BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Wizyta kanclerz Angeli Merkel

w Warszawie w opinii
niemieckich mediw
Andrzej Sakson, Piotr Kubiak,
Marcin Tujdowski, Maria Wagiska-Marzec

Omiogodzinny pobyt kanclerz Niemiec Angeli Merkel w Warszawie

7 lutego 2017 r. spotka si z duym zainteresowaniem niemieckich
mediw: doniesienia i relacje z wizyty znalazy si na pierwszych
stronach gazet i eksponowane byy w innych mediach jako naj-
Redakcja: waniejsza wiadomo dnia. W programie wizyty znalazy si
Radosaw Grodzki spotkania z najwaniejszymi politykami obozu wadzy w Polsce:
Jacek Kubera premier Beat Szydo, prezydentem Andrzejem Dud oraz
(redaktor naczelny) prezesem PiS Jarosawem Kaczyskim. Odbyy si take rozmo-
Piotr Kubiak wy z przedstawicielami mniejszoci niemieckiej w Polsce oraz
Krzysztof Malinowski
z przewodniczcymi PO i PSL, Grzegorzem Schetyn i Wadysa-
Korekta: wem Kosiniakiem-Kamyszem, ktrzy jak zaznaczono w komu-
Hanna Ranek nikacie, nale do Europejskiej Partii Ludowej. Do tej samej
grupy naley take chadecka partia CDU niemieckiej kanclerz.

Nr 290/2017
Spotkanie w Warszawie poprzedzone byo seri artykuw
09.02.17
prasowych dotyczcych oczekiwa strony niemieckiej w zwizku
ISSN 2450-5080 z t wizyt. Niemieckie obawy i nadzieje przed podr do War-
szawy trafnie oddawa artyku w Stuttgarter Zeitung (6.02.),
w ktrym stwierdzono: To prawdziwa iskierka nadziei: zapro-
szenie kanclerz Niemiec Angeli Merkel do Polski jest postrzegane
w Berlinie jako wskazwka, e polityka Trumpa i Putina moe
znw zjednoczy Europ. Z kolei opisaniu punktu widzenia
Biuletyny dostpne
take dziki: polskich wadz suy wywiad J. Kaczyskiego dla Frankfurter
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK Allgemeine Zeitung (FAZ, 7.02) oraz artyku w Die Welt
SCRIBD (7.02). Szerokim echem w Niemczech odbio si stwierdzenie
LINKEDIN
TWITTER prezesa PiS, ktrego w Die Welt okrelono jako silnego czo-
wieka w Polsce (Polens starker Mann), i: Powitaby z zado-
woleniem powstanie Europy jako atomowego supermocars-
twa. Uwag zwrcia take deklaracja poparcia dla A. Merkel

1z5
i stwierdzenie, e jej ponowny wybr na kanclerza byby najkorzystniejszy dla Polski.
Zdaniem prezesa PiS kandydat SPD na kanclerza Martin Schulz ma sabo do Rosji,
a obecna kanclerz nigdy nie wypowiadaa si tak antypolsko jak on.

Uwag niemieckich mediw przycigno nie tylko spotkanie kanclerz Merkel

z premier Beat Szydo czy prezydentem Andrzejem Dud, ale take w znacznie
wikszym stopniu jej nieformalne spotkanie z przewodniczcym partii rzdzcej
PiS, Jarosawem Kaczyskim. Wiele artykuw byo opatrzonych ich zdjciem. Pod-
krelano, e nieformalne spotkanie Merkel z szefem PiS byo najwaniejszym punk-
tem wizyty kanclerz w Warszawie.
Zdaniem niemieckich komentatorw wizyta A. Merkel w Polsce nie bya dla niej
atwa, jednak staa si symbolem nowego zblienia. wiadcz o tym tytuy i podtytuy
artykuw w dzie po wizycie: Kanclerz z niezwyk misj w Warszawie (Tagesspie-
gel), Chodny pragmatyzm (FAZ), Trudna wizyta Merkel w Warszawie (ZDF), Chod-
na przyja, ktra ma przyszo (Sddeutsche Zeitung, SZ), Przyjazne sygnay
z Warszawy (TAZ), Cie nadziei z Warszawy (Stuttgarter Zeitung). Inne tytuy
akcentuj raczej trudnoci: Merkel ostro krytykuje polski rzd (Die Welt), Merkel
przeciwstawia si polskim yczeniom czciowego demontau Unii Europejskiej
(Handelsblatt).
Gwnymi problemami, na ktre zwrcono uwag w mediach, byy kwestie
przyszoci Unii Europejskiej, polityki bezpieczestwa oraz stosunki bilateralne.

Sprawy Unii Europejskiej

Jeszcze przed wizyt A. Meier (Tagesspiegel, 6.02.) zauwaa, e spotkanie

w Warszawie odbdzie si w trudnym momencie dla UE. Z jednej strony Merkel chce
zapewni zwarto (jednolito, solidarno) wsplnoty, zwaszcza w kontekcie
pierwszych niespokojnych dwch tygodni rzdw prezydenta Donalda Trumpa i przed
jubileuszowym spotkaniem UE na szczycie w Rzymie pod koniec marca br. Z uwagi
na to Warszawa pozostaje wanym partnerem.
K. Schuller (FAZ, 7.02.) podkreli, e oba pastwa maj wiele wsplnych inte-
resw, aczkolwiek pojawiaj si te rozbienoci. Jedn z nich jest idea Europy r-
nych prdkoci, za ktr to koncepcj opowiedziaa si A. Merkel w Warszawie,
podobnie jak uczynia to wczeniej podczas szczytu unijnego na Malcie. Jak pisze
Schuller, polska premier zareagowaa na to stwierdzeniem, i zrnicowane mecha-
nizmy wsppracy mog okaza si dopuszczalne, jeeli tylko zachowana zostanie
integralno europejskiego rynku wewntrznego. Zdaniem korespondenta FAZ polskie
wadze chc wsplnie z Berlinem wzmocnienia UE, inaczej ni Marine Le Pen we Francji
czy Geert Wilders w Holandii. A. Merkel zaapelowaa do 27 pastw czonkowskich UE
o cis wspprac. Wedug Passauer Neue Presse premier Szydo popara stanowi-
sko Merkel (PNP, 7.02.).
Gwnym przedmiotem rozmowy J. Kaczyskiego z kanclerz Merkel bya kwestia
przeprowadzenia gbokich reform w Unii Europejskiej. Oddalajc obawy strony nie-
mieckiej, polski polityk wykluczy moliwo wystpienia Polski z UE ( Polenexit).

2z5
Wedug prezesa PiS zmiany w UE winny dotyczy jej przeksztacenia w kierunku
Europy ojczyzn z wikszym wpywem parlamentw narodowych (ZeitOnline, 7.02.).
Zdaniem F. Hassela (SZ, 7.02.) Merkel chodzi o ustabilizowanie i moliwie
jak najwiksze wzmocnienie UE w obliczu kryzysu migracyjnego i innych problemw.
Kaczyski natomiast chce wzmocni odbudow swego narodowo-konserwatywnego,
pseudoautorytarnego panowania w sposb niezakcony ze strony UE, ktr ceni
jedynie jako stowarzyszenie gospodarcze i patnika. Hassel przypomnia, e Pol-
ska otrzymuje rocznie z Brukseli ok. 14 mld euro netto; jest to wicej ni inne kraje
czonkowskie Unii. Mimo to Kaczyski proponuje kanclerz Merkel zmian traktatw
unijnych i wicej suwerennoci dla parlamentw narodowych, czytaj: prawo weta
dla polskiego parlamentu wobec decyzji unijnych. Oznaczaoby to nie wzmocnienie,
ale osabienie kompetencji Komisji UE.
Sama propozycja spotkania z Merkel w warszawskim hotelu Bristol jest naj-
waniejszym terminem jej wizyty w Polsce stwierdza SZ. Nie jest to bynajmniej
nagy przypyw sympatii ze strony Kaczyskiego, a raczej wynika std, e Polsce
brakuje sojusznikw konstatuje F. Hassel. Poprzedni plan, zgodnie z ktrym gwnym
partnerem Polski miaa by Wielka Brytania, od pocztku by nierealny i po Brexicie
spali na panewce. Nie lepiej ma si sprawa z marzeniem Warszawy, aby jako naj-
wikszy kraj Europy rodkowej sta si czoowym mocarstwem w regionie. Nie
powiody si te kalkulacje zdania si na Waszyngton, odkd rzdzi tam Donald
Trump. Prezydent USA nie jest bowiem wielkim przyjacielem NATO i chce poprawia
stosunki z Putinem. Ju choby to sprawio, e w Warszawie wczyy si dzwonki
alarmowe. I w tym wzgldzie kanclerz Merkel jawi si jako rzeczniczka polskich
interesw, jeli opowie si za tym, aby nie znosi sankcji wobec Moskwy (F. Hassel,
SZ, 7.02.).
Tematem rozmw bya take kwestia ponownej kandydatury D. Tuska na stano-
wisko przewodniczcego Rady Europejskiej. Zdaniem Ch. von Marschalla (Tagesspie-
gel, 7.02.) dla PiS Tusk jest wewntrzpolitycznym wrogiem. Opowiada si bowiem
za liberaln i otwart na Zachd Polsk. Jednake Kaczyski i PiS stoj przed pew-
nym politycznym dylematem: waciwie byoby w ich interesie, aby Tuska trzyma
z dala od polskiej polityki wewntrznej i pozostawi go w Brukseli, eby nie stan
na czele liberalnej opozycji w nastpnych wyborach. Zdaniem von Marschalla Merkel
chciaa wysondowa, jakie s rzeczywiste zamiary Kaczyskiego wobec Tuska: czy
chce jtrzy przeciwko niemu, ale go nie blokowa, czy te zoy weto, gdy nie
bierze na powanie jego powrotu do Polski. Marshall zwraca uwag na sprzeczno
pomidzy retoryk PiS a jej politycznymi interesami, ktra dotyczy nie tylko Tuska,
ale te generalnie bilateralnych stosunkw. W jego opinii, mimo uchybie polskiego
rzdu przeciwko porzdkowi wartoci obowizujcemu w UE, rzd federalny powstrzy-
muje si od krytyki.

Problemy bezpieczestwa

Jak pisze M. Brggmann (Handelsblatt, 7.02), zblienie MerkelSzydo wynika

z obaw przed Trumpem i jego niejasn polityk wobec NATO i Rosji. Polski rzd jest
zaniepokojony postaw Trumpa wobec tych dwch kwestii. Publicysta zwrci uwag,

3z5
e Europa potrzebuje wsplnej polityki bezpieczestwa i zwikszenia wasnego wysi-
ku obronnego. Podobne stanowisko reprezentoway take inne redakcje (SpiegelOn-
line, PNP, Die Welt, 7.02.). J. Kaczyski w rozmowie z FAZ (7.02.) podkreli, e
yczyby sobie militarnie silniejszej Unii jako przeciwwagi wobec Rosji i dostrzeg
potrzeb zwikszenia nakadw na cele obronne.
W kwestii sankcji wobec Rosji zarwno kanclerz Merkel, jak te premier Szydo
opowiedziay si za ich podtrzymaniem. Merkel potwierdzia, e sankcje mogyby by
zagodzone, jeli zostayby poczynione pewne postpy w realizowaniu porozumienia
z Miska w sprawie Ukrainy. Poniewa w dalszym cigu sytuacja jest niezadowalaj-
ca, sankcje powinny by utrzymane. Wczeniej Merkel odbya w tej sprawie rozmow
telefoniczn z Wadimirem Putinem. W Warszawie kanclerz Merkel z zadowoleniem
przyja najnowsze wypowiedzi prezydenta USA aprobujce istnienie NATO, uznajc
je za bardzo wane owiadczenia. Zapowiedziaa take zwikszenie budetu na rzecz
obronnoci. (Tagesspiegel, 7.02.).

Stosunki polsko-niemieckie

Jak zauwaa F. Hassel (SZ, 7.02.), w stosunkach polsko-niemieckich nie ma

waciwie adnych wikszych konfliktw. W gospodarce przebiega wszystko wrcz
znakomicie; handel midzy Warszaw a Berlinem w 2016 r. przekroczy po raz
pierwszy prg 100 mld euro, a prognozy mwi, e powinno to i dalej w tym kie-
runku, jeli Polska nie rozszerzy wyszego opodatkowania dla zagranicznych podmio-
tw, co prowadzioby do generalnej dyskryminacji zagranicznych firm.
Kanclerz przyznaa, e stosunki polsko-niemieckie po Brexicie nabray znacze-
nia dla przyszoci UE bardziej ni kiedykolwiek. Merkel wymienia punkty wsplne:
unia energetyczna, dziaania w ochronie granic oraz w polityce bezpieczestwa
i obrony, wsppraca gospodarcza i udoskonalenie rynku wewntrznego. Merkel ma
wiadomo tego, e Polska z jej notorycznym strachem przed Rosj jest zdana na cis
wspprac w zakresie polityki bezpieczestwa, podobnie jak na pomoc finansow
z Unii i korzyci ekonomiczne pynce z bilateralnego handlu (Ostsee-Zeitung, 7.02.).
G. Lesser (TAZ, 7.02.) zwrcia uwag, e po Brexicie rzd Polski w Unii bdzie
mg liczy jedynie ju tylko na wsparcie Victora Orbna z Wgier i kilku okazjonal-
nych sojusznikw. Prawicowa frakcja w parlamencie europejskim Europische Kon-
servativen und Reformer po odejciu Brytyjczykw zostanie zmarginalizowana. Dla-
tego te z bliskiego otoczenia Kaczyskiego mona usysze ostatnio cakiem nowe
tony; jest w nich mowa o cisej wsppracy midzy Polsk a Niemcami; mwi si
nawet o polsko-niemieckiej roli przywdczej w przyszej UE. W opinii G. Gnaucka
(Deutsche Welle, 7.02.) widoczne jest szerokie pole do przyszej wsppracy. To gw-
nie kwestie wzmocnienia bezpieczestwa Europy, kryzysu UE oraz zagroenia ze strony
Rosji.
Pomimo deklaracji wsppracy obu stron w wanych kwestiach, nie zmienio si
rozbiene stanowisko w sprawie uchodcw i migrantw zarobkowych oraz budowy Nord
Stream 2 (FAZ, 8.02.). W prasie niemieckiej nie znalaza natomiast odzwierciedlenia

4z5
 problematyka mniejszoci narodowych w obu krajach, ktr poruszano w trakcie rozmw
w Warszawie.
Angela Merkel uwzgldniajc stanowisko czci niemieckiej opinii publicznej,
wykorzystaa swe wystpienie, by w delikatnej i zawoalowanej formie zwrci uwag
na kwestie przestrzegania praworzdnoci w Polsce. Odwoujc si do idei Solidar-
noci, wspomniaa, e ruch ten odcisn pitno rwnie na jej yciu. Walka antyko-
munistycznego ruchu demokratycznego w Polsce w latach 80. utorowaa te drog
pokojowej rewolucji w 1989 r. i przyczynia si do zjednoczenia Niemiec. Tym wa-
niejsze jest zatem, stwierdzia kanclerz, zagwarantowanie niezalenoci sdownictwa
i mediw (ZeitOnline, Die Welt, SZ, FAZ, PNP, 7.02.).
*
Relacje i komentarze niemieckich mediw na temat wizyty i jej politycznych
rezultatw s ostrone i wyraaj umiarkowane nadzieje na odnowienie wsppracy
z Polsk. Zauwaa si, e zmieniajca si koniunktura midzynarodowa nasuwa
potrzeb konsolidacji UE i tym samym wsplnego poszukiwania rozwiza palcych
problemw. Dla Niemiec dobre stosunki z Polsk mog okaza si czynnikiem stabili-
zujcym UE.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autorw.

Instytut Zachodni tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

im. Zygmunta Wojciechowskiego email: izpozpl@iz.poznan.pl
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna www.iz.poznan.pl
5z5