Art Markman

Li t duy ca ngi thng minh

SMART THINKING

Bn quyn ting Vit 2013 Cng ty C phn Sch Alpha

NH XUT BN LAO NG - X HI

Chia s ebook : http://downloadsach.com/

Follow us on Facebook : https://www.facebook.com/caphebuoitoi
Chng mt. T duy thng minh l g?
T duy thng minh v{ tr thng minh khng ging nhau.
Hc cng thc T duy thng minh.
|nh gi| h{nh vi bn thn.
Thi trung hc, vo cui tun, ti lm cng vic lau dn v sinh cho mt to{ nh{ vn phng.
Ti gt t{n, rc, c ra nh bp, nh v sinh v ht bi cc tm thm. Ti khi ng
mt chic my ht bi cng nghip n {o v{ y n quanh sn nh khp cc tng. Chic ti
vi to ng sau my ht bi c phnh thm ln v thnh thong mt lung bi trong chic
ti phun ra ngo{i khng kh. Ti thng v nh sau khi dn dp xong v tm vi sen ty
sch lp bi mng.
Tuy nhin, ti khng nhn ra c hi no c.
Khong thi gian , James Dyson khng h{i lng cht no vi chic my ht bi ca mnh.
ng rng n ht bi t sn nh v lc qua chic ti, lu dn, bi s khin chic ti b tc
v chic m|y cng l{m vic km hiu qu hn.
Dyson khng khng rng phi c mt chic my lm vic tt hn v{ t|i thit k chic my
ht bi. ng lm mt chic ng bng giy ba cng to ra mt bung kh xoy. Bung kh
xoy to ra lc ly tm. Cc ht bi b ht ra khi bung kh xoy v c th c thu gom li
trong mt hp cha. Thit k mi n{y ~ to ra mt cuc cch mng trong ngnh cng
nghip my ht bi v gip cho mt cng ty u n t mc li nhun hn 100 triu USD
mi nm.
Rt thng minh, phi khng?
Nm 1999, Fiona Fairhurst, nh{ thit k v l mt cu vn ng vin bi li ang cng
nhm ca c Speedo tm kim phng ph|p ci tin hiu nng ca b bi cho c|c vn
ng vin bi li xut sc. Vn trng tm ca nhm l{ khi bi, nc gy ra mt s lc
nht nh ln c th con ngi. Nhng lc n{y c gi chung l lc cn. Nu bn rt tay li
nhanh trong bn tm, bn c th cm nhn c r rng lc cn ny. Bn rt tay cng
nhanh th lc cn s cng mnh. Nhm thit k bt u vi tin rng phi c c|ch n{o
pht trin mt loi vi |o bi lm gim lc ko ca nc t|c ng ln c th.
Fairhurst v nhm ca c quan st th gii ng vt tm kim cm hng. H thy c
mp l mt trng hp th v. C mp bi rt nhanh cho d c th ca n l ra phi to ra
rt nhiu lc ko. Sau khi phn tch nhng mu da c mp Bo tng Lch s t nhin ti
Lu}n n, Fairhurst nhn ra rng trn da c mp c nhng cu trc gi l{ denticles (rng
nh) c nhim v gi cho cc phn t nc khng bm vo da c. Cu trc gip gim lc
cn ca nc ln c mp.
Nhm ch to ra mt loi vi phng theo nhng rng nh trn da c| mp, sau sn xut
nhng b bi to{n th}n t cht liu ny. Kiu o mi ny to ra nh hng to ln ti
mn bi li. Rt nhanh sau khi loi bi n{y c tung ra th trng, nhng k lc bi li
th gii lin tc b ph v.
Chc chn ~ c rt nhiu nhm c gng to ra nhng b bi nhn hn v{ hiu qu hn
nhng ti sao Fairhurst li l{ ngi thnh cng? Lm th no Dyson to ra c mt thit
k mang tnh cch mng cho my ht bi trong khi ti chp nhn bi b|m y ngi?
Liu nhng v d v T duy thng minh ny c th c gii thch bng ci m chng ta
thng gi l Tr thng minh hay khng?
Tr thng minh c nh ngha l{ mt phm cht bm sinh quyt nh vic bn c th t
duy tt nh th no. C l bn ~ t nht mt ln tng lm bi kim tra IQ. Bi kim tra IQ
thng yu cu bn lm cc bi ton, yu cu bn xp nhng mu giy trong t}m tr
tng tng xem chng s trng th n{o v{ suy ngh xem hnh nh no s xut hin tip
theo trong mt chui hnh nh. Tht ra nhng bi kim tra tr thng minh thng yu cu
bn lm nhng th khng ging nhng g bn thc hin ngo{i i. Chng a ra gi nh
ct li rng nhng kt qu thu c c lp vi kin thc c th ca bn. V{ ng l{ nhng
bi kim tra IQ o lng c mt nng lc tm l thc s. im s bi kim tra IQ s
khng thay i qu nhiu trong sut cuc i bn.
Chc hn bn tng bit n nhng ngi thi gii. H thng t im cao trong cc bi
kim tra IQ, SAT, GRE v{ LSAT. V{i ngi trong s kh| th{nh cng. H v{o i, t c
cc mc tiu, v{ thay i c|ch ngh ca mi ngi xung quanh. Nhng ngi khc khng
t c th{nh cng nh tim nng ca mnh. H cha bao gi tm thy am m ca mnh.
im s cao l ch nhng con s tr tu.
Hy xem trng hp ca Bill, ti bit anh y khi cn hc i hc. Chng ti khng qu thn
thit vi nhau, nhng s dng li ni chuyn nu gp nhau trn ng ti lp. Anh y lun
t im cao thi trung hc. Khi ang chun b np h s i hc, anh tham d k thi SAT
v{ t im tuyt i. Anh l mt sinh vin xut sc i hc. im s ca anh tht |ng
khm phc. Anh rt d dm v c nhiu bn b. Nhng khng lp hc no khin anh thc s
cm thy ho hng. Ti cha bao gi thy anh k v mt lp hc vi tia sng lo ln trong
nh mt. Khi chng ti hc nm hai, ti bt u yu thch ngnh khoa hc nhn thc, cn
anh vn theo cc lp hc tng qut, khng lp no thc s khin anh am m. Ti nh ~
gp anh v{i th|ng trc khi tt nghip. Anh va ng k lm bi kim tra nng khiu vo
nm cui i hc, bi kim tra GRE. Bi kim tra n{y c s dng thi u vo cao hc
v anh li t im tuyt i. Mt im s nh th s gip anh vo bt k chng trnh cao
hc no m anh mun. D vy, v khng thc s yu thch mt ch c th no, anh quyt
nh i l{m. Ti vn thnh thong nghe tin tc v Bill. Anh c mt ngh nghip n nh bng
vic dy km cho hc sinh trung hc. Ho| ra, nng khiu thc s ca anh l lm nhng bi
kim tra.
Ti ng rng im trc nghim IQ ca Bill chc hn s vt ngoi sc tng tng ca ti.
D l{ loi tr thng minh g i na th Bill cng c n. Nhng Bill khng phi l Dyson.
Anh khng c mi ngi nh n qua ph|t minh |ng k n{o. Anh cha tng ng dng
tr thng minh th nguyn ca mnh gii quyt nhng vn mi.
V Bill khng phi trng hp duy nht. Nhng bi kim tra nh SAT, GRE v{ LSAT v{ thm
ch nhng bi kim tra IQ l nhng ch bo ti cho thnh cng i hc hay trong cuc i
con ngi. May ra th tn ti mi quan h va phi gia im s ca cc bi kim tra ny
vi im s ca sinh vin trng. iu n{y ngha l{ rt nhiu ngi t im cao trong
cc bi kim tra tr thng minh nhng khng th{nh cng. Nhng ngi kh|c t im s
tm tm nhng tm ra am m ca mnh v{ l{m c nhng iu v i trong lnh vc khoa
hc, ton hc, kinh doanh, m nhc v ngh thut.
iu ny khng ch ng vi nhng giai thoi va k trn. Lewis Terman, nh tm l hc
u th k XX, ~ nghin cu v nhng bi kim tra IQ. ng c bit thch th vi nhng
ngi c im s cao trong cc bi kim tra ny, v ng tin rng im s IQ cao l mt ch
bo quan trng cho thnh cng ca con ngi trong cuc sng. Vi n lc c gng chng
minh quan im n{y, ng ~ tin hnh trc nghim IQ vi s lng ln tr em. T mu th
ny, ng nhn dng nhm tr em c im s cao v theo di chng trong nhiu nm sau .
Nhm thin t{i c t tn l nhng Con Mi. V{i ngi trong nhm Con Mi thc s
thnh cng trong ngh nghip, nhng khng phi ai cng th{nh cng v i. Mt trong s
nhng a tr lm bi kim tra IQ m Terman quan st William Schockley sau n{y ot
gii Nobel Vt l v pht trin thnh cng cht bn dn. Th nhng im s IQ ca Schockley
~ khng cao c Terman a v{o nhm theo di. Schockley c vinh d trao tng
danh hiu cao qu nht cho mt nh vt l hc d khng thuc nhm Con Mi.
Vi nh nghin cu tranh lun rng tr thng minh khng phi ch l mt th m l tng
hp ca rt nhiu yu t khc nhau. H cho rng cc bi kim tra IQ khng d o|n
th{nh cng v chng khng o lng hnh thi chnh xc ca tr thng minh hay mt t hp
ng d o|n con ngi s h{nh ng tt th no trong nhng tnh hung thc t.
Nhng thm ch c suy ngh khn ngoan hn rt nhiu v tr thng minh vn cha l gii
y th n{o l{ T duy thng minh. o lng IQ ca ai khng cho bn bit liu ngi
c T duy thng minh hay khng v hu nh tt c nhng h{nh ng thng minh khng
c o lng bng cc bi kim tra tr thng minh. l{ bi nhng bi kim tra IQ hu
nh ch tp trung vo kh nng l lun tru tng.
Cn T duy thng minh dn n s ra i ca my ht bi bung kh xoy v b bi
Fastskin th khng lin quan g n kh nng l lun tru tng. T duy thng minh thc
s lin quan n nhng kin thc m bn bit v cch thc s dng n. Tng hp nhng
kt qu nghin cu ca ti vi nhng kt qu khc trong ngnh khoa hc nhn thc, ti a
ra miu t ht sc khc bit v yu t dn n nhng tng cch tn.
T duy thng minh: Kh nng gii quyt vn mi thng qua s dng nhng kin thc
hin ti
Khoa hc ch ra rt r rng T duy thng minh khng phi l mt nng lc bm sinh. N l
mt k nng c th pht trin c. Ngha l{ bn khng c sinh ra vi mt kh nng c
bit lm nhng vic thng minh. C|c phng ph|p t duy thng minh ~ l{ mt phn
trong hp cng c tr tu ca bn.
thy c s khc bit gia T duy thng minh v{ tr thng minh, h~y lin tng ti
vic |nh c. Nhn bn ngoi, bn c th ngh rng |nh c l mt v d tuyt vi v kh
nng t duy tru tng. n tng ph bin ca chng ta v cc k th l nhng ngi rt
thng minh ang bn rn vi mt tr chi phc tp. Nhng nh nghin cu tr tu nhn to
(AI) ~ b tr chi n{y thu ht mt phn v n c quy tc r r{ng, do rt ph hp vi my
tnh v mt phn v n c xem nh tiu chun xc nhn tr thng minh. Cc nh nghin
cu tr tu nhn to cho rng nu h c th gii m~ c cc th c, h c th chng minh
c rng cc my tnh rt thng minh.
iu khin |nh c kh khn l{ v c v s nc |nh kh d trong tr chi n{y. Nu bn
lit k ra tt c nhng nc i kh d th c ti hng triu nhng th c tim tng ch sau ba
nc di chuyn ca mi ngi chi. Khi m|y tnh hc chi c, a phn nhng g n lm l l
lun tru tng ging kiu |nh gi| ca cc bi kim tra tr thng minh. M|y tnh |nh c
tm kim trong mt tp hp nhng nc i c th c thc hin t v tr hin ti trn bn
c. My tnh m phng nhng g mt k th gii s l{m, v{ i nc c ha hn nht. My
tnh c gng nhn xa nht c th trong tr chi. Chin thut n{y ~ kh| th{nh cng v{ v{o
nm 1977, chic my tnh Deep Blue ca IBM ~ |nh bi ng kim kin tng c vua
Garry Kasparov.
Cc nh tm l hc cng hng th vi c vua v nghin cu cch thc nhng k th chi tr
chi n{y. Ho| ra c|ch thc cc k th chi c rt khc so vi nhng g my tnh lm. Nhng
k th c vua hc rt nhiu nhng nc m c thng dn n cc th c c li. H cng
hc rt nhiu nhng th c bo hiu thi im mt trong hai bn c th ginh chin thng
trong tr chi. Gia trn c, nhng tay k th h{ng u th gii hc cch nhn ra nhng th
c dn n nc i mi. H c th th vi kh nng qua mt s nc i xem chuyn g s
xy ra nhng h khng thc hin nhng cuc tm kim hng triu nc i kh d mang tnh
h thng nh nhng g my tnh lm.
Nghin cu ny cho thy chnh nhng g cc k th ~ bit nh hng n cch h chi ch
khng phi do kh nng l lun tru tng ca h. Ch n{y ~ c nghin cu th
nghim trong mt nhm nh cc k th. Ti chi c khng gii lm, nn ti lun cho rng
tt c cc k th u chi c theo cch ging nhau. Thc t, cc k th c vua khng khc g
nhng vn ng vin qun vt. C nhng vn ng vin qun vt thch giao bng v{ |nh
bng trc khi chm t trong khi ngi khc thch nhng c |nh t cui sn. Nhng k
th kh|c nhau cng ph|t trin c|ch chi theo c|ch ca ring mnh. Trong th nghim ny,
cc nh nghin cu so snh mt nhm gii |nh theo mt phong cch m c t tn l
phng th kiu Php vi nhm th hai gii |nh theo phong c|ch phng th kiu Sicilian.
Nhng k th theo phong cch phng th kiu Php gii quyt vn mi tt hn rt nhiu
khi vn c bt u vi li chi phng th kiu Php. Nhng ngi thng chi li phng
th kiu Sicilian lm tt hn trong nhng vn phng th kiu Sicilian.
Tht s trong chi c, ci bn ~ bit ng vai tr rt quan trng.
Mt ngi k th gii phi b ra rt nhiu thi gian tm hiu v m c, kt c, v nhng
chin lc chi gia vn c. Nhiu nm kinh nghim em n cho chng ta nhng kin
thc c th v c vua c th s dng trong nhng vn c ng cp cao nht. Ngha l{,
|nh c l mt k nng, khng phi mt t{i nng. Ai cng c th hc c n.
T duy thng minh cng nh |nh c. Thm ch d c v nh T duy thng minh phi l
mt dng t{i nng g , n thc s l mt k nng.
Hy tr li vi James Dyson. Lm th no ng y c th ngh ra tng chic my ht bi
nh vy?
u tin, ng y bit rt nhiu v cch thc my mc hot ng. ng bit rng nguyn l
hot ng ca mt chic my ht bi in hnh l ht bi khi b mt bng lc ht (v c l
c mt bn chi l{m ti bi), khng kh v bi b ht vo ci ti v bn thn ci ti hot
ng nh mt b lc. Khi cng nhiu bi b mc vo trong ti, nhng ci l trong b lc b
lp kn lm sc ht yu i, do m|y ht bi hot ng km hiu qu hn.
C|ch in hnh ci thin mt sn phm l c gng sa tng b phn ca n khin n
hot ng tt hn. V d, ai c th tm cch khin bi khng b dn li trong ti nhng
ci l lun h. Thng th cc sn phm theo thi gian s ngy cng phc tp hn khi
nhng nh thit k khc nhau c gng ci tin cc b phn ca n.
Dyson khng l{m nh th. ng ln k hoch tm ra mt gii ph|p ho{n to{n kh|c. Phng
php ca ng l c gng ci tin chc nng ca my ht bi thng qua khm ph nhng ci
tin kh d n t nhng sn phm khng phi my ht bi. thnh cng vi chin lc
ny, ng phi tp trung ngh v mc tiu cn t c ca mt chic my ht bi. Hu ht
mi ngi u tp trung vo tm kim nhng cch thc tt hn lc bi t lung khng
kh b ht v{o trong m|y ht. Nhng Dyson nhn ra rng bt k phng ph|p t|ch bi ra
khi khng kh n{o cng s khng mang li hiu qu.
Ho ra vn tng t ~ c gii quyt bi c|c xng ca g. Khi mt xng ca g ct
nhng khc g thnh tm, n to ra rt nhiu bi ca. Nh{ xng ht bi ca i bng cch
s dng mt my ht bung kh xoy cng nghip. Khng kh v bi ca c ht vo trong
mt l ht t trn nh mt hnh nn ln vi vn tc cao. Cu trc hnh nn ca xng ca
gip to ra dng kh xoy. Chuyn ng vng xoy ca khng kh y bi hng ra ngoi
thng qua lc ly tm v trng lc ko n xung pha di ng hnh nn. Khng kh thot ra
ngo{i nh ca my ht v bi ca dnh v{o th{nh ca ng hnh nn cho n khi n ri vo
c|i m|ng t di |y.
Dyson ~ t|i to li thit k ny theo kch c nh hn trong m|y ht bi. ng phi mt rt
nhiu ln th c th hon thin chic my ht bi c kh nng hot ng da trn khi
nim ban u nhng c|ch tip cn ny l v d v vic hnh thnh mt tng thng minh.
Cu chuyn ti va k rt cun ht, nhng chng c php mu no c. V Dyson bit cch
thc hot ng ca nhiu th, ng c ci m cc nh tm l hc gi l kin thc nhn qu.
ng cng bit rng c th ng dng kin thc nhn qu t lnh vc n{y sang lnh vc khc.
Trong khi hu ht mi ngi khng nhn thy nhng im tng ng gia my ht bi v
m|y ca g, Dyson nhn ra rng my ht bi ging m|y ca g nhiu im quan trng.
Cui cng, Dyson ~ rt bn ch. ng dnh thi gian tm hiu my ht bi v cch ht bi
xng ca g. V{ ngay khi c c tng tuyt vi s dng nguyn tc ca xng ca g
thit k my ht bi th ng ~ d{nh ra h{ng nm tri hon thin n cho n khi n
sn s{ng tung ra th trng.
Nu bn xem xt k lng tt c nhng ngi t c thnh tu v i, nhng ngi
thnh cng nh T duy thng minh, bn s nhn ra rng trong cu chuyn ca h khng h
c php mu. Chng hn nh Thomas Edison, ngi c rt nhiu ph|t minh thc y s tin
b th gii hin i, c mt kho kin thc rng ln v cch thc hot ng bn trong ca
cc thit b in v my mc. ng c th gii quyt cc vn nan gii mt phn nh tp
hp c rt nhiu kin thc. Khi ang s|ng ch bng n, ng nghin cu c vn lm
th n{o ch to ra d}y tc bng n ch|y s|ng trong thi gian di v c cch thc phn
phi in n c|c gia nh. Hu ht nhng ngi thit k bng n u dng cc cc pin
nh trong xng ca mnh, chnh iu khin cho thit k ca h t hu dng hn.
Edison hnh dung h thng phn phi in ging nh h thng phn phi kh t cho cc
khu d}n c nhiu thnh ph ti tng ngi nh{ chiu sng v thp n ng. Truyn
ti in i xa i hi in th cao, do mu bng n ca Edison c thit k hot
ng mc in th cao. Edison ~ th{nh cng trong vic sng to ra mt thit k thc t
cho bng n nh vo vic tp hp nhng hiu bit li vi nhau bao gm hiu bit v in
cng nh c|ch ph}n phi kh t.
T duy thng minh khng nht thit phi to ra nhng sng ch l{m thay i th gii. V d
nh c}u chuyn ca Keith Koh. Keith khng c nhn nhn nh mt thin t{i nh Dyson,
Fairhurst hay Edison. ng ch l mt ngi bnh thng c mt doanh nghip sn xut vn
phng phm. Trong nh my ca mnh, ng c nhng chic n c bit cung cp nh sng
trng cho php cng nhn c th kim tra m{u sn ca thnh phm mt cch chnh xc.
Khng may thay, nhng chic n rt t tin. Khi si dy ca mt bng n b chy,
Keith mun tm ra cch sa nhng chic n thay v b tin ra mua mi. Trong nh my c
vi chic my hng ngoi, v ng quyt nh s dng chng sa si d}y bng n.
trnh tia hng ngoi lm v nhng lp knh mng quanh bng n, Keith bn nhng tia
hng ngoi nh t nhiu pha khc nhau vo phn d}y tc bng n b h. S kt hp ca
nhng tia hng ngoi nh cng nhm vo mt im cho php d}y tc bng n tan chy sau
t|i to thnh mt khi. Tng tia hng ngoi s khng mnh c th lm tan chy lp
thy tinh bn ngo{i bng n. Keith hc c m|nh t mt gi|o s thi i hc. Khi ln
u tin hc mnh ny, ng khng h bit rng mnh s cn n n sau ny trong cng vic.
Cch ti s dng nhng kin thc v{o trong nh{ m|y ca Keith chnh l vn dng T duy
thng minh.
Vy ti sao ti gi bn cha bit v t duy thng minh?
Chng ta sng trong mt th gii m bc thy qun tr Peter Drucker gi l nn kinh t tri
thc. Th gii |nh gi| cao gi|o dc, s cch tn, nghin cu v chuyn mn. Mun thnh
cng trong th gii ny, bn buc phi tm ra c|ch tr nn thng minh hn.
Tuy vy, c th bn cha bit nhiu lm v cch thc tm tr mnh vn hnh.
Bn c th li cho h thng gio dc. Cu trc chng trnh ging dy khoa hc cc
ngi trng trn th gii khng thay i nhiu trong 100 nm qua. Tr li thi im m
nhng nn tng ca chng trnh ging dy khoa hc hin i mi c xy dng, chng ta
~ c truyn thng trong vic nghin cu khoa hc cc mn sinh hc, ho hc v vt l. Do
, ngi ta k vng nhng ngi c hc thc phi hiu bit v c|c lnh vc khoa hc ny.
V{o lc , ng{nh khoa hc nghin cu tm tr tm l hc cha y 50 nm tui. N ch
va tch khi trit hc v{ ang gng sc tr thnh mt b mn ring bit. Ngi ta khng
c nim v vic ging dy b mn tm l hc.
Trong th k XXI, tm l hc ~ nghin cu c rt nhiu iu v cch thc tm tr hot
ng nhng chng trnh ging dy xy dng hn mt th k trc cha tng tip xc
nhiu vi ngnh hc n{y. V{ l vn .
Ti yu sinh hc, ho hc v vt l. Ti khng mun thy chng b b ra khi chng trnh
gio dc khoa hc tng qut. N quan trng vi tt c mi ngi v{ |ng coi trng v
chng hnh th{nh xng sng cho rt nhiu cch tn k thut trong th k XX v XXI.
Nhng thc t m ni, phn ln mi ngi s khng ng dng nhng kin thc c th h
hc c t nhng mn khoa hc c bn ny. Ch mt s t ngi i theo ng{nh y hc hay
mt ngnh khc c lin quan mi coi kin thc sinh hc l mt phn ca cuc sng hng
ngy. Mt nhm nh khc s thc s s dng nhng kin thc c th v nhng phn ng
v{ tng t|c ho| hc gia cc nguyn t nn tng ca gio dc ho hc tng qut. Tt c
mi ngi u tu}n theo nh lut vn vt hp dn nhng ch t ngi cn n nhng chi
tit c th trong kin thc vt l mt c|ch thng xuyn.
Tuy vy, ai cng c t}m tr. Tt c nhng ai tham gia vo h thng gio dc u k vng s
dng tm tr ca mnh ra quyt nh, gii quyt vn , tng t|c vi ngi khc v giao
tip. Trn thc t, ngy cng nhiu ngi ang nhn nhng cng vic m{ trong h c
k vng phi suy ngh kim sng.
D tt c mi ngi u c t}m tr nhng chng my ai c trong tay cm nang hng dn
cho chnh mnh. Nu tham gia mt kho hc tm l trung hc hay i hc th bn s c th
c tip xc vi v{i thng tin c bn v cch thc hot ng ca t duy chng ta. Nu
chn c vi quyn sch khoa hc tuyt vi c vit d{nh cho ng o c gi, bn c th
thu nhn c vi b mt m ngnh khoa hc t}m l ~ kh|m ph|.
D rng chuyn ti sao ti gi bn vn cha c tip xc vi tm l hc c th li cho
h thng gio dc v, th chuyn sa cha sai lm ho{n to{n ph thuc vo bn. Dyson
khng v tnh vp phi bn thit k chic my ht bi ca mnh. Edison khng v tnh c
mt tng tuyt vi cho chic bng n. V{ bn cng khng phi m mm trong m ti
 tm ra cng thc ca t duy thng minh. Ng{nh khoa hc nhn thc bit rt nhiu v
cch thc con ngi s dng hiu bit ca mnh gii quyt cc vn mi.
Cng thc cho T duy thng minh
Mt ngy n, mt trong nhng a con ca ti ang gii bi tp v nh. Thng b ang v
mt biu mch in n gin th hin mt cc pin c kt ni n mt in tr v mt
bng n. C}u hi g}y kh khn cho n l{ chuyn g s xy ra cho mch in hin ti nu
in tr hin ti c thay bng mt c|i c in tr cao hn. Hm n khng i hc v
cha tng hc v in, nn n c nhn chm chm vo biu m khng hiu g.
Con trai ti ~ gp phi th m cc nh tm l hc gi l ng ct. ch l cch din t
bng by ni rng n ang b b tc. Mt trong nhng cha kha chnh trong gii quyt
vn l gii quyt thnh cng nhng ng ct. Con trai ti ~ khng th{nh cng. N ngi
r trn b{n v{ i mt bt u n i. May mn thay, ti tng ly bng sa cha v
tuyn nghip d khi cn nh v c hc vi l thuyt in, nn ti bit cu tr li. Nhng
trong vai tr ph huynh, ti khng mun a cho con mnh c}u tr li, nn ti ra d|ng hin
trit v{ n gn cng gii quyt vn vi chu.
Ti yu cu con miu t li vn cho ti nghe, nhng tt c nhng g n c th l{m l{ c
li cho ti bi tp hu nh tng t mt. Ti hi con cn bit g v in na. N m t cho
ti cch nhng electron trong mt mch in dch chuyn t cc m ca ngun in qua
mch in n cc dng. Ti hi ch|u in tr dng lm g v n ni rng in tr khin
nhng electron kh dch chuyn qua mch in hn.
V th ti hi con c bit cn th g kh|c cng dch chuyn nh vy khng. N suy ngh mt
lc v ni rng c nc. Ti bo con h~y tng tng nc ang chy trong mt ci vi. Ti
bo n th tng tng rng c|i vi nc c mt in tr trng s nh th n{o. N ngh
n ci vi b b cong nh n v{ anh trai thnh thong vn l{m khi ti cy hoc ra xe. N
nhanh chng nhn ra rng vic l{m in tr ln hn, cng nh b chic vi nc, s lm
dng chy ca nc chm li. Tm trng b tc bin mt v n tip tc lm bi tp. N gii
xong tt c phn bi tp cn li ca trang bng c|ch suy ngh v nhng chic vi nc
hn l{ nhng mch in.
Theo cch ring ca mnh, con trai ti lm ging nhng g James Dyson ~ l{m. N s dng
nhng hiu bit sn c gii quyt mt vn mi. Cng nh Dyson, n ~ s dng kin
thc t mt lnh vc chuyn mn khc.
V d ny nhn mnh hai yu t chnh trong cng thc tng qut v T duy thng minh.
iu ct yu l phi c Kin thc cht lng cao v Tm ra nhng kin thc khi cn thit.
Con trai ti ri v{o ng ct v n khng th tm ra bt k kin thc no n bit lin quan
n vn . Bng cch gi m t li vn , ti ~ gip n ngh n dng nc chy qua
vi nc. V hiu c|ch nc chy b nh hng th no bi mt nt tht trn vi, n ~ c
nhng hiu bit mi v nh hng ca in tr ln mt dng in.
Trong trng hp ny, con ti khng th t tip cn kin thc mnh cn. N cn ai gip
c th i tip. Nhn chung, ng ct mang li cm gic chn nn v bn khng bit phi
lm g tip theo. Cm gic b b tc khin bn thy lo lng. Lo lng v b p lc khi ang
c gii quyt mt vn khng thng gp l cng thc cho t duy th{nh cng.
Gii quyt vn c th g}y cng thng phn v thi quen tm tr hnh thnh trong nhiu
nm thc h{nh t duy ca bn. Khng may thay, khng phi tt c nhng thi quen tm tr
u dn n T duy thng minh.
Khng phi t khi sinh ra, bn ~ c c nhng thi quen t duy nh vy. Chng hnh
thnh qua nhiu nm i hc ri c cng c bng tt c nhng t duy bn thc hin sau
. T duy thng minh i hi pht trin nhng thi quen mi hon thin nhng thi
quen ~ mang li thnh cng cho bn. N cng buc ta phi thay i nhng thi quen cn
ng T duy thng minh. Khi gp phi ng ct, bn cn c nhng thi quen kh|c nh
nhng g ti ~ l{m gip con trai mnh. Bn phi pht trin nhng thi quen to ra Kin
thc cht lng cao v thi quen t mnh tm ra chng khi cn.
Nu rt ra t c|c trng hp ca Dyson, Fairhurst, Edison, cc k th v thm ch con trai
ti, chng ta c c cng thc cho T duy thng minh:
T duy thng minh i hi pht trin nhng thi quen thng minh c c nhng kin
thc cht lng cao v{ ng dng nhng kin thc ca bn nhm t c cc mc tiu
C rt nhiu v d tuyt vi minh ha cho cc thnh phn cu to nn cng thc T duy
thng minh.
Mt v d hay v ni ting v vic s dng Thi quen thng minh gii quyt mt ng ct
c th gp trong lnh vc pht trin sn phm. Vo cui nhng nm 1960, nh{ ha hc ca
cng ty 3M, Spencer Silver, ang tm kim mt cht keo dnh mnh. Chng c g ngc nhin
khi rt nhiu cng thc m ng th u khng pht huy tc dng. Thm ch c cng thc
cn tht bi thm hi. Thay v to ra dnh mnh gia hai b mt, n vn cc v tr nn
dnh nht. N cng dnh i cht nhng nhng vt dnh vo nhau c th c tch ra mt
cch d dng.
Silver c linh cm loi keo dnh ny s hu dng vi sn phm n{o nhng ng cha th
x|c nh c. ng ri v{o ng ct. Thay v b cuc, Silver to ra thi quen nhc n hp
cht ny mi khi c c hi ni chuyn vi ng nghip.
Mt ln Art Fry, ng nghip ca Silver tham gia vo cu chuyn. Fry l mt trong rt nhiu
ngi Silver k v loi keo dnh yu t ca mnh. Tnh c thay, Fry ang c gii quyt mt
vn ngoi phm vi cng vic ca mnh. Nhim v ca ng l{ t nhng th |nh du sch
bng giy vo quyn s|ch th|nh ca nhng mi khi m sch ra l chng li ri ra ngo{i. ng
khng mun dn cc th |nh du sch bng bng dnh v nh th s lm hng trang sch.
Vi thng tin Fry c c t ng nghip ca mnh, ng th bi mt lp keo ln nhng
ming giy di. N pht huy tc dng hon ho gi cho th |nh du nguyn v tr m
khng lm hng trang giy. Cng ty 3M ~ gii thiu sn phm giy ghi ch Post-It ny vo
nm 1980. Gi }y chng ta kh lng tng tng ra nu thiu chng s th no.
Mt v d kinh in na v vic s dng Kin thc cht lng cao n t pht minh ca
George de Mestral, mt k s ngi Thy S. De Mestral khng nh thc hin khm ph
no c nhng khi i sn cng ch ch ca mnh v, nhng ht ging ca cy Cocklebur (Cy
k) lun bm vo lng th v qun o. De Mestral phi dnh thi gian g nhng ht ging l
lm ra khi lng ch ch v chic o khoc ca mnh. Thay v bc mnh vi vic ny, de
Mestral t m mun bit v sao cc ht ging li bm vo lng ch dai nh th.
De Mestral quan st vi ht ging di knh hin vi v khm ph ra rng chng c nhng
chic mc nh xu. Lng ch khng thng, c rt nhiu ch ri v xon. Khi nhng ci mc
ca ht ging mc vo nhng ci vng, chng mc cho n khi b g ra.
De Mestral suy lun rng nu ng c th to ra mt th tng t nh nhng chic mc kia
th chng s dnh cht vo b mt c nhng vng nh. Lm vic vi vi chuyn gia dt a
phng, ng ph|t minh ra mt c|ch to thnh nhng chic mc nhn to (ht ging) v
vng (lng ch). ng nh d o|n, b i n{y to ra mt b mt dnh c th d dng tho
ra dn li v t , loi kho| d|n ra i.
thy c vai tr ca ng dng kin thc t nhng lnh vc khc nhau, hy xem v d
v Mark McCormack. Thi i hc, McCormack l mt tay chi gn kh| c. ng c may mn
c thi u vi huyn thoi gn tng lai Arnold Palmer, ngi lc l{ mt sinh vin
trng i th ca ng. Sau khi kt thc i hc, McCormack nhn bng c nhn lut v
ngi bn Palmer tm n ng nh t vn lut.
Lc , c|c vn ng vin th thao vn cha xut hin nhiu trong vn ho| bnh d}n v{
qung c|o nh ng{y nay. Nhng McCormack nhn ra rng nhng vn ng vin th thao
cng tng t nh nhng ngi sao truyn hnh: H c nhng c ng vin hm m mun
gp trc tip h v nu c th, s dng nhng sn phm h dng. V l lut s, ng hiu
cch nhng tay i din ca cc din vin gi{nh c s cng nhn v nhng quyn li
khc cho khch hng ca mnh nh th no. S dng m hnh , McCormack c th sp
xp cho Arnold Palmer chi gn cng c|c vin chc l~nh o cc cng ty vi mc ph hu
hnh v{ chp thun a hnh nh ca ng vo cc sn phm ging nh c|c din vin
thng lm. Thu nhp ca Palmer nhanh chng tng vt. Nhng tay gn khc nhanh chng
ng k tham gia v{ McCormack th{nh lp IMG, cng ty i din qun l th thao quy m
ln u tin.
Cu chuyn ca McCormack tr thnh hnh mu trong vic ng dng kin thc. Trit l c
nhn ca ng l{: H~y l{ ngi gii nht, hc cch kinh doanh v m rng bng cch ng
dng nhng g bn bit. Trong trng hp ca mnh, bng cch nhn ra nhng tng
ng gia cc vn ng vin v din vin, McCormack ~ ph|t kin ra c mt lnh vc mi.
Hiu r mnh: Bc u tin ca T duy thng minh
Mc tiu trng tm ca cun sch ny l cung cp cho bn cng c c t duy thng minh
v hiu qu hn. Ln u tin ti trnh by nhng hiu bit ny khi ging dy ti lp {o to
c|c gi|m c doanh nghip v vic nng cao hiu sut ca nhn vin. Bng cch p dng
nhng bi hc n{y cho nh}n vin, c|c nh{ l~nh o ~ ph|t trin c ci m ti gi l Vn
ho thng minh.
bt u con ng T duy thng minh, iu bn cn l{m trc tin l{ |nh gi| h{nh vi
ca chnh mnh. Trong lp, ti thng cho bi kim tra di }y to c hi cho mi
ngi suy ngh v mt s h{nh vi lin quan n T duy thng minh m{ h thng xuyn
thc hin. Bng cu hi di }y bao gm mt nhm hnh vi m bn ~ tng lm hoc
cha. H~y |nh du vo cnh mi mc nu bn cho rng l{ th nn l{m. |nh du vo
th hai nu bn cho rng l{ th bn thc s lm. H~y |nh du vo c hai nu c hai
u ng.
Khng c ai ngoi bn bit cu tr li c, do h~y trung thc vi chnh mnh.

Trc khi tip tc, ti mun bn lm thm mt vic na. Vi mc trong danh sch trn c
th l nhng vic bn khng hon ton chc chn liu mnh c nn lm hay khng. Nu gp
trng hp ny, hy khoanh trn chng.
Khi lm mt bi kim tra dng n{y, thng thbn c im s bng c|ch m nhng cu tr
li ng v{ khng ng v{ sau , bn s nhn c mt li khuyn chung chung da trn
s im va t c.
Ti mun bn |nh gi| kt qu theo c|ch kh|c. u tin, hy nhn vo hai ct ca cc . Nu
bn ~ |nh du chn bn tri, bn c chn bn phi na khng? Nu ~ chn mt v
cn li trng, iu c ngha l{ c s phn cch gia ci bn ngh v{ c|i bn thc s
lm. Nu bn tin rng nn l{m iu g nhng li thc s khng lm, c th c mt thi
quen tm tr ang ch c hnh thnh. Nu lm vic g nhng bn tin rng khng
nn lm, rt c th bn ang c mt thi quen xu.
Kt qu ca bi kim tra ny m bn cn bit l cc mc 1, 3, 9, 11 v 15 l nhng vic bn
nn trnh v chng cn tr T duy thng minh. Nhng ci cn li l nhng g bn nn lm
pht trin T duy thng minh.
Liu c g trong danh s|ch trn bn cho l tt nhng li khng tt (hay ngc li) khng?
Liu c g trong danh s|ch bn khoanh trn v bn khng chc liu n tt hay xu khng?
Tm hiu nhiu hn v tm l hc s gip bn bit iu g l{ ng trong mi tnh hung ny.
C l do quan trng m ti cho bn lm bi kim tra n{y c gi l hiu ng minh bch o
tng. hiu th no l minh bch o tng, ti k cho bn nghe mt cu chuyn:
Ng{y xa, c mt b|c nng d}n i trn ng vi khun mt rt chn nn. Bc gp mt
ngi bn rong lng gn , v{ h dng li tr chuyn. Seamus, ngi bn rong ni,
Trng anh t qu. Chuyn g xy ra vy?
Seamus tr li: Ma mng ca ti ~ b mt tri lm cht kh c ri. V ti ang bnh. Con
trai ln ca ti b gy chn khi con nga tt nht ca chng ti trn ra t kho thc v chy
mt.
[, ngi bn rong ni, con ngng treo cao.
Phi ri, b|c ng d}n tr li, con ngng treo cao.
Chc bn cha tng bit ti thnh ng con ngng treo cao, nhng qua ng cnh bn cng
c th o|n c n c ngha l{: Mi th trong cuc sng ang din ra kh t. Nh{ t}m l
hc Boaz Keysar v{ ng nghip ca mnh k cho mi ngi nghe nhng cu chuyn nh
th ny v nhn ra rng ngi nghe hiu nhng thnh ng mi kh tt.
Sau c|c nh{ nghin cu hi nhng ngi cha tng bit thnh ng ny s ngh v ngha
ca n nh th no. Mt thnh ng nh con ngng treo cao c l mang ngha kh| hin
nhin. R rng khi mt con ngng b treo ln cao tc l n va b git tht v{ iu chng
tt p g cho n. Do , phi kh hin nhin bt k ai cng c th nhn ra rng thnh
ng n{y c ngha l{ mi th ang din ra ti t.
Tuy nhin, Keysar v{ ng nghip k cu chuyn tng t cho mt nhm ngi. Trong
phin bn n{y, ngi nng dn hnh phc, v ng k mt cu chuyn vui v ma mng
thnh vng, ngi v khe mnh v{ a con trai t{i nng. Trong c}u chuyn, ngi bn
rong cng tr li con ngng treo cao. Tt c nhng ngi nghe cu chuyn ny nhn ra
rng thnh ng ny chc hn phi c ngha l{ cuc sng hin ti ang kh| tt p. H tng
tng mt tnh hung trong ngi ta git tht mt con ngng ti cho ba tic, h cho
rng ngha ca thnh ng ny kh hin nhin vi tt c mi ngi, thm ch c nhng
ngi cha tng bit n trc .
Trong mi trng hp, mi ngi u khng ngh ti vic khng hiu ngha ca thnh ng
ny l th no. H khng th tip cn thnh ng bng c|i nhn cn ti mi.
iu tng t xy ra khi bn nghe v T duy thng minh. Nhng li khuyn tt v t duy
thng l nhng li khuyn rt c l. Mt khi nghe n ri, bn khng th ngh ti chuyn
lm mi vic theo c|ch kh|c. iu n{y ng ngay c khi bn h{nh ng kh khc bit trong
qu kh.
Tht khng may, iu thng khin nhng li khuyn quan trng v t duy nghe nh
th l l thng thng. Rt d ph nh nhng li khuyn v cha kha tr nn
thng minh khng nn l th g qu| hin nhin.
D vy, bng cch nhn nhn nhng hnh vi ca chnh mnh trc, bn s nhn ra rng c
rt nhiu c|ch bn khng tun theo cng thc T duy thng minh. Bng cch nhn ra
tnh hung ngay b}y gi, bn ang to ra nn tng cho vic thay i hnh vi v to lp
nhng thi quen mi thng minh hn. Trng tm chnh ca cun sch ny l gip bn nhn
ra nhng thi quen xu ko li bn khi T duy thng minh v{ trao cho bn nhng chin
lc c th bn to ra nhng thay i ch tm nhm ci thin s hiu qu ca mnh.

Thng minh hn tc th

Xuyn sut quyn sch, c nhng khi nim m bn c th dng ngay ci thin suy ngh
v{ h{nh ng hiu qu hn. Chng s c lm ni bt trong nhng nh th ny.

K hoch

Trong c|c chng sau, ti s trnh by nhng bi hc xoay quanh ba khi nim ct li ca
t duy: Thi quen thng minh, Kin thc cht lng cao v ng dng kin thc.
Chng 2 kh|m ph| bn cht ca thi quen. Chng c hnh thnh th n{o? }u l{ nhng
yu t cho php bn pht trin nhng thi quen mi? Lm th n{o thay i nhng thi
quen c? L{m th n{o bn to ra nhng thi quen s nui dng T duy thng minh?
nh ngha v T duy thng minh bao gm vic s dng kin thc hiu qu hn. Nh ~ ni
trn, thng minh khng ch l c tim nng m{ cn l{ s dng tim nng t c
iu g . Chng ta s bt u t mt tho lun v thi quen v bn khng th thnh cng
vi T duy thng minh m{ khng to ra nhng Thi quen thng minh.
tm hiu v Kin thc cht lng cao, quan trng l phi bit cch m b no bn hot
ng v hc cch ci thin cht lng lm vic ca n. Chng 3 trnh b{y nguyn tc ct
li v nhng gii hn trong tr nh ca bn m ti gi l Vai tr ca 3. Chng ta s dng
nguyn tc n{y hiu r hn v cch tip cn v trnh by nhng thng tin mi n ngi
khc mt cch hiu qu. Chng 4 nghin cu cch chng ta hc hi cch thc vn hnh
ca th gii. Loi kin thc nhn qu n{y l{ t}m im ca kh nng gii quyt nhng vn
mi ca bn. V d, trong phn u chng n{y, ti ~ c mt m t ngn gn v cch dn
sch bi ca ca c|c xng ca g. Bn c c k phn miu t khng hay ch c qua?
Bn c th gii thch li cch n vn hnh khng? Nu bn ch c lt th chc hn bn ~
b l c hi thu thp kin thc v mt cch thc hot ng c bit ca s vt th c th
tr nn hu ch trong tng lai.
Cui cng, ci thin kh nng ng dng kin thc ca bn, Chng 5 nghin cu tm l
hc v php loi suy v tnh hung tng ng. Rt nhiu v d trong chng n{y, bao gm
c cu chuyn ca Dyson, Fairhurst, Edison, McCormack, v{ De Mestral, lin quan n vic
tm ra kin thc t mt lnh vc v ng dng n vo mt lnh vc khc. Nu t my ht bi
v{ xng ca g trc mt, vic tm ra s tng ng gia chng l{ iu d d{ng. Nhng
iu s tr nn kh khn nu t bn phi suy ngh tm ra chng. Chng 5 v{ 6
a ra c|c m t nhm gip bn tm ra kin thc lin quan khi cn. Tt c nhng chng
n{y u tp trung vo cc thnh phn to nn cng thc T duy thng minh. Chng 7 tp
hp cc thnh phn ny li v{ hng dn bn cch s dng chng gii quyt vn v
i mi suy ngh.
Tt nhin, t duy ca bn c ci thin l mt chuyn. Thm na, c th mt vi trong s
nhng t duy quan trng nht ca bn c thc hin cng nhng ngi kh|c nh mt
phn ca mt t chc hay cng ty ln hn. Bn c th l{m g khuyn khch nhng ngi
xung quanh bn T duy thng minh? Chng 8 s cung cp nhng gi c th gip bn tr
th{nh ngi dn dt cng vic to ra Vn ha thng minh trong t chc ca mnh.
Ti khuyn bn nn c cun sch ny chm thi. Nu ti yu cu bn ngh v th g
trong v{i pht, vui lng h~y l{m nh th. Hy t bn cnh mt t giy v{ c}y bt ghi ch
hay lm nhng bi tp n gin trong qu| trnh c. H~y c mt cch cn thn v t mnh
l gii nhng ni dung khi c. (Ti s trnh by gi tr ca vic t l gii trong Chng 4.)
Cun sch bao gm tt c thng tin bn cn T duy thng minh nhng cng c v bi
tp thc hnh nhng k nng mi . Phn cn li ty thuc vo bn.
Chng hai. To ra nhng thi quen thng
minh v thay i hnh vi
T}m tr c thit k suy ngh t nht c th.
Thi quen c to thnh bi s sp t nht qun v lp li.
Thay i thi quen phi l thay thi quen xu bng nhng thi quen tt.
Ti g cun sch ny qua chic my tnh s dng bn phm QWERTY. Tn bn phm bt
ngun t v tr ca su k t u tin trong dy cao nht ca bn phm. Ti hc g bn phm
t lp 8. M ti ngh bt c ai cng cn bit c|ch |nh m|y khng cn nhn bn phm nn
ti nghim tc ng k i hc. Ngi trc chic m|y |nh ch c hc l|ch c|ch g asdfjkl.
Qua thi gian, nhng k t cng dn thm vo t hp n{y cho n khi ti c th g m
khng phi nhn bn phm.
Ti cha bao gi ngh nhiu v b cc ca b{n phm v tng ngi ta sp xp chng ngu
nhin. Nhng b cc n{y khng n gin nh ti ngh. B{n phm QWERTY hin i c
Christopher Sholes pht trin t m|y |nh ch c hc. Hu ht nhng m|y |nh ch u
tin c nhng thanh st gn mu ch cui tng thanh, ci s ng mnh vo giy in ra
cc k t. Nu ngi g nhn hai phm cnh nhau qu nhanh, thanh kim loi s b kt.
Ngi g s phi dng li v g chng ra trc khi tip tc.
Thit k ca Sholes gip gim thiu kh nng c|c thanh kim loi b mc kt. C rt nhiu cu
chuyn khc nhau v iu m ng thc s mun t c. V{i ngi cho rng ng c gim
tc g li. Nhng ngi khc tin rng cch sp xp n{y gip ngi g khng g vo
nhng phm nm trn nhng thanh kim loi cnh nhau.
D ng ~ c l{m g i chng na th cng khng phi v mc ch ng ang c gng gia tng
tc g. Vo nhng nm 1870, khi nhng m|y |nh ch sn xut hng lot ln u xut
hin, g nhanh khng phi l vn . Chic m|y ~ tuyt vi mt ngi thng
thng c th hon thnh mt bn |nh ch trng chuyn nghip.
Do , trong khi b{n phm QWERTY th{nh cng trong vic gi nhng thanh kim loi ca
my g ch c ng khi b mc kt, n khng hiu qu trong vic g nhanh v g mt t
sc. Ch c vi k t ph thng nht trong ting Anh nm trn dy phm gia ni bn t
ngn tay mnh ln khi bt u g. Ch c mt trong su k t m bn thng s dng nht
(A) nm trn dy phm gia v{ c g bng ngn t tay tri, ngn yu nht ca con ngi.
Bn k t ph thng (E, T, O v I) nm dy phm trn cng, v mt k t ph thng khc
(N) nm d~y di cng. Bn cnh , c|ch sp xp nhng k t m bo tiu ch cc t
phi c g bng cch s dng mt tay v rt nhiu t hp k t ph bin (nh UN, TR v{
GR) phi c g bng cng mt ngn tay.
Sau nhiu nm, ngi ta ~ to ra nhng b{n phm t i hi chuyn ng ngn hn, cho
php g nhiu ch hn t dy phm gia, v{ cho php ngi g di chuyn tay xen k ln
xung khi g. B{n phm |ng ch nht l bn phm Dvorak do August Dvorak, mt nh
tm l hc gio dc sng ch. ng nh thit k mt bn phm gip ti a ho| tc g v
sng ch ny ca ng ~ th{nh cng. Trong nhng nm 1930, khi c|c cuc thi gia nhng
ngi |nh m|y cn ph bin, nhng ngi s dng b{n phm Dvorak thng |nh bi
nhng ngi s dng bn phm QWERTY.
Bt chp thnh cng ca thit k ny, rt t ngi trong s chng ta s dng bn phm
Dvorak. Thay v{o , b{n phm QWERTY vn l bn phm tiu chun. Cu chuyn v nhng
chic bn phm l v d kinh in ca ph thuc li mn. Mt sn phm ra i v mt l do
khc (gip khi kt phm) trc nh hng n hnh vi rt lu sau ny du n khng
cn ngha na. Hin ti hu ht chng ta g trn bn phm my tnh khng c cc thanh
kim loi b mc kt. Bn cnh , hu ht c|c m|y tnh u c nhng phn mm cho php
bn sp xp li c|c phm bn phm ca bn c th s dng b cc Dvorak ngay lp tc.
Nhng bn chc hn s khng chuyn b cc bn phm ca mnh thnh h thng bn phm
Dvorak d nhiu hiu qu hn v chc hn cng khng nn l{m th.
C rt nhiu yu t to nn s ph thuc theo li mn, nhng }y ti ch quan tm mt
yu t: thi quen. Thm ch d b cc Dvorak c th gip ti g nhanh hn hin ti th rt
cuc ti ~ ph|t trin thi quen g bng bn phm QWERTY ri. V{ }y l{ thi quen tuyt
vi m{ ti c c. Ti vit tay rt chm v khng th c ni nhng g ~ vit. Nhng ti
c th g nhanh theo kp nhng g mnh ang ngh. Do , c kh nng g ch khng
cn suy ngh l{ mt thi quen tt.
Ti nh li gi tr ca thi quen n{y khi i ra nc ngo{i. V{i nm trc ti c. Bn
phm tiu chun c thay i v tr ca phm Y v Z trong bn phm QWERTY. Trn bn
phm c, nu bn vn s dng nhng chuyn ng quen thuc v c gng g ch you th
s ra l{ zou. Kt qu l, khi s dng my tnh ca mt ng nghip c, c sau vi ch
ti li phi dng v g li. Ti cm thy kh khn v{ bc mnh khi s dng b{n phm v
ti phi ph}n t|n suy ngh d{nh cho vic g phm, trong khi thng thng, ti ch phi suy
ngh v iu mun ni.
l{ bn cht ca thi quen thng minh. H thng nhn thc c lp trnh khng phi
suy ngh nhiu nht c th. C rt nhiu cng vic bn l{m u n m bn khng phi ngh
v chng. Nhng thi quen cho php bn bin nhng cng vic ny thnh nhng hnh vi t
ng tp trung s ch ca mnh vo nhng th quan trng hn.
cm nhn c thi quen nh hng ln th no trong cuc sng ca bn, h~y ngh v
mt ng{y in hnh. ng h bo thc ku. Bn lo o thc dy v ngn ng i v{o nh{
tm. Bn |nh rng, tm vi sen, pha c ph ri gi ghm c chun b ri khi nh. Bn
l|i xe n ch l{m, xe, v{ i qua nhng cn phng ln n bn lm vic ca mnh. Bn
m my tnh ra v kim tra email u tin trong ng{y. Lc mi 9 gi 15 pht sng v
cuc sng ca bn ~ b chi phi bi nhng thi quen.
ng vy phi khng?
Hy th i chiu khung cnh thng ngy ny vi bui s|ng u tin phng khch sn
trong mt chuyn i cng t|c. ng h bo thc ku. Chc hn bn khng nghe thy ting
radio quen thuc v mi th c v nh ~ khng thoi mi cht t ri. Bn ra khi ging v
i v pha nh tm. Nhng gi bn phi suy ngh xem b{n chi |nh rng }u. B iu
khin vi sen khng quen thuc v bn mt mt pht iu chnh nhit thch hp. Bn
c th treo qun o trong t nhng phi kim tra ti hai ba ln chc rng bn khng
qun bt k th g. Trn ng ra khi phng, bn mt 10 gi}y tm cng tc tt n
trong phng. Bn | phi chn vo ca trong lc lo lng rng mnh c th qun th cha
kha ca phng trn bn.
Sau bn leo ln mt chic xe thu. Tri ma phn v{ bn mt mt pht tm cng tc
m cn gt nc v{ sau iu chnh chng theo ch ma nh. Bn li chm chp t
khch sn n vn phng ni bn s lm vic ng{y hm , kim tra bng tn ng cn
thn chc rng bn khng b qua mt ng r no. Bin b|o trc vn phng kh c v
khng r khch phi xe }u nn bn hi ai trong khu xe. Khi bn vo bn trong
ta nh, bn khng bit phi i }u nn bn hi ngi tip t}n v{ i trong snh. Sau vi
pht, ai n v dn bn v{o cn phng ni bn tham d cuc hp u tin.
Lc mi 9 gi 15 pht v bn ~ mt nhoi.
S khc bit gia hai tnh hung ny chnh l thi quen. Tm tr ca bn c thit k
suy ngh t nht c th. Khi c mt hnh vi m lc no bn cng l{m y nh th, bn ~ to
mt thi quen cho n khng phi c t}m ngh v n na.
nh, bn bit phi tm bn chi }u trong phng tm. Bn c mt trt t c bit cho
hnh vi m bn s dng tm gi vo bui sng. Bn c th vn hnh tt c nhng tnh
nng ca chic xe ca mnh m khng phi suy i ngh li. Bn i cng mt con ng ti
ch lm mi ngy, ch thay i khi b kt xe hay c tai nn. Bn bit tt c nhng ng ngch
trn ng n vn phng.
l{ nhng Thi quen thng minh. Bn khng cn phi suy ngh v tt c cc chi tit phi
lm trong cuc sng hng ngy ca mnh. Khi bn b bt buc phi suy ngh v nhng chi
tit ny (v d khi bn i n mt a im mi hay va dn ti nh mi), s rt cng thng
v mt mi. Cuc sng s tt hn khi bn khng phi bn t}m suy ngh v cch thc lm
nhng cng vic vt vnh v lp i lp li.
Nhng thi quen thng minh cho php bn thc hin t ng nhng hnh vi mong mun.
Khi li xe, bn khng phi ngh ngi v h{nh ng p chn ga hay bt n b|o hiu
chun b r. Thc t, nu ti hi bn ngay sau khi bn va r rng bn c s dng n tn
hiu khng, bn c th cng khng chc. Bn cho rng mnh l{m iu v bn thng lm
nhng khng th chc chn.
C kh nng bn ~ tng qun mt nhng hnh vi t ng trc }y. i khi bn cng ~
tng tri qua khonh khc hoang mang v s qun kho ca nh{ nhng thc ra ca nh bn
vn c kho. S khng chc chn ca bn phn nh rng bn tng c thi quen ri khi
nh v kho ca. V bn ~ thc hin h{nh vi mt cch t ng nn bn khng nh cht
no v chuyn kha ca, nht l khi bn ang ngh v th g kh|c trn ng i ra khi
nh.
Ti gp kh khn khi nh xem liu ti ~ ng ca nh xe lc vo nh cha. Ti thng
nhn cng tc ng ca nh{ xe sau khi xe. Nhng cng lc ti li hay suy ngh v th
g kh|c. Mt lc lu sau khi vo nh, ti phi ng v{o nh{ xe chc chn ca nh{ xe ~
ng. Sau nhiu ln phi kim tra nh th, rt cuc ti phi lp mt ca s tin nhn
xung nh{ xe xem ~ ng ca cha.
Phn gii thiu v thi quen ti va trnh by c hai bi hc chnh. u tin, du hiu chnh
ca mt thi quen nm ch n l{ h{nh ng bn c th thc hin mt cch v thc m
khng phi c t}m suy ngh. Th hai, hu ht thi quen ca bn l nhng Thi quen thng
minh. Khng may thay, chng ta thng s dng t thi quen ch nhng hnh vi mun
thay i. Khng c thi quen, chng ta s phi ngy ngy tp trung mt cch bc bi vo
nhng cng vic nh nht nht ca cuc sng. Cc thi quen chnh l mt phn chnh yu
ca T duy thng minh.
Cng thc cho Thi quen thng minh
Cng nh T duy thng minh, Thi quen thng minh cng c cng thc ca n, bao gm hai
thnh phn:
Khp hnh ng vi mi trng mt cch nht qun
 Thc hin lp i lp li h{nh ng
Hy bt u vi thnh phn u tin ca cng thc thi quen: khp mt cch nht qun
to ra mt lin kt gia mi trng v hnh vi. Trong hai yu t ny, phi c mt yu t
|ng tin cy n{o v mt h{nh ng cn c thc hin. Trong phm vi ca chng ta, mi
trng bao gm c th gii bn ngoi v ni tm bn trong nhng mc tiu, cm xc v
suy ngh ca bn.
Vi v d di }y c th gip bn hiu r hn.
Hy quay li trng hp bn phm QWERTY: V tng k t c quy nh cho mt phm
ring bit, mi khi mun g mt k t chng hn T bn u nhn cng mt phm. Bn
cnh , khi hc g ch, bn bt u bng vic t tay ca mnh ln cng mt v tr quy
nh: cc ngn tr t trn phm F v{ J. Nh vy, g ch, cn phi c bn phm l mi
trng bn ngo{i. Mi trng tm tr bn trong l mc tiu g ch T. H{nh ng c thc
hin trong trng hp ny l di chuyn ngn tr tay tri ln v nhn phm T.
C rt nhiu trng hp s sp t da vo s nht qun ca thit k ca vt th trong mi
trng. Chn ga v phanh xe t hnh thnh mt h thng sp t nht qun. Cc nhc c
cng c thit k theo nhng sp t nht qun. Cng tc n khi y ln th n bt sng
v khi ko xung th n tt cng l{ mt dng sp t nht qun.
Sp t nht qu|n cng bao gm s nht qun trong sp t khi nim. Nhng php ton s
hc cn bn to thnh mt sp t nht qun. Khi mc tiu ca bn l cng hai con s, v
hai con s ny l 1 v 4 th cu tr li s lun l 5. Khng quan trng l bn ang c, ang
nghe hay suy ngh v nhng ch s, tng lun khng i. Kt qu l, bn c th to ra
nhng thi quen cho cc php ton s hc cn bn.
H{nh ng c lin kt vi s sp t nht qun c th l s kch hot mt mc tiu c
th xut hin trong tnh hung . Khi bn i con ng quen thuc t nh{ n ch lm, c
th c mt ng~ t n{o ni bn phi r tr|i. Khi ang l|i xe v nh trong mt ngy bnh
thng, khi gp phi ng~ t , bn s thc hin nhng h{nh vi lin quan n vic r tri
mt cch t ng (nh s dng n b|o hiu v{ quan s|t dng xe lu thng ang n). Tuy
nhin, gi s nh c ai l{m ri mt c|i ti trn l{n ng r tri ng~ t. Gi }y bn
khng th r v{o con ng mt cch t ng nh bn thng lm na. D vy bn vn
tm cch r tri. Bn ch phi suy ngh mt cht v cch li vng qua ci ti. V th, mc tiu
r tri ca bn l t ng nhng bn phi suy ngh c|ch thc thc hin tho mn mc
tiu .
C rt nhiu tnh hung c th lin kt cht ch n cc mc tiu. Nhng ngi nghin
thuc c xu hng ht thuc khi ang ung c ph. Kt qu l, ung hay ngi mi c ph
(hay i khi thm ch ni v n) cng c th to ra nhu cu ht thuc. Cc phng hc
thng c lin h n h{nh ng ngi v lng nghe gio vin. Khi mi ngi vo lp, h
thng ngi v{ hng v pha trc ch ai ni chuyn. Gn }y, ti c tham d mt bui
tr li trng v{o bui ti mt ngi trng ca con ti. Ph huynh khi vo ngi gh v
nhn ln bng i ch gio vin ni. Hu ht nhng ngi n{y khng i hc rt lu ri
nhng thi quen trong nhng nm i hc vn cn .
Thnh phn th hai trong cng thc thi quen l s lp li. Bt c khi no c s sp t
nht qun gia mi trng v{ h{nh ng, v{ h{nh ng c lp li trong mi trng
th mt thi quen s hnh thnh.
i khi bn cn cu trc cuc sng ca mnh to ra s lp li . Trong trng hp ny,
bn gi s lp li l s luyn tp. Mt nhc cng luyn tp nhng qu~ng }m pht trin
thi quen chi nhc. Mt thiu nin luyn tp l|i xe pht trin thi quen p ga v
phanh, s dng n b|o hiu v nhn din cc tnh hung khi tham gia giao thng. Bn tr
con luyn tp cc bng s hc pht trin thi quen a ra |p |n ng cho nhng bi
to|n c bn.
Thm ch khng cn luyn tp, s lp li hnh vi trong mt mi trng cng to ra thi
quen. Bn chc hn khng i ra ngo{i luyn tp c|ch i trn con ng t ch lm v
nh{. Nhng h{nh ng lp li ca vic li xe v nh rt nhiu ngy dn n mt thi quen.
Tng t nh vy, bn khng luyn tp s dng h thng email nhng bn nhanh chng
pht trin thi quen kim tra email. Bn t ng bit cch nhn vo hp th n hay bit
ch tm nt tr li trong email v cch tm nhng email c.
Ti sao s lp li li to ra thi quen? Nh tm l hc Gordon Logan cho rng vic to ra
thi quen i hi chuyn dch t t duy n lc sang vic gi ra h{nh ng ng trc tip t
k c. Khi ln u tin hc li xe, bn c th phi mt cng suy ngh v chuyn nhn xi nhan
mi khi mun r. Tuy nhin, mi khi bn mun r v nhn nt xi nhan, k c lin kt gia
mong mun r vi h{nh ng bt xi nhan c lu gi li. Khi bn c nhng k c ny
trong h thng ca mnh, vic gi ra h{nh ng ng t k c s nhanh hn khi suy ngh v
n. Lc n{y, h{nh ng din ra mt cch t ng v mt thi quen c sinh ra.
Bao nhiu k c l{ to thnh mt thi quen? Khng c con s nht nh no c. C l
nhn t quan trng nht mt hnh vi tr th{nh thi quen l{ tnh c trng ca k c.
Chnh n s iu khin hnh vi. S d d{ng nh nhng chi tit ca mt chuyn i n
mt a im ngh m|t nh Disney World v khng c k c no khc cnh tranh vi k c
trong tr nh ca bn. Tuy nhin, chc hn s kh nh chnh x|c ni bn xe trong
b~i xe vn phng v bn ~ xe trong b~i c trm ln (hay ngn ln) v mi ch
xe t nhiu ging nhng ch xe khc. Tt c nhng k c v a im ni bn ~ tng
xe s cnh tranh vi nhau khi bn c gi ra mt k tc t tr nh ca mnh.
Tng t, bn to ra mt thi quen nhanh hn khi tnh hung bn thc hin mt h{nh ng
l{ c nht. Khi c nhiu h{nh ng kh|c nhau c thc hin trong nhng tnh hung
tng t th thi quen s cn nhiu thi gian hn hnh thnh.
Hy xem s tng phn ca hai v d sau. u tin, h~y tng tng bn va dn n mt
th trn mi. C mt ng~ t trn ng t ch l{m n nh mi ca bn ni bn phi r
tr|i. Ng~ t c mt nh th th v nm gc ng v mt nh hng gc ng khc.
Hai ta nh{ l{ nhng ct mc c nht. Trong trng hp ny, s kh d d{ng bn gi
ra mt k c v nhng g cn l{m khi i ti ng~ t v{ do n nhanh chng tr thnh
thi quen. Sau ch vi ln li xe v nh mi, bn ~ sn sng r tri ti gc m{ chng cn
phi suy ngh v n.
Gi h~y ngh v khong thi gian bn phi tiu tn to ra nhng thi quen cho cc php
ton cng c bn. C kh nng khi ang hc lp hai (hay i loi th), bn mt hng gi tp
luyn trong nhiu tun lin hc nhng bng tnh cng. Bn c th ~ l{m b{i tp v luyn
tp nhng php tnh cng ny c trong lp ln nh vi nhng th hc v cc bng ton.
V sao vic hnh thnh thi quen cho php tnh cng li kh th? N kh l v nhng php
ton s hc n l khng mang tnh c trng. Khng c trng l{ v c rt nhiu php ton
lin quan ti cng mt con s. Php to|n 2 + 4 cho ra |p |n kh|c vi 2 + 7 thm ch d c
hai u cha con s 2 v{ u l php tnh cng.
Khi hc php cng, c hai phng ph|p cnh tranh ln nhau. Mt trong hai phng ph|p
i hi t n lc hn. Bn bt u vi con s ln hn v{ sau m ln. Cng hai vi bn
ngha l{ bt u vi bn v{ sau m ln n nm v{ s|u. Phng ph|p cn li th khng
tn sc. Bn c nh kt qu. Nu bn hon thnh vic m trc khi gi ra kt qu t tr
nh ca mnh th phng ph|p m ~ gi{nh chin thng. Nu bn t tin rng bn gi ra
kt qu ng t tr nh trc khi m xong th thi quen ~ thng.
Sau khi gii quyt bi ton (bng mt trong hai phng ph|p), bn lu li mt k c rng 2
+ 4 = 6. Do , mi n lc hc mt php tnh cng cung cp nhng k c khin bn nh cu
tr li ng nhanh hn trong tng lai.
C|i kh khn vi ton hc l c rt nhiu php tnh ging nhau. Bn hc 2 + 4 = 6 nhng
cng lc bn cng gp nhng php tnh nh 2 + 7 = 9 hay 2 + 5 = 7. i khi bn thy 2 +
4, bn cng c th nh ra nhng php tnh tng t. Khi nh ra nhng cu tr li khc
nhau ny, bn s khng chc cu tr li n{o l{ ng. Do , bn s ho{n th{nh phng ph|p
m trc khi kp gi ra cu tr li t tr nh.
Mt khi bn c rt nhiu v d v cc php tnh cng trong k c, hu ht nhng g bn gi
ra t k c khi thy 2 + 4 s l nhng tnh hung khc m bn cng tng thy 2 + 4. Lc ,
bn gi ra nhng thng tin t k c nhanh hn bn c th m v{ do bn c mt thi
quen.
Tt nhin, mi chuyn thm ch cn tr nn t hn. Ngay sau khi bn hc mt vi php tnh
cng, gio vin li dy thm nhng php tnh kh|c. Sau bn hc php tr v{ sau php
nhn v chia. Rt nhiu nhng php tnh n{y cng s dng cng cc con s. V vi php
cng v php nhn, cng con s cho ra nhng cu tr li khc nhau ph thuc vo php
ton. Kt qu l, s cn rt nhiu k c to thnh mt thi quen thng minh trong ton
hc.
Lm th no bn bit bn ~ ph|t trin mt thi quen?
Mt du hiu ca thi quen l bn khng suy ngh v qu trnh thc hin h{nh vi na.
Gi }y khi bn lm mt bi ton cng n gin, cu tr li chc hn xut hin ngay trong
u bn m chng tn cht cng sc no. Khi li xe, bn khng phi dnh thi gian suy
ngh v vic p chn ga hay chn phanh na. Khi ln ging i ng, bn tt cng tc n
m khng cn suy ngh.
Mt cch kh|c nhn ra mnh ~ c thi quen l{ bn s gp kh khn khi mi trng xung
quanh thay i theo hng bt li cho thi quen ca bn na. Nm 2002, Khoa T}m l ca
i hc Texas ni ti l{m vic di sang mt ta nh mi tinh. Chng ti rt ho hng vi
ln di chuyn n{y. Chng ti kh| ng ngi nn khoa v cc phng th nghim b phn
t|n trong nm ta nh{ ca khu i hc. D vy, sau khi chuyn a im, ti nhn ra rt
nhiu ng nghip trng c v mt mi hn bnh thng. Mi ngi chng ti ~ phi chu
ng s t on ca c|c Thi quen thng minh. Trong vn phng mi, ti phi di ch
thng r|c v{ thng ng giy vn ca mnh. Ti ri v{o tnh trng cm mt mnh giy nhn
nhm trong tay v khng bit qung n v{o }u. Ti ~ phi suy ngh rt lu trc khi tm
ra ni qung t giy. Nhng s t an tng t trong suy ngh cng ~ xy ra khi ti tm
kim cng tc n, bt vit v cc vt dng khc trong cuc sng hng ngy. Khi chng ti
dn n nh vn phng mi, ti ngh c Khoa Tm l i hc Texas ~ coi trng li ch
ca Thi quen thng minh hn.

Thng minh hn tc th

Hy ng ngon
Bn dnh khong mt phn ba cuc i mnh cho vic ng. C ngha l{ khi 45 tui, bn ~
ng khong 15 nm. Tt hn bn nn l{m g hu ch trong khong thi gian .

T rt lu cc nh tm l hc ~ bit rng gic ng quan trng cho sc khe ca bn. Nhng

ngi khng ng gic thng gp vn khi i mt vi cng thng. H hay cu gin v
gp vn trong vic gi s tp trung.

Gic ng cng nh hng ti kh nng hc hi nhng iu mi v pht trin thi quen mi.
Khi thc, bn c rt nhiu kinh nghim khc nhau. Khi ng, cc qu trnh x l ca no gip
bn hp nht nhng kinh nghim mi v{o tr nh h tr cho bn lm vic hiu qu
hn trong tng lai.

Gic ng gip bn trong vic hc cc thi quen. Nu bn ang hc cch nm phi tiu, bn c
th dnh 30 pht luyn tp phng trng mi s 20 bia mc tiu. Vic luyn tp s
gip bn ci thin k nng ca mnh. Tng t nh th, luyn tp quy trnh nhp chi ph
vo h thng k to|n cng s gip bn pht trin nhng k nng vi phn mm mi.

Qua mt bui tp luyn, bn s thy mt s th c ci thin. Bn cng s ci thin c

nhiu hn na nu c mt gic ng ngon.

Ti sao vy?

Gic ng c rt nhiu giai on. Giai on quen thuc nht vi con ngi l gic ng di
chuyn mt nhanh (REM). Ngoi ra, cn c bn giai on gic ng phi REM. Mi giai on
ny th hin nhng m hnh hot ng in khc nhau khi theo di bng mt m|y ghi in
no (EEG).

Nghin cu v mi quan h gia gic ng v vic hc cho thy nhng dng hc khc nhau
lin quan n c|c giai on ng kh|c nhau. V{i giai on gic ng tt cho vic hc cc thi
quen cn nhng giai on gic ng khc tt cho vic hc nhng d kin mi hay cc mi
quan h gia cc d kin. Do , chc rng bn i qua tt c nhng giai on gic ng trong
mt m l{ rt quan trng. Bn cnh , thc t c nhng dng hc tp hng li chnh t
gic ng bn c c cui chu k gic ng. Nu bn khng c mt gic ng ngon, bn s t
ng km hiu qu trong vic hc tp cng nh ph|t trin nhng thi quen. ti a ho|
hiu qu hc tp, hy ng ngon.

S dng Thi quen thng minh mt cch hiu qu

Chng ta ~ tho lun v hai kha cnh ca thi quen thc y T duy thng minh:
H{nh vi bn thc hin mt c|ch u n khng ly i nhng ngun lc nhn thc qu gi
ca bn.
Bn khng phi c tm to ra cc thi quen. Chng pht trin mi khi c mt s sp xp
nht qun gia t}m tr, mi trng, vt cht v hnh vi bn mun thc hin.
Hiu nhng nguyn tc ny, bn c th thnh cng trong vic to ra nhng thi quen gip
loi b s xao l~ng. iu n{y c bit quan trng to ra nhng thi quen tt trong mi
trng lm vic ca bn hay mi khi bn phi suy ngh su. Hy gi ni l{m vic ca bn
ngn np bn lun c th tm ra th mnh cn ngay lp tc. Hy chn mt ch ng bt
vit bn khng phi tm kim chng. Hy chn ch thng r|c v{ thng ng giy vn.
Nhng ci kp giy, dp ghim v ko khng nn di chuyn lng vng. Khi cn tm nhng
vt ny, bn s khng phi s dng tr lc tm chng. Mt cng ngh xem phi tm bt
vit }u s l{m tiu tan i dng ngh bn ang c gng thc hin cho cng vic. Nu to
ra c thi quen tm kim nhng vt dng cn thit, bn c th tp trung t duy ca mnh
vo nhng ch i hi tr lc hn.
Ni chung, bn nn thot khi nhng nhng yu t gy xao lng trong cuc sng hng ngy.
Ti thng s dng giy ghi ch lm th |nh du khi c sch. Ti vit nhng ghi ch
cho mnh v dn n vo mn hnh my tnh. Ti dn chng trn bn phm my tnh vo bui
s|ng nhc nh bn thn nhng vic phi l{m trc khi bt u kim tra email. C lc, ti
nhn thy ti khng c ch c nh xp giy ghi ch. V th ti phi dng vic suy ngh
ca mnh li tm mt xp giy v{ t vo mt ch di mn hnh my tnh. Bng cch to
ra s sp t nht qun ny, ti c th n gin ho mt phn cng vic hng ngy ca
mnh.
Vic dnh thi gian hiu r nhng thi quen c bn, quan trng trong bt k lnh vc
no m bn mun pht trin cng l{ rt cn thit. Khi khong 35 tui, ti quyt nh hc
chi kn saxophone. Khi cn nh ti tng chi {n dng cm v mong mun hc chi mt
nhc c khc, c th l hc chi nhc jazz. Ti d{nh v{i th|ng u ch tm cch khin
nhc c ph|t ra th }m thanh nghe hi ging ting kn saxophone. Trc ti ~ hc
c mt v{i m hnh c th chi c mt s qu~ng }m. Nhng ti khng mun hc tt
c nhng thang m v chng c v tiu tn qu nhiu cng sc ca ti. Gio vin min cho
ti vic hc chng mt thi gian nhng rt cuc r rng l ti phi luyn tp chng. Vic
hc thang m mt rt nhiu thi gian v khng phi lc n{o cng hng th. Nhng n thc
s quan trng. Ti khng th chi bt k th g th v nu khi chi phi vt ln nh tng
nt nhc trong mt }m iu c th n{o .
V vn c bn ca vic t c cc thi quen tt nm }y. Khi cn nh, chng ta bc
dc khi phi dnh thi gian hc nhng th nh bng tnh nhn, ngy thng ca cc s kin
lch s hay bng tun hon cc nguyn t ha hc. V chng ta buc phi lm nhng iu
khng vui v di sc p ca cc thy c gio, cha m v cc bi kim tra.
Khi chng ta gi{ i, rt kh c ng lc to ra nhng thi quen mi. Vic b qua tt c
nhng s lp li v{ i n nhng vn th v hn nhiu. iu ny nhc ti nh li b
phim Ma trn. Trong mt cnh phim, din vin chnh Neo cn phi hc v. V b no ca
anh c kt ni vi mt my tnh nn ngi vn hnh my tnh ch cn g vi phm th
mt chng trnh ti trc tip vo no ca anh. Nhm mt li trong vi pht, Neo nhn ln
my quay, n n ci v{ ni: Ti bit v cng!
Bun thay, iu li khng c tc dng vi chng ta. Khng c con ng tt no cho vic
hnh thnh thi quen. Bn phi chp nhn vic thu thp nhng tnh hung v{o tr nh
ca mnh. Nu khng c c nhng thi quen c bn trong mt lnh vc, bn s khng th
tr thnh chuyn gia. Thi quen thng minh khng ch c khuyn khch m chng chnh
l trng tm ca T duy thng minh.
Khi nhng thi quen tt bin thnh xu
Phn ln c|c thi quen u c kh nng tt lc ban u. Ngha l{ nhiu thi quen m bn
khng c tnh to ra, chc hn phi c gi tr n{o thc hin h{nh vi . Gi| tr khin
bn lp li h{nh vi thng xuyn to thnh thi quen.
Khi cn l mt a tr, ti thng cn mng tay. Rt cuc n tr thnh thi quen rt kh
b. Tuy nhin, khi bt u thc hin h{nh ng , ti cm thy thoi mi, gii to c p
lc hay t nht khin mng tay ca ti ngn hn. Ti l{m iu thng xuyn n mc
kh c th thc c mnh ang l{m n. Cui cng, xut hin mt im xu trong tt cn
mng tay ca ti. Mng tay ca ti trng rt xu nn ti phi b thi quen ny.
Vi thi quen tr nn xu v yu t tng thng vo mt thi im cng g}y ra nhng hu
qu tiu cc m chng ta khng d dng nhn ra khi thi quen bt u. n nhiu l mt thi
quen nh th. Bn c th bit mt cch chung chung rng n qu| nhiu l mt vn .
Nhng khi bn n nhiu, c rt t hu qu tiu cc ngay lc . Ti ngh rng nu n qu|
nhiu, bn c th c cm gic bun nn nhng cha phi l tn th. Bn khng b bnh
nng. Hu ht thi gian, bn ch tn hng ba n v{ cm thy hi no mt cht. V{ do
bn lm li... v lm li... v lm li. Nu bn bt u lm vic ny khi cn tr, nhng hu qu
tiu cc ~ khng nhiu n th. Tuy vy, nu c thu nhiu calo hn mc bn t i, bn s
bt u tng c}n. Nhng n lc thc s nhn ra mnh ~ tng c}n, thi quen n nhiu ~
n s}u v{o bn.
Thay i thi quen
Khng phi mi s thay i thi quen u b thc y bi hu qu mt h{nh vi. i khi, mi
trng thay i theo c|ch n{o v{ mt hnh vi pht huy tc dng trong qu kh khng
cn hiu qu na.
V{i nm trc, ti mua mt chic xe c cha kho thng minh. Vi chic xe ny, thay v leo
ln xe cm cha kho vo v vn cha kho, ti phi cm cha kho vo mt rnh trn bng
iu khin v nhn mt c|i nt. Thi quen ~ duy tr trong hn 20 nm bt ng khng
cn pht huy tc dng. Ti ngi trong xe, vi cha kho trong tay v cm cha kho vo .
Lc , ti phi suy ngh mnh cn lm g tip theo. Khng phi thi quen ti ~ ph|t trin l
xu, ch l chng khng cn ph hp trong mi trng mi na. Khng may thay, vic ngi
trong xe v mun n m|y xe l{ gi ln h{nh vi mang tnh thi quen c trong u.
C hai thnh phn quan trng thay i thi quen. u tin, s hin din ca thi quen c
thc y bn thc hin mt h{nh ng. Bng mi cch, bn phi ngn cn h{nh vi c xy ra.
Th hai, bn phi thay thi quen c bng mt thi quen mi i hi lu gi nhng k c
mi lin kt mi trng vi nhng h{nh ng mi.
Thi quen c thc y bi mi trng vt cht v tm tr ca bn. Mi khi trong mi
trng m bn thng thc hin mt hnh vi mang tnh thi quen, bn s ri v{o trng thi
t}m tr thc hin h{nh vi mt ln na. Trng th|i t}m tr bao gm c s kch hot
mc tiu thc hin hnh vi v s chun b thc hin hnh vi kia. Khi bn c mc tiu lm
g v{ mc tiu n{y ang c gng nh hng n hnh vi ca bn th nhng nh tm l
hc gi mc tiu l{ c hiu lc. mnh m mc tiu ang c nh hng n hnh vi
ca bn l mc kch hot.
Trong hu ht cc tnh hung, bn khng nhn ra s kch hot mc tiu thc hin hnh
ng hay s chun b c|c h{nh ng cn thit t c mc tiu. Nu bn ang l|i xe v
nh t ch lm trn tuyn ng quen thuc v bn n mt ng~ t quan trng ni bn
phi r tri, mc tiu r tr|i c kch hot. Bn chun b v thc hin nhng thao tc bt
n b|o hiu v thc hin vic r tri. Bn c th lm tt c nhng iu ny m khng cn
ch t}m suy ngh.
D vy, gi s bn cn dng li mua sa trn ng v nh{. n mt ca hng tp ho,
bn phi tip tc i thng ng~ t v{ i qua thm vi dy nh na. Khi bn n ng~ t,
thi quen s kch hot mc tiu r tr|i. ngn bn thn khi h{nh ng r , bn phi s
dng nhng n lc c t}m ngn bn thn mnh khi thc hin h{nh ng mang tnh thi
quen kia.
N lc mang tnh thc c s tham gia ca thy trc no, vi chc nng chnh ngn
cn hay km hm c|c h{nh ng.
Trong trng hp li xe v nh t ch lm, bn s mua sa thnh cng nu bn km hm
h{nh ng r tri v thay th n bng h{nh ng l|i xe n ca hng. Tht khng may l
vic km hm nhng h{nh ng mang tnh thi quen rt tn sc. V s tn sc dng mt
h{nh ng, bn s tip tc vi h{nh ng mang tnh thi quen ca mnh nu b xao lng.
Nu radio pht mt cu chuyn rt th v, bn c th tr nn qu say m lng nghe cu
chuyn. Khi n ng~ t ni phi i thng, bn s khng s dng nhng h thng km hm
thi quen ca mnh v bn ang dn ht tm tr vo cu chuyn trn {i. Sau , khi v ti
nh, bn s nhn ra rng mnh ~ qun mua sa.
Kh nng km hm nhng thi quen cng b t on bi p lc, bi cc khong thi gian
di t kim sot v bi s nh hng lin tc ca mi trng ln hnh vi ca bn. Thng
thng chng ta thy nhng ngi ang n king hay gp kh khn trong vic thc hin
ch n nu h tri qua mt ngy ti t. Trong b phim My bay c mt on h{i hc,
mt tr la phnh kinh in ca th loi phim thm ho, khi cc phi cng trn my bay b
bnh v{ vin iu khin di mt t phi tm ra cch gip nhng hnh khch h cnh an
ton. Trong sut b phim, vin iu khin ti nghip ~ ph| v ch n king ca mnh,
bt u ht thuc li v cui cng ti nghin thi quen ngi keo. Vi bt k ai, nhn vt
trong phim hay con ngi trong i thc, p lc lm cho hot ng ca thu n~o trc suy
yu v khin vic dng nhng h{nh ng mang tnh thi quen tr nn kh khn.
Trong nhng tnh hung khc, bn c th phi dng ht kh nng kim sot mt hnh vi
mang tnh thi quen nu bn b tn ph tr lc v/ hay th lc ca mnh ngn bn thn
khng h{nh ng xu. Cui cng, bn hnh thnh kh nng tip tc iu chnh bn thn
mnh theo ci m, Roy Baumeister, nh tm l hc, tc gi ca cun Sc mnh ch: S ti
khm ph sc mnh v i nht ca con ngi, v nhng cng tc vin nghin cu ca ng
nhc n nh s cn kit tim thc.
V d, h~y xem trng hp v gi|m c ang c b thuc. Sau vi tun b thuc thnh cng,
ng tri qua mt ng{y y bc tc v s cu th ca mt nhn vin trong cng vic. D rng
c ngy phi ng mt vi anh ta nhng v gi|m c trnh cng khai khin trch. Vo cui
ngy, v gi|m c ny thy mnh nh b ko vo mt ca hng tin dng a phng mua
mt gi thuc v ng khng kh nng chng li c mun c ht thuc hm
na.
V bn cht, cch t hi nht c gng dng mt thi quen l thng qua ci chng ta gi l
sc mnh ch. i lc bn c th ngn bn thn mnh khi mt thi quen xu nhng sc
mnh ch khng th l cch duy nht gip bn t b mt thi quen.
Cui cng, mi trng gi ln hnh vi mang tnh thi quen c th kch hot mc tiu lin kt
n h{nh ng . Kt qu l, thm ch nu bn th{nh cng khi km h~m h{nh ng, mc
tiu s vn sn sng nh hng n hnh vi ca bn. Nu bn ang c gim cn, bn c th
c gng n t hn. Bn c thi quen n mt bt khoai ty rn vo bui chiu. Khi chiu n,
khung thi gian v nhng h{nh ng quen thuc vo bui chiu s kch hot mc tiu n
khoai ty rn trong bn. D bn c th ngn bn th}n khng n khoai t}y trong mt dp no
th mc tiu n vt vn c hiu lc. Lc , bn c th bt u cm thy thm thung
mun n. Thm mun xy ra khi bn c mt mc tiu hiu lc ~ b km hm. Thm mun
l cch tm tr nhc bn nh rng c th g bn cha l{m.
ngng mt thi quen c th bn khng ch phi ngn khng thc hin mt hnh vi mang
tnh thi quen m cn phi gii quyt mc tiu b kch hot bi tnh hung.
NHNG CCH HIU QU PH V THI QUEN
Bn c th km h~m h{nh ng theo thi quen bng c|ch thay i mi trng nhm lm suy
gim kh nng gi ra hnh vi mang tnh thi quen. Nu bn yu thch mt nh{ h{ng n{o
v{ n rt nhiu mi khi ti th c mt c|ch hn ch bn n nhiu l ngng i n nh
h{ng v kh nng c gi ra thi quen t tr nh ca bn s t hn.
Tt nhin, s c nhng lc bn khng th thay i mi trng. Nu bn ang c pht trin
nhng thi quen n ung mi v bn thng n qu| nhiu trong bp nh mnh th s tht
v l khi hy vng bn khng vo nh bp. Trong tnh hung th ny, bn mun ph v thi
quen bng cch nh hng ln s sp t nht qun t mi trng n h{nh vi bn
khng cn thc hin h{nh vi mt cch t ng na.
C mt c|ch khin mt h{nh ng kh c thc hin t ng l loi b nhng th gip
bn thc hin hnh vi m khng cn suy ngh. Nu bn thng n khoai t}y r|n trong khi
xem tivi, hy dng vic mua khoai ty rn. Nu khng c sn khoai ty rn trong nh, bn s
khng th n chng mt c|ch khng suy ngh.
Cch th hai chn ng nhng h{nh ng mang tnh thi quen l ph v nhng hnh
ng c th hnh thnh thi quen. Trong phn u ca chng n{y, ti ~ m t kh khn
ca vic thc dy trong mt cn phng kh|ch sn khng quen thuc. S ph v khin bn
bc bi khi i xa n{y c th c li khi bn ang thay i thi quen. H~y thay i v tr b|t a
trong nh bp. Hy sp xp ni, cho mt v tr kh|c. H~y i v tr thc n trong t lnh.
Hy bt u mua sm mt siu th mi bn phi thc s suy ngh v tt c nhng g
bn mua. Gi }y bn s phi suy ngh v tt c nhng hnh vi tng mang tnh thi quen
trong nh bp ca mnh. V ang v th phi suy ngh v nhng hnh vi ny, bn s s
dng h thng thu n~o trc ngn mnh khng thc hin thi quen.
Mc ch ca nhng li khuyn ny l mang li cho bn c hi tt nht to ra thi quen
mi. Trnh cc tnh hung kch hot thi quen s lm gim kh nng thc hin mt thi
quen bn ang mun thay i. Khi ph v mi trng ca mnh, bn to ra mt tnh hung
nh chic xe mi vi chic cha kho thng minh ca ti. Nhng thi quen bn ~ ph|t trin
khng cn ng dng c na. Gi }y bn b buc phi suy ngh v hnh vi ca mnh.
THAY THI QUEN C BNG THI QUEN MI
Bn va cho mnh c hi tt nht trnh thc hin nhng hnh vi khng suy ngh nui
dng thi quen xu. Gi }y bn cn ti lp trnh bn thn vi mt thi quen mi thay
th thi quen c.
Hiu bit quan trng nht v thi quen l{ chng c to ra bng c|ch lu gi rt nhiu
nhng v d v mt hnh vi trong tr nh. Tuyt lm sao nu bn c th tm ra nhng k c
ny v xo b chng theo cch bn xo mt ti liu khng cn dng na trong my tnh.
Nhng tht |ng bun l tm tr khng hot ng nh th. Bn khng th xo tr nh nh
vy c.
Thc t, cch tt nht ph v k c l can thip v{o n. Trong trng hp thi quen,
iu c ngha l{ to ra nhng k c mi tng t nh k c c. Bn phi lin kt thi
quen mi vi mi trng m bn tng thc hin hnh vi mang tnh thi quen.
}y l{ mt im kh quan trng. Rt nhiu thi quen kh ph b, nht l nhng thi quen
m chng ta c thay th g (mt hnh vi) bng khng g c (khng c h{nh vi). Ngi
mun ngng ht thuc thng ngh vic ngng mt hnh vi khng mong mun (ht thuc)
v thay n bng khng g c (khng ht thuc). Ngi c gng loi b n vt gia ba thay
mt h{nh vi (n) bng khng g c (khng n).
Bn khng th thay th th g vi khng g c. S c nhng lc hnh vi mang tnh thi
quen c gi ra trong tm tr v mc tiu thc hin h{nh vi c hiu lc. Nu bn khng
to ra nhng k c mi can thip vo hnh vi th nhng k c c s tip tc c gi ra. Bt
chp nhng d nh tt p ang v ra, bn s b buc phi s dng sc mnh ch
chng tr li vi thi thc thc hin hnh vi bn ang c thay i.
THAY TH BNG THI QUEN KHC
Cng tr li v d c gng ngng n vt khi ang xem tivi. Mt bin php kh d thay i
thi quen ny l to ra th vui vi tay khi ang xem truyn hnh. Bn c th hc mt tr th
cng nh an len hay chi xp hnh trn bn ung c ph gn TV. C th lm vic ny khi
bn ang xem TV v chng khng i hi s tp trung cao . Khi hnh vi mi ny tr thnh
thi quen, n s c gi ra t tm tr ca bn trong nhng tnh hung tng kch hot hnh
vi c.
C hai li ch chung cho vic thay th th g bng th khc.
u tin, bn bt u bng vic lin kt mt hnh vi mi vi mi trng tng gi ra thi
quen trong qu kh t tm tr. Hnh vi mi khin cho mi quan h gia mi trng v thi
quen m bn ang c thay i s t cht ch hn.
Th hai, khi hnh vi tr thnh thi quen, n s c mc tiu ring i km. Mc tiu mi ny
cnh tranh vi mc tiu c v{ gip l{m gim nhng thm mun, ngn cn bn thc hin
h{nh vi c. Ngha l{ thm v{o mt thi quen mi mang li cho h thng ng lc ca bn
vic g l{m, khng b mc kt vo hnh vi m bn ang c thay i.
Tng kt li, yu t chnh ca thay i thi quen l bn phi thay i thi quen c bng
nhng hnh vi mi. Hnh vi mi thay i mi quan h gia mi trng v{ thi quen c
bng cch lin kt nhng hnh vi mi vi mi trng tng c lin kt n h{nh vi c.
Thi quen mi cng thm v{o mt mc tiu mi c th c gi ln t t}m tr cnh
tranh vi mc tiu ca h{nh vi c.
THIT LP MT THI QUEN MI
Du vy, bn cng ng lm tng rng thay i thi quen l d dng. C hai th thng
cn tr vic thay i h{nh vi th{nh cng. u tin l thiu cam kt thc s thay i thi
quen. Th hai l kh nhn ra tt c nhng yu t kch hot h{nh vi c.
Khng may thay, im nt ca cu truyn ci c vn cn nguyn gi tr.
Hi: Cn bao nhiu nh tm l hc thay i mt c|i bng n?
|p: Ch cn mt, c|i bng n phi mun thay i.
Nhiu nghin cu hc thut cho rng bn s khng thnh cng trong vic to ra nhng thay
i thi quen lu bn, tr khi bn thc s cam kt thc hin qu trnh . Cng nh bn
khng c nhiu kh nng th{nh cng khi dng v lc p buc ai thay i mt hnh vi, tr
khi ngi cam kt thay i; bn s khng th thc hin thay i trong bn thn mnh
nu khng c cam kt tng t.
Thm ch sau khi cam kt thay i thi quen, iu quan trng l phi nhn din cc yu t
hu thun cho thi quen hin ti trong cuc sng ca bn. Nu khng bit }u l{ nhng yu
t kch hot hnh vi mun thay i, bn s khng thnh cng d cho nhng d nh ca bn
tt p n my. Rt cuc th bn khng th thay i mi trng hay s dng sc mnh
ch mt cch hiu qu nu bn khng nhn ra nhng tnh hung thc y hnh vi khng
mong mun. bt u con ng thay i thi quen th bn cn lu t}m n nhng th
bn lm mt cch khng suy ngh.
n bc n{y, ti ngh bn bt u qu| trnh thay i thi quen bng mt nht k thi
quen. Hy mang theo cun s nh bn mnh. Mi khi nhn ra mnh chun b thc hin hnh
vi theo thi quen (hay va mi thc hin n), hy ghi thng tin v thi gian, tm trng, ni
chn v{ iu bn ang suy ngh.
Khi gi bn mnh cun nht k thi quen, ng dnh thi gian phn tch nhng g bn ang
lm, ch ghi nhn li nhng n tng ca bn v tnh hung .
Vo cui mi tun, h~y c li cun nht k v bt u tm kim cc m hnh. Liu c mt
thi gian c bit n{o trong ng{y khi bn thc hin hnh vi khng? Liu c nhng
hon cnh c bit n{o m{ n din ra trong hu ht thi gian khng? Liu c nhng
ngi c bit n{o t|c ng lm kch hot hnh vi hay khng? Liu c nhng ngi no
trong cuc sng ca bn gip bn trnh khi nhng thi quen xu hay khng? C phi
bn c kh nng thc hin thi quen nht khi bn ang bun, vui hay ang lo }u?
Nht k thi quen cho bn c hi hiu bn thn mnh v dn dn bn s hiu r hn v
nhng yu t kch hot thi quen.
Ban u, bn c th mun trnh nhng tnh hung khin bn thc hin hnh vi khng mong
mun khi ang thay i hnh vi ca mnh to ra Thi quen thng minh. Trong nhng
tnh hung kch hot khc, bn c th mun thit lp mt hnh vi mi dn thay th hnh
vi khng mong mun. D trong trng hp n{o i na th vic lu t}m s gip bn vn
dng cht t sc mnh ch vt qua c|c giai on u tin.
Thm ch sau khi bt u qu| trnh thay i thi quen, bn nn tip tc gi cun nht k
mt thi gian. Vn cn v{i l do bn tip tc lm vic . u tin, gi cun nht k gip
bn cnh gi|c hn mi khi thc hin hnh vi bn ang c thay i. Nhn ra hnh vi ny gip
bn ngn bn thn tip tc thc hin n mt c|ch khng suy ngh. Th hai, khi tin b trong
qu trnh thay i thi quen, bn c th khm ph ra nhng tnh hung mnh vn thc hin
hnh vi kia. Th ba, c th bn cng kh|m ph| ra nhng tnh hung m bn mun thc hin
h{nh vi c nhng tm c|ch kh|ng c thnh cng. Th t, theo thi gian bn bt u nhn ra
mnh ang thc hin hnh vi khng mong mun t thng xuyn hn. iu ny s cho bn
nhng phn hi tch cc rng bn ang thay i hnh vi thnh cng.
Hu ht nhng g chng ta ang tho lun trong chng n{y tp trung vo nhng thi quen
vt cht. l{ nhng thi quen lin quan n c|c h{nh vi, h{nh ng trong th gii. n, ht
thuc, li xe v tm nhng giy d|n ghi ch di mn hnh my tnh l nhng thi quen vt
cht.
T duy thng minh rt cuc i hi bn pht trin cc thi quen tm tr tt bn cnh cc
thi quen vt cht tt. Thi quen tm tr l thi quen m bn pht trin h tr qu trnh
t duy ca bn. Nhng qu trnh tm tr ny c th bao gm vt th vt cht (nh c|c danh
s|ch), nhng bn ~ x}y dng nhng vt th n{y h tr kh nng suy ngh ca mnh.
Hy cn nhc cc chin lc t chc m bn s dng hon thnh nhim v. C th bn
gi bn mnh mt danh sch vic cn lm hay mang theo mt chic in thoi thng minh
lu lch lm vic ca bn. Bn chc hn ~ ph|t trin nhng thi quen lin quan n nhng
thit b ny. Bn c th gi mt danh sch vic cn lm trn bn mt v tr c th. Bn c
th gi danh sch nhng vic cn lm trn bn mt ch ring bit. Bn c th kim tra
danh sch nhiu ln trong ngy. Bn c th u n xo nhng dng nht k ngay khi bn
hon thnh chng v thm vo nhng dng mi ngay khi c n nh.
Nhng h{nh vi n{y cng tr thnh cc thi quen. Bng c|ch lc n{o cng gi mt danh sch
vic cn lm cng mt ch, bn bo m s sp t nht qun gia mi trng v hnh vi.
Trong nhng chng sau, ti s ni v cch bo m bn c Kin thc cht lng cao v
bn c th s dng nhng kin thc hiu qu. Rt cuc th bn mun c nhng Thi
quen thng minh cho php bn s dng cng thc T duy thng minh nh mt phn ca
nhng thi quen thng nht.
Kin thc cha kha
Tm tr lin tc to ra nhng thi quen mi. Li ch chnh ca thi quen l bin mt qu
trnh i hi s ch bt u c th c gi ln khng tn sc t tr nh. V tm tr bn
l mt c my to thi quen, bt c khi no c mt s sp t kin nh v lp li gia th
gii vt cht, t}m tr v{ h{nh vi n{o , bn c nhng iu kin hnh thnh cc thi quen.
Bn cn nh rng hu ht nhng thi quen ca bn l thi quen tt. Chng cho php bn
thc hin h{nh ng m khng cn phi suy ngh. Kt qu l bn c th tp trung tr lc vo
nhng vn |ng quan t}m hn thay v nhng chuyn nh nht trong cuc sng ca bn.
s dng T duy thng minh, bn cn chc rng bn c s sp xp nht qun gia mi
trng v nhng h{nh vi mong i s hu thun cho cc Thi quen thng minh. Hy chc
rng bn khng s dng thi gian v tr lc qu bu vo nhng nhim v c th v nn tr
nn t ng.
Nhng thi quen (tt hay xu) thng c to ra mt cch v thc. C ba trng hp s
tn cht t cng sc c c nhng thi quen tt. u tin, bn phi t chc mi trng
ca mnh to ra nhng sp t nht qun. Th hai, bn cn pht trin mt lch luyn tp
lp li cc hnh vi nhm to ra mt thi quen. Th ba, khi cn thay i mt thi quen
hin hu, bn s phi tiu tn n lc c thc l{m iu .
C hai thnh phn chnh yu trong vic thay i thi quen. u tin l tm ra nhng cch
thc ngng thc hin h{nh vi c. Qu| trnh t}m tr ngng nhng h{nh vi c i hi nhiu
n lc v c th d dng b can thip. Do , quan trng l phi thay i mi trng kch
hot mt thi quen xu ngay t u v gim thiu hay loi b s t iu chnh cng thng
can thip vo kh nng thay i ca bn.
Thnh phn chnh yu th hai ca thay i thi quen l thay mt thi quen xu bng mt
thi quen tt. V thi quen l nhng h{nh ng c gi ra t tr nh, bn khng th thay
i thi quen nu bn c thay c|i g vi khng g c. Ch ring n lc ca ch s khng
hiu qu, thay v{o , h~y thay mt thi quen bng thi quen khc. Thi quen mi s can
thip v{o thi quen c v{ dn cho php n thay i hnh vi khng mong mun.
Cui cng, v cc hnh vi thc hin mt cch v thc, bn cn lu t}m n nhng hnh vi v
thc tr gip cho vic thay i thi quen. Lm mt cun nht k thi quen s hu ch
cho bn trong vic nhn ra nhng yu t kch hot thi quen c th thay i nhng yu
t trong mi trng nhm gim s tnh hung gi ra thi quen v{ bn c th chun b s
dng sc mnh ch ca mnh khi mt tnh hung c v thi quen xu khng th n trnh.
Chng ba. Khuyn khch vic hc tp
cht lng bng cch hiu nhng gii hn
ca bn
T}m tr |p t nhng gii hn khi nhn nhn v{ suy ngh v th gii.
Tm tr c th gii hn ci bn c th nh v nhng s kin trong qu kh.
Hy s dng nhn thc ca bn v nhng gii hn n{y ci thin cht lng kin thc.
Bt k lc no th gii xung quanh bn cng no nhit v cng, nhng bn ch nhn ra
mt lng nh nhng hot ng v c|ch bn lin h v x l thng tin th gii nhn
thc ca bn b gii hn.
Hy th tng tng xem mt trn bng chy: Gi bn ang trn kh|n {i, c v trn u
vi hng ngn c ng vin khc. Trn sn, c chn cu th v nhiu trng ti di chuyn
vng quanh. Cu th |nh bng ang ng v tr pht bng ch i mt c nm. Mt cu
th va chy qua cn c (base) th hai. Bng ghi im nhp nhy nhng con s thng k v
hnh nh cc c ng vin trn kh|n {i. Trn tri, mt khinh kh cu nh bay vng vng
quanh sn vn ng trong khi v{i |m m}y nh ang tri bn trn. Mt c ng vin ng
sau bn tun ra mt cu chi nhm vo mt cu th i khch. Mt ngi bn rong rao bn
u phng khi i ngang qua li i gia cc dy gh.
Bt chp tt c nhng s hi h ny, bn thc s ch ch n mt phn nh. Bn c th
ang theo di ngi nm bng khi anh ny chun b thc hin c nm. Trong khi bn tp
trung nhn ngi nm bng, cu th |nh bng chun b t th n c nm, ngi chp
bng ang di chuyn ng sau anh ny, v hun luyn vin ang ra hiu t khu vc gh d
b. Nhng bn khng thy c ci no trong s nhng iu ny. Bn ch ang x l mt
phn rt nh nhng g ang din ra trn th gii v{o lc m{ thi.
Khi trn u kt thc, k c ca bn thng tin v ton b tri nghim thm ch cn t hn
na. Bn c th nh c mt c home run c bit v rng i nh{ ~ thng trn u. Cui
cng, mt tri nghim ho hng ~ gim xung ch cn vi hnh nh trong tm tr bn v
thng tin v kt qu.
V d ny cho thy rng bn thn th gii c v vn nhng s kin xy ra cng mt lc,
nhng th gii nhn thc ca bn li hn hp. Mt my quay ton cnh ln chc hn c th
ghi nhn nhiu hot ng hn t trn u c th c pht li sau n{y nhng bn khng
th. Khi tp trung ch vo mt vi s vic, c nhng s vic kh|c khng c ghi nhn li.
Khi bn chuyn i thng tin v nhng g ang din ra trn th gii t nhng tri nghim
ngn hn sang k c di hn, lng thng tin c sn thm ch cn t hn. l{ l do ti sao
ch c vi mnh ca mt tri nghim c mt ti trn u cn tn ti khi bn nh li.
Vn l cn nhn ra gii hn c s tip thu ca bn ti bt k thi im n{o cng nh
ci bn s chuyn vo tr nh ca mnh. Hiu nhng gii hn ny v gii quyt chng l
bc u tin t duy thng minh hn.
Ti gi nhng gii hn ny l Vai tr ca 3 (Role of 3). Khi bn ang tri nghim mt s
kin n{o (mt trn u bng chy), rt nhiu th ang thc s din ra trong mi trng
ca bn, bn ang tp trung ch khong ba s kin cng mt lc. V d, bn c th suy
ngh v nhng ngi nm bng, ngi |nh bng v{ qu bng nhng khng phi bng
nim yt, |m ng kh|n gi, ngi b|n u phng rong, hay nhng ngi chy cn c.
Sau , k c ca bn v s kin cng s c sp xp i khi xung quanh khong ba s
kin m bn tri nghim trong sut trn u .
Chng n{y kh|m ph cch tm tr gii hn s x l ca bn khi tham gia mt s kin.
ng thi, chng tip theo tho lun c|ch thng tin c chuyn t kinh nghim sang tr
nh di hn v nhng gii hn ph tri c to ra trong qu trnh chuyn giao . V thc
t bn ch nh c mt phn nh nhng tri nghim nn chng n{y s a ra nhng
khuyn ngh lm sao ci thin c cht lng tr nh trong tng lai.
Bn c th hc c g t cc nh bin tp phim
Trong sn xut phim nh, c mt nhm chuyn lm nhim v duy tr s lin tc v mt th
gic ca cc cnh phim. Gim st kch bn lm vic vi Gi|m c sn xut bo m rng
nhng yu t chnh ca tnh hung khng thay i t cnh quay ny sang cnh quay khc.
Theo , bin tp vin phim v bin tp kch bn in nh nghin cu cn thn nhng cnh
phim nhn din nhng s thiu nht qun gia cc cnh quay. Thng thng ci bn
thy trong phim c rt ra t mt chui nhng cnh quay c th c quay qua nhiu gi
hoc thm ch nhiu ng{y. Do , mt chic ng h nn mt cnh quay c th th hin 2
gi trong mt cnh quay v 4 gi trong mt cnh khc. Mt ly nc c th c t bn
tri din vin nam trong mt cnh quay v bn phi trong mt cnh quay khc. Bin tp
vin c trch nhim pht hin nhng li ny.
Bt chp mi s cn thn ca Hollywood nhm loi b nhng li ny, hu ht nhng b
phim ln vn c rt nhiu li. Thc t, c nhng website cho php ngi hm m phim nh
c c hi tm ra nhng li sai trong cc b phim. V t m, ti ~ kim tra b phim Avatar
ca James Cameron website Movie Mistakes (www.moviemistakes.com) ni cung cp
danh sch 20 li kch bn in nh c cc thm t phim nh nghip d ph|t hin. Mt
ngi quan st sc so ~ ch ra rng trong mt cnh quay, mt nhn vt ang |nh nhng
qu bng gn vo l. Trong cnh quay ban u, c hai qu bng gn cnh nhau trn sn.
Cnh quay b ct sau quay tr li sn v gi }y nhng qu bng gn trn s{n ~ nm xa
nhau hn.
iu thc s th v l hu ht chng ta khng nhn ra chng. D kinh nghim phim nh ca
chng ta c phong ph ti }u th khi xem c|c b phim c ngn sch khng, chng ta vn
him khi nhn ra nhiu thay i nh gia cc cnh quay. Ln u xem b phim Avatar, ti
~ khng nhn ra nhng li ny. Nhng sau khi c xong danh sch, ti c th nhn ra
chng khi xem li b phim.
Bn nhn thy t hn k vng
C|c nh{ t}m l Dan Simons (ng tc gi cun sch The Invisible Gorrila (Tm dch: Con
Gorrila v hnh) v{ Dan Levin ~ nghin cu v th chng ta thy v ghi nh trong nhng
tnh hung phc tp. Trong mt nghin cu, h mang tng v s lin tc trong in nh
vo th gii thc. Trn ng ph, ngi th nghim n mc nh cng nh}n x}y dng tin
li pha mt ngi v hi ng. Gia cuc tr chuyn, c hai ngi khing mt cnh ca i
ngang qua ngi tham gia nghin cu v{ ngi th nghim. Ngi th nghim thay i v tr
vi ngi khing mt trong cnh ca ngi tham gia th nghim t ngt ni chuyn vi
ngi mi. t ngi trong th nghim ny nhn ra rng cuc hi thoi tip tc l h thc s
ni chuyn vi mt ngi khc.
Hiu ng n{y c gi l chng m thay i. Thm ch d bn tin rng mnh thy tt c mi
th ang din ra th c th bn vn khng nhn ra nhng thay i kh ln trong mi
trng. Trong mt b phim, mt vt c th di chuyn t ni n{y sang ni kh|c gia cc
cnh m khng khn gi no nhn ra. Thm ch trong cuc sng thc, khng phi lc no
bn cng theo di c ht nhng chi tit t m ca cc s vt xung quanh bn.
Chng m thay i din ra v h thng x l nhng thng tin trc quan gi nh rng th
gii khng thay i v c th o|n bit c. Chng ta tin tng rng cc vt th trong th
gii s khng t ngt thay i c tnh ca chng. Do chng ta chp nhn v{ h{nh ng
di tin rng tm tr khng cn theo di tt c cc chi tit ca nhng khch th trong
mi trng, nh nhng thng tin v din mo hay v tr chnh xc ca cc s vt. Kt qu l,
chng ta khng nhn ra nhng thay i trong din mo hay v tr tr khi chng quan trng
vi cng vic m{ chng ta ang l{m ti thi im . Khi xem phim Avatar, bn tp trung
vo cuc hi thoi gia nhn vt ang |nh qu bng gn vo l trong vn phng ca mnh
v nh khoa hc, v{ do v tr ca nhng qu bng gn di sn khng quan trng. D
vy, nu bn ang chi gn th v tr ca nhng qu bng trn nn c xanh s quan trng v
do bn s ch nu ai di chuyn nhng qu bng vng quanh. Chng m thay i l
v d tuyt vi cho thy c t thng tin thc s c kh nng tr thnh mt phn k c ca
bn sau ny.
T v d ny, c th thy rng c rt t thng tin trn th gii c th chui v{o u bn. Ho
ra khi bn gp mt tnh hung, thng tin c sng lc qua rt nhiu giai on khc nhau.
u tin, cu trc ca h thng gic quan (mt, tai, mi, v{ da) khin chng ta phi chp
nhn nhng phn hn ch ca th gii m{ chng ta ang sng. Hy xem v d ca th gic.
Con ngi c hai con mt nhn v pha trc. Kt qu l, nhng hnh nh t hai mt chng
ta chng ln nhau cht t. Cu trc ny c li l gip chng ta nhn thy su nhng hnh nh
(v vic khp hnh nh t mi mt cho chng ta nhiu thng tin hn v s vt trong th
gii), nhng n hn ch tm nhn ca chng ta. Chng ta c nhiu nht khong 100 th
gic mi bn, do chng ta c th thy khong 200 , ngha l{ chng ta thy nhng g
pha trc v{ hi nm dch sang hai bn. Tt c nhng g ng sau u hon ton v hnh.
Tnh hnh thc t cn cc oan hn th. Cu to i mtcho php bn c c thng tin
thc s cht lng cao ch vi mt vng rt nh gia im nhn ca mt. nhn bit
c kch thc ca vng th gic cht lng cao ny, hy dui thng tay ra pha trc v
gi ngn tay c|i ln. H~y nhn v{o ngn c|i ca bn. Vng th gic cht lng cao c kch
thc khong bng mng tay ci ca bn. Nhng thng tin th gic cn li m bn nhn
c u t r r{ng hn rt nhiu. Thc t, khi nhn xa v pha hai bn, bn hu nh c kh
nng ph|t hin ra nhng vt th di chuyn nhng khng bit chng l{ g. Ngha l{ bn thy
nhng s vt bn c th mun tp trung nhn sau , v{ ghi nhn li v tr ca chng trong
khng gian.
Trong tt c nhng kha cnh ca th gii m bn quan s|t c, vo bt k thi im no
bn cng ch c th thy c cht t phn gii cao. hiu bit nhng s vt bn
ngoi vng th gic cht lng cao, mt ca bn lun phi chuyn ng, tm kim khp ni.
T nhng giai on th gic sm nht, bn ch tp trung vo mt lng nh thng tin c th
thu nhn. Nhng cng lc , bn cng ang dn xy dng kin thc ca mnh v mi
trng bn ngoi.
TH BN THY PH THUC V[O IU BN BIT
iu quan trng l phi hiu cch th gic hot ng v ngay t ln u tin nhn vo mt
tnh hung, bn ~ tn dng nhng kin thc sn c ca mnh. Nu ang xem mt trn bng
chy, lm sao bn bit mnh phi nhn }u? Nu bn cha bao gi xem bng ch{y trc
}y th to{n b trn u nhiu kh nng l{ mt m bng bong phc tp. Bn c th b l rt
nhiu nhng pha h{nh ng v khng th d o|n c iu s xy ra tip theo. Khi bit
nhiu hn v bng chy v pht trin mt s kin thc chuyn mn, bn s bit phi nhn
}u v{ s vt no quan trng nhn. u tin, bn c th tp trung vo cu th nm bng
v{ |nh bng. Nhng sau bn c th nhn ra rng liu s}n trong ang chi gn hay chi
xa, hay bn c th kim tra v tr cc cu th s}n ngo{i c chn ng ch mt c |nh
c bit n{o . Bn cng bit nhiu hn v bng chy th kin thc ca bn cng mch bo
bn bit nhiu hn v cch thc xem trn u.
Bnh lun vin bng chy sc so Tim McCarver c mt kh nng huyn b trong vic d
o|n nhng s kin khi bnh lun mt trn bng. Trong vai tr cu cu th bt bng ca
Philadelphia Phillies gii Major League, ng ~ ph|t trin mt Thi quen thng minh cho
vic quan s|t trn s}n m bo rng cu th ca mnh ng v tr trong mi ln |nh
bng. ng mang k nng v{o phng bnh lun. Khi bnh lun mt trn u trn truyn
hnh, ng thng xuyn ch ra rng nhng cu th s}n trong ang ng qu gn trc khi
cu th |nh bng thc hin mt c |nh cu vng bay ti khu vc vng ngo{i ginh
im single. Cc c ng vin bng ch{y in hnh cng s chng bao gi thy c nhng
chi tit m{ McCarver thng thy. Kin thc ca ng v trn u dn ng cho nhng g
ng thy.
Bt c lc no, nhng g bn thy l mt t hp nh sng bt ngc li t b mt cc s vt
trn th gii v kin thc hin hu ca bn mch bo bn tip theo phi nhn ci g v cch
gii ngha nhng g bn thy. Cc nh tm l hc gi nhng thng tin trc quan n gin
nh m{u sc, hnh dng v kch c ca cc vt th l{ thng tin cp thp v{ nhng thng tin
mang tnh khi nim l{ thng tin cp cao. Ti gi thng tin m mt t thu thp c t
th gii trc quan l nhn t di ln, v th gic s dng nhng thng tin cp thp c sn t
th gii. Ti gi vic s dng nhng kin thc hin hu v th gii thu nhn thng tin
ngoi th gii l nhn t trn xung, v th gi|c c dn dt bi nhng kin thc cao cp
hin hu.
Nhn t trn xung ng mt vai tr rt quan trng trong cch chng ta thu thp thng tin
mi. T khi m mt ra, chng ta ~ mt phn b dn dt bi nhng g chng ta bit. Kt qu
l{, a phn chng ta s thu nhn cc thng tin mi c lin quan n c|ch chng ta ngh v
s vn hnh ca th gii. Mt chuyn gia bng ch{y nh McCarver nhn ra tt c nhng loi
kha cnh tinh t nht trong tng t|c gia cc cu th. Do , vic s hu chuyn mn c
mt gi tr n{o v{ gi| tr bt u nh hng ln t duy t khonh khc v chuyn gia
bt u nhn th gii.
Cng lc , kin thc c th by bn vo nhng cch nhn. Mt c gi tr i xem trn bng
ch{y u tin c th nhn ra nhng c im v |m ng hay s}n vn ng hay nhng cu
th m McCarver s khng thy v kin thc t trn xung ca c ny khng mch bo c
chnh xc phi tp trung v{o c|i g. Thay v{o , nhng hin tng th v t di ln t th
gii trc quan c th to ra nhiu nh hng ln nhng g c ny thu thp c t s kin.
Nhng g ti ~ ni cho n gi khng ch ng vi th gic, d rng ti dng th gic lm v
d. Trong hot ng nghe cng tn ti rt nhiu gii hn vi nhng thng tin m chng ta
nhn vo. C rt nhiu m thanh khc nhau trong th gii xung quanh nhng chng ta ch
tp trung ch vo mt vi m thanh trong s . Trong v d trn u bng chy, nu nghe
mt c ng vin ng sau ht ln mt ting chi, bn c th khng nghe c ting rao
ca ngi bn hng rong gia cc dy gh.
Mt th nghim tm l hc kinh in v ch ny yu cu mt nhm ngi eo tai nghe.
Cc t vng c ph|t qua tai nghe, nhng mi bn tai li pht nhng cm t khc nhau.
Nhng ngi tham gia c yu cu nghe t c pht mt bn tai (v d tai bn tri) v
lp li thnh ting ln. Khi nhn yu cu ny, mi ngi lm kh tt vic lp li nhng t
c ph|t bn tai . Tuy nhin, h khng c kh nng nh bt k t n{o c nghe tai
bn kia, thm ch c vi mt cm t nh c lp li hng chc ln.
V d ny cho thy rt nhiu thng tin c sn s khng c thu nhn v{o u. Bn ch chn
la mt lng nh thng tin x l.
Bn lu gi li bao nhiu thng tin m thanh? Hiu ng chng m thay i th gic cho bit
rng bn lu gi thng tin v th gii trc quan khng nhiu hn mt giy. Vi m thanh,
bn c th nh s m thanh trong ba giy trong mt loi k c gi l mch m thanh. Mch
m thanh quan trng v n gip bn ghi nh vi t cui cng khi ang c hiu mt cu. Hy
tng tng ai ni vi bn: M|y bay khi hnh t Dallas c lch trnh |p xung New
York. Trong cu ny, ch ng l{ M|y bay. Sau , bn c mt mnh m t chic my
bay n{o ngi ni mun nhc n (my bay khi hnh t Dallas). Sau , c}u trn tip tc
cho bn thng tin mi v chuyn bay (h cnh New York). Nu khng th ghi nh vi t
trong tr nh thnh gic ca mnh th khi nghe n ng t (c lch trnh), bn s khng th
nh c ch ng ca cu. Kh nng hiu c li ni ca ai s bin mt.
Bn cng hc cch tn dng mch thnh gi|c gip bn thn ghi nh cc s vt. Nu c
mt danh sch vn tt hay mt s in thoi cn nh, nhiu kh nng bn s t c li n
nh th bn ang nghe trong u.
thy mch ny ch ko di trong ba giy, hy th mt nghin cu n gin vi chnh bn.
Gi nh rng bn s ginh gii g nu nh c nhng t con mo, con ch v con ngi
trong vng 15 giy. Hy nhm mt li v xem liu bn c th l{m c iu khng.
Gi, hy th mt nghin cu khc. Ln ny, hy c nh nhng t da hu, con t gic, v
siu nhin trong vng 15 giy. Hy nhm mt li v th xem.
Th no ri? Nhiu kh nng bn nh c hai nhm t. Vi nhm u tin, chc bn ~ lu
gi cc t trong tr nh bng cch t lp li chng trong vng 15 giy. V rt nhiu kh
nng bn c nhng t ny kh chm. Con mo... con ch... con ngi. L{m nh th, bn
~ t nhng t v{o mch ba gi}y v{ sau lp li chng.
Vi nhm t th hai, bn phi t nhc li chng nhanh hn. Da hu, con t gic, siu nhin
l nhng t di. V con t gic l mt t kh. t nhng t ny vo cng mch thnh gic
ba gi}y , bn phi lp li chng trong u nhanh hn so vi cc t ngn trong danh sch
u tin.
TR NH LM VIC
Mt iu gii hn kh nng suy ngh ca bn vo bt k lc n{o n t khi nim tr nh
lm vic. N cp n lng thng tin bn c th lu gi trong u trong thi im ang
suy ngh v c|i g .
Tr nh lm vic khng phi l mt ni t|ch bit trong no m bn t nhng kin
thc bn ang s dng khi suy ngh. Thay v{o , n l{ s phn chiu nhng thng tin bn
c th truy cp. Bn c mt kho kin thc rng ln nhng ch mt phn nh quan trng vi
bn vo mt lc n{o , v{ do t}m tr cho php bn truy cp ch mt phn nh nhng g
bn bit.
Tt c nhng v d ti a ra cho n gi u tp trung vo hai im chnh. Th nht, bt
chp s phong ph ca th gii xung quanh, ch c mt lng nh thng tin ca th gii lt
v{o c tm tr bn c x l s}u hn v{ v{o bt k thi im n{o , ch mt lng
nh trong kho kin thc rng ln ca bn c th c s dng nh hng n iu bn
suy ngh. Th hai, qu trnh thu nhn thng tin i hi s kt hp gia x l t di ln, ci
trch xut thng tin t th gii thng qua cc gic quan v x l t trn xung, ci cho php
nhng kin thc trc }y ca bn nh hng ln iu bn cm nhn v ghi nh.
Lm th no hai nguyn tc ny gip bn pht trin Kin thc Cht lng cao?
NHNG G BN BIT PH THUC VO TH BN THY
C l khi nim quan trng nht va c tho lun l nim x l t trn xung. D rng
bn c th khng nhn ra nhng nhng g bn ~ bit to ra mt nh hng to ln ln ci
bn thy v{ nghe (cng nh c|i bn nm v ngi). V c hai bi hc bn c th rt ra t
hot ng x l t trn xung.
u tin, bn phi nh rng cch bn tri nghim bt k iu g mi, d l{ mt s kin
hay mt vn , cng s b nh hng bi cch bn ~ v{ ang nhn s vt trong qu kh.
Do , i khi bn b tc vi mt vn bn ang c gii quyt, v c th nhng kinh
nghim lin quan n vn trc }y ~ khin bn nhn nhn sai vn . Bn ang tip
xc vi vn thng qua tt c kinh nghim mnh c. Tm quan trng trong cch bn m t
vn l mt ch chng ta s tho lun trong phn sau ca quyn sch.
Th hai, v bn s dng nhng kin thc c sn din gii s kin mi, nn nhng iu
mi d hc nht s kt ni vi th bn ~ tri qua trong qu kh. Kin thc ca bn khng
phi l mt b su tp nhng d kin ring bit. N l mt mng li nhng lin kt gia
cc mu thng tin. Mng li n{y c xy dng bt u bng s lin kt gia kin thc
hin hu v cch bn cm nhn th gii.
c c|i nhn r hn v cch kin thc lin kt ln nhau, hy th mt bi tp n gin.
Trong vi pht ti, hy son mt danh sch tt c nhng loi rau qu m bn c th ngh ra.
Bn lm th no? Bn c ngh rng mnh c kh nng lit k tt c nhng loi rau qu m
bn bit khng? Nhiu kh nng l{ khng.
Cch bn thc hin bi tp nh th n{o? H~y suy ngh gi}y l|t v qu trnh bn tm ra
nhng kt qu trong danh sch ca mnh.
Nh hu ht mi ngi, bn s bt u bng cch lit k vi loi rau c m bn bit. Mt
iu th v l chc hn bn khng th lit k nhiu hn ba hay bn loi rau c theo cch ny.
Ti sao li th? Khi cc nh tm l hc ni v vic ly s vt ra khi tr nh, h ni v vic
gi ra nhng thng tin. Khi c gng gi ra thng tin (v d nh c|c loi rau c), rt nhiu
thng tin m bn mun nh ra cnh tranh vi nhau. H~y tng tng cc loi rau c khc
nhau m bn bit nh mt nhm nhng a tr nm tui mun c chn nhn mt phn
thng. Mi a u c nhy tht cao v{ cng lc y nhng a khc xung. a u tin
c chn l{ a nhy cao nht v{ y nhng a khc xung mnh nht. Sau , nhng
rau c cn li cnh tranh cho v tr th hai. Sau khi bn nh i khi ba loi rau c theo cch
, nhng mn rau c th{nh cng ~ |nh bi hon ton nhng mn khng thnh cng. Gi
}y trong t}m tr bn c mt th ging nh mt nhm nhng a tr nm tui nm st st
sau khi b y xung sn. Nhng mn ny rt kh gi ra v{ do bn b tc.
Sau khi nh khong ba s vt theo cch ny, nhiu kh nng bn s chuyn sang mt chin
lc khc. Khi ti s dng v d kiu ny trong lp hc, rt nhiu ngi k rng h suy ngh
v mt tnh hung c th m{ trong h thy rt nhiu loi rau c v{ sau lit k nhng
loi rau c h thy trong tnh hung . Bn c th hnh dung vic i gia li i trong mt
ca hng tp ho| hay suy ngh v vic l{m mn x{ l|ch, hay tng tng ang l{m vic
trong vn. Khi thc hin chuyn i t}m tr n{y, bn s gi tn tt c nhng loi rau c bn
thy.
D c v l lng nhng b{i tp ny cho thy mt iu quan trng v tr nh ca bn.
Trc tin h~y suy ngh v cch bn ra lnh cho b nh my tnh lit k tt c nhng loi
rau c m n bit. Nhiu kh nng bn s to mt th mc c lit k tt c cc loi rau c.
Khi mun bit tn tt c cc loi rau c trong b nh my tnh, bn s m th mc ny ra v
lit k ni dung ca th mc. Ti ~ th vic ny bng c|ch v{o Google v{ g danh s|ch rau
c trong tm kim. Kt qu tm kim u tin ti c l mt ng dn n mt danh sch
theo th t bng ch ci cc loi rau c. Website c nhiu loi rau c hn kh nng ti c
th lit k ra khi lm bi tp ny.
Nhng tr nh con ngi khng hot ng nh mt my tnh lp trnh. Thay v{o , tr nh
c sp xp quanh cc mi quan h v nhng lin kt. Tr nh ca bn c thit k
cung cp cho bn nhng thng tin cn thit trong tnh hung bn cn chng. Khi vo mt
tim tp ho, tm tr ca bn mun tr nn hu ch, do , n khin vic suy ngh v nhng
loi rau c tr nn d dng. S sn c ca nhng kin thc v rau c gip bn d o|n
nhng g bn s thy tip theo trong ca hng v n gi ln nhng kin thc cho php bn
ra quyt nh mua ci g. S rt kh bn ngh n nhng th khng c trong ca hng.
Gn nh khng c kh nng bn nhn thy mt b|c s phu thut trong b qun o tit trng
i gia cc li i trong ca h{ng v{ do tr nh ca bn s khin cho khi nim v b|c s
phu thut kh c gi ra.
Nhn chung, trong bi tp rau c va ri, tr nh gip bn bng cch khin vic suy ngh v
chng tr nn d d{ng hn. Do , suy ngh v vic lm mt mn x lch gip bn ngh v
nhng loi rau c bn thng cho v{o mn x{ l|ch. Suy ngh v t lnh nh gip bn ngh
n nhng loi rau c bn tm thy trong t lnh. Suy ngh v khu vn gip bn ngh v
nhng loi rau c bn trng.
Tr nh ch l nhng lin kt. Cc nh tm l hc ~ chng minh nhng lin kt ny s dng
khi nim mi tng. Mt phng php th nghim thng dng l yu cu ngi tham
gia nhn din xem liu mt chui k t c to thnh mt t hay khng bng cch nhn mt
ci nt nu n to thnh mt t v nhn ci nt th hai nu khng. Nu thy mt chui nh
BRAKE, bn s nhn nt ni rng nhng k t to thnh mt t. Nu thy nhng k t
nh BRAIK, bn s nhn nt ni rng chng khng to thnh mt t.
Sau khi tp luyn i cht, ngi tham gia ch cn mt gi}y l|t phn ng chnh xc xem
liu mt chui k t c to thnh mt t hay khng. Sau , th nghim thay i ni dung
trnh b{y trc khi bn a ra ph|n o|n. V d, bn c th nhn thy mt chui nhng k
t khng ngha nh XXXXXX theo sau bng mt chui BRAKE. Mt lng ln thi gian
xc nhn chui ny dng vo vic la chn mt t l{m c s so snh. Mt kh nng kh|c l{
bn c th nhn thy nhng t ny xut hin trong nhng trng hp tng t, v d bn
c th thy CAR v{ sau BRAKE. Trong trng hp ny, bn tr li BRAKE l mt t
nhanh hn so vi trong bi kim tra c s. Kh nng th ba l bn thy mt t khng lin
quan. Trong trng hp ny, bn c th c cho xem t CARROT v{ sau BRAKE. Gi
bn phn ng rng BRAKE l mt t chm hn so vi trong trng hp bi kim tra c s.
Do , c Kin thc Cht lng cao khng ch l hc tp mt cch c lp m l hc tp
nhng mi lin kt gia cc s vt. V s dng kin thc gip bn thn hiu cc tnh
hung mi, bn mun c nhng lin kt tt cho php bn gi ra nhng thng tin quan trng
t tm tr khi bn cn n n.
Cui cng, tr nh ca bn mun cung cp cho bn nhng thng tin nhiu kh nng bn cn
n n nht khi ang l{m g . Kt qu l, ch mt phn nh lng kin thc khng l bn
s hu kh dng vo bt k lc n{o . Nhng thng tin c nhiu kh nng tn ti trong tr
nh ca bn l nhng kin thc c mi lin h vi nhng tri nghim lin quan n hot
ng n{y trc kia. Do vy khi hc iu mi, bn nn c lin kt nhng thng tin mi vi
c|i g trong tr nh lm vic ca bn.

Thng minh hn tc th

Bn c gp kh khn trong vic nh tn ai trong ln gp u tin khng? Hu ht mi

ngi u tr li c. H n cc bui tic, c gii thiu vi mt ngi mi v hu nh
ngay tc khc h nhn ra rng mnh khng th nh tn ngi .

Bn v cu trc tr nh cng gip l{m r l do ti sao thng kh nh tn ca ai bn va

mi gp. N cng a ra v{i gi m bn c th thc hin nh tn ngi tt hn.

C ba th khin tn gi tr nn kh nh. u tin, tn l nhng thng tin ngu nhin v con

ngi. Tn ca bn (nhiu kh nng) l{ do b m bn quyt nh gi nh th khi bn c
sinh ra. Hu ht chng ta khng may mn c kh nng t chn tn gi cho mnh. Tr
nh hot ng tt nht khi bn c kh nng lin kt nhng thng tin mi vi iu chng ta
~ bit ri, nhng mi quan h gia tn gi v mt ngi cng rt mong manh.

Th hai, thng tin c nh tt nht khi bn dng kin thc thng xuyn. Chng ta s
tho lun im ny nhiu hn v{o Chng 6. Nhng khi bn gp ai ln u, chc hn h
ang ng ngay trc mt bn. Bn s khng thc s cn tn ca h cho n khi h ri i,
v{ do bn t kh nng cn s dng n.

Th ba, bn thng khng ch n tn ngi khc khi h gii thiu bn th}n. i khi ti
gi hin tng ny l{ hiu ng ht u theo tn b phim hot hnh c trn truyn hnh.
Trong b phim , mi khi ngi ln ni, m thanh pht ra s l wa-wa-wa wa-wa-wa
ging ting kn trumpet nght hi. Ti thng cm thy khi ai gii thiu bn thn mnh
vi ti, nhng t ng sau Xin ch{o, ti tn l{ s nghe nh wa-wa-wa wa-wa-wa.
Bn c th s dng nhng gi di }y nh tn ngi tt hn v{ h~y ghi nh nhng
im chnh sau:
Khi ai gii thiu bn thn vi bn, hy ch .
Hy c gng bin tn ngi thnh th g lin quan n h. Hy tm mt c im ca
ngi - i mt, mi tc hay n ci - c gng lin h tn gi vi c im . Bn s
nh tn tt hn nu c th lin h n vi th g v ngi kia.
Hy s dng tn ngi trong cuc tr chuyn nhanh nht c th sau khi nghe. Hy c
dng n vi ln khi tr chuyn. Nh th c v hi k cc v h ang ng ngay bn bn,
nhng nu lm vy, bn s ngc nhin vi kh nng nh r tn ca nhng ngi mi nhanh
th no.
Hy nh rng mi ngi u gp kh khn khi nh tn ngi kh|c. Do khi bn ni
chuyn vi ai m{ bn ~ qun tn, h~y xin li v nh h lp li tn mnh. C kh nng h
s vui khi bn quan tm ti h. Nhiu kh nng h cng cm thy bt cng thng v c th
h cng qun mt tn bn.

Lm vic trong phm vi gii hn ca bn

H{ng nm v{o th|ng 11, ti tham gia Hi ngh thng nin Hip hi Lut tm l. T Lut
t}m l (psychonomic) c hnh th{nh m t rng c nhng nh tm l hc tm kim
nhng quy lut nn tng ca t duy. (Ngha gc Hy Lp ca nomos ngha l{ quy lut.)
Hip hi n{y c thnh lp vo cui nhng nm 1950 tr th{nh a im cho cc nh
khoa hc nghin cu t}m tr con ngi chia s thng tin v nhng nghin cu ca h. D
hi ngh n{y l{ ni tuyt vi tm hiu nhng nghin cu tin tin nht, th vn c vn
}y.
Rt nhiu nh khoa hc mun c c hi ni v d n ca h v{ h{ng trm b{i thuyt trnh
c trnh by trong hi ngh ko d{i 2 ng{y ri n{y. a tt c vo thi lng chng
trnh, mi bi thuyt trnh ch ko d{i 15 pht. H~y ngh th xem. Nu bn c c hi ni vi
c|c ng nghip t khp ni trn th gii v ch c 15 pht, bn c khuynh hng a ra
nhiu thng tin nht c th trong khong thi gian ngn ngi . V{ l{ nhng g din ra.
Nhng bi thuyt trnh trong hi ngh d{y c thng tin. Mi ngi c gng trnh by rt
nhiu thng tin trong khong thi gian ngn.
Hi ngh y p ngi dnh c i mnh nghin cu c|ch con ngi x l thng tin v
hc tp cc d kin mi. Nhng tt c nhng kin thc v cch hc tp ca con ngi
dng nh b qung ra ngoi ca s ngay khi h c c hi ni chuyn vi ng nghip v
nhng cng trnh nghin cu ca mnh. Bi trnh by rt t thng tin nn tng, i thng n
vic tho lun v cc th nghim v d liu. Kt qu l, ti gn nh khng th nh c bt
k iu g t cc bi thuyt trnh n{y. Qua nm th|ng, ti chn c|ch ng ngoi hnh lang
v chn c|c ng nghip li tm hiu xem h ang nghin cu g. Ti thy nhng cuc tr
chuyn ny cho ti nhiu kin thc v thnh qu nghin cu ca ngi kh|c hn nhng bi
thuyt trnh chnh thng.
Chuyn g ang din ra }y?
Ni chung, tr nh lu gi mi th xy ra trong qu kh b chi phi bi Vai tr ca 3. Bn c
kh nng nh i khi ba th ring bit trong bt k tri nghim n{o, d l{ tri nghim
mt trn u bng chy, mt b phim hay mt bi thuyt trnh ngho nn trong hi ngh.
Cht lng th bn c th nh ph thuc vo vic bn c th lin kt ba s vt n kin
thc bn ~ bit tt th no. Bn to ra Kin thc Cht lng cao khi bn lin h thng tin
mi n nhng kin thc quan trng m bn ~ x l.
Vai tr ca 3 trong hnh ng
Hy nh li v d trn u bng chy m ti s dng trong phn u chng n{y. Nhiu
tun hay vi thng sau khi tham d trn u, bn s vn nh i khi ba d kin v n. Bn
cng s nh bt k th g bn c kh nng lin kt n cc d kin . V d, d kin th
nht c th l mt cu th |nh th{nh cng qu home run. D kin nhiu kh nng c
lin kt vi s lng ngi chy n cn c khi qu home run c |nh v d kin
quyt nh s im c ghi. N cng c th c lin kt vi cu th |nh bng ~ t b
qu home run. Do , nh n mt qu home run cho php bn nh ra nhng thng tin khc
lin quan n s kin.
Tng t, bn c th nh im s chung cuc v n c th lin quan n thng tin v nhng
cu th |nh bng tht bi v thnh cng v vic kt qu ca trn u nh hng n bng
xp hng th no. Cui cng, d kin ring bit th ba bn c th nh l{ hm bn ~ n
mt ci bnh quy cy, v n c th lin kt n nhng chic bnh quy cy nng ngon lnh
trong s}n bng ch{y cng nh k c v mt vt bn t m tc dnh trn chic o yu thch
ca bn.
Mu cht quyt nh tng s thng tin bn c th nh nm nhng lin kt ln nhau gia
cc kin thc ca bn. D c th nh khong ba mu thng tin ring bit v mt s kin,
bn c th gi ra t tm tr mnh kh nhiu kin thc nu bn c nhiu lin kt ln nhau v
cc lin kt gia nhng d kin. Khi c lit k cc loi rau c, bn c th ch tm ra ba kt
qu nu bn ch lit k danh sch nhng t lin quan n rau c. Nhng bn c th lit k ra
mi hay nhiu hn nu thc hin mt chuyn i t}m tr qua siu th a phng hay i
qua khu vn tm tr ca bn.
LUYN TP VAI TR CA 3
Bn c th s dng kin thc ca mnh v Vai tr ca 3 t|c ng n nhng g bn nh
v cc s kin v{ dng n nh hng ln iu ngi khc nh v cuc gp vi bn. Lm
theo nhng ch dn ca ti s va d va kh nu khng c k lut. Rt cuc, thm ch rt
nhiu ng nghip ca ti ti hi tho Hip hi lut tm l rt cuc by thng tin theo cch
khin ti kh lng nh c bt k th g sau khi nghe. pht trin Kin thc cht lng
cao t hi ngh ny, ti phi tm ra mt c|ch kh|c tm hiu nhng nghin cu ca cc
ng nghip. Rt cuc th, nhng bi thuyt trnh ca c|c ng nghip s hiu qu hn nu
h tn trng Vai tr ca 3.
t c Kin thc cht lng cao ngha l{ hc cch thu thp c nhiu nht t cc bi
thuyt trnh, hi ngh v cc cuc gp mt m bn k vng s c c nhng thng tin mi.
Bng cch hiu Vai tr ca 3 v tn trng n, bn c th ci thin cch hc ca mnh.
Nu quan st k hnh vi ca bn thn, bn c th pht hin ra mnh thng ph mc k c
v nhng s kin, lp hc, bi ging v nhng hi ngh cho may ri. Ngha l{, bn chc hn
khng c chin lc h{nh ng trong vic kim sot nhng g bn nh. Gi nu s kin
ang din ra l mt trn u bng chy, chc hn vic bn nh g v n sau n{y i na cng
khng quan trng. Cc k c c th d chu. Bn khng c mc tiu c th n{o trong u khi
quyt nh n xem trn u, do vic bn nh li n trong tng lai hay khng cng
khng quan trng.
Gi s bn va tham d mt cuc hp kinh doanh di mt gi. Nhiu vn ~ c tho
lun, mt k hoch cho nhng d |n tng lai ~ c vch ra v nhng i din ca cc
nhm lm vic kh|c nhau ~ a ra nhng gp v cc d |n ang tin trin. Rt nhiu th
kh|c cng ~ din ra trong cuc hp. Ai k mt cu chuyn ci rt vui nhn. C mt li
n v kh nng sa thi hng lot trong tng lai. V{ nh thng l cuc hp ko di mun
hn mt cht. Cuc hp va mi kt thc v bn phi vi v~ i n cuc hn tip theo.
L tng m ni, bn s nh ni dung quan trng nht ca cuc hp. Bn s tp trung vo
nhng k hoch cho cc sn phm tng lai v{ nhng cp nht t cc cuc hp lm vic
nhm. S rt xu h nu k c ca bn lp y bng nhng cu chuyn ci hay nhng tin
n g}y cng thng v t sa thi hng lot sp ti.
D vy, nu ging vi hu ht mi ngi, bn s khng dnh cht thi gian no c gng tc
ng vo nhng g mnh nh sau n{y. Thay v{o , bn thu dn c sau cuc hp v
bc ra tp trung suy ngh cho s kin tip theo trong lch lm vic. Ngy nay, cuc hp kt
thc bng s xut hin ca nhng chic in thoi thng minh khi mi ngi kim tra xem
h ~ b l email hay tin nhn no trong mt gi va qua hay khng. Nhng ngi ang
qu tr hn thm ch ch cn gi n cuc hn tip theo xin li.
Tuy nhin, bc ra khi cuc hp qu nhanh s khin bn khng kim so|t c tr nh
ca mnh.
T duy thng minh l{ kh nng thu thp nhng Kin thc cht lng cao v ng dng kin
thc khi bn cn. Nu khng kim sot nhng thng tin bn nh v cc s kin th bn ang
khng thc hin nhim v to ra Kin thc cht lng cao. Thay v{o , bn nn s dng
Vai tr ca 3 trc, trong v sau nhng s kin quan trng nh c|c cuc hp v lp hc
tr nn ch ng trong vic kim sot nhng g bn nh v cc tnh hung.
Di }y l{ ba bc n gin ci thin cht lng k c ca bn v cc s kin:
1. Chun b. Bt u bng vic chun b i cht cho trc khi tham gia lp hc, cuc hp
hay bui thuyt trnh. V t nht bit tng qut v ni dung tho lun trong mt tnh hung
n{o , bn c th chun b bng c|ch suy ngh v nhng g bn hy vng nhn c t .
Bn s c th nh nhng thng tin ~ lin kt n cc kin thc hin hu; do , s chun
b tm tr ny gip bo m rng kin thc hin hu sn sng trong tr nh lm vic. Kt
qu l, khi nhng ch lin quan n ci bn hy vng hc tp c trnh by, bn s sn
s{ng lin kt chng vi kin thc hin hu. Nhng nh tm l hc gio dc gi danh sch
nhng ch ny l nh t chc trc.
Nu bn ang d mt cuc hp, bui thuyt trnh hay s kin m{ khng c cung cp
trc mt thng tin hay lch trnh ni dung no, bn nn dnh t thi gian d o|n v
nhng g nhiu kh nng c tho lun nht. Hy chun b bng c|ch suy ngh v nhng
vn bn hy vng c trnh b{y v{ h~y suy ngh v cch nhng thng tin c th c
lin h n nhng d |n hay tng m bn ang nghin cu.
C lc, bn c trc vi thng tin v nhng g s din ra. Hy chc rng bn thc s ang s
dng nhng g bn nhn c. Nhiu nm trc }y, ti vit mt quyn sch gio khoa
ngnh tm l hc nhn thc cng hai ng nghip, Doug Medin v Brian Ross. Mi chng
bt u vi mt cng nu bt nhng ch sp trin khai. Mc tiu l{ mang n mt
s t chc trc cc sinh vin chun b kin thc cho nhng ch c ni n trong
chng . Ti lun ng rng sinh vin u b qua phn cng n{y. Ti ging v gi tr
ca vic l{m v{ hi c bao nhiu sinh vin ~ b qua phn cng. Ting ci theo sau
cu hi ny l tn hiu cho ti bit rng nhn chung h u b qua phn n{y v{ do h
khng tn dng c c hi kch hot mt t kin thc ca mnh trc khi tm hiu chng
.
2. Tp trung ch . Suy ngh l{ mt cng vic gian kh. Nu khng gi tr nh lm vic thng
tho|ng ngha l{ bn ang hu hoi kh nng suy ngh ca mnh v nhng s kin ang din
ra trong lp hay cuc hp.
iu ny c v qu hin nhin nhng nu nhn quanh nhng cn phng ca rt nhiu cuc
hp, bn s thy bn th}n mnh ang i mt vi mt trong nhng con qu thc s ca
cuc sng hin i a nhim. Ngi trong mt cuc hp, bn s thy v{i ngi ang l{m
nhng cng vic khng lin quan n cuc hp . Nhng ngi kh|c ang kim tra email
trn in thoi thng minh ca mnh. C nhng ngi ang c email. Khng th ti a ho|
cht lng ca nhng kin thc mi ang thu nhn nu khng dnh cho n s ton tm ch
.
S nguy him ca hot ng a nhim rt cuc cng bt u thu ht s ch trn cc
phng tin truyn thng, nhng c|c nh{ t}m l hc ~ bit v chng t rt l}u trc }y.
Trong nhiu thp k, cc nghin cu ~ kh|m ph ra hiu sut cng vic kp. Ngha l{ c|c
nghin cu ~ ph|t hin ra hiu sut con ngi suy gim khi bn c lm hai hay nhiu vic
cng mt lc.
Nghin cu ny rt ra bi hc l{ khi con ngi ang t duy phc hp, h khng thc s
phn chia s tp trung ca mnh u cho tt c mi th phi l{m. Thay v{o , h chia thi
gian. H lm cng vic ny mt cht v cng vic kia mt cht. V h nhy qua nhy li gia
cc cng vic. V{ i khi iu khng sao c. V d, sau khi bn l|i xe v{i nm, l|i xe trn
ng khng i hi nhiu cng sc na. Nu ang do chi trn ng cao tc, bn c th
c mi vi giy li kim tra nhng chic xe trc mt bn hay i loi th a ra nhng
quyt nh chung xem liu bn c cn thay i ln xe khng. V khng cn s dng qu
nhiu n lc t}m tr li, bn cng c th ni chuyn hay nghe {i.
Nhng s th no nu tri bt u ma v{ c mt tai nn con ng pha trc? Gi }y
vic l|i xe i hi nhiu n lc hn. Nu tip tc ni chuyn hay nghe {i th hiu sut li xe
ca bn s suy gim. Trong xe, bn c th kim sot tnh hung dng ni chuyn v tt
{i x l tnh hung .
Cc cuc hp cng din ra nh vy. Nu cuc hp quan trng v c nhng vn cn c
a ra v{ ghi nh th mi khi c gng lm th g kh|c (nh kim tra email hay lm
nhng cng vic khc), bn ang hng s ch ra khi cuc hp.
D vy, nghin cu v a nhim i xa hn th mt cht. Nhn chung, mi ngi ngh rng
h gii hn nhng ngi lm mt vic bnh thng kh|c. Ngha l mi ngi u sn sng
tha nhn rng ai kh|c c th b nh hng xu nu c lm vi vic cng mt lc nhng
t ngi sn sng ni rng hiu sut ca h s thc s b nh hng nng n t hot ng
a nhim ca mnh.
Tht khng may, bn ch n thun khng phi l v thm phn tt nht cho bn th}n, v a
nhim cng nh hng n kh nng |nh gi| ca bn v nng lc thc hin nhiu cng
vic cng lc nh th no. Khi lm vi vic cng mt lc, s kh |nh gi| hiu qu ca bt
k cng vic no bn thc hin.
Do h~y ch v{o mt vic. ng lm nhiu cng vic cng lc.
3. |nh gi| li. Vi pht sau khi tham d mt lp hc hay cuc hp, hay thm ch sau khi
c mt quyn sch, mt bi bo, hy dnh vi giy hay vi pht ghi li nhng im chnh.
Nu bn ang i n mt cuc hp khc v khng th vit th hy nhc li nhng im
chnh trong u. Bn c th thm ch u t mt my thu m k thut s v t mnh
nhc li thnh ting gip bn nh chng sau ny.
Thm ch nu bn cha tng c ci bn ~ vit hay lng nghe ci bn ~ thu }m, h{nh ng
son ra mt tng kt bng cch vit hay ni cng gip bn nh thng tin tt hn. Mt l do
mua mt my thu m k thut s nho nh c th khin bn cm thy ng ngn hay lng
tng khi i ra khi mt cuc hp v t ni chuyn vi bn th}n mnh nhng n cho bn mt
l do ni.
Khi |nh gi| li thng tin n{y, h~y suy ngh v cch gn kt nhng g bn ~ hc vi nhng
kin thc khc. Ba chin lc ny s bo m bn pht trin Kin thc cht lng cao.
GIP NGI KHC S DNG VAI TR CA 3
C rt nhiu loi tng t|c gia bn vi nhng ngi bn mun t|c ng h nh c
iu g sau n{y. Nhng tng t|c n{y c th l phng vn vic l{m, trong bn c gng
khin ngi khc nh nhng c im ca bn, c th l{ iu hnh mt cuc hp hay dy
mt lp hc, trong bn mun ngi khc nh ni dung ca cuc hp hay bui hc.
Khng may thay, khng phi tt c mi ngi bn gp u bit Vai tr ca 3. V th hy gip
tt c nhng ngi xung quanh bn lm vic hiu qu hn bng cch c ng Vn ho|
thng minh. Vai tr ca 3 a ra hai nguyn tc tng qut cn ghi nh khi thit k nhng
bi thuyt trnh, lp hc, c|c tng t|c kh|c vi mi ngi.
H~y lin kt nhng s vt mi m bn mun mi ngi nh vi nhng kin thc hin hu
ca h.
Con ngi s nh i khong ba th v tng t|c gia h vi bn.
H~y chc chn rng bn tp trung.
Tng ng vi ba khuyn ngh ti a ra nhm ti u ho Kin thc cht lng cao bn
c c t nhng ngi kh|c, di }y l{ ba xut nhm ci thin nhng g ngi khc
nh v bn.
1. Chun b trc mi ln bt u thuyt trnh. Bn mun hnh thnh mt khi nim v
nhng g ang din ra trong mt cuc hp hay mt bui thuyt trnh ang tham d nn
cng ng qun cung cp thng tin nhm gip mi ngi bit cht t v ni dung sp ti. S
chun b trc ny khng cn phi chi tit. Mt cu ni v mi ch chnh l{ khin mi
ngi suy ngh.
Mc ch ca s chun b trc l{ mi ngi chun b sn sng cho vic s dng kin
thc hin hu ca mnh, mi ngi gn kt nhng kin thc mi vi nhng th h ~
bit. }y l{ iu kh cn thit. Cung cp thng tin v ni dung s c trnh by trong bi
thuyt trnh ca bn s mang n cho mi ngi c hi kch hot kin thc hin hu
chun b cho vic hc. Nu v lo lng v thi gian m{ ti i thng vo ni dung thuyt trnh,
khng chun b trc cho khn gi. th ngi nghe phi mt mt lc bit cch lin kt
ni dung vi nhng kin thc hin hu ca h.
S chun b trc cng khin bi thuyt trnh ca bn tp trung vo mt s lng nh
nhng mc. Sai lm ph bin trong chun b cc bi thuyt trnh l c cung cp qu
nhiu thng tin. Nu bn thy s chun b trc nhiu hn ba mc, l{ mt du hiu r
rng cho thy bn ang c trnh by nhiu thng tin hn c|i mi ngi thng thng c
kh nng nh. Hy gim xung cn ba ni dung. Bn s nhanh chng nhn ra rng nhng
bi thuyt trnh ca mnh s hiu qu hn nhiu v{ ngi khc s nh nhiu hn v chng.
Nu bn khng th gii hn bn thn trong mt s lng nh ni dung th hy c gng tm
ra nhng quan h n{o gia c|c mc trong lch trnh. Nu c th tm ra cch thc cc
mc tng t|c vi nhau th bn c th bin nhng ci c v gm s lng ln nhng
mu thng tin ring bit thnh nhng nhm nh cc thng tin lin kt vi nhau.
2. Trong mt bui thuyt trnh, hy tp trung ch yu vo ba im chnh. Bn cng lc
v thm vo nhng d liu bn l khc th cng nhiu kh nng mi ngi s nh th g
ch khng phi thng ip c bn bn hy vng truyn ti.
Bn c th lo s rng vic tp trung vo ch v{i im chnh s khin bn khng trnh b{y
thng tin. Bn c th cm gi|c nh ang lp nu ch tp trung v{o ba mc trong mt
cuc hp hay lp hc. Tuy nhin, hy nh rng khi cung cp cho mi ngi nhng thng tin
mi, h cng nh bn, u cha bit g v chng. S lp li n{y mang n c hi tp trung
vo nhng thng tin chnh v m rng chi tit nhng thng tin khi hc.
 gip mi ngi tip thu nhng thng tin mi, hy tm nhng cch gip h lin kt ni
dung ny vi kin thc hin hu ca h. C nhng cun sch vi ton ni dung vit v cch
thuyt trnh hiu qu, do ti s khng tho lun v im ny na. Tuy nhin ti c mt
ngh c th l bn nn khuyn khch mi ngi suy ngh v nhng cch h c th s
dng thng tin bn ang trnh b{y. Sau , khi gp phi nhng tnh hung ny, h nhiu kh
nng s nh nhng g bn ~ ch bo h.
Tt nhin, ngi ta c th tranh lun rng, th gii n thun ang tr nn qu bn rn
ch tp trung v{o ba mc. Rt kh tp trung mi ngi trong nhng cuc hp, v do
cn thit phi i qua nhiu ni dung nht c th khi c tt c mi ngi trong cng mt
cn phng. Nhn xt ny l mt bin th ca ng lc m{ c|c ng nghip ca ti trong
Hip hi Lut t}m l ~ s dng trnh by mt lng thng tin ln trong bui thuyt
trnh ko di 15 pht. Vai tr ca 3 cn c tn trng ch khng phi ph v. N ng bt
chp bn bn rn th no v bao nhiu thng tin bn mong mun trnh by. Khin lch hp
d{y c hn ch mang n kt qu l mi ngi nh mt nhm nhng d kin khc nhau t
cuc hp. V{ iu s khng hnh th{nh Vn ho| thng minh.
3. Vo cui mi bui thuyt trnh, hy tng kt ba im chnh. Tng kt ny bo m
rng bn c c hi nhn mnh nhng im bn tin rng quan trng nht m mi ngi cn
bit. Thm ch, nu nhng ngi khc khng nh thi gian xem li nhng g h ~ hc, th
vic tng kt ny s gip h c c hi r sot li nhng thng tin mi.
Ti thy tng kt n{y c bit quan trng vo cui mi cuc hp. Trong vai tr gi|o s, ti
thng xuyn gp nhng sinh vin cao hc. Trong mt gi ng h, chng ti c th c mt
cuc tr chuyn t do khng mang cu trc ca mt bi ging hay mt cuc hp nhm. Kt
qu l, kt thc cuc hp vi mt danh sch nhng mc h{nh ng l{ iu hu ch.
C|c chng ca cun s|ch n{y ~ c sp xp theo cc nguyn tc thun li cho qu trnh
bn luyn tp. Nh bn ~ thy, tng chng u bt u vi ba pht biu cho bn bit ni
dung sp c trnh b{y. c trc ba iu y s khin bn suy ngh v nhng g sp c
trnh b{y trong chng . Ti cng c gng trnh lc n mc ti a. Thc t, l do
chnh c cc hp Thng minh hn tc th l ti mun lm bt cc khi nim khng hon
ton nm trong ch nhng lin quan n hnh trnh tr thnh mt ngi c T duy
thng minh. Nhng hp ny c th c ring v{ suy ngh mt c|ch c lp vi nhng ni
dung kh|c trong chng. Mi chng kt thc bng mt b nhng thng ip trong tng
kt nhng thng tin chnh ca chng v{ gn kt chng li vi nhau.

Thng minh hn tc th

Khi ang trong mt cuc hp hay trong lp hc, ang c mt cun s|ch hay b{i b|o, i
khi bn thy mnh gp vn trong vic tp trung. Kh khn n{y xut pht t vi nguyn
nhn sau.

Trng th|i c th gy nh hng n trng thi tm tr. Nu bn mt mi th bn s gp kh

khn trong vic tp trung. C ph v nhng thc ung cha caphin khc c th hu dng
cht t, nhng n ch khin bn tnh t|o hn ch dng nh khng t|c ng n nhng
vng no gip bn nh nhng thng tin mi. Do , v lu di, tt hn ht l bn nn c
gng tng thm thi gian ng trong lch sinh hot ca mnh thay v ung thm nhiu cc c
ph.
Nu ngi qu lu, bn cng s thy tm tr mnh mt tp trung. Trong trng hp , h~y
ng dy vn vai, i n cui phng hp hay lp hc v{ i li v{i bc trong mt lc. Hot
ng ny gip bn tp trung tr li. Trong vic to dng mt Vn ho| thng minh, cng nn
khuyn khch nhng ngi kh|c ng dy i vng quanh trong c|c cuc hp. Quy nh
thng thng i vi tt c mi ngi l ngi yn khi hp, song cha chc l{ iu kin l
tng tip thu thng tin.

Hy nhn bit nhp iu c th bn. Khi cn hc i hc, ti thng rt mt mi ngay sau

khi n. Cui cng, ti khng ng k nhng lp hc vo khung gi ngay sau ba tra
trnh ng qun trong lp. Nu khng th trnh mt khong thi gian trong ngy m bn
bit l khng tt cho mnh th hy c gng i b trc khi ngi vo mt lp hc hay cuc
hp.

Thm v{o , h~y tp trung ton b c th bn vo lp hc, cuc hp hay cun sch. Hy ghi
ch. Thm ch vic v nguch ngoc trn giy cng cho thy l s gip mi ngi tr nn
tp trung hn khi trong lp hay trong mt cuc hp.
Cui cng, nu khng ngh n{o ti a ra }y c hiu qu v bn cm thy b xao lng
cng cc bi nhng ting n v nhng s vt kh|c trong mi trng lm vic ca mnh, bn
c th nn tm hiu thm v triu chng ca hi chng thiu tp trung trn Internet. T ,
bn c th quyt nh liu bn c cn phi i kim tra bnh hay khng. C th bn khng
mc hi chng thiu tp trung nhng khi tt c nhng c|ch kh|c u tht bi th bn nn
xem xt kh nng n{y.

Kin thc cha kho

Th gii l mt ni bn rn. C rt nhiu th din ra xung quanh bn. khin s hn n

ny tr nn trt t, t}m tr t ra cc gii hn cho nhng thng tin c s dng trong mi
giai on. Khi tri nhn mt s kin t th gii xung quanh, ch mt lng nh nhng thng
tin tim nng tr th{nh t}m im ca s ch . Vic nhn thc v mt s kin l t hp ca
hot ng x l t di ln s dng thng tin t th gii xung quanh v hot ng x l t
trn xung s dng nhng kin thc sn c quy nh cch chng ta din gii nhng s kin
mi.
Trong thi gian din ra mt s kin, tr nh ca bn lm vic trong mt kh nng gii hn.
Ch mt lng nh kin thc sn c sn s{ng cho qu| trnh t duy m{ bn s dng lp
lun v gii quyt nhng vn mi. Mt c|ch bn tng lng thng tin c th huy ng
khi suy ngh l{ bo m rng nhng mu kin thc c kt ni vi nhau mt c|ch d{y c.
V t, iu quan trng khi hc l tm ra nhng cch lin kt thng tin mi vi thng tin sn
c.
Khi bn nh ti mt s kin, bn c th gi ra khong ba mu thng tin c lp v n: l{
Vai tr ca 3. iu quan trng l s dng hiu bit v tr nh va sp xp k c ca bn
v nhng s kin ~ tri qua, va hc cch thit lp cu trc bi thuyt trnh ca mnh
trc nhng ngi khc.
Khi tham d mt cuc hp, h~y suy ngh v iu bn mun nhn c. Sau , h~y tp
trung v{o thng tin . V{ cui cng, sau mi tri nghim, hy dnh cht thi gian nhm li
nhng thng ip mang tnh cha kho. Bng c|ch n{y, sau bn s kim so|t c nhng
g bn nh v tnh hung y.
Khi iu hnh mt cuc hp, mt lp hc hay tham d mt bui phng vn, hy trnh by
nhng im chnh m bn mun mi ngi nh. Sau , h~y tp trung mnh m vo nhng
im ny v trnh b lc nhiu nht c th. Cui cng khi kt thc, hy tm li nhng
im mu cht ngay c khi ~ ra khi mi tng t|c vi bn, thnh gi vn nh nhng g
bn hy vng h nh.
Bng cch ghi nh k Vai tr ca 3, bn c th l{m tng cht lng kin thc ca mnh ln
rt nhin ln. Theo cch ny, bn ~ c mt khi u thun li trong chuyn h{nh trnh
t duy thng minh hn. Bn cnh , bng cch s dng Vai Ttr ca 3 t chc nhng
bi thuyt trnh ca mnh, bn cng tin mt bc gn hn n vic to ra Vn ho| thng
minh.
Chng bn. Hiu cch s vt vn hnh
Kin thc nhn qu l thng tin bn bit v cch thc th gii vn hnh.
Cht lng kin thc nhn qu ca chng ta cng khng tt nh chng ta ngh.
Chng ta c th ci thin cht lng ca kin thc thng qua h{nh ng t l gii.
Johannes Kepler l mt nh{ thin vn hc sng vo cui th k XVI u th k XVII. ng
c bit n nhiu nht trong khoa hc hin i bi nhng phng trnh chuyn ng ca
cc hnh tinh. Thi ng, ngi ta tin rng cc hnh tinh chuyn ng theo mt qu o
vng trn hon ho quanh mt tri. Nhn v{o c|c php o do nhng nh{ thin vn hc nh
Tycho Brahe thc hin, Kepler nhn thy qu o vng trn khng d o|n chnh xc v tr
ca cc hnh tinh trn bu tri m. ng x|c nh rng cc hnh tinh chuyn ng theo mt
qu o hnh lp v{ ~ x}y dng nhng phng trnh m t cc chuyn ng ny.
Hu ht mi ngi bit n Kepler l bit n thnh tu ny ca ng. Cng quan trng
khng km l nhng phng trnh kia ca ng ~ t nn tng cho l thuyt mang tnh cch
mng ho ngnh vt l hc ca Newton v chuyn ng ca cc hnh tinh.
Kepler khng ch hng th vi ng chuyn ng ca cc hnh tinh quanh mt tri m
cn mun bit ci g khin chng chuyn ng. ng lin tc t ra cu hi Ti sao?
ng nhn ra mt iu l nhng hnh tinh cch xa mt tri hn chuyn ng chm hn so
vi nhng hnh tinh gn mt tri. ng cng bit rng, khi bn cng xa mt tri th nh
sng mt tri cng tr nn yu i v{ do nhng hnh tinh xa mt tri hn s nhn t nh
s|ng hn nhng hnh tinh gn mt tri. ng suy lun rng, c th mt tri t|c ng mt lc
n{o khin cho cc hnh tinh chuyn ng vng quanh n, t|c ng lc ti nhng hnh
tinh xa hn s yu hn so vi nhng hnh tinh gn v v th, chng chuyn ng chm
hn.
Trong mt s bi vit ca mnh, ng suy o|n v mt lc chuyn ng hng ra t mt tri
(nh |nh s|ng), lc y bng c|ch n{o y nhng hnh tinh chuyn ng vng quanh qu
o ca chng. ng gp kh khn trong vic chng minh tng ny. Tht khng may, ng
khng tm ra c|ch bin lc chuyn ng hng ra t mt tri thnh lc chuyn ng
vng quanh mt tri. c gii quyt vn ny, Kepler s dng kin thc t nhng lnh
vc kh|c. V lc Kepler cng hng th vi khoa hc nam chm v hin tng t, ng
chi a vi tng mt tri l mt nam chm ko nhng h{nh tinh hng tm. Song, mt
ln na, ng gp rc ri trong vic l gii lm th no mt lc ko hng tm tr thnh mt
qu o chuyn ng xung quanh mt tri. Rt cuc th mt chuyn ng hng tm s
khin c|c h{nh tinh }m sm vo mt tri.
Kepler ~ n rt gn vi l do chnh xc ti sao cc hnh tinh chuyn ng theo qu o
quanh mt tri. Mt nam chm ht st v pha n. Lc hp dn ca mt tri cng ht c|c
hnh tinh v pha n. Ci Kepler thiu l mt c ch cho php cc hnh tinh chuyn ng
trong iu kin c mt lc ko hng tm. Khong 80 nm sau, Isaac Newton ~ cho ra
nhng nh lut chuyn ng v tr li cu hi . Newton l{ ngi hiu ra rng, cc lc
thay i chuyn ng ca vt th v khng nht thit phi gi cho vt th chuyn ng. Tt
nhin, Newton l mt ci tn ln trong lch s. Danh ting ca Kepler, nu c nhc n,
ch l nhng phng trnh cho qu o chuyn ng ca cc hnh tinh. Lch s tng
thng ngi thnh cng.
Cu hi ln: Ti sao?
im quan trng trong T duy thng minh ca Kepler l mi quan tm dnh cho cu hi ti
sao. Ho ra, mc ny hay mc kh|c, ai cng mun bit ti sao th gii vn h{nh nh
hin ti. Tuy nhin, vic s dng T duy thng minh li i hi cu tr li cc k xut sc
cho cu hi .
Tr li cu hi ti sao ng mt vai tr quan trng trong i sng hng ngy: Bn i v{o
phng khch v bt cng tc n ln. Cng tc n c dng iu khin c|i n nm
trn bn cnh gh sofa nhng khi bn bt cng tc th khng c g xy ra c. C mt cht
nh sng lt vo qua ca s nn phng khng ti om. Bn i v pha c|i n v{ lc lc n
nhng cn phng vn chm trong bng ti. Bn kim tra si d}y in ng sau n v{ ln
n cm th thy n vn cm vo . Bn xem cng tc ch}n n th n ~ c bt ri.
Cui cng, bn th|o bng n ra v{ lc n. Nghe ting n lp bp quen thuc, bn lin i v
pha t v thay vo mt trong nhng c|i bng n hunh quang tit kim nng lng
mi. Bn bt li cng tc n trn tng v nh sng tr li vi cuc sng.
l{ T duy thng minh.
Khi thc hin mt bi tp x l s c nh trn, ngay c vi nhng thit b trong gia nh,
bn ang thc hin nhng suy lun kh phc tp. Bn s dng kin thc v cch s vt vn
h{nh gii quyt vn . Bn bit rng bt cng tc n s khin in tr nn kh dng
cm v{ do bn kim tra xem liu c|i n c cm in cha. Bn bit rng i khi c|i
n b lng, nn bn lc lc xem c th khin n hot ng li khng. Bn bit rng c
mt cng tc trn n c th v tnh b tt. Cui cng, khi tt c u khng thnh cng, c
ngha l{ bng n c th b chy. Bn bit rng khi bng n ch|y, si d}y tc bng n
khng to ra s kt ni in na. Nhng mu dy tc b t s ku lp bp bn trong bng
n khi bn lc n. Bi tp n{y lin quan n vic kim tra tng l gii cho l do ti sao n
c th khng hot ng c.
Kh nng suy ngh v l do ti sao s vt vn hnh v nguyn nhn ca cc vn khi s
vic khng din ra nh mong i dng nh l{ mt c tnh hin nhin trong c|ch t duy
ca chng ta. Chnh kh nng suy ngh v l do ti sao cc s vic xy ra (v chng gp vn
g) l mt trong nhng kh nng ch cht phn bit lo{i ngi vi c|c lo{i ng vt
khc trn hnh tinh.
Cu hi ti sao cho php con ngi a ra c|c l gii. Isaac Newton khng ch nhn thy qu
t|o ri t trn cy xung. Quan s|t c ng s dng tm ra l do ti sao n ri. Th
my t ca bn khng ch quan st chic xe khng hot ng m anh ta tm ra nguyn
nhn khin n khng hot ng bng cch s dng kin thc lm th n{o bnh thng n
hot ng trn tru. B|c s ca bn khng ch nhn vo nhng triu chng bnh tt m c y
suy lun v nguyn nh}n cn bnh c th cha tr cho bn. V bt k ai ~ tng dnh thi
gian chi vi mt a tr nm tui s hiu rng, tr con tui ny c th th thch lng
kin nhn ca bn bng cch c gng tm kim nhng l gii cho l do ti sao mi th li
vn h{nh nh th.
Cc nh tm l hc gi kh nng a ra l gii cho cc s vt l suy lun nhn qu. Ti sao
vic hiu v cn nguyn s vt li quan trng nh vy?
Cng xem mt v d v s kh|c nhau trong c|ch lo{i ngi v loi tinh tinh h hng gn
ca chng ta s dng cng c. Theo nh tm l hc Daniel Povinelli, mt khc bit ln
gia loi kh (nh tinh tinh) v{ lo{i ngi l loi ngi suy lun mt cch t nhin v l do
vn hnh ca s vt, ngha l{ lo{i ngi rt gii suy lun nhn qu, trong khi loi tinh tinh
th khng.
Cng c khng khu bit ho loi tinh tinh vi lo{i ngi, bi tinh tinh cng s dng cng c.
Trong i sng hoang d, c nhng cng ng tinh tinh s dng | p v ht u v
nhng cng ng khc s dng cy sy mng cu con mi trong cc t. Trong phng
th nghim, tinh tinh cng c th hc cch s dng cng c nhng dng nh chng khng
hc c cch lm th n{o cc cng c vn hnh.
Hy ly mt v d t nghin cu ca Povinelli. ng a mt mu thc n v{o chnh gia
mt ng trong sut, ng ny qu nh tinh tinh c th ly c. Con tinh tinh nhn thy
thc n v{ mun ly chng. C my ci que gn v{ cui cng con tinh tinh hc c|ch t
chic que vo trong ng y thc n ra ngo{i. Mt ngi thc hin nhim v ny nhn ra
rng, c|i que y thc n dc theo ng theo hng ra xa hn so vi lc m{ que c t
vo.
Tinh tinh dng nh khng nhn ra iu ny. Sau khi tinh tinh hc cch s dng ci que ly
thc n ra khi ng, Povinelli t mt ci by u kia ca ng thc n ri v{o by nu
b y v pha . Ban u, tinh tinh s chn u ng mt cch tu tin t que v{o m{
khng nhn ra rng y thc n theo mt chiu s khin n ri v{o c|i by ch khng ri ra
ngoi. Sau mt lc, tinh tinh hc c c|ch t que v{o pha gn vi ci by nht thc n
b y ra u ng bn kia.
Tuy nhin, thm ch ngay c nh vy, tinh tinh cng t ra khng hiu iu chng ang l{m.
Mt khi tinh tinh hc cch x l ci by, Povinelli lin b thc n v{o pha bn kia c|i by
ch khng phi gia ng. Gi }y, nu tinh tinh tip tc a que v{o pha gn vi ci by
nht, thc n s b y xung by. V{ chnh l{ iu ~ xy ra. Con tinh tinh khng hiu
rng c|i que y thc n i qua c|i ng.
Tr chi tip din. Tinh tinh cui cng cng s hc c cch x l tnh hung ny v khi
chng thc s hc c, Povinelli li thay i mt con tinh tinh thc s hiu cch cng
c vn hnh s phn ng chnh xc, cn con tinh tinh ch hc c mt chin lc c th s
khng l{m c. Mi ln nh vy, tinh tinh u tht bi cho n khi chng ~ tri qua cc
th nghim trong vic s dng cng c theo nhiu cch khc nhau.
Nghin cu ny cho thy rng tinh tinh khng thc hin suy lun nhn qu. Chng khng c
kh nng tm ra l do ti sao s vt vn hnh theo cch y. Chng dng nh tm kim mt
cch ngu nhin nhng h{nh ng mang li hiu qu. Sau , chng hc c mi quan h
gia mt tnh hung, mt h{nh ng v mt kt qu. Nu chng tm ra mt h{nh ng
mang li kt qu th sau chng s tip tc h{nh ng nh th. Do , chng hc c
rng, h{nh ng c th hiu qu m khng hc c ti sao n li hiu qu. Khi khng
bit l do ti sao, tinh tinh khng th i ph vi cc tnh hung c thay i t nhiu khin
h{nh ng ca chng tr nn v hiu.
T khi cn nh, con ngi ~ h{nh ng khc bit. Cng nh tinh tinh, con ngi hc cch
lm sao cho h{nh ng ca mnh t|c ng n th gii. D vy khng ging tinh tinh, con
ngi tm hiu hiu l do ti sao. Kt qu l, khi mt cng c chng ta ang s dng khng
pht huy hiu qu, chng ta khng tip tc bng cch th i th li cho n khi tm ra cch
khin n pht huy tc dng. Thay v{o , chng ta tm ra l do ti sao cng c khng cn
hot ng na v{ sau gii quyt vn .
Tt nhin, c nhng lc bn khng hiu quan h nhn qu ca iu g v{ khng c c|ch
r r{ng n{o hiu n trong hon cnh . Khi y, bn c th dng cch th i th li
tm ra li sai. V d, ti nh ~ tng thy ng mnh x l chic tivi trong phng khch. Thnh
thong, hnh nh b m. u tin ng sa chic ng ten trn u tivi. Nu khng thnh cng,
ng s kim tra dy ni gia ng-ten vi tivi. Nu tt c u khng thnh cng, ng s v
mnh vo cnh tivi. ng dng nh khng c bt k hiu bit nhn qu r rng no v cch
tivi vn h{nh nhng trong qu| kh nhng h{nh ng nh th thng gii quyt vn . V
rt kh hiu cch tivi vn hnh v khng c nhiu ngun ti liu hc thm v tivi, ng
khng th s dng T duy thng minh gii quyt vn hnh nh trn mn hnh tivi
c.
Nh tm l hc Michael Tomasello cho rng kh nng suy ngh v l do ti sao s vic xy ra
l nguyn nhn chnh yu m{ con ngi c nn vn minh phc tp cn tinh tinh th khng.
Hy hnh dung bn ang xem ai s dng mt cng c mi. Bn khng ch tp trung vo
nhng chuyn ng m c y thc hin v kt qu ca nhng chuyn ng . Bn cn
quan t}m n mt lot nhng kha cnh nhn qu ca tnh hung. Bn mun hiu mc tiu
ngi ang c t c bng cch s dng cng c. Bn mun hiu g v cch thc
cng c vn hnh. Bn c th khng hiu tt c cc chi tit song bn c gng c c cht
kin thc v l do ti sao cng c thnh cng trong vic t c mc tiu.
H~y suy ngh v ln u tin bn thy ai trong nh{ s dng my ht bi. C l m bn
ang dn phng kh|ch. i vi mt a tr, chc hn phi l mt cnh tng rt k l
khi thy m mnh y ti y lui mt vt th to ln n o trn sn. Nu khng th hiu b
ang l{m g, bn chc hn s hi ti sao b li c h{nh ng k l gy n {o n th v b s
gii thch rng b{ ang c lm sch s{n nh{. Sau , chc hn bn s hi ti sao c my n
{o c kh nng dn sch sn nh v b chc hn cho bn mt l gii lin quan n vic
bi b ht vo chic m|y . Lc , bn chc hn khng hiu tng tn chi tit v cch hot
ng ca my ht bi (hay thm ch ti sao ngi ta li quan tm chuyn dn dp khi cn
phng s li bn), nhng mt phn ca vic hc v my ht bi bao gm mt lng nht
nh nhng kin thc nhn qu.
Bi mun bit l do ca nhng h{nh ng ngi kh|c ang l{m, cng nh ti sao nhng
cng c mi ngi s dng mang li hiu qu, con ngi cng c th suy ngh ti cch ci
tin nhng cng c ny. Tr li chuyn chic my ht bi. Con ngi lun lun mun lm
sch mi trng xung quanh. Khi nim sch s ~ xut hin trong nhng vn bn c i.
Cc nh kho c hc ~ ph|t hin ra nhng dng thc c xa ca chi v gi lau. My ht
bi ch l mt c|ch kh|c t c cng mc tiu lau dn bng cch s dng mt cng c
phc tp hn. tng ch ra mt my ht bi ch n vi ai nu h hiu rng con ngi
mun tm cch lm sch mi trng sng, ng thi bit rng s kt hp gia ng ht v
mt b lc lm sch b mt.
Tng t nh th, James Dyson c kh nng ph|t minh ra m|y ht bi bung kh xoy mt
phn v ng nhn ra rng mt khi bn c mt my ht bi, vn kh khn cn gii quyt l
tch bi khi khng kh c ht vo trong.
V quan t}m n quan h nhn qu, con ngi thng thy cc sn phm rt li cun khi
chng km theo vi ch dn v cch hot ng. Trong mt my ht bi theo kiu c, ti cha
bi s phng ln ngay khi my ht bi c m v bn c th nghe thy ting nhng ht
bi b ht vo trong. My ht bi Dyson s dng nha trong mi ngi c th quan st
n hot ng.
Nhn chung, kh nng hi v tr li cu hi ti sao dn chng ta n vic to ra cc cng c
mi phc tp hn da trn nhng ci tin ca cc th h trc. Tomasello gi qu trnh ny
l tng cng s phc tp ca nn vn minh. Trong nn vn minh m{ mi ngi hi cu hi
ti sao, mi th h c th bt u vi mt b cng c ang c s dng l{m c s, t c
gng ci tin cng c t im khi u .
Hy quay li v d nhng con tinh tinh: Trong i sng hoang d~, tinh tinh cng c nn vn
minh ring ca n. Nu mt con tinh tinh v tnh bit rng p mt hn | v{o ht u s
khin n v ra th cui cng tt c nhng con tinh tinh kh|c trong {n cng s hc c|ch p
hn | l{m v nhng ht u. Chng hc iu ny bng cch bt chc h{nh ng ca con
tinh tinh kia. Chng s p nhng hn | khi thy | gn nhng ht u. Cui cng, mt
trong nhng ht u v ra v{ con tinh tinh ~ hc c rng p mt hn | c th gip
lm v mt ht u.
D vy, tinh tinh khng dy ln nhau. c th dy phi c ai kh|c mun hc. V{ hc
t ai kh|c, bn phi suy ngh c|i h ang c t c. Tinh tinh khng thc s gii thch
c ti sao nhng con tinh tinh kh|c ang h{nh ng nh chng ang l{m, v{ do chng
khng hiu dy hc c ngha g.
Cng nh vy, vn minh s dng cng c ca tinh tinh khng th phc tp thm cht no
na. Khng c con tinh tinh no c gng tm ra mt cch tt hn lm nhng g n ang
lm. Tinh tinh khng thc s t l gii v sao nhng con tinh tinh khc li h{nh ng nh
vy v t u chng ~ khng suy ngh v l do vn hnh ca cc cng c.
Kh nng suy ngh v l do ti sao s vt vn hnh l mt phn quan trng khin con ngi
tr nn thng minh. Bn cng c nhiu kin thc nhn qu th cht lng kin thc ca bn
nhn chung cng cao. V Kin thc tht lng cao l trng tm ca cng thc cho T duy
thng minh.
T chc kin thc nhn qu
hiu sc mnh ca kin thc nhn qu, quan trng l phi nhn ra cch kin thc nhn
qu ca bn c t chc v{ c|ch n c s dng gii quyt nhng vn mi.
Kin thc nhn qu ca bn c t chc xung quanh nhng l gii. Ngha l{ kin thc
nhn qu lun lin quan n mt cu hi ti sao c th n{o . C hai kha cnh quan trng
ca kin thc nhn qu m{ trong kt qu c rt ra t mi quan h gia nguyn nhn
v cc l gii.
Kha cnh quan trng u tin l{ thng c nhiu l gii khc nhau cho cng mt s vic.
Nhng l gii ny, nhn chung, gii thch cho nhiu yu t khc nhau c th t|c ng ln mt
tnh hung. Mt vi trong s nhng yu t ny c th mang tnh vt cht, trong khi nhng
yu t khc c th mang tnh x hi hay thm ch tm l.
Mt cng ty sn xut t c th ra mt lnh thu hi mt triu chic xe c chn ga b li. Ti
sao li c lnh thu hi ny? Nhng cu tr li cho cu hi ny l gii v cc yu t dn n
lnh thu hi. Mt vi l gii c th mang tnh vt cht (mt b phn bn trong chn ga b
hng khin n i khi b kt). Mt vi l gii c th lin quan n phng din x hi ca
vic kinh doanh (mong mun nhanh chng tng th phn dn n st gim trong khu kim
sot cht lng v gim st nhng nh sn xut cc b phn). Nhng l gii khc c th lin
quan n t}m l ngi tiu dng (khi ng mt lnh thu hi c th nng nhn nhn cng
chng v vic cng ty quan t}m n s an ton).
Mi l gii ny c th c |nh gi| da vo nhng d kin ca tnh hung. L gii u tin
cho l do ti sao chn ga mc kt c th l c mt b phn b h hng bn trong. Tuy nhin,
l gii ny c th kim tra c, c l bng cch tho vi chn ga li ra. Nhng kim tra ny
c th s cho thy l gii ban u l sai v s tht l chn ga mc kt v mt l xo b khim
khuyt bn trong.
D vy, vi bt k s vic no, c mt s nhng l gii khc nhau c th u cng lc chnh
xc. Mi l gii ny phn nh cc phn khc nhau ca s vic. Do , mi loi thng tin nhn
qu u xc |ng gip ta tr li nhng loi cu hi khc nhau. Mt ngi ang hc cch
thit k mt chn ga mi c th hc hi kinh nghim t nhng sai lm vt l mc phi trong
my mc. Mt ngi kh|c ang hc v cch cc doanh nghip x l lnh thu hi c th hc
hi t l gii v tm l tiu dng.
Kha cnh quan trng th hai ca kin thc nhn qu l chng xp lng vo nhau. Ngha l{,
mi khi bn a ra mt l gii, lun c kh nng hi ti sao mt ln na v{ a ra mt l
gii mc c th hn. Nhng a tr nm tui hc mo ny rt nhanh v{ chng thng
lin tc thc p ngi ln tm ra nhng l gii c th v c th hn na cho mt s vic.
Quay li v d v cng ty xe hi, mt l gii tng qut cho lnh thu hi c th l chn ga ca
xe b mc kt dn n vic gy ra tai nn. Hi ti sao chn ga ca xe mc kt dn n l gii
s}u hn l{ mt b phn bn trong chn ga b mn v dnh vo b phn th hai. Hi to sao
b phn ny b mn li dn n mt l gii khc thm ch cn s}u hn rng nha s dng
lm b phn b n khi nng khin n ch xt vo v ng. Hi ti sao b phn b n ra
dn n mt l gii s}u hn na v trng thi ca cc phn t ca loi nha khi nng ln.
Mu cht }y l{ mi l gii tr li mt cu hi ring bit. Tuy nhin, mt khi bn a ra l
gii , lun c kh nng hi mt cu hi khc c th hn. Tr li cu hi i hi a ra
mt l gii khc c th hn na. V c tip tc nh th. Qu trnh khng bao gi kt thc.
KIN THC NHN QU V GII QUYT VN THEO CHUYN MN
L do chng ta quan t}m n kin thc nhn qu l v n quan trng trong vic gii quyt
cc vn mi.
Chng 2 ~ kho st v Thi quen thng minh. Thi quen l nhng h{nh ng bn thc
hin gii quyt cc vn ~ quen thuc m khng cn suy ngh. Ngha l{ nu bn ~
bit cu tr li cho mt cu hi ri, tt c ph thuc vo tr nh ca bn v gii ph|p v{
lp li iu tng t. V d ti chi kn saxophone. Kn saxophone l{ mt nhc c phc tp
vi rt nhiu nt bm, l xo v cc cn gt. V th nhiu th trong cy kn saxophone c th
b h hng khin n pht sai nt nhc. Thnh thong khi ti chi nt C thng, c}y kn ca ti
t ngt pht ra m thanh rt ngang. Do ~ s hu c}y kn nhiu nm, ti bit li ny
xy ra v ming che mt ci van gn c kn ~ b kt vo van v n cn c thng. Ti
khng cn suy ngh v cch gii quyt vn v c th gi ra gii php t tr nh ca mnh.
D vy, ln u tin gp vn n{y, ti ~ phi s dng nhiu nhng kin thc nhn qu
tng qu|t hn v cch hot ng ca kn saxophone. Khi bt u hc chi kn, ti bit rng
khi mt nt trn nhc c n{y khng ph|t ra }m thanh ng th thng c vn vi chnh
cy kn. Mt vi nt nhc sai xut pht t vic ming che dnh vo nhng ci van. C khi
xut pht t vic nhng c|i l xo khng y cc phm tr li v tr tnh ban u. Cng c khi
vn bt ngun t nhng con c lng. Khi ln u tin gp phi mt nt C thng ngang
ph, ti kim tra nhng chic l xo v nhng ming che v bit rng chng c th gy ra vn
vi m thanh. Cui cng, ti tm ra ming che b dnh vo v ko n ra khi ci van. Ti
~ s dng nhng kin thc nhn qu th s gip mnh gii quyt mt vn mi.
Tt nhin, kin thc nhn qu ca ti cng su th ti cng c th gii quyt nhng vn
phc tp hn. Trong trng hp cy kn saxophone, kin thc nhn qu ca ti khng
vt qu hiu bit v nhng ming che c th dnh, nhng l xo c th qu yu y
nhng ming che ming van ln v nhng con inh vt c th b lng. V khng c kin thc
nhn qu su v cch nhc c ny hot ng nn khi gp phi vn nghim trng, ti s
phi mang n ra tim sa ngi c nhiu kin thc hn v nhc c c th chn o|n v{
sa cha n. Nhng ngi tim sa cha l nhng chuyn gia v cc nhc c.
nhn din mt chuyn gia, cn tnh n hai c im chuyn mn quan trng.
Th nht, chuyn gia phi c nhng k nng (hay thi quen) cho php h thc hin nhng
h{nh ng m nhng ngi khng phi chuyn gia khng th thc hin. Chuyn gia sa
kn saxophone bit cch g v thay nhng ming che trn cc np y van. H cng c
nhng cng c chuyn dng nh loi n c th thc v{o c}y kn tm ra ch nt. Qua
luyn tp, nhng chuyn gia ny tr nn cc k thnh tho trong tt c nhng h{nh ng
lin quan n hot ng sa cha ny.
Th hai, chuyn gia c kin thc nhn qu s}u hn nhng ngi khng phi chuyn gia.
Mt chuyn gia sa kn saxophone c th phn tch vn bng cch tm mi lin h gia
nhng triu chng ca mt vn vi nhng yu t c th gy ra cc triu chng . Sau
, chuyn gia c th s dng kin thc nhn qu n{y xut cch gii quyt vn .
Chng ta |nh gi| cao dng chuyn mn ny (v tr tin cho n), v kin thc nhn qu nh
th cung cp nhng cch mi gii quyt cc vn kh khn.
Hai yu t cha kho ca kin thc nhn qu l c nhiu nhng l gii cho cng mt hin
tng v kin thc nhn qu an lng v{o nhau. iu ny gii thch ti sao rt kh pht
trin kin thc nhn qu mt cch rng ri bao qut. Mt chuyn gia phi bit rt nhiu l
gii lin quan n lnh vc chuyn mn ca mnh, ng thi cng phi c kin thc v rt
nhiu cp an lng vo nhau ca cc l gii . Chuyn gia cn mt khi lng kin thc
rt ln, khng th c chuyn ai tr thnh chuyn gia trong mi lnh vc c.
Thc t, thm ch ngay c vi c|c chuyn gia, dng nh c s |nh i gia tnh tng qut
v chiu su ca kin thc. Trong ngnh y, mi b|c s l{ mt chuyn gia y khoa mt mc
n{o (khi so s|nh vi nhng ngi khng phi b|c s). Tuy nhin, cng c nhng b|c s
c chuyn mn tng qu|t. C|c b|c s gia nh bit rt nhiu v nhng ni u phin ph bin
m mi ngi thng mang ti phng khm. V b|c s n{y c th cho bn li khuyn t
bnh cm cho n nhng chn thng nh v cc bnh ngoi da.
Nhng s c lc mt bnh nh}n n{o n vi mt triu chng him gp. Cc triu chng
n{y i hi nhng kin thc nhn qu c bit c cch cha tr hiu qu. B|c s gia nh
s gi bnh nh}n n{y n mt b|c s chuyn khoa c tn dng nhng kin thc nhn
qu chuyn bit v chng bnh . B|c s chuyn khoa n{y bit rt nhiu v mt chng
bnh c th, nhng nhiu kh nng l{ chuyn mn tng qut khng bng mt b|c s gia
nh.
V th, kin thc nhn qu l mt phn quan trng trong kh nng gii quyt nhng vn
mi ca bn. Nu hiu ti sao iu g vn hnh th bn c th s dng thng tin xc
nh s c ~ xy ra. Kin thc nhn qu s hu ch trong vic gip bn a ra c|c phng
n gii quyt s c.
Chuyn mn bao gm c nhng k nng gii quyt vn v kin thc nhn qu vt xa
nhng tiu chun thng thng. Kin thc nhn qu l mt phn quan trng cho php cc
chuyn gia gii quyt nhng vn m{ ngi khng chuyn cm thy kh khn.
Tm li, kin thc nhn qu chnh xc l loi Kin thc cht lng cao m bn cn c T
duy thng minh.
Thng minh hn tc th

Tn dng kin thc chuyn mn xung quanh bn

Chc hn bn ~ tng nghe cu ni: Quan trng l phi bit nhng g bn bit v bit nhng
g bn khng bit. Tng t nh vy, bit nhng ngi bit kin thc m bn khng bit
cng rt quan trng.

Tt nhin, t khi cn nh chng ta ~ bt u khm ph ra rng, nhng ngi khc nhau c

th c nhiu chuyn mn khc nhau. Nghin cu ca Frank Keil v{ c|c ng nghip ~ ch
ra, thm ch ngay c nhng a tr nm tui cng tin rng nu ai bit c ch vn hnh
ca t lnh th ngi ny s nhiu kh nng bit c ch vn hnh ca l nng hn l{ bit
lm mi ngi vui hay bun.

Nu mun tr nn thng minh, bn hin nhin mun ci thin cht lng kin thc ca bn
th}n. Thm v{o , bn mun chc chn rng bn bit phi nh v ai khi chm n gii hn
kin thc ca bn thn. Hy dnh thi gian ch xem nhng ai bn gp g c th c nhng
kin thc quan trng m bn ang thiu. Hy s dng nhng ngi n{y nh ngun lc gip
bn pht trin nhng g bn bit.

o tng v chiu su ca l gii

Kin thc nhn qu ca bn tt th n{o? H~y ngh li v nhng k thi v nhng bi kim tra
m bn ~ tri qua trong i mnh. Chc hn bn ~ lm tt rt nhiu bi trong s nhng
khng phi tt c u sun s. Ti t nht l khi bn bc vo phng thi vi cm gic lo lng
chnh |ng v vin cnh im s ca mnh. C th bn khng c nhiu thi gian hc, hay
n gin ch l{ khng c ng lc chun b cho bi kim tra. C th bn ~ hc h{nh chm
ch nhng cm gi|c nh c|c kh|i nim then cht vn cha nm vng. Bn bc vo phng
thi trong tm trng lo lng rng c th mnh khng qua ni. Ni s l{ chnh |ng.
Nhng cng c khi, bn i v{o phng thi vi tm trng t tin. Bn cm gi|c nh mnh thc
s hiu nhng ni dung chun b kim tra. Bn thm ch cm thy t tin sau khi c cu hi
u tin ca bi kim tra. Bn ngh rng mnh c th tr li tt. Tuy vy, khi bt u t bt
trnh by cu tr li, bn pht hin ra rng mnh khng hiu khi nim ny k c{ng nh ~
ngh. D rt t tin, kin thc bn cn cho bi kim tra khng c. n gia gi thi, hy vng
ca bn sp . n cui gi, bn nhn ra rng mnh khng hiu cht g v ti liu ~ hc
c.
Sao li c th nh th c?
Dng tri nghim ny phn nh mt c tnh quan trng ca kin thc nhn qu. Ph|n o|n
v kh nng l gii s vt ca bn khng phi lc n{o cng ng. Ti khng bt bn phi tin
li ti. Ch cn bn lm mt bi tp n gin.
Hy nhn vo danh sch nhng vt thng thng sau. Vi tng vt, hy th ngh xem
bn tin rng mnh bit bao nhiu v cch n hot ng. Nu c mt cy bt trong tay, bn
h~y in v{o danh s|ch mt con s, trong khong t 1 n 7, 1 ngha l{ Ti khng bit
g c v{ 7 ngha l{ Ti bit chnh xc tng chi tit trong cch hot ng ca chng.
Liu c mc n{o trn }y bn tin chc rng mnh hiu v c th gii thch c khng? Nu
khng, th nhn xung quanh nh bn hay ni bn ang hin ti v{ tm c|i g bn tin
chc rng mnh c th gii thch cho ai hiu c.
By gi, ti mun bn thc s gii thch cch n hot ng. Nu c mt t giy trong tay,
bn hy th vit ra iu . Nu khng, cng c th a ra l gii trong u. Hy bt u
vi bc u tin v tng bc mt i xuyn sut qua chui lin kt nhn qu cho n
bc cui cng trong cch thc hot ng ca n. Hy c gng trnh by mt l gii hon
chnh nht c th m{ khng li l hng no. Nu cm thy vn cn l hng th hy vit t
l hng trong l gii ca mnh.
Sau khi ~ vit xong l gii ca mnh, bn h~y c li n vi mt ci nhn khch quan
nghim ngt. Bn ~ l{m th no?
C l hng no trong l gii ca bn khng? C ch n{o bn cm thy khng chc chn v
cch cc phn ni kt vi nhau khng? Bn c bt ng v nhng l hng trong kin thc
nhn qu ca mnh khng?
Nu thy nhng l hng trong kin thc nhn qu ca bn thn th khng c g phi lo lng
v bn khng phi l{ ngi duy nht. Gi|o s t}m l i hc Yale Frank Keil v sinh vin
tt nghip ca ng Leonid Rosenblit ~ tin hnh mt nghin cu tng t nhng g bn
va lm vi nhng sinh vin i hc. u tin, h yu cu mi ngi |nh gi| s hiu bit
ca bn thn v mt s thit b kh|c nhau. Sau , yu cu h a ra l gii v cc thit b
m h cho rng mnh hiu.
Pht hin quan trng ca nghin cu ny cho thy rng c rt nhiu thit b mi ngi tin
rng mnh hiu nhng trn thc t th khng phi vy. H th hin s t tin vo kh nng l
gii cch thc cc thit b hot ng nhng khi phi thc s a ra nhng l gii , h
khng l{m c. Rosenblit v Keil gi khong cch gia nim tin v cht lng kin thc
nhn qu ca con ngi vi kh nng thc t hnh thnh mt l gii l o tng v chiu
su ca l gii.
Ti s a ra v d v mt ch ti thy c nhng l hng trong kin thc nhn qu ca
mnh. Khi ln u tin c nhng nghin cu v kin thc nhn qu ca con ngi, ti ~
th p dng i vi bn thn mnh. Ti bt u bng vic th l gii cch thc hot ng
ca cn git nc bn v sinh. Ti nh li k c lc cn nh, khi mnh m np y khoang
cha nc v git nc lin tc xem c ch hot ng ca n (cho n khi b m bo ti
ngng li). Chc chn l sau tt c qung thi gian chi a cng bn v sinh, ti c th l
gii cch n hot ng.
Ti hiu r mt v{i c ch hot ng ca n. Tay cm khoang cha ni vi mt si dy
xch ko ci nt chn |y khoang ln. Nt chn c gn vi mt bn l. Khi nt chn
c ko ra khi van, nc trong khoang chy xung. Khi tt c nc ~ chy ht, nt chn
khng cn b nc lm cho ni na s h xung y ci van li, ng thi, mt qu bng
chm xung theo mc nc m mt cng tc khin nc mi bt u chy v{o. Nc tip
tc chy y khoang cho n khi qu bng ni cao ng cng tc li.
Ti th vn n.
Nhng nc chy i }u? Trong to{n b thi gian quan s|t, ti cha bao gi tho bn v
sinh ra xem nc chy i }u sau khi tho|t ra khi khoang. chnh l{ l hng u tin
trong kin thc ca ti. Bng c|ch n{o , nc chy ra khi khoang v vo bn v sinh. L
hng th hai l ti khng bit ti sao nc thot ra khi bn khi mc nc trong ln
cao. Nhng khng phi tt c m vn cn mt lng nc nh li. D vy, ti sao iu ny
xy ra vn cn l mt b n vi ti.
Tri nghim ca ti v iu ny l kh ph bin. R r{ng ti ~ tr thnh nn nhn ca o
tng v chiu su ca l gii.
Ti sao chuyn ny xy ra?
Khi c hi liu c bit cch thc th g hot ng hay khng, bn khng a ra mt l
gii hon chnh trc khi tr li. Thay v{o , bn ph|n o|n da trn nhng con ng
tt. u tin, bn c gng tng tng ra c ch ca n khi hot ng. Do , nu bn c
th mng tng trong u mt hnh nh v thit b ang hot ng, s t tin v kh nng
l gii s gia tng. Tt nhin, nu c nhng yu t quan trng ca qu trnh nm ngoi quan
st ca bn (nh c|ch nc chy vo bn v sinh), th nhng yu t n{y thng i km vi
mt l hng trong kin thc nhn qu ca bn.
Th hai, nh ~ tho lun phn u chng, c|c l gii thng an lng vo nhau. Khi
ang quyt nh xem liu c th gii thch iu g khng, bn c gi ra vi l gii. Bn cho
rng nu c th gi ra vi l gii th nhng phn cn li cng s c gii |p. Tuy nhin,
i khi bn a ra mt l gii rt chung chung m khng c bt k kin thc c th no
kh|c l{m c s cho n. Ti bit rng nc ri khi khoang cha v bng c|ch n{o chy
vo bn v sinh nhng khng bit c ch dn v phn phi nc t khoang cha n bn.
L hng ch xut hin khi ti th tm l gii tng th v bn v sinh.
Thc t, rt nhiu sn phm c thit k theo cch nng cao o tng v chiu su ca l
gii. Ti ~ tng cp rng my ht bi Dyson s dng nha trong cho php ngi dng
thy cch my ht bi hot ng. C th vic thy chic my ht bi ang hot ng cng
ging nh nhn v{o khoang cha nc bn v sinh khi nc ang chy xung. Hnh nh kh
xo|y mang n o tng v s hiu bit. Tuy nhin, cc nguyn tc ca bung kh xoy cng
nghip kh phc tp v ch nhn n hot ng khng c th hiu cch thc n vn
hnh.
Khi nghe n o tng v chiu su ca l gii, c th bn ngh rng, nim tin v tnh chnh
xc ca bt k loi kin thc phc tp no cng u l thiu xt. Tuy nhin, cng c rt
nhiu dng kin thc phc tp trong bn |nh gi| kh| chnh x|c trnh kin thc ca
mnh. V d, nhn chung bn |nh gi| kh| chnh x|c liu mnh c bit ct truyn ca cc b
phim, cun sch v cc cu chuyn hay khng. Chng phc tp, nhng nu bn tin rng bn
bit ct truyn th thng l bn bit.
H~y xem trng hp mt s nhng cu chuyn, b phim m bn tng bit qua nh Romeo
v Juliet, Moby-Dick, Truy tm Nemo, i chin Th gii (War of the Worlds), Anh em nh
Karamazov. Bn ngh rng c th mnh bit rt r vi trong s chng nh Romeo v Juliet
hay Truy tm Nemo. Mt vi chuyn khc c th bn ch bit l m hoc khng bit g c.
Nu bn ngh rng mnh bit ct truyn ca Romeo v Juliet th chc hn bn thc s bit.
Bt u vi cuc kim gia hai gia tc th ch, ri cuc gp gia Romeo v Juliet, cnh
trn thp ni ting v kt thc vi h{nh ng t s|t y bi kch.
S khc bit ln gia cc ct truyn v kin thc nhn qu l cc ct truyn chy theo chiu
tuyn tnh trong khi kin thc nhn qu an lng vo nhau. Trong mt ct truyn, s kin
ny dn n s kin tip theo, do , nu c th nh khi u mt cu chuyn, nhn chung
bn c th nh c nhng s kin k tip cho n khi hon thnh vic thut li cu
chuyn. Ngc li, kin thc nhn qu an lng v{o nhau. Do , ngay c khi c kh nng
nh mt phn ca l gii, cng khng c ngha l{ bn s bit nhng phn khc trong kin
thc nhn qu l{m c s l gii ban u.
Gii quyt o tng v chiu su ca l gii thng qua li t duy c th
C th ci thin ph|n o|n ca bn v cht lng kin thc nhn qu ca bn thn bng li
t duy c th. Bt k lc no, bn cng c rt nhiu la chn cho cch bn suy ngh v
nhng s vt trn th gii. Bn c th suy ngh v chic my ht bi Dyson DC25 ca mnh.
Nh th l bn ang suy ngh v mt mu my c th, ngha l{ bn ang t duy kh| c th.
Bn cng c th suy ngh v my ht bi ni chung, thm ch c th suy ngh mt cch rt
tru tng v xem xt chic my ht bi ca mnh di gc mt thit b lm sch.
Yaacov Trope v Nira Liberman l nhng nh nghin cu cho rng bn c th thay i cp
tri nhn. }y l{ mt thut ng m cc nh tm l hc s dng m t cch mt ngi
thu nhn, lnh hi v din gii th gii. Ngha l{ bn c th thit lp li t duy suy ngh v
s vt theo li c th hay tru tng. C rt nhiu c|ch t|c ng ln vic rt cuc bn s
suy ngh bng t duy tru tng hay c th. Mt c|ch n gin t|c ng ln mc tri
nhn ca bn l{ thay i cch bn nhn nhn v v tr ca mt s vt trong khng gian hay
thi gian.
V d, ti thng phi i cng t|c. Thng th ti nhn c mt email hay cuc gi mi ti
thuyt trnh hay tham d mt hi ngh v{i th|ng trc chuyn i. V cn v{i th|ng na mi
n chuyn i nn ti thng suy ngh v n mt cch tru tng. Ti tp trung vo nhng
vn nh liu c nhiu ngi th v tham d hi ngh hoc liu im n c g |ng tham
quan hay khng. Sau khi ng tham d chuyn i , ti a n v{o lch lm vic ca
mnh. Khi ng{y i n gn hn, nhng vn c th hn bt u ny sinh. Ti phi sp xp
li lch hp dnh thi gian cho chuyn i. Ti phi sp xp mi vic vi gia nh m
bo bn tr vn n trng. Ti bt u t hi ti sao mnh li tham gia chuyn i n{y
trong khi lch lm vic ang kn c.
D vy, tht bt ng l khng c vn no c th lin quan n chuyn i. Mi ngy trong
tun, ti u phi hp hnh v thc hin ngha v gia nh. C|c ngha v hm nay khng
khc vi nhng g ti s lm trong vi thng ti. Nhng cuc hn vi thng na cn lu mi
ti, nn chng khng d dng xut hin trong t}m tr v{ do t c kh nng nh hng
n quyt nh ca ti v chuyn i bng nhng yu t tru tng.
iu tng t cng ng vi nhng vt th gn bn trong khng gian. Khi xa ci my
ht bi th nhiu kh nng bn ngh v n ch yu vi vai tr mt thit b gip lm sch sn.
Cn khi n cnh th bn phi ngh v trng lng ca n, v tr ca nhng ci nt v cch
lm sch bi trong my. Nhng quan tm c th , nhn chung, x|c |ng khi bn gn my
ht bi hn l{ khi cch xa n.
Nhng bn li thng a ra ph|n o|n v vic liu mnh c bit cch thc vn hnh ca
cc vt th hay khng khi bn xa chng. Hin ti, khi ang c cun sch ny, chic my
ht bi ca bn c th ~ c xp gn gng trong t, cn bn ang khng gn ci t. Kt
qu l, tnh hung y khuyn khch mt li tri nhn tru tng v my ht bi.
Khi bn suy ngh v mt vt th mt cch tru tng, o tng v chiu su ca l gii c
bit mnh. Bn c mt hnh nh tm tr chung v mt vt th n{o v{ a ra mt phn
o|n v vic liu bn c hiu c ch vn hnh ca n khng. Tuy nhin, khi ngh v mt vt
th tht s c th, bn s nhn ra d d{ng hn nhng c im m bn khng hiu n.
iu c ngha l{, nu phi a ra ph|n o|n v vic liu mnh c hiu bit nhn qu v
mt vt th hay khng, bn nn th tng tng rng vt th ang cnh mnh. Bng
c|ch suy ngh mt cch c th, bn s ph|n o|n v cht lng kin thc nhn qu ca
mnh chnh x|c hn.
LP Y NHNG L HNG
Tt nhin, cch lm trn ch gii quyt mt phn vn . Kin thc nhn qu ca bn vn
cn rt nhiu l hng. Lm th no bn c th gim thiu nhng l hng ny? V Kin thc
cht lng cao cn thit cho T duy thng minh, bit rng mnh c nhng l hng l mt
khi u tt, nhng nhng mnh thng tin cn thiu s cn tr kh nng gii quyt
nhng vn mi ca bn.
Phng ph|p ch yu bo m c c kin thc nhn qu cht lng cao l hc tp t
vic ging dy. C mt c}u ni l}u i trong gio dc l: Cch tt nht hc th g l{
dy n cho ngi khc. Thc t, nn tng ca gio dc y khoa l: Quan st. Thc hnh.
Truyn dy. Ngha l{, khi mt b|c s hc mt phng ph|p, u tin c y cn quan s|t ai
thc hin. H{nh ng quan st s mang li cho c mt hiu bit tng qut v cch tin hnh
phng ph|p. Sau , c y thc h{nh phng ph|p n{y cho n khi c th thc hin c
n. Qu| trnh phi b{y nhng ch m c khng hiu trong phng ph|p. Cui cng, vic
ging dy cho ngi khc bo m rng c c kin thc thc s hiu c ch v
nguyn tc vn hnh ca phng ph|p .
Ging dy gip bn hc rt hiu qu v khi ging dy g cho mt ngi, bn phi hnh
thnh mt l gii hon chnh v c th hiu c v n.
C hai t hon chnh v c th hiu c u quan trng }y. Ho{n chnh dng nh l{
iu kh hin nhin. Nu gp phi mt phn trong l gii m bn khng bit chc phi tip
tc th n{o th ngha l{ bn ~ nhn din c mt l hng. Gi s bn phi dy ai v
cch thc kho ko hot ng. Bn bit rng n c nhng chic rng kim loi gn vo v
tch ra theo mt c ch hot ng. Tuy nhin, khi c yu cu m t cch thc c ch
gn v tch nhng chic rng, bn nhn ra mnh khng bit chnh xc. Vic phi a ra l
gii hon chnh gip bn tm ra nhng l hng cn c lp y trc khi c th dy ngi
khc.
Nhng l gii cng cn phi c th hiu c. Thng khi a cho ai mt l gii, c th
bn s dng nhng t ng m{ ngha khng thc s r rng, ngay c vi bn. Trong
trng hp ny, bn ~ a ra mt l gii trng c v hon chnh nhng thc s khng d
hiu vi bn cng nh vi ngi bn ang ging dy.
Rt nhiu nm trc, ti chuyn t thnh ph Champaign Illinois, ni ti tt nghip Cao
hc n thnh ph Skokie, Illinois, chun b cho cng vic u tin khoa thuc trng
i hc Northwestern, pha bc Chicago. Khi ti chuyn ra khi ngi nh Champaign, ai
trong khu cn h phc hp ni rng ti c th nhanh chng nhn li khon tin t cc ca
mnh. Nhiu tun tri qua, ti gi ti khu nh{ tm hiu xem ti sao mnh vn cha nhn
c t ngn phiu chi tr khon tin t cc. Nhn vin l tn sau khi kim tra vi ngi
qun l ~ gii thch vi ti rng khon tin t cc ca ti s c hon tr sau khi cn h
c phng thch. T| ho, ti hi cn h c phng thch ngha l{ sao. C y li bo ti
ch i hi ngi qun l kia.
R rng l c l tn chuyn cu tr li m chnh bn thn c cn khng hiu. Nghe thong
qua th l gii c v n, nhng tht khng may, l{ mt t khng r ngha cht n{o. C
l tn c mt l hng trong kin thc nhn qu v{ n l{m kh cho ti.
Vic s dng t ng khng ho{n to{n r ngha l{ chuyn kh ph bin. Khi m t cch chic
my ht bi Dyson vn hnh, bn c th ni rng bung kh xoy cng nghip s dng lc ly
t}m tch bi ra khi khng kh. mt cp n{o , }y l{ mt pht biu ng. Tuy
nhin, nu bn khng hiu cu trc ca bung kh xoy hay khng hiu kin thc vt l v
lc ly tm th l gii ny khng thc s d hiu. Trong trng hp ny, nhng t ng dng
trong l gii che giu mt l hng trong kin thc nhn qu ca bn.
Nu c nhng l hng ny trong kin thc nhn qu th bn s nhn ra chng khi ging dy.
m bo nhng l gii ca mnh l tt, bn s khng ch nhn ra nhng l hng kin thc
m cn bt tay vo lp y chng bng c|ch c, khm ph v hc tp thm nhng thng tin
cn thiu. Rt cuc, ging dy i hi bn phi c nhng l gii tt. Theo cch ny, ging
dy ci thin kin thc nhn qu ca bn.
T HC
Tt nhin, bn khng nht thit phi ng trc lp lm tt c nhng vic . Bn c th
r sot tt c mi vn mnh gp phi nh th bn ang chun b i dy. Khi c mt ti
liu mi hay nghe n trong mt bi ging, bn nn th dy n cho chnh bn thn mnh.
Hot ng t l gii ny s gip bn tm ra cc l hng trong kin thc nhn qu ca bn
thn. Nhng phn bn khng th gii thch l li ku gi bn nn c nhiu hn hoc t
thm nhng cu hi chc rng bn hc v hiu c nhng kin thc nhn qu cn
thiu. Thm ch, nu quyt nh khng lp y mt khong trng c th n{o trong kin
thc ca mnh, bn vn c c nhn thc tt hn v cht lng kin thc bn th}n. Ngha
l bn hiu r hn c|i mnh bit v khng bit. Hiu gii hn kin thc bn th}n l{ iu rt
qu gi. Ti vn cha hon ton nm r c|ch nc thot khi bn v sinh nhng t nht ti
bit rng ti khng bit iu .
Qu trnh t l gii n{y c bit hu ch khi hc n thi. Rt nhiu ngi hc bng c|ch c
trc ti liu s c kim tra v xem liu mnh ~ hiu cha. o tng v chiu su ca l
gii ~ ch r rng, mt cm gic hiu bit chung chung khng phi l cch tt d o|n
xem liu sau bn c kh nng a ra mt l gii tt hay khng. Nu bi thi bn ang
chun b yu cu l gii th cch tt nht bo m bn c th a ra mt l gii l thc s
a ra l gii khi ang hc.
C nhng khc bit rt ln gia mi ngi trong cch t l gii s vt khi hc. V{i ngi
hu nh lun l gii cc s vt khi ang c, nghe ging hay xem mt chng trnh truyn
hnh. Nhng ngi khc him khi t l gii cc s vt tr khi h thc s b thc gic phi
lm vy.
bit liu bn c thng t l gii cc s vt khi hc hay khng, hy th lm bi tp khi c
c hi:
Ly danh sch nhng vt t bi tp chng minh o tng v chiu su ca l gii (
trang 174/175) v tm mt vt m bn khng hiu. }y phi l{ vt m bn khng
ngh rng mnh c th l gii cch n hot ng cho ai hiu. Gi, h~y g [tn vt] hot
ng th n{o? v{o thanh tm kim ca Google hay Bing. Trong s nhng ng dn u
tin s cho bn mt website l gii kh tt v cch thc cc s vt hot ng.
H~y c l gii nh bn thng l{m khi ang c hiu v mt s vt mi.
Khi c xong, hy t gii thch cho bn thn v cch hot ng ca vt m{ khng nhn
vo l gii kia.
Bn lm th no?
Nu c th gii thch li mt cch hon ho th bn c kh nng t l gii khi gp phi nhng
thng tin mi.
Nu c bt k l hng no trong l gii ca bn hay cc s vt bn khng hiu, hy quay li
v{ c hng dn mt ln na. Hy c lp y nhng l hng da trn l gii m bn
c.
Nu c th tm ra nhng l hng bng cch s dng on vn bn bn va c c th
chc hn bn c th t l gii v vt tt hn so vi ln u tin c ri.
Rt cuc, c th bn vn thy cn nhng l hng trong l gii ca mnh nhng bn khng
th ci thin n t nhng thng tin ang c. Trong trng hp , bn ~ tm ra hn ch
trong hng dn m bn ang tham kho. Khi iu xy ra, bn cn tm mt l gii khc
gip lp y nhng l hng cn li.
Hy th tip tc qu| trnh n{y cho n khi bn hi lng vi l gii ca mnh v vt.
HNH THNH THI QUEN T L GII THNG MINH
By gi, h~y suy ngh v qu trnh bn va tri qua. Bn c cm thy t nhin khng? Bn
c cm thy mnh hiu nhng ni dung ~ c ti mc c th a ra mt l gii tt sau khi
c qua mt ln hay khng? Vi hu ht mi ngi, cu tr li cho cu hi l{ khng. Cm
gic khi l gii cc s vt khng c t nhin cho lm. Bn thng phi c cc ni dung
nhiu ln trc khi cm thy c th t l gii chng. Chuyn ho{n to{n bnh thng,
song cng c ngha l{ bn cn luyn tp pht trin thi quen t l gii.
Bn khng ch pht trin k nng a ra li gii cho ring mnh m cn c th gip nhng
ngi kh|c c c thi quen ny. Cch tt nht l{m iu l{ yu cu mi ngi chng
minh hay l gii nhng kt lun ca h trong cc cuc hp v cc tnh hung hc tp khc.
Thng thng, chng ta khng yu cu mi ngi gii thch chui l lun khi h trnh by
mt thng tin mi. C l chng ta cm thy vic gii thch tn qu nhiu thi gian. Chng ta
mc nh rng ngi trnh by thng tin bit y nhng l gii dn n kt lun ca h.
i khi, chng ta ngi th hin trc mi ngi rng bn thn chng ta c th khng hiu
cn nguyn ca nhng kt lun ca ai . Chng ta s rng h{nh ng hi c th l ra
khim khuyt trong kin thc bn thn.
o tng v chiu su ca l gii cho rng con ngi thng thiu nhng phn quan trng
trong kin thc nhn qu ca h. Trong trng hp ny, l hng s ch l din khi h c
yu cu a ra nhng l gii. Thm v{o , khi ai cung cp cho bn mt l gii, bn c
th pht hin ra mnh hiu quan im ca h khng nhiu nh vn ngh. Theo , lnh hi l
gii kia c th gip pht hin ra nhng l hng kin thc ca chnh bn.
C HI HC TP
Nu khuyn khch mi ngi l gii nhng lp lun ca h, bn phi coi nhng l hng kin
thc nh c hi hc tp hn l{ du hiu ca s yu km. Ngha l{, tt c chng ta u
quen vi nhng ngi t cu hi ch chi tr pht hin ra ri nhm vch trn yu im
trong l lun hay nhng l hng kin thc ca ngi khc trong mt cuc hp. Tuy nhin,
h{nh ng s khng gip mi ngi tr nn thng minh hn v n khin h khng mun
t nguyn a ra c|c thng tin nh}n qu trong tng lai na. Thay v{o , iu quan trng
l nhn nhn nhng l hng trong cc l gii nhn qu nh nhng c hi hc tp.
Qu trnh yu cu ngi khc l gii kt lun ca h v khuyn khch h lp y nhng l
hng sinh ra t cu hi s thc y vic hc. Bng cch ny, bn ang gp phn to ra Vn
ho thng minh, gip nng cao cht lng cng nh chiu su kin thc nhn qu ca
nhng ngi ng trang la, ng nghip v{ c|c i tc ca bn. Do , bng cch yu cu
ngi khc l gii lp lun ca mnh, bn khin bn th}n cng nh nhng ngi xung
quanh thng minh hn.
Kin thc cha kho
Kin thc nhn qu, kin thc m bn s dng tr li cu hi Ti sao?, l{ cn thit cho
vic gii quyt nhng vn mi. N cho php bn i xa hn nhng gii php m bn ~
gp trc }y bng cch trang b nhng thng tin cn thit phn tch vn v{ a ra
nhng phng ph|p mi x l vn . L gii nhn qu l kh nng c nht ca con
ngi cho php chng ta to ra nhng cng c phc tp hn thng qua vic hiu mc tiu
h{nh ng ca mi ngi v cch cc cng c gip h t c nhng mc tiu .
Mt phng din quan trng ca kin thc nhn qu l n an lng vo nhau: mi l gii
u kt ni vi mt ci khc cung cp nhiu kin thc nhn qu hn v l do ng n ca
n.
Bn c th |nh gi| khng chnh x|c v kh nng a ra l gii ca bn thn. Trong nhiu
tnh hung, bn ngh mnh hiu cch thc s vt n{o hot ng nhng thc t c nhng
l hng ln trong kin thc ca bn. Bn c th gim thiu nh hng ca o tng ny
trong nhng ph|n o|n ca mnh bng cch c gng suy ngh v s vt mt cch c th hn
l mt cch tru tng.
Nhng l hng trong kin thc nhn qu ko li bn khi T duy thng minh v chng
tng trng cho nhng tnh hung m bn khng c kin thc nhn qu cht lng cao
gii quyt nhng vn mi. bo m bn c kin thc nhn qu |ng tin cy th vic
pht trin thi quen t l gii cc s vt trong khi bn hc l rt quan trng. Mt l gii tt
l l gii hon chnh (tc l khng c nhng l hng) v{ cng c th hiu c. Cn bo m
khng c phn kin thc nhn qu no ca bn s dng nhng khi nim m chnh bn
cng cha r ngha.
H{nh ng t l gii cng ging nh tip tc t hc. V bn phi i qua to{n b qu trnh
dy v hc y. ng ch bt u bng l gii v dng li gi nh rng bn bit v n. Bng
cch t dy mnh, bn s nhn ra v lp y nhng l hng trong kin thc nhn qu ca
bn thn.
Cui cng, bn cng nn i hi cp l gii ny t nhng ngi xung quanh. Theo , bn
c th to ra Vn ho| thng minh bng c|ch thc y thi quen t duy tt t ng nghip
v bn b, cng nh t chnh bn thn bn.
Chng nm. So snh v ng dng kin
thc
Ti s dng kinh nghim qu kh i hi tm ra nhng im tng ng gia qu kh v
hin ti.
Php loi suy cho php bn s dng s tng ng gia c|c lnh vc khc xa nhau.
Gi ra mt php loi suy tt c th kh khn nhng c nhng c|ch ci thin.
Nm 1955, Ray Kroc m tim McDonal u tin Des Plaines, bang Illinois. ng ~ ng k
mt thng hiu m{ ban u do hai anh em Richard v Maurice McDonald California to
lp ra. }y l{ mt h thng gip mi ngi nhanh chng mua c thc n trn ng i
xa. Thay v c mt bi bn, mi ngi t t thc n theo phong c|ch t phc v v mua v.
Cch thc n{y ~ tr thnh ph bin trong chui ca h{ng n nhanh trn khp ton cu.
Cui nm 1963, Kroc ~ b|n c hn mt t bnh m kp trong chui ca h{ng ang
pht trin nhanh chng ca mnh.
C rt nhiu l do dn n thnh cng ca chui ca hang McDonald, nhng mt trong
nhng l do nm c|ch con ngi s dng kin thc ca h. Cui nhng nm 1950, h
thng ng cao tc Bc M m rng cho php mi ngi i nhng chuyn xe ng di.
Tht kh tm ch n trong mi chuyn i nh th n{y. Cha c in thoi thng minh vi
cc ng dng c th gii thiu nhng qu|n n, nh{ h{ng cc thnh ph. Cht lng ca
nhng qu|n n ti dc ng th tht thng v ph thuc ch s hu chng l ai.
Chui McDonald ~ thay i phng trnh . Tt c cc ca h{ng McDonald u ging ht
nhau t hnh dng cho n bng thc n. iu ngha l{, d bn }u i na th khi
bc vo mt ca hng McDonald, bn ngay lp tc bit mnh mong ch iu g. Sau khi ~
mt ln vo McDonald, bn bit nhng mn no c trong thc n v{ c|ch gi n mi
nh hng McDonald.
D c nhn ra hay khng, Kroc cng ~ tm ra mt chm n kh nng s dng kin thc
ca con ngi. Trc thi chui ca h{ng McDonald, ngi ta ch c th s dng nhng
kin thc rt tng qu|t tm ch n dc ng v da vo nhng manh mi chung chung
ph|n o|n liu c th c mt ba n ngon hay khng. Nhng du hiu ch |ng tin
cy phn n{o. Chng ta u bit, c nhng qun hng nhn nh th sp sp li c n
ngon, cn rt nhiu nh{ h{ng p li phc v nhng mn n d v chm chp n |ng
tht vng. Sau khi chui McDonald, ngi ta c th i thng vo mt ca hng mi cha
tng t ch}n n trc v{ l{m li nhng g h ~ l{m vi cng kt qu nhn c nh
mong i.
Thc cht, chui McDonald qu| th{nh cng n ni n to ra mt cuc chin cnh tranh vi
cc ca hng thc n nhanh. Th v ch, rt nhiu ca h{ng kh|c nhau ang c gng ginh
khch hng ca bn li cng p dng mt m hnh dch v chung. D bn ang mua b|nh m
kp, bnh m tht chin gin Mexico, g, trng cun hay b|nh m sandwich, m hnh c bn
mua n khng thay i. Bn i v{o mt ca h{ng v{ ng trc mt dy nhng my
tnh tin. Thc n c in trn bin hiu pha trn quy thu tin. Khi i n u hng, bn
t mn, tr tin v nhn thc n cng thc ung v{ trng ming ng trn khay. Nu n
ti ca hng, bn tm mt c|i b{n v{ n xong th mang khay n thng rc. Cu trc tri
nghim ny cho php bn ti s dng kin thc thu nht c t mt ca hng thc n
nhanh khi vo mt ca hng bn cha tng n trc }y.
Mc d giai thoi ny c v tm thng, nhng n thc s ni ln rt nhiu v sc mnh
ca qu| trnh t duy, trong , bn c kh nng ng dng kin thc ca mnh. Kh nng t|i
s dng kin thc c trong nhng tnh hung mi bt ngun t kh nng tm ra im
tng ng gia nhng tri nghim mi v nhng tri nghim ~ c trong qu| kh.
ng dng kin thc
Tip theo vic pht trin Thi quen thng minh v thu nhn Kin thc cht lng cao, phn
ba ca cng thc T duy thng minh l{ ng dng kin thc m bn c.
Kin thc ca bn c hnh thnh t hai dng thng tin ring bit: vt th v tng quan.
H~y suy ngh v mt ca hng McDonald in hnh. C rt nhiu vt th , b|nh kp v
khoai ty chin, my thu tin, thc n, nh}n vin, tht nng, khay ng v bn gh. Ni
chung, cc vt th trong mt tnh hung l nhng th bn c th dn nhn bng nhng
danh t khi ni v chng.
Tuy nhin, nu ch bit tn nhng vt th mt ca hng McDonald th tri nghim ca bn
ca hng ny s thiu i iu g cn bn. Bn s khng bit phi l{m g hay i }u. Bn
s gp vn khi suy ngh v l do ti sao mnh phi tri qua vic thc hin tng bc mt
t mn, tr tin, n v{ dn dp.
Tng quan cung cp thng tin v mi quan h gia tt c nhng vt th trong mt cnh
hung. Tng quan c m t in hnh bng nhng nhm t d{i, trong mt t
(thng l{ ng t) s ni ln mi quan h gia hai hay nhiu vt th.
Chng ta ~ tng hc rt nhiu loi quan h khc nhau. Mt s l nhng quan h khng gian
cho chng ta bit v tr ca vt th. Quan st thy thc n thng t trn quy thu tin l
mt v d v quan h khng gian. Kin thc ca bn cng bao gm c|c tng quan m t
h{nh ng nh thc kh|ch t mt mn n bng cch ni chuyn vi nhn vin thu ngn.
Nhng kin thc khc tp trung vo mi quan h v thi gian. Bn t mn trc khi nhn
thc n. Mt dng kin thc thit yu kh|c lin quan n quan h nhn qu ci l trng tm
ca Chng 4: bn nhn vo thc n v n ni cho bn bit nh hng phc v mn n n{o.
Kin thc ca bn v vt th v{ tng quan cho php bn x|c nh xem cc tnh hung mi
ging nh th no vi tnh hung bn ~ tng gp trong qu kh. Khi n mt ca hng
McDonald mt thnh ph mi, bn nhn ra rt nhiu vt th, bao gm c Mi vm vng
trn bin hiu, ng phc nhn vin v nhng chic bnh kp c phc v. Bn chc hn
cng nhn ra quan h khng gian gia cc vt th. My tnh tin nm ngoi khu vc ch
ngi. Bng thc n nm pha trn quy thu tin.
S tng ng gia cc tri nghim mi v kin thc trc cho php bn nhn ra bn
ang }u v{ phi lm g. Bn c th vn dng kin thc ca bn v h{nh ng, th t ca
h{nh ng v quan h nhn qu t mn n. Chui McDonald c thit k c bit
tt c nhng yu t pht huy tc dng trong mt ca hng s cng ph|t huy t|c dng trong
nhng ca hng khc.
D vy, c th ng dng kin thc ca bn, mt tnh hung mi khng nht thit ging
ht tnh hung trc . V s nhng chui ca hng thc n nhanh kh|c thay i rt nhiu
vt th (nh ng phc, logo, thm ch thc n), nhng chng gi li s vt th khin
cho tri nghim mang li cm gic quen thuc. Nhng quy thu tin, thc n v{ nhng dy
b{n c bit ging nhau tt c cc ca hng. Bn cnh , rt nhiu cc quan h vn y nh
c: b cc, trt t thc hin c|c h{nh ng v c nhng l do nhn qu thc hin nhng
h{nh ng . V vy, bt lun s khc bit gia cc chui, c rt nhiu im tng ng h
tr kh nng t|i s dng kin thc c c t mt tnh hung cho nhng tnh hung tip
theo.
Tm cc im tng ng
Qu| trnh tm im tng ng hot ng th n{o? cm nhn tt hn v kh nng so
snh ca bn thn, hy th mt bi tp n gin m ti s dng ln u tin trong mt th
nghim thc hin cng c vn cao hc ca mnh, Dedre Gentner, mt nh tm l hc hin
ang l{m vic ti i hc Northwestern.
Hy ly mt t giy v gp i n li. Nu bn khng th vit hin mnh ang }u, vy th
hy th l{m iu ny trong u bn.
na trn t giy, dnh mt pht lit k ra nhng iu m cp vt th di }y c chung:
Khch sn Nh ngh
Tip tc th thm mt cp na. na di t giy, dnh mt pht lit k nhng iu m
cp sau c chung:
Tp ch Nh bp
Gi hy th c|i g kh|c bit mt cht. Lt mt cn li ca t giy li v dng na trn
lit k nhng im khc bit gia cp sau }y:
Xe t Xe gn my
Cui cng, na di t giy, th mt ln na lit k nhng im khc bit gia cp sau:
C tm Hu cao c
Hy bt u bng vic suy ngh v cch bn lit k im chung gia cc cp vt th. Cp vt
th u tin khch sn v nh ngh ging nhau nhiu hn so vi cp th hai tp ch v
nh bp. Bn chc hn c th lit k nhiu im chung cho cp khch sn nh ngh hn
cp tp ch nh bp. Chuyn khng c g l. iu khin cho mt cp ging nhau l v
chng c nhng im chung. c th tm ra bt k im chung no gia tp ch v nh
bp, chc hn bn phi suy ngh kh| tru tng (nh chng u l nhng s vt, hay chng
u l nhng s vt c th gp trong mt ngi nh).
Kh nng tm ra nhng im chung ca mt cp din ra ng nh bn mong i. Cc vt
th tng ng c rt nhiu im chung, cn nhng vt th khng tng ng c t im
chung hn. Bn c th mong i s khc nhau s din ra theo c|ch ngc li. Ngha l{,
nhng cp khng tng ng th c nhiu im kh|c nhau hn nhng cp tng ng.
Hy nghin cu k hn nhng g bn ~ l{m khi lit k c|c im tng ng.
Xe t v{ xe m|y tng ng; c{ tm v{ hu cao c t tng ng. Tuy nhin, m hnh v
nhng khc bit m bn c th tm thy bt ng hn nhiu. Nhng cp vt th tng ng
nh xe t xe gn my thc s c rt nhiu khc bit. Thc t, chc hn bn nhn ra rng,
lit k nhng khc bit cho cp ny kh l d dng.
Hy xem xt k hn v s khc bit m bn tm thy trong cc cp tng ng v d bit.
Vi nhng cp tng ng, rt nhiu im khc nhau m bn lit k lin quan ch yu n
nhng kha cnh tng phn trong cng mt tiu ch. V d, xe t c bn bnh cn xe my
c hai b|nh. Xe t thng ch nhiu ngi hn xe m|y. Xe t cng c ng c ln hn
xe my. Mi im khc bit n{y lin quan n vic tm ra mt im chung ca cp, sau
nhn din khc bit lin quan n im chung ny. Ngha l{ xe t v{ xe m|y u c bnh
nhng chng kh|c nhau v s lng b|nh. Xe t v{ xe m|y u ch c hnh khch
nhng chng kh|c nhau v s lng chuyn ch. V nhng khc bit ny ph thuc vo
cch m kin thc v nhng khi nim tng ng th n{o (iu ny cc l thuyt tm l gi
l{ nh tuyn), chng c gi l khc bit c th nh tuyn.
Khi tm kim im khc bit gia cc cp d bit nh c{ tm hu cao c, tri nghim
khng ging vi nhng g xy ra khi ngh v khc bit ca mt cp tng ng. Cm nhn
u tin ca bn l cp ny rt khc bit nhng nhng khc bit thc s dng nh khng
d tm ra. Cui cng, bn c xu hng lit k nhng c tnh ca mt vt th m vt th kia
khng c c tnh i ng. V d, bn c th ni rng bn n c{ tm v{ khng n hu cao
c. Hay, hu cao c c c di v c tm th khng. V nhng khc bit ny phn nh rng
khng c mt s nh tuyn no trong kin thc ca bn v hai khi nim, nn chng c
gi l khc bit khng th nh tuyn.
M hnh v im chung v{ im khc bit m bn c th lit k cho nhng cp tng ng
v d bit tit l v{i iu rt th v v cch thc hot ng so snh vn hnh. H thng nhn
thc ca chng ta mun chng ta tp trung vo nhng thng tin nhiu kh nng hu ch
cho vic suy ngh. Vic bit nhng khc bit gia cc s vt tng ng thng l hu ch.
Bn phn bit gia xe t v xe my da trn s lng bnh xe. Bn quyt nh liu xe t
hay xe my l mt phng tin di chuyn thch hp da trn nhng yu t nh: s lng
hnh khch chng chuyn ch, tnh an to{n tng i cng nh s lng xng tiu th trn
qu~ng ng. Do , nhng khc bit c th nh tuyn gia cc s vt thng quan trng.
Nu tp trung vo loi khc bit khng th nh tuyn th bn s b chn vi trong nhng
khc bit v hu ht chng s khng hu ch cho hot ng t duy v nhng tnh hung m
cc vt th d bit xut hin. Nu bn thy mt khu thng mi v mt n giao thng i
cng nhau th c th bn cn ngh v mi quan h gia n giao thng v{ khu thng mi
hn l{ n nhng im khc bit v mt khi nim gia cc s vt ny. mt khu thng
mi, bn c th ngh v lu lng giao thng m khng phi bn t}m n vic khu thng
mi v{ n giao thng kh|c nhau ra sao. Qu| trnh so s|nh chun b cho s tip cn nhng
im chung v{ im khc bit ca mt cp ch khi nhng im chung v khc bit ny c
th s hu ch.
ARCHIMEDES: NGHIN CU TRNG HP V TNH HUNG TNG NG
Archimedes l mt nh{ t tng, mt nh thit k, k s v{ vt l hc ngi vng Syracuse
ca Hy Lp sng c|ch }y 2.200 nm. ng c nh vua yu cu gii quyt mt vn kh.
Nh{ vua t lm mt vng min hon ton bng vng nguyn cht. Khi nhn vng min,
nh vua nghi ng rng liu n c thc s c lm bng vng khng hay t nhng kim loi
khc. Ngi yu cu Archimedes x|c nh iu ny.
mt mc n{o , }y l{ vn n gin. Vng c mt t trng x|c nh, do tt c
nhng g Archimedes cn l{m l{ c}n vng min v{ x|c nh th tch ca n. Nu t trng
ca vng min bng t trng ca s v{ng th vng min c lm t vng.
C|i kh l{ vng min c thit k rt trang ho{ng v{ c hnh d|ng c bit. Archimedes
khng c php nu chy n thnh mt hnh th thng thng hn tnh th tch c.
Archimedes gp b tc.
C khi i tm ng cng suy ngh v vn n{y. Khi ng bc vo bn tm, mc nc dng
ln khin nc trn ra ngoi. Archimedes nhn ra rng, ng ngi cng su trong bn th
cng nhiu nc trn ra. Giai thoi k rng, v qu| kch ng vi quan s|t n{y, ng ~ nhy
ra khi bn tm v trn trung chy ra ng la ln Eureka!
Ti sao Archimedes li qu| kch ng vi quan s|t n{y? ng ~ c mt s so snh gia tnh
hung ny vi vn ang c gii quyt. Khi Archimedes h thn mnh xung nc, th tch
c th ng y mt lng nc tng ng ra ngo{i. Thng thng, kh c th thy s
thay i trong mc nc mt bn tm ln nhng v bn tm ~ y nn nc trn ra
ngoi. So snh tnh hung vi vn ang c gii quyt, Archimedes nhn ra rng c th
ca ng ng l{ mt khc bit c th nh tuyn so vi vng min. Nu th vng min vo
nc, ng c th o c th tch ca n bng c|ch x|c nh th tch nc b y ra ngoi.
V mt khi bit c khi lng v th tch ca vng min, ng c th tnh c t trng
ca n. Nguyn l Archimedes khm ph ra gi }y c gi l{ nh lut v lc y.
Sc mnh ca s so snh cho php chng ta tm ra nhng quan h tng ng gia hai tnh
hung. Mt khi nhn ra rng c g tng ng gia cc tnh hung, chng ta c th th
xem liu gii php pht huy tc dng trong tnh hung ny c pht huy tc dng cho tnh
hung kia hay khng: Archimedes nhn thy s tng ng gia vng min ca nh vua
v{ c th ca mnh, cng tng t mi ngi s dng kin thc ca h v chui ca hng
McDonald x|c nh c|ch t v{ n trong nhng ca hng thc n nhanh kh|c.
SC MNH CA SO SNH
So snh khng ch l mt cng c gii quyt vn m cn l mt trong nhng qu| trnh t
duy ct li. Chng ta phn loi nhng s vt mi da trn s tng ng gia chng vi
nhng s vt chng ta ~ gp trong qu kh. Phn ng ca chng ta trc nhng ngi
mi gp thng b nh hng bi mi tng t|c vi nhng ngi tng t m chng ta
tng gp. C|c thi quen cng da trn s tng ng.
Chng ta c xu hng thc hin mt h{nh ng theo thi quen khi tnh hung mi tng t
vi mt trong nhng thi quen ~ |p dng trc }y.
So s|nh cng gip bn |nh gi| con ngi, sn phm v hiu qu cng vic. Nhng chng
trnh t{i nng trn truyn hnh v cc cuc thi th thao nh trt bng ngh thut khuyn
khch nhng dng so s|nh nh vy. Ngi biu din u tin thit lp mt tiu chun v
ngi tip theo s c so snh theo chun . So s|nh n{y nu bt c nhng im chung
gia nhng th sinh cng nh nhng khc bit c th nh tuyn. Nhng im c |o ca
mt mn biu din mi (cc khc bit khng th nh tuyn) thng c xu hng t c
quan t}m v{ ch hn l{ nhng im tng ng vi c|c c im ca th sinh trc.
Tt nhin, thng chng ta a ra so s|nh gia cc nhm s vt phn bit chng vi
nhau. Chng ta i chiu c|c ca s trong mt chng trnh t{i nng hay nhng th sinh trong
mt cuc thi trt bng ngh thut x|c nh xem ai l{ ngi gii nht. R rng l nhng
khc bit quan trng nht cho vic i chiu. Kt qu l{, chng ta c xu hng dnh s ch
nhiu nht ti s khc bit gia c|c th sinh, c bit l nhng khc bit c th nh tuyn.
Xu hng tp trung vo nhng im chung v{ (c bit) nhng khc bit c th nh tuyn
n{y cng ng khi bn ch v tm hiu nhng tnh hung mi. Ngha l{ bn c th suy
ngh v hu ht nhng tri nghim ca mnh theo cng cch bn |nh gi| nhng ca s trong
mt chng trnh biu din t{i nng hay nhng vn ng vin trt bng trong mt cuc
thi.
Ln u gp mt tnh hung, bn nh v n nhiu nht v n cung cp tiu chun cho cc
tnh hung tng t m bn gp sau . Ln u tin trong i bn n sn bay, bn c th
cm thy hi lc lng v khng bit iu g s n. Tt c nhng cm xc v quan st ca
bn trong ln ving thm s}n bay u tin ny s thit lp tiu chun v hnh nh mt sn
bay trong u bn.
Ln sau n sn bay, bn s nh li nhng g mnh ~ bit v sn bay trong ln u tin. Lc
ny, bn so s|nh c|c c im ca sn bay mi vi c|i trc . Qu| trnh so s|nh s}n bay
mi vi cc kin thc ghi nh trong u v s}n bay c hng bn tp trung vo nhng
im chung v{ im khc bit c th nh tuyn gia hai sn bay. Bn chc hn ~ thy
nhng cnh ca s}n bay u tin v s nhn ra rng sn bay th hai cng c. Bn cng
nhn ra rng khu vc gh ngi cc ca ca mi s}n bay c b tr khc nhau. Tuy nhin,
sn bay th hai ny c th c mt h thng ng ray n di chuyn n nhng ca xa
m{ s}n bay u tin khng c. V c tnh sau l mt khc bit c nht hay khng th nh
tuyn so vi s}n bay u tin, nn bn c th khng nhn ra c im ny nu khng c
ch c th.
Hin nhin l nhng c im c nht c th c nhn ra, nhng bt chp hot ng so
s|nh, chng c nhn ra khng phi v chnh bn th}n chng. Ngha l{, mi ngi thc
s nhn ra nhng c im khng th nh tuyn ca mt tnh hung mi, nhng c im
phi thu ht c s ch ca h. Tr li v d sn bay, ca bay ca hng United
Airlines ti s}n bay OHare Chicago c mt hnh lang ngm rt l vi nhng n n-ng,
gng v{ }m nhc ru ng. Hnh lang ngm ny ni bt n ni thm ch nu cha tng thy
th g nh th trc }y, bn cng s ch n chng. Tng t, mt vn ng vin trt
bng ngh thut biu din mt ng tc mi s gp phi ri ro b ban gim kho b qua, tr
khi ng tc ny qu ni bt khin ai cng phi ch .
S so s|nh hng bn tp trung v{o c|c im chung v im khc bit c th nh tuyn
ca nhng s vt c so snh. Nhng khc bit khng th nh tuyn, nhng c im c
nht ca cc s vt c xu hng khng c ch hay c bit n, tr khi chng c
ch dn c th (hay bn thn chng v cng ni bt). Xu hng tp trung ny nh hng
n nhn thc v cc s vt bn ang so s|nh v{ n cch bn ng dng kin thc vo mt
tnh hung mi.

Thng minh hn tc th

So snh trong vic la chn

Khi cn a ra quyt nh quan trng, bn thng so snh cc la chn vi nhau nh mt

phn ca qu trnh quyt nh. Khi chn mua mt cn h hay mt cn nh{, c rt nhiu
thng tin bn cn cn nhc. La chn lin quan n qu~ng ng t nh{ n ch lm v ch
mua sm. La chn lin quan n hng xm lng ging. La chn lin quan n s lng
phng v{ kch thc nh bp. Bn cnh , v{i la chn c th c nhng c im c nht
v nh. Mt cn nh{ c bit vi mt khu vc c thit k sc so trng nh mt xng
phim ngh thut. Hay mt cn nh{ vi mt ban cng nh ra sn sau.

Nhng so s|nh n{y hng bn tp trung vo nhng khc bit c th nh tuyn ca cc la

chn hn l{ kh|c bit khng th nh tuyn. V{ iu ny nh hng ln nhng g bn c th
nh v nhng la chn cng nh nhng g bn c th chn. Nhng c im c th nh
tuyn ca cc la chn s c nh k v{ ng vai tr quan trng trong vic chn la hn
l nhng c im khng th nh tuyn. iu ny s vn ng khi nhng c im khng
th nh tuyn ca cc la chn thc s kh quan trng.

Thc t trn nghe c v hi v l, v c th bn ngh rng mnh c kh nng suy ngh v

nhng khc bit khng th nh tuyn nh trng hp trong la chn ny c mt c
im m la chn kia khng c. Khi so snh mt ngi nh c h bi vi mt ngi nh khng
c, bn ngh rng mnh c th |nh ng vi mt ngi nh c s h bi bng khng. Tuy
nhin, d c v k l nhng nhiu nghin cu ch rng, bn c xu hng la chn mt th
c c im tng ng hn l{ mt th c c im khng th nh tuyn c nht.

chc chn khng b l c|c c im quan trng khi a ra mt la chn, c ba vic bn

cn lm:
Th nh gi mi la chn mt cch c lp hn l so snh chng. H~y suy ngh v cc
la chn mt cch tng th v hnh dung xem s nh th no nu chn n. Nu chn mt
ni , hy hnh dung bn thn bn ang sng ni . H~y suy ngh v vic i li, cc khng
gian sng v nhng hot ng thng nht. Hy th a ra |nh gi| m{ khng suy ngh v
nhng la chn khc. Hy nh rng, mt khi ~ dn vo nh mi, ch c ngi nh bn mua
(ch khng phi nhng ngi nh bn khng mua) mi lin quan n cuc sng ca bn.
Tip cn la chn c h thng. Khi la chn ny l quan trng, hy vit xung nhng c
im khc nhau ca chng. Cch v nhng bng hay biu bo m rng c|c c im ca
la chn m bn c th qun s c c hi tham gia vo quyt nh ca bn.
Hy s dng cm xc ca bn. S rt thuyt phc khi phn bit cc chn la l tnh da
trn cc l do v cc la chn cm tnh da trn cm xc. Tuy nhin, c l tin rng h
thng cm xc ca bn phn ng trc c|c c im kh din t ca la chn. Hy tin vo
cm xc ca mnh trong vic la chn. Nu bn cm thy mt la chn n{o l{ sai lm,
chc hn phi c l do g gii thch cho cm xc ca bn. Tng t, nu bn c bit cm
thy la chn l{ rt tt, iu cn c cn nhc. Bn nn tip tc cn nhc nhng c
im c th ca la chn nhng ng b qua cm xc ca bn thn ch v khng hon ton
chc chn v xut x ca chng.

Ci ny ging ci kia, ch khc nhau

Tng ng r rng l mt th y quyn lc nhng chuyn g s xy ra khi bn khng c

bt k kin thc r r{ng n{o lin quan n vn n{y? }y l{ tnh hung chng ti ~ x}y
dng cho nhng sinh vin k s thit k my trong mt th nghim ti thc hin cng
nhng ng nghip Kris Wood v Julie Linsey ca mnh. Chng ti a mt vn mi cho
sinh vin gii quyt: Thit k mt b t mang theo trong chuyn du lch mi ngi c th
tp luyn khi i trn ng.
Khng sinh vin no tng gp phi mt vn nh th hay t nht l sn phm tng t
th.
Tuy nhin, khi cuc th nghim kt thc, rt nhiu sinh vin ~ tm ra c|ch gii quyt vn
. Sinh vin c th s dng kin thc mnh ~ c nhng phi tm ra mt c|ch tch hp
nhng kin thc c v nh khng my lin quan. Gii php chung nht c rt ra t kin
thc v m hi. Mt m hi phn ln thi gian c ct i. Khi cn dng, n c bm
cng v{ cung cp mt ch nm thoi m|i ng.
Gii ph|p tng t cng c th c s dng cho t du lch. Ngha l{ trng lng ch nn
c thm vo vo lc cn thit. Trong trng hp n{y, nc cung cp mt ngun trng
lng tt. Cc nhm tiu biu thit k ra mt loi t nc c nhng ti khng thm nc c
th bm phng cui mi u. Trng lng c th c bm thm v{o ni h tri hay
phng khch sn v s dng tp luyn c th, sau c th rt cn, lm kh v ct i khi
di chuyn.
m hi v{ t nc nhn chung kh khc bit nhau. Mt ci s dng ng cn ci kia s
dng luyn tp c th. Mt c|i c thit k nhm to s thoi m|i cn c|i kia c thit
k tng sc nng v s cn bng. Tuy nhin, kin thc v m hi r r{ng c ch cho vic
thit k t nc. Nhng sinh vin trong nghin cu ny c th s dng kin thc ca mnh
v h c kh nng |ng n trong vic hnh thnh v s dng php loi suy gii quyt vn
.
LM TH N[O S DNG NHNG KINH NGHIM QU KH?
Nh{ vn George Santayana c mi ngi nh n vi c}u ni: Ngi khng nh qu
kh s phm sai lm. D vy, s dng qu kh, cn thit phi x|c nh yu t qu kh
no quan trng cho vic thu hiu hin ti v tng lai, v qu kh khng lp li chnh xc
bn thn n.
Cc s gia Ernest May v{ Yuen Foong Khong u khm ph ra cch cc chnh tr gia rt kinh
nghim t qu kh a ra nhng quyt nh. H tp trung nghin cu khong thi gian
t kt thc Chin tranh th gii th II n Chin tranh Vit Nam. Hai v d t nghin cu
ny s gip minh ho sc mnh ca php loi suy.
L thuyt Domino nh mt php loi suy
Trong nhng nm 1950, c|c chnh tr gia M bt u quan st s b{nh trng ca ch ngha
cng sn bng cch lin h n nhng qun c domino. Chng ta u bit tr chi xp
nhng qun c domino thnh mt h{ng, y mt qun c trong hng v nhn tt c cc
qun c cn li ni tip nhau xung.
Khi ngh v nhng qun c domino trong mt hng, chng ta c kin thc v c cc s vt
v quan h ca chng. Cc s vt l nhng qun c domino. Chng ta bit rng chng c
nhng c tnh t ti: cng, hnh khi ch nht m{u en c trang tr bng nhng m
. Chng ta cng hiu quan h khng gian rng cc qun c domino gn khi mt
qun c xung s ng vo mt qun c khc. S sp xp v mt khng gian ny dn n
mt kin thc nhn qu l{ l{m qun c domino u tin s khin n vo qun c tip
theo v c nh th gy ra mt chui phn ng. Trong php loi suy ny, hnh nh v nhng
qun c domino d hiu hn so vi cc quc gia. Khi kin thc d hiu hn n{y gi l vng
c s ca so snh.
L thuyt domino n{y c ng dng v{o t duy v nhng quc gia Chu nm trong nh
hng ca Lin bang X Vit. V vng kin thc n{y t c bit n hn nhng qun c
domino, n c gi l vng mc tiu ca php loi suy. tng }y l{ c|c th lc ch
ngha x~ hi ni ln t Lin bang X Vit s khin chnh ph c|c nc trong khu vc sp
nhng ch cho cc chnh quyn ch ngha x~ hi. Cng nhiu nc sp cng nhiu
chnh ph khc trong khu vc cng s ri v{o nguy c sp .
Kh nng s dng php loi suy ca chng ta rt n tng v chng ta c th tp trung vo
nhng tng ng ca hai vng kin thc m{ khng i hi vt th so snh phi ging
nhau. Trong trng hp php loi suy vi nhng qun c domino, khng ai ngh rng mt
quc gia s c hnh ch nht hay c phn bit bi nhng chm mu. Vn chnh l ch
sc nh hng t mt chnh ph c th khin chnh ph nc ln cn sp , cng ging
nh hiu ng ca cc qun c domino.
Php loi suy ny c mt nh hng to ln n cch trin khai chnh s|ch i ngoi khu
vc ng Nam \ sau Chin tranh th gii th II. V d, leo thang Chin tranh Triu Tin,
phe cng sn Bc Triu Tin ~ xung t vi phe i lp Nam Triu Tin. Nu xung t
n{y c nhn nhn nh ni chin Triu Tin th Lin hip quc s phi ng ngoi nhn
cuc chin, v hin php Lin hip quc khng cho php t chc ny tham gia vo nhng
xung t ni b ca mt nc. Tuy nhin, theo thuyt domino, xung t n{y c nhn
nhn nh nh hng ca cc th lc bn ngoi Triu Tin vo quc gia ny. Kt qu l, Lin
hip quc cho php cc quc gia thnh vin can thip, dn n Chin tranh Nam Bc Triu
Tin.
Php loi suy khng ch cu trc c|ch chng ta suy ngh v mt tnh hung m{ cn t|c ng
n d o|n ca chng ta v nhng kt qu tng lai hay v vng mc tiu. Nhng d o|n
n{y c gi l suy lun loi suy, v chng l nhng phn m rng ca kin thc (tc l
nhng lp lun) c to th{nh trn c s ca php loi suy.
BI HC CHO PHP LOI SUY
Nhng v d trn th hin c sc mnh v cm by ca vic s dng php loi suy. Mt mt,
nhng php loi suy cung cp con ng cho cu trc suy ngh ca bn v mt phm vi
kin thc mi m bn cha hiu thu |o. Thc t, thuyt domino qu thuyt phc n ni
n tr th{nh c|ch t duy ch o ca mi ngi. Php loi suy l mt ngun y sc mnh
cho vic d o|n, nhng c|c d o|n n{y cn phi c xc minh theo nhng cch khc
na, v php loi suy khng m bo tnh ng n ca chng.
Tuy nhin, s dng php loi suy, cn c Kin thc cht lng cao v vng c s. c
nhng php loi suy tt th Kin thc nhn qu l{ c bit quan trng. Do vy, cng bit
nhiu v c ch v mc tiu vn hnh ca cc s vt (tc l Kin thc nhn qu cht lng
cao) th bn cng c kh nng rt ra c nhng php loi suy tt t lnh vc n{y sang lnh
vc khc.

Thng minh hn tc th

S dng php loi suy trong truyn t thng tin

Php loi suy cung cp cch truyn t cc khi nim thng kh gii thch r rng.
Php loi suy pht huy hiu qu trong trng hp hn ch v t vng. Chng ta c rt
nhiu t gi tn s vt (nh my nh) v m t s vt (nh nh gn hay k thut s). i
vi kin thc nhn qu, chng ta c t t vng hn. Chng ta m t h{nh ng bng ng t
(nh John chp nh nhng a tr). Nhng m t cch thc vn hnh ca cc s vt thng
kh hn, tr khi chng ta bit nhm t vng phc tp v chuyn dng ca cc chuyn gia.
Thm ch, ngay c c hiu bit c bn v nn tng ca hot ng chp nh (bng c|ch
phim bt sng nhanh) v ra nh (x l phim thnh m bn, sau chiu nhng m bn
ra giy quang cm)th chng ta vn kh m t qu| trnh n{y v{ c|c c ch ng sau n.

C mt cch t nng n hn m t s vn hnh v kin thc nhn qu lin quan n mt

lnh vc mi l s dng php loi suy.

Khi my nh k thut s ln u tin ra mt vo nhng nm 1990, nh{ sn xut cn gii

thiu vi nhng khch hng tim nng v sn phm. H c gii thch mt cch rt chi tit
nhng m t c th vn kh ri rm v{ i hi ngi tiu dng phi dnh thi gian tm
hiu.
Thay v{o , nhng nh sn xut c th dng php loi suy. Mt my nh k thut s c th
c so snh vi my scan, t gip cho ngi tiu dng hiu rng hnh nh s c ghi
li di dng in t v x l bi my tnh. So snh ny l mt php loi suy v my scan v
my nh k thut s, v c bn, c cng cch thc vn h{nh nhng c hnh dng v mc
ch s dng khc nhau. Php loi suy ny cung cp mt cch truyn t hiu qu.

S dng php loi suy trong cc hot ng gii thch thng tin cn c mt li ch khc: khi
nghe mt php loi suy, ngi nghe cn suy ngh mt cht tm ra nhng c tnh i ng
gia vng c s v vng mc tiu, t hiu iu ang c truyn ti. Nh ~ tho lun
trong Chng 6, c{ng n lc kim so|t khi i mt vi nhng thng tin mi th bn cng c
th ghi nh chng lu di. Do vy, n lc c gng thu hiu php loi suy khin n tr nn
d nh. Bn cnh , s yu thch ca con ngi dnh cho sn phm c tng cng bi
cm gic v vic t thn khm ph mt iu g mi m. S dng php loi suy trong hi
thoi khin ch tr nn d nh v khin ngi nghe thch th hn.

Tr ngi khi vn dng php loi suy

Chc hn ti khng phi ngi u tin xut rng php loi suy quan trng trong gii
quyt vn mi. Trong cun sch How to solve it (Tm dch: Lm th no gii quyt n),
nh ton hc George Plya vit rng, nu tm cch gii mt vn kh, bn nn tm vn
tng t ~ c gii trc v{ t|i s dng gii php ny. V c bn, php loi suy thc
s l mt cch gii quyt vn mi y hiu qu.
Ti sao chng ta khng thng xuyn s dng php loi suy? bt u tr li cu hi ny,
hy th gii quyt vn sau }y trc:
B|c s Lee gp phi mt vn . Mt trong nhng bnh nhn ca c b khi u d dy, nhiu
kh nng |c tnh. Khng may thay, khi u nm v tr khng th phu thut ct b. Thay vo
, x tr l gii php duy nht. X tr cng gp phi vn . X tr mnh git cht khi
u cng s git cht nhng m kho mnh xung quanh g}y ra thng tn vnh vin, gy nguy
him cho tnh mng ca bnh nhn. Lm th n{o b|c s Lee cha bnh cho bnh nhn thnh
cng?
H~y d{nh t pht suy ngh v vn ny.
Nu l bn, bn s lm th no?
Nu bn ~ gii quyt c vn th tht tuyt. Ngha l{ bn c th c xp vo nhm
thiu s. Vn n{y c nh tm l hc Karl Duncker nghin cu v ch ra rng ch
khong 1 trn 10 ngi c kh nng gii quyt vn ny khi ln u tin gp phi n.
Nu bn nm trong s 9 ngi b b tc bi vn n{y, ti cho bn mt gi . Hy quay
li Chng 1 c li cu chuyn v Keith Koh v nh my ca ng.
Gi hy th gii quyt vn ln na, nhng ln ny s dng cu chuyn nh mt php
loi suy gip bn gii quyt vn .
Bn lm th no?
iu bn va lm l tham gia vo mt bin th ca nghin cu m Keith Holyoak thc hin
vi c|c ng nghip Mary Gick v Kyunghee Koh. Trong nhiu th nghim s dng phng
php ny, h quan st thy hu ht mi ngi cm thy cu chuyn rt hu ch cho vic gii
quyt vn . Khi t vn cha bnh ung th cnh cu chuyn, mi ngi thy ngay mi
lin h gia nhng m kho mnh v lp knh d v xung quanh bng n. Ung th cng
nh si d}y tc bng n b h. Gii ph|p cng tng t. Cng nh nhng tia hng ngoi
yu c chiu v{o im t ca d}y tc bng n, nhng tia phng x yu cng c
nhm vo khi u t nhiu hng khc nhau. Khng mt tia n{o mnh git cht m
kho nhng s kt hp nhng tia phng x tp trung vo khi u l{ git cht khi u .
Do vy, cu chuyn v Keith Koh kh hu ch trong vic cung cp gii php cho vn ca
b|c s Lee. Nhng nu ging vi hu ht mi ngi, khi ln u tin gp vn ny, bn
khng ngh n Keith Koh. V d n{y ~ thc s cho chng ta thy tm quan trng ca vic
gii quyt vn bng php loi suy.
Song, mc d php loi suy rt hu ch, chng ta li gp kh khn trong vic nh ra nhng
thng tin cn thit a ra so s|nh tng t khi cn gii quyt mt vn . iu khin
chng ta ri v{o mt nghch cnh. Mt mt, bit php loi suy rt hu ch gii quyt vn
, mt kh|c, chng ta thng khng c kh nng gi ra nhng vng kin thc c s m
chng ta bit khi cn.
V d n{y nu c tr ngi chnh yu trong cng thc T duy thng minh: l{ vic ng
dng kin thc. Chng ta ~ ni v cch pht trin c|c Thi quen thng minh v{ c|ch c
Kin thc thng minh. Gi l thi im tm cch gi nhng kin thc ra t tr nh khi
cn.
CI THIN KH NNG TRUY CP VNG KIN THC C S
L do ti sao cc vng kin thc c s kh gi ra t tr nh lin quan n tm quan trng
ca Thi quen thng minh trong t duy. Hu ht cuc i bn din ra trong mt th gii m
h{nh ng thch hp l{ h{nh ng bn ~ thc hin trong mt tnh hung gn nh tng t
qu kh. Khi n ca h{ng McDonald n mt ba, bn cn xp hng, ch ti lt, t
mn n nh ~ l{m trong qu| kh. Bn khng cn nh g khc ngoi nhng ln n ca
h{ng McDonald trc . Khi l|i xe t ch lm v nh, bn khng cn suy ngh n thc t
rng h thng vn chuyn v giao thng c nhng im tng ng vi dng chy cc phn
t electron trong d}y in. Tt c nhng g bn cn lm l nh ch r c|c ng~ t c th
v n nh.
Theo , nhn chung bn sng trong th gii ca s tng ng hin nhin.
Qu tht, trong rt nhiu tnh hung, bt u suy ngh v nhng s vt ch yu n t vng
kin thc khc l mt iu khng thc t. Nu b|c s Lee n cha bnh cho ti, ti mun c
y ngh v nhng kin thc y khoa bao qut v tp trung cc quyt nh cha tr da trn
kin thc y. Nhn chung, ti khng mun c bt u suy ngh t nhng gii php sa bng
n ca ai . Ti ch mun c bt u suy ngh v nhng gii ph|p xa xi hn khi kin thc
y khoa ca c khng pht huy tc dng.
Do , chng ta rt thch gi ra nhng s vt t tr nh khi chng c chung vt th v{ tng
quan vi tnh hung hin ti. V d, ln n tin bn n mt ca hng thc n nhanh mi,
bn s nhanh chng nh ra trong u mnh nhng ca hng thc n nhanh ~ tng n.
Vy th lm th no bn c th ci thin kh nng s dng php loi suy gii quyt vn
thng qua vic gi ra vng kin thc c s tim nng t tr nh?
hiu thm cht t v qu| trnh n{y, h~y suy ngh v ngn ng. Ngn ng l cch sc tch
din t mt s hiu bit su sc n{o . H~y bt u vi mt cu ngn ng bn cha
tng bit n trc }y: Ting n ca b|nh xe khng o lng trng lng ca chic xe
nga. Nghe c}u ngn ng ny bn nh n iu g?
Khi ti hi sinh vin trong lp cu ny, cu tr li u tin ti thng nhn c l mt
ngn ng kh|c: B|nh xe ct kt s c tra du. C hai c}u n{y u lin quan n nhng
chic b|nh xe. Tuy nhin, ngha ca chng khng ging nhau cht n{o. Nhng kiu phn
ng ny khng nm ngoi d o|n v t}m tr ngay lp tc lin tng ti nhng vt th
tng t.
ngha thc s ca ngn ng khng nm bn th}n ngha ca nhng vt th c ni n
trong (trong trng hp ny l nhng chic bnh xe v xe nga) m nm nhng nhm
quan h n{o c th tn ti gia nhiu vt th kh|c nhau. c im ny ca ngn ng gi
l ngha lin h. H~y suy ngh v ngha lin h ca cu ngn ng: Ting n ca bnh xe
khng o lng trng lng ca chic xe nga. C}u n{y ni rng, bn cht bn trong ca
mt vt khng phi lc n{o cng c phn nh bng nhng c im hin hin nhn thy
c. Ngha n{y mang tnh lin h v n m t mi quan h gia bn cht bn trong v ci
thy c bn ngoi ca s vt.
Ngha lin h n{y cng l{ mu cht cho php bn ghi nh nhng ngn ng c cng ngha.
Mt khi din t ngha ch thc ca ngn ng theo cch tru tng hn n{y, bn c th
nh ra nhng cu khc vi ngha tng t nh: Khng phi ci g lp l|nh cng l{ v{ng,
hay Khng th |nh gi| quyn sch qua v bc bn ngo{i. Nhng cu ny khng c chung
bt k vt th no vi cu ngn ng ban u nhng c cng ngha.
M t li vn tm ra nhng c tnh lin h l cn thit trong vic cho php gi ra
nhng trng hp tng t t kho tr nh. l{ mt trong nhng cch hiu qu nht
ng dng kin thc.
Bn cn to ra Thi quen thng minh tip nhn mt tnh hung mi v tp trung vo
ngha lin h ca n hn l{ v{o bn thn cc vt th. gip bn quen dn vi iu , h~y
thc hnh vi bi tp n gin vi cc cu ngn ng.
Bt u bng cch cho mi cu ngn ng sau }y mt nh ngha lin h (vit li theo cch
tru tng hn) sau suy ngh v nhng tnh hung khc m bn nh c. V d, bn
cht ca cu ngn ng Mt ngi khng th chi tt c nhng nhc c trong mt dn
nhc c th c vit li th{nh: Cn nhiu ngi c cc k nng kh|c nhau lm mt
vic quan trng n{o .
Mt s cu ngn ng:
Bin lng khng th rn gia thu th gii.
Qut tuyt h{nh lang nh{ anh trc khi qut nh ti.
B qu nhiu vo mt ci ti s khin n b rch.
T nhin nh rui.
Cy si to mc ra t qu u nh.
Con thiu hc l do cha.
Con c ngu ngc s b bt hai ln bng cng mt ming mi.
Mt ngt cht rui.
Ming tht ca mt ngi l thuc c ca ngi khc.
Nn hi lng vi bia khi ~ ht ru.
to ra thi quen suy ngh v bn cht ca tnh hung, bn c th th vi nhiu cu ngn
ng hn. Nu g danh s|ch ngn ng v{o khung tm kim, bn s thy mt lot nhng
website vi nhiu v d c th s dng cho mc ch m{i gia k nng a ra nhng m t
lin h ca mnh.
Sau mt thi gian luyn tp vi cc cu ngn ng, bn s thu c li ch th hai. Bn c
th tm ra vi cu ngn ng din t bn cht ca nhng vn ~ gp trong qu kh. Bn
c th s dng ngn ng truyn ti bn cht n{y n ai kh|c. C l quan trng hn, s
dng mt cu ngn ng m t mt vn c th gip bn nhn ra nhng tnh hung mi
c cng bn cht trong tng lai.
thy c vai tr hu ch ca ngn ng trong vic nhn ra bn cht ca nhng s vt, s
vic lin quan, ti s k mt cu chuyn nghe c t mt ng nghip tn Susan, mt bin
tp vin l}u nm ca Tp ch Khoa hc. Tp ch Khoa hc tun th cht ch quy trnh bnh
duyt. Tc gi gi mt bi vit n mt tp ch v bi vit c gi n khong ba nh
khoa hc l nhng chuyn gia trong ngnh. Bi vit c c cn thn v tng nh khoa
hc chun b mt bn |nh gi| v n. Bin tp vin nhn bn |nh gi| v{ a ra quyt nh
xem liu bi vit c th c ng hay khng. Mt phn quan trng ca qu| trnh |nh gi|
l cc nh khoa hc tham gia c bi vit s a ra nhng xut c th gip hon thin
nghin cu kia. Thng thng, nhng ngi |nh gi| thc s c th xut cc nghin cu
mi chun b cho s xut hin ca bi bo kia trn tp ch.
Susan v ti ~ tho lun v kh khn ca mt bin tp vin. Nhng thng tin v ngi
|nh gi| thng c giu kn vi tc gi bi vit. Vi nh khoa hc ni ting vi c|c |nh
gi khc nghit thng n danh di v bc nh vy. Susan thy rng, khi nhn c cc
|nh gi ny, cc tc gi thng pht l nhng xut trong c|c |nh gi| kh chu, d
l nhng xut hay. Mt ngy n, c c mt bi tp ch v gp cu ngn ng: Mt ngt
cht rui. C nhn ra rng, cu ny nm bt hon ho vn ang gp phi vi nhng
|nh gi| mang tnh b|c b, ph nhn. Nhanh chng sau , khi nhn mt bn |nh gi| mi
c vit mt c|ch kh chu, c gi tr ngi |nh gi| v{ yu cu vit li n. C thm vo
cu ngn ng trn nh mt c|ch n gin truyn ti l do v sao bn |nh gi| cn c
lm li.
Cho ti gi, v d ny ch cho thy rng ngn ng c th gip bn truyn t mt ngha lin
h kh ni thng. D vy, Susan tip tc k rng, sau khi bt u s dng ngn ng ny, c
nhn ra c th p dng trong rt nhiu tnh hung khc na. Khi phi ph bnh vic g
m{ c|c con mnh ang l{m, u tin c khen iu m{ chng ~ l{m c v thy rng hnh
ng khin chng sn sng lng nghe hn. C cng nhn ra rng, nhng cuc tn gu vi
c|c ng nghip thng xuyn tp trung vo kha cnh tiu cc ca nhau. V th, c bt u
ni nhiu hn v nhng thnh tu tch cc ca c|c ng nghip v nhn ra iu gip c
ci thin mi quan h ch lm. Mt c|ch suy ngh v nhng bn |nh gi| tp ch ~ to
ra hiu ng chuyn i ln c|ch Susan tng t|c vi nhng ngi khc.
tng mu cht l ngn ng l mt cch gip bn phn loi nhng tnh hung mi da
trn bn cht lin h hn l{ da trn nhng s vt, s vic c th trong tnh hung.
TO RA NHNG PHN MC LIN H
Vic s dng kin thc i hi bn phi tha nhn rng nhng s vt mi cn phi c x
l tng t nh c|i bn ~ gp trong qu kh. Hu ht nhng s vt m chng ta phn loi
l nhng vt th. Bc vo mt cn phng kh|ch sn sau khi nhn phng, bn nhanh chng
nhn ra ging, gh v bn. Mt khi bn phn loi vt th chnh x|c, bn s bit phi lm
g vi n.
Vi chng ta, cc vt th rt d phn loi, mt phn v chng ta c kho t vng cho cc phn
mc . Nhng ci gh c th c hnh th kch thc. Vi ci gh cn c bnh xe. Vi ci
thoi mi. Vi ci to v cng knh. Vi ci c th gp li v{ mang i trong mt ci ti nh.
Vic s dng kho t vng sn c dn nhn cc phn mc gip chng ta nhn din nhng
vt tng t ca phn mc khi gp li chng trong tng lai.
T duy thng minh bao gm vic s dng nhng php loi suy trong ng dng kin thc
ca bn. nhn ra nhng php loi suy tim tng mt cch hiu qu, tt hn ht l bn
nn to nhng phn mc ng dng tng t cho cc tnh hung kh|c nhau hn l{ cho
nhng vt th khc nhau. Tht khng may, ngn ng (hay cc ngn ng) m bn ni cung
cp rt nhiu t vng m t cc vt th, trong khi li cung cp rt t t vng gi tn
nhng mi quan h tng ng m cc tnh hung khc nhau cng chia s.
Do , t bn phi to ra nhng nh~n n{y, trong c mt cch l s dng ngn ng.
Susan nhn ra nhng tnh hung mi tng t nh tnh hung trong c|c xut ca
ngi |nh gi| b pht l v li vit phn bc tiu cc, t |p dng cu ngn ng Mt
ngt cht rui nh mt c|i nh~n ca phn mc .
C nhiu c|ch kh|c bn c th to nhn cho phn mc ca cc php loi suy. Vi tng
phn mc, iu ct yu l tm ra th g cung cp mt nh ngha hiu qu v bn cht vn
.
Ti ~ ch ra rng, ngn ng c t t vng dnh cho nhng phn mc ca cc php loi suy.
Tuy nhin, bn c th to v{i nh~n nh vy, ng thi nn to ra Thi quen thng minh
ngay lp tc s dng chng v hiu ti sao chng hu ch. Hy quay tr li tnh hung ca
b|c s Lee v{ bnh nhn ca c vi cn bnh ung th khng th m: b|c s Lee mun tiu
dit t bo mang bnh m khng hi n nhng t bo kho mnh xung quanh khi u.
tng tiu dit mt mc tiu m khng hi n nhng i tng khc gi nh thut ng
tn tht ngoi mun. Tn tht ngoi mun ban u l mt thut ng qun s m ch
nhng mc tiu phi qun s b ph hu trong nhng chin dch qun s.
Nhng b|c s chuyn khoa ung th nh b|c s Lee c trnh nhng tn tht ngoi mun.
Thut ng n{y mang n mt c|i nh~n c th ng dng cho rt nhiu nhng lnh vc khc
nhau. Bn cnh qun s v{ ung bu hc, mt lnh vc khc m bn cng mun trnh tn
tht ngoi mun l dit c di. Khi c dit nhng loi c di khng cn thit mt bi c,
bn vn cn gi li nhng loi c mong mun. Hay trong trng hp sn trn nh. Bn ch
mun sn ln trn ch khng phi nhng bc tng, sn hay ni tht. Mt khi nhn ra
nhng im tng ng, bn c th tm cch chuyn giao cc gii php cho vn tn tht
ngoi mun t lnh vc n{y sang lnh vc khc.
Tiu truyn v{ im nt ca cc cu truyn ci cng c th c s dng nh nhng
nh~n lin h. Truyn hay truyn ci thng tm lc mt nhm quan h gia cc nhn
vt. Vic k li cu chuyn mi khi bn mun suy ngh v nhng quan h ny s kh l ri
rm, tuy nhin tiu truyn hay im nt ca cu chuyn c th c s dng nh mt
c|i nh~n cho to{n b mi th.
Nhng cu chuyn ng ngn ca Aesop thng c s dng theo cch ny v chng c
vit nm bt mt chn l mang tnh lin h c th n{o . Di }y l{ phin bn ca mt
cu chuyn kinh in.
Mt con c|o i ang tm c|i n i qua mt cnh rng. N thy mt chm nho trong khu
vn ca mt ngi nng d}n l lng ngay trn u. N c nhy ln nhng thm ch chm
nho thp nht cng ngo{i tm vi ca n. Cui cng, n nhn nhng chm nho bng con mt
khinh mit v{ ni: D sao nho cng cha chn. Ta khng mun n my qu nho chua.
T cu chuyn ng ngn ny, thut ng qu nho chua c s dng nhc n mt tnh
hung trong mt ngi khng c c ci mnh mun, lin ra li ch bai n. Nh ~
tng tho lun, s kh d d{ng nh mch truyn trong mt b phim mt khi bn nh
c nhng im chnh trong ct truyn. l{ l do ti sao nhng cu chuyn l mt kho
lu tr kin thc lin h tt. t cho cu chuyn mt ci ta (nh Qu nho chua) l to ra
mt cch thc d d{ng nh li cu chuyn sau ny.
Nhng cu chuyn cng c th c a trc tip vo h thng bi ging ging nh
trng Thng mi Harvard. Cc lp hc c t chc vi bi ging lm vic trc tip trn
nhng tnh hung (cu chuyn) thc trong kinh doanh trong cha ng nhng vn
c th cn c gii quyt. Mi tnh hung bao gm rt nhiu vn c th. Cc sinh vin
c yu cu lm vic c nhn hoc theo nhm a ra quyt nh thc t v cch gii
quyt. Trong lp hc, gi|o s hng dn sinh vin tho lun la chn cc gii php x l
tnh hung v t rt ra b{i hc.
C rt nhiu li ch t phng ph|p nghin cu trng hp i vi T duy thng minh.
Th nht, sinh vin b buc phi t gii thch rt nhiu chi tit ca tnh hung. Bn cnh ,
v c th phi tho lun vi c lp, h phi chun b trnh by lp lun ca mnh cho
nhng ngi khc. Kt qu l, h c th hiu bit thu |o hn v cch thc v mc tiu
vn hnh ca cc s vt trong mt tnh hung phc tp.
Cui cng, tnh hung kinh doanh s tr thnh mt c|i nh~n cho mt nhm nhng mi
quan h lin quan n tnh hung kinh doanh . Mt tnh hung chnh x|c c m t
trong v d m cc sinh vin kinh doanh nghin cu c th s khng bao gi ti xut hin.
Hot ng nghin cu trng hp hiu qu v sinh vin hc c cch nhn ra nhng yu
t nhn qu quan trng khin cho mt gii php c th n{o hiu qu. Dn nhn cho mt
tnh hung gip sinh vin phn loi nhng vn mi gp nh nhng v d thm vo ca
tnh hung ln u gp trong lp.
Mt phng ph|p kh|c m t h thng nhng mi lin h c th to ra nhng nh~n
lin h l s dng c|c im nt truyn ci. Truyn ci hiu qu v mt truyn ci hay
c thit k ngn gn, d hiu v nm bt ch}n l th}m s}u n{o v th gii thng qua
gc nhn h{i hc. H~y c truyn ci di }y:
Mt ph n a con i bin chi. Ch b vui v chi a trn c|t. Bt ng, mt t sng ln
trn vo cun a b ra bin. Trong cn in cung, ngi ph n nhn ln tri v ni:
L{m n h~y tr con li cho ti! Ti s lm bt c iu g. L{m n! Mt lt sau, cn sng th
hai |nh v{o b a a b tr li an ton v s. Ngi ph n nhn a b sau nhn ln
tri v{ ni: N c i m m{!
Ti thng dng cm t N c i m m{ ch nhng tnh hung m{ ai than phin
trong khi l ra h nn bit n. }y, im nt cu chuyn ng vai tr nh~n cho to{n b
cu chuyn. Ging nh tiu truyn, ngn ng v nhng nhn lin h, c|c im nt truyn
ci gip bn nhn ra c|c c im c bn ca nhng tnh hung mi.
Mc tiu ca nhn lin h l gip bn suy ngh v vn ang c gii quyt theo mt hng
khc. Nu ch tp trung vo vn trong phm vi xut ph|t ban u th nhn chung bn s
ch gi ra kin thc ca mnh trong lnh vc .
s dng nhng k thut n{y i hi s thc hnh v chun b. Hin ti, bn c th khng
bit rt nhiu ngn ng. Bn chc hn cha tng ngh v nhng c|ch kh|c nhau dn
nhn cho phn nhm ca cc vn gp phi. Bn c th cha bao gi suy ngh v nhng
cu chuyn ci vi t c|ch mt nhn lin h dng phn nhm cc tnh hung. Tuy
nhin, bn c th to ra Thi quen thng minh nu lu t}m n cch bn la chn suy
ngh v nhng vn kh.
N lc bn b ra tm ra cch thc suy ngh mi v cc vn s c tng thng
bng s ci thin kh nng suy ngh trong nhng tnh hung tng t. S mt thi gian
nhng }y chc chn l mt cch dn n thnh cng trong vic ci thin kh nng ng
dng kin thc.
Kin thc cha kho
Tnh cht tng ng v php loi suy cn thit trong vic gip bn ng dng kin thc ca
mnh. Bn rt ra nhng kinh nghim tng t vi tnh hung hin ti bn ang gp xc
nh xem mnh phi lm g tip theo. Bn c xu hng tp trung vo nhng im chung
cng nh nhng khc bit lin quan n c|c im chung y gia tnh hung hin ti v cc
tnh hung trc . Nhng yu t c nht (hay khng th nh tuyn) nhn chung khng
c ch lm trong t duy ca bn.
Kh nng tm ra im tng ng gia hai tnh hung, trn thc t, kh linh hot. Bn cnh
vic tm ra nhng im tng ng hin hin, bn c k nng l{m php so s|nh loi suy tp
trung vo s tng ng gia ci bn bit (vng c s) v ci bn khng bit (vng mc
tiu). Php loi suy nu bt s tng ng trong mi quan h v c th c s dng
truyn ti thng tin v c|c im tng ng, khin vng mc tiu d hiu hn, trong khi c|c
vt th ca hai vng khng nht thit tng ng. D vy, nhng suy lun bng php loi
suy ny phi c x l cn thn v chng khng chc chn ng.
D php loi suy l mt cch hiu qu gip hiu nhng tnh hung mi, song bn thng
khng th gi chng ra t tr nh khi cn. Thng tin c gi ra t tr nh thng da trn
s tng ng chung gia tnh hung mi vi iu g bn ~ gp trong qu kh. tp
trung vo vic gi ra nhng php loi suy, quan trng l phi m t li vn tm ra bn
cht thay v ch trng vo nhng vt th. S dng cc ngn ng, nhn phn mc lin quan,
ct truyn (hay ni khng hoa m l nhng nghin cu trng hp), v thm ch cc truyn
ci khin bn thng minh hn thng qua vic ci thin kh nng ng dng kin thc
gii quyt nhng vn mi.
Chng su. Ti u ha hiu qu b nh
Np thng tin mi vo tr nh i hi qu trnh x l su v ch ng.
thay i t duy, h~y thay i iu bn ang ngh.
S dng nhng cch thc m t kh|c nhau gip thay i t duy.
Khng phi l ni qu khi tuyn b rng, bc tng Ngi suy tng (The Thinker) ca
Auguste Rodin l mt trong nhng bc tng ni ting nht trn th gii. C rt nhiu bn
sao t trong cc vin bo tng, trong cc khng gian cng cng v gia v s nhng chn
tng khc nhau.
Bc tng ny ni ting v n thc s miu t c mt cuc u tranh (ni tm) l ra trn
th xc. Chnh bn th}n Rodin ban u d nh t bc tng vo mt d n c tn gi l
Nhng cnh cng a ngc (The Gates of Hell). N c l{m ra m t hnh nh Dante
ang son b{i th Thn khc (The Divine Comedy). Rodin ~ c gng tm ra mt cch nm
bt hnh nh ngi suy tng vi t c|ch mt ng sng to. Nhng nh ph bnh ngh
thut bnh lun v n lc th cht m bc iu khc th hin. Vi Rodin, t duy phc tp
bao gm s mit mi ca c tm tr ln c th.
Ti lun thn phc bc iu khc ny v n thc s l mt cng trnh ngh thut tuyt vi,
ng thi phn nh mt ci nhn chung v t duy. Thng thng, mi ngi cho rng, khi ai
ang gii quyt mt vn kh khn ngha l{ ngi ang l{m vic vt v. Tt nhin,
c nhng im ng trong suy ngh n{y. B no l mt c quan rt i nng lng, n ch
chim khong 2% trng lng c th nhng s dng 20% nng lng m{ c th bn tiu
th mi ngy.
Chng no no cn tiu th rt nhiu nng lng, chc hn T duy thng minh khng cm
thy ging nh l{ mt s lao ng th cht cc lc nh bc tng ca Rodin biu t. Thc
t, khi bn ang c gii quyt mt vn kh, cm gic n lc th cht ht mc nhiu kh
nng l{ du hiu cho thy bn ang l{m g sai.
Ni chung, tp trung suy ngh cao c cm gic kh tt. Ti nh nhng bi kim tra kh
i hc m{ ti ~ d{nh ba gi ng h lin tc tr li mt chui nhng cu hi bi lun.
Ti chc chn ~ mt nhoi sau khi sp xp nhng suy ngh ca mnh v{ c ng li ni
dung hc tp ca mt hc k. D vy, trong lc thi, ti tri qua nhng g m{ Gi|o s T}m l
hc Mihaly Csikszentmihalyi gi l dng chy. Mi suy ngh lin tc dn n suy ngh tip
theo v{ thng lm ti qun mt thi gian.
Cm gic kh chu v th cht phn nhiu do dng suy ngh khng din ra sun s. Nhiu
nm trc ti tham d mt hi ngh Sofia, Bulgaria. Sau mt lot nhng xui xo, ti kt
thc vi vic phi ng mt m Zurich, Thy S. Khi ri khi sn bay Zurich, ngay lp tc
ti cm thy bi ri. Ti khng ni ting c, do khng c c hay hiu c nhiu
bin b|o. Nhng khng phi lc hon ton. Ti vn bit rt nhiu th v s}n bay v{ o|n ra
ni ti s tm thy nhng chic xe but chy ng ngn cng nh chc chn rng c
nhng chic xe but ang ri bn. Khi n khch sn, ti ra ngoi v tm mt to nh trng
nh ng}n h{ng v{ i mt t tin tiu ng{y hm . Ti i trn ng mt lc ngm
cnh v cui cng sng st qua tri nghim ny. (Thng thn m{ ni, ngi Thu S hu
ht u ni nhiu th ting v{ dng nh sn lng thng hi mt khch l hnh l
ng, do khng kh tm thng tin v hi ng khi cn.)
Nhng ti cha bao gi cm thy thoi mi. Trong sut qung thi gian Zurich, ti lun
cng thng vi ngh mnh s khng quay tr v sn bay kp lc. Ti phi suy ngh v tt c
mi th trong ng{y hm . Ti khng mun ni rng ~ s dng kh nng suy ngh ca
mnh rt hiu qu hay t nng sut cao ng{y hm , ti cm thy ging nh bc tng
ngi suy tng ca Rodin hn trong bt k cuc thi no i hc.
Hiu s khc nhau gia tri nghim ca ti nc ngoi v tri nghim trong mt k thi m
ti ~ chun b tt l{ iu quan trng bit thm v cch tr nh hot ng.
Hy bt u bng mt bi tp d dng. C nh mt ba tic sinh nht m bn tham d khi
cn b.
Bn l{m iu nh th no?
C th ngay khi ti va yu cu, bn s chng tn cht sc n{o gi ra thng tin ny t tr
nh: quang cnh, m thanh v c l thm ch c cm xc hay mi v. Bn c th ~ gi ln
nhng hnh nh v ba tic vi nhng chic m giy, bng bay, bnh sinh nht v c tr
chi ghim v{o ui con la.
Nhng k c ca bn lin quan n hot ng hi tng c thc v mt tri nghim qu
kh. Nhng hi tng c thc n{y c gi l k c r rng. C hai quan st quan trng
bn c th rt ra vi k c r r{ng. u tin l vic gi ra nhng thng tin t tr nh khng
mt sc. Nu ~ tng gp mt mu thng tin (nh yu cu suy ngh v ba tic sinh nht
lc nh), th bn s t ng nh ra nhng k c lin quan n thng tin .
Quan st th hai l thng tin gi ra t t}m tr lun lin quan n nhng g bn ang suy
ngh. Ngha l{ khi bt u c chng n{y, c th bn ang khng suy ngh v nhng ba
tic sinh nht. Nhng khi ti nhc n nhng ba tic sinh nht, k c buc bn phi suy
ngh bng c|ch a ra v{i thng tin v nhng ba tic sinh nht.
Tuy nhin, bn c th gp vn khi nh ra mt k c c th n{o v mt ba tic sinh
nht. Trong trng hp ny, ch nhng t ba tic sinh nht l{ khng gi ra k c kia.
D vy, sau , bn chc hn thnh cng trong vic suy ngh v mt ba tic sinh nht c
th bng c|ch thay i hng tp trung v nhng g bn ang suy ngh: bn c th ~ c
hnh dng ra mt ci bnh, nhng c|i m nhn hay tr chi ghim v{o ui con la. Lc ,
mt suy ngh l{ gi ln mt k c t thi th u ca bn.
Gi hy th bi tp th hai. C nh mt ba tic sinh nht trng thnh m bn ~ tham
d gn }y.
Mt ln na, chc hn bn ~ nh ra th g mt cch d d{ng. Nhng thng tin bn gi ra
t tr nh chc hn kh khc vi ba tic thi th u. Ba tic ny c th c b|nh nhng c
l t m giy hn, c nhng thc ung khc, nhiu cuc chuyn tr hn v{ (ti ngh) t tr
chi ghim v{o ui con la hn.
Khi tho lun v k c v nhng s kin trong cuc sng, mi ngi thng quan t}m n
tnh chnh xc ca nhng k c . Thng tin bn nh ra v mt ba tic sinh nht lc nh
c th l mt k c chnh xc v tri nghim ca bn. Nhng n cng c th l mt s pha
trn ca vi ba tic sinh nht bn tham d khi cn nh. N c th thm ch c nhng c
im bn nhn thy trong nhng b phim chiu nh hay nhng video cc ba tic khi bn
ln hn.
Tuy vy, v nhng mc tiu ca T duy thng minh, vic tr nh ca bn phn nh mt s
kin c th trong i bn chnh x|c n mc no khng thc s quan trng. K c ca bn
khng pht trin h tr cho s hi tng chnh xc v mt on i ca bn. Thay vo
, n pht trin trao cho bn nhng thng tin cn thit khi bn cn n. Nu l mt
ngi sn bt h|i lm sng c|ch }y 10.000 nm, bn ra ngoi vi mt nhm ngi v c
gng mang v ba n cho c {n. Khi n mt dng sui n{o , bn s nh li tt c nhng
kin thc v cch thc bng qua n. Kin thc c th bao gm nhng cu chuyn c
nhng thnh vin khc trong nhm k li, tri nghim ca ring bn t nhng ln i sn
trc v nhng g bn quan st thy ngi kh|c l{m trc . Ngun thng tin khng quan
trng min sao bn c kh nng s dng n thc hin chuyn i sn th{nh cng.
Cch k c hot ng
Nguyn tc c bn quyt nh thng tin no s c gi ra t k c rt n gin: Thng tin
c gi ra t k c khi tnh hung hin ti khp vi tnh hung m{ thng tin c thu
thp.
T cha kho }y l{ tnh hung, ci m nhng nh tm l hc cn gi l bi cnh. Khi bn
hc mt thng tin mi, n c lin h n bi cnh m bn hc quang cnh, m thanh,
mi v, cm gic v thm ch nhng suy ngh tn ti vo thi im . V tr nh ca bn
c thit lp da trn nguyn tc: kin thc c th quan trng khi tnh hung tng t
mt ln na ti xut hin, v th tr nh mun cung cp nhng thng tin hu ch cho bn.
Nh ~ tho lun Chng 5, tr nh ca bn c sp xp khi bn i v{o mt ca hng
McDonald n{o , gip gi nh li kin thc bn ~ c trong nhng ln n cc ca hng
McDonald trc, t gip bn hiu mnh cn phi l{m g c c mt sut n.
kh|m ph| s}u hn nh hng ca nguyn tc n{y, h~y {o s}u mt cht vo qu kh
ca bn. Nh hu ht mi ngi, bn khng sng mi trong cng mt ngi nh hay mt cn
h. Chc hn bn c vi k c v ngi nh thi th u. C gi n bng c|i tn ngi nh{ thi
th u l{ c th gip bn nh ra vi k c. Khi c thi gian, h~y t}m tr mnh i
do i cht qua nhng k c ca ngi nh thi th u. Vic mng tng trong tm tr
mt hnh nh v phng ng ca mnh c gip bn nh ra nhiu thng tin hn khng? Thm
ch mt khi ~ bt u mng tng, bn cn nh ra nhiu hn v t}m tr bn ~ t|i to
thm cht t v bi cnh vo thi im cn sng ngi nh{ , t cho php bn nh li
nhng c im khc ca ngi nh. Nu c kh nng hnh dung nhiu hn v bi cnh th
bn c th nh ti nhng th m c nm tri bn cha tng ngh n. Vic ngi cng b m
hay anh em, xem cun album c, hay thm li ngi nh thi th u s gi li nhng hnh
nh, m thanh, thm ch mi v c th ~ tng l mt phn trong bi cnh ca mt vi k c
u i v{ do gip bn nh ra nhng th t thi xa lc xa l.
Mt th nghim t}m l kinh in ~ cho thy bi cnh trong mt k c c th phong ph th
no. Duncan Godden v Alan Baddeley nghin cu nhng k c hnh thnh t hai dn cnh
khc nhau. Nhng ngi tham gia th nghim trn u l nhng th ln bnh dng kh ~
qua {o to. Nhng k c c bn h c c trong nghin cu ny khng th v n vy. H
c cho nghe mt danh sch t vng v{ sau phi nh li. Phi nh mt danh sch t
vng cng ging nh nh v ngi nh thi th u. Mc d nhng t vng t thn chng c
th quen thuc, song iu quan trng l cc t vng c th xut hin trong danh sch c
th kia.
Nhng ngi tham gia c yu cu hc mt s danh sch t trong khi ngi bi ct gn
mt nc v nhng danh s|ch kh|c khi ang ln di nc trong b qun o th ln. Trong
mi trng hp, nhng th ln n{y c nghe cc danh sch qua h thng giao tip ca th
ln. Sau mt lc, ngi tham gia c yu cu nh li nhng danh sch, trn b hoc
di nc. nh li cc t vng, h vit bt ch loi c th dng c c trn b v
di nc ln mt tm bng nha. Trong nghin cu ny, bi cnh kh phong ph. Vic
ln di nc s bao gm tt c nhng loi hnh nh, m thanh v mi v bi cnh rt
khc bit so vi ngi gn mt nc.
Tt c nhng yu t mang tnh bi cnh nh hng n c|ch con ngi nh nhng t vng
trong danh sch. Nu nhng ngi tham gia hc mt danh s|ch lc ang ngi trn b th h
nh danh s|ch tt hn khi c kim tra trn b. Cng vy, nu hc danh sch lc
ang ln, h s nh t trong danh sch tt hn khi c kim tra lc ang ln.
Hu ht cc tnh hung bn tri qua s khng qu cc oan nh ln di nc vi bnh
dng kh. Nhng nu ang c nh li iu g th bn c th t gip bn thn bng cch
ti to nhiu nht c th tnh hung ban u khi bn hc thng tin .
Khi bn mt th g , kh nng nh li c th c tng cng bng cch hi tng li
trong u nhng bc h{nh ng ca bn. Ti tng thng xuyn cha kho xe lung
tung trong nh. Mi khi cn tm, ti bt u hnh dung li v ng{y hm t lc ti v nh
v cui cng cng nh ra ~ n }u. Vic hnh dung chui s kin trong ngy cho php
ti to nhiu hn v bi cnh ca tng s kin, t cho php ti nh ni mnh ~ mc
sch trong ti ra, t nh ra ch cha kho. (Sau nhng s vic nh th, ti ~ hnh
thnh mt Thi quen thng minh. Ti gn mc ln ca nh xe v hnh thnh thi quen treo
cha kho| ln .)
Nguyn tc ct yu ny ca k c cho thy r rng s dng kin thc hiu qu i hi
phi thu np nhng Kin thc cht lng cao vo b nh, sau t|i hin li bi cnh tng
t nh lc nhng k c ~ c to ra. s dng k c mt cch hiu qu, bn phi tc
ng ln cch thu np kin thc vo k c, cng nh c|ch s dng chin lc gi ra
thng tin t tr nh.
Thu nhn kin thc
Nhng tho lun v Vai tr ca 3 trong Chng 3 v{ nh hng ca h{nh ng t l gii
trong Chng 4 u nhm n vic ci thin cht lng kin thc ca bn. Hai xut ny
c mt im chung l{ chng i hi bn phi tr thnh mt ngi hc tp ch ng. Phi
chc chn rng bn tp trung vo nhng im mu cht ca mt s kin sau khi n kt
thc, bao gm c vic lm vi bi tp kim sot nhng g bn c th nh v vic n lc
kt ni nhng thng tin quan trng vi kin thc hin tn ca bn. H{nh ng t l gii r
r{ng cng l{ mt qu trnh ch ng. N i hi bn a ra nhng l gii nhn din l
hng trong kin thc nhn qu ca mnh.
iu cn c ni r }y l{, khng c m|nh li o thut no gip thu thp Kin thc cht
lng cao. Ti m bo rng, nu ai pht trin c mt k thut cho php bn hc m
khng cn tn sc, ngi s c tung h nh mt anh hng v xut hin trn trang u
ca mi t tp ch. Cng lun xung quanh hiu ng Mozart chnh l mt v d th v v khao
kh|t t c iu g m{ khng tn cht g ca chng ta.
Hiu ng Mozart nhc n pht biu rng, nghe nhc ca Mozart c th tng hiu sut ca
nhng cng vic lin quan n nhn thc. S quan tm ph bin dnh cho hiu ng ny
xut pht t nhng nghin cu ban u cho thy ngi nghe nhc Mozart (hay nhng loi
nhc c in phc tp khc) thc s tin b trng thy khi gii quyt nhng vn lin
quan n khng gian ri rm nh m cung. Nghe c v nh }y l{ mt cng c gn nh
hon ho khin bn tr nn thng minh hn. Nghe nhc Mozart rt th v. Khng qu mt
sc. Ging nh qung co loi cng c tp luyn khin bn trng rn chc v{ c}n i ch vi
nm pht mt ngy trn cc tp ch, hiu ng Mozart thu ht c s ch ca rt nhiu
ngi. Cc cng ty bn loi nhc c thit k tng tr thng minh ua nhau ra i.
Thm ch, cu thng c bang Georgia, Zell Miller, cn xut bang ca ng nn mua
nhng a nhc c in cho tt c tr em sinh ra trong bang v{o nm 1998.
Tht khng may, c v nh nghe nhc Mozart (hay bt k loi nhc no khc) s nhn chung
s khng khin bn thng minh hn hay cho php bn lm nhng bi kim tra t duy tt
hn. V{i hiu ng ca vic nghe nhc dng nh xut pht t vic bn c xu hng thc
hin nhng bi kim tra kh nng t duy tt hn khi c t}m trng tt v vic nghe nhng
bn nhc nhc c nhp iu nhanh v c bn s ci thin tm trng ca bn. V rt ly lm
tic l{ t|c ng ca vic nghe nhc i vi t duy dng nh rt t i v ngn ngi.
T DUY S]U
Thu np Thng tin cht lng cao vo b nh i hi nhiu cng sc. Bn cn phi suy ngh
s}u a chng v{o k c thnh cng. Vy suy ngh s}u ngha l{ g?
Hy dnh t pht t mnh tr li cu hi .
Bn c dng li v suy ngh v n khi ti yu cu khng hay bn c c tip? Nu c tip
c ngha l{ bn ang hy vng ti s a cho bn cu tr li. Tt nhin l bn ng. To{n b
phn ny ca chng s ch ra nhng cch gip bn np nhiu thng tin hn v{o b nh.
Vn l nu ch n thun c nhng g c vit }y, c th bn khng thc s lu v{o
tm tr tt c nhng thng tin ny. Nh tm l hc Bob Bjork ni v vn ny khi ng kho
s|t c|ch chng ta |nh gi| v vic ging dy ca nhng ging vin i hc. Ging vin i
hc thng khng c |nh gi| chnh thng bi c|c ng nghip nh gi|o vin trung hc.
Thnh thong, chng ta yu cu mt nh}n vin khoa n d gi cc bi ging ca mt ging
vin. Vic thng c tin hnh khi cn |nh gi| ai cn nhc thng tin.
Hu ht nhng phn hi v cht lng ging dy m cc ging vin i hc nhn c l
ca sinh vin vo cui hc k. C|c sinh vin |nh gi| kho| hc v ging vin da trn mt
s tiu chun, bn cnh a ra nhng nhn nh chung. Nhng |nh gi| n{y c tng
hp li v chuyn cho cc nhn vin khoa. (Thm ch c c nhng trang web nh |nh gi|
ging vin ca ti [www.ratemyprofessors.com], sinh vin c th truy cp nhng |nh
gi| n{y tm ra nhiu thng tin hn v ging vin ng lp m h ang c}n nhc theo
hc.)
Nhng |nh gi| n{y hiu qu th no trong vic x|c nh xem sinh vin thc s hc c
bao nhiu? Theo nhng phn tch ca Bjork, sinh vin |nh gi| cao ging vin khi bi ging
c yu t vui nhn (do h cm thy thch th) v khi ging vin k nhng cu chuyn r
rng v d hiu. Ngha l{, khi ging vin vui v v sinh vin d dng hiu c vn ca
bi ging th sinh vin cm thy hi lng sau khi ri lp hc. C v r rng l nhng c tnh
ny s ci thin im ca ging vin. Mt ging vin c s chun b tt v truyn t kin
thc mt cch sng t s khin kho hc thu ht sinh vin hn.
KH KHN \NG MONG I
Du vy, ho ra chnh vi nhng bi ging qu r rng, sinh vin trong lp tip thu m
khng cn phi thc s suy ngh cc nhc th h khng hc c nhiu kin thc bng vic
b th th|ch t hc nhiu hn. Nhng th thch ny to ra ci m Bjork gi l kh khn
ng mong i. Ngha l{, mt s nhim v kh khn trong lc hc c th gy bc dc nhng
v lu di n khin cho vic hc tt hn. Bjork ch ra rng nghch l ca c|c |nh gi| kho|
hc i hc l nhng yu t dn n nhng |nh gi| tt thng khng phi l ci gip sinh
vin ti u ho| lng kin thc hc c trn lp.
C nhiu bng chng cho thy tm quan trng ca kh khn |ng mong i trong hc tp.
Bn cng t suy ngh nhiu hn trong mt tnh hung hc tp th cng nh k nhng thng
tin hn. Trong mt nghin cu thc nghim, s tin b n{y c gi l hiu ng sn sinh v
bn sinh ra nhng thng tin mi cho bn thn ch khng ch dng li l nhng thng tin
c ai trnh b{y. Khi nghe mt bi ging qu tri chy, bn khng phi mt nhiu tm
sc hiu nhng g ang nghe v{ do bn hc c t hn so vi khi phi lm vic chm
ch trong thi gian hc.
HC TP CH NG
Hiu ng sn sinh pht huy tc dng v nhng l do sau. u tin, t to ra thng tin bo
m rng bn thc s hiu nhng thng tin bn ang suy ngh. l{ h qu ca hot ng
t l gii ~ c tho lun trong Chng 4. Gi| tr ca s t l gii l n gip bn nhn
din nhng l hng trong kin thc v cch vn hnh ca s vt. Bng cch to ra mt l
gii, bn m bo rng kin thc ca mnh khng c l hng no.
Th hai, sinh ra nhng thng tin mi gip bn cng c mi lin kt xuyn sut cc mu
thng tin. Hy hnh dung nhng mu kin thc c lp ca bn thn ging nh mt ci t
cha nhng ht u phng ri rc. Nht mt ht bt k ln cng khng nh hng n
nhng ht khc. Ngay c nu bn c nht nm u phng bng c bn tay, vi ht lun c
th ri qua k tay bn. Nhng nu bn thng ng vi u phng v ch n cng li, bn
s c mt ming u phng gin tan. Gi th nht mt ht u s khin cho nhng ht khc
bm theo n. To ra thng tin cng mang li nhng mi lin kt gia c|c tng cho php
chng c gi ra cng nhau.
Th ba, to ra thng tin cho bn thn gip cng c mi quan h gia thng tin bn ang hc
v trng thi tm tr ni ti ca tr nh. Bn gp thng tin mi trong rt nhiu tnh hung.
Bn c th ang c, ang tham d mt lp hc hay ang xem mt b phim ti liu trn
truyn hnh. Nu hc mt cch b ng th hu ht bi cnh lin quan n nhng kin thc
mi s bao gm c tnh hung hc tp ca bn. Nu ang lng nghe ging bi mt cch th
ng th nhng kin thc bn thu nhn c s lin quan cht ch n nhng c im ca
bi cnh lc ging ni ca ging vin, m thanh, mi v thm ch nhit ca cn
phng, tt c tr nn lin kt n nhng g bn ang hc. Tuy nhin, khi sau ny cn thng
tin , c th bn khng trong cng bi cnh nh vy.
Khi hc tp mt cch ch ng, lp i lp li nhng thng tin mu cht v t a ra nhng
l gii, bn to ra mt bi cnh t}m tr phong ph trong bn ang hc tp. Bi cnh ni
tm ny bao gm nhng suy ngh lin quan n ni dung v mc tiu hc tp ca bn. Khi
cn gi ra thng tin, d cho bn ang mt bi cnh rt khc th nhiu c im ca bi
cnh ni tm c th vn ang tn lu. Do , x l su thng tin gip bn kt ni cht ch
cc thng tin vi bi cnh ni tm ca bn hn l{ vi nhng c im thong qua ca th
gii bn ngoi.
V tt c nhng l do , vic x l s}u thng tin khi ang hc l{ iu quan trng. Suy ngh
su s to ra s ti hin k c chi tit c th c s dng trong nhng tnh hung tng
lai. Cng hc chi tit, bn cng to ra nhiu mi lin kt gia nhng cu phn ca kin thc,
v{ sau s d dng tm ra nhng tnh hung vi cc gi c th gi ra kin thc t tr
nh.
HC KHNG PHI L CHY UA TC , HC L CHY NG TRNG
T nhng vn ng vin chy marathon nghim tc hon thnh cuc ua 26.2 dm trong
gn hai gi ng h n nhng ngi chy cho vui mt bn hay nm gi hon thnh
ng chy, tt c nhng ngi chy ng d{i u c mt im chung: Mi ngi trong
h u ~ tp luyn rt vt v t c thnh tu kh khn n{y. Vic chun b k cng
cho cuc ua ng d{i i hi nhiu thng tri tp luyn v hu ht nhng ngi chy s
tp luyn t nht bn hay nm ng{y mi tun. Nhng ngi nghim tc khng bao gi tp
luyn cho mt cuc ua marathon bng cch chy mt qu~ng ng tht di mt tun
trc khi bc vo cuc ua.
c c Kin thc cht lng cao, chng ta cng cn phi dnh nhiu thi gian luyn
tp. Nhiu hc sinh ph thng v{ sinh vin i hc thng nhi nht bng c|ch c ti liu
v tr li tt c nhng cu hi n tp v{o m trc khi thi. Kt qu ca phng ph|p n{y
cng khng kh|c g so vi c gng chun b cho mt cuc ua ng di trong mt tun.
Trong rt nhiu nhng tnh hung chun b cho mt k thi, sinh vin thng coi nh
khong thi gian cn thit chun b y . S kh gi ghm kin thc ca mt hc k
trong ch mt m. Nhng d cho c thi gian chun b th vic nhi nht tt c nhng
chun b v{o bui hc cht cng hn l{ tri ra mt qung thi gian d{i cng vn km
hiu qu. Khi hc kin thc trong mt bi cnh, bn kt thc bng vic lin h tt c nhng
kin thc vi bi cnh y. Nhng hnh nh, m thanh, mi v v cm xc m bn tri
nghim trong bui hc tr thnh mt phn ca k c v kin thc bn hc c. Nu khng
trong cng mt bi cnh nh th, bn s rt kh nh ra nhng g ~ hc.
Nu vic hc din ra trong mt qung thi gian d{i hn, kin thc ca bn cng c kt
ni vi nhng bi cnh khc nhau. Khi hc trong nhiu ngy hay nhiu tun, c rt nhiu
hnh nh, m thanh, mi v v cm xc xuyn sut nhng ln khc nhau, kt ni nhng
thng tin ang hc. Thm ch vn c nhiu th thay i, d cho khng gian hc ca bn
khng i khc, nh trn b{n ca bn hay mt phng c nhn ca th vin. Bn s mc
qun o khc nhau. Bn c th i lc n{y, no lc kh|c. T}m trng ca bn c th cng kh|c
nhau. Kt qu l c rt nhiu nhng loi bi cnh khc nhau c th gip bn nh ra thng
tin mt ln na trong tng lai.
Hc trong nhiu bi cnh kh|c nhau cng c th gip cng c s lin kt gia kin thc v
bi cnh ni tm ca bn. Tuy nhin, bt chp mi trng vt cht m bn ang hc l g,
bi cnh ni tm ca bn tc l s tp trung vo c|i ang hc c th s khng thay i.
Do , c{ng duy tr vic hc thng xuyn th vic ch mt mu kin thc s c th tr
thnh nhn t kch thch nh ra phn kin thc cn li. Do , coi hc tp nh mt cuc
ua ng di s gip cch ly kin thc ca bn khi nhng yu t ngoi lai nh mi
trng vt cht m bn ang hc.
Cui cng, Kin thc cht lng cao khng ch l mt b nhng d kin. Vic bn cn lm l
thit lp mi lin kt tt hn gia cc cu phn ca kin thc khi hc tp ngy qua ngy.
Thay i iu bn ang ngh
Hng my tnh Apple c mt chin dch qung co bao gm hnh nh v nhng ngi c
tm nh hng i cng vi dng ch H~y suy ngh kh|c. S d qung co ny li ph bin
nh vy l v n ph hp vi mt suy ngh c chp nhn rng r~i l{ c nhng tng
tuyt vi v mang tnh cch mng i hi cch thc t duy mi. Cm t ph bin Suy ngh
bn ngoi chic hp cng nhn mnh tng rng, t duy s|ng to thc s phi, bng
c|ch n{o , vt ra khi li suy ngh mc nh thng thng.
Lm th no bn c th thc s suy ngh kh|c? Ti ~ tng ni rng, suy ngh mang li hiu
qu khng em n cm gic mt mi th cht. T duy thng minh khng g}y cng thng.
Nhng chuyn g s xy ra khi bn b tc? Khi ri v{o ng ct, bn cm thy rt bc bi. Lc
, c l trng th|i n}ng t t}m tr s bt u.
Ho| ra, con ng thot khi bt k ng ct no l bt u vi mt con gu trng.
 hiu ti mun ni g, trong 30 giy tip theo, d l{m g i na, bn cng ng ngh v
gu trng. Hy khng c li suy ngh .
Lm th no bn l{m c iu ? Nu bn c ngn bn thn mnh khi suy ngh v nhng
con gu trng th c th trong c 30 gi}y bn chng ngh c g khc ngoi nhng con
gu trng. Hnh ng gi ra k c mang tnh v thc khin bn khng th ngn bn thn
khi vic gi ra nhng thng tin t k c ca mnh. N c xy ra.
Cch duy nht khng ngh v nhng con gu trng trong 30 giy l buc bn thn mnh
bt u ngh v th g kh|c. H~y lp li li ca mt bi ht. Hy hnh dung v mt chuyn
tu m bn ~ i. H~y nhn v{o mt vt th trong phng v l gii cch n hot ng. Mt
khi ~ thc s suy ngh v th g kh|c, bn s khng ngh v con gu trng na.
Cng ging nh vic c hng suy ngh ca mnh n nhng vt th khc ngoi con gu
trng, khi gp b tc trong mt vn , bn cn tm ra mt c|ch gi ra t tr nh nhng
thng tin mi c th lin quan n vn cn gii quyt. Cch duy nht np ci mi vo
b nh l{ thay i ni dung nhng g bn ang suy ngh v{o lc . Bn cn thay i ci
manh mi m bn ang s dng.
V c bn, T duy thng minh khng i hi bn phi suy ngh kh|c i m{ l{ suy ngh v
nhng s vt khc.
thy c iu ny trong thc t, hy quay tr li nghin cu ti thc hin vi Kris
Wood v{ Julie Linsey ~ m t Chng 5, trong nhng sinh vin ngnh k s phi lm
bi tp thit k t du lch. Rt cuc, nhng sinh vin trong nghin cu n{y ~ c kh nng
rt ra mt so s|nh tng t gia t v{ m hi. L{m th no h c th l{m iu ?
Ban u, nhng sinh vin n{y u gp b tc. H khng th ngh ti mt thit k no kh d.
Lc , chng ti khuyn khch h suy ngh c th hn v cch thit k nhng ci t thng
qua vic s dng mt bng thut ng m t cc chc nng m{ h ~ c hc. Bng t ny
bao gm nhng phng ph|p m t cc vt th cui cc thanh kim loi vi vai tr nhng
vt cha ch khng phi ch l nhng hnh tr kim loi.
M t mi ny gip nhng sinh vin thy c rng, mt vt mang sc nng c th c
lm rng theo cng cch lm vi m hi. Suy ngh l{ phn cn bn ca php loi suy v
rt cuc dn n gii php to ra t du lch c th c l{m y bng nc khi cn.
C hai phn mu cht trong v d n{y. u tin, vt qua ng ct i hi mt cch m t
khc v vn , t nh ra nhng kin thc mi c th gip gii quyt vn . Th hai,
nhng sinh vin ny thnh cng mt phn v h hc c mt bng thut ng chuyn dng
cho php m t chc nng ca cc b phn trong sn phm m h thit k.

Thng minh hn tc th

Khi thy kh khn trong vic nh li

Tin chnh ca chng n{y l{ gi nh k c m khng tn sc. Nhng tt c quy lut u

c ngoi l. Trong trng hp ca k c, ngoi l n{y c thy r nht qua lng knh ca
tr chi Truy tm tri thc, mt tr chi do Chris Haney v{ Scott Abott ngi Canada sng
to ra. Tr chi n{y bao gm vic tr li nhng cu hi lin quan n kin thc tng qut v
tri thc vn ho| thng dng.
C ba loi phn ng i vi nhng cu hi trong tr chi. Th nht, h ch bit cu tr li
cho mt cu hi - khng c suy ngh hay do d no khc. Th hai, h khng bit v suy
o|n. V{ th ba, h hon ton chc chn bit cu tr li nhng khng th din t n y
c.

Phn ng th ba v{ cng l{ tri nghim au kh nht gi l hin tng b-tc- ni-u-li.

Nhng ti sao iu ny li xy ra nu nh hot ng gi nh k c mang tnh v thc?

Hy xem v d sau: Bn c hi cu hi: Ai l{ ngi M u tin ginh chin thng gii

Tour de France?

Mt vi ci tn s c nh ti, ngi ni ting nht l Lance Armstrong, mc d bn c th

cng bit rng ng y khng phi l{ ngi M u tin ginh chin thng trong cuc ua
ny.

Lc , vic d dng gi ra mt c|i tn n{o s g}y kh khn cho vic nh ra nhng ci

tn khc m bn c th bit. Trong Chng 2, chng ta ~ ni v k c nh th mt nhm
nhng a tr nm tui hy vng gi{nh c mt gii thng, mi k c c gi ra thnh
cng bi v chng nhy cao hn nhng k c khc v v chng c kh nng y nhng k c
khc xung. Mt ci tn c th khng d nh ra ngay t u (trong v d ny l Greg
LeMond mi ch thc l{ ngi M u tin ginh chin thng ti gii Tour de France), s
d dng b y ng, to iu kin cho hiu ng b-tc-ni-u-li xut hin.

Trong nhng tnh hung nh th ny, xa ri vn trong chc l|t thng s c ch. Nhng
chuyn gia gi }y l{ thi gian p (trng). Nhng nghin cu t rt sm v ch n{y ~
cho thy rng, qung ngh c th cho php mt qu trnh tim thc b n hot ng v tm
ra gii php cho bn. tng cha ng trong cch thc gii quyt vn ny l: v thc
ca bn thc hin T duy thng minh ca ring n v bng c|ch n{o mang n cho bn
cu tr li ng khi n ~ gii quyt thnh cng vn .

S rt tuyt nu bn c th thc hin T duy thng minh m{ thm ch khng cn bn tm

n n, song v thc ca bn khng chm ch n vy. Thay v{o , khi bn ngh ngi, nhn
chung bn cng cho php tr nh ca mnh quay tr li trng thi ngh ngi. Nhng a tr
nm tui c chn cng ging nh nhng k c quay tr li vi bn b ca chng. Nhng
a tr b loi c c hi tip tc vt ln. Qung ngh ny cho php bn quay tr li vn
vo mt lc sau v{ gi ln nhng thng tin mi c th hu ch cho vic gii quyt vn .

qung ngh ny hiu qu, iu quan trng l bn phi thc s trnh tip tc gi cho
nhng k c bn ~ gi ln v ch ng y nhng k c cnh tranh vi chng xung. C
rt nhiu c|ch thc hin qung ngh ny. Bn c th l{m g kh|c trong chc lt, s
dng ngun lc tm tr ca mnh cho mt nhim v khc. Hoc c th tm ngng lm vic,
v tp th dc, i do, hay tm vi sen. Nhng qung ngh mang tnh th gi~n n{y c th
gip T duy thng minh theo hai c|ch. u tin, v trng thi b- tc- ni- u- li rt cng
thng, hot ng th gi~n tr gip k c. Th hai, ri khi mi trng lm vic thng l
mt cch gi cho bn thn khi suy ngh v vn cha c gii quyt (con gu trng) tt
hn so vi tip tc ngi li.
Ngn ng cho T duy thng minh

thay i ci bn ang suy ngh, bn cn thay i cch m t vn . C rt nhiu cch m

t. R r{ng, chng ta thng s dng t ng m t vn . Tuy nhin, chng ta cng c
th v hnh nh v hnh thnh nhng hnh nh tm tr. Chng ta thm ch c th tng
tng ra m thanh. Tt c nhng cch ny c th t|c ng n c|ch chng ta suy ngh v
mt vn .
Hy th mt tnh hung t th nghim kinh in sau nh mt v d v vic bn c th thay
i cch m t hnh nh tm tr ca bn:
H~y tng tng ch D in hoa. Gi hy xoay ch D 90 ngc chiu kim ng h
phn phng ca n nm sp xung. t thm mt ch J hoa bn di phn nn phng ca
ch D. Bn c hnh g?
Hu ht mi ngi khi nghe m t ny c th nhn ra rng h ~ mng tng trong tm
tr hnh nh ca mt chic n gin. Trong tnh hung ny, ti cha h nhc n nhng
chic , do c th nhn ra c|i ~ hnh th{nh, chc hn bn phi to ra mt hnh nh.
Hnh nh n{y sau ng vai tr manh mi tr nh ca bn gi ra nhng vt trng ging
n v bn nh n nhng chic .
Mt kha cnh quan trng khc na ca v d ny l hnh nh tm tr cho php bn nh mt
t m t n. Theo c|ch n{y, suy ngh v nhng hnh nh c th nh hng n ngn ng
bn dng m t mt tnh hung. iu n{y cng c th l mt phn v gi ca T duy
thng minh.
Nhng hnh nh khc vi ngn ng th no? Kh nhiu nhng nghin cu cho thy, mt s
th c th c m t d dng bng t ng v cc cu ch, nhng cng c nhng th khc
c m t tt nht di dng hnh nh. Tht d d{ng m t nhng vt th v tnh cht
ca chng bng ngn t. Chng ta c mt bng t vng phong ph vi danh t v tnh t
cho php m t s vt. Do , bn c th m t c mt vt th trn b{n nh: Mt chic
cc nha ln mu vng.
M t n gin ny cung cp thng tin v kch thc, mu sc v cht liu ca vt th.
Chng ta cng c nhng ng t cho php m t nhng h{nh ng lin quan n ngi v
vt th. Chng ta c th m t mt cnh n gin bng cch ni: Con ch lim nc trong
ci ca nha xanh.
Trong v d ny, chng ta c c thng tin con cho ung nc t c|i ca cng nh c|ch con
ch l{m iu (lim nc bng li).
C nhng thng tin khc kh truyn ti hiu qu bng ngn ng. Thng rt kh m t
nhng quan h khng gian c th. Bn c th ng bn ngoi tm mt qu bng m{ ai
va nm. Mt ngi bn nhn thy qu bng v c ch cho bn v tr ca n. Anh ny c th
ni: N nm bn tri bn. Hi nhch qua tr|i mt t na. V cch bn khong 10 feet. No,
c th xa hn mt cht, ti o|n vy. Tip tc i. V bn phi mt cht xu. Nhn xung.
Bn c h thng o lng m t chnh xc nhng quan h khng gian (nh thc o, gc
v khong c|ch), nhng bn khng my khi s dng chng trong giao tip thng thng.
V thm ch, nu bn s dng mt thc o chnh x|c i na, ngi bn ang ni chuyn
cng khng th tm ra im chnh x|c nu khng c cng c. Thay v{o , bn thng
hng dn ngi khc bng cch ly v tr hin ti ca h lm mc v thng tin cho h
nhng quan h chung nh bn tr|i, di hay xa hn.
C mt c|ch m t khng gian hiu qu l bng mt php loi suy, gi n mt hnh nh
khng gian quen thuc m{ ngi kia ~ bit. Con ngi thng s dng mt ng h nh
mt php loi suy trc quan. Bn c th bo bn mnh nhn v{o hng hai gi tm qu
bng.
Cng vy, nh ~ tho lun Chng 4, bn c t t vng hn ni v quan h gia cc
vt th so vi khi ni v bn thn nhng vt th. Bn c t vng cho nhng quan h c bn.
Bn c th ni rng mt s kin gy ra mt s kin khc. Bn c th ni v nhng quan h
chung trong thi gian (s kin ny xy ra sau s kin kia) hay trong khng gian (vt th ny
ng sau vt th kia). Nhng bng t vng quan h ny khng mang tnh din t nhiu
lm.
Cui cng, bn c th khng gii lm khi ni v phng din cm gic ca iu m bn tri
nhn. C l kh ni v mi v mt cch c th. Nu c nhng |nh gi| v ru, bn c
th thy nhiu t nh mi si, mi hoa qu hay thong mi t c dng m t mi v
ca ru. Nhng tht kh thng nht v ngha ca nhng t ng ny, ngay c vi cc
chuyn gia ru, h cng phi mt hng gi ng h hc cch phn bit nhng mi v
.
Tng t nh vy, trong khi bn c th ni v nhng c im chung ca }m thanh nh cao
(cao v thp) v{ }m lng (to hay nh), th cng kh a ra mt m t c th. Nhng
nhc s c th dng nhng t nh s|ng, ti, sc, hay trn m t c tnh m thanh ca cc
nhc c kh|c nhau nhng ngha ca chng cng kh| rng.
Bit nhng hn ch ca ngn ng l{ iu quan trng, v khi gp mt vn lin quan n
quan h khng gian, quan h gia cc vt th v nhng yu t mang tnh cm nhn khc th
bn nn cn nhc s dng nhng phng ph|p kh|c ngo{i ngn ng m t, gip hnh
thnh nhng manh mi cho k c.
M t bng biu
Trong iu kin hn ch ngn ng, khi b b tc trc mt vn , bn c th khng s dng
ngn ng m biu t bng cch s dng hnh nh. Nhng biu v bn v phc ha c
bit hu ch trong vic m t v gip hiu cc mt ca mt vn khi n kh c th m t
bng ngn ng. Theo , n thc y vic thu nhn Kin thc cht lng cao v to ra
nhng manh mi tt cho k c, t cho php bn ng dng kin thc.
Khi m t mt qu trnh, vic v ra mt biu th hin th t c|c bc thng rt hu
ch. Bn c th ch cn dng t ng l{m iu tng t nhng biu mang n mt cch
minh ha s lp li ca c|c bc v nhng im la chn theo mt c|ch sc tch hn so vi
t ng.
V d, ti c th m t bng t ng tt c c|c bc trong mt trn u qun vt gia ngi
giao bng v{ ngi nhn bng. Nguyn tc c bn ca mt trn u qun vt rt d m
t. Ngi chi u tin t bn im v dn trc hai im s l{ ngi thng cuc. Nhng
m t n gin ny khuyt i nhng bc m{ ngi chi phi i qua hon tt tr chi.
Tr chi bt u bng vic nhng ngi chi u nhau dnh mt im. Ngi thng ghi
c mt im v{o im s ca mnh. Nu khng ngi chi n{o c bn hay nhiu hn bn
im th h phi u thm mt im v{ i qua cng qu| trnh nh vy. Nu mt ngi chi
c bn hay nhiu hn bn im v dn trc t nht hai im th ngi chi thng cuc.
Cng quy trnh n{y c th c m t dng biu nh di }y:
Play point: u gi{nh im
Who won?: Ai thng
Server: Ngi giao bng
Receiver: Ngi nhn bng
Add to server score: im cho ngi giao bng
Add to receiver score: im cho ngi nhn bng
Does a player have at least 4 points?: C ngi chi n{o c t nht 4 im khng?
Is one player ahead by 2 points?: C ngi chi n{o dn trc 2 im khng?
Who is ahead?: Ai dn trc
Server wins: Ngi giao bng thng cuc
Receiver wins: Ngi nhn bng thng cuc
Nhng biu nh th n{y c bit hiu qu trong vic trnh by th t c|c bc trong
mt quy trnh. Khi mt quy trnh i hi nhng nhm c|c bc khc nhau ph thuc vo
iu kin n{o (nh bao nhiu im c ghi), th s d nhn thy c|c bc cn thc
hin. Ngoi ra, khi mt quy trnh lp li nhng bc trc , bn cng s d d{ng i
theo chui c|c bc. Theo cch ny, nh ng biu cung cp mt phng ph|p m t tuyt
vi ln theo mt quy trnh phc tp, t c th gip bn suy ngh v tnh hung theo
mt cch khc.
Nhng biu cng c th hu ch vi kin thc nhn qu. M t c|c bc ca mt quy
trnh bng biu gip lm sng t nhng l hng trong kin thc ca bn. Bc no cn
thiu trong m t s hin hin ngay trn biu . Thm v{o , lin kt gia hp ny vi
hp kia trong biu thng th hin quan h nhn qu gia bc n{y v{ bc kia ca quy
trnh. Thm ch, biu n gin ca mt trn u qun vt cng ch ra r rng rng tng
im ca mt ngi chi tng v ngi chi gi{nh chin thng trong mt ng bng
qua li.
Mt khi ~ ph|t trin mt biu cho vn bn ang c gii quyt, biu c th nh
hng n ci m bn gi ra t k c. Nhng biu quy trnh hon chnh hn vic m t
bng ngn ng. Chng nhn chung cng tru tng hn v khng cha ng nhng thng
tin tham kho v cc vt th. Kt qu l, chng c th h tr kh hu ch trong vic gi ra
nhng tnh hung tng t.
SC MNH CA PHC HA
Cc bn phc ha cng c gi| tr i vi T duy thng minh. V nhng quan h khng gian
thng kh m t, nn vic v bc tranh v gii php vn c th hu ch. Phc ha cng
c th c bit hu ch khi thit k mt vt th mi n{o . Bn c th lo lng v vic th s
dng nhng phc ho nu cha bao gi tham d mt lp hc v no v lo lng v kh nng
ngh thut ca mnh. D vy, mt phn sc mnh ca cc bn phc ha nm s kh khn
trong vic th hin mt gii php hon chnh vi mc chnh xc cao.
Trong nhng nghin cu ti thc hin cng c|c ng nghip l k s c kh Kris Wood v{
Julie Linsey, chng ti khm ph ra vai tr ca cc bn phc ha trong gii quyt vn
theo cch kt hp. Nhng ngi tham gia nghin cu ny l nhng sinh vin ngnh k s
c kh. H c yu cu thit k mt thit b bc v u phng c th s dng nhng
nc thuc th gii th ba. thit k mang tnh thc tin, n khng c s dng in.
Nhng nhm t hiu qu nht trong th nghim ny l nhm truyn ti tng bng cch
s dng mt t hp gm t ng v bn phc ha. Bn phc ha cho php chng ta trnh by
quan h gia cc b phn ca vt th, trong khi t ng rt c ch cho vic m t nhng chc
nng kh th hin c bng hnh v. V d, mt nhm mun ng}m u phng trc lm
mm v. v mt bn cha nc th d nhng kh m{ din t c rng nhng ht u
phi c ng}m trong nc mt lc m khng s dng t ng.
Mt c tnh |ng ngc nhin ca bn phc ha l n c th dn n nhng gi nh khng
o|n trc c. Trong mt nhm, mt ngi mun c mt thit b s dng nng lng
gi v{ do c y v ra mt cnh qut. D bn phc ha kh| th s nhng n nhc mt
thnh vin khc nh n mt tuc bin nc. Do , anh n{y b sung bn phc ha ban u
bng cch v mt dng nc chy qua cnh qut/ tuc bin. Kt qu ngo{i mong i ny c
th s khng xut hin nu s dng t cnh qut m t. Vic v phc ha c th lm
manh mi cho k c, th nn mt tng c |o v{ nm ngo{i mong i ~ c thm
vo thit k.
Cui cng, cc bn phc ha hu ch nhng giai on u ca qu trnh gii quyt vn
v chng khng bao gm nhiu chi tit c th c th c trong mt nguyn bn hay mt m
hnh. Nhng cng ngh mi pht trin cho php to ra nhng nguyn mu nhanh chng,
theo mt tng c th c chuyn ngay thnh mt hnh nh vt th ba chiu. Cc nh
tm l hc Chris Schunn v{ Bo Christensen ~ nghin cu nhng nh thit k lm vic trn
cc thit b y t. H nhn ra rng, cc nhm to ra nhng bn mu qu nhanh s tr nn ph
thuc vo nhng chi tit c th ca bn mu hn l{ tp trung rng hn v{o vn ang gii
quyt. Kt qu l, h dn phn n lc cn li vo vic sa li trn bn mu hn l{ bo m
vic tm ra gii php tt nht cho vn . Cc nhm lm vic vi cc bn phc ha v nhng
bn v s b ch khng phi nhng bn mu c th tm ra nhiu gii php kh d cho vn
thit k ca mnh.
S DNG C CH
Vic biu t cc mi quan h cng c th c h tr bng cch s dng ngn ng c ch.
Nu quan st c ch m ngi khc thc hin khi ni, bn s thy nhng cch s dng cnh
tay v bn tay khc nhau. Vi c ch ch n thun l nhp iu. Chng gi nhp thi gian
khp vi nhp iu bi pht biu ca ngi . V{i c ch r r{ng hng n mc ch giao
tip. Mt ngi ni: Nhn bn kia ka v{ ch tay tc l{ ang s dng loi c ch mang tnh
giao tip ny.
Rt nhiu c ch gip con ngi tm ra c|ch ni iu h mun nh mt hot ng truyn ti
thng tin n ngi nghe. Nhng c ch n{y c bit c ch khi gip bn m t mi quan h
gia cc thnh phn ca mt quy trnh c th kh m t ch bng t ng. Nu mun din t
mt quy trnh trong hai th{nh phn kt hp li vi nhau, bn c th t hai tay xa nhau
ri di chuyn gn nhau. Khi ni v tc v{ hng di chuyn ca vt g , bn thng thc
hin nhng c ch vi mt tc v{ hng tng t. Thm ch, nu ngi i thoi khng
nhn vo bn (nh khi bn ang ni chuyn trn in thoi), bn vn c th thc hin
nhng c ch ny v chng gip bn suy ngh v nhng tng quan.
Tr con cng s dng nhng c ch n{y hc nhng khi nim mi. Chng thng thc
hin nhng c ch tng ng vi cc quan h ang hc trc khi c th m t bng t ng.
Khi hc tnh cng, tr con s nhn vo nhng cng thc trn mt trang giy, s ch vo mi
con s bng mt tay v di chuyn hai tay li gn nhau. Sau khi bt u thc hin nhng c
ch ny, tr con nhanh chng hc cch cng cc con s mt cch chnh xc.
Nhng c ch dng nh mang n cho tr con mt cch din t mang tnh th cht v
nhng quan h tru tng m{ chng ang hc. Nhng c ch ny cho php chng thy
c nhng c tnh ca cc mi quan h.
K thut cng c th gip bn khi bn ri v{o tnh trng b tc trong lc ang gii quyt
vn . Nhng m t tt nht nhm gi ra nhng tnh hung tng t l nhng m t tp
trung vo quan h gia cc vt th trong vn . Nu vn ang c gng gii |p nhng quan
h ny th cc c ch mang n mt cch khin cho kin thc ang mng lung ca bn v
vn tr nn c th hn. Do , bn nn ti m t vn bng cch thc hin cc c ch,
iu s gip bn tm ra nhng tng quan c th cung cp nn tng cho vic gi ra kin
thc t tm tr.
Kin thc cha kha
Nghe c v ngc i, song hot ng gi ra k c khng tn sc. Nu n lc gi ra v s
dng kin thc khin bn tot m hi th hn bn ang l{m sai g ri. Nu cm thy kh
khn trong vic gi ra kin thc, l{ lc bn nn ri xa vn trong chc lt.
K c ca bn khng pht trin h tr nhng hi tng chnh xc v cuc i bn. Thay
v{o , n ph|t trin mang n cho bn nhng thng tin cn thit khi bn cn.
Nhng thng tin mi c kt ni vi bi cnh hc. Vic s dng kin thc mt cch hiu
qu i hi thu np nhng Kin thc cht lng cao vo b nh, sau hi tng mt bi
cnh tng t nh bi cnh ban u m kin thc c to ra.
Kh nng gii quyt vn ph thuc vo cht lng kin thc, v th bn phi ti u ho|
gi tr thng tin c lu tr trong tr nh. Hc tp hiu qu i hi bn x l su, t l gii
v ch ng trong vic theo ui kin thc. Hc tp hiu qu l mt cuc chy ng di
ch khng phi cuc ua nc rt.
Cha kha gii quyt vn l nhn ra rng, khi b tc l lc bn khng th gi ra t tm
tr nhng kin thc c th gip gii quyt vn . Khi , bn cn thay i cch m t v vn
to ra nhng manh mi cho k c, t mang n nhng kin thc mi cho tm tr.
Hy s dng sc mnh ca cc ngn ng, nhng cu chuyn v thm ch nhng truyn ci
nm bt bn cht cu trc c|c tng quan ca vn . Hy s dng hnh nh, biu hay
cc c ch, nht l khi vn lin quan n nhng quan h khng gian hay nhn qu. Mi
m t ny cung cp mt manh mi khc nhau cho tr nh, t c th gip gi ra nhng d
liu hu ch gii quyt vn .
Chng by. T duy thng minh trong
thc tin
Vit nhng tm lc tt a n Kin thc cht lng cao
Hiu bit Nhu cu kt thc ca bn
C|c bc chnh to ra nhng m t mi v vn v{ |nh gi| gii php ca bn.
c mt cun sch v t duy thng minh cng kh| ging c mt cun sch dy |nh gn.
Mt cun sch v |nh gn hay s dy bn c ch ca ng tc vung gy p, ch cho bn
nhng chin lc chn gy v cung cp mo m bn cn thnh cng trn sn gn. Kin
thc ny hu ch nhng t n khng bin bn thnh mt tay chi gn gii hn.
Rt cuc, kh nng chi gn ca mt ngi s c ci thin thng qua luyn tp nhiu hn
l qua vic c. Nhng tay gn xut sc l nhng ngi dnh thi gian luyn tp im tp
pht bng v nhng bi c tp |nh bng v{o l. H bin nhng kin thc khi nim ca
mnh v trn u thnh nhng Thi quen thng minh cho php h hot ng mt cp
cao nh mt thi quen.
T duy thng minh cng phi c hc hi v thc h{nh. Ti ~ cung cp cho bn nhng
yu t chnh trong cng thc T duy thng minh: To thi quen thng minh thu thp
Kin thc cht lng cao v{ sau ng dng kin thc. Chng n{y tp trung vo cch to
ra nhng t duy c gi| tr ngang vi vic luyn tp pht bng. C hai mc tiu }y: Th
nht, cung cp nhng cu trc bn c th s dng dn dt bn thn bin nhng kha
cnh ca T duy thng minh th{nh mt phn cuc sng thng nht; th hai, cung cp
nhng phng ph|p nhn ra tnh hung ng ct v nhng c|ch tin ln.
Nhng khuyn ngh luyn tp tt
Chng 2 kh|m ph| nhng yu t iu chnh vic to ra thi quen. Nhng Thi quen thng
minh to lp mi lin kt gia cc thng tin trong th gii xung quanh v{ h{nh ng trong
bn khng cn phi suy ngh a ra quyt nh v hnh vi ca mnh trong mt hon
cnh bt k. Luyn tp gip bn thc hin hnh vi bn mun mt cch v thc.
D vy trc khi bt u, ti c hai khuyn ngh to ra nhng ci thin u n vng
chc trong t duy ca bn.
u tin, ng c th tt c nhng xut ny cng mt lc. Tt c nhng thay i trong
thi quen bn to ra s hnh thnh mt hnh vi ph m bn cn phi suy ngh. Nu c thc
hnh qu nhiu thay i cng mt lc, bn s mt tt c thi gian ngh v cch suy ngh
v khng cn thi gian cho vic thc s suy ngh.
Th hai, to ra nhng thay i trong mi trng vt cht s gip bn nh nhng hnh vi
mi bn ang thm v{o. V d, hy xem xt vn cc siu th ang mun ct gim s lng
ti giy v nha m h s dng. Siu th ~ b|n loi ti ti s dng cho khch hng vi hy
vng h s mang chng i cng. Nhiu kh|ch h{ng ~ mua v h nhn ra gi tr khi s dng
chng. Song tic l, rt nhiu ngi mua sm ti ti s dng trong cp xe v{ thng
qun mang theo cho n khi h ~ v{o trong siu th. gip gii quyt vn ny, cc siu
th ~ dng nhng bng hiu trong c|c khu u xe nhc mi ngi mang ti ca mnh
vo. Tuy vic ny c th hiu qu mt mc n{o , song c|ch tt nht l t mnh thay
i: hy lun vit ch Ti ln u danh sch mua sm ca mnh (v bo m danh sch
ni mnh c th thy trc khi ra khi xe).
Bng c|ch thm v{o mi trng nhng yu t nhc nh h{nh ng nn thc hin, bn ang
cung cp mt khung sn hay mt gi{n gi|o h tr nhng hnh vi mi. Rt cuc, nhng
h{nh ng ny tr thnh cc thi quen m nhn chung s trc tip lin kt vi mi trng,
khi nhng thay i trong mi trng ca bn s khng cn quan trng na.
Bt k cun sch dy chi gn n{o cng cung cp mo v bi tp cho nhng tay chi gn
nhiu cp k nng kh|c nhau. Do , ti cng s cung cp mt s khuyn ngh nhng
cp khc nhau, t bn c th iu chnh hp l nhng xut y nhm thay i cch
t duy da trn thi quen hin ti ca bn.
CI THIN TM LC CA BN
To ra Kin thc cht lng cao bt u bng vic kim so|t iu bn nh v tnh hung
mi. Trong Chng 3, ti ~ ni v tm quan trng ca vic d{nh t pht tm lc mt
tri nghim trc khi chuyn sang vic tip theo.
Nu khng c sn thi quen vit tm lc, iu u tin bn phi lm l cu trc mi
trng bn c th to ra nhng tm lc nh mt hot ng thng l sau khi c xong
mt cun sch, mt bi bo, tham d mt cuc hp hay mt bui ni chuyn. Bt u bng
vic mang theo mt cun s tay hay mt my tnh bng, vit ch Tm lc ln ba. Khi c
xong mt cun sch, mt bi bo hay kt thc mt cuc hp, hy vit v{o ba im chnh
(hay i loi th).
Hy s dng cng ngh h tr bn. Rt nhiu in thoi thng minh v my tnh bng c
ng dng ghi ch. H~y c{i v{o mt phn mm s tay lu tr nhng tm lc ca bn.
Nhng phm mm ny d dng gip bn ci thin cht lng kin thc ca mnh.
Khi pht trin thi quen tm lc kt qu nhng g bn nghe hay c, hy bt u ch n
nhng loi thng tin bn c xu hng vit ra. Cch khm ph ni dung nhng tm lc c
th gip ci thin cht lng nhng g bn nh sau ny.
Khi tham d mt cuc hp, bn c tp trung nhng tm lc ch yu vo cng vic bn cn
l{m sau khng? Nu c th c th bn ~ b l nhng ni dung quan trng kh|c ang
c tho lun. Khi tham d mt cuc hp, hy mang theo mt danh sch nhng vic cn
lm. Nu c mt thi hn cng vic mi, mt cuc hp, hay nhim v mi c giao, hy
vit n vo danh sch ngay. Gi bn khng cn thm n vo bn tm lc v i ca bn
v cuc hp v n ~ nm trong lch lm vic.
Hy tp trung tm lc ca bn vo kin thc bn s cn v lu di. Nu nhng tm lc
cuc hp ca bn tp trung ch yu vo nhng thng tin ch lin quan trong tun sau th c
th s c nhng vn mang tnh di hn m sau ny bn khng th nh.
Vy cn nhng tm lc v cc bi ging, sch v nhng bi bo th sao?
Hc bt k lnh vc kin thc n{o cng kh| ging vi vic gp gia nh ngi yu ln u
tin. Bn ngi xung b{n n ti v cuc tr chuyn ni b{n n bt u v{ cng rt kh hiu.
Cuc tr chuyn ni v nhng s kin xa lc xa l trc }y v{ xy ra vi nhng ngi m
ai cng bit, ngoi tr bn. Thnh thong, ai phn ng mnh m trc mt nhn xt
hay mt cu hi theo cch m bn khng mong ch. R rng l nhn xt kia ni v iu g
xy ra trong qu kh m bn khng bit. Tt nhin, qua thi gian, bn bit c nhiu
quan h v b mt gia nh kh|c v{ thm ch, bn cn tr thnh mt phn ca cu chuyn
gia nh d{i tp.
Tng t, bt k lnh vc kin thc n{o cng ~ c pht trin qua thi gian. Bn cn bit
nhng vt th, s kin v{ con ngi ~ gp phn to th{nh lnh vc kin thc ny, t ,
bc u d o|n xem nhng s kin mi s t|c ng ln lnh vc nh th no. Ch khi
~ c kin thc c bn v nhng vt th v s kin, bn mi c th thc s bt u a ra
kin thc nhn qu gii thch ti sao nhng s kin xy ra.
Hy nhn vo lch s nh mt v d. Nu ang hc v lch s ca mt khu vc mi, bn phi
tm hiu v nhng nhn vt chnh c tn trong cc s kin. Bn hc v nhng s kin quan
trng v ngy thng chng din ra. Bn c th nghin cu mi quan h gia cc s kin v
bt u truy ngc dng thi gian. Khi kh nng l{m ch nhng d kin c ci thin, bn
c th bt u quan st nhng lc nhn qu kh|c nhau ~ t|c ng n s kin, thm ch
xem xt tranh lun gia cc s gia v nhng yu t tham gia vo nhng s kin ny.
Tm lc ca bn v cc bi ging, sch v bi bo s phn nh s chuyn i t kin thc
c bn sang kin thc nhn qu. Theo thi gian, khi hc tp nhng ci mi, c|c tm lc
ca bn cng cn phn nh s chuyn i t vt th (v{ con ngi) sang s kin, t tnh
hung sang kin thc nhn qu.
bo m pht trin kin thc ca mnh, bn hy t chc nhng tm lc quanh ba yu
t sau: vt th (con ngi), s kin v kin thc nhn qu. V d, khi ti dy sinh vin c
nhng bi vit tm l hc, ti ngh h m t nhng quy trnh th nghim c bn c s
dng (mt tp hp nhng vt th), m hnh quan trng cc d liu t nghin cu (s kin)
v l thuyt (hay nhng l thuyt) c h tr bi m hnh ny (l gii nhn qu). C hai l
do chnh cho xut n{y. u tin, nu bn bit c ba yu t ny trong mt bi vit th
chng cng s gip bn nh nhng chi tit khc. Th hai, lp i lp li vic tr li cng ba
cu hi y s pht trin Thi quen thng minh trong vic tm kim nhng thng tin ny mi
khi bn c mt bi vit.
Nhng tm lc n{y cng mang n cho bn c hi nhn ra nhng thiu ht tim tng
trong cht lng kin thc nhn qu ca bn v cc tnh hung. Trong Chng 4, ti ~ ch
ra hai c im ca kin thc nhn qu, trong c th gp nhng hn ch quan trng:
nhng l hng v cc thut ng khng x|c nh.
Vit tm lc l mt cch hu ch nhn din nhng l hng. Khi xong mt phn tm lc
kin thc nhn qu v tnh hung, ngha l{ bn ang t a ra mt l gii. Tm lc c th
khng phi l mt l gii hon chnh v iu bn ~ hc nhng n mang n c hi |nh gi|
li kin thc nhn qu hin thi ca bn thn.
Sau khi vit xong tm lc , h~y nhn qua nhng t ng bn s dng trong l gii nhn
qu y. Vi t ng c th che y cc l hng trong kin thc nhn qu v bn hiu chng
khng r nh bn ngh. Do , nhng tm lc cng cung cp cho bn c hi tm ra nhng
thut ng khng r ngha.
minh ho cho im ny, ti quay li v d git nc bn v sinh trong Chng 4. Khi ti
ln u tin th a ra mt l gii cho l do ti sao khng phi tt c nc trong bn v
sinh b ht ra ngoi. Ti nhn ra rng, ti c mt l hng trong kin thc ca mnh. L hng
ny tn ti v nhng ng ng dn nc ra khi bn khng trong tm nhn ca ti.
Trong khi tm kim li gii |p cho c|ch bn v sinh hot ng, ti tm thy mt m t v
mt biu minh ho c ch bn trong. L hng |y bn c ni vi mt ng ng
dn ln mt ch cao, sau li dn xung v{ c ni vi nhng ng ng dn nc thi
t bn i nm di sn. Ch cao ny to ra mt ng xi-phng ht hu ht nc ra khi bn
cha. Tt c nhng g cn li trong bn sau l{ lng nc dng cao bng ch cao bn
trong ng.
Khi ln u tin tm thy l gii ny, ti vui mng cho rng ~ lp y l hng kin thc
nhn qu ca bn thn v t mnh vit ra mt tm lc ngn gn. Tuy nhin, sau ti
nhn ra rng t xi-phng l mt vn . Ti bit xi-phng l g. Khi cn nh, ti ~ bit cch
ht nc ma ra khi mng cha nc ca s tng trt ca nh sau nhng trn bo ln.
Tuy nhin, khi c tm lc ca mnh, ti nhn ra rng ti khng hiu cch mt xi-phng
thc s vn hnh. Ti ch bit rng, mt khi dng chy ca nc bt u trong mt ng xi-
phng th sau nhiu nc hn s b ht v{o. c li tm lc cho php ti nhn din mt
l hng trong kin thc ca mnh do mt thut ng ti khng thc s hiu g}y ra. V{
cng l{ li mi gi lp y l hng ny.
LUYN TP I MT VI NG CT
Khi bn c mt cun sch dy chi gn, rt nhiu mo tp trung v{o c|c phng ph|p
vung gy. Nhng xut n{y c thc hnh trong qu trnh luyn tp trong sn tp. Tt
nhin sn tp phi m bo nhng iu kin hon ho im pht bng phng v khng c
vt cn. Phm vi pht bng hng n vic cho php bn thc hin lp i lp li cng mt
c vung gy.
Trn mt sn gn tht, bi c him khi hon ho nh trong s}n tp. t c th dc ln dc
xung. Lp c c th mc qu cao hay c nhng mng trn. Mt t c th cng do thiu
ma. C|c tay chi chuyn nghip phi luyn tp trong tt c nhng tnh hung ny.
Tng t, rn luyn T duy thng minh i hi s chun b tt i mt vi nhng ng
ct. Khi bn b tc trong qu trnh gii quyt vn , xu hng t nhin s l cm gic bc
bi xut pht t vic khng bit phi lm g tip theo. Phn ny tp trung vo nhng k
thut c th x l cc ng ct.
Rt d dng nhn ra nhng ng ct ti t nht. Chng r rng gy cm gic bc bi khi bn
khng bit phi tip tc gii quyt vn th no. Tuy nhin, loi ng ct ph bin nht
thng kh pht hin hn. Loi ng ct ny xut hin khi bn ch tp trung vo nhng gii
ph|p ~ th trong qu kh, d cho chng c th khng thnh cng. C nhng th trng c
v nh mt gii php cho vn , nhng khng phi lc n{o n cng thch hp v tho mn.
Sau , bn cn quyt nh xem liu c nn s dng gii ph|p hay tip tc ng dng kin
thc tm ra nhng kh nng mi cho vn .
Ng ct v Nhu cu kt thc
chc rng bn ~ c}n nhc nhng gii php kh d chc chn rng mnh ~ tm ra
mt gii php tt, hy bt u bng vic tm hiu bn thn bn nhiu hn mt cht. Nh
tm l hc Arie Kruglanski trng i hc Maryland cho rng, mi con ngi khc nhau
nhu cu kt thc. Ngi c nhu cu kt thc cao c xu hng thch kt thc cng vic mang
tnh nhn thc ca mnh mt cch nhanh chng. H ch cn nhc vi la chn khi ra quyt
nh. H chn cch thc h{nh ng m khng cn nhc k lng. Ngi c nhu cu kt thc
thp c xu hng cn nhc nhiu la chn kh|c nhau v{ suy ngh l}u hn trc khi hnh
ng.
Tuy nhin, nhu cu kt thc ni ln nhiu iu hn th. N thc s c lin quan n vic
mun kt thc qu trnh cn nhc suy ngh. Khng l}u trc }y, ti c c hi thy hai thiu
nin mua kem mt ca h{ng a phng. Mt thiu nin i ti, nhn lt qua danh sch
cc loi c sn v gi kem s-c-la B. Thiu nin cn li nhn chm chm vo danh sch
trong v{i pht sau yu cu c th ba mi v. Thng b ny th tng loi mt cch cn
thn v{ sau nhn n c v phin lng. N khng th chn v thy kem vani Mexico v kem
bnh qu u li cun, chn mt ngha l{ b qua ci kia. Vic ngh v cc loi kem s d
d{ng i vi n hn l{ i n kt thc qu trnh v phi chn mt.
Cch tip cn thng thng ca bn i vi vic gii quyt vn l g? Hy nhn li nhng
la chn m bn ~ a ra. Bn c thch kt thc qu| trnh suy ngh v{ chuyn sang hnh
ng hay khng? Bn c xu hng n trnh vic i n kt lun cui cng v li la chn
n pht cht hay khng? Bn c ri v{o }u gia hai thi cc hay khng?
Khng thi cc no }y c th tr thnh vn vi T duy thng minh. Ngi c nhu cu
kt thc rt cao s thng dn xp mt gii php rt nhanh chng. D vy, gi ra nhng
tnh hung tng t tt t tr nh i hi n lc to ra nhng m t chnh xc cho vn .
Do , nhng gii ph|p u tin con ngi tm ra thng n t cng mt lnh vc vi vn
. Mt ngi ang c tm ra cch khin my ht bi gi sc ht l}u hn c th tp trung
vo vic tm kim thit k mi cho c|i ti khin b lc t b tc hn. Ch sau khi nhn ra
rng, gii php ny khng ph hp th ngi mi c th tm kim nhng m t khc h
tr cho hot ng ng dng kin thc t c|c lnh vc kh|c (nh suy ngh v my ht bi
mt cch tru tng hn, v d tm cch tch bi ra khi khng kh).
Tt nhin, cng s tr nn rc ri nu bn ngh ra v v{n gii php kh d m{ khng bao gi
chn mt. T duy thng minh i hi c vic tm ra nhng gii php tim nng v{ vic nhn
ra hiu qu ca chng. Ngi c nhu cu kt thc thp tr|nh a ra quyt nh cui cng.
Vi h, s lun c kh nng c mt la chn kh|c mang n mt gii php tt hn cho vn
. Ci nguy him ca cch tip cn n{y c m t rt r trong cu tc ng: Ho{n ho l
k th ca th{nh cng. Suy ngh th|i qu| m{ khng a ra c quyt nh s |nh mt
nhiu c hi h{nh ng.
i lc, tm c|ch vt qua im la chn l{ iu hu ch. Vi cu b gp kh khn khi chn
loi kem, cui cng c th rt ra mt ng tin v{ quy nh v vani Mexico l mt nga v v
bnh qu l mt sp. ng tin ra mt nga. Lc , thng b thy tht vng v ng tin
khng ra mt sp v mua kem v bnh qu.
Hy tm hiu v c|c xu hng ca bn th}n x|c nh loi ng ct m bn gp phi. Nu l
ngi c nhu cu kt thc cao th bn cn tp trung pht trin chin lc tm ra nhng
gii php thay th cho cc vn . Nu l{ ngi c nhu cu kt thc thp th bn cn ci
thin cc chin lc |nh gi| cht lng tng ca mnh x|c nh thi im chn mt
trong nhng gii php. Hai phn sau s tp trung gii quyt nhng yu t ny.
TM RA NHNG GII PHP MI
Bi hc chnh ca Chng 6 cho thy cch tt nht tm ra gii php cho cc vn l
thay i cch bn m t chng. C th, bn mun gi ra nhng tnh hung tng t t k c
gip bn mang kin thc t nhng lnh vc mi sang gii quyt vn . Tm ra nhng
tnh hung tng t i hi a ra nhng m t tp trung vo cc mi tng quan to nn
bn cht ca vn .
Khi khng tho mn vi cht lng ca gii php bn va tm ra, h~y xem l{ li mi gi
m t li tnh hung. bt u qu trnh ny, c th t nhng cu hi cn bn. Chng hn,
h~y suy ngh v cch lm sch ci |o s mi.
Nu b tc trong vic tr li cu hi, hy bt u bng cch m t cn thn ton b tnh
hung. Bn s m t vn cn gii quyt th no khi phi lm sch mt c|i |o s mi?
Thng thng, bn gi nh rng c mt loi vt bn n{o trn |o. Trong trng hp ny,
vn cn gii quyt l tm ra mt c|ch loi b vt bn khi o.
Ni chung, vic vit ra pht biu c th v vn hin ti rt hu ch bn chc rng mnh
hiu r nhng gi nh cho vn . Theo , bc mu cht u tin tm ra gii php
mi nh sau:
Bc 1: Vit ra pht biu v vn . Mt khi bn ~ vit ra, hy quyt nh xem liu bn
c thc s cho rng }y l{ vn cn gii quyt hay khng. Loi b vt bn c v nh mt
c|ch suy ngh hp l cho vn lm sch ci o d rng t bn thn vn khng c
pht biu c th. Thay v{o , bn cn tm ra nhng loi vt bn nh hng n tm vi
quyt nh cch c th loi b chng. Nhng vt bn khc nhau c th cn c lm sch
theo nhng cch khc nhau. Bn khng th tm ra phng ph|p l{m sch cho n khi nhn
dng loi vt bn c th v cht liu vi (nu n c bit) cn c lm sch.
Bc 2: Bo m rng, pht biu v vn c th c th c gii quyt. Sau
khi ~ mt nhoi vi nhng gii ph|p c to ra t pht biu ban u, bn c th vn cm
thy nh cn nhiu gii php kh d kh|c. Lc n{y, h~y quay li pht biu kia v{ suy ngh v
tnh hung rng hn trong cha ng vn cn gii quyt. Khi , bn c th khm ph
ra nhng c|ch kh|c m t c im ca vn .
Khi suy ngh v vic lm sch c|i |o s mi, tnh hung rng hn l{ g? C mt ci o, c mt
vt bn, nhng cng c mt ngi quan st. Mt c|ch kh|c m t vn do vt bn gy
ra l ci o l ra mu trng v{ ngi quan st nhn thy nhng mu khc trn o. Nu c
mt cch khin cho ngi quan st khng thy vt bn th chic o vn l trng, d cho vt
bn vn trn nn vi.
Thc t, l{ gii php s dng tc nhn ty trng hunh quang. Qua thi gian, nn vi
trng chuyn sang vng v b nhn t da v nhng cht thi khc bm vo. Cht ty trng
hunh quang ht nh sng t ngoi t mi trng v pht ra nh sng xanh m. H thng
th gi|c con ngi c cu to xung quanh h thng di mu sc i lp. Trong h thng
ny, mu xanh v mu vng l nhng m{u i lp. Khi mt nn vi ht nh sng xanh, n
trng c mu vng. Cht ty trng hunh quang thay th mt t nh sng xanh v khin nn
vi trng trng. Trong trng hp ny, nhng vt bn vn cn bm vo vi nhng chng ta
khng th nhn thy v chng n di qung sng xanh t cht ty trng hunh quang.
Bc 3: M rng m t bng cch cn nhc thm v tnh hung. Sau khi to ra mt m
t rng hn, bn c th th phn nhm vn da trn nhng loi nhn quan h ~ c
tho lun Chng 6. Trong v{i trng hp, bn c th bit mt t vng ng dng cho
mt vn khi bn m t n. V d, cht ty trng hunh quang hot ng nh mt lp v
ngy trang. C khi, c rt nhiu c|ch phn nhm cng mt vn v mi cch c th a
ra nhng gii php khc nhau cho vn .
Quay tr li v d vt bn. C nhng cch khc khin mi ngi kh nhn thy vt bn d
chic o khng phi mu trng. Thm lt cho nhng khu vc nhiu ngi qua li cc to
nh{ vn phng thng s dng nhiu mu khc nhau theo mt bng mu k l. L gii l,
rt nhiu vt bn bm vo thm c th s kh nhn thy r, v khng th phn bit }u l{
mu tm thm v{ }u l{ m{u vt bn. Trong trng hp ny, gii php c th c phn
loi vo nhm lm cho vt bn n khi tm nhn.
Bc 4: Hy tm ra mt hay nhiu cch phn nhm bn cht ca vn . Bt u
bng cch tp hp nhng danh sch cc ngn ng, nhan truyn v nhng im nt
truyn ci m bn c th s dng m t vn cng nh quy trnh gii php. Vic t
ngh ra nhng nhn hiu qu cho phn nhm vn c th kh. V th, khi nghe mt cu
truyn ci hay, hy vit n xung. Hy nhn qua danh sch ngn ng trn mng v{ sau
tm mt s cu din t tnh hung m bn nhn ra. |nh du danh s|ch c th c
qua khi bn ang vt ln vi nhng vn mi cha tm ra gii php.
\NH GI\ CHT LNG GII PHP
Lm sao bn x|c nh c khi no nn ngng tm kim gii php cho vn ? Hin nhin l
bn nn ngng tm kim gii ph|p khi ~ gii quyt xong vn .
Tht khng may, trong nn gio dc ca chng ta, rt nhiu bi tp gii quyt vn ~ c
sn mt cu tr li. Cc lp hc to|n a ra nhng b{i to|n i km mt cu tr li chnh xc
v mt trong nhng k nng chnh bn c dy l lm th no kim tra chc chn tnh
ng n ca li gii. Rt nhiu bi kim tra lch s, ting Anh v nhng mn khoa hc tp
trung vo cc kin thc mang tnh d kin nh: ng{y th|ng ca nhng s kin quan trng,
nhn vt trong cc cun s|ch kinh in, gio l t cc l thuyt khoa hc quan trng. Tt
nhin, nhng kin thc ny quan trng nhng vic hc ca bn ch gii hn trong cc bi
tp vi nhng cu hi ~ c tr li v cu tr li c th d dng xc minh.
Rt nhiu v d v T duy thng minh chng ta ~ tho lun t u ti gi (nh James
Dyson v Fiona Fairhurst) nhm n nhng vn trong kh |nh gi| cht lng ca
gii php v gii ph|p ra l mt k hoch c th ngn ca bn rt nhiu thi gian hin
thc ha. Dyson ~ ho{n thin thit k my ht bi bung kh xoy cng nghip trong nhiu
nm trc khi c th em n ra th trng. Bng c|ch n{o , ng y phi d o|n xem
tng n{y c |ng u t thi gian v cng sc khng trc khi bt tay vo thc hin.
R rng l bn khng th bit trc liu tng c thnh cng hay khng. V th, trong
phn ny, ti tp trung v{o ba im c th ci thin kh nng |nh gi| cht lng tng
ca bn. u tin, ti nghin cu vai tr ca nhng nh kin mc nhn trong c|c |nh gi|.
Sau , ti kh|m ph| c|ch nhng cm xc tch cc c th nh hng n ph|n o|n v cht
lng tng. Cui cng, ti tho lun v tm quan trng ca vic |nh gi| mt xut c
th nhm thc hin tng.
nh kin mc nhn
Khi bt u mt cng vic mi, bn c th s thn trng trong mi quan h x giao vi ng
nghip mi. Vi bn c, bn c th tranh ci v chnh tr, k nhng cu chuyn ci tc tu
v tit l nhng thng tin c nhn nhy cm. Tuy nhin, vi nhng ng nghip mi, bn c
th trnh tho lun chnh tr, ch k hu nh nhng truyn ci trong sng v trnh nhng
ch qu c nhn.
Qua thi gian, bn c th nghe lm nhng cu chuyn ci ca c|c ng nghip v nhn
bit c loi truyn ci no ph hp ch lm. D vy, khi k truyn ci cho mt
nhm, c th bn vn gi nhng ch trong gii hn nhng truyn ci bn ~ c
nghe ng nghip k.
Hnh vi rt hp l ny l mt v d ca nh kin mc nhn. Ngha l{, nhng cu chuyn
ci u tin bn nghe c|c ng nghip k hnh thnh nim tin v nhng g ng n. Khi
k cu chuyn ci ca mnh, bn ang kim tra nim tin . C|ch an to{n nht kim tra
nim tin l{ gi ng phm vi m bn tin l{ ng n.
Tt nhin, bn c th th theo cch khc. Nim tin ban u c th l, nhng truyn ci
trong sng l ph hp nht. Phng ph|p khoa hc cho rng, cch tt nht kim tra mt
nim tin l tm ra nhng tnh hung mang n cho bn chng c chng li nim tin . Bn
c th kim tra nim tin v nhng truyn ci ph hp bng cch k mt truyn ci tc
tu trong vn phng. H{nh ng chc chn s hiu qu kim tra nim tin, nhng nu
nim tin ca bn ng th truyn ci c th khin bn b ui vic. V nhng hu qu
ny, bn thng h{nh ng theo nhng cch nht qun vi nim tin ca mnh, thm ch nu
iu ng ngha vi vic b l nhng c hi n{o .
D mt nh kin mc nhn l mt chin lc an ton trong nhng giao tip x hi, nhng
n khng phi cch hiu qu |nh gi| mt gii php mi. Khi s dng T duy thng
minh, iu quan trng l tm ra tt c nhng kh nng thay th gii php hin ti khng
my hiu qu. xem xt hn ch ca mt gii php khng phi l chuyn d d{ng, nhng
vic tm ra mt li quan trng t sm s t nguy hi hn l{ sau khi ~ thc hin chng mi
pht hin ra.
iu c ngha l{ bn phi pht trin Thi quen thng minh t cu hi xem gii php ca
mnh c th sai lm ch no. C th, h~y mng tng v hiu qu m gii php ca bn
em li nu thc hin. T , quyt nh xem liu nhng gi nh ny c thc t khng.
Nhiu nm trc khng hong t{i chnh nm 2008, rt nhiu nhng ngi cho vay ~ d d
nhng ch s hu bt ng sn vay nhiu tin hn so vi kh nng chi tr mua nh.
Nhng ngi cho vay ny thuyt phc nhng ch s hu a nghi rng, khon cm c l
an ton v lun c th c t|i u t trong tng lai. Gi nh mu cht }y l{ gi| nh{ s
tip tc tng, do gi| tr ca cn nh{ s lun cao hn khon tin i vay. Rt nhiu ch s
hu khng t cht nghi vn no cho gi nh ny v khi gi nh bt u gim h phi khai
bo v n. Nhng khon v n cui cng khin ngnh ti chnh tt xung theo ng
xon c.
Khng d g thy c nhng gi nh n giu khi gii quyt nhng vn kh. V l do ny,
vic nhn c s gip ca ngi khc trong qu trnh gii quyt vn l{ iu cn
thit. Khi ngh rng ~ tm ra mt gii php tuyt vi cho mt vn kh, hy nh nhng
ngi khc gip bn |nh gi| n.
Nu h a ra nhng kin tri chiu vi bn, h~y suy ngh cn thn v iu trc khi
quyt nh xem chng c nh hng n kh nng th{nh cng ca gii php hay khng. C
th bn |nh gi| kin khng quan trng, nhng bn cng nn nhn nhn n nghim
tc. Thm v{o , bn c th iu chnh gii php ca mnh bng c|ch |nh gi| cn thn
nhng kin tri chiu. Bng cch ny, bn c th chun b tinh thn sn s{ng i mt vi
nhng chng ngi c th gp phi trong tng lai.
Cm xc tch cc
Trong Chng 5, ti ~ k mt cu chuyn v Archimedes v{ ph|t minh nh lut v lc y
ca ng. Nh rng, sau khi bc vo bn tm v nhn ra lng nc do c th ng y ra
trn qua thnh bn, ng la ln Eureka! v{ trn trung chy xung ng.
Nh v d n{y ~ phn nh, gii quyt c mt vn kh mang li mt cm gic tuyt
vi. Nhn chung, c nhng chng c vng vng cho thy rng, suy ngh nhanh v{ th{nh
cng to ra mt tm trng tch cc. Bn chc hn cm thy thoi mi sau nhng cuc tr
chuyn tuyt vi cng bn b. m nhc c xu hng ci thin tm trng ca bn nhanh v
bn phi suy ngh nhanh theo kp n.
iu quan trng l bn nhn ra rng suy ngh tp trung cao gii quyt vn s ng
gp vo nim tin chung v cht lng gii php bn ~ ph|t trin. Ngha l{ t}m trng tt s
t mu cho nhng |nh gi| ca bn v cc gii php.
Khi c gii quyt mt vn hc ba m gii php thc hin ca n s kh khn v{ tn km,
bn hy t cho bn thn mnh mt qung ngh ngi trc khi a ra quyt nh theo ui
gii php cui cng.
iu n{y c bit quan trng trong nhng tnh hung gii quyt vn theo nhm. Ti ~
quan st rt nhiu nhm lm vic cng nhau. Khi c nhm lm vic tt, c|c tng bay
khp phng, mang li mt bu khng kh cc k phn khch v{ tr{n y nng lng.
Vo cui bui lm vic, c|c nhm thng mun kt thc vn . H mun ri khi cuc hp
vi cm gi|c nh th ~ c mt hng i mi. D tuyn b ~ c mt phng hng hnh
ng mi rt cun ht, song iu quan trng l nhn ra rng, s phn khch ban u ~ to
ra mt tm trng tch cc khin bn cm thy lc quan hn v gii php tim nng.
Thay v tm kim s kt thc sau khi ~ l{m vic chm ch v hiu su vn , hy sp xp
th t cc gii php tim nng. Theo c|ch n{y, v{o cui bui lm vic, bn trnh by v gii
php m bn ngh rng tt nht. Tuy nhin, sau vi ngy, bn nn xem li cc gii php mt
ln na. Theo , bn c th t|ch d }m t}m trng lc u ra khi cht lng ca tng.
Nu lc bn vn cn thy phn khch vi tng th }y l{ mt du hiu tt cho thy
tng c gi tr rt cao.
nh gi cc k hoch c th
Nhn chung, gii php tt l{ c|i c th chuyn ho thnh cc k hoch c th c
hin thc ha. Gii ph|p s khi c th l mt tng chung nhng cui cng cn c
phng hng thc hin r r{ng n{o . Vic |nh gi| nhng gii php cn t n mc
c th mng tng c|ch n c thc hin. Thm ch, khi mt tng c xem
xt cn thn, n vn i hi thm nhiu sc lc tr nn hon ho. V nh sau khi hiu
cu trc ca da c mp, Fiona Fairhurst v nhm ca c Speedo phi mt thm nhiu thi
gian to ra nhng rng nh nh}n to trn nn vi.
mt tng c th, quan trng l to ra ci m nh tm l hc ca i hc New York
Peter Gollwitzer gi l k hoch hin thc ha. Mt k hoch thc hin tt c ba tnh
cht sau. u tin, n m t nhng hot ng cn thc hin mt k hoch. Th hai, n
m t thi gian v{ a im thc hin nhng hot ng ny. Th ba, n vch ra mt cch
thc tin nhng chng ngi c th xut hin khi thc hin k hoch. Suy ngh k v nhng
chng ngi l{ iu cn thit tr|nh nh kin mc nhn.
Nh tm l hc v{ t vn vin Gary Klein ~ vit rt nhiu v c|ch c|c chuyn gia a ra
quyt nh. ng ch ra rng, rt nhiu chuyn gia trong c|c lnh vc phc tp, nh cha
chy, to ra mt gii php kh d v{ sau |nh gi| chng bng cch hnh thnh nhng k
hoch thc hin xem liu chng c pht huy hiu qu thc t hay khng.
Trong cun sch Sources of Power (Tm dch: Ngun gc ca quyn lc), Klein k cu
chuyn v trng nhm ca mt nhm cu nn khn cp. ng y phi tm cch cu mt
ngi {n ng mc kt trong xe sau khi }m v{o mt ct xi mng di chn cu vt. Ban
u, nhm cu nn mun s dng mt thit b gi l Hm cu nn (Jaws of Life). Thit b
ny s gip m rng nhng cnh ca v{ gip ngi {n ng tho|t ra. Ngi trng nhm
nhn ra rng, nhng ci thanh dng trn xe ~ g~y. ng y tng nghe chuyn v mt tnh
hung cu nn kh|c, trong nhm cu nn ~ d ci trn xe ra thay v dng n by v
ng ngh rng gii php ny c th pht huy tc dng trong trng hp n{y.
Lc n{y, ngi trng nhm dng ln mt k hoch thc hin. ng mng tng v nhng
h{nh ng i gii cu s phi l{m d trn xe. ng suy ngh c|c bc s phi thc hin
a ngi {n ng ra khi xe. ng kim tra chc rng c nhn s cho k hoch
ny. Cui cng, ng suy ngh cn thn nhng yu t c th din bin sai chch. Sau khi ~
hon tt ba bc n{y, nhm trng nhm cu nn cho php thc hin vic d trn xe v
nhanh chng sau h ~ ko c ngi {n ng ra khi chic xe.
Trong trng hp n{y, ngi trng nhm cu nn khng ch s dng nhng nguyn tc
ca T duy thng minh tm ra gii php m ng cn ln mt k hoch thc hin trc
khi a ra quyt nh tin hnh.
Kin thc cha kha
Mang T duy thng minh t cun sch ny vo cuc i bn l c mt qu| trnh. im mu
cht l pht trin nhng Thi quen thng minh, vn dng nhun nhuyn cc nguyn tc ny
vo nhng tnh hung tht. Trong chng n{y, chng ta ~ ch ra mt s kh khn c th
xut hin khi bn bt u theo ui cng thc T duy thng minh.
nng cao cht lng kin thc ca bn, hy dnh mt qung ngh hiu qu vo cui cc
bui hp, bi ging, s kin v cc cun sch. Hy vit mt tm lc, nghin cu chng
tm ra nhng l hng trong kin thc v nhng thut ng m bn cha r ngha. Nu suy
ngh cn thn v nhng tm lc ngay t u th cui cng bn s to ra nhng Thi quen
thng minh, t t l gii tt v cc s vt.
H~y suy ngh v cch thc bn mun gii quyt vn hiu r hn nhng ng ct tim
n. Nu c nhu cu kt thc vn cao, bn c th chp nhn mt gii php m khng khm
ph|t y cc kh nng ca n. Nu c nhu cu kt thc rt thp, bn c th tp trung tt
c n lc vo vic tm ra nhng kh nng m{ khng i n quyt nh cui cng.
a ra nhng tng cht lng cao, quan trng l tp trung cht t sc lc vo nhng
cu hi bn cn tr li. i khi, n lc gii quyt vn ln u c th gp tr ngi v bn
m t vn cha c th. Sau khi chc chn v vn c th cn gii quyt, bn cn cn
nhc xem liu m t c qu hn hp hay khng. Bn c th cn m rng vn bng cch
cn nhc thm nhng tnh hung trong cha ng vn . Sau khi thc hin bi tp ny,
bn c th ng dng cc loi nh~n ~ tho lun trong Chng 5 gip phn nhm bn
cht vn .
Cui cng, hy ci thin c|ch |nh gi| ca bn v nhng gii ph|p ~ a ra. Thng th c
kin thc gii quyt mt vn ch l khi u ca mt qu trnh d{i hin thc ha
tng . Do , bn cn chc chn rng mnh ang i trn con ng ng trc khi dnh
thi gian v tm sc thc hin mt gii php.
Khi mt chng ngi xut hin cn tr con ng tm kim nhng gii php tt l{ iu t
nhin, l{ lc t ra nghi vn xc nhn tnh kh thi ca mt gii ph|p, hn l{ xem n
nh mt nguyn nhn khin gii php khng pht huy tc dng. T duy thng minh c xu
hng t bn vo tm trng tch cc, khin bn qu lc quan v gii php l{ yu t
th hai. Hy chc rng, nhng cm xc tt xut pht t suy ngh hiu qu khng nh hng
n |nh gi| ca bn v tng. Cui cng, |nh gi| chnh x|c v tng, hy ln mt
k hoch thc hin c th m bo rng bn ~ suy ngh thng sut v c|ch a tng
vo thc tin.
Chng tm. Hnh thnh vn ha thng
minh
Vn ho| thng minh l{ g?
Vn ho| t|c ng n T duy thng minh.
Mi c|ch to ra Vn ho| thng minh.
Ngi trng thnh him khi lm vic mt mnh. Hu ht c|c cng ty u hnh thnh cc
nhm gii quyt nhng vn kh khn. V th, ch mt ngi trong nhm thc hin T
duy thng minh l{ khng . Tt c thnh vin ca nhm u cn c c iu .
Tuy nhin, T duy thng minh khng c ph cp ti tt c mi ngi. H thng gio dc
tp trung chnh vo nhim v v trch nhim c| nh}n. Do , chng ta khng t nhin c
c Vn ho| thng minh.
Trng tm ca chng n{y l{ m rng phm vi ca T duy thng minh t cc c nhn sang
cc t chc.
Mng li x hi v Vn ho thng minh
Bn b nh hng rt nhiu bi nhng ngi xung quanh mnh. Mt nghin cu nm 2007
cho thy, trng lng ca con ngi chu t|c ng nh th no t trng lng ca nhng
ngi xung quanh h. D liu phn tch s lng ln nhng c nhn ch ra rng nu bn c
nhng ngi bn tha cn th kh nng bn tha cn s tng cao. C rt nhiu l do ti sao
cho iu ny. Mt trong nhng l do l khi nim ly truyn mc tiu. Nghin cu cho rng,
bn thng p dng mc tiu v hnh vi ca nhng ngi xung quanh bn. Nu nhng
ngi xung quanh bn ang n qu| nhiu th bn cng s mun cng n vi h. Nu nhng
ngi xung quanh bn ang tp th dc, bn cng s mun tp luyn. Ly truyn mc tiu
l mt cch m h thng nhn thc ca bn gip bn gi c quan h gn gi vi nhng
ngi xung quanh.
Mng li x hi ca bn khng ch nh hng ti thc n bn n, n cn nh hng n
thi quen suy ngh ca bn. Khi mt vn ho| thc y nhng hnh vi tun theo cc nguyn
tc ca cun sch ny th n tr th{nh Vn ho thng minh.
Vn ho| nh hng n T duy thng minh va hin nhin d thy va tinh t kh nhn ra.
Mc tiu ca chng n{y l{ cung cp nhng xut c th m bn c th ng dng nhm
n}ng cao T duy thng minh cng nhng ngi xung quanh bn. Tuy nhin trc khi bt
u, bn cng cn bit nhng loi nh hng ca vn ha ln suy ngh ca bn.
mc hin nhin nht, vn ho| nh hng n suy ngh ca bn v c|c h{nh ng |ng
thc hin v nhim v n{o tng xng vi bn. Hc nhng thng tin mi l mt cng
vic tn cng sc. Nhng ngi xung quanh bn gip bn nhn ra liu mnh c nn thc
hin cng vic khng. Khi ban qun l ca mt cng ty ln ni vi nhn vin rng h nn
tham d nhng lp {o to c|c lnh vc nm ngo{i lnh vc ch o ca cng vic, r
rng l mt du hiu thc y T duy thng minh. Theo c|ch n{y, vn ho| t chc c th
thc y mi ngi hc nhng iu mi c th gip ch h trong mt cng vic nhiu nm
sau hoc c th hnh thnh nn tng cho php loi suy trong mt d n mi.
Vn ho| cng n}ng tm vc ca nhng ngi thc hin c|c h{nh ng c coi trng trong
nn vn ha . Rt nhiu trng i hc ~ b ch trch v dnh hu ht nhng s tn
thng v ngun lc cho c|c khoa t hiu sut cao trong nghin cu, bt chp hiu qu
trong ging dy. |p li, c|c i hc bt u a ra nhng danh hiu ging dy cao cp
c cng b rng ri trong v ngoi cng ng i hc gi i tn hiu rng ging dy l
gi tr ct li.
Tuy nhin, vi cu trc x hi khng phi lc n{o cng thc y T duy thng minh. Ph
Wall ~ t lu coi trng (km theo nhng khon tin thng hu hnh) nhng ngi mang
li cc khon doanh thu ln bt chp cht lng ca khon u t. Trong nhng nm trc
khng hong ti chnh 2008, rt nhiu ngi trong ngnh ngn hng v cm c ~ nhn
nhng khon tin thng n{y nh mt tn hiu cho thy doanh thu quan trng hn c s
chnh trc. iu ny khin nhiu tay bn tri phiu v nhng chuyn vin t vn ti chnh
chn i ng tt v bn nhng sn phm ti chnh m h khng thc s hiu. Nhng tay
cho vay cm c khc tham gia vo nhng v la o trng trn. D cho rt nhiu ngi
trong s ny kim c nhng khon li nhun kch x trong thi gian ngn, h khng th
pht trin loi Kin thc cht lng cao cho php h d o|n v lu di s phn nhnh
trong nhng hot ng ca mnh.
Mt t chc mun thc y Vn ho| thng minh cn tm ra nhng nh}n vin thng xuyn
s dng T duy thng minh v{ trao cho h cc v tr l~nh o h gi i nhng tn hiu r
rng rng T duy thng minh cn thit cho s mng ca t chc. C|c cng ty thng nhanh
chng tng thng nhng ngi ng gp v{o li nhun chung nhng t tp trung vo
vic tng thng nhng nhn vin khin nhng ngi xung quanh lm vic hiu qu hn.
Tt c nhng thc tin n{y ph|t i nhng thng ip r rng v hin nhin v vic liu
nhng nguyn tc ct li ca T duy thng minh c c mt t chc |nh gi| cao hay
khng. Rt nhiu xut ti trnh by trong phn tip theo l nhng iu bn c th s
dng to nn T duy thng minh trong nhiu ngi.
To ra Vn ho thng minh
C|c qu| trnh suy ngh ca bn chu s t|c ng mnh m ca nhng ngi xung quanh.
Bn va tip nhn cng thc cho T duy thng minh v{ bn c th s dng chng tc
ng ln nhng ngi khc. Theo cch ny, bn c th to ra Vn ho| thng minh. Phn cn
li ca chng n{y cung cp mi xut hng n thc y T duy thng minh trong
cc nhm v t chc m bn sng.
KHUYN KHCH MI NGI HC NHIU HN V T DUY
Trong cc hi tho ca ti v t duy, ti yu cu nhng ngi tham d cho ti bit k vng
ca h v nhng g s nhn c t hi tho. Ti l{m nh th khin mi ngi suy ngh
nhiu hn v nhng kha cnh trong cuc sng ca h. Cc kha cnh ny c th c tc
ng bi vic hc c|ch suy ngh tt hn. Cui cng, cch tt nht s dng mt cch
thng xuyn nhng nguyn tc ca T duy thng minh l{ nhn ra rng trong nhiu tnh
hung chng ta c th ng dng nhng nguyn tc ny.
Mt bc thit yu hnh th{nh Vn ho| thng minh l{ m rng hiu bit ca mi ngi
v t duy ca chnh h.
S khch l ny mang tnh ly truyn. Ngn ng c ni rng: a con c| cho mt ngi ch
gip anh ta n c trong mt ngy, dy ngi c|ch bt c th anh ta s c c n c i.
Nghin cu gn }y cho rng ngn ng ny phn |nh c|ch a ra li khuyn hiu qu nht.
Thng thng, mi ngi s hi xin kin ca bn v mt h{nh ng h mun thc hin
hay mt sn phm mun mua. Tnh hung ny cm d bn tr li thng cho h bit lm ci
g l tt nht. Tuy nhin, mi ngi s c kh nng s dng li khuyn ca bn nhiu hn
khi bn a cho h k nng h tr vic ra quyt nh ca chnh h. T mnh i n mt
quyt nh l mt cm gi|c y quyn lc. Do , trao cho ai kin thc lin quan n
quyt nh l mt cch tuyt vi gip ch cho h.
C|c sinh vin chng trnh danh d ngnh tm l hc ca i hc Texas thc hin nhng
d n nghin cu ko di c nm di s gim st ca mt nhn vin khoa. Ti lm vic
cng cc sinh vin n{y gip h pht trin cc k nng c v tch hp nhng nghin cu
tm l hc s cp vo nghin cu ca h. Mt trong nhng k nng chnh ti ch cho h bao
gm Vai tr ca 3 tm ra ba im chnh trong tng bi vit h c. Ti khch l h dnh
mt cht thi gian hon thnh tng bi vit v{ tm lc ba im chnh vo mt cun s tay
nghin cu hay trn mt t giy c th nh km v{o mt bn sao bi vit.
Nu ti ch ngh nh th, nhng sinh vin c th lm theo v nng cao kh nng thu thp
Kin thc cht lng cao t nhng bi vit h c. Tuy nhin, ti trnh by mo ny cng
vi mt cuc tho lun v vi nguyn tc c bn ca k c, tng t nh nhng g ~ m t
Chng 3. Bng cch cung cp mt bi cnh cho xut ny, ti trao cho sinh vin mt c
hi t mnh quyt nh cch p dng Vai tr ca 3 khi gp phi mt tnh hung mi.
TO RA MI TRNG NUI DNG THI QUEN THNG MINH
Nhng Thi quen thng minh l trung tm ca T duy thng minh. V mi trng iu
chnh rt nhiu nhng hnh vi mang tnh thi quen, to ra nhng bi cnh h tr cc yu t
ca T duy thng minh s ci thin cht lng t duy trong c nhm.
Nh ~ tho lun trong Chng 2, nhng thi quen hnh thnh mi khi c s tng thch
gia h{nh ng vi mi trng v{ khi h{nh ng lp li. Do , nu bn mun hnh
thnh Thi quen thng minh trong mt nhm, hy chc rng mi trng ph hp thi
quen c hnh thnh. Bi tr ca vn phng cn c t chc sao cho thc y cc thi
quen tt. T vic thit k nhng a im trung t}m ly vn phng phm, gi th, cho
n vic thit lp quy trnh x l nhng vn lin quan n vn hnh ca to nh hay to
ra nhng quy trnh nht qu|n (nhng linh ng) s gim thiu lng thi gian tiu tn
tm kim c|c vt hay tm ra cch hon tt cng vic. Mi khi cc phng ban di di hay
mt quy trnh thay i, mi ngi trong cng ty cn dnh thi gian iu chnh thay i ny
v thit lp nhng thi quen mi.
Nguyn tc n{y cng s ng dng cho cch mt cng ty lt vo mt ngi tiu dng. Mt l
do m chui ca h{ng n nhanh nh McDonal th{nh cng l{ v ngi tiu dng c th
nhanh chng pht trin thi quen khi n h{ng ca mnh nh vo mt thit k nht qun
xuyn sut. Thi quen c pht trin mt a im c th c s dng ti bt k a
im no khc.
Ngt qung thi quen c th gy nh hng ph hy thi quen ca ngi tiu dng. Khi
Microsoft thay i giao din nhng sn phm Office t h thng trnh n c bn sang giao
din ribbon (gii thiu trong Office 2007), cc kho s|t c tnh rng 80 phn trm ngi
dng phn ng tiu cc vi thay i n{y. L do l{ ngi tiu dng s dng cc phin bn
trc ca Word, Excel v PowerPoint phi thay i tt c thi quen lm vic vi nhng sn
phm n{y thch nghi vi h thng mi. Kt qu l, rt nhiu ngi dng la chn th
khng nng cp sn phm cn hn i sang h thng mi.
Do , c|c cng ty cn bo m h tr thi quen ni b cho nhn vin v thi quen tiu
dng cho khch hng.
CI M VI TNG
Xt nhiu cp , lot phim Harry Porter rt th v. C l, mt trong nhng mong ch ln
nht ca ngi trng thnh l xem dn din vin ngi sao ngi Anh th nhng vai din
lm mu m trong tiu thuyt ca J. K. Rowling.
C rt nhiu cnh din tuyt vi y li cun din ra trong phng hc ca Severus Snape,
do Alan Rickman th vai. Snape, ngi dy nhng ph thy tr cch pha ch c dc, l
mt gi|o vin |ng s. Nhng sinh vin ngi trong phng hc vi khun mt lun nm np
vi ni s nu h lm hay ni g sai s nhn c mt nhn xt khinh mit ca Snape.
Thm ch nhng sinh vin c ng y u |i cng ngi trong lp y s hi.
Cng h{i hc nh nhng cnh din trong b phim ny, bi cnh trn khng l tng cho
T duy thng minh. Con ngi nhanh chng thch ng vi mi trng x hi. Trong mt
bi cnh lm vic hay hc thut cng thng, con ngi s hn ch nhng ng gp m{ h
sn sng thc hin v lo b ch trch. H cng c th t tnh nguyn a ra nhng xut vi
cp trn khi cm thy chng s b |nh gi| mt cch tn nhn. Cui cng, khi cc thnh vin
ca mt nhm t khp mnh li trc nhng tng mi, nhng th{nh vin kh|c cng
nhanh chng ngng a ra nhng phng |n mi cn nhc.
Ni r hn th, khng phi tt c c|c tng u hay v mt phn quan trng ca vic to
ra Vn ho| thng minh cho mt t chc l c kh nng ph}n bit gia nhng tng hay v
nhng tng d. Nhng qu| trnh |nh gi| mt tng i hi vic th nghim trc
khi pht hin nhng li sai ca n. D vy, cc thnh vin ca nhm thng xuyn phn
ng tiu cc trc mt tng ch v tng mi v khng quen thuc.
V{i ngi c tnh cch ci m trc c|c tng. Mt trong nhng kha cnh ct li ca tnh
c|ch n{y c gi l ci m vi kinh nghim, v n phn nh cch mt ngi n nhn mt
tng hay tnh hung mi th n{o. Song, ngi t c tnh ci m cng c th rn luyn
cch xem xt nhng tng mi s}u hn thay v ch t chi m khng cn nhc k c{ng.
Mt vn ho| ci m to ra hiu ng |ng k t|c ng ln nhng con ngi trong . Tt c
mi ngi s cm thy t tin hn trong vic trnh by nhng tng khi h tin rng mi
trng xung quanh sn sng h tr mnh. n nhn tng ca ai tc l bn ~ tn
trng n lc tm tr ca h, d cho rt cuc bn rt e d vi xut ca ngi ny.
pht trin tnh ci m ca bn th}n, h~y suy ngh v cch bn phn ng trc nhng
xut mi. Bn c thy ngay lp tc mnh suy ngh v l do ti sao tng mi sai khng?
Bn c cm thy s bc bi d}ng tr{o khi i din vi mt xut khc bit so vi ci ca
bn? Bn c cm gin ai v ~ a ra mt quan im mi s lm chm li qu| trnh i
n quyt nh khng?
Khi bn thy bn th}n mnh khp kn trc nhng kinh nghim, hy th hai bi tp. u
tin, ng phn ng ngay. Hy cho bn th}n c hi suy ngh thng sut tng mi trc
khi ni rng n sai. Th hai, hy tp trung vo nhng li ch ca tng v bt u |nh
gi vi mt pht biu tch cc.
Th hin tnh ci m trc nhng tng mi khng ch gip nui dng mt mi trng
trong mi ngi trnh by nhng tng tt nht ca mnh m cn gip nhm tm ra
cc li ch chnh t nhng cch tip cn mi m. Mt tng tuyt vi c th phi thai t
nhng yu t tch cc ca mt bn xut y li. Tnh ci m gip nhm nm bt nhng
phn tt nht trong tng tng ca mi thnh vin trong nhm.
L GII THNG XUYN V L GII R RNG
Mt chng ngi chnh cho Kin thc cht lng cao l rt nhiu ngi khng t mnh l
gii khi hc. Kt qu l, o tng v chiu su ca l gii c th khin con ngi tin rng h
bit nhiu v cch cc s vt vn h{nh hn l{ h thc s bit.
Mt khi bn thnh tho thi quen t l gii v{ tr|nh c by ca o tng v chiu su
ca l gii, bn s c kh nng cung cp nhng l gii r rng d hiu cho php mi ngi
hiu r hn nhng thng tin c trnh by. Tuy nhin, quan trng ngang vi n l vic
nhng ngi kh|c c khch l t l gii. qu l mt Thi quen thng minh gip h
thu thp Kin thc cht lng cao v cn gip nhn din nhng l hng trong kin thc ca
bn.
D vy, h tr mt Vn ho| thng minh, quan trng l phn ng ph hp khi mi ngi
gp kh khn trong vic a ra nhng l gii tt. Cng nh bn mun ci m trc nhng
tng mi m cc thnh vin trong nhm trnh by, bn mun phn ng ph hp khi ai
khng th cung cp mt l gii tt. Nhng l hng trong kin thc ca ai l{ mt vn
vi t chc v nhng l hng hn ch tnh hiu qu trong gii quyt vn . Do , quan
trng l{ ngi xem nhng l hng c nhn din trong kin thc ca mnh nh nhng
li mi gi hc tp thm. Thm v{o , khi con ngi ngh rng h ng nhin phi a
ra nhng l gii cho lp lun ca mnh trong cc bi thuyt trnh, nhn chung h s chun b
k hn cho nhng l gii .
TO RA NHNG KH KHN \NG MONG I
n thi im n{o , tt c chng ta u l nhng gio vin; tt c mi ngi u c c hi
truyn t cc thng tin cho nhng ngi xung quanh. Trong nhng tnh hung , bn c
th ci thin cht lng kin thc ca ngi khc bng cch to ra nhng kh khn |ng
mong i.
Mi nm, nhm Hng o sinh Cub Scout a phng thng t chc cuc ua Pinewood
Derby. Mc tiu ca s kin n{y l{ c|c hng o sinh t ch to ra mt chic xe ua t
mt khi g thng. Mt phn thch th ca s kin l to ra mt tc phm ngh thut c th
xut sc hn so vi tt c nhng tc phm khc. Khi tng chic xe c trnh lng, bn c
th nghe thy l tr ni chuyn mt c|ch y phn khch v chic xe tuyt nht ca ai .
Nhng t}m im chnh ca s kin l cuc ua. Nhng chic xe xp hng b dc. Ngi ra
lnh xut pht thy mt nhnh cy mm v nhng chic xe ln xung ng chy. Chic xe
nhanh nht trong mi cuc ua s tip tc v{o vng trong cho n khi ngi thng cuc
c quyt nh.
Mi hng o sinh c cch thc hin nhim v ring ca mnh. Mt s cu b r r{ng ~ t
mnh ch to ra nhng chic xe. Cc thit k mang ng nt th s. Nhng ci bnh khng
phi lc n{o cng thng hng. Nhng chic xe n{y ln v{ trt xung rnh theo phong cch
th cng ca nhng hc sinh lp hai hay ba.
Nhng chic xe khc c dung mo nhn chuyn nghip hn. Mt chic xe c nhng ng
cong rt p, ch c th c to ra bng nhng cng c chy in t tin. Nhng ci bnh
xe thng hng hon ho. Tt c cc cnh th c |nh bng cn thn. Nhng chic xe ny
chc chn l nhng cng trnh ngh thut nhng cng l{ nhng sn phm cho thy s cng
tc vi ph huynh v{ a tr ng theo hng ph huynh nhiu hn.
Ci no tt hn? Bn c th tranh lun rng nhng chic xe do ph huynh ch to ra tt
hn. Nhng cu b vi chic xe ln xung rnh vi tc kinh ho{ng c tng thng
vo bui ti bng nhng chic cp tuyt p. Khi , nhng cu b vi chic xe cc kch
ln chm chm xung rnh c th nhn mn th cng ca mnh mt cch t ho, d cho
n khng nhn c mt phn thng no.
D vy, quan st k cc th sinh vn cn mt nhm xe th ba. Vi chic trong s n{y cng
mang thit k tr con, do nhng bn tay non tr to ra nhng thc s chy rt nhanh. Ni
chuyn vi ph huynh nhng a b ny, ti khm ph ra rng nhng chic xe ny l sn
phm ca mt s cng tc tht s. Nhng ph huynh ch cho a tr cch s dng cc cng
c khc nhau trong nh xe. H dy con v lc ma st v ch cho chng cch mi nhng ci
inh v{ b|nh xe, c|ch bo m rng cc bnh xe thng hng khi rp vo xe.
Ch to nhng chic xe ny chc hn ~ g}y ra nhiu bc dc cho c ph huynh ln con tr.
Mt mnh ph huynh kim sot mt qu trnh phc tp v{ a con ngi quan st s d
d{ng hn rt nhiu. Nhng s cng t|c cng to ra nhng kh khn |ng mong i cho vic
hc. Nhng a con thc s tham gia vo qu trnh ch to ra chic xe ~ hc c rt
nhiu v vt l v cc cng c trong qu| trnh .
Tt c cc tnh hung ging dy nn c gng to ra loi cng tc ny. Mt ngi hc khng
nn b b li mt mnh nh nhng a tr t ch to chic xe ca chng. Ging dy tch cc
c th cung cp mt khung sn cc hc vin tin xa hn kin thc hin ti ca h, trnh
by nhng khi nim mi v{ a ra nhng xut ch cht tin b. Cng lc , ngi
hc phi lm rt nhiu vic gip cho bi hc thnh cng. Hc vin s phm sai lm v
thng th vic thc hnh ca h s khng t n trnh xut sc nh ngi c nhiu
kin thc chuyn mn hn.
Nh tm l hc ngi Nga Lev Vygotsky ~ tp trung nghin cu s cng tc gia gio vin
v hc vin trong hc tp. ng cho rng ging dy tt nht l tp trung vo vng cn pht
trin. Ngha l{, mi hc vin tim n nhng nng lc v kin thc m h cha vi ti c.
Gi|o vin l tng to ra mt cu trc gip hc vin thnh cng trong vic c c nhng
k nng v{ thu thp mu kin thc tip theo m khng hon ton lm vic thay hc vin.
Gio dc nn ging nh gi{n gi|o c s dng x}y khung sn cho mt to nh mi.
Gio vin to ra nhng cu trc tm thi gip hc vin hc c nhng iu mi. Sau khi
hc vin ~ c c kin thc mi, gin gio s b g b v sinh vin c th hot ng hiu
qu m khng cn n.
S DNG VAI TR CA 3
Trong tt c nhng xut m{ ti a ra trong cun sch ny, ci c nh hng nhanh nht
n T duy thng minh ca tt c mi ngi xung quanh bn l Vai tr ca 3 nguyn tc
trong bn ch nh i ba iu t mi tri nghim.
gip bn pht trin Thi quen thng minh trong vic s dng Vai tr ca 3 thng
xuyn, d ang ph|t trin mt bi thuyt trnh hay ang iu hnh mt cuc hp, hy s
dng mu sau }y tp trung v sp xp c|c tng ca bn:
TIU BI THUYT TRNH:
Lit k ba tng chnh trong bi thuyt trnh:
1.
2.
3.
SP XP BI THUYT TRNH
Tm tt chnh trong mt cu:
1.
2.
3.
PHT TRIN NHNG TNG CHNH. TM RA CC QUAN H
1. tng 1 lin quan n kin thc no mi ngi ~ bit?
2. tng 2 lin quan n kin thc mi ngi ~ bit th no, bao gm tng 1?
3. tng 3 lin quan n kin thc mi ngi ~ bit th no, bao gm tng 1 v 2?
Ba cu hi gip mi ngi nh v t l gii cc tng.
1.
2.
3.

S dng mu ny s gip bn pht trin Thi quen thng minh. Hy chia s mu ny vi

nhng ngi khc trong t chc gip truyn b k nng trnh b{y v{ tp trung vo cc
bi thuyt trnh, cuc hp v nhng bo co. Nhng xut ny bo m rng, mi ngi
bc ra vi mt k c chc chn v iu ~ c tho lun.
Cui cng, quan trng l kt thc mi cuc hp v bi thuyt trnh bng cch r sot li
nhng phn chnh ~ c tho lun. Hot ng |nh gi| li ny s gip to ra Thi quen
thng minh, t l{m vng chc cng nh l{m r k c v mt tnh hung. Cch lm ny
cng s khch l tt c mi ngi xem li cc cuc hp, bi thuyt trnh, cc cun sch, bi
vit v{ b|o c|o trc khi chuyn sang mt hot ng khc.
THNG LNG NGHA
Ct li ca Kin thc cht lng cao l hiu bit v cch s vt vn hnh hay kin thc nhn
qu. Nh ~ tho lun trong Chng 4, c hai li chnh trong kin thc nhn qu ca con
ngi. Mt l, c th c nhng l hng trong kin thc m{ con ngi tng ~ bit. Th hai
l{, con ngi c th s dng nhng thut ng khng r ngha trong l gii ca mnh. Nhng
thut ng khng r rng c th lan truyn nhanh chng trong mt t chc v{ mang n mt
o tng v s hiu bit nhng vn phc tp.
Hc gi Lut v Ngn ng Lawrence Solan xem lut nh mt v d v s kh khn trong
vic tm kim ng ngha ca cc thut ng chnh. Cc lut gia dnh rt nhiu thi gian
son ra cc din gii cho c|c o lut nhm gim thiu s lng nhng cch hiu khc nhau
v n. Khi kt thc cng vic ny, nhng nh lm lut thng hy vng rng h ~ vit mt
o lut r ngha. V d, ngi ny trch mt on t lut hi l lin bang nh sau:
Bt c ai, trc tip hay gin tip, trao, mi cho hay ha hn mt cch sai lch bt k th g
c gi tr cho quan chc chnh ph vi d tnh gy nh hng ln hnh vi ca quan chc
s b trng pht.
D rng o lut n{y ~ c vit cn thn, song ho ra vn rt kh nhn c s ng
thun v ngha ca nhiu thut ng khc nhau. Nhng ngi n{o c tnh l quan chc
chnh ph? L{m iu g sai lch ngha l{ sao? Nhng h{nh ng th n{o c gi l hnh
vi ca quan chc?
Trong h thng lut, nhng cu hi n{y c tr li thng qua mt qu| trnh kh|ng c|o i
khi ko di, gian kh v tn km. Khi ai b buc mt ti danh da trn o lut ny,
nhng lut s bin h c th khng co quyt nh buc ti bng cch tranh lun rng o
lut khng p dng cho v n c th . Vi o lut lin bang trn, mt kh|ng c|o ~
nghin cu xem liu cc quan chc c th b buc ti vi phm o lut ny khng nu lng
ca h n t qu lin bang, d rng theo l thuyt h l nhn vin ca chnh ph. Nhng
th thch ny rt cuc gip cng c ngha thc s ca o lut.
Do , thm ch nhng thut ng c xy dng r ngha nht cng c th b ng trong
din dch. Vn ny tr nn quan trng hn trong c|c nhm. Khi nhng cng ty ra cc
pht biu mc tiu v nguyn tc hot ng, cc ngn t c s dng c nh hng ln
ti nhng h{nh ng tng lai ca cc nhn vin trong t chc. Tuy nhin, rt nhiu nhng
thut ng n{y khng quan t}m n mc chi tit nh khi hnh th{nh nhng o lut.
trnh cc s c do bt ng c bn trong nhng thut ng quan trng, iu cn thit l
thc s p dng mt qu trnh nhm hiu r iu c truyn t. Mt cng c chnh trong
vic thng lng ngha c|c thut ng mi l{ t cu hi. Khi thut ng khng r ngha,
chng ta thng c hiu n bng c|ch tm n bi cnh m{ n c s dng. D vy, vi
nhng thut ng chnh trong l gii nhn qu, t cu hi trc tip v ngha ca chng
mang n c hi hiu r v khi nim, v chng c th ng vai tr quan trng trong nhng
quyt nh tng lai ca t chc. Nhng cu hi n{y ng vai tr nh c|c kh|ng c|o v{ c|c
phin to trong h thng to{ |n. Chng mang n c hi nhm tho lun v chn lc
ngha ca thut ng. Nu khng giao tip ci m, nhng bt ng ny s khng c a ra
nh sng.
Nhng cu hi thng thn, trc tip l quan trng. Mi ngi thng s b ch l chm hiu
do h gt u mt cch thng thi khi mt thut ng mi c s dng. Tuy nhin, nu
l mt thnh vin giu kinh nghim ca mt t chc, bn nn hiu iu c ni. Nu mt
pht biu khin bn khng hiu, l{ li ca ngi ni ch khng phi ca bn.
Mt ln, ti ang l{m vic vi mt t chc ln v mt gi|m c cao cp thuyt trnh v tm
quan trng ca vic lm vic nhiu hn vi t ngun lc hn trong tnh hnh kinh t kh
khn. V gi|m c ny thc gic nhm trong nm sau bin cng ty tr nn hiu qu hn
bng cch tinh gin nhng quy trnh kinh doanh. Ban u, tt c mi ngi trong phng u
gt u ng . C v tt c mi ngi u hiu nhim v chung . Khi cuc hp tip din,
t tinh gin c mang ra bn tn v c v nh nhm s t c mt ng thun rng
}y l{ k hoch i tip.
D vy, sau , mt gi|m c pha cui phng bi ri ng dy. C y hi rng tinh gin
thc s ngha l{ sao. Cuc hp dng li trong im lng. Ngay lp tc r rng l khng ai chc
v ci h ng lm.
Cuc tho lun nhanh chng chuyn hng sang ngha ca t tinh gin. Thut ng ny
xut pht t ngnh k thut, nhc n c|c phng ph|p gim thiu cc lc ko cc vt th
di chuyn. Vy, tinh gin dng }y c ngha l{ l{m cho nhng vt th bin chuyn vi
hiu sut cao hn. Do , nhm nhn ra rng, h c yu cu phi lm vic thc s hiu
qu hn bng cch lm cho nhng quy trnh kinh doanh gn gng v hiu qu hn. Sau ,
nhm quay tr li cuc tho lun kh|m ph| nh ngha c th hn khi phng ph|p n{y
c a v{o thc tin. Nu ri khi cuc hp ch vi mc tiu tinh gin kinh doanh, h
chc hn s khng thc s tin gn hn cht n{o n vic t c mc tiu.
Cui cng, t cu hi v ngha ca thut ng l mt cch hiu qu trnh o tng hiu
bit thng n t vic s dng nhng thut ng m h trong t chc. Thng lng
ngha ca cc thut ng gip to ra Vn ho| thng minh.
PHT TRIN NHN PHN LOI H TR PHP LOI SUY
C vn cao hc ca ti Dedre Gentner v{i nm trc }y ~ vit mt bi lun khoa hc c
ta Ti sao chng ta qu| thng minh trong b cho rng con ngi, khng ging
nhng sinh vt khc, c kh nng s dng ngn ng to ra nhng nhn phn loi cho cc
s vt. Mt phn sc mnh ca cc nhn ny l chng cho php gi ra nhng vt th trc
quan khc nhau bng cng mt tn. V d, c rt nhiu s vt trong th gii m chng ta gi
l cy. Ho ra, rt nhiu th chng ta gi l cy t lin h n nhng thc vt khc m chng
ta gi l bi rm hay hoa. c im ca ci gi l cy l: cao, c thn g v c bng mt. Hai
c tnh cao v c bng mt l nhng c im c}y m{ con ngi thng ngh ti. Do ,
iu thc s khin th g c gi l{ c}y (tr|i ngc vi bi rm hay cy bi) khng
phi l{ c tnh sinh vt n{o m{ v mi lin h gia nhng chng vi con ngi. Bng
cch s dng mt nhn phn loi, chng ta c th nhm cc s vt li da trn quan h ny.
Cc nhn phn loi y sc mnh v chng cho php chng ta phn nhm da trn nhng
dng tng ng khc nhau. T gc nhn T duy thng minh, nhng nhn phn loi c sc
mnh nht l nhng ci cho php chng ta nhm cc tnh hung tng t li vi nhau.
Chng 5 ~ tit l cho bn nhng cch to ra nh~n cho c|c tng quan nh}n qu m bn
bit. Bn c th bit mt thut ng nh tn tht ngoi mong i m ch nhng tn tht
khng d nh dng cho nhiu lnh vc kh|c nhau. Tng t, ti m t cch s dng cc
ngn ng, tiu truyn v nhng im nt truyn ci nh nhng cch nhc n cc tnh
hung tng t.
C l phn hay nht ca nhn phn loi l chng c th c chia s. Bng cch dy nhng
ngi khc trong t chc cc nhn bn s dng nhm cc s vt tng t li vi nhau,
bn c th s dng ngn ng t|c ng n cch nhng ngi n{y suy ngh. Nh{ ngn
ng hc Dan Slobin ~ thc hin nghin cu cho thy, phong cch giao tip bn s dng to
ra nhng thi quen khin bn suy ngh theo mt cch nht qun vi phong c|ch . Bng
cch pht trin mt kho t vng phc tp vi nhng thut ng ni v cc mi lin h v
nhm nhng s vt s vic tng ng li vi nhau, bn s gip nhng ngi xung quanh
pht trin Thi quen thng minh trong vic tm kim nhng php loi suy.
KHNG KHUYN KHCH A NHIM
a nhim cng lc to ra nhng hn ch ln T duy thng minh. Nhng c rt nhiu cch
bn c th l{m gip gim thiu s a nhim trong mi trng ca mnh. Thay i trc
tip nht l nghim cm hot ng a nhim trong mi trng chung ca nhm bn. Ti ~
chng kin rt nhiu bui thuyt trnh v cuc hp trong mi ngi bn rn vi vic tr
li email trn in thoi thng minh v my tnh xch tay khi din gi ang trnh b{y thng
tin.
Hu ht cc nhm tha th cho hin tng a nhim cng khai ny bng cch thnh thong
o mt vng quanh hay nhn vai. Khng phi mi t chc u lm vy. Vi v l~nh o ca
cc cng ty c th bo v tm quan trng ca a nhim trong th gii hin i, trong khi
nhiu ngi ti tng lm vic chung khng cho php bt c ai mang in thoi thng minh
hay my tnh xch tay vo nhng cuc hp Ban Gi|m c cp cao. Mi ngi c mong
i t tm tr mnh vo cuc tho lun.
Bng cch loi b tt c nhng s cm d t hot ng a nhim, nhng t chc n{y ~
nui dng c Vn ho| thng minh. H tuyn b r rng khi mt hot ng thc s quan
trng, n |ng nhn c s tp trung trn vn ca tt c mi ngi.
Cng quan trng khng km l dnh s tn trng ngang hng cho vic tp trung trn vn
trong mi trng lm vic ca mt t chc. C nhng lc r r{ng a nhim l chuyn khng
th trnh khi. Vo mi u ngy, bn c th kim tra email, nghe cc tin nhn in thoi,
lt xem th ca ng{y hm trc. Cng lc , bn c th ang kim tra website ca cng ty
tm nhng s kin mi xy ra v{o ng{y hm . Khng cng vic no trong s n{y c
bit tn sc hay gy nguy hi thc s nu lm tt c cng mt lc.
Khi bn ang thc hin vic hc tp kin thc nhn qu s}u hay ang n lc m t li mt
vn th a nhim c th ch nh hng xu n kh nng th{nh cng ca bn. Vi nhng
tnh hung n{y, Vn ho| thng minh ca bn nn tm ra nhiu cch loi tr hot ng a
nhim. C th n gin nh ngh mi ngi tt email, in thoi thng minh. C th bao
gm vic to dng nhng mi trng lm vic chung khng b quy nhiu hay thm ch
khuyn khch mi ngi ngi bn ngo{i khng lm ngt qung cng vic.
Bn cnh nhng cm d ca cng ngh, nhng mc tiu ngn hn do cng ngh to ra cng
c th mang n nhng c o y quyn r hng tho|t khi nhng cng vic nng nhc
to ra Kin thc cht lng cao. Hu ht nhng email, cuc gi v tin nhn l nhng mc
tiu c th t c d dng. Mt ng nghip gi bn mt email ngn hi xin s in thoi
ca ai v{ bn gi tr li. V/chng ca bn gi mt tin nhn nh ly sa trn ng v
nh. Danh sch cng vic nhc bn ti xung vi ti liu.
Nhng mc tiu ngn hn d d{ng t c v{ chng mang n mt cm gic tho mn hay
hon tt ngay tc th. Ngc li, c mt bi vit phc tp v{ y th thch c th tn cng
sc v gy bc dc. Nhng kh khn ng mong i ny khng phi lc n{o cng thch th
thc hin, d cho chng thc s khin cho vic hc tp tt hn. Thay v ho{n tt vic
c, tht l d d{ng chuyn sang c email hay tin nhn v bin mt mt lc chm sc
nhng mc tiu ngn hn.
Lc n{o , ngh ngi mt cht sau mt cng vic gng sc chng phi vn g to tt,
nhng tri nghim hc tp ca bn s b gim st nu khng c nhng n lc duy tr lin
tc. Bn s khng tm ra cch m t li vn v ng dng kin thc ca bn. Bn cng
trnh nhng cng vic kh khn T duy thng minh c{ng t c thc hin.
a nhim l mt hnh vi b nhng ngi xung quanh chi phi mnh m. Nu bn gi i tn
hiu khng khuyn khch a nhim mt cch r rng, nhng ngi xung quanh bn s suy
ngh cn thn hn khi b cm d thc hin nhiu cng vic cng lc.
NG CN NG CHNG TI
Nhn b ngoi, to ra Vn ha thng minh dng nh i ngc vi ch ngha c| nh}n mnh
m n s}u v{o vn ho| phng T}y. Vic chm bim nhng khc bit vn ha qu l{ iu d
dng. Song, mt trong nhng yu t lan to rng r~i trong vn ho| Phng T}y l{ s tn
dng c| nh}n cha y sc mnh. T nhng nh{ ph|t minh (nh Bell v{ Edison) n
nhng nhn vt lch s (t Alexander i n Churchill), chng ta u t|n dng nhng
c nhn v nh hng ca h n th gii.
Vn ho| Ti n{y b|m r s}u n ni chng ta c th khng nhn ra s nh hng ca n
ln suy ngh ca mnh. Nh ~ cp u chng, h thng gio dc ca chng ta nui
dng s cnh tranh cho s xut sc ca tng c| nh}n. Trng hc chm im tng c
nhn hc sinh. Khi gio vin cho bi tp nhm, ph huynh lo rng nhng a tr ca mnh
s khng c tng thng xng |ng vi nhng n lc c nhn ca chng v rng im
ca mt hc sinh s b nh hng nu s cn li khng lm phn vic ca mnh.
Nhng nhng tnh hung phc tp nht i hi T duy thng minh li din ra trong bi
cnh nhm. Cc doanh nghip c th c nhng nh{ l~nh o ti ba, cn nhng cng ty xut
sc nht c vn ho| doanh nghip mnh m tng thng cho s thng minh, linh hot v
i mi. Nhng gi|m c gii khng nht thit l{ ngi tr{n y tng m{ l{ ngi c
trong tay nhng nhm lm vic hiu qu nht. Nu mt nhm lm vic trong mt d n v
d n tht bi th khng c nhn no ca nhm thnh cng c.
u cun sch ny, ti ~ vit v Johannes Kepler ngi rt thch th vi cch h mt tri
vn h{nh nhng ng khng th l gii s chuyn ng ca c|c h{nh tinh. Isaac Newton ~
l{m c iu . Newton ~ a ra mt l thuyt, trong c|c thin th chuyn ng tr
khi c cc lc t|c ng ln chng v chuyn ng ca c|c h{nh tinh c iu chnh bi lc
hp dn lin tc ko chng v pha mt tri. Newton bit rng thnh cng ca ng mt phn
chu n th{nh qu ca nhng nh khoa hc i trc. Nu ti thy xa hn, ng ni, l v
ti ng trn vai nhng ngi khng l.
T duy thng minh rt cuc lin quan n c t duy ca c| nh}n v{ t duy ca nhm. Gp
phn vo vic to ra Vn ho| thng minh bng cch ci thin kh nng t duy ca nhng
ngi xung quanh l mt cch gip ti a ho| th{nh cng ca bn. Rt cuc, T duy thng
minh ca h cng s phn hi tr li bn. Thm ch, nhng tng d ca c|c ng nghip
cng c th khch l bn suy ngh v vn theo mt cch mi.
Li kt
Ma h 2005, ti nhn c mt c in thoi t Craig Wynett, trng nhm khoa hc v
nhn thc Procter & Gamble (P&G). Cng vic ca ng trong cng ty l truyn t nhng
kin thc khoa hc tm tr vo cng ty mt cch rng ri. Nhm ca Wynett ~ c bit v
nghin cu ca ti v{ c bit thch th khi hiu nhiu hn v nghin cu php loi suy ca
tm l hc.
Ti nhc n Craig v hai l do. u tin, ng y thc s c th ho rt nhiu nguyn tc ti
m t trong cun sch ny. Th hai, ng y ~ gp phn n}ng cao Vn ho| thng minh trong
cng ty P&G.
Craig dnh rt nhiu nm trong vai tr gi|m c ti P&G. ng ~ gip cho sn phm Swiffer
ra th trng. Swiffer nguyn l sn phm u tin c mt ming lau mt u c}y lau i
km mt chai lau nh cho php bn lau nh m khng cn s dng x{ phng v{ x nc.
Mi nm sn phm Swiffer c bn ra th trng vi tng gi tr khong 150 triu gi|
tr. V{ ch l mt trong s nhiu nh~n h{ng m{ Craig ~ th{nh cng trong cng v gim
c ca mnh. Nhng ng gp ca Craig cha dng li vn phng ca P&G. ng cng
ng vai tr ng tc gi quan trng, ~ cng Mehmet Oz v{ Mike Roizen ra lot sch YOU
(Bn). Nhng cun sch ny cung cp nhng kin thc y hc hu ch gip mi ngi
sng kho hn, n ung khoa hc hn, vt qua giai on mang bu thnh cng v tr nn
xinh p hn.
c bit lin quan n nhng khi nim trong cun sch ny, Craig l mt ngi ng h
tuyt i nhng nguyn tc ca T duy thng minh. ng c mt nhu cu l thng trong
vic hiu bit v l do s vt vn hnh. Trong mt chuyn thm n vn phng P&G, ti
thy trn b{n ng vng v~i nhng cun sch v cc bi vit v sng v b cng c in t
thit k cho tr em trong khi ng ang ch to mt m|y dao ng n gin. ng quan tm
n sng v s khng t b ch n{y cho n khi chc rng ng hiu cch chng vn hnh,
d rng lc chng c g cho thy l kin thc ny s gip gii quyt nhng vn trc
mt.
Trong vai tr ca mnh vi nhm khoa hc v nhn thc P&G, ng ~ cp nht c mt
th vin |ng k nhng mc khoa hc quan trng trong ngnh khoa hc nhn thc,
trong cng c c nhng b su tp khc bao qut mt phm vi ch rng ln, t lm
th n{o ch to ng ten truyn dn n nhng nghin cu chi tit trong tin ho hc.
ng v nhm ca mnh tp trung trong mt phng hi tho, phn pht ti liu v gii quyt
nhng vn kh khn trong ch v cch thc vn hnh ca t}m tr. tng ct li ca
nhm l: hiu cch tm tr vn hnh l cch duy nht bin nhng xut da trn khoa
hc thnh cc quy trnh trong cng ty.
Ban u, s trao i ca ti vi Craig xoay quanh vic gip hng dn tm kim ti liu
nghin cu. Do , mi khi c yu cu gip mt d n mi, h s gi hi xin ti
xut v cc ti liu cn c hay l gii cho cc khi nim mi.
D vy sau v{i nm tho lun, r rng rng nu nhng ngi khc trong cng ty chp nhn
nhng khuyn ngh v T duy thng minh, h cng s cn bit nhiu hn v khoa hc nhn
thc. h tr qu trnh ny, P&G mi ti dy cho cc nhn vin gip h hiu nhiu hn
v c|ch suy ngh ca bn thn.
Ci gy n tng thc s vi ti v P&G trong vai tr mt t chc l s cam kt kin thc
ca h. H vui mng khi cc nhn vin dnh mt ngy thot ly khi cng vic thng thng
hc v t duy. R rng, cng ty khng ch mun mi ngi thc hin nhng quy trnh
hiu qu hon thnh cng vic m cn thc s c gng khin nhn vin hiu cch thc
lm vic ca bn thn. C mt cam kt thc s v mt t chc pht trin v duy tr
nhng kin thc nhn qu. Theo cch ny, nhm khoa hc v nhn thc ~ ng gp v{o
Vn ho| thng minh P&G.
Mt v d v cch P&G s dng nguyn tc T duy thng minh, h~y xem trng hp
Tremor, mt nhm tip th truyn ming hot ng nh mt t chc ring bit trong P&G.
Tip th truyn ming bao gm hot ng cung cp cho mi ngi nhng thng ip qung
co m bn mun h truyn n tai bn b v hng xm nhm to hiu ng lan truyn gia
cc khch hng v sn phm. Cu CEO ca Tremor Steve Knox ~ vit mt bi trn
Advertising Age v cng thc thnh cng ca cng ty.
Trc , Tremor ~ nhn din rt tt nhng ngi c kh nng truyn ti nhng thng
ip hiu qu. Nhng ngi ny l nhng ngi c rt nhiu quan h vi cng ng. H tp
hp mt nhm nhng ph huynh (hu ht l nhng b m), nhng ph huynh ny li quen
bit rng vi nhng ph huynh khc v c th gii thiu cho nhau.
Vn l tm ra cch khin nhng b m ny ni v sn phm. Thng thng, cc nhm
tip th truyn ming c tm ra cch khin vic truyn i thng ip mang tnh tng
thng. Li t duy n{y xut pht t vic so snh vi cch thc qung c|o in hnh. Cch
tip cn thng thng vi qung co l tr tin cho nh{ {i hay {i truyn hnh c
trnh by mt thng ip hay chi tr c t mt mu qung co ln tp ch hay bng
tin. Tng t nh vy, tng trao cho nhng thnh vin nhm mt loi ng lc n{o
khin vic ni v mt sn phm vi bn b mnh tr nn li cun. Loi ng lc ny c th
l mt hnh thc chi tr, cng c th l quyn truy cp vo nhng thng tin c quyn.
Tremor s dng mt cch tip cn khc. H m t li vn , tp trung vo nhng cch nhn
chung khin mi ngi mun ni v cc s vt. H nhn ra rng, c rt nhiu tnh hung
trong con ngi n thun ch l cm thy phi k cho nhng ngi khc nghe. Mt
ngi b tai nn s k cho mi ngi nghe cu chuyn tai nn nhiu ng{y sau . Nh Knox
~ ch ra trong bi vit ca mnh, sau khi mt phi cng ca mt my bay hng US Airways
|p mt my bay b hng xung Hudson River m khng to ra bt k tn tht nhn mng
no, mi ngi u ni v chin cng l thng ca ng y. Nhng tnh hung nh th cho
thy chng kin nhng s kin c bit to ra gi|n on trong th gii quan ca con
ngi, h cn k v n qua mt cu chuyn mch lc v k vi bt k ai h quen.
S dng thng tin ny vi vai tr mt php loi suy, Tremor lp ra k hoch thit k nhng
thng ip tip th v sn phm, trong s to ra nhng gi|n on tng t trong cch
con ngi suy ngh v sn phm. Ct li trong cng vic ca h l to ra nhng thng ip
v sn phm t mi ngi vo mt tnh hung trong h n thun phi ni v chng.
minh ho phng ph|p n{y, Knox ly v d chin dch qung co cho mt cht kh mi.
Hu ht mi ngi cho rng, bn cng lm vic tch cc th m hi cng nhiu v kt qu
l gy ra nhiu mi hn. Cht kh mi c bit ny c mt nguyn liu gip phng thch
mt mi ph thm khi b t. H to ra mt chin dch xung quanh tng Bn cng vn
ng nhiu th c{ng thm hn. Chin dch ny th th|ch c|ch suy ngh thng thng ca
mi ngi v cht kh mi, v dn n mt chin dch tip th truyn ming thnh cng.
Cui cng, sn phm ~ nhn c hn 50,000 bnh lun trn website.
Tremor ~ th{nh cng trong vic ci bin qung co ca mnh bng cch s dng mt
phng ph|p tip cn cp tin khin ngi tiu dng mun ni v sn phm.
V{ l{ T duy thng minh!