Paulina Zwolska, II rok historii sztuki, gr.

II
Zmiany na ASP (Krakw i Warszawa). Nowa organizacja Muzew (Warszawa, Krakw, Katowice).

AKADEMIA SZTUK PIKNYCH W KRAKOWIE

Najstarsza wysza uczelnia artystyczna w Polsce, powstaa w roku 1818 i funkcjonowaa

pierwotnie jako Szkoa Rysunku i Malarstwa w ramach Oddziau Literatury Uniwersytetu
Jagielloskiego. W roku 1873 przyja miano Szkoy Sztuk Piknych, dyrektorem jej zosta
wtedy Jan Matejko, obecny patron uczelni 1. Mia on zasadniczy wpyw na uksztatowanie
krakowskiego rodowiska artystycznego. Po jego mierci wan rol odegra Julian Faat,
wybitny malarz pejzaysta.

Po wybuchu I wojny wiatowej zajcia rozpoczy si w drugim proczu lat 1914/15

i wwczas funkcjonowaa jedna szkoa profesorw: Jzefa Mehoffera, Stanisawa Dbickiego
i Konstantego Laszczki. W roku 1921 nastpi podzia uczelni na szkoy oglne, gwne
i specjalne 2. Istniaa szkoa oglna rysunku prowadzona przez prof. Wadysawa Jarockiego
i szkoa oglna rzeby prof. Xawerego Dunikowskiego. Szkoy gwne malarstwa byy
prowadzone przez takich profesorw jak: Teodora Axentowicza, Stanisawa Dbickiego,
Jacka Malczewskiego, Jzefa Mehoffera, Wojciecha Weissa. Funkcjonowaa te szkoa
gwna rzeby prof. Laszczki i szkoa gwna architektury prof. Gazowskiego. W roku 1922
dosza szkoa gwna rzeby Dunikowskiego i szkoa gwna malarstwa Jzefa Pankiewicza 3.
W roku 1923 powstaa szkoa malarstwa dekoracyjnego prof. Felicjana Kowarskiego i szkoa
gwna rysunku prof. Wadysawa Jarockiego. Rok 1924 przynis podzia Uczelni na dwa
wydziay: malarstwa i rzeby oraz architektury 4. Na wydziale malarstwa i rzeby zachowano
dawny podzia na szkoy oglne, gwne i specjalne. Ponadto powoano specjaln szko
grafiki prowadzon przez prof. Jana Wojnarskiego. Na wydziale architektury zajcia
z budownictwa odbyway si pod kierunkiem Jerzego Struszkiewicza, histori sztuki
prowadzi Bogdan Tretter. Na przeomie lat 1924/25 powstao studium dla kandydatw na
nauczycieli rysunkw w szkoach rednich oglnoksztaccych. W roku 1925 powsta Oddzia
Paryski kierowany przez prof. Pankiewicza, ktry mia wpyw na promocj sztuki polskiej.
1
J.Krupiski, Wobec przyszoci, [w:] Wobec przyszoci. Materiay nadesane i wygoszone na sesji naukowej z okazji 185-
lecia dziaalnoci Akademii Sztuk Piknych w Krakowie 12.12.2003 - 15.12.2003 , pod red. J. Krupiskiego,
P. Taranczewskiego, Krakw 2003,s.11-15

2
Ibid., s. 12
3
J.Grabowska, Sztuka organizacyjna ASP w Krakowie w latach 1818-1956, [w:] Wobec przyszoci. Materiay nadesane
i wygoszone na sesji naukowej z okazji 185-lecia dziaalnoci Akademii Sztuk Piknych w Krakowie 12.12.2003 - 15.12.2003,
pod red. J. Krupiskiego, P. Taranczewskiego, Krakw 2003, s.533-550.

4
Ibid.,s.535

1
W pniejszych latach przez malarza Jzefa Zawadowskiego. W 1926 roku powstaa
pracownia techniczna malarstwa dekoracyjnego. Prof. Konstanty Laszczka prowadzi kurs
i pracowni ceramiczn a prof. Dunikowski szko ogln rzeby dla malarzy5.

W 1926 roku zamknito wydzia architektury tumaczc si z sytuacj finansow

pastwa. Cztery lata pniej doczya pracownia specjalna krajobrazu oraz pracownia
architektury. W roku 1936 pracownie malarskie prowadzili profesorowie m.in.: Stefan
Filipkiewicz, Jzef Mehoffer czy Ignacy Piekowski. W 1936 roku szko gwn malarstwa
po emerytowanym Teodorze Axentowiczu obj Stefan Filipkiewicz. W roku akademickim
1937/38 ASP skadaa si z dziau malarstwa, w obrbie ktrego byy szkoy malarskie
i rysunek. W przededniu II wojny wiatowej ASP w Krakowie bya uczelni
jednowydziaow, skadajc si ze szkoy oglnej rysunku i rysunku dla rzebiarzy.

WARUNKI PRZYJCIA

Po roku 1932 warunkiem przyjcia na studia by dodatni wynik egzaminu wstpnego

podczas, ktrego kandydaci na malarzy malowali akt a rzebiarze modelowali modela
w glinie. Ponadto trzeba byo posiada wiadectwo dojrzaoci szkoy redniej
6
oglnoksztaccej lub zawodowej . Studenci koczcy wydzia malarstwa i rzeby
otrzymywali dyplom artysty malarza lub rzebiarza dyplomowanego za koczcy wydzia
architektury, architekta dyplomowanego.

Na pocztku roku akademickiego 1939/40 akademia liczya 13 katedr, 4 samodzielne

zakady naukowe i jedno studium, Rektorami krakowskiej ASP w latach 1914-39 byli m.in.
Jzef Mehoffer, Wojciech Weiss 7. 14 kwietnia 1940 roku wadze niemieckie ogosiy
zamknicie szk wyszych.

AKADEMIA SZTUK PIKNYCH W WARSZAWIE

Powstaa w 1904 roku i nosia wwczas nazw Szkoy Sztuk Piknych. Prace
organizacyjne przy tworzeniu szkoy trway od 1903 roku i w tym samym roku przygotowano
list osb, ktre miay wej w skad grona pedagogicznego m.in. Ferdynand Ruszczyc,
5
Ibid., 536
6
Sztuka organizacyjna ASP w Krakowie w latach 1818-1956, j.w., s.533-550.
7
Ibid.,

2
Konrad Krzyanowski, Karol Tichy 8. W 1914 roku zosta wybudowany gmach przy
Wybrzeu Kociuszkowskim. Od pocztku istnienia warszawska Szkoa Sztuk Piknych
miaa jednoznacznie obrany profil nauczania. Zgodnie z zaoeniami organizatorw mia on
by inny ni w Akademii Krakowskiej. Szkoa nie miaa samodzielnego gmachu. Zajcia
odbyway si w kilku miejscach Warszawy. Za cel postawiono sobie wczenie sztuki
w ycie. Obok tzw. sztuk czystych rwnorzdne miejsce zajmoway sztuki stosowane:
ceramika, grafika uytkowa, tkactwo i meblarstwo. Dyrektorem szkoy, od 1 stycznia 1923
roku, zosta Karol Tichy. Uroczyste otwarcie nastpio 11 marca 1923 roku. A dopiero 9 lat
pniej udao si jej uzyska tytu Akademii 9. Warszawska szkoa nie chciaa pozostawa
w tyle za krakowsk uczelni.

W roku 1930 Wadysaw Skoczylas przedstawi pomys utworzenia czterech wydziaw:

malarstwa, rzeby, architektury wntrz i grafiki. Studenci uczszczali na wykady z historii
sztuki, chemii malarskiej, anatomii, krelenia rysunku technicznego i perspektywy,
w pniejszych latach z technologii malarstwa ciennego 10.

Od roku okoo roku 1927 studenci w godzinach od 9 do 13 pracowali w pracowniach

podstawowych a od godziny 15 do godziny 17 suchali wykadw teoretycznych. Midzy
godzin 17 a 19 odbywa si rysunek wieczorny. Specjalizacja odbywaa si podczas dwch
ostatnich lat studiw a dla malarzy istniaa dodatkowo specjalizacja malarstwa
dekoracyjnego. W kocowych latach studiw kierunku rzeby studenci mieli akt wieczorny,
rzeb monumentaln i techniki metalowe. Dla studentw III i IV roku istniaa specjalizacja
grafiki, oraz architektury wntrz z pracowniami kompozycji wntrz u Jzefa Czajkowskiego
i Wojciecha Jastrzbowskiego. W roku 1918 czas studiw okrelono na pi lat, w tym trzy
lata wstpne i dwa lata specjalizacji w atelier mistrzowskich. Od roku 1927 przewidywano
dwa lata wstpne i dwa specjalizacji. Specjalizacja bya jednowydziaowa ale z czterema
oddziaami na poziomie specjalizacji: w malarstwie, rzebie, grafice i sztuce dekoracyjnej 11.

W latach 1922-1939 w ASP studiowao 1188 studentw wliczajc wolnych suchaczy.

Dyrektorami byli midzy innymi Karol Tichy, Jzef Czajkowski, Wadysaw Skoczylas, a do
wybuchu wojny Wojciech Jastrzbowski.

8
K. Piwocki, Akademia Sztuk Piknych w Warszawie, [w:] Polskie ycie artystyczne w latach 1915-1939, pod red.
A. Wojciechowskiego, Wrocaw 1992, s.525-527.

9
Ibid.,
10
Ibid.,
11
Ibid.,

3
 Warto doda, e warszawska szkoa jako pierwsza placwka w swoje mury przyjmowaa
kobiety.

W czasie okupacji szkoa bya zamknita. Pod przewodnictwem prof. Michaa Walickiego,
obradowao pilne grono pedagogw nad programem przyszej uczelni,
po zakoczeniu dziaa wojennych. Gmach na Wybrzeu Kociuszkowskim zosta
obrabowany a potem spalony i zniszczony cakowicie.

MUZEUM NARODOWE W WARSZAWIE

Idea muzeum zrodzia si wsplnie z planem powoania pierwszej Akademii Sztuk

Piknych. Okoo XIX wieku powstaway wielkie europejskie muzea i to w nich naley
dopatrywa si modelu planowanego Muzeum Narodowego, powoanego do ycia pod nazw
Muzeum Sztuk Piknych. Zbiory powoanego muzeum miay charakter edukacyjny: byy to
m.in. Ryciny Biblioteki Rzdowej. Muzeum od pocztku zmagao si ze znalezieniem sobie
waciwego lokum.

Pierwsze dziea pozyska Justynian Karnicki: 36 obrazw: m.in. Madonn z Dziecitkiem

i Janem Chrzcicielem Pintoricchia. Do zbiorw muzealnych wczono kolekcj podarowan
Szkole Sztuk Piknych przez Pietro Fiorentiego w 1879 roku, a w nastpnych dekadach
zakupiono obrazy kolekcji Wojciecha Kolasiskiego, znakomite dary pochodziy te od
12
Cypriana Lachnickiego, wieloletniego dyrektora muzeum . W 1916 roku muzeum
konsekwentnie gromadzio sztuk wspczesn, sztuk dawn polsk a take dziea malarstwa
europejskiego. W XX wieku napyway liczne darowizny. W 1916 roku Bronisaw
Gembarczewski dyrektor muzeum prowadzi do wyranego ukierunkowania zbiorw
na artystyczne i wojskowe 13.

Zanim muzeum znalazo swe miejsce w Nowym Gmachu przy al. Jerozolimskich zmagao
si z dramatycznymi problemami lokalowymi. W latach 1862 1938 przenoszono
je wielokrotnie do rnych budynkw: Do paacu przy ul. Miodowej czy do Paacu
Mostowskich. W roku 1885 architekt Adolf Woliski wykona projekt gmachu muzeum,
12
Haso poszukiwa: Muzeum Narodowe w Warszawie.

www.mnw.art.pl/gfx/muzeum/files/muzeum_narodowe_18622004_do_druku._pdf

dostp: 10.05.2010 r.

13
Ibid.,

4
ktrego nie zaakceptowano. Ponadto usunito Klas Rysunkow z muzeum a Magazyn
Rysunkw przeniesiono. Po okoo dwch miesicach trafiy do domu Neprosw przy
ul. Wierzbowej.

W roku 1898 zbiory liczyy 565 obrazw, 139 fotografii, rysunkw i grafik. W tym samym
roku dr Cyprian Lachnicki zaproponowa budow gmachu midzy ul. Pikn a alejami
Ujazdowskimi ale pomys odrzucono 14. W roku 1906 Cyprian Lachnicki zmar i przepisa
muzeum swoje prywatne zbiory - wrd nich bardzo wany obraz kolekcji malarstwa
francuskiego Studium Akademickie Ingresa. W latach 1908-9 muzeum wynajo dodatkowe
sale.

W roku 1912 zarzd miejski rozpocz pertraktacje o nabyciu placu przy

al. Jerozolimskich, ktre szczliwie zakoczyy si w tym samym roku kupnem dla Muzeum
Sztuk Piknych Placu o pow. Ponad 1000 m kwadratowych. W roku 1915 muzeum
przemianowano na Muzeum Narodowe.

W cigu tych kilkunastu lat od przemianowania Muzeum Sztuk Piknych na Muzeum

Narodowe zbiory powikszyy si o 100 tys. muzealiw, zasilone kolekcjami ofiarowanymi
m.in. przez Antoniego Strzaeckiego (gwnie sztuka zdobnicza). Do zbiorw trafi te
synny Staczyk Matejki.

W roku 1926 ogoszono konkurs na gmach muzeum i zaakceptowano projekt Tadeusz

Towiskiego, ale 10 lat pniej powoano jednak innego arch. Antoniego Dygata, ktry
wykona projekt modernizacji budynkw i przewidzia jego dalsz rozbudow. Dziesi lat
pniej dyrektorem zosta Stanisaw Lorentz, ktry kierowa muzeum a do roku 1982.
W dniu 18 czerwca 1938 roku nastpio uroczyste otwarcie caego nowego gmachu 14. Mona
byo zwiedza galeri malarstwa polskiego, galeri malarstwa obcego, sale wystawowe
gabinetu grafiki i dziau numizmatyki. W przeczuciu wybuchu wojny cz zbiorw zostaa
przeniesiona w miesicach letnich 1939 roku do podziemii.

MUZEUM NARODOWE W KRAKOWIE

Muzeum zostao powoane do ycia w 1789.

14
Ibid.,

5
 Przed Nowym Gmachem Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje si Pomnik
Stanisawa Wyspiaskiego. Muzeum Narodowe w Krakowie szczyci si najwiksz w Polsce
kolekcja witray.

Aktualn siedzib Muzeum Stanisawa Wyspiaskiego jest zabytkowa kamienica przy

ul. Szczepaskiej 11. Szanse na monumentalne kolekcje w muzeum umacnia wietny
wwczas rozwj twrczoci Matejki. Dyrektorem muzeum zosta Wadysaw uszczkiewicz.
15
Malarz i profesor Szkoy Sztuk Piknych . 11 wrzenia 1883 roku otwarto pierwsz
wystaw. Dla wzbogacenia muzeum na samym pocztku dziaalnoci Henryk Siemiradzki
ofiarowa swj obraz Pochodnie Nerona za jego przykadem poszed te Juliusz Kossak.
Warto wymieni wiele znakomitych dzie ze zbiorw muzeum jak rzeba Madonna
z Krulowej, Hod Pruski i Kociuszko pod Racawicami Jana Matejki, Portret generaa
Dembiskiego pdzla Henryka Rodakowskiego i synn Czwrk Chemoskiego. W roku
1894 zakupiono obraz Aleksandra Gierymskiego Wieczr nad Sekwan. By to pierwszy
impresjonistyczny obraz w polskich zbiorach muzealnych 16.

Do koca XX wieku Muzeum Narodowe nie przekroczyo murw Sukiennic, a liczba

zgromadzonych dzie bya ju tak dua, e z coraz wikszym trudem utrzymywano ad
na wystawach zgodny z dydaktycznymi celami jej twrcw. Ubiegano si wic o dwie sale
w wiey Ratuszowej stojcej w pobliu Sukiennic. Popraw sytuacji lokalowej przynioso
jednak dopiero uzyskanie pnocnej czci pitra Sukiennic, zajmowanej dotd przez
Towarzystwo Przyjaci Sztuk Piknych. Plan gmachu, ktry mia gwarantowa
funkcjonowanie Muzeum w sposb nowoczesny i kompletny, opracowa m.in. in. Czesaw
Boratyski i in. Bolesaw Schmidt. Potrzeby Muzeum okrela wsppracujcy
z projektantami dyrektor Kopera, ktrego udzia w rozplanowaniu budowli wyranie si
zaznaczy. Pord bowiem obszernych amfilad sal wystawowych, poprzedzonych
monumentalnym hallem wejciowym, zaprojektowano sal okrg, ktra miaa sta si
ideowym orodkiem caego gmachu. Ten element wyrnia krakowski projekt wrd
wspczesnych mu na wiecie. Przystpujc do budowy, zdecydowano si rozpocz j od
wzniesienia frontowego czonu gmachu. Gdy ukoczono cz frontow budynku w 1939
roku, wybuch drugiej wojny wiatowej uniemoliwi wznoszenie dalszych jego czci.

15
Ibid.,
16
Muzeum Narodowe w Krakowie. Historia i wybr zabytkw, pod red. R. Jurewicz, Warszawa 1987,
s.1-39.

6
 Wraz z wiekiem XX kierownictwo obj docent historii sztuki Feliks Kopera i pod jego
kierownictwem muzeum zajo pierwsze miejsce wrd muzew polskich, a dziki ofiarnoci
spoeczestwa zbiory powikszay si m.in. o pamitki narodowe, sztuk cechow XV wieku,
17
malarstwo i rzeb drugiej poowy XX wieku . W trzech salach umieszczono dziea
Siemiradzkiego , Matejki i Chemoskiego.

Feliks Kopera planowa zgromadzi przedmioty szczeglnie cenne m.in. pamitki

po Tadeuszu Kociuszce. Jego planom przeszkodzi wybuch I wojny wiatowej. W okresie
midzywojennym dono do otrzymania odpowiednich pomieszcze na ogromne kolekcje 18.
W 1920 roku Feliks Jasieski ofiarowa sw kolekcj, stworzon z wielkim znawstwem
i obejmujc obiekty z wielu dziedzin. Liczya ona ponad 15 000 okazw z pierwszorzdnym
znaczeniu zarwno dla dziaa sztuki polskiej ( malarstwo okresu Modej Polski i pniejsze
rzemioso artystyczne), jak i dla dziaw sztuki europejskiej (gwnie ryciny) oraz Dalekiego
Wschodu. Dwa lata pniej muzeum otrzymao dziea malarzy polskich koca XV wieku.

Zbiory Muzeum licz dzi przeszo 650 000 obiektw i obok Muzeum Narodowego
w Warszawie s najwiksz i najzasobniejsz polsk kolekcj muzealn.

MUZEUM NARODOWE W KATOWICACH

Wpierw zosta opracowany i opublikowany szczegowy program przyszego

wielodziaowego muzeum a nastpnie zostao ono zorganizowane wg tego planu. W 1936
roku rozpoczto budow nad ktr czuwa arch. Karol Schayer. Budynek by olbrzymi, mia
skada si z omiu kondygnacji , dugiego na 83 metry korpusu oraz dwu
czterokondygnacyjnych budynkw poprzecznych 19. Zanim muzeum powstao, Katowice nie
miay adnych zbiorw wartociowych. W roku 1926 urzd wojewody obj 36 letni wwczas
Micha Grayski, ktry by czowiekiem wielkich ambicji. Grayski zacz poszukiwa
modego, ambitnego i rozumnego czowieka , ktry by pokierowa muzeum. Wybr pad
na liczcego wtedy 28 lat Tadeusza Dobrowolskiego. Grayski chcia by przysze muzeum
stao si panteonem naszych zabytkw kulturalnych i artystycznych. Muzeum miao spenia
misje patriotyczn. Dyrektor Tadeusz Dobrowolski zakada powstanie omiu dziaw:

17
Ibid.,
18
Ibid.,
19
A. Ryszkiewicz, Muzeum lskie w Katowicach, PWN, Warszawa 1982, s.327-346.

7
prehistorii, etnografii, sztuki kocielnej, przemysu artystycznego, sztuki XIX i XX wieku czy
sztuki przyrody 20.

Dobrowolski wychodzi z zaoenia, e czowiek przychodzi do muzeum nie po to by

uczy si historii sztuki, lecz po to by j podziwia.

W dziale sztuki XX wieku planowa eksponowa malarstwo polskie poczwszy od Jana

Piotra Norblina. Pozyska pomoc m.in. od Juliusz Zborowskiego czy Tadeusza Seweryna 21.
Pierwszymi pozyskanymi dzieami byy w 1927 roku sukmany chopskie oraz drobiazgi
z Cieszyna (jak np. osiemnastowieczne formy piernikowe). Potem Tadeusz Dobrowolski
naby m.in. obrazy Chemoskiego Dworek w nocy oraz pod dwa obrazy Jacka
Malczewskiego i Juliana Faata (Julian Faat w tym miejscu naley wspomnie by 1895 roku
dyrektorem Krakowskiej Szkoy Sztuk Piknych).

W roku 1928 Sejm przekaza pokane kwoty na budet muzeum i zbiory powikszyy si.

Najwicej pracy i pienidzy wymagao skompletowanie i zorganizowanie galerii

malarstwa polskiego. Ale ju w roku 1936 do muzeum trafio dzieo Pankiewicza Portret
Oderfeldwny a take 50 kompozycji Stanisawa Noakowskiego. W roku 1939 Stanisaw
Ignacy Witkiewicz przekaza 32 wasne i cudze obrazy. W chwili wybuchu wojny muzeum
posiadao okoo 280 obrazw m.in. obrazy Henryka Rodakowskiego Portret siostry, obrazy
Artura Grotggera jak np. Portret modej hrabianki Thum, Aleksandra Gierymskiego Siesta
woska i Ksidz pijcy wino, Piotra Michaowskiego Bkitny chopiec i Amazonka na biaym
koniu, Wadysawa Podkowiskiego dwa obrazy, a take obrazy Maksa Gierymskiego i Olgi
Boznaskiej.

Aktywno muzeum wymaga bezwzgldnie wasnego budynku i w roku 1934 Grayski

zleci arch. Karolowi Schayerowi przygotowanie projektu. Budow rozpoczto w 1936 roku,
22
budynek ten stanowi imponujcy nowoczesny akcent w centralnym punkcie Katowic .
Zastosowano system ogrzewania, klimatyzacji oraz rozproszonego wiata a take
automatyczne schody.

W 1939 roku w chwili wybuchu wojny ukoczono prace, zbiory liczyy wwczas ponad
1000 eksponatw przyrodniczych, 1679 prehistorycznych, 9000 etnograficznych, 2090
artystycznych. Wraz z wkroczeniem do miast armii niemieckiej muzeum jako instytucja
20
Ibid.,
21
Ibid.,
22
Ibid.,

8
 23
przestao istnie . Dr Pfutzentreiter komisarz hitlerowskiego dyrektora Landesmuseum
w Bytomiu otrzyma zadanie poczenia obydwu muzew w jedn cao. Zbiory przenis
do Bytomia, a w Katowicach zlikwidowa wszystko. Muzeum zostao rozebrane w 1941 roku
a w 1945 roku zostay ju tylko fundamenty.

Bibliografia:

1) Janusz Krupiski, Wobec przyszoci, [w:] Wobec przyszoci. Materiay nadesane i

wygoszone na sesji naukowej z okazji 185-lecia dziaalnoci Akademii Sztuk Piknych
w Krakowie 12.12.2003 - 15.12.2003 , pod red. J. Krupiskiego, P. Taranczewskiego,
Krakw 2003, s.1115.

2) Pawe Taranczewski, Krakowska ASP bya i jest, [w:] Wobec przyszoci. Materiay
nadesane i wygoszone na sesji naukowej z okazji 185-lecia dziaalnoci Akademii
Sztuk Piknych w Krakowie 12.12.2003 - 15.12.2003 , pod red. J. Krupiskiego,
P.Taranczewskiego, Krakw 2003, s.1519.

3) J. Grabowska, Sztuka organizacyjna ASP w Krakowie w latach 1818-1956, [w:] Wobec

przyszoci. Materiay nadesane i wygoszone na sesji naukowej z okazji 185-lecia
dziaalnoci Akademii Sztuk Piknych w Krakowie 12.12.2003 - 15.12.2003 , pod red.
J. Krupiskiego, P. Taranczewskiego, Krakw 2003, s.533-550.

4) Joanna lesiska, Kurs architektury przy ASP w Krakowie, Wrocaw, Warszawa,

Krakw, Gdask 1970.

5) Ksawery Piwocki, Akademia Sztuk Piknych w Warszawie, [w:] Polskie ycie

artystyczne w latach 1915-1939, pod red. A. Wojciechowskiego, Wrocaw 1992.

6) Dorota Folga-Januszewska: Historia Muzeum Narodowego w Warszawie,

www.mnw.art.pl/gfx/muzeum/files/muzeum_narodowe_18622004_do_druku._pdf,

dostp: 10.05.2010 r.

7) Stanisaw Lorentz, Opieka nad muzeum wadz miejskich, galeria obrazw w

wynajtym lokalu, projekty budowy gmachu, "Rocznik Muzeum Narodowego w
Warszawie 1938 nr 1.

8) Stanisaw Lorentz, Organizacja i rozwj Muzeum Narodowego (1915-1938),

"Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie 1938 nr 1.

9) J. Gebethnerowa, Warszawa wczoraj i dzi, pod red. S. Lorentza, K. Michaowskiego,

Warszawa 1996.

23
Ibid.

9
10) Lech Krlikowski, Szkolnictwo dawnej Warszawy. Od poowy XVII wieku do wybuchu
II wojny wiatowej, Warszawa 2008.

11) Muzeum Narodowe w Krakowie. Historia i wybr zabytkw, pod red. R. Jurewicz,
Warszawa 1987.

12) Muzeum Narodowe w Krakowie, [w:] Krakw miasto muzew, pod red. dra

J. Banacha, Warszawa 1977.

13) Andrzej Ryszkiewicz, Muzeum lskie w Katowicach, PWN, Warszawa 1982.

14) Lech Szaraniec, Muzeum lskie w Katowicach 1924-1996, Katowice 1997.

10