Donato Bramante

Kao i mnogi njegovi prethodnici Bramante je prvo poceo da adaptacijom postojecih

gradjevina kojima je procelja ili enterijer trebalo osavremeniti, odnosno prilagoditi
renesansi.
Jedan od prvih objekata koji je Bramante obnavljao i dogradjivao bila je crkva Santa
Maria presso San Satiro. Toj crkvi je on 1488.godine dodao jednu ortogonalnu
sagristiju sa kupolom i osam nisa. Primjenjena dekoracija je bila tradicionalno
lombardska.
Crkva je u svojoj osnovi bila
organizovana kao bazilika sa
transeptom neporedno ispred
oltarskog prostora. Zbog polozaja
crkve u gradskom tkivu nedostajao je
prosto da se razvije hor. Bramante je
ovaj problem rijesio tako sto je na
ravnoj zidnoj povrsini naspram
glavnog broda naslikao apsidu i dodao
plitkoreljefnu arhitektonsku dekoraciju.
Pored ovog dijela, B je uradio jos i
kupolu za ovu crkvu i ostavio projekat
za njeno procelje.

* 1942.godine poceo je projekat istocnog dijela crkve Santa Maria delle Grazie,
dominikanskog samostana. Oltarski i horski prostor je projektovao kao centralnu
gradjevinu , ali je kao autor izveo samo donji dio hora, unutrasnjost crkve do
tambura kupole, sakristiju i mali klaustar uz crkvu. Crkveni hor Bramante je zamislio
po uzoru na Bruneleskijevu sakristiju uz crkvu San Lorenzo u Firenzi, kao sukcesiju
dva kvadrata, veceg i manjeg, oba sa kupolama.
Radeci na ovoj crkvi Bramante se upoznao sa Leonardom da Vincijem . LDV se
mnogo zanimao za arhitekturu gradjevina centralnog plana, pa je i proucavao
neizvedenu Bruneleskijevu crkvu Santa Maria degli Angeli i sam je uradio niz
planova takvog tipa. To su sve bile skice slozenih kombinovanih tipova medju kojima
se izdvaja jedna kroki skica. Ta skica smatra se jednom od inspiracija Bramantea
kada je nakon nekoliko godina projektovao osnovu za crkvu Svetog Petra u Rimu.

Pored ovih, Bramante je radio i na Glavnoj bolnici (Ospedale maggiore) koju je

zapoceo Filarete.

Nakon sto su Francuzi napali Milano, Bramante se seli u Rim gdje stupa u sluzbu
pape Aleksandra. Pocinje da radi na nizu manjih projekata i na brojnim
savjetodavnim djelima, a vrlo brzo postaje i glavni arhitekta u Rimu. Tu njegova
djela postaji znatno stroza, bez nepotrebnih ukrasa. Prvi takav rad bilo je klaustor uz
crkvu Santa Maria della Pace iz 1504. Trem u prizemlju oslanja se na stupce uz
koje su prislonjeni pilastri,a otvorena galerija na spratu bila je zavrsena arhitravnom
a ne sa arkadama.

Drugo djelo koje je Bramante realizovao u Rimu bio je mali hram il Tempieto
postavljen u sredistu klaustra samostana San Pietro in Montorio. To je bila
porudzbina kraljevskog para Ferdinanda i Izabele koji su zeljeli da spomenikom
obiljeze mjesto na kojem se pretpostavlja da je bio razapet sveti Petar. Prilikom
projektovanja Tampieta, Bramante se u potpunosti oslonio na gramatiku klasicne
arhitekture, odnosno na primjenu 5 osnovnih stilskih redova (zbog cega se treba
podsjetiti osnovnih elemenata antickog arhitektonskog izraza, a to su: odnos stuba
prema tijelu gradjevine,veza stuba sa lucima koje nose iznad sebe, medjusobni
razmak stubova).
Za Tempietov oblik, Bramante je dosao na ideju da obnovi oblik kruznog antickog
hrama monopterosa, da da Tempieto na prvi pogled lici na stare kruzne hramove.
Umjesto korintskog primjenjivao je dorski red koji je vise odgovarao mucenickoj
smrti sv Petra. Dorske stubove je oslonio na postament koji je sa 3 stepenika
odvojen od tla. Neposredno ispod stubova postavio je kontinualnu plintu, odnosno
zajednicku bazu za sve stubove. Iznad 16 dorskih stubova postavljena je kruzna
balustrada. Svaki stub ima odgovarajuci pilastar na tijelu hrama. Samo jezgro hrama
probija se u sredini izmedju balustrade i zavrsava se poluloptastom kupolom. Novine
koje su unijete su zajednicka plinta, cilindricni korpus koji se probija kroz obruc
stubova i polusferna kupola.

*Najmonumentalniji objekat koji je Bramante zapoceo u Rimu je crkva Sv Petra kojoj

je 1506.godine postavljen kamen temeljac na prostoru odakle je uklonjena stara
bazilika iz IV vijeka. Bramante je crkvu sv Petra zamislio kao ogromnu centralnu
gradjevinu u obliku grckog krsta sa velikom kupolom nad ukrstanjem krakova.
Krakovi su se zavrsavali polukruznim apsidama a na uglovima su bile postavljene
manje i nize kupole. Uz uglove gradjevine bili su projektovani vitki tornjevi. Prema
ovom projektu zapoceti su da se grade ogromni stubovi na kojima je trebala da
pociva kupola, ali su radovi prekinuti 1414.godine kada je Bramante umro. Nakon
njegove smrti mnogi autori su ucestvovali u preradjivanju projekta i u radovima koji
su nastavljeni prema izmjenama ali ni jedan se nije izveo do kraja, sve dok isti
zadatak nije dobio Mikelandjelo koji se vratio na Bramanteovu ideju.

*Bramante je projektovao i profane objekte medju kojima je najpoznatija Rafaelova

kuca. To je bila gradjevina mjesovite funkcije gdje je na spratu bilo stanovanje, a u
prizemlju su bile smjestene radnje izmedju niza lukova. Prizemlje je bilo obradjeno
dosta grubo, vise inzinjerski rijeseno nego arhitektonski, na spratu je udvojeni dorski
red organizovao fasadu. Postamenti stubova bili su iste visine kao i balustrade koje
su sacinjavale parapet prozora.To je bila diskretna novina koja je opet na poseban
nacin transponovala i koristila anticke oblike.

*Proucavajuci Bramanteovo stvaralastvo moze se zakljuciti da je njegov prvi uzor

bio Lucano Laurane. Prepoznaju se harmonicne razmjere, cist izraz forme i
jedinstvenost arhitektonskog oblikovanja. Bramante je uocio vrijednost
ranohriscanske i romanske arhitekture kroz koje se provlacila postanicka tradicija.
Cinjenica da nijedan njegov projekat nije do kraja izveden prema njegovoj izvornoj
ideji ne umanjuje Bramanteov znacaj i velicinu.