Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 20.03.2004 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/switekpow040320.

html

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej powszechnej powrt drukuj

prowadzcy: dr witek data: 20.03.2004 aktualizacja: 09.05.2004 kontakt zapisz

[notatki Boeny, Andrzeja]

3. Neoklasycyzm - wstp
Panowa w II po. XVIII w i I po. XIX w, wczenie by zwany stylem prawdziwym, odrodzeniem
sztuk. By to styl uniwersalny, ponadnarodowy. Nazwa neoklasycyzm zostaa wymylona w po XIX w
i bya rozumiana pejoratywnie. Na pocztku XIX w sta si stylem oficjalnym, odpowiednim dla
budynkw publicznych (banki, giedy, muzea itd.).
Architektura tego okresu czerpie inspiracje z dwch tradycji (istniay rwnolegle): francuskiej,
racjonalnej (przejrzysto) oraz angielskiej (malowniczo).

4. Neoklasycyzm francuski

Jacques Ange Gabriel (zm. 1782)

Architekt krla Ludwika XV, raczej konserwatywny, przebudowa Wersal.
Ecole Militaire, 1750-73 - jedna z wikszych jego realizacji (oprcz Wersalu). Jedno z wntrz. Klatka
schodowa. Krl dy ku nowoczesnemu klasycyzmowi. Elegancja, wyrane podziay.[2 fot]
Place de la Concorde (Plac Zgody), 1753-75 - podkrelenie monumentalnoci, symetrii osiowego
zaoenia, powrt do chway epoki Ludwika XIV.
Petit Trianon w Wersalu, 1761-68 - prostota bryy, widoczna zasada stosownoci w architekturze:
elegancja i styl elewacji odpowiadaj wntrzom. Forma otwartego szecianu, Gabriel wiadomie
uwidacznia kubiczno, podkrelaj to miarowe podziay pilastrami. Arcydzieo, w ktrym architekt
unika pompatycznoci Wersalu.

Jacques Germain Soufflot (zm. 1780)

Panteon paryski, 1755-90 (koczony po mierci architekta) - pocztkowo koci w. Genowefy, po
rewolucji przemianowany na Panteon. Kolejna budowla, ktra zapowiada klasycyzm francuski.
Architekt odby studia w Rzymie, dziki przychylnoci Madame Pompadour dosta to zlecenie. Wybr
by zaskakujcy. Projekt mia symbolizowa potg kocioa francuskiego. Portyk jest inspirowany
rzymskim Panteonem, jednak koci odznacza si do nieklasycznymi porzdkami. Ma wysokie
proporcje, jest oparty na planie krzya greckiego. System podpr supowo-belkowy. Opasuje ca
przestrze. Uwaa, e: "naley poczy greckie porzdki architektoniczne ze smukoci gotyku".

"Romantyczny klasycyzm"
Okrelenie dotyczy twrczoci francuskich architektw, tzw. rewolucyjnych.

Claude Nicholas Ledoux (zm1806)

Architekt Ludwika XVI, wybitny przedstawiciel neoklasycyzmu, studiowa u Jacques Franois
Blondela (teoretyk, architekt, nauczyciel, eklektyk), w 1773 zosta czonkiem Akademii i krlewskim
architektem. Jeden z najbardziej wizjonerskich przedstawicieli klasycyzmu. By jednym z autorw
zajmujcych si pojciem charakteru w architekturze, uwaa, e jest on waniejszy ni styl czy
porzdek - nadaje to zupenie inne wartoci architekturze. Jego projekty wykazuj inspiracj Piranesim,
mimo e nigdy nie by we Woszech. Tworzy "architecture parlante" - mwic o swojej funkcji.
Hotel Thelusson (niezachowany) - tworzy miejskie siedziby wpisane w ogrody. Paac wpisany w
ogrd angielski, wejcie miao form uku Tryumfalnego (czsto stosowa takie elementy). Kontrast
midzy swobod ogrodu i prostot budowli.
Domy Hostena, 1792 r, czynszowe - pitnacie budynkw wpisanych w realizacje jednolite, tarasowe.
Teatr w Besancon, 1775, (pniej spalony) - ten budynek by wzorem dla pniejszego typu teatru w
XVIII i XIX w. Masywne portyki doryckie.
Projekty rogatek paryskich, 1784-87 - 45 projektw, nawizuj do rnych tradycji.
Rogatka de la Villette, 1784, przy Pl Stalingradzkim - na planie krzya greckiego z masywn form
walca (stylizacja na doryck kolumn). Arkady bbna naoone na gwn cz. Kolumny toskaskie.
Charakter monumentalny, jako budowla nie miaa praktycznej funkcji, zaznaczaa tylko miejsce gdzie
pobierano podatek (przede wszystkim zaznaczenie miejsca wadzy, std bardzo zy odbir w czasie
rewolucji).
Arc-et-Senans (Chaux), 1774 - projekt kompleksu przemysowego warzenia soli - na planie koa, z
centralnie usytuowanym domem dyrektora. Idea miasta idealnego, plan caego zaoenia by alegori

1z3 2008-03-21 09:17

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 20.03.2004 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/switekpow040320.html

wadzy i produkcji, rozplanowanie na okrgu nawizuje do miasta staroytnego.

Architektura, ktra poprzez dekoracj mwi o swoim przeznaczeniu. W elewacji domu dyrektora wazy,
z ktrych wylewa si zasolona woda (z niej powstaje sl), woda natychmiast zasycha. Przez portyk
dorycki (Propyleje) wchodzi si do przestrzeni, ktra jest grot - rdem zasolonej wody (sztuczna
grota z wylewajc si zasolon wod). Cao jest podporzdkowana architekturze mwicej -
zastosowana inna ikonografia architektury, mwica o jej funkcji.
Po wyjciu z groty widoczny dom dyrektora, w projekcie przypomina rogatki paryskie. Wykorzystanie
rustyki. Cho widoczne s inspiracje antykiem to brak jego elegancji, tego typu realizacje nie maj ju
nic wsplnego z klasyczn architektur. [4 fot]
[] Po rewolucji zosta uwiziony (gwnie z powodu rogatek), napisa traktat wydany w 1804 r. Zawiera
projekty idealnego miasta przemysowego - fabryki, jako matki skupisk ludzkich. Widoczny pocztek
utopijnego socjalizmu - wyraz spoecznej utopii zawarty w planach miasta, ktre tworzy idealne
spoeczestwo. Miasto ma by schronieniem dla pracowitych robotnikw i rzemielnikw.
Projekt domu drwala - formy symboliczne, odniesienia do bali drewna.
Dom rozkoszy - okolice miasta miay by otoczone terenami rekreacyjnymi, ogrodami, miejscami
rozkoszy - ucielenienie Edenu. Projekt domu publicznego dla caego kompleksu.
Projekt cmentarza - idealna kula. Geometria jest natur - denie do stosowania prostych bry
(szeciany, kule).
Dom stray wiejskiej, 1790 - forma wolnostojcej kuli. Przy takiej skali projekty te nie byyby
moliwe do realizacji - architektura papierowa. Twrczo Ledoux przyblia si swoj charakterystyk
do malarstwa, zosta on uznany za pierwszego nowoczesnego architekta. Pod wzgldem doktryny nie
ma to wiele wsplnego z funkcjonalizmem XX w.

Etienne-Louis Boullee (zm1799)

Rwnie studiowa u Blondela. Niewiele budowa, gwnie jest znany z projektw.
Hotel
...........
1784-85 r - porzuci dotychczasowe formy - tworzy projekty o cakowicie wizjonerskim charakterze,
zasyn przede wszystkim dziki nim.
1793 r - napisa traktat o architekturze "Esej o sztuce" z seri projektw budowli publicznych - by
bardzo znany, ale zosta wydrukowany dopiero w XX w. Mia wielu uczniw, poszukiwa stylu
monumentalnego.
Projekt kocioa Boego Ciaa (Corpus Christi) - budynek-pomnik: cakowicie przeskalowana kopua,
nawizania wprost to kocioa w. ................. Architektura efektu - miaa wywoywa uczucie
wzniosoci, taki charakter jest odpowiedni dla wityni. Wybra lokalizacj na wzgrzu Mont Mantue.
Pomnik pocztkowo.
witynia Natury (lub Rozumu) - podziemna grota, ktra symbolizuje natur.
Projekt Nowej Opery - forma rotundy, miaa wywoywa uczucia zgodne z natur budowli (budynek
teatru ma zapowiada przyjemno). Wielka skala budowli, koryncka kolumnada, jest w tym co z
Piranesiego.
Projekt Paacu Sprawiedliwoci z wizieniem w podziemiach. Czsto uywa pojcia poezji
architektury, tutaj budynek ma mwi o karze i o wystpku. Wizienie ulokowane pod sdem -
rozplanowanie, nie tylko w kontekcie ikonografii. Metaforyczne podejcie.
Projekt Paacu Narodowego - fasada miaa przemawia pismem (cytaty z konstytucji) i obrazem -
dwa rzdy figur-personifikacji prowincji francuskich oraz paskorzeba ze witami narodowymi.
Motywy bardziej zblione do antycznych.
Projekt biblioteki - jest to bardziej wizja ni projekt architektoniczny. Forma bazyliki, inspirowa si
Szko Atesk Rafaela.
Projekt muzeum - absolutnie monumentalny, wizjonerski, pocztek nowej koncepcji muzeum - ma
by udostpnianie publicznie, przeksztaca si w rodzaj panteonu dla potomnoci.
Projekt bramy miejskiej - symboliczne wejcie, propyleje. To s wojownicy, ktrzy strzeg wjazdu
do miasta.
Seria projektw grobowcw-pomnikw - cenotafy (puste groby) - witynie mierci, inspirowane
piramidami. Gra wiata i cienia, wygrywanie kontrastw wiatocieniowych. Projektowa je nie jako
architekt, lecz jako malarz - uwaa, e architektura ma tworzy obrazy, by jak malarstwo.
Eksperymentowa z rnymi formami (stoek, walec, kula). Powrci do symbolicznego znaczenia
cyprysu (mier), wykorzysta go jako ornament. Projekty powstay w 1784, stanowi cz rkopisw
z 1793. [2 fot]
Projekt pomnika Newtona, 1783 r - 152 m dugoci, funkcja: nie grobowiec lecz pomnik. Tak jak
poprzednio pojawiaj si rzdy cyprysw. Projekt owieceniowy - wykluczono rol Opacznoci - to

2z3 2008-03-21 09:17

Historia sztuki nowoczesnej powszechnej 20.03.2004 file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/switekpow040320.html

potomno nas osdza, a nie Bg (Opaczno). Pomnik Newtona gboko symboliczny, nie ma w nim
nic z funkcjonalizmu. Zadaniem architektury jest mwi o swym przeznaczeniu, powinna by nie
funkcjonalna, lecz monumentalna. Widoczny malarski charakter architektury: architekt przewidywa
widok dzienny i nocny. Forma gigantycznej kuli, w jej wntrzu pusty grb i lampa grobowa. Za dnia
osoba wchodzca dowiadczaaby efektu nieskoczonoci (gra zaciemniona) - realizacja pojcia
nieskoczonoci w architekturze. Wykorzystanie kontrastw wiata i cienia, wchodzc do tego
kosmosu za dnia mamy wraenie nocy. Zadaniem architektury jest mwi, ma na nas dziaa, mie
aspekt moralny, powinna odzwierciedla porzdek spoeczny. Uzyskany efekt prawie malarski.
Fenomen architektury jako pomnika, nastawienia na potomno. Jest to kolejny przykad architektury
papierowej, niemoliwej do zrealizowania wczesnymi metodami.

Jean-Jacques Lequeu (zm.1826)

Ucze Boullee, by nim zainspirowany, kontynuowa jego idee. Tworzy wizjonerskie projekty,
niezrealizowane.
Projekt grobowca najsawniejszych ludzi - znw cyprysy
Projekt mleczarni w ksztacie krowy - szczeglny projekt zwizany z architektur ogrodow. Do
absurdu doprowadzi koncepcj architektury mwicej. To nie ma ju nic wsplnego z
funkcjonalizmem XX wiecznym.

Bardzo wiele si w tym czasie budowao, dziaali architekci bdcy uczniami powyszych, bd nimi
zainspirowani.

Jean Franois Chalgrin (zm. 1811)

By na stypendium w Rzymie
Koci w. Filipa, Pary, 1774 r - z doryckim portykiem, bardzo klasycznym, cao masywna.
uk triumfalny, 1807, Pary - jego arcydzieo. W okresie cesarstwa pojawia si mnstwo motyww
rzymskich, tutaj inspiracja ukiem Septymiusza Sewera, megalomaska skala.

Pierre Alexandre Vignon

Gwny architekt rewolucji francuskiej.
Koci w. Magdaleny, Pary, 1806 r - witynia koryncka, pocztkowo Napoleon zatrudni go do
wybudowania wityni chway, w 1813 zostaa zamieniona na koci.

Alexandre Brongniart
Ucze Boullee.
Gieda paryska, 1808 r - budynek wolnostojcy, otoczony ogromn kolumnad, ktra opasuje ca
budowl, obecnie bardzo przebudowany. Okres wprowadzania neoklasycyzmu jako stylu dla
budynkw publicznych.

Thomas de Thomon
Chyba ucze Ledoux, studiowa w Paryu, dziaa w Rosji.
Gieda w St. Petersburgu, ok. 1800 - zatrudni go Aleksander I. Jest to modelowy przykad
architektury ok. 1800 - cika, monumentalna doryka.

Auguste-Ricard Montferrand
Kolejny architekt francuski, ktry wyemigrowa do Rosji.
Sobr w. Izaaka, 1818-1858 - proste formy, kopua na bbnie, nieklasyczne elementy wieyczek.
Caa kopua jest nowink techniczn - jest wzniesiona na konstrukcji metalowej.
powrt kontakt drukuj zapisz

3z3 2008-03-21 09:17