda. Dodatkowo stosujemy nastpujce reguy
wnioskowania:

O :

x P (x)
P( a)

O :

P(x)
P ( b ) , P( x )

D :

P(b)
x P(x)

a jest now sta niewystpujc w dowodzie, b jest dowoln istniejc ju

sta, x* jest now zmienn woln. Reguy te pozwalaj udowodni tylko
niektre wnioskowania. Mona wprowadzi regu D ale jest ona dosy
skomplikowana.

4. Algebra zbiorw, sylogistyka, iloczyny kartezjaskie

i relacje
Pojcie zbioru jest w matematyce pojciem pierwotnym, ktrego nie
definiujemy. Gdy a jest elementem nalecym do zbioru A to piszemy a A .
Stosujemy rwnie oznaczenie a A jeeli (a A ) . Bdziemy zakada, e
dla dowolnego a potrafimy rozstrzygn czy a A czy a A .
Specjalnym zbiorem jest zbir pusty nie zawierajcy adnych elementw.
Oznaczamy go symbolem
Zbir moemy okreli na nastpujce sposoby:
Wyliczajc wszystkie elementy

A= { a , b , c , d }
Podajc precyzyjny przepis na generowanie kolejnych elementw

B={ 2,4,6, }
Stosujc posta { a : P(a) }

gdzie P(a) jest predykatem

jednoargumentowym w okrelonej interpretacji

C={ n : ( n N ) (n dzieli si przez 3) }

Podajc precyzyjn nazw zbioru
A= zbir laureatw nagrody Nobla
Zbiory A i B s rwne jeeli maj takie same elementy

A=B x (x A x B)
W okrelaniu zbioru nie ma znaczenia kolejnoci elementw. Usuwamy
rwnie powtarzajce si elementy.

{ a , a , b , c }= { c , a , b }
Zbir A jest podzbiorem zbioru B, co oznaczamy
nalecy do A naley rwnie do B

A B

jeeli kady element

A B x ( x A x B)
Przykady:

{a , b , c } {a , c , b , d , e }
{ Sienkiewicz , Einstein } zbir laureatw nagrody Nobla
Zbiorem potgowym zbioru A nazywamy zbir podzbiorw zbioru A. Zbir
potgowy oznaczamy symbolem 2 A

Przykad:

2{a , b ,c }={ , { a } { b } { c } {a , b } {a , c } { b , c } { a ,b ,c } }
Jeeli A zawiera n elementw to
2 elementw
n

zawiera

Operacje na zbiorach

A B={ a :a A a B }
A B={ a :a A a B }

A = {a : a A a B }

A B=( A B) B

A=U

suma
iloczyn
rnica
rnica symetryczna
dopenienie

Gdzie U jest pewnym zbiorem zwanym

uniwersum
Przykad:

U= { 0,1,2,3, }
A= { 2,4,6,8, }
B={ 1,2,3,4,5 }
Zachodzi:

A B={ 2,4 }
A B={ 1,2,3,4,5,6,8,10,12, }

A = {6,8,10, }

{
B= 1,3,5 }
{1,3,5,7, }
A=
Wybrane prawa algebry zbiorw:
T1.
T2.
T3.

T4.

T5.

( A B )=(B A)
( A B )=( B A)
B C
A B
A ()=( C )

B C
AB
A ()=( C )

B C
A B

A C
A ()=

T6.

T7.
T8.
T9.
T10.

B C
AB

AC
A ()=

( A ) =A
( A )=

( A B)=
A B
B

( A B)= A

Sylogistyka jest dziaem logiki badajcym zdania typu: kade S jest P,

niektre S s P, adne S nie jest P, niektre S nie s P, gdzie S i P s pewnymi
predykatami jednoargumentowymi.
Jeeli ustalimy uniwersum U, to moemy utosami predykaty S(x) i P(x) z
podzbiorami A= { x : S( x ) } i B={ x : P( x ) } w U . Wwczas:

kade S jest P: A B ( rwnowanie A B=

)
niektre S s P: A B
adne S nie jest P: A B=

niektre S nie s P: A B=
Iloczynem Kartezjaskim zbiorw A i B nazywamy zbir wszystkich par
uporzdkowanych, ktrych pierwszy element naley do A a drugi do B:

A B= { x , y : x A y B }
Przykad:

A= {1,2,3,4 }
B={ a , b , c }
1, a>,
2, a>,
3, a>,
4, a> ,

1, b>,
2, b>,
3, b>,
4, b> ,
A B=

1, c> ,
2, c> ,
3, c> ,
4, c >

Iloczyn Kartezjaski nie jest przemienny ani czny

A B B A
( A B ) C A ( B C)

Iloczyn Kartezjaski jest rozdzielny wzgldem sumy, rnicy i iloczynu zbiorw

( A B ) C=( A C ) (B C )
( A B ) C= ( A C ) (B C )

 Relacj dwuczonow nazywamy podzbir iloczynu kartezjaskiego zbiorw

A i B. Zatem R A B . Jeeli x , y >R to mwimy, e x i y s w relacji R.
Piszemy rwnie xRy.
Przykad:
A zbir kobiet
B zbir mczyzn
R = { x , y >A B: x jest on y }

lub rwnowanie xRy x jest on y

Relacj w zbiorze A nazywamy podzbir

AA

Przykad:
R zbir liczb rzeczywistych
R1= { x , y > R R : x > y } (relacja wikszoci)

R2= { x , y> R R : y =x2 }

Funkcj ze zbioru A w zbir B nazywamy relacj
nastpujce dwa warunki:
x y < x , y >F

x y z ( ( x , y > F < x , z > F ) ( y=z ))

F A B

speniajc

Relacja jest wic funkcj jeeli dla kadego x A istnieje dokadnie jeden
y B taki, e x , y >F . Moemy wic napisa y=F ( x) zamiast
x , y >F .
Relacja R w zbiorze A jest zwrotna jeeli

x xRx
Relacja R w zbiorze A jest przeciwzwrotna jeeli

x xRx
Relacja R w zbiorze A jest spjna jeeli

x y (xRy yRx x= y)
Relacja R w zbiorze A jest symetryczna jeeli

x y (xRy yRx)
Relacja R w zbiorze A jest przeciwsymetryczna jeeli

x y (xRy ( yRx))
Relacja R w zbiorze A jest asymetryczna jeeli

x y (( xRy yRx) ( x= y ))
Relacja R w zbiorze A jest przechodnia jeeli

x y z ((xRy yRz) xRz)

Relacj w zbiorze skoczonym A mona przedstawi graficznie

A= {1,2,3,4 }

 1,1> ,<1,2>,<2,3> ,< 2,4>,< 4,3>

R=
Jak wasno posiada wykres relacji bdcej funkcj?
Jak wasnoci posiada wykres relacji dla kadego z rodzaju relacji?
Zadanie:
Okrel jakie wasnoci posiadaj nastpujce relacje:
1
2
3

A= { 0,1,2,3 } i mRn mn jest podzielne przez 2.

N= {1,2,3,4, } imRn mdzieli n .
Azbir ludzi iaRb a jest bratem lub siostr b .

Relacja R jest relacj rwnowanoci w zbiorze A jeeli jest zwrotna,

symetryczna i przechodnia
Przykady:
Zbir liczb rzeczywistych R i zwyka relacja rwnoci.
Zbir liczb naturalnych N i relacja

mRm m ,n daj tak samreszt z dzielenia przez 3

Zbir prostych na paszczynie i relacja: aRb a jest rwnolegado b
Relacja R jest relacj porzdkujc w zbiorze A jeeli jest zwrotna,
asymetryczna i przechodnia
Przykady:
Zbir liczb rzeczywistych R i relacja
n
Zbir wektorw x=[ x 1 , , x n ] R i relacja

i=1, , n
Niepusta rodzina zbiorw A.

xRy x i y i

dla kadego

ARB A B

Relacja R jest relacj liniowego porzdku w zbiorze A jeeli dodatkowo jest

spjna. Relacja taka cakowicie porzdkuje zbir A
Przykad:
Zbir liczb rzeczywistych R i relacja