Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
CMYK
ISBN 978-86-7025-482-4
2010
CMYK
CMYK
2010
.
2010
, 4
:
:
,
. ,
. ,
, ,
: ,
:
-
:
:
:
:
:
:
. , . . .
:
"UNIGRAF-X-COPY"
:
200
ISBN 978-86-7025-482-4
...................................................................................................................7
.................................................................................................17
,
BREAD CULTURE
BETTER ARE SMALL MORSELS OF BREAD IN COMFORT
THAN FAT FOWLS WITH SORROW
......................................................................................................... 27
LOAF-LIKE IDOLS AND RITUAL BREADS
............................................................................................................. 97
ORDINARY AND RITUAL BREAD
.......................................................................................................... 107
EVOLUTION AND TRANSFORMATION OF RITUAL BREADS
............................................................................................................ 131
:
,
,
THE MOTHER OF BREAD:
FEMALE ASPECTS OF KNEADING TROUGH, OVEN AND CLAY CONTAINER
CREPULJA IN SLAVIC FOLKLORE, IN RELATION WITH PREHISTORIC
TRADITION
................................................................................................................. 169
NEOLITHIC STAMPS FOR BREAD DECORATION
-...................................................................................... 189
BREAD IN CALENDRIC HOLIDAYS AND TRADITIONAL PRACTICES
V
................................................................................................................203
THE POSITION OF A BREAD-KNEADING MAID IN TRADITIONAL CULTURE
........................................................................................................ 213
CULT BREAD BETWEEN THE SACRAL AND THE AESTHETIC
IN THE EXAMPLES FROM THE COLLECTION OF CULT-BREADS IN THE
ETHNOGRAPHIC MUSEUM IN BELGRADE
........................................................................................................... 225
( )
AESTHETICS OF BREAD WITH PLASTIC ORNAMENTS
(BASED ON THE ITEMS FROM THE REGION OF STARA ZAGORA)
........................................................................................................ 235
/
MUSEALIZATION OF BREAD
OPPOSING AND/OR POSITIONING OF CULTURE
................................................................................................... 249
MOTIVATIONAL BASE IN THE FORMATION OF WORDS RELATED TO BREAD
-......................................................................................................... 255
LEXIS RELATED TO BREAD IN THE TIMOK DIALECT DICTIONARY BY JAKA
DINI
.......................................................................................................... 259
THE TOPIC OF BREAD IN SERBIAN PAINTING
AFTER THE SECOND WORLD WAR
.............................................................................................................. 269
,
OUR DAILY FLAVOR, AROMA AND SHAPE
VI
:
0.
( 2009. :
), ,
:
: (2005),
: (2006),
: (2007),
: (2008), :
(2010). 2006,
2007. 2009. .
.
1.
, , ,
, , , , ,
, -
,
: -, , , -
, , - .
1.1. , , ,
, .
, -
( : , -
) -
. -
e
, :
- ; -
, -
; - ; -
- ,
; , .
, , ,
,
7
; ,
- ,
,
, , , -
; , , , ,
, , -
, , ,
... -
, ,
, , .
, , -
, , , .
-
,
, -
, . .
, , -
(, , ,
- ,
). , -
, ,
,
,
, , , , , ,
, , . ,
, , ,
, , ,
, () -
(77).
, ,
, (80),
,
- , ,
-
.
( )
, ,
,
, , , ,
, -
, (
) -
8
, , ,
,
.
- , -
, .
( -
, , ) -
( , -
, , ). ,
, , -
,
,
,
, .
. ,
,
- .
( -
)
, ,
, .
, , ,
. -
,
(
) - ( -
), . -
,
,
, -
. ,
-
, ,
- (-,
- ), -
,
,
,
. ,
- -
,
( ,
), ,
, -, , , -
-, , - -
-
,
, .
, .
, , (, , -
...), -, - - () ,
,
-
(, , ), -
(, , , ),
,
, , ,
( : , , -
).
,
, -
(. -
-
,
. .), , -
, ,
-
(150),
-- (,
, ).
je,
,
( ), -
(
),
.
(, , , ), -
( ). ,
(, ,
, ),
. -
, -
, -
10
- . -
( , , , )
,
. -
, , -
-
, -
-
, ( -
).
- ( -
) , ,
, -
,
, , -
,
,
- , -
-
, . -
, , , -
, -
.
, -
, -
,
,
,
-
. -
,
: , ,
-
, , ,
, ,
. -
, , (
, , ),
, , , -
, , . ,
, -
11
,
: , , , -, ,
, , , , , , -
... , -
, , , , ,
-
, , ., -
, -
.
( -
:
) -
,
-
, , ,
, ,
-
.
, -
-
, -
,
,
, , ,
(
). -
-
( ),
,
,
( ), , ,
, , , -
( ).
, -
, ,
, -
.
,
,
12
, -
, . - -
- --
-, -
( /
). ,
,
-
/ (238),
, -
, , , - -
, , -
- -
-
,
, , -
, , -
, , , -
(
).
-
( ), -
,
, , -
- -
, -
, .
, , , , -
, ,
, , , -
- . -
, ,
, , , -
, ,
. -
, , , ,
, ,
, -
. , -
, -
, , ,
, , -
.
13
,
, ,
, -
- .
, ,
( -
, , , ; -
),
( -
). , , : -
, , ,
,
-
. ,
-
,
- , -
.
-
, -
( )
, -
.
,
,
,
, , , ,
, , , -
,
(257); , , ,
,
, . -
, ,
, .
(
) ,
,
, ,
-,
, ,
, -
, , ,
, . -,
14
, , -
20. .
-
,
- ,
. ,
, -
, -
-
, 2004,
. ,
, -
. -
(263), -
.
, , -
, -
, . - -
, .
,
, , -
, , -
, . ,
,
.
1.2. , -
, , ,
,
, , -
;
, , ,
; - -
; -
; ,
- ;
,
,
- -
, ,
; -
;
15
-
, ,
; -,
; , ,
-
. ,
, -
, ,
, , .
2. , -
, , -
,
; -
, -
;
( , -, ,
, , . ); -
,
IV:
,
- , , ,
.
3.
, ,
2009. 2010.
( ),
. -
,
, , -
,
. , ,
, -
,
, , , -
, -
, .
,
2010.
16
39:664.66(100)(091)
,
. -
: , -
, ,
,
, -
-, , , --
, , .
: , , , ,
, .
panis ( , ): pan,
pane, pao, pain. gleba (
),
Kugel Brot. gleba.
Brot, bread 11. . -
brheu
( brew).
(break), , , .
hlaif; laib ().
Lord (Hlaford) , Lady
(Hlaefdigge) .
,
,
. , -
, ,
17
. , -
!
, , ,
.
,
.
Beth-Lehem! ,
Christus panis!
.
: -
. , .
(
, 6:51).
, -
.
, .
( ) ,
( 3000 ),
, (-
). : , -
.
,
. -
, ,
( ) -
.
,
,
,
, ,
,
... , ! !
18
. -
,
( ),
.
-
, ,
(-
).
, ,
.
:
, ...
, .
3000.
.
20.000 .
,
, .
, .
, ,
,
aysh sham .
,
.
I 30
.
,
.
III.
,
,
.
,
, : , , ,
( ), , ,
.
-
: , (-
, ) ,
.
19
(
), ,
-
.
. ,
, (...
/ , /
, 7:10). , -
, -
.
.
.
.
, !
!
, , , -
, ,
: ,
, ; ,
: .
, ,
, , .
-
, , , -
. -
!
.
: , :
, , :
, : ().
. , , -
. ,
, , -
.
.
, , ,
: -
() -
(37: 12).
20
! -
Megalartios , Himalis .
, , -
.
,
,
, .
20. , -
, , ,
. .
, kistophoros,
. , .
, , , -
!
-
, .
-
-
, -
. Isaak Kasaubon (1559
1614)
.
-
,
Christus panis! .
,
.
, (
//), .
:
(syncomiste), (lecythite), ,
(destreptitie), (tyronte), ,
. ,
, (melitate, escharite).
Athenaeus -
72 .
, -
-
.
!
21
Pax Romana
, !
, ,
. ,
.
, ,
, . -
, -
, , , ,
. , , -
. -
, .
, -
.
, :
, , , ,
, , .
, -
, . , -
.
, , cor-
pus pistorium, -
(
). .
( -
), -
. pistores -
.
(Bonum panem
fert),
.
175. .
30. 329
.
: (panis subcineraria),
(farinam fermento imbutam), (provinciae fru-
mentariae), (panis artopti-
cius, panis testuatius, panis quotidianus).
22
, -
.
( 98.
117. ).
,
(tessera frumentaria). ,
50. , 200.000 , 600.000
, .
, , ,
.
!
, :
(panem et circenses). ,
panis gradilis.
(270275. ) tessera -
, -
.
, ,
, . -
, , .
Pax Roman-, -
, .
, -
.
-
. -
.
,
.
, , , -
.
, , , -
,
( ).
, -
, ,
.
.
23
, -
, .
,
, , ,
. . , . -
, . , . , . , . -
.
. -
, , -
.
,
-
. , tranchoirs,
,
.
,
. -
(. le pain se leve, , . the bread
will raise).
, .
Du Kagne (Glossaire de la
Basse Latinit) , -
.
1450. .
-
.
. -
, . -
, -
. 1266.
600 . -
-
.
,
, -
18. .
24
,
, .
,
, : ! -
: , -
? !
1793.
, (pain d'egalit).
1848. ; 1871. ;
1917. . ,
.
-
-
: , , , , .
-
,
, , -
, .
, , -
, , ,
!
,
, ,
.
,
. -
; - .
-
8. 1780. -
, -
.
-
.
. -
,
. -
.
!
-
,
,
; , , -
25
; , ,
A; , , ,
.
, , ,
.
,
. -
, , !
, -
, ,
, -
.
, ,
,
, , ,
, ,
, ,
.
BREAD CULTURE
Better are small morsels of bread in comfort
than fat fowls with sorrow
Abstract. The author has made a cross-section through the six thousand
years long history of bread culture: from Sumer, Egypt and Jewish
religion and everyday life, Greek mysteries and Roman daily routine, the
Middle Ages, all the way to the revolutions of the 19th and 20th centuries
and our current times. In this, his attention was focused on the key issues
of mythological-religious, symbolic, ritual, technological-manufacturing,
as well as economic, status and political dimensions of bread.
Key words: bread, bread culture, mythology, religion, technology,
revolution.
26
903.26:392.8637(4)
.
-
.
-
, , , ,
, -
. -
. -
(Brotlaibidole), , -
, ,
. -
,
. -
,
,
, -
, , -
, -
1001 .
-
, -
,
,
.
: , , ,
, .
27
I
,
. , 510
2 , -
,
, -
. -
. -
, . -
, ,
,
, , -
,
, -
( 2100. . . .)
( 1400. . . .)
.
, ( )
( ),
(, ), , ,
, . -
, . ,
(...) -
.
. .1 -
.2 , -
, -
.
, -
1 L. Fasani: Sul significato cronologico dei cosidetti oggetti enigmatici dellet del
Bronzo dellItalia settentrionale. Mem. Mus. Civ. Nat. Verona, 18, 1970, p. 91 ff.
2 G. Bndi: ber den Ursprung und die historischen Beziehungen der Tonstempel der
. . .3 -
(, . ) -
4. (29),
. ,
-
(, , , , -
). (
- -
).5 .
.6
. 1: .
-
,
195196,
,
.7
des Karpatenbeckens und Nordbalkans. Hrsg. v. Nikola Tasi. Beograd 1984, S. 323
340. . 330, T. LXXXV, 36.
6 Encyklopdia archeologie. Bohuslav Novotn a kolektiv. Bratislava 1986, s. 504505.
7 Monica andor-Chicideanu: Neue Brotlaibidole aus Ton aus dem Becken der Unteren
. 2: ) ;
) ; ) ;
) , -,
, , .
30
-
:
I. , ,
, , .
II. (, ), -
,
.
III. ( ),
.
,
.
, . - -
(Brotlaibidole).8
1982.
, ,
33 , : 5 -
(Burgenland); 2 ,
, ; 13
; 2 ,
; 3 -
, ; 2 -
; 7 . ,
, ,
,
,
. ,
: ,
29 . , -
, , -
40, 35 , -
5 , , .
,
, -
, -
, , -
,
-
- ,
, -
. -
-
8 Rastko Raajski: Nalaz idola u obliku vekne hleba kod Banatske Palanke. :
.9
: 58
55 . ,
, . , ' -
', . -
, . , -
. -
. -
. 205. . ,
, , -
.10
,
.
. -
, -
, . ,
. . -
. .
-
, ,
. -
. . -
. -
,
-
, 12 ,
,
. , -
. . ,
-
. ,
.
:
,
, - , -
,
, . -
, -
(?).
, -
. ,
, ...
, -
,
, -
: , , , ,
, , ,
, . , -
,
:
, .
. , -
.11
, ,
.12
: , , ,
,
. ,
, , .
-
,
.13
, 1933. 4,5
.
,
.14
,
.
, ,
,
. 19082008. 2008,
. 256, . 157.
33
) )
) )
. 3: ) ; )
-, , ;
) ; ) .
. -
:
, -
. -
, ,
.
, , .17 . . ,
, : 1.
, (
); 2.
; 3. ; 4.
; 5.
; 6. .
-
, -
,
-
, : , ,
, , -
, - .18
,
, -
( ),
, ( -
,
). ,
, ,
. -
, -
. -
( ), ,
( , , , , -
, -),
, -
, ,
, .19 ,
,
, ,
17S. Hoffmann, .
18 J. Bartk, R. Baa, .
19 . : Encyclopdia archeolgie, s. 690; Arheoloki leksikon. Prir. Dragoslav
Srejovi. Beograd 1997, str. 811; Djiny pravk Evropy. Miroslav Buchvaldek a
kolektiv. Praha 1985, s. 95.
35
.
.
-
, -
- -
.
(Lava-
tera thuringiaca L.). . .
,
:
-
.
. 20 -
.21
.22
, -
,
, ,
-
, -
,
.
II
-
,
, .
. -
.
-
; ,
20 M. Novotn: Die Beziehungen zum gischen Raum in der lteren Bronzezeit in der
Slowakei. Musaica, 1996, 23, S. 21.
21 J. Bartk, R. Baa, .
22 Eva Hajnalov: Bohnikov idoly s odtlakami rastln. In: Zbornk Slovenskho
; , ,
,
, , -
, - .
- .
( -
), , ,
, , , .
. ,
-
VIII . ., , -
VI . .
. 1: .
37
. 2: ) , ,
VII . .; ) --,
VI . .; ) , ,
V . . ( , );
) , , V . .
VI III . . -
: ,
.
, -
: ,
; ,
-
, , , .
;
, -
38
.23 -
: ,
.
, , .
. .; -
. , , -
(Triticum dicoccum), -
. ,
, (Tr. monococcum),
.
(Tr. dicoccoides Tr. aegilo-
poides). Qalat Darmo
VI .
,
(Tr. vulgare), -
.24 -
, , -
e
, . -
Qalat Darm, , (...)
( . 5000. ..), -
, , .25
-
.
,
.
. ,
,
( .)
,
.
(Triticum dicoccum, aestivum .). Kao
( ,
23 . . I. . 1982, . 28, 30
31. (. . : 1. , .
).
24 Kaj Birket-Smith: Putovi kulture. Opa etnologija. Prev. Zvonimir Golob. Zagreb
39
.), ,
9.0008.000. . .26 -
, , -
(-
), .
.27
. 3: ) ()
, ; )
; )
, ;
)
, .
40
) )
. 4: ) ,
; )
, .
-
, , -
. : ,
(Holcus sorghum, Linnaeus), Doora
. , , -
,
, ,
,
.28
-
:
. ... , -
. -
:
,
,
,
,
,
.
( , IV, 269)
,
, .
28Dejms Dord Frejzer: Zlatna grana. Prouavanje magije i religije. 2. Prev. ivojin
V. Simi. Red. Dejan Petrovi. Beograd 1977, str. 3637. (Biblioteka XX vek. Serija
velikih antropolokih dela)
41
. ( , ) ,
, , ,
. :
[, ]...
, , .
( , IV, 330)29
(npr, npr, ., , ), -
() -
.30
.
,
,
.
, , -
.
;
,
,
.31
, -
, -
, -
.
18.
( , ).
16 . -
. ,
. , , -
, ,
. -
29 , : . .
.. . . . . .
1983, . 4647. . Hermann Kees: Totenglauben und Jenseitsvorstellungen
der alten gypter. Grundlagen und Entwicklung bis zum Ende des Mittleren Reiches.
Berlin 19804, S. 148-149.
30 , II..- 1982, . 211.
31 Lewis Spence: Egypt. London 1994, p. 71.
42
, -
. -
, . -
, .
. ,
.
. -
. -
; -
.
, .
, . .
.
.
,
.32
, -
. -
-
. : '
. ,
'. , ,
.
, , ,
. ... -
-
.
,
, ,
. ... 33
-
.
, . -
.
, ,
.
, -
43
. , -
.34
. 1: ) ; )
; )
: , , .
,
,
.
-
, Sochit Sochet,
. , , , -
, ,
, .35
34 Fr. Comte: Dictionary of Mythology. Herfordshire 1994, p. 155. (Wordsworth Reference)
35 , . 54, 55.
44
. 2: ) , I . .,
(, ); ) ;
) .
-
(, ) -
,
IXVIII -
. ., -
,
VIV . . , -
IV III . .
. -
, . -
. -
.
, ;
, , , -
, , ,
.36
36Lexikon frher Kulturen. Hrsg. von Joachim Herrmann. Bd. 1: A/L. Leipzig 1984,
S. 143, 156.
45
IX VI . . -
, ,
,
. -
, .
, -
-
, .
, ,
' (VII . .)
. -
-
, ,
, .37 . .
19481955. . -
,
.38 -
, -
,
, ()
.39 -
,
.
,
, -
. - , - -
- . , -
(- ).
, -
,
. .
, ,
, ,
, ,
,
). . . . . -
. 1984, . 36.
46
.40 ,
(, ),
(XVII . .).
, -
.41
. 1:
, IV . .
40 .
. I: . . . .
. 1983, . 56, 58.
41 Lexikon frher Kulturen. Hrsg. von Joachim Herrmann. Bd. 2: M/Z. Leipzig 1984,
S. 256.
47
) ) )
. 2: ) :
(4.500 . . .); )
, IV . .
( , ); )
( , ).
VII . . - -
. -
,
,
,
, ,
. VI
. . .
, --
48
-
. -
--
, ,
. , -
.
, -
.
,
-
.42
e -
: , -
,
.
. -,
( . ,
, ).
: , .43
e -
,
,
.
, -
, .44
-
, , -
e
, -
, .45
-
, . -
-
. , ,
-
, , , ,
.46 . .
:
42 , . 66, 68.
43 , . 82.
44 , , . 51.
45 , . 95.
46 : . 1989, . 86.
49
, ,
. -
, -
, -
, -
. -
IV . . -
(, ) . -
, ...47
, . -
, ,
, , -
.
-
, -
, .
, , ,
() . -
, ,
.48
. , , -
, ,
. -
, , -
.
, ,
, .49
, -
.50
.
47 . I: . 1982, . 80.
48 Helmut Uhlig: Die Sumerer. Volk am Anfang der Geschichte. Mchen 1981, S. 12, 16.
49 Keilschrifturkunden aus Bogazki. Berlin. II, 13, I, 12-18; I, 23-27.
50 stanbul Arkeoloji Mselerinde bulunan Boazky Tabletierinden seme metinler.
-
. , (
, ).
; , , .;
, , .
, ,
.51
: , , ,
, , , ,
.52
-
( nindaninattani,
). ,
, , () -
-, -
. , -
, , -
-
Zaparwa, ,
Taparwasu.
tabar-
na/labarna ( tapar-/tavar-); , ,
Zaparwa, Taparwasu.53
,
,
, .
, , ,
, ,
.54
-
,
. ,
51 . . : . 1982, . 6667.
52 , . 102.
53 . . . , . . : -
. 1974, . 244258.
54 : , .
. . . . 1977, . 226227 .
51
, ,
. , VIV . .,
, .
. -
,
, .
, -
. -
,
.
. 1: . 2:
, . .
-
. , -
, ,
, -
. (Jnos Makkay),
, -
. , -
, -
. -
, -
52
,
,
,
,
.
-
. -
,
.
, , -
.
.
.
-
-
. -
, .55
-
- ,
( IV -
III . . .),
, , ,
. -
, , -
. , -
, , ,
II, -
.
,
70 .
-
, ,
, , -
. , -
,
, 16 -
,
55 Nndor Kalicz: Gtter aus Ton. Das Neolithikum und die Kupferzeit in Ungarn. Aus
dem Ungarischen Joseph Sternberg. Budapest 1980, S. 8-9, 41-42, 44-45; The Late
Neolithic of the Tisza Region. A survey of recent excavations and their findings.
Budapest Szolnok 1987, p. 56.
53
. -
. -
-
,
-
-
.
,
. . .
, -
, ,
, -
,
-
-
.56
. 1: , -
, -
.
-
,
, -
.57
, , , -
, -
.58 -
-
- .
-
, , ,
56 . . : . , 1971,
1, . 204.
57 Marija Gimbutas: The Gods and Goddesses of Old Europe 7000-3500 B. C. Myths,
176177.
54
, ;
, , -
.
,
. -
.
. 2: , ,
, V . .
, , ,
.59
, , -
. -
,
. , .
, ,
.
90
.60
, , -
. . . -
,
,
19 29 ,
. II . .
59, . 176.
60Vladimir Dumitrescu: LArte preistorica in Romania fino all inizio dell et del ferro.
Firenze 1972, p. 140.
55
, .
. , -
, .
, -
. , ,
. , ,
, , ,
, . -
, .
) )
. 1: ) , ,
, V . .; )
, VIII . .
, , -
,
, . -
, ,
.
, .
, ,
, .
: , ,
, .
. . -
: , ; ;
, , ,
. , , -
V ., -
( ), ,
, .61
61: . . : . 1984, . 1819, 51, 55;
, -:
. 1979, . 219220; Robert Grevs: Grki mitovi. Prev.
56
) )
. 2: ) :
VI . . ( ), VI
. . (, ); ) :
(1, 2), (3, 4), (5, 6), (7, 8),
(9), (10),
(11), III . .
. II .
. ., . ,
, I .
. . . -
VI . . . ,
,
. , , -
, , .
. 3: .
II .
. . , ,
, .
().
: , ,
, , , ,
, , , -
; ,
. I . , ,
; , , -
. 40 .
, -
, , -
.62
62 . . , . 70, 7778.
58
III
-
. .
, .
, ,
, . ,
, . ,
.
) )
. 1: . 2: )
( ) , III . .;
) ,
, II . .
( , ).
-
, ,
, , . , ,
.
,
- .
, , , 20 -
, ,
59
, , .
,
, -
. -
,
,
, . -
, , -
. , ;
,
,
,
, -
.
,
, ,
- ,
: -
.
) )
. 3: . 4: ) ,
, , 400. . . .
, ( , );
. ) ,
( 470. . . .), (, ).
60
) )
. 6: ) ;
)
.
. 5:
.
, -
-
, ,
-
. , ,
; ,
;
,
; ,
,
-
) ) ; , -
;
. 7: ) , -
, , , .63
, ; ) ,
.
(-)
, :
, , : -
, , . ,
,
! , '.
: , ,
, -
. , , -
, .64
. ,
, .65
: !
,
. ! -
, .
, () -
!66 ,
, ()
,
'' ,
(), .67
. : ,
.
, . -
, , -
.
,
. ,
. .68 -
() , -
, , , -
.69
,
64 . . , -
, , , ,
. [1974], . 1314. . :
. . . . . . 1973, .
279-281 (. . ); . . -
. . 1987, . 234236.
65 . : . : ,
. 253.
66 , . 283.
67 . , , . . .-. . .
62
, -
. , , :
, ... ,
. ,
. , .
, .
I . .,
, II . .,
, IX VI . . .70
, -
, :
! ! !
! , -,
! . -
, ! -
! !71
.
-
XVII . . ., -
,
. -
.72
.
, , . -
, , -
: , ,
.73
, .74 -
, ,
, -
.75
70 , . 9 (. . . ).
71 , . 5758, 318 (. . . ).
72 . : Jovan Janiijevi: U znaku Moloha. Antropoloki ogled o rtvovanju.
. . . . . 1977, . 143.
75 , . 81; . : , , . 185.
63
. 1: .
, -
,
() -
. ,
, -
.76
( IX . 444.
. . .), ()
. ,
,
: , , . -
,
, , -
, -
( ),
,
-
.
-
, , -
.
(23: 1014): ,
, -
; , ; -
.
, ... ,
76 , . 90, 91.
64
... , -
-
. ,
, , .
,
, .
( ).77
. 2: . 3: ,
( ) , .
.
,
, , , .78
,
, .
, ,
.79.
,
. , -
, -
. , , -
.
,
77 . : Jovan Janiijevi: U znaku Moloha, str. 116118, 120122.
78 , . 148.
79 , . 167.
65
: , , , , ,
.
. 4: . . 5: .
) )
) )
. 6: ) , ; . 7:
)
(); ) , ; ) .
.
66
. -
,
.
. , . -
, , -
. -
.
( ),
, , .
: ! -
! ! !
: ,
.
! ! ---, !80
-
. , (
) , , -
( ), -
,
: , ,
.81
,
, : ,
!
;
,
:
!82
,
,
, -
80 . . : . :
. . . . . . , . . . 1985,
. 206208.
81 . . :
. : . , ,
. 1978, . 2324; . :
. 1937, . 33.
82 . : . i i i
i i, 1907-1910 . , i i. -
i i, . XV, i 1912, . 20; . . :
. 1971, . 217218.
67
. , .
. -
, , a
.
, , , ,
, , -
. , -
,
, : ?, : -
. 83,
.
.84
,
,
,
,
. --
, : , , , , -
, , , , , , .
, -
, ,
, , -
. -
, , , ,
, , , , , ,
,
, -
, .
.
, , , , ,
.
: , ( -
; . , -
), .
: -
, , , , , , ,
, , ,
, , , .
,
( ) .
83 Luj Lee: Slovenska mitlogija. Prev. Rad. Agatonovi. Beograd 1984, str. 77.
84 . . : . 1981, . 260.
68
, ,
, ,
, -
: ! , ! -
-
.85
;
, , . -
. (-
) : , , , , ,
, , , ,
, .86
, -
() : ...
, ... , ... ... ... -
, .87
,
.
' '.
' ',
.
' '. ...
...,
,
... -
,
.88
,
, ,
. , , -
, ; :
, ,
!89
85 . . : . 1987, . 147.
86 , . 148149.
87 , . 150.
88 , . , :
. 19982, . 56.
89 . : . -
,
, . -
. . ,
. -
. -
. , , , -
, -
. , , -
. ( -
) ,
.90
, , ,
, , ,
, -
.
. . , , -
, ,
, , () -
, , -
. : ', ' , ',
' .91 -
: -
, -
. ;
, ,
. ...
. -
,
.92
. ,
, ,
, : -
, , -
, , ,
III . , 7 8
1973 )
90 : . .
70
, .
. , , -
. -
', ', .
(' -
') : '
, !' ,
,
: ' , . ,
, , , (
), '. ... -
' '. -
:
'() , , '. (...)
-. ' -
' ' ': ', ,
, ; ,
'.93
, ,
( 676)
XVIII .
, .
,
, .
, , .
. ,
.
,
.
, .94
676 -
(-) :
' ';
; , ;
, -
.95 -,
93 : . - 1974, . 118120.
94 . Stith Thompson: The Folktale. Berkeley, Los Angeles, London 1977, p.
68-69, . . 484, 485.
95 . . . . .
, . . , . . , . . . 1979,
. 174.
71
, , 675,
(, , , .),
. :
( 303), , ,
,
, : . -
: ,
.96
Encyclopaedia Britannica Library ( sesame)
(Sesamumindicum)
, Pedaliaceae,
-
, . . -
. -
. -
5.000 ,
. -
.
, ,
, - -
. -
,
sesem sesamon.97
IV
. -
. -
: tedran (, )
, , ,
(, ) ,
. -
: ,
,
, .
. ()
96 . . : i i . i -
i. i 1978, . 101.
97 . : :
, , .
1959, . 434.
72
: ,
. , -
. ,
: , -
( ), -
(, , .),
.
-
(, ), .
,
, , -
.98
(
), .
,
, .
, ,
, , .
: ,
, , , -
, ; -
, , (-
). .
. -
-
, , . ,
, .
,
,
. -
, ,
.
,
.
:
;
, , ;
98. . . : . :
. .
1983, . 163.
73
; (
) .99
,
,
1. , . Lammas day, , ,
, -
. , ,
.100
1. ,
. (29. ). -
, ,
-
. 29.
:
. -
, -
. -
, . . .
,
.
,
.
: () , -
; -
, -
. -
, : , , -
. .101
. -
, -
, .
() .
, .102
. . XIX
XX . 1978, . 8182.
102 A. Spamer: Sitte und Brauch. In: W. Pessler: Handbuch der deutschen Volkskunde.
. , ,
,
, , .
,
. , ,
, -
, -
.103
, ,
. -
.104
. (1. ) -
. ( ), ,
. -
,
: , , .105 -
, , , -
, 835.
1006. 1. , , -
2. . -
.
,
,
,
.106
.
1. 2. , ,
, ,
.107
( ) .
, -
103 . . : . .: -
. . XIX XX .
1978, . 133.
104 . . : . .:
. . XIX XX
. 1978, . 158.
105 . . : . :
. .
1983, . 85.
106 , . 81.
107 . . , . 151, 138.
75
, . -
, , .
, , , , -
.
,
.
; .108
kenyr o -
. , -
, ,
. , , , -
-
. -
, .
, -
. ,
.
. alcs ()
.109
Hejgets
,
. -
.
:
, . ,
.
, ,
.110
.
,
;
.
. - ,
, ,
.111
108 . . : . .:
. . XIX
XX . 1978, . 60, 67.
109 Ivn Balassa, Gyula Ortutay: Ungarische Volkskunde. Budapest, Mnchen 1982.
S.313, 318-319.
110 kla Dmtr: Ungarische Volksbruche. bers. von Irene Kolbe. Zeichnungen v.
76
-
- -
: , , -
.
-
: -
, ;
, .112
-
.
: , ;
; , -
.113 ,
. ,
, , . -
. (prozanki).
,
.114
. -
. -, XIX -
XX . -
, .
, , -
, . ( ). -
, ,
, . (szczodraki), -
(. ) , -
.115
(.) (.)
,
. ,
. , , .
, -
.116
. . XIX XX .
1978, . 179.
115 Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej. Tom I. Wrocaw,. Warszawa, Krakw,
77
,
, -
. ,
, , , . -
-
, ,
.
: ( -
), ( ), ( ),
, : -
, , . ,
. , .
. -
- -
,
. ,
( ); , vo-
rek ( orati ) (- )
. , , -
, ,
.
()
.
.
(, -
, , .). -
, , -
: -
.117
. -
,
, .118 -
. -
( ), (
), ( , ), --
( , . ) .
, . -
. . , . 7475.
117
484, 538-545.
78
, , . ,
, () -
. . , -
-
, , , -
, , -
.119 -
-
, -
.120
, -
.121
,
: (-
), , , ( -),
.
(, ) -
.
. -
. -
.
() ( , )
(-
).
() .122 -
, ,
-
. -
, , ,
, , -
.
XVI-XIX . : . , . 40.
1957, .76.
121 , . 82.
122 . . : .
. 1982, . 136137.
79
.123 -
, ,
- .
, , , -
. -
. ,
. , -
. Karacsony,
Croci. , -
, 12. .124
. , ,
. -
, , , , ,
.
. -
, .
.
, , : , , , , -
(, ) , (-
) . -
,
, , -
. -
.
, -
. -
, -
-
. , ,
.
-
.125
123 . . : , , . : -
.
. 1983, . 9097.
124 . . : . :
. .
1983, . 109.
125 . . : . :
.
. 1983, . 174, 183.
80
) )
. 1: ) ,
,
, , ;
) VVI
, . , .
, , -
, , , ,
, -
. -
-
(. ).126
,
, . . -
( ),
. -
,
. XIX .
() .
9. 40 , -
, , .
. .
(). -
. - ( -
) . ,
-
,
,
.
.
, -
, ,
).
81
. , ,
. ,
, ;
.127
,
, ,
.128
,
( ) .
, ,
, ,
,
: ! , !
.129 , -
, ,
, , .
,
.
-
. , -
, , -
; , .
,
.130
, , -
,
,
. -
.
.
(. , , )
;
(), () (
), -
, ( -
). -
, , ,
127 . . : - ,
. XIX XX . 1979, . 6770, 7576.
128 , . 9496, 111.
129 . . , . 148.
130 , . 276 (. . ).
82
() -
, , .
, , , , -
, . -
,
. --
(
, , -
, , -
).131
,
.
,
, .
-
,
, -
.
-
.
, ,
-
.
. ,
, .
-
, , .
.
, ( )
(),
, .
.132
-
. .
.
, , , -
, .
131 . .
1987, . 293295, 405.
132 . . : . .: -
. . XIX XX .
1978, . 270271, 278, 279. . G. Megas: Greek calendar customs. Athens 1963,
p. 156-157.
83
, , , , , , ,
, , , , .
, , ,
, , , , , , ,
, , , .
,
. .
, , . -
, , . , -
, , , . ,
, . -
, .
, , ,
, .
. , ,
, , .
,
(-
).133
.
() , , -
,
,
, ,
, ,
.134
) )
. 2: ) ; ) .
84
) )
. 3: ) ,
, (
, );
) () .
) ) )
. 4: ) ; )
;
) , .
85
) )
)
. 5: : ) ; ) ;
) ..
.
, ,
, , , -
, ,
, , -
. -
: , , -
; , , ; -
, , , , ; -
, , ;
; , ,
. ,
, -
. , . -
86
, ,
, , . .
, -
, ,
, ,
, ,
.
, ,
, -
, , , , , , , , ,
, .135
. 6: () .
)
87
. 7: .
.
,
, -
.
, , , -
, , , , ,
. -
, ,
, , , , -
, ,
.
.
.136
136 : . , -
1996, . 5254.
88
,
, , , , ,
, ,
,
. -
-
, ,
,
.137
. 8: .
137 , . 5657.
89
. 9: .
, , -
(
, , , -
, , ).
( , -
; ) -
, -
. , -
, - ,
, , -
. (, ,
, ) -
, . -
,
90
, . -
,
( , ).
( ) -
, (, ,
, .) -
.138
) )
. 10: ) (
), ; ) ,
, , .
-
,
. -
-
. -
, -
.
-
, , -
, .
, -
(. , . . ,
., . bassilopitta).139
,
, -
,
138 , . 274276 (. . ).
139 , . 577578 (. . ).
91
, ,
, . , -
, -
.
-
: ,
(), : '
, ', , -
(), .140
) )
. 11: )
( , );
) , , .
, : (-
), ( ), , ., -
(),
(23. ).141
. .
-
. -
140 . . : -
. : . . :
. - 1971, . 426427.
141 . . : . :
,
, ,
.
.
.
o ( );
( ) -
. (
) . -
(, ). , -
.
) ) ) )
. 12: ) , ,
; ) ; ) ,
, ; )
, , .
. -
, , .
: , , , -
, , , , . -
, , , .
,
.
.
(.
), -
, .
(),
, , .
,
,
, ,
.
93
-
, -
. .
, -
. , -
, , , , , -
, -
, , , ,
, .
-
.
, ,
. -
. , , -
, . ,
, . -
, , .
,
.
. .
,
.
, , , ,
, .
) ) ) )
. 13: ) , ; )
, , ; )
. , ; ) (),
, , .
,
.
, , , -
94
, , , . , -
,
. -
, () , .
, , . -
, ,
-
,
.142
142 Stanka Yaneva: Ritual loaves. Bulgarian folk customs and rituals. Sofia 1983. 63 p.
95
39(=163.41):2-536.7
.
,
,
,
. -
,
. -
.
, -
,
. ,
-
, -
.
: , , , , .
. -
, ,
.1 ,
,
-
. -
,
1
, , -
,
, .
, ,
, 2, , 1896,
,
.
97
,
(11. ), -
( : ,
.). -
-
, .
-
, .
, , -
,2
.
, , -
,
.
-
--
. ,
,
, -
.
-
.
, -
. ,
, -
, .3 ,
.
, 15000
. ,
.
-
, , -
.
-
.
-
-
.
2 . , , , - ,
1994.
3 H. E. Jakob, est hiljada godina hleba, Balkankult fondacija, Beograd 2009.
98
,
-
. 7000
, -
,
,
. ,
.
, , , -
, .
, ,
1200. , : .
, ,
-
.
-
.
( , ,
), -
. , , -
, .4
, , .
, ,
.
-
,
, , . -
. , -
, , -
,
. , ,
.
,
, .
4 . , , -
, 1983, 312.
99
, ,
, . -
, ,
,5 -
.
, ,
.
loaf = , -
hleib ( laib),
. ,
bread, Brot, brood,
bred, brew () , -
, break () ,
,
. ,
, .
Brot -
. , ,
, .
, -
.
, -
.
,
,
. ,
. ,
.
-
, , .
-
. -
, , .6 -
-
.
.
100
, .
. -
, ,
.
.
, -
-
-- . ,
. ,
, .
.
, .
.
, -
-
.
, , ,
.
,
. , , -
,
-
. , ,
. ,
.
, ,
.
-
,
. ,
, .
.
, , ,
.7 -
7. . , , , 1984, 193; . . -
, , ,
32, , 1925, 186.
101
, , -
.
,
, .8
() () 40 -
, , .
,
.9 -
.10
, -
. , , -
.11
.
-
.
.
-
. , , -
, 34.12 , , -
, , .13
, -
. . -
-
,
.
, -
, -
, -
,
8 . , , 32, 1925, 398.
. . , , , 2005, 70.
9 . . , , -
, 7, , 1907, 4.
10 . , , ,
,
.
. . . . ,
, 204.
102
.
, -
:
( ), , -
.
, . ,
, -
, ,
.
, , ,
, -
. , , -
:
, ,
.14
-
, -
, , , .
, . , ,
,
.
, - -
, , , .
, , -
-
.15 ,
, , -
. -
.16
,
,
, ,
. ,
,
.
14 . . , , , 2002, 39.
15 . , , , , 1970, 16.
16 Ibidem.
103
, ,
,
. , ,
. ,
-
, , ,
, , , .
, , ,
: , , , , . -
. ,
, .17 -
, . -
, , , , ,
. ,
.
,
.
,
,
,
.
.
, ,
, , ,
.
, , .
,
, . , ,
. , ,
, , , -
,
.18 (), -
. ,
,
17 . , , ,
1970, 6272.
18 . B. Jovanovi, Bliskost dalekog, Stylos, Novi Sad 2005, 26.
104
. -
. ,
, , , -
.
, . -
, pars pro toto,
.
,
. ,
,
. , ,
,
.19 -
, ,
.
.20 ,
, .
, ,
. , ,
, -
. , , , -
. -
,
,
.
-
a ,
.
, -
,
.
, ,
-
19 . . , , ,
1999, 481.
20 . , , . 40,
1927, 20.
105
. -
, -
. -
-
.
106
392.8(497.11)+316.74:2
. -
, ,
,
. -
, . -
, .
: ,
, ,
, ,
.
-
. -
,
, , -
.
. , ,
, ;
, ; ,
, , -
.
, ,
, , , , -
. , , ,
, , , , , , , ,
, , , ,
, , , , ( ), ,
, , .
107
: ,
, , ,
,
, .
-
/
- .
, -
, XX
. , --
, ,
,
.
, ,
, -
, ! , ,
, ,
-
.
-
. , -
,
. , , ,
, ,
, -
, . -
, , -
, .
, ,
, -
,
- .
, ,
, . , , -
108
, ,
, , .
,
, -
, .
,
-
. ,
, , , .
- ,
- . -
- .
, , , (),
, -
, .
, ,
. , , -
,
, , .
-
, -
. ,
,
. , ,
, , .
-
, -
,
, , . , -
,
, , -
, .
- -
. , -
, -
, -
. , , ,
, . -
, , .
, , -
, -
, -
.
, -
,
109
. , -
. -
, -
() , -
.
,
,
1.
. ,
. , -
, -
!
, , . , -
? ,
? ?
-
?! ! -
,
. ,
. -
, .
, -
, ,
(, ) ,
, -
. , ?
!
,
. . ,
,
,
. ,
,
.
,
, -
,
, .
,
, ,
1 , . .
1993, . 85. . : ,.
110
, .
, ,
. -
, -
.
,
.
, -
,
,
,
, . -
, -
. , -
-
()
, ,
.2
1) ,
2) 3) . , -
-
, , ,
. ,
. ,
- ( - ),
- , , -
, -
: 1) 2) . , ,
. ,
,
,
.
, .
( ) ,
()
. , , -
2Milovan Gavazzi, Vrela i sudbine narodnih tradicija. Zagreb 1978, str. 185. . :
. .).
111
,
. , , .
-
, -
.
, , ( -
) , (
) () (
).
,
, -
( -
) (. .,185, 187)3.
, -
, -
. -
.
. ,
, -
, . ,
. .
,
, 4. , -
, . ,
. , , , -
, -
. , , -
, , -
, -
3 ? -
, -
? , -
, , -
-
,
,
, . ,
, , , , -
, , .
4 , --
. :
(), . XXVI, 1963. . 67. . : , 26.
112
,
.
-
, , , -
, , -
5.
, -
, .
-
,
, .
, -
. -
-
.
, - -
, , , , ,
, / . -
(. ),
- , -
- (, LVI, 4041, . . .).
, ,
,
, , -
. , ,
6, -
. -
-
. -
, -
, -
, , -
, ,
( ).
, (, 27). -
,
.
5 ,
. , . LVI, 1979.
. . 39. . : , LVI.
6 . . , . I. , 1979, .
24. . : .
113
,
.
(), -
.
-
(1993).
.
, , -
. , ,
, - ,
: , !
, ,
. ,
, ,
.
,
, (, LVI,
115). , -
, -
, , , ,
.
[Moszynskog]
, -
,
(Natalis invictus) (, LVI, 117). ,
. , -
, , ,
7.
,
,
, ,
. . -
- ,
. , , .
. -
, -
, , -
. , ,
, .
7 , . : . ,
. . , . , 1970. . 201. . : .
114
(, ). -
, -
.8 -
,
9. , -
, . -
, , -
, , , -
, . .
-
, -
. ('') , .
[...] , -
, -
.
, , '
'10.
, ,
,
.
, ,
.
, -
. ,
. , .
- ( )
, -
,
e.
8 , . :
(), . XXVII, 1964. . 415. . : , 47.
,
. .
, , 1852. , 1975, . 822823.
9 , .
.
,
,
. , -
, -
. , ,
, (, 280),
, , , .
. : -
, , , -
- .
.
: -
.11 , --
,
. , , -
, , , ,
, . , -
. ! -
,
,
. .
(), -
( ) [...] ,
,
(, 177, . . .).
, , -
. , ,
,
, , . , -
, , , -
, .
.
. , -
, -
. -
: , -
. -
.
-
,
.
, , ,
, , .
. ,
,
, . -
, -
- .
,
. ,
, , -
.
.
, , -
,
, -
. , , -
, ,
.
,
!
, , -
,
, , .
, ,
.
, , -
, . , ,
, , , ,
. -
: (), ,
par excellence? -
, .
, .
.
, -
, ,
, -
.
, . -
.
117
. 1: . 2:
(" " - . ) (" " - . )
, -
,
.
,
.
. -
.
. ,
. , ' ', . -
( ).
, ,
, 12.
,
.
,
.
12 : ,
. . . I. , , ,
, 1992, . 213, 215, 217; , .
(V .). : 5 . , , 2000.
( ), . 233, 234239, 241242, 278279, 328329. . :
(, , V). : .
, -
. , 1996, . XLV, 1936.
118
, .
'',
, . [...] ,
(, 42,
425). .
= ,
. ,
, -
, . -
, , -
, -
, ,
. ,
.13 , ,
, , .
.
. ,
,
, . -
.
. , , ,
, .
, ,
.
.
, , -
. -
, , -
, .
, -
, ,
,
.
, , -
, -
.
, , ,
, .
13 . , . III, . , 1985.
. 114. . : .
119
, (, ),
,
. ,
, -
. -
.
, , , -
, .
, ,
, -
/
. -
, -
,
.
. 3: . 4:
(" " - . ) (" " - . )
.
, -
, , -
(-
) (),
, -
, ,
(, 42,
419). -
120
,
,
.
.
, -
, .
,
, . , ,
-
, , ,
,
. , -
. , --
, , , --
. ,
-
, , -
, ,
, , (, ) -
( : , , V, 237).
, , -
. -
, ,
.
, -
, ,
,
, . , , -
. -
,
. -
, , -
.14
, , -
. -
, -
,
, -
. , ,
. , -
, ,
, . -
14
, , (.
, . : , 1989, 57 . . .).
,
, ,
() (). -
( , , V, 235, 238).
. 5: . 6:
(" " - . ) (" " - . )
, .
,
,
,
,
, , ,
.
-
, -
- , , -
, ,
, -
-
.
, -
122
, . ,
. , , , -
, , , -
, .
, ,
(1989/1991),
, ,
15.
, , ,
.
- ,
, , .
. -
, , -
. . ,
: -
! , , (?),
: ! ,
,
, , -
. ,
, , .
, -
( ), , ,
. : -
'' ''?
: , ,
, [] , , , []
....
, , -
, , -
15 ,
-
, .
, , -
. ,
, , , -
-
. 1991/1992.
, ,
. , ,
, ,
, .
123
, , . , ,
, -
, -
-
. , ,
, , -
,
. , -
, ,
, .
.
, ? ,
,
, , --
, , -
, , ,
, , .
- -
, . -
() , ,
- , -
, . -
, -
,
. ,
, .
,
.
. -
, ,
,
.
, -
, , , .16
,
,
,
,
.
,
: , -
16Ernst Cassirer, Philosophie der symbolischen Formen. Zweiter Teil. Das mythische
Denken7. Darmstadt 1977, str. 254.
124
, ,
.
, - -
?
,
, ,
, ,
, , , ? -
,
-
. -
.
, [ ], -
. ,
,
. , ,
: -
, ; -
! , , ? -
, ,
, .
, , -
. :
, ,
?
,
?
, -
- ,
, -
, -
?
, , , -
?
:
,
, ?
? ,
,
, -
125
,
.
- -
, -
, -
, ,
. -
.
: , -
, -
, , -
, -
, , .
- , -
! ,
, , -
. , -
, -
,
.
, ,
,
.
-
. -
(, , 85).
( ), , -
. -
, -
.
-
. , ,
.
-
,
, .
.
, -
, . , -
. ,
(, , 96).
126
, , ,
- . ,
. , -
, -
, , -
, ,
, . ,
,
.
, -
, -
. , , -
, -
, , -
- ,
, -
. , ,
, . -
?! ,
, -
, , , -
, ,
.
, , -
,
, , ,
. -
, . ,
-
!
- .
. , ,
, -
. . -
, . -
, , -
,
, , ,
,
. , , , ,
. , -
, -
, . , , ,
127
, , , -
. , -
, -
-
, , , -
. , , ,
, , .
, , -
, . ,
. , , . ,
, -
. , ,
, ,
, .
-
, -
. -
- , ,
, , - -
.
.
. . . -
-
. , -
, , ,
.
,
.
. , -,
'
'.17
, ,
, , -
, .
, . .
17. . , : . . ,
1990, . 421 422. , , , .
, 1971. . 423.
128
Key words: religion and magic, lunar and solar mythology, sickle-
shaped bread, myth-creating imagination, symbolic
meaning of rite, tractor as a ritual bread.
129
903.28(=16)+392.8]:611.65
:
,
,
.
, -
(, ),
a ( ,
, , ).
,
.
-
. ,
-
: - ; - -
; - ;
- ; - -
.
-
(
).
-
, -
(, ).
-
( -
).
,
.
: , , ,
, , , , ,
, , , , .
131
, .
, , .
, ,
, . , -
. -
,
. -
,
,
( ).
, :
- ; -
; -
; -
, .
. , ,
-
.
-
: , (-
, , , , , ), , -
(, -
, ).
, ,
,
.
.
1. ()
-
, .
,
.1
: - ; -
; - ; - ; -
; - ; - .
,
.
,
, .2
-
. -
, ,
, , .
.
-
( ). ,
,
.
) ,
, -
-
(, , , , ), , -
, .
, (T. I: 4, 6, 7, 9; . VI: 4).
(T. I: 8).
.
,
-
.
, -
( ,
). -
, . ,
.
,
. ,
, ,
.
, ,
-
2 : . , , 3336.
133
: - ; -
; - .
-
. (, )
,
, .
, , , -
.3
- , -
( , , ), -
, -
. , -
, , -
-
( ).
. ,
, -
. ,
. , -
,
( =
/ ). , -
, -
( = / / ; = / ).
, -
(, ,
-
). ,
,
. ( ) ( -
) : -
, . ; -
, . -
. -
, -
( ,
).
3 :
. , .
134
: , ...
T. I 1. , , , . (. , .
, -, 23 - . 16: 2).; 2, 3. , ,
, (J. Mellaart, atal Hyk, 215, fig. 55); 4. ,
, . (. , , 6 2.3);
5. , , , (. ii,
. 1 / . 2, 138: 2); 6, 7, 9. , , ; 8. ,
, ( , ),
(. . , , 218)
135
,
-
( = , ). -
,
( =
). -
, , -
( T. I: 8), -
. , -
.
, ( -
),
.
,
.
. -
,
, . : - -
; - ; - ; - -
; - (
); -
.
. -
, ,
.
.
,
. ,
, , ,
, .4
-
/ ,
,
, -
( , , , , ,
, . ). ,
, -
4 : . . , (1999), 4549; . . ,
(1995), 156158; . . , , 84110; . . ,
, 55, 71, 72, 140, 167, 168, 189, 216, 225, 251, 284; . . ,
, 54; . , , 6; . , . . , 40; .
, , 195; . , . , , 103.
136
: , ...
( , , ).5 -
-
: -
; - -
, . . ,
: - , , . -
( ); -
, , , ; -
, , (= -
).6
,
. -
, , .
.
, , ,
. , , -
.7
) ,
, -
, - -
,
,
.
-
( , 2.
. .), .
, -
,
.8 ,
, -
.
).
7 M. Mesnil, A. Popova, Le four, 250.
8 . . , -, 189; (2010); T. Kapetani, Pria, 1521.
137
-
( ), -
, -
, ,
(T. I: 13).
, -
( T. I: 4, 6, 7, 9).
.
,
(T. I: 1). ,
(, ,
, , ),
.9 -
( T. I: 5). ,
,
.
,
.
-
-
, -
(T. II: 14).
, , -
.
. -
-
( T. II: 6, 7).
(T. II: 13). -
(T. II: 1)
, .
(
). -
.
9 ( ): J. Mellaart, atal Hyk, 215,
fig. 55, Pl. 105-108; . , . , -, 23 - . 16.
(
, ); : . ,
, 75, 76. :
. , , 9799.
138
: , ...
T. II 15. , , 3. . .,
, , (H. Mller-Karpe, Handbuch III, Taf. 362: 3, 5, 8, 9);
6. , , , ,
(M. Gimbutas, The Language, 104 Fig. 171); 7.
, , , , .
(M. Garaanin, Centralno, T. XIV: 1a, b)
139
. -
,
, , -
, .
, -
(T. II: 5). , , -
( )
, (
).10
-
, , -
, ,
, , . -
(T. III). -
, ,
, . , -
, .
,
.
(T. III: 6),
, -
, .
,
, ,
() , . -
.
, , (
T. III: 1, 4, 5).
,
, , ,
.
, -
.
, -
, .
T. III (),
(A. Benac, Prelazna, T. LVIII: 13; T. LXVIII: 6; . Batovi,
Jadranska, T. LXXXV: 14; T. XCII: 4): 1, 2, 4. Kakanj, Bosna; 3. Bribir,
Hrvatska; 5. , ; 69. Smili, Hrvatska.
141
,
, .
: - ,
( ) ; - ,
-
, ( -
).11
-
, , -
, , -
. ,
. -
. -
,
, ,
, . -
-
,
. .
. -
-
, , ,
( ,
, . , , ).
(
),
( , ).
(T. IV: 35),
(. V: 1).
,
, . , -
.
19. -
20. , , .
(T. I: 4, 7, 9,
/5/ /4/).
-
11S. Peri, Kult-Rhytone; D. leku, Sheep; . Batovi, Jadranska, 559, 560, T.LVIII:
1-3; T. LXVIII: 6; T. LXXXV: 14; M. Gimbutas, The Language, 118 (
).
142
: , ...
, .
.12
-
, -
.
, -
, , ,
, -
(, , -
, ). ,
, -
(T. IV: 1, 2). ,
( , )
,
(T. IV: 68). ,
,
, -
(. V: 46)
(. V: 7, 8). -
,
-
(. VI: 57).13
(
),
.
,
(. V: 3, 68). -
,
(T. I: 4, 7, 9; . VI: 4),
. , -
. ,
. ,
12 , ,
, . ,
(P. Skok, Etimologijski, nave).
13 M. Gimbutas, The Language, 76, 77, 122; 133; . ii 1 - . 1,
T. IV ,
, : 1, 2.
(. ii, . 1 / . 2, 124: 1, 195); 3. (.
ii, .1 / . 2, 124: 1); 4. (. ii,
. 1 / . 2, 148, 149) 5. Isaiia Balta Popii, Rducneni,
(Cucuteni Culture, 102: 187, 162); 6. , , Sarva,
(M. Milievi Brada, The transfer, 191 - Fig. 12); 7.
, , , (M. Gimbutas, The
Language, 76 - Fig. 117: 2); 8. ,
, , , (. , , 402).
144
: , ...
T. V 1. , , ,
, (. , , 455 . 49); 2.
, , ,
(. . , . . , , . 62); 3.
, , Drgueni Ostrov, Botoani, (Cucuteni Culture,
100: 181); 4, 5. ,
, , , , . (. , .
, . 83: 1, 2); 6. , , ,
, . (M. Garaanin, Centralno, T. XVI: 4); 7.
, , Lipcani, (Cucuteni Culture, 100:
182); 8. , ,
(. ii, . 1 / . 2, 206).
145
(. VI: 5).14
,
(: . V: 3, 7 T. III).
,
(. V: 7, 8),
( ...),
.15 -
, (. V: 46). -
-
-
.
-
.
, -
.
().
-
,
(. VI: 1 57).
(6 x 2,5 , 0,5 ),
in situ ,
. -
, -
, -
, .
(. VI: 1).
.
,
.16 -
-
. -
14 . , , 23, 24; M. Gimbutas, The Goods, 72,73; M. Gimbutas,
.
(. ii 1 - . 1, 38, 39, 53, 54).
16 . . , , 203205; . . , . . , 175177; M.
, ,
- .17
, ,
, -
.
(, -
, ), ,
, ( 10080
80 ). ,
, -
, . (. VI: 2, 8, 9). -
(. VI: 9).
, . , -
-
( ).
.18 ,
(. VI: 2)
,
( ,
). -
, , -
(
).
-
,
. -
-
-
(. VI: 2, 8), (. VI:
1) (. I: 6)
.19
17 : . , ; . , .
18 : M. Bilbija, Cerje; . , . , I,
3436; . , , 6573; . , , 67, 68.
19 1985/86.
,
(M. Bilbija, Cerje;
. , . , I, 3436).
: . ,
(1995), 20; . , (2000), / .
147
T. VI 1. , , , .
(. . , . . , 177); 2.
, , , , . (. ,
(2000), / ); 8.
: . ; 3. , ,
(. . , . . , 79-. 11); 4.
, , . (. ,
, 7); 5. , ,
, , (. ii, . 1 / . 2,
81-11); 6. , , ,
(. ii, . 1 / . 1, 38 - : ); 7.
, , , (.
ii, . 1 / . 2, 80 2); 9. ,
, , , . (. , . ,
I, 36 . 3), : . .
148
: , ...
2.
, ,
,
, (
) ( ).20
, -
: - , -
; - , . ; -
( ).
)
, . -
. ,
-
. -
,
(
: T. V: 2).21
.22
,
, .
-
(T. V: 2). , -
pe , . .23
, ,
.24 , -
,
-
.
/ / / ,
:25
20 . . , , 162; . . , , 310; -
: K. Levi-Stros, Mitologike, T.1.
21 M. Mesnil, A. Popova, Le four, 242, 243; K. Levi-Stros, Mitologike, T.1, 315; -
.
149
- ( : . / ; . / ; . ;
. ; . ; . pe)
- (., ., . , )
- ( : . ; . / / ;
. ; . ).
-
(. / )
(. / ),
, -
-
.26
-
, -
pet (. *pecera < *pekt-era). -
-
.
, -
, . -
, , . .27 -
,
(,
) (, ).
) ,
( ),
,
, ,
.
,
(, , ,
,
(. ), (. ) (. , ),
() (
: . . , -).
, piek, peek, peka, , .
, , . (
: P. Skok, Etimologijski, pica).
27 . . , -; P. Skok, Etimologijski, pei.
150
: , ...
, .).
.28
- . , -
, , , .
.29
- . ,
-
.30
- .
,
.31
- .
. ,
-
.32
- . -
: , , .
(= ) (= ).33
- . ,
,
(
, , , ,
).34
- . -
( , -
, ,
(= ).
.35
- .
, .
28 ,
(. , . , . , ).
, -
(. . , , 71, 72, 75, 85, 92, 115, 147, 148, 161
164, 168, 176, 185, 188, 200, 201, 216, 284; , ).
29 . , . , . , , 18, 19.
30 . , . , . , , 19, 20, 26.
31 . , . , . , , 21, 22, 26, 27.
32 . , . , . , , 2224, 27, 28.
33 . , . , . , , 24, 25, 28, 29.
34 . , . , . , , 2931, 3335.
35 . , . , . , , 3032, 3336.
151
: -
,
.
,
/ (
) , -
, , . .36
- . , .
.
. -
-
. -
, (T. VIII: 2,
3). -
, . ,
( ).37
, ,
,
. (-
)
( ), . -
, -
( ),
.
-
, .
, .
, ,
.38
) ,
, . ,
, , -
. -
-
(. VII; VIII: 1).
36 . , . , . , , 3657; : . ,
, 283.
37 . , . , . , , 4449, 6466. -
.
38 . , . , . , , 6774, 8495.
152
: , ...
T. VII , :
13. , (1. . , , 14 . 4; 2. . , .
, . , , 160 - . . 219; 3. :
. ); 4, 5. , (4. . , , 255 .
. 156; 5. . , . III, . I: a-d); 6. ,
(M. Gimbutas, The Language, 148 Fig. 229;
: . ); 7.
( ), , , .
(D. Zdravkovski, Neolitska, 199).
153
(, , ) -
( 610 ), , , -
(T. VII: 16).
,
.39
- , -
, -
. -
-
(T. VII: 13, 6 -
T. VI: 3).40 , -
, -
. ,
,
( , ).
-
. ,
, ,
, (T. VII).
.
, ,
(T. VII: 13;
, . T. VII: 7).
. -
, -
(T. VII: 46),
(T. VII: 1, 2).
, -
,
, (T. VII: 3, 6).41
-
-
, , -
, (
).
.
, ,
39 . , . , . , , 8184.
40 . (M. Gimbutas, The Language, 148
Fig. 229).
41 . ,
(. , , 1314). .
(M. Gimbutas, The Language, 148 - Fig. 229).
154
: , ...
, , , .
-
, .
, .
, -
( T. VII T. VI: 3).42
, -
, ,
( , vagina dentata).43 -
-
, : , .
, ,
, . .44
Martely () -
, (T. VIII: 4, 5 -
6 ). , -
. -
.
, , -
.45 -
.
/ -
.
,
, ,
(T. VIII: 2, 3).
,
-
, . .46
, 20. -
.47
42 . , . , . , , 7274, . III.
43 E. Neumann, The Great Mother, 138, 139, 168, 275.
44 : . . , . . (. , -
, ) , .
(, ).
45 M. Gimbutas, The Language, 148 - Fig. 228.
46 : . , . , . , , 4449; G.
155
) ( )
,
(, , , , est), (T.
IX: 2, 9), , (, -
, ), (T. IX: 68),
. ,
(, , , ),
, , . -
, , -
.48
, -
20. , ,
(, .
; ; -
) (T. IX: 4, 5). , -
(, ) -
.
, : -
, . ; -
; - ; -
; - ( ),
-
( ).
, -
,
(T. IX: 4).
,
.
.
( ), -
, . (= -
),
, ,
.
.
-
.49
48 (. , . -
, ), ,
.
49 : . . , , 125142; . ,
. , 199215; . , , 3544; . , , 76
157
. IX 1. , ,
, (M. Mesnil, A. Popova, Le four, 248 Fig. 2); 2.
( ), ,
, ( : . . , ,
. 44; : . ); 3. (.
, , 5: 2); 4. , ,
(. . , , . 24); 5. ,
, (. . , , . 29); 68.
, , ( : . ,
, 50 T. II: 3, 4, 5); 9. (:
. , : . . , ); 10.
, , , , .
(M. Grbi i dr., Porodin, T. VI: 3).
. ,
,
() -
, : () -
() .50 (. )
-
: ,
: , , .51
-
:
, -
( , ).52
.
.53
, ,
, . , . .54
, .
, . (, ). -
,
, ( =
; = ). -
( ), -
.55 -
, () -
-
.56
/
.
, . ,
.
50 . . , , 138.
51
-
.
52 . , , 76, 78, 79.
53 . , , 39.
54 -
( ), -
(. , ,
58, 59).
55 . . , , 152; . , , 49; . --
159
-
( ).
, (
).57
( -
), ,
(, ) . -
, (. ., )
(. ). ,
, ,
,
.58
( )
, (, )
: `, ! /
`! / - , / , /
, / !59
.
,
() , -
, -
(T. IX: 2).60 -
, : -
, , , ,
.61
(, ),
-
, , -
.62
( ),
( . -
),
.
,
,
., . 149).
60 . , . , , 117120; . , . , 200, 210, 211.
61 (. . . 483, .
, , 1967. .; . , . , 211; . , ,
42; M. Mesnil, A. Popova, Le four, 251253.
62 . . , , 51; . , . , 205, 206.
160
: , ...
(. , , 38; . , , 350), -
.
65 M. Mesnil, A. Popova, Le four, 247, 248, Fig. 2, 250, 252.
66 . , , 74, 75, 78, 79.
67 . , .
161
. . , . . . ,
, ,
// . . . . .,
1994, 84-110.
. . , . . . , :
. , :
, , (
- 2004). <http://www.ruthenia.ru/folklore/artemjeva1.htm> (24. 11. 2007)
. . , . . . ,
, : , 1983, -191.
. Batovi, Jadranska. . Batovi, Jadranska zona, // Praistorija jugoslavenskih
zemalja, Tom II (neolitsko doba), Sarajevo: ANUBIH, 473633.
A. Benac, Prelazna. A. Benac, Prelazna zona // A. Benac (ed.), Praistorija jugoslo-
venskih zemalja, Tom II: neolitsko doba, Sarajevo: ANUBIH, 363469.
F. Bezlaj, Etimoloki. F. Bezlaj, Etimoloki slovar slovenskega jezika, Ljubljana 1982.
M. Bilbija, Cerje. M. Bilbija, Cerje neolitsko naselje, Arheoloki pregled 1985, Ljublja-
na 1986, 3336.
. , . . . , , //
, , , 1997, 199-215.
. , .
Cucuteni Culture. Cucuteni Culture art and religion, Suceava: Wydawnictwo; Accent
print Suceava, 2009, -179.
. , . . ,
// . (ed.)
, XIII, 2009, 5372.
. , . . , // . (ed.)
, . XIV, 2010. (in print).
. , . . , .
, . 1 (), . 2
(, ), , 2005, -439. (Summary: N. ausidis, Cosmological
Images. Symbolisation and Mythologisation of the Cosmos in the Pictorial
Medium).
. , (1995). // ,
: , 1995, 14 - 45 (= Prehistory // Macedonia cultural heritage,
: , 1995, 14 - 45).
. , (2000). // ( - ), ,
2000 / : Prehistory, // Macedonian Antiquities, Skopje, 2000.
. , . . ,
, // . . , . . (eds.)
. . - :
, , , 2007, 33-36.
162
: , ...
. , . . ,
, // . (ed.) : ,
: , 2007, 45-101.
. , . , . . , . ,
(- ), Studia mythologica Slavica, 9, ljubljana
2006, 97160. (summary: n. Chausidis, g. Nikolov, crepna and vrshnik.
Mythological-semiotic analysis)
<http://sms.zrc-sazu.si/pdf/09/SMS_09_Causidis.pdf>
. , . , . , . . , . , . ,
: , ,
, , , // . , . , J.
Bartminsky, M. Mencej, . (eds.) , .
10 (), : CLIO, 2008, 13114.
. . , -. . . , -
. *pek-, . *vr-/*vr-, . *kyp-
/*kvap-/*kop ( ), : .
, 2003. <http://disser.com.ua/contents/4028.html> (04.03.2010)
A. Durman, Vued. orion. A. Durman, Vuedolski orion i najstariji europski kalendar,
Zagreb 2000, -181.
. ii. i ii iiii, . 1 / . 2, ii
2004.
. , . . ,
, 1967.
. . , . . . ,
, : , 1951, -183.
M. Garaanin, Centralno. M. Garaanin, Centralno-balkanska zona, // Praistorija
jugoslovenskih zemalja II neolit, Sarajevo 1979, 79212.
. , . , I. . , . , I -
. , -
1981, , Macedoniae acta archaeologica, 9, Skopje 1988, 31-41.
. , . . , , , 5 / II,
2000, 5-26.
M. Gimbutas, The Goods. M. Gimbutas, The Goods and Gooddesses of Old Europe,
London: Thamens and Hudson, 1974, -303.
M. Gimbutas, The Language. M. Gimbutas, The Language od the Goddess, New York:
Thames & Hudson, 2001, -388.
M. Grbi i dr., Porodin. M. Grbi, M. Maki, . Na, D. Simoska, B. Stalio, Porodin,
Kasnoneolitsko naselje na Tumbi kod Bitolja, Bitolj 1960.
. -, . . -, -
, , 6-7, 1997, 65-81.
R. Higgins, Minoan. R. Higgins, Minoan and Mycenaean art, London, 1977.
163
(2010). // .
<http://ru.wikipedia.org/wiki/> (09.01.2010)
. , . . , . // . (ed.)
: 19082008. :
; ; ; , 2008, 203277.
. , . . , (
), , 7-8, 1997, 280-285.
. . , , . . ,
, : , 2001, -335.
. . , . . . , -
, , 19, -
: , 1978, 22-28.
T. Kapetani, Pria. T. Kapetani, Pria o kruhu. Hljeb na 100 naina, Zagreb: OOUR
Poljoprivredni vesnik, 1981.
. , . . , //
, :
, 1997, 180-198.
. , , . ,
, : , 2008, -48.
K. Levi-Stros, Mitologike T. 1. K. Levi-Stros, Mitologike, T. 1: Presno i peeno, Beograd:
BIGZ, 1980, -374.
J. Mellaart, atal Hyk. J. Mellaart, atal Hyk A Neolithic Town in Anatolia,
London: Thames & Hudson, 1967, -232.
M. Mesnil, A. Popova, Le four. M. Mesnil, A. Popova, Le four mobile, image du monde, in:
Beard, Ovens and Hearths of the Past. Archaeology and Baking Traditions of
Agriculture Civilisations in Europe and the Near East, Bruxselles, 2002, 239-258.
M. Milievi Brada, The transfer. M. Milievi Brada, The transfer of symbols and
meanings: the case of the horns of consecracion, Documenta praehistorica,
XXXII, Ljubljana 2005, 187-196.
. . , -. . . , -
// : , , . :
, 1992, 170-341.
D. leku, Sheep. D. leku, Sheep are your mother: Rhyta and the interspecies
politics in the Neolithic of the eastern Adriatic, Documenta Praehistorica, 34,
2007, 267-280.
. . , . . . , ,
, , 1971/1, 201-205.
H. Mller-Karpe, Handbuch III. H. Mller-Karpe, Handbuch der Vorgeschichte III,
Mnchen, 1974.
G. Naumov, Housing. G. Naumov, Housing the Dead: Burials inside houses and vessels
from Neolithic Balkans, // Malone C. & Barowclough D. (eds.), Cult in Context,
Oxford, 2007, 255-265.
. , . . . , // .
( .), , :
, 169-259.
164
: , ...
165
. , . . , (
), -
, 33, 1970, 4354.
. . , (1995). . . , // :
, : , 1995, 156-158.
. . , (1999). . . , // :
, : ,
2, 1999, 45-49.
. . , . . . , // : -
, : , 1995, 310-312.
. , . III, . , III:
, : , 1936,
. 170; . CXXXVI.
D. Zdravkovski, Neolitska. D. Zdravkovski, Neolitska umetnost na obmoju Republike
Makedonije = Neolithic art in the region of the Republic of Macedonia, Ljubljana:
Narodni muzej Slovenije, 2008, -258.
. , . . , , // .
(ed.) , XIII, 2009, 7380.
. , . . . . , , : ,
1989, -140.
Nikos Chausidis, Ss. Cyril and Methodius University in Skopje, Faculty of Philosophy
166
: , ...
167
097:903634]:392.8(497)
.
, -
,
, --
.
K : , , , , .
a -
. -
, 25
(. I . III).1 -
, -
: -
. , -
, , stamp seals,
.,
.2
, .
, -
.
hoeven 1995, 2125; Perles 2001, 252; Budja 2003, 119; Dzhanfezova 2003a; Dzhanfe-
zova 2003b; Akkermans et al. 2006, 131; Trkcan 2006; Trkcan 2007; Skeates 2007;
Prijatelj 2007; Naumov 2008a; Naumov 2008b.
169
T. I. ( . ):
1. . 9,6 cm. 2. . 8,3 cm. 3. .
4. . 3,8 cm. 5. . 4,4 cm.
6. . 3,7 cm. 7. .
8. . 3,2 cm. 9. . 6,3 cm.
170
T. II. ( . ):
1. . 4,4 cm. 2. . 10,4 cm. 3. . 6,7
cm. 4. . 4,5 cm. 5. . 2,9 cm.
6. . 3,2 cm. 7. . 5,7 cm. 8. .
7,3 cm. 9. . 7,2 cm.
171
T. III. ( . /7b
. ): 1. . 1,9 cm. 2. . 6,9 cm.
3. . 4,6 cm. 4. . 3,6 cm. 5. . 3,9 cm.
6. . 3,7 cm. 7. . 5,1 cm. 8. ..
172
I.
-
,
.
,
:
, , , .
-
, , -
: .
,
,
-
.
. ,
,
.
-
,
, : , -
, , ,
, -
(. I: 2, 5, 6; . II: 1, 2, 6, 7, 9; . III: 1, 2, 46, 7). -
,
,
(. II: 4; . III: 3).3 -
, -
(. I: 7, 8). , ,
. ,
-
: , , , -
(. I: 1, 3, 4, 9; . II: 5, 6).
3 ,
, ,
.
, -
.
173
II.
,
.4 -
,
. ,
-
.
, -
, , -
-
: atal Hyk (), Nea Nikomedeia, Prasos, Tsan-
gli, Nesonis, Philia, Achilleion Sesklo (). -
( VII VI
. . .) (. IV).5
,
, -
.
,
.
-
, , ,
.6
atal Hyk-
-
, -
.7
174
. IV.
: 1. . 2,2 cm ( . ). 2. atal Hyk
(Budja 2003, fig. 2). 3. . 4,3 cm ( . ).
4. atal Hyk . 1,8 cm (Trkcan 2005). 5. . 3,6 cm
( . ). 6. atal Hyk . 5,6 cm (Mellart 1967, fig. 121). 7.
. 2,2 cm ( . ). 8. Bademaaci . 2,0 cm (after zdoan, M. and
Bagelen, N. 1999, fig. 39). 9. ( . ).
10. Hailar (Budja 2003, fig. 5).
175
III.
, , -
.8
, -
-
. -
;
-
; -
, ,
--
(T. V: 18).
-
/Giannitsa (), , -
- (T. V: 912). , -
,
-
, -
.9
-
,
-
.
-
, -
.10
-
,
-
(T. III: 7).11
176
. V. :
1. . 3,7 cm ( . ). 2. . 21,1 cm ( .
). 3. . 7,9 cm ( . ). 4.
. 14 cm ( . ). 5. . 4,3 cm ( . ).
68. ( . ). 6. ; 7. . 14,1 cm; 8. . 18,9 cm. 9.
. 5,1 cm ( . ). 10.
( 1988, . II). 11. (Merlini 2005, fig.
10). 12. ( 1993, . 208. 9).
IV.
,
,
,
.
-
, . (T. VI: 15).12
, -
-
.
, ,
12 Naumov 2008a, 194196.
177
.
-
(T. VI: 68).
T. VI. : 1. (
1993, . 175. 15). 2. . 6,2 cm (Gimbutas 1989, fig. 21). 3. Szentes .
4,5 cm (Makkay 1984, fig. XXX. 1). 4. atal Hyk . 6,6 cm (Trkcan 2006, 47).
5. atal Hyk . 6,2 cm (Trkcan 2006, 48). 6. . 12,4 cm (
. ). 7. . 8,3 ( . ). 8. . 4,2 cm
( . ).
178
-
, -
. -
(), (),
Szentes- () atal Hyk-,13
o -
.
( / ), (
)14 atal Hyk- (
), -
.
, .
V. ,
(, -
), .
-
(T. V; T. VII). -
-
,
atal Hyk- (T. VII).15
-
-
, , ,
(. VI: 4, 5; T. VIII: 1).
,
, -
.
, ,
-
. -
13 :
Makkay 1984, 26, fig. XXX. 1; Gimbutas 1989, 14; 1993, . 175.15;
Trkcan 2007.
14 ( ),
.
15 Naumov 2008a, 194, 196198.
179
. VII.
: 1. . 5,7 cm ( . ). 2.
( . ). 3. ( 2005, .
B11. 18). 4. (Gimbutas 1989, fig. 18). 5.
. 3,4 cm ( . ). 6. . 2,2 cm ( .
). 7. atal Hyk (Gimbutas 1989, fig. 390.2). 8.
. 4,3 cm ( . ). 9.
(Gimbutas 1989, fig. 220). 10. . 3,6 cm ( .
). 11. ( 1993, T. II: 7). 12.
. 6,0 cm ( 1976, . 165).13. . 3,9
cm ( . ). 14. (Sorokin and Borziyak
1998, fig. 5.5). 15. . 8,7cm (Gimbutas 1989, fig. 148.1).
-
,
.
, ,
,
, , , -
,
(T. VII: 815).
, -
180
() ,
.16
.
VI.
.
,
-
, -
( , ,
. ).17 ,
-
.18 -
-
atal Hyk, , ,
, -
,
(. VIII).19
(
).
-
,
: /, ,
, ,
( , , ,
181
.).20 -
.
(T. IX).21 -
.
, ,
20 1967; 2005.
21 Naumov 2008a, 199.
182
,
: , , , , , , -
, , , , , .
-
, .22
,
NI ( ), -
.
-
, .
. IX.
: 1. ( 1967, . II. 1). 2.
. 4,5 cm (Makkay 1984, fig. XXIII. 2). 3. . 4,5 cm (Makkay 1984, fig. XXIII.
4). 4. ( 2005, . 20). 5. ( .
). 6. ( 2005, . 3). 7. ( 2005, .
21). 8. atal Hyk . 4,1 cm (Budja 2003, fig. 2). 9. ( 2005, .
16). 10. Szakly . 4,0 cm (Makkay 1984, fig. XV. 2). 11. Eutresis . 5,2 cm
(Makkay 1984, fig. XIII. 3). 12. ( 1967, . II. 4). 13.
() . 6,0 cm (Makkay 1984, fig. VIII. 8).14. ()
( 2003, . 2. 26). 15. ( 1967, . V. 4). 16.
( 1967, . V. 2). 17. ( 1967, . V. 3).
-
, , , -
.
, ,
, -
,
.
, ,
.
, : I. -
II.
. -
,
.
-
,
, . . ,
,
.
, , ,
.23 -
-
, , -
-
-
.
:
, . . 1984. .
4. : 2934.
, . 2003. . : .
, M. 1936. III. : -
.
, . 1964. . V:
127167. .
. . 1988. 1 . Macedonia Acta Archa-
eologica 9: 3142. .
23 Mellart 1967, 209; Trkcan 2006, 46; Kircho 1989, 123, 124; 2003, 82,
. ., . ., . ., . . 1971. -
(). .
, . 1993. . , .
Macedoniae Acta Archaeologica 13: 1930. .
. 2003.
. : .
, . 1993. I
. Macedoniae Acta Archaeologica 13: 3141. .
, . , ., 1973. . :
.
, . 1967.
. 30: 91111. .
, . 2005. -
. 3: 1529. .
, ., , . , . 2009. :
.
: .
, . 1996. -
. XLV: 1936. .
, . 1975. . . Zbornik na tipskiot
naroden muzej IVV: 203245. .
, . 1997. . 7
8: 167174. .
, . , . 1976. . :
.
, . , ., 1993. . : -
.
, . 1996.
. 1/1996: 5866. .
, . 2005. . : .
, . 2008.
II. Studia Mythologica Slavica 11: 65103. Ljubljana.
, . 1989. . :
.
:
Akkermans, M.M.G. P. and Verhoeven, M. 1995. An Image of Complexity: The Burnt
Village at Late Neolithic Sabi Abyad, Syria. American Journal of Archaeology
99: 532. Boston.
Akkermans, M.M.G. P., Cappers, R., Cavallo, C., Nieuwenhuyse, O., Nilhamn, B. and Otte I.
N. 2006. Investigating the Early Pottery Neolithic in Northern Syria: New Evidence
from Tell Sabi Abyad. American Journal of Archaeology 110: 123156. Boston.
Bailey, D. 2000. Balkan prehistory. Exclusion, incorporation and identity. London and
New York: Routlege.
Bilbija, M. 1986. Cerje, neolitsko naselje. Arheoloki Pregled 1985: 3536, Ljubljana.
Budja, M. 2003. Seals, Contracts and Tokens in the Balkans Early Neolithic. Documenta
Praehistorica XXX: 115130. Ljubljana.
Cornaggia-Castiglione, O. 1956. Origini e distribuzione delle pintaderas preistoriche
euro-asiatiche. Rivista di Scienze Preistoriche 11: 123153. Firenze.
Dickinson, O. 1994. The Aegean Bronze Age. Cambridge: Cambridge University Press.
185
186
Prijatelj, . 2007. Digging the Neolithic stamp seals of SE Europe from archaeological
deposits, texts and mental constructs. Documenta Praehistorica XXXIV: 231
256. Ljubljana.
Skeates, R. 2007. Neolithic Stamps: Cultural Patterns, Processes and Potencies.
Cambridge Archaeological Journal 17/2: 183198. Cambridge.
Sorokin, V. Y. and Borziyak, I. A., 1998. Antropomorfnaya plastika tripolskogo poseleniya
Yablona I. In Stefanovich, M., Todorova, H. and Hauptmann, H. (eds.) James
Harvey Gaul: In Memoriam: 161181. Sofia: The James Harvey Gaul Foundation.
Starovi, . 2004. Knowledge Owners Marks. In Starovi, A. (ed.) Signs of Civilization:
1632. Novi Sad: SANU branch in Novi Sad and Institute for Archaeomythology.
Talalay, E. T. 1993. Deities, Dolls and Devices, Neolithic Figurines from Franchthi Cave.
In T. W. Jacobsen (ed.) Excavation in Franchthi Cave, Greece, Fascicle 9,
Indianapolis: Indiana University Press.
Trkcan, A. 2005 (on line). Clay Stamp Seals, atal Hyk 2005 Archive Report.
http://www.catalhoyuk.com/archive_reports/2005/ar05_30.html
Trkcan, A. U. 2006. atalhyk Stamp Seals, in (no eds.) atalhyk From Earth to
Eternity: 4549. Istanbul: Yapi ve Kredi Bankasi.
Trkcan A. U. 2007. Is it goddess or bear? The role of atalhyk animal seals in
Neolithic symbolism. Documenta Praehistorica XXXIV: 257266. Ljubljana.
Vasilakis, A. 2001. Minoan Crete: From Myth to History. Athens: Adam Editions.
Winn, S. M. M. 1981. Pre-writing in Southeastern Europe: The sign system of the
Vina culture ca. 4000 B.C. Calgary, Alberta: Western Publishers.
Vasilakis, A. 2001. Minoan Crete: From Myth to History. Athens: Adam Editions.
Goce Naumov, Ss. Cyril and Methodius University in Skopje, Faculty of Philosophy
187
392.8:664.6(497.11)
-
,
.
. -
. , -
, . -
-
,
. -
.
. , -
.
-
. , -
.
-
, -
,
.
.
: , ,
, , () , .
I
, -
, -
, .
147020: -
, -
.
189
-
, -
. -
,
/, -
, , , , .
, , -
, . -
, -
.
, -
, -
,
, .
-
,
. / -
,
. , -
.1 -
. -
, , .
, -
, -
-
/ .
, -
. ,
,
.
-
, . -
,
,
.
. -
. -
. ,
. -
, .
1 -
, -
.
190
. ,
, , ,
. , , -
, , ,
, .
II
,
. ,
.
, -
-
.
-
, ,
.
,
, -
. .2
,
, ,
.
-
.3
,
. -
.
, , , -
-
,
-
. ,
2 , : , -
: 19082008, : : :
: , 2008, 1819.
3 -
, -
. , ,
.
191
-
, -
.
,
, -
, , -
, .
-
-
,
. -
.
,
.
,
-
.
.
.
, ,
, ,
,
/ -
.
, , ,
. -
,
,
.
.
. -
, -
.4
-
, -
,
. -
-
,
.5
, 20. , -
-
,
90% -
. , -
, 20.
.
19.
. -
,
. -
,
, .
, -
, -
. . -
,
- ,6 -
.
-
,
, .
-
.
-
,
,
. -
, , -
, / -
/ .
. , ,
, -
-
-
, .
5 :
, , 1964.
6 Mirjana Proi-Dvorni, Kulturni i drutveni znaaj hrane u tradicionalnoj srpskoj
kulturi, Kultura 109/112, knj. II, Beograd: Zavod za prouavanje kulturnog razvitka
2004, 316.
193
-
,
. -
--
.
,
-
-
.7
, , -
, , ,
,
.
/ , -
, ( ) : ( -
). , , /-
/, , , -
- , .8
, ,
, .
. ,
,
, , , ,
,
/. ,
-
, , .
, -
,
. ,
,
.
,9
7 : ,
, 23, : , 1982; Duan
Bandi, Tabu u tradicionalnoj kulturi Srba, XX vek, Beograd: Beogradski izdavako-
grafiki zavod, 1980.
8 M. Proi-Dvorni, Kulturni i drutveni znaaj hrane u tradicionalnoj srpskoj kulturi, 319.
9
194
.
(
)
, .
,
.
; ,
, .
, ,
,
, -
, -
(
). ,
, ,
, .
, , -
, -
, , , , , -
.
-
. -
, -
.
,
/
-
.
,10
, , ,
( / -
/ / ).
, -
, .
. () -
-
. , ,
.
10 . , ,
, 58, : -
, 1948; , : ,
1970; , . , ,
: 1998.
195
-
-
,
. ,
,
,
,
, ,
.
,
, .
.
, (, ,
.),11 .
,
--
. ,
. -
,
-
. , .
,
, ,
, ,
, -
. , -
, , , -
/.
III -
,
.
, (. , , -
, , , , -
, . , .
, . , . .)
, -
.
,
. ,
, ,
.
11 M. Proi-Dvorni, Kulturni i drutveni znaaj hrane u tradicionalnoj srpskoj kulturi, 329.
196
. ,
, ,
,
,
.
, , ,
.
-
, , . -
.12
-
, -
, . -
, (
,
.) .
-
, . , -
-
( ) ,
( ) -
.
. ,
, ,
.
,
.
( ),
.
( ) . , .
,
, .
,
.
,
, , , , ,
, . ,
, , ,
. . , , : , :
12
.
,
,
/ .13
-
, -
.
-
, -
( , ),
( ).
-
() (
/ ),
, , ,
. ,
-
20. .14
() . -
``
, -
.15
, ,
, -
.
1. -
, -
, ,
.16
13 , ,
, -
(, , , .).
14
. -
: ,
, .
15 , ,
, : , 1997, 148.
16 . . , , 562.
198
2. , , ,
.17
3. ,
--
.
-
.
.18
,
, . , ,
.
.
, ,
, .
, .
(, , .),
(, ,
.) (, , .).
,
. , , -
,
, ,
. ? ,
, -
. ,
. , , .
(, , ,
, , , , ) -
. ,
. -
,
. ,
( ).19
17 , , -
, XVII, 1911, 25; ,
, : , 1973, 429430.
18 ,
istonoj Srbiji, , :
, 1997, 719.
199
-
. , ,
.
.20
, -
, -
.
-
-
, , , ,
.21
***
. , ,
.
, -
.
Kruh je velikoduni dar prirode, hrana, koja se ne moe nika-
kvom drugom hranom zamjeniti. Kada smo bolesni, gubimo
elju za kruhom tek kad smo izgubili za svim ostalim; kad nam
se opet ta elja vrati, to je ve znak ozdravljenja. Kruh pristaje
uz svako doba dana, uz svaku dob ivota i uz svaku vrstu
variva: on poboljava svaku drugu hranu, on je otac i loeg i
dobrog varenja. Kad se jede s mesom ili kakvom drugom
hranom, ne gubi nita od svoje slasti. On je tako prisan o-
vjejoj naravi, da mu mi tek to smo se rodili, poklanjamo svu
svoju ljubav, i da ga se do smrtnog asa ne moemo zasititi.22
,
,
.
, , -
.
20 , , : ,
1996, 51.
21 , . , ,
, : 1998, 55.
22 H. Eduard Jacob, est hiljada godina kruha, Zagreb: Kultura, 1957, 47.
200
.
-
, -
, , -
. , ,
, , ,
.
-
.
201
392.81-055.2 (497.2+497.11)
,
.
.
, -
. -
-
. -
, .
, .
, -
.
: , , .
-
. -
. -
, -
.
, - -
. ,
,
.
, -
.
.
-
. , -
(Civjan 1987: 103).
-
203
.
,
.
-
, . ,
, . ,
.
.
, .
, .
. ,
,
.
, , .
, .
40 .
, .
-
.
, ,
,
, . . -
,
, , , , . .
,
, , -
. , , -
,
. ,
, . ,
, , -
.
, .
.
, , , -
.
-
, , .
. -
, -
( ).
,
, - .
204
. ,
. ,
. (
).
, .
.
- -
, , - , . -
. ,
,
.
.
. -
,
.
, -
.
, . , , . -
-
. -
, -
. -
-
( 1997).
- -
, , . -
,
- -
.
, . -
, , - -
-
( 1997). -
, , , -
.
.
- ,
, -
.
205
-
. , -
-.
, ,
. -
. -
. ,
, , : , ,
. ,
, .
.
. ,
, , ,
, .
,
, . ,
, .
()
,
, . -
. -
-
. -
. -
.
. (
) , , . -
-
,
-
, .
, .
- -
-
, , -
( 2002).
, -
. -
, (
). .
.
.
206
.
.
, ,
; .
.
, . -
. -
- ,
.
, .
, ,
,
, .
.
-
.
. , .
,
, .
. ,
,
. ,
.
. -
, ; -
.
, .
. ,
. - -
( 1914) .
- -
. , . .
. -
, .
, , , -
. , ,
. , -
. , -
. ,
, .
-
, , ,
. , -
, .
207
-
, .
.
, , -
, . ,
. ,
. .
, , , ., -
. ,
, , -
. ,
. , -
, .
, , -
, .
, ,
( 1997: 25).
-
. -
, ,
.
, , -
, .
, , -
.
,
. , -
,
. -
-
, , .
.
. ,
; , ,
. - -
- .
.
, .
,
. ,
.
-
. , , . -
.
208
.
,
.
.
,
.
, .
.
,
.
.
( ) ,
, ,
. .
. ,
, ,
.
, ,
(-
1996: 42). ,
,
.
.
.
40
.
, -
. -
.
. -
, , -
.
, -
.
.
-
. - , . .
, , -
.
, -
.
209
,
.
. -
. , ,
,
( 1997).
,
,
.
, , -
, .
- .
,
40 , ,
.
, , .
, , .
, . . ,
.
. ,
.
, -
, . -
.
, -
,
.
,
.
.
, -
, ,
. .
()
. .
,
. ,
. 40-
, . -
,
.
210
- -
. --
.
, -
.
()
, .
. , , ,
. -
-
, .
.
. -
- -
, ,
, . . , -
. , ,
.
.
, ,
,
, , ,
, , ,
, . -
,
,
. ,
. -
, ,
-
,
. .
.
. , -
. - ,
, , , -
.
-
, -
211
. ,
,
.
.
, -
, , ,
, , ( 1997). -
.
, . 1996: j . .
, . 1997: . - :
. , 114-119.
, . 1997: . :
, , 22-28.
, . 1914: . - , . 28.
, . 1997: . : . ,
85-93.
Ja, . 1997: ( ).
: . . 7-8, j, 280-286.
, . 2002: . - : .
. , 126-140.
Civjan, T. 1987: La femme aux Balkans conservatrice de linformation sacre. In:
Die sttelung der Frau aufdem Balkan. Berlin, 1987.
212
39:664.66(497.11)]:069.51(084.12)
.
-
.
.
, , , , -
- .
-
-
, -
. -
,
.
: , , , ,
, , , .
I
-
, -
-
,
.
.2 -
,
,
. -
, . -
.
, ,
, .
, , -
.
.
,
, , -
(, , .).3
-
, -
-
.
.
,
.
, -
.
, . -
-
.
,
( , , , ) -
, ,
, , , -
: -
, .
, . (-
) -
.
, - -
, -
2 , , 2001, s. v. .
3, , , , XVIXVIII (19671969),
1971, 125158, 126.
214
-
.
, , ,
. , , -
(),
, .
-
, -
. -
, ,
.
, , 2003. .
, (-
- ). , -
, , -
.
.
, .
.
,
,
, (
) . , ,
215
,
, , , -
. .
. , .
( ). -
, , , -
, , . .4
, -
( ) () ()
, ( ), , -
, .5 , -
-
. , , . -
-
, . -
-
, ,
-
.6
4 , . , , , , LXXX,
. , , 5, 1967, 62.
5 , , ., , , ,
, , , 1988, s. v. .
6 , , () ,
-
. -
, , , .7 -
. , ,
. , . , -
-
,
( , , .). -
, ,
, , , ,
. , -
. -
, .
. . -
,
.
, ,
(
; -
,
, ). -
-
, -
. ,
, ,
-
;
() , -
,
. ,
. ,
; -
, ,
. , -
.
, ,
7
, . , . , . , . -
, . , . , . .
217
, . -
-
.
,
,
, ,
. -
,
-
. -
(
) (
, , .), -
.
, , -
, -
.
, , -
,
, , -
-
,
. , -
-
. -
-
, -
, .
.
, -
( ).
, .
II
-
( ) -
. , ,
,
, . -
.
218
,
.
,
.8 ,
, (
), . -
460 -
. (
), (, , , -
.), (, , , -
.) . , -
, . -
, , , -
, .
- .
.
,
.
.
, -
. , ,
, -
. , -
,
. (-
, , , )
, ,
.
, . . -
(, -
, ).
8
. ,
. 20.
. ,
, .
, , . ,
. (
, , .)
219
:
1. 1. 1. 1.
: 2.
:
(
2. )
3.
,
2. ,
:
2.
3. :
.
3.
:
220
-
,
.
, .
. , -
, , ,
. , , -
221
-
. -
, , ,
. ,
, , , , ,
, , , , , , -
, , .9
, , ,
, , -
,
. ,
, -
, , , .
III
,
,
.
, ,
, , -
, -
-
.
, -
.
.
,
. ,
.
, . -
-
. .
-
( -
9 -
. . , -
,
. , ,
, 1948, 195.
222
) ( , -
) ,
,
, ,
.
-
. -
, , -
, , -
. ,
,
.10
,
-
,
,
, , -
.
,
, -
,
, . ,
, , -
,
.
10 , , , ,
224
391.984:392.8(497.2)
,
( )
.
, ,
- -
. -
, , -
-
.
,
, -
,
.
, -
.
40-
.
: , , , ,
.
-
, ,
- -
1.
-
, . -
,
1 -
, . 1994: 371-
726; 1960; 1989; 1997.
225
( 1994: 235).
; ,
.
, ,
-
(. 1989: 8-14).
,
-
.
. , -
, -
.
, -
. -
, -
1990 1994-95 .
2 40- 3.
,
,
-
.
, ,
-
. ,
. , -
( 1989: 21).
,
, .
40- -
4.
.
2 .
.
3
314- 324-.
4 30-
. . -
( 1988: 10).
226
,
, -
.
,
, (-
1996: 32). , ,
: (
), (
, , , ) -
(, )5. 40-
- -
, 50- 80- --
. , -
, - -
(-
1996: 171-204). 90-
,
.
.
.
, - , -
( , .
.) , .
, -
, , -
. -
, -
, . -
-
(. 1989: 10),
:
, ,
.
-
, , (
1989, 1997). , , -
, -
.
. , ,
,
5 - 1989: 79
227
, , ,
, ( 1989: 33). -
. -
. -
,
-
. - -
,
(. 1989: 37). -
. -
,
.
, .
, ,
. -
-
, -
. -
.
-
, , -
, . -
. -
, -
,
.
,
, , (. 1989: 35).
-
. - ,
( 1989: 35). -
, . -
-
, . -
. -
, .
-
228
-
.
. -
. -
-
. -
, .
-
, -
, .
. . -
, -
. -
.
,
-
( 1989: 45).
,
-
. ,
.
, ,
- ( 1989:
45).
. -
-
.
,
.
- ,
-
, -
. , , -
. -
-
, -
. ,
, ,
. -
229
,
.
-
, -
. ,
,
. ,
, -
. -
, -
.
: -
, , , .
, -
-
-
- (. 1990: 52).
-
- . -
80- , . -
-
,
, .
,
, -
.
, -
,
( 1996: 69).
(, ) .
:
,
. -
.
, . -
- , .
.
. -
230
- ,
.
, -
- -
(. 1990: 56). -
-
, .
, , -
-
(
1990: 59). -
-
. , -
- .
, , -
,
.
, .. --
. -
, -
, .
-
-
. -
-
.
, . -
.
- -
, ,
( 1990: 65).
.
, . -
. -
,
,
.
-
.
,
, -
.
231
, , -
.
.
.
, ,
( 1996: 69). ,
.
,
-
. ,
,
. ,
, , , , (.
1989: 43).
,
- . -
, -
. -
-
. -
.
, -
, . -
. -
,
.
,
, -
-
,
.
232
, . 1960: . :
. .3, 115-173.
, . 1988: . . .
, . 1994: . : .
. , 235-238.
, . 1997: . :
. , 22-28.
, . 1994: . .
, . 1990: . .
, . 1996:
( ).
. .
, . 1989: . .
, . 1989: . : -
.
. . 2, , 45-49.
1997: . .
233
069.01:392.8
. -
--
. -
, :: -
,
, -
. -
, , -
-
-
( )
.
: , ,
, , .
,
-
,
.
()
, , -
-
1 , -
,
1 -
, online -
.
235
. -
2
.
-
,
-
, ,
, -
, -
.3 -
-
,
, (
), -
,
. , -
. , ,
-
, , , -
.
, -
, -
.
/ , . 4,
,5 ,6
,7 , ,
-
, -
. , -
8 ,
2 ,
,
, ,
.
http://creationmuseum.org/
3
, .
4 http://www.museum-brotkultur.de
5 http://www.whatson-kiev.com/index.php?go=News&in=view&id=202
6 http://www.stpetersburg.it/?p=1034&a=12&t=thebreadmuseumofstpetersburg
7 http://www.muzejhleba.com/
8 http://www.kurir-info.rs/aktuelne-vesti/2008-08-04/otvorena-izlozba-sest-hiljada-
godina-kulture-hleba
236
/
,9 -
-
, , -
, -
.
,
,
,
- .
-
, ,
-
, . -
,
-
-
,
, -
. , -
/,
-
-
-
,
/ . , -
,
,
,10 -
.11
9 : (, . ..)
, 8 ,
.
http://glassrbije.org/index.php?option=com_content&task=view&id=17004&Itemid=174
10 , . , -
,
, -
.
11 -
- , ,
. . -
, , :
'!
237
, -
,
/ -
.
-
, ,
-
: ,
-
, , -
;12 , -
.
,
( ) -
,
-
-
-
-
, . -
, , ,
13, -
:
...'' , -
'' , -
() -
, ()
.14
-
, -
-, -
12 . , / , :
, , 2006, 174.
13 B. Delo, Virtuelni muzej, Clio, Beograd 2006, 13, : . ,
: , ,
. 60, 2008, 159.
14 . , .
238
/
, ,
.15
,
-
, , ,
-
. ( -
),
,
, . ,
,
,
, -
, -
. -
, -
, -
, -
-
. -
,16 :
... (.
)17 /.../
differentia specifica a
/.../ ;18
,
, () -
.
-
, -
, , . ,
15 ,
, ,
, -
-
. : . ,
, , . 2, -
, 1896, 2731.
16 , 117.
17 B. Delo, . ., : . , ( -
), ,
4 (. . ), 2007, 10.
18 . , .
239
. ,
,
,
, . ,
/ -
, -
: -
, , -
, , .19 -
, ,
, , , .
-
, -
-
, -
, ,
, , -
-
. , , -
,
.
-
-
.
-
,
-
,
-
( ) -
. , -
, ,
, a
19- ,
,
.
240
/
. ,
, .
. -
20, ,
, -
21, , , -
,22
.
-
-
( ) , -
.
-
, -
, -
,
status quo
. ,
,
:: -
. -
-
. ,
-
- ,
.
, -
/
-
, .
, -
. , -
--
-
,
. -
,
(
)
, , -
.
, -
,
, -
. -
, -
.
,
, -
- . -
, -
- ,
,
.
, -
-
. ,
, , -
, -
-
- -
. ,
,
, -
.23
23. ,
, LV(1), ,
2007, 16465; . ,
, : :
, 21, 2005, 128129, 133.
242
/
, . ,
-
,
, -
-
,
:
, ( , -
) (= , -
) , -
, , / -
, . -
, .24
,
,
-
, -
. -
-
, , -
, ,
, , , .
, -
,
. -
-
-
,
.
, -
, -
. -
:
-
,
24 . , ..., 116.
243
-
( living history museum,
), , ,
-
. -
-
-
-
-
. -
- , , -
: -
, ,
/.25
-
. ,
-
, -
-
/ .
,
- -
. ,
-
. -
,
/ , . ,
, -
, -
,
.
, -
, , -
,
.
-
, ,
25. , , : -
, , -
. 2, 2006, 4546.
244
/
. ,
-
-
-
/
- . -
-
21. w, . , -
, ,
- ,
,
.
, , ,
, -
, . :
,
(, -
, , , . ..), -
.26
, . .
, ,27 -
,
, ,
/ -
,
, , .28 -
---
, -
29 , , -
26 D. ari, Vizualizacija hrane u muzeju hrana kao muzejski izloak, Etnoloka istra-
ivanja 13, Etnografski muzej u Zagrebu, Zagreb..., 303.
27 D. W. Papuga, A Taste of Intangible Heritage: Food Traditions Inside and Outside of
the Museum, Etnoloka istraivanja 13, Etnografski muzej u Zagrebu, Zagreb..., 303.
28 , 53.
29 . , / , 173.
245
, -
,
,
.
(, . . .) 30
,
(
-) -
. , , -
,31
, -
, -
-
. :
... , -
, .
;
.32
-
.
http://creationmuseum.org/
http://www.voanews. com/serbian/ 2009-11-28- voa1.cfm
http://www.museum-brotkultur.de
http://www.whatson-kiev.com/index.php?go=News&in=view&id=202
http://www.stpetersburg.it/?p=1034&a=12&t=thebreadmuseumofstpetersburg
http://www.muzejhleba.com/
http://www.kurir-info.rs/aktuelne-vesti/2008-08-04/otvorena-izlozba-sest-hiljada-
godina-kulture-hleba
http://glassrbije.org/index.php?option=com_content&task=view&id=17004&Itemid=174
http://portal.unesco.org/en/ev.php-
URL_ID=17716&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html
http://www.unesco.org/culture/heritage/intangible/treasures/html_eng/method.shtml)
30
/ ,
.
31 http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=17716&URL_DO=DO_TOPIC&URL_
SECTION=201.html
32D.W. Papuga, . ., 57, :
http://www.unesco.org/culture/heritage/intangible/treasures/html_eng/method.shtml)
246
/
. (2006), / -
, : , ,
2006, 172189.
. (2008), : ,
, . 60, .
. (2007), (
), , -
4 (. E.), , 916.
. (2005),
, : : -
, 21, , 123142.
Papuga D. W. (2004), A Taste of Intangible Heritage: Food Traditions Inside and
Outside of the Museum, Etnoloka istraivanja 10, Etnografski muzej u Zagrebu,
Zagreb, 5162.
. (2006), , :
, , -
. 2, , 4346.
. (2007), -
, LV(1),
, 2007, 157170.
. (1896), , -
, . 2, , .
ari D. (2007/2008), Vizualizacija hrane u muzeju hrana kao muzejski izloak,
Etnoloka istraivanja 13, Etnografski muzej u Zagrebu, Zagreb, 299309.
ola T. (1983), Prema suvremenoj koncepciji muzeologije, Informatologia Yugoslavica
15 (34), Zagreb 1983, 1016.
ola T. (2002), Marketing u muzejima, ili o vrlini i kako je obznaniti, Clio, Beograd.
Veil S. E., The Museum and the Public, Museum Management and Curatorship, Vol. 16,
No. 3, G. Britain, 1998, 257-71.
247
MUSEALIZATION OF BREAD
OPPOSING AND/OR POSITIONING OF CULTURE
248
811.163.41282.3:81373.611
. -
, .
: , - , ,
.
, , . 1, ,
: , , () .
. , -
//,
, / , , ,
.2
,
, a
.
,
, , -
.
( , , )
, : , -
, .
2004, . 140, , , .
249
-
( ), : .3
, . , . . ,
. (. . 1).
, - .
: ()
!, ,,
!, :
, , -
!
: ( ) .
,
.
: : (= -
)4, ; : , , 5;
: ; : , .
: , ,
, .
) :
: ,
, ,
: -
/ , / , .
: .
-
, ,,,
, , , ,
,
, , ,
:
, , -
,
.
, , -
, .
. , ,
3 , , 5,
1975. ( : - , 2002, . 46-54).
4 ,,Etimologijski opravdan je oblik sa t, jer je od ngr. k() Skok, n.d. . II,
1972, . 131. = ,
.
5 *tj - , : , ,
.
250
, ,, ,
, , -
.
,
o .
,
. : , ,
( ) , , -
, , ,
.
, ,
>
> . ,
,
, ,
.
,
, (
-), , -
,
( ,
, , , .).
, ,
, .
, ,
.
,
: , , , ,
, , ; (
).
-
:
-`: ()-,
-: , ,
- / -: - ()- , .
: (), , , , .
,
:
, , , , , ,
, , , , ,
, ,
251
, , , , (-),
, , ,
, ,
.
, -
( = ...).
/ . , . ,
.
, ,
, .
, , , -
, .
, ( ,
). ,
, , , ...,
, . , ,
. ,
, ,
. ,
(), , ,,.
, , -
, , , -
, , -
(), , ,
, .
, -
, ,
, , -
.
,
, ,
, .
,
, ,
; -
.
,,
, ( ,
), , , ;
, .
, -
, ,
, -
.
252
, -
, , , ...,
-
: , . -
, : , , , ,
, , , , -
...
, . ,
, , -
.
.
, , -
,
. ,
, ,
( ) (
!; !),
,
, ; -
,
, . ,
.6
, , ,
, ( ,
, , ,
..., ,
,
( , ;
,
, !).
-,
,, ,, ,
( ) (, , ,
). : ,, .
, , , ,
( ,
), ,,... !. ,
, , .
6 ,
,,-
``, : , III , -
, 2000, . 150-195, .
253
254
811.163.41282.3373.2:664.6
811.163.41282.3(038)(049.3) .
-
.
.
.
, .
,
.
: , ,
.
.1
. 2
1975, , -
.
-
.
, .
,
, -
. , .
-
. () -
. -
, , -
1
, , , -
, 2008.
2
: - , -
, . 1, , 2002.
255
-
.3
,
. ,
, , , . -
. -
.
, , -
, a
. ,
, ,
, , .
,
. . -
. ,
, , -
.
, : -
, , , , , , -
, , , . : , , -
, , , , , .
: -
, , , , .
, .
, -
.
: ,
( ), ( -
), ,
: , , , -
, ( ), -
( ), , ,
( )
, .
, , . -
, , . , . -
.
.
. -
: , . ,
: , , , , ,
. (
) . ,
: , -
. -
3
. . , . 46.
256
, , , . ,
. . ,
.
-
, . -
.
. -
.
.
. -
.
-
, . / -
. -
/ .
. ,
.
: (
), ( ), , (-
), , , , (
S), , , , , (-
).
.
(
, ,
), / ( -
), . , -
, , -
.
.
, .
-
, .
,
, .
, ,
.
257
-
Abstract. The lexis related to bread in Jaka Dini's The Timok Dia-
lect Dictionary is presented in this paper. The excerpted material was
compared with the results achieved by Professor Nedeljko Bogdanovi
in his work Bread and with Bread. Given that this dictionary is of a
differential nature, i.e., that it contains only words different from the
standard language, the lexis related to bread is dialectally colored, too.
Key words: bread, The Timok Dialect Dictionary, dialectal lexis.
258
75.04(497.11)19/20:664.6
75.072.2 . 75.072.2 . 75.072.2 .
.
,
, . -
, -
. , -
,
,
, -
. -
, , -
, ,
. , ,
, , , ,
.
: , , ,
, ,
.
1. , -
.
, ,
, .
-
. , -
-
. ,
259
.
, ,
. .
, -
.
,
. , -
. ,
.
, .
, , ,
16. 17. , -
. -
-
, -
, ,
, . -
18. ,
, , -
e
-
. , -
, , .
,
, .
. , , ,
-
. -
. ...
, , , -
, , , .
2. , -
, -
.
, -
.
, ,
,
260
-
. , -
,
,
. -
,
,
,
, -
-
.
, -
,
, -
. -
,
, , -
. , ,
. -
,
.1
3. -
.
, .
, -
,
,
,
.
-
.
, , , -
...
.
1 .
-
, ,
.
261
, , -
1971: ... -
.2 -
,
-
. , ,
, -
. -
, -
, , ,
, , .
.
(), ()
4. -
. ,
, , ., -
-
, (Gemlde) -
. ,
, .
.
2 : , , , 1983.
262
,
, -
2004. -.
.
-
-
: , -
, , , , -
, -
, -
. -
, -
, -
,
, -
, -
, -
-
, , . - -
: , -
; -
, , -
;
-
, ,
-
.3
5. -
. , -
, , , -
,
,
. , -
. -
.
3
, . :
Saa Stojanovi the best of, ,
2007.
263
-
, , ,
, . -
. , , -
-
;
, .
, -
. , ,
.
. . , -
, ( , -
). ,
,
. , -
, , -
() -
,
.
264
, -
, , -
. ,
, -
- ,
, ,
.
,
.
, , -
. -
,
,
-
. , -
, ,
, -
4. , , -
, , .
-
. , , -
.
, -
, -
.
...
, , -
, .
-
,
: .5
6. -
, , , -
, ,
.
4 : , , , 1993.
5 , , I
, 212, 1968.
265
, ,
,
, .
, -
...
,
-
. : ,
,
, -
,
.
-
, ,
, ,
. -
, , , ,
, -
.
266
267
664.6:111.852
.
( -
)
, -
. , -
(, -
),
, .
.
: , , , , , ,
.
1.
, , ,
. ,
, -
; ,
-
. -
, , , -
; -
, , , , ... -
, ,
,
, --
, - .
2. -
-
,
,
269
,
-
.
3.
,
, ,
,1
.
3.1. (
),
. -
, , ,
- -- -
. -
, , .
3.2. , - , ,
. ,
, , ,
, , , :
, , , , ... ,
.
Beckerei- la boulangerie , ,
... , ,
: , . , ,
, ,
, , -
-
, . -
, . , ,
, -
-
( -
) , ,
.
, ,
, ,
, ,
( -
1
-
.
270
,
). ,
, . ,
, ,
,
, , , ,
, .
3.3. -
, , , ,
?
,
, ,
, -
. , -
, ,
, , ... -
, ,
, ,
, , , -
, , -
, , , ,
'' ,
(Elijas 2001: 175).
3.4. , ,
.
, , -
, , , ,
.
: , . , ,
, . -
, ,
, , ., -
, . , -
? , ,
?
, ,
. , , ,
, -
. , ?
? . -
,
, , (, ,
271
), - -
(, , , , -
, ...). -
. ,
, , .
, , , -
. , ,
. , , -
, , , . ,
, -
, ,
. -
.
3.5. ,
, , -
, , -
-
(), -
(). , , -
, , -
- , , ,
? , , ,
,
, , , -
, , , , -
, , , , , -
, .
3.5.1. .
( ), ,
(das Angenehme, das Schne, das Gute),
, .
.
; ;
, ,
(Kant 1975, 5)2. ,
, , . ,
,
. (Neigung),
(Gunst), (Achtung). ,
-
, ,
2 Angenehm heit jemandem das, was ihn vergngt; schn, was ihm blo gefllt;
gut, was geschtzt, gebilligt, d. i. worin von ihm ein objektiver Wert gesetzt wird.
272
,
. , -
. , ,
, : :
(es gefllt, sondern es vergngt) ( 3), -
,
,
.
,
, ,
( 2); ( , -
, ), -
: ,
, ... ( 4).
, , -
, ,
, , ,
.
, -
.
3.5.2. , ,
,
,
, ,
, , ,
, (die Freude am
Schein, die Neigung zum Putz und zum Spiele) (iler 1967, 26. ),
,
, , . -
( , -
), , ,
, , -
, , , -
, . ,
, (27.
). , , -
, , ,
(lieblichen Blendwerk von Freiheit)
(die
entehrende Verwandtschaft mit dem Stoff) (27. ).
, e
, , , . ,
, -
, .
273
4. ,
-
. ,
.
4.1.
, , ,
- , . -
,
.
4.2. , , -
, ,
, , -
, . , -
.
4.3. , -
, .
, , , , -
-
?
, ,
:
() -
( );
;
, ,
, -
-- -
;
,
;
,
, -
, -
, ;
, , , ,
,
274
,
,
;
, (-
), -
,
( )
,
, , ,
, . .
5. , , ,
, .
-
,
, , .
( , ,
), , , ,
( ,
, , , ,
...). ,
, ,
. , -
,
, -
, , ,
,
, . -
, , -
. -
. , -
-
, -,
, -
, , , , ,
, ,
.
275
Elijas, Norbert. 2001. Proces civilizacije: sociogenetika i psihogenetika istraivanja.
Sremski Karlovci Novi Sad. Izdavaka knjiarnica Zorana Stojanovia.
, . 2007. . 3: 549574.
Kant, Imanuel. 1975. Kritika moi suenja. Beograd: Beogradski izdavako-grafiki
zavod Redakcija Kultura.
Kant, Immanuel. 2010. Kritik der Urteilskraft. 1790. 2010.
World Wide Web,
http://gutenberg.spiegel.de/?id=5&xid=1370&kapitel=1#gb_found,
Projekt Gutenberg DE Kultur SPIEGEL ONLINE.
iler, Fridrih. 1967. Pisma o estetskom vaspitanju oveka. U: Fridrih iler: O lepom.
(Prevod i komentari: Dr Strahinja Kosti. Izbor i predgovor: Dr Miljan Mojae-
vi). Beograd: Kultura.
Schiller, Friedrich. 2010. Ueber die sthetische Erziehung des Menschen, in einer Reihe
von Briefen. 2010. World Wide Web
http://gutenberg.spiegel.de/?id=5&xid=2397&kapitel=1#gb_found,
Projekt Gutenberg DE Kultur SPIEGEL ONLINE.
Abstract. The author poses and examines the thesis that the aesthetic
dimension of bread (in terms of its qualitative properties available to all
human senses) is important for raising the aesthetic culture of man, and
thus on equal terms with the primary nutritional and ritual function of
bread constitutive of his anthropological and civilizational status.
Along these lines, bearing in mind Kantian typology of satisfaction (the
pleasant, the beautiful, the good), the author tries to show that the atti-
tude toward bread need not be exclusively a relationship with the pleas-
ant, i.e., that bread may also be subject of a specific kind of disinterested
satisfaction.
Key words: bread, pleasant, beautiful, good, senses, judgment of
taste, aesthetic culture.
276
CIP -
,
398.3(082)
664.66:39(=16)(082)
39:111.852(082)
/
. - :
, 2010 ( :
UNIGRAF-X-COPY). - 276 . : . ; 24
cm. - ( ;
# . #4)
,
,
,
. -
. . . - 200. - :
. 7-16. -
. -
. - . .
. - Summaries.
ISBN 978-86-7025-482-4
1. , , 1952 [] [
]
a) - - b)
- -
COBISS.SR-ID 179122188
CMYK
CMYK
ISBN 978-86-7025-482-4
2010
CMYK
CMYK