1- BEDE ae is AccounT OF nis Lire +6 brief summ Bede’s life comes at the end of the oe eer’ i it introduces a list of his works, It eihe only information Bede gives us directly about his own life, astica Britanniarum et maxime’ Haec de historia ecclesi Brita r gentis Anglorum, prout vel ex litteris antiquorum vel ex traditione maiorum vel ex mea ipse cognitione scire potui, Domino adiuvante digessi Baeda famulus Christi et pres. sbyter monasterii beatorum apostolorum Petri et Pauli, quod est ad Uiuraemuda et Ingyruum. iC Qui natus in territorio eiusdem monasterii, cum essem annorum septem, cura propinquorum datus sum educandus reverentissimo abbati Benedicto ac deinde Ceolfrido; 10 cunctumque ex eo tempus vitae in eiusdem monasterii habitatione peragens omnem meditandis Scripturis operam dedi; atque inter observantiam disciplinae regularis et cotidianam cantandi in ecclesia curam semper aut discere on docere aut scribere dulce habui. mer ears a vitae meae anno diaconatum, Presbyteratus, utrumque per ministerium reverentissimi epi i eo | suscepi, episcopi Iohannis iubente Ceolfrido abbate Ex quo tempore | 20 aetatis meae pore accepti presbyteratus usque ad annus quinquagesi: 1 i ncaa meae eee mum nonum haec in Scriptu iw m patrum breviter anne att ex opusculis venera sensus et interpret annotare, sive etiam ad forma tationi; ] 1s Corum superadicere curavi. 15 V xsi 20THE PLAGUE AT JARROW ai aba Tue Pracuz ar Jarrow , In the year 685-6 a severe epidemic of plague carried off a large number of the monks at Wearmouth and Farrow; at the latter monastery it became impossible for a time to maintain the regular liturgical services, This passage was not written by Bede, but occurs in the anonymous Historia Abbatum; his own Historia Abbatum omits it, and this supports the view, which is strongly suggested by the first sentence, that the puerulus was Bede himself. He was about thirteen years old at that time. : In monasterio cui Ceolfridus praeerat omnes qui legere vel praedicare vel antiphonas ac responsoria dicere possent ablati sunt excepto ipso abbate et uno puerulo, qui ab ipso nutritus et eruditus nunc usque in eodem monasterio 5 presbyterii gradum tenens iure actus eius laudabiles cunctis scire volentibus et scripto commendat et fatu. Qui videlicet abbas, praefatae gratia plagae multum tristis, praecepit ut, intermisso ritu priore, psalmodiam totam practer vesperam et matutinas sine antiphonis transigerent. Quod cum 10 unius hebdomadis spatio inter multas eius lacrimas et querimonias esset actitatum, diutius hoc fieri non ferens rursus statuit ut antiphonatae psalmodiae cursus iuxta morem instauraretur, cunctisque adnitentibus per se et quem praedixi puerum quae statuerat non parvo cum 15 labore complebat, donec socios operis divini sufficientes vel nutriret ipse vel aliunde colligeret. Historia Abbatum auctore anonymo, 14 aca His Deatu This description of Bede's death is taken from a letter written by a pupil of Bede, named Cuthbert, who later became abbot of Wearmouth and Jarrow (not St. Cuthbert, bishop of Lindisfarne).22 BEDE The manner of it was in keeping with the fit , industry and devotion to learning which distinguished his life. (The letter is printed in full in Plummer’s edition of the Historia, pp. clx-clxiv.) In istis autem diebus dua opuscula memoria digna, exceptis lectionibus quas cotidie accepimus ab eo et cantu psalmorum, facere studuit; id est a capite sancti evangelii Iohannis usque ad eum locum in quo dicitur, ‘sed haec 5 quid sunt inter tantos?’ in nostram linguam ad utilitatem ecclesiae Dei convertit et de libris Isidori episcopi excerp- tiones quasdam, dicens: ‘Nolo ut pueri mei mendacium legant et in hoc post meum obitum sine fructu laborent.’ Cum venisset autem tertia feria ante ascensionem Domini © 10 coepit vehementer aegrotare in anhelitu et modicus tumor in suis pedibus apparuit. Totum tamen illum diem docebat et hilariter dictabat et nonnumquam inter alia dixit: ‘Discite cum festinatione, quia nescio quamdiu subsistam et si post modicum tollat me Factor meus.’ Nobis tamen 15 videbatur ne forte exitum suum bene sciret; et sic noctem in gratiarum actione pervigil duxit. Et mane inlucescente, id est quarta feria, praecepit diligenter scribi quae coepera- mus, et hoc fecimus usque ad tertiam horam. A tertia autem hora ambulavimus cum reliquiis sanctorum, ut ao fo AEA ek ee ee20 consuetudo illius diei poscebat. Et unus erat ex nobis cum illo qui dixit illi: ‘Adhuc capitulum unum de libro quem dictasti deest, et videtur mihi difficile tibi esse plus te interrogare.” At ille inquit: ‘Facile est; accipe tuum calamum et tempera et festinanter scribe.’ Et ille hoc fecit. a5 A nona hora dixit mihi: ‘Quaedam pretiosa in mea capsella habeo, id est, piperum, oraria et incensa; sed curre velociter et adduc presbyteros nostri monasterii ad me, ut et ego munuscula, qualia mihi Deus donavit, illis distribuam.’ Et hoc cum tremore feci; et praesentibus illis locutus est ad 300s, unumquemque monens et obsecrans pro eo missas diligenter et orationes facere; et illi libenter respondere, Lugebant autem et flebant omnes, maxime autem in verbo quod dixerat, quia aestimarent quod faciem eius non multo amplius in hoc saeculo essent visuri. Gaudebant autem deINTRODUCTION TO ‘HISTORIA EGCLESIASTICA’ 23 35 0 quod dixit: ‘Tempus est, si sic Factori meo videtur, ut ad eum modo absolutus ex carne veniam, qui me, quando non eram, ex nihilo formavit. Multum tempus vixi beneque mihi pius Iudex vitam meam praevidit. Tempus absolu- tionis meae prope est, etenim anima mea desiderat regem 40 meum Christum in decore suo videre.’ Sic et alia multa utilitatis causa ad aedificationem nostram locutus in laetitia diem ultimum usque ad vesperum duxit. Et praefatus puer, nomine Uuilberche, adhuc dixit: ‘Magister dilecte, restat adhuc una sententia non descripta.’ At ille, 45 ‘Bene,’ inquit, ‘scribe.’ Et post modicum dixit puer: ‘Modo descripta est.’ At ille, ‘Bene,’ inquit, ‘consummatum est; veritatem dixisti. Accipe meum caput in manus tuas, quia multum me delectat sedere ex adverso loco sancto meo, in quo orare solebam, ut et ego sedens Patrem meum so invocare possim.’ Et sic in pavimento suae casulae decan- tans ‘Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto’ et cetera ultimum ¢ corpore exhaluit spiritum; et sic regna migravit ad caelestia. ada His Inrropuction To THE ‘Hisroria Eccxestastica’ Bede prefaces the Historia with a dedicatory letter addressed to Ceolwulf, king of Northumbria, in which he outlines his sources and explains his motives in writing. It shows clearly how careful he was to seek the most reliable sources of information and how wide was their range, from eye-witnesses and letters to monastic records and church archives. It also shows his high ideal of the historian’s task as well as his own integrity and seriousness of purpose in undertaking it, Historiam gentis Anglorum ecclesiasticam, quam nuper edideram, libentissime tibi desideranti, rex, et prius ad legendum ac probandum transmisi et nunc ad trans- cribendum ac plenius ex tempore meditandum retrans- 5 mitto; satisque studium tuae sinceritatis amplector, quo24 BEDE non solum audiendis scripturae sanctae verbis aurem sedulus accommodas, verum etiam noscendis priorum gestis sive dictis et maxime nostrae gentis virorum illustrium curam vigilanter impendis. Sive enim historia de bonis bona 10 referat, ad imitandum bonum auditor sollicitus instigatur; seu mala commemoret de pravis, nihilominus religiosus ac pius auditor sive lector devitando quod noxium est ac perversum ipse sollertius ad exsequenda ea, quae bona ac Deo digna esse cognoverit, accenditur. Quod ipsum tu 15 quoque vigilantissime deprehendens historiam memoratam in notitiam tibi simul et eis quibus te regendis divina praefecit auctoritas ob generalis curam salutis latius propalari desideras. Ut autem in his quae scripsi vel tibi vel ceteris auditoribus zo sive lectoribus huius historiae occasionem dubitandi subtraham, quibus haec maxime auctoribus didicerim breviter intimare curabo. Auctor ante omnes atque adiutor opusculi huius Albinus abba reverentissimus, vir per omnia doctissimus, exstitit; 25 qui in ecclesia Cantuariorum a beatae memoriae Theodoro archiepiscopo et Hadriano abbate, viris venerabilibus atque cruditissimis, institutus diligenter omnia, quae in ipsaCantuariorum provincia vel etiam in contiguis eidem regionibus a discipulis beati papae Gregorii gesta fuere, go vel monumentis litterarum vel seniorum traditione cogno- verat; et ea mihi de his, quae memoria digna videbantur, per religiosum Lundoniensis ecclesiae presbyterum Nothel- mum, sive litteris mandata sive ipsius Nothelmi viva voce referenda, transmisit. Qui videlicet Nothelmus postea 35 Romam veniens nonnullas ibi beati Gregorii papae simul et aliorum pontificum epistolas, perscrutato ciusdem sanctae ecclesiae Romanae scrinio, permissu eius qui nunc ipsi ecclesiae praeest, Gregorii pontificis, invenit, reversusque nobis nostrae historiae inserendas cum consilio pracfati 40 Albini reverentissimi patris attulit. A principio itaque voluminis huius usque ad tempus quo gens Anglorum fidem Christi percepit ex priorum maxime scriptis hincINT: RODUCTION TO ‘HISTORIA ECCLESIASTIOA’ 25 inde collectis ea quae Promeremus didicimus, Exinde autem usque ad tempora Praesentia, quae in ecclesia 45 Cantuariorum per discipulos beati papae Gregori sive Successores eorum, vel sub quibus regibus gesta sint, memorati abbatis Albini industria, Nothelmo, ut diximus, perferente, cognovimus. Qui etiam provinciae Orientalium simul et Occidentalium Saxonum, nec non et Orientalium 50 Anglorum atque Nordanhymbrorum, a quibus praesulibus vel quorum tempore regum gratiam evangelii perceperint nonnulla mihi ex parte prodiderunt. Denique hortatu praecipue ipsius Albini ut hoc opus adgredi auderem Provocatus sum. Bede goes on to mention various other sources: bishop Daniel, for the history of the Church among the West and South Saxons and in the Isle of Wight; the monks of Lastingham, near Pickering in North Yorkshire, for information about Mercia; bishop Cynibert, Sor information about Lindsey, Lincolnshire. He then continues: 55 Quae autem in Nordanhymbrorum provincia ex quo tempore fidem Christi perceperunt usque ad praesens per diversas regiones in ecclesia sint acta, non uno quolibet auctore, sed fideli innumerorum testium qui haec scire vel meminisse poterant assertione cognovi, exceptis his quae per 60 me ipsum nosse poteram. Inter quae notandum quod ea, quae de sanctissimo patre et antistite Cudbercto vel in hoc volumine vel in libello gestorum ipsius conscripsi, partim assumpsi ex eis quae de illo prius a fratribus ecclesiae Lindisfarnensis scripta repperi, simpliciter fidem historiae 65 quam legebam accommodans, partim vero ea quac certissima fidelium virorum attestatione per me ipse cognoscere potui sollerter adicere curavi. Lectoremque suppliciter obsecro ut, siqua in his quae scripsimus aliter quam se veritas habet posita reppererit, non hoc nobis imputet, qui, quod vera lex 70 historiae est, simpliciter ea quae fama vulgante collegimus ad instructionem posteritatis litteris mandare studuimus. Praeterea omnes ad quos haec eadem historia pervenire potuerit nostra nationis, legentes sive audientes, suppliciter aBEDE 96 itati t mentis et . ssi tibus e' corpo is infirmitatibu B TPoris a, precor ut pro me! tiam saepius intervenire meminerint ‘Pud ernam clem¢en 1 . 75 SUP’ aen Irs FINAL SENTENCE Iesu, ut cui propitius donast y, ue deprecor, bone yu : aS ti baer dulciter haurire, dones etiam ben; aliquando ad te fontem omnis sapientiae pervenire et parere semper ante faciem tuam. AfKDAEAMGLVIXEL TWO These words (BEDA FAMULUS XPI INDIG[NUS], “Bede, the unworthy servant of Christ’) occur at the end of what is probably the earliest manuscript of the Historia Exclesiastica, now in the State Public Library, Leningrad. Written in Northumbria about 735) the for thn wet #8 more or less contemporary with Bede and for this reason it has been supposed that the inscription is hate own handwriting; but this is very doubtful. Scat- is ea the blank parts of the page are numerous ‘2's; acess has been Partially erased and the inscription Oca sage 8 tought eb £nd of the eighth c + if this i writi of the Inscription ae nee oeIl- DESCRIPTION OF BRITAIN AND IRELAND Since Bede rarely travelled, his first-hand knowledge of Britain was confined almost entirely to his native Northumbria. He makes extensize use, therefore, of other writers, and the first paragraph of this account of Britain and Ireland is pieced together from Pliny the Elder, Gildas, Orosius and Solinus. Pliny the Elder wrote voluminously on a number of subjects including natural history; he died in the eruption of Vesuvius of a.v. 79, which is vividly described by his nephew, C. Plinius Secundus, in a letter to the historian Tacitus. On Gildas and Orosius see the note on p. 101 under ex priorum... scriptis. Solinus was a Latin grammarian and compiler, fl. a.D. 200~250, and author of Collectanea rerum memorabilium. Britannia Oceani insula, cui quondam Albion nomen fuit, inter septentrionem et occidentem locata est, Germaniae, Galliae, Hispaniae, maximis Europae partibus multo inter- vallo adversa. Quae per milia passuum octingenta in 5 Boream longa, latitudinis habet milia ducenta, exceptis dumtaxat prolixioribus diversorum promontoriorum tracti- bus, quibus efficitur ut circuitus eius quadragies octies septuaginta quinque milia compleat. Habet a meridie Galliam Belgicam, cuius proximum litus transmeantibus 10 aperit civitas quae dicitur Kutubi portus, a gente Anglorum. nunc corrupte Reptacaestir vocata, interposito traiectu miliur quinquaginta a Gessoriaco Morinorum gentis litore proximo. A tergo autem, unde oceano infinito patet, Orcadas insulas habet. 15 Opirma frugibus atque arboribus insula, et alendis apta pecoribus ac iumentis; vincas etiam quibusdam in locis gertninans; sed et avium ferax terra marique generis diversi, Fluviis quoque multum piscosis ac fontibus praeclara a7oF BRITAIN AND IRELANy pTION pee issicio abund: i) lat a * idem pracciPhe vit Mi marini Pnuilla, copiosisy et ao saepissime et vitul et delphing aut ao Capiuntur Jenae; exceptis variorum gencribus Conchy. econ ¢F ss sunt et musculae, quibus inclusam saq Jiorum, in quibus, quidem coloris optimam inveniyn; id margaritam cart purpurei, et iacintini et prasinj ies est, et rubicundi, & unt et cochleaes sati superque abundan, 25 maxime candidi. ‘a coccinei coloris conficitur, cuius Tubor tes, quibus ne umquam solis ardore, nulla eae ulcer a pallescere; sed quo vetustior, co solet esse plavlarest Habet fontes salinarum, habet et fontes calidos Se ara vios balnearum calidarum omni aetati et sexyj soe Siac loca iuxta suum cuique modum accommodys, Rees renin ut sanctus Basilius dicit, fervidam qualitatem recipit, cum per certa quaedam metalla transcurrit, et fit non solum calida sed et ardens. Quae etiam venis metal. 35 lorum, aeris, ferri, et plumbi et argenti fecunda, gignit et lapidem gagatem plurimum optimumque; est autem nigrogemmeus ct ardens igni admotus, incensus serpentes fugat, attritu calefactus applicita detinet aeque ut sucinum. Erat et civitatibus quondam viginti et octo nobilissimis 4oinsignita, praeter castella innumera, quae et ipsa muris, turribus, portis ac seris erant instructa firmissimis. Et quia prope sub ipso septentrionali vertice mundi iacet, lucidas aestate noctes habet; ita ut medio saepe tempore noctis in quaestionem veniat intuentibus, utrum crepus- 45culum adhuc permaneat vespertinum an iam advenerit matutinum, utpote nocturno sole non longe sub terris ad ce boreales per plagas redeunte; unde etiam plurimat fpnsitudinis habet dies aestate, sicut et noctes contra 10 linge inom tne bin in pave sent ae Cccem et octo; plurimae item brevitatis 20 3 fe et dies habet in bruma, hoc est, sex solummo ar it iali *, Tea octialium horarum; cum in Armenia, Macedon sive meee ciusdem lineae regionibus longissim4 di duindecim, brevissima novem compleat horas. 55 Haec Ea A in praesenti, iuxta numerum librorum quibusDESCRIPTION OF BRITAIN AND IRELAND 29 divina scripta est, quinque gentium linguis unam eandem~ que summae veritatis et verae sublimitatis scientiam scrutatur et confitetur, Anglorum videlicet; Brettonum, Scottorum, Pictorum et Latinorum, quae meditatione 6o Scripturarum ceteris omnibus est facta communi: In primis autem haec insula Brettones solum, a quibus nomen accepit, incolas habuit, qui de tractu Armoricano, ut fertur, Britanniam advecti australes sibi partes illius vindicarunt. Et cum plurimam insulae partem, incipientes 65 ab austro, possedissent, contigit gentem Pictorum de Scythia, ut perhibent, longis navibus non multis oceanum ingressam circumagente flatu ventorum extra fines omnes Britanniae Hiberniam pervenisse, eiusque septentrionales oras intrasse, atque inventa ibi gente Scottorum sibi 70 quoque in partibus illius sedes petisse, nec impetrare potuisse. Est autem Hibernia insula omnium post Britan- niam maxima, ad occidentem quidem Britanniae sita; sed sicut contra aquilonem ea brevior, ita in meridiem se trans illius fines plurimum protendens usque contra Hispaniae 75 septentrionalia, quamvis magno aequore interiacente, pervenit. Ad hanc ergo usque pervenientes navigio Picti, ut diximus, peticrunt in ea sibi quoque sedes et habitationem donari. Respondebant Scotti, quia non ambos eos caperet insula; ‘sed possumus,’ inquiunt, ‘salubre vobis dare 80 consilium quid agere valcatis. Novimus insulam aliam esse non procul a nostra, contra ortum solis, quam saepe lucidioribus diebus de longe aspicere solemus. Hanc adire si vultis, habitabilem vobis facere valetis; vel si qui restiterit, nobis auxiliariis utimini.’ Itaque petentes Britanniam Picti 85 habitare per septentrionales insulae partes coeperunt, nam austrina Brettones occupaverant. Cumque uxores Picti non habentes peterent a Scottis, ea solum condicione dare consenserunt ut, ubi res veniret in dubium, magis de feminea regum prosapia quam de masculina regem sibi go cligcrent; quod usque hodie apud Pictos constat esse serva- tum. Procedente autem tempore Britannia post Brettones etgion OF BRITAIN AND IRELAN), P' pescRt . o . ys = iam Scottorum nationem in Pictor an Pictos tertial uda de Hibernia Progressi vel a, ee +: qui duce Re as hi Citi recepits oH met inter eos sedes quas hactenys }, i | hab, gs vel ferro sibime videlicet duce usque hodie Daj ett ° > ae Uding vindicarunt} ai gua eorum ‘dal’ partem significa, “iti vocantur, nam et latitudine sui status et salubri Hibernia a ultum Britanniae praestat, ita ut serenitate aerul . aneat, nemo propter hj, 100 nix plusquam See Tak stabula fabrices ne a aut faena se deri soleat, nullus vivere serpeng valeat: nullum ibi aa : a Britannia allati Serpentes, mox a aa eae , ma navigio odore aeris illius attactj fuerint ‘ Pe potius omnia paene quae de eadem insula eaten venenum valent. Denique vidimus, quibusdam a serpente percussis, rasa folia codicum qui de Hibernia fuerant et ipsam rasuram aquae immissam ac potui datam talibus protinus totam vim veneni grassantis, totum inflati 110 corporis absumpsisse ac sedasse tumorem. Dives lactis ac mellis insula nec vinearum expers, piscium volucrumque, sed et cervorum caprearumque venatu insignis. Haec autem proprie patria Scottorum est; ab hac egressi, ut diximus, tertiam in Britannia Brettonibus et Pictis gentem 115 addiderunt. Est autem sinus maris permaximus, Brettonum a Pictis secernebat, qui longo spatio erumpit, ubi est civitas Brettonum munitissima usque hodie quae vocatur Alcluith; ad cuius videlicet sinus 120 partem septentrionalem Scotti, quos diximus, advenientes sibi locum patriae fecerunt. tate ac Taro ibj qui antiquitus gentem ab occidente in terras Ti