VIETOVE FORMULE.

RASTAVLJANJE KVADRATNOG
TRINOMA NA LINEARNE INIOCE

Brojevi x1 i x 2 su reenja kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 ako i samo ako je

b c
x1 + x2 = i x1 x2 =
a a

Ove dve jednakosti zovu se Vietove formule.

emu one slue?

Osnovna primena da nam pomognu da kada imamo reenja x1 i x 2 napravimo kvadratnu

jednainu:

x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0

ili bi moda bilo preciznije

[ ]
a x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0 najee se ovde uzima a = 1 , pa je to formula

Primer 1: Napisati kvadratnu jednainu ija su reenja:

a) x1 = 3, x2 = 2
b) Jedno reenje je x1 = 1 + 2i

a) x1 = 3, x 2 = 2

x1 + x2 = 3 + (2) = +1
x1 x2 = 3 (2) = 6

Formula je a x 2 ( x1 + x 2 ) x + x1 x 2 = 0
1 424 3 123
1 6
[ ]
Pa je a x x 6 = 0 najee se uzima a = 1 x 2 x 6 = 0
2
______

b) x1 = 1 + 2i , Nemamo drugo reenje?

Poto znamo da su reenja kvadratne jednaine konjugovano kompleksni brojevi to mora

biti: x 2 = 1 2i

www.matematiranje.com

1
x1 + x 2 = 1 + 2i + 1 2i = 2
x1 x 2 = (1 + 2i ) (1 2i ) = 12 (2i ) 2 = 1 4i 2 =
(poto je i 2 = 1 ) = 1 + 4 = 5

Zamenimo u formulu:

x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0
x 2 2 x + 5 = 0 je traena kvadratna jednaina

Primer 2: U jednaini mx 2 (3m + 1) x + m = 0 odrediti vrednost realnog parametra

m tako da vai: x1 + x 2 = 5
b
Reenje: a = m x1 + x2 =
a
b = (3m + 1)
(3m + 1) 3m + 1
c=m x1 + x2 = =
m m

Kako je x1 + x 2 = 5 3m + 1
=5
m
3m + 1 = 5m
3m 5m = 1
2m = 1
1
m=
2

Primer 3: Odrediti vrednost realnog parametra k tako da za x1 i x2 jednaine:

x 2 4 x + 3(k 1) = 0 vai x1 3 x2 = 0

b 4
Reenje: x1 + x 2 = = =4
a 1

a =1 x1 + x2 = 4
b = 4 reimo kao sistem
x1 3x2 = 0
c = 3(k 1) _________________

x1 + x2 = 4
x + 3x = 0
1 2
__________________

4 x2 = 4 x2 = 1 x1 = 3
c 3(k 1)
Kako je x1 x2 = 3 1 = k 1 = 1 k = 2
a 1
www.matematiranje.com

2
Primer 4: U jednaini x 2 (m + 1) x + m = 0 odrediti realan broj m tako da njena reenja
zadovoljavaju jednakost x12 + x 22 = 10

Reenje: b (m + 1)
a =1 x1 + x2 = = = m +1
a 1
b = (m + 1) c m
c=m x1 + x2 = = = m
a 1

Ovaj izraz x12 + x 22 se esto javlja u zadacima. Da ga izvedemo kao formulicu pa emo
je gotovu upotrebljavati u drugim zadacima.

Krenimo od poznate formule za kvadrat binoma: ( x1 + x2 ) 2 = x12 + 2 x1 x2 + x22

Odavde je: x12 + x22 = ( x1 + x2 ) 2 2 x1 x2 ZAPAMTI!!!

Vratimo se u zadatak:

x12 + x22 = 10 ( x1 + x2 ) 2 2 x1 x2 = 10
(m + 1) 2 2m = 10
m 2 + 2m + 1 2m = 10
m 2 = 10 1
m2 = 9
m= 9
m1 = 3
m2 = 3

Primer 5: Odrediti koeficijente p i q kvadratne jednaine x 2 + px + q = 0 tako da

x =p
njena reenja budu 1
x2 = q

Reenja: a = 1 b p
x1 + x2 = = = p
b= p a 1
c=q x1 x2 =
c
=q
a

p + q = p 2p + q = 0

pq = q pq q = 0
www.matematiranje.com

3
Iz druge jednaine sistema: pq q = 0 q( p 1) = 0 pa je q = 0 ili p = 1

Za q = 0 vratimo u prvu jednainu:

2p + q = 0 2p +0 = 0 p = 0
Za p = 1 2 p + q = 0 2 + q = 0 q = 2
Dakle ta kvadratna jednaina je:

x 2 + px + q = 0 x 2 = 0 za p = 0 i q = 0
x 2 + x 2 = 0 za p = 1 q = 2

Rastavljanje kvadratnog trinoma na inioce

Kvadratni trinom po x je izraz oblika: ax 2 + bx + c gde su a, b, c brojevi i a 0 .

Brojevi a, b i c su koeficijenti kvadratnog trinoma.

Ako su x1 i x2 reenja kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 onda je:

ax 2 + bx + c = a( x x1 )( x x 2 )

Primer1: Kvadratni trinom:

a) x 2 + 5 x + 6
b) x 2 + 2 x + 2
rastaviti na inioce.

a) x 2 + 5 x + 6 = 0 najpre reimo kvadratnu jednainu:

b D 5 1
a =1 D = b 2 4ac x1, 2 = =
2a 2
b = 5 D = 25 24 x1 = 3
c=6 D =1 x2 = 2

Formula: a( x x1 )( x x2 ) = 1( x 3)( x 2) = ( x 3)( x 2)

Dakle: x 2 + 5 x + 6 = ( x 3)( x 2)

www.matematiranje.com

4
b) x 2 + 2 x + 2 = 0 a = 1, b = 2, c = 2 D = 4 8 = 4

2 2i 2(1 i )
x1, 2 = =
2 2
x1 = 1 + i
x 2 = 1 i
a ( x x1 )( x x 2 ) = 1( x + 1 i )( x + 1 + i )
Dakle: x 2 + 2 x + 2 = ( x + 1 i )( x + 1 + i )

3x 2 + 2 x 8
Primer 2: Skratiti razlomak:
12 x 2 7 x 12

Reenje: Uzeemo posebno imenilac , posebno brojilac i rastaviti ih na inioce.

3x 2 + 2 x 8 = 0
b D
a=3 D = b 2 4ac x1, 2 =
2a
b=2 D = 4 + 4 38 2 10
x1, 2 =
c = 8 D = 4 + 96 6
D = 100 2 + 10 8 4
x1 = = =
6 6 3
2 10
x2 = = 2
6
4
Dakle: 3x 2 + 2 x 8 = a( x x1 )( x x 2 ) = 3( x )( x + 2)
3

12 x 2 7 x 12 = 0
b D
a = 12 D = b 2 4ac x1,2 =
2a
b = 7 D = 4 4 3 (12) 7 25
x1,2 =
c = 12 D = 49 + 576 24
D = 625 7 + 25 32 4
x1 = = =
24 24 3
7 25 18 3
x2 = = =
24 24 4

4 3
Dakle: 12 x 2 7 x 12 = a( x x1 )( x x2 ) = 12( x )( x + )
3 4
Vratimo se sad u razlomak
www.matematiranje.com

5
 4
3 ( x ) ( x + 2)
3x + 2 x 8
2
3 x+2
= =
12 x 7 x 12
2
4 3 3
12 ( x ) ( x + ) 4( x + )
3 4 4

4 3
x
0 x+ 0
3 4
Naravno uz uslov i
4 3
x x
3 4

x3 + 1
Primer 3: Skratiti razlomak: 2
x 2x 3

Reenje: x 2 2 x 3 = 0

b D
a =1 D = b 2 4ac x1, 2 =
2a
b = 2 D = 4 + 12 24
x1, 2 =
c = 3 D = 16 2
x1 = 3
x 2 = 1

Dakle: x 2 2 x 3 = a( x + x1 )( x + x 2 ) = (1( x 3)( x (1)) = ( x 3)( x + 1)

x 3 + 1 emo rastaviti po formuli:

A3 + B 3 = ( A + B)( A2 AB + B 2 ) VIDI POLINOMI

pa je: x 3 + 1 = ( x + 1)( x 2 x + 1)

Vratimo se u razlomak:

x3 + 1 ( x + 1) ( x 2 x + 1) x 2 x + 1 x 3 0 x +1 0
= = naravno uz uslov i
x 2x 3
2
( x 3) ( x + 1) x 3 x3 x 1

U nekim zadacima nam trae da reenja budu pozitivna (ili negativna). Pokaimo koji su
to uslovi:

1) Reenja x1 i x 2 kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:

b c
realna i pozitivna D 0, < 0, > 0 www.matematiranje.com
a a

6
2) Reenja x1 i x 2 kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:
b c
realna i negativna D 0, > 0, > 0
a a
Ova razmiljanja (teoreme) proizilaze iz Vietovih pravila:
Da bi reenja bila realna je D 0
b c
x1 + x 2 = i x1 x 2 =
a a
b
1) x1 i x 2 pozitivna x1 + x 2 > 0 <0
a
c
x1 x 2 > 0 > 0
a
b
x1 + x 2 < 0 > 0
2) x1 i x 2 negativna a
c
x1 x 2 > 0 > 0
a
(minus puta minus je plus)

Primer: Odrediti parameter m tako da reenja jednaine x 2 3x + 2m 1 = 0 budu

pozitivna.

Reenja: Iz x 2 3x + 2m 1 = 0 vidimo da je

a =1 D = b 2 4ac
b = 3 b c D = (3) 2 4 1 (2m 1)
D0, <0, >0
c = 2m 1 a a D = 9 8m + 4
D = 13 8m

D0 13 8m 0 ( Pazi: znak se okree)

8m 13
13
m
8
b 3
<0 < 0 Zadovoljeno!!!
a 1

c 2m 1
>0 <0
a 1
2m 1 < 0
1 13
2m < 1 m ,
2 8
1
m<
2