PROMOTIVNO PREVENTIVNI VODI

VODIC ZA
POSTPARTALNU NJEGU MAJKE I
NOVORODENETA

Sarajevo 2009.

POSTPARTALNA NJEGA
MINISTARSTVO ZDRAVSTVA KANTONA SARAJEVO

INSTITUT ZA NAU^NOISTRA@IVA^KI RAD I RAZVOJ

KLINI^KOG CENTRA UNIVERZITETA U SARAJEVU

VODI ZA
POSTPARTALNU NJEGU
MAJKE I NOVOROENETA

Sejda Dino
Kadrija Krni
Afrodita Katava Bai

Sarajevo, 2009.
Sejda Dino, VMS,
glavna medicinska sestra
JU Zavod za zdravstvenu zatitu ena i materinstva Kantona Sarajevo

Kadrija Krni, VMS,

glavna medicinska sestra
Ginekoloko akuerska klinika
Kliniki centar Univerziteta u Sarajevu

Afrodita Katava-Bai, MS
medicinska sestra u patronai
JU Zavod za zdravstvenu zatitu ena i materinstva Kantona Sarajevo
Predgovor

Primjena promotivno preventivnih vodia u promociji i prevenciji, kao

i tretiranju, odreenih bolesti i stanja ima veliki znaaj u unaprijeen-
ju svakodnevne prakse zdravstvenih profesionalaca na svim nivoima
zdravstvene zatite.

U cilju obezbijeivanja standardizirane i kvalitetne zdravstvene uslu-

ge graanima, sa naglaskom na promociju i prevenciju, Ministarstvo
zdravstva Kantona Sarajevo je na podruju Federacije Bosne i Herce-
govine pokrenulo proces pripreme i izrade navedenih vodia.

Formirani su struni ekspertni timovi, iz razliitih oblasti, sa ciljem

dobijanja prijedloga tema, procedura i postupaka, koji su prilagoeni
situaciji i potrebama graana, a isti su komparabilni sa savremenim
procedurama koje se primjenjuju svugdje u svijetu.

Sadraj promotivno preventivnih vodia je zasnovan na rezultatima

istraivanja multicentrinih studija kao i konsenzus dokumentima ek-
spertnih timova i/ili radnih grupa.

Cilj promotivno preventivnih vodia je :

Promocija zdravlja
Prevencija bolesti
Primjena procedura zdravstvene njege
Primjena rehabilitacijskih procedura
Usvajanje standarda za medicinski nadzor
Racionalizacija trokova zdravstvene zatite
Razvijanje internih edukacionih planova
Razvijanje i implementacija dobre prakse zdravstvenih
profesionalaca
Edukacija medicinskog osoblja i pacijenata
Uspostava promotivno preventivnih vodia e olakati i racionalizirati
rad zdravstvenih profesionalaca svih profila, sa posebnim osvrtom na
rad u primarnoj zdravstvenoj zatiti, polivalentnoj patronanoj slubi,
kao i ostalim nivoima zdravstvene zatite.

Promotivno preventivni vodii su in extenso dostupni i na web stranici

Kantona Sarajevo, www.ks.gov.ba, kao i na web stranici Klinikog cen-
tra Univerziteta u Sarajevu, www.kcus.ba.

Radna grupa

www.ks.gov.ba www.kcus.ba
 SADRAJ

1. UVOD................................................................................................................ 7
2. PUERPERIUM/BABINJE................................................................................ 7
2.1. Karakteristike babinja................................................................................ 8
2.2. Voenje puerperiuma i njega porodilja..................................................... 9
2.3. Kontrola opeg i lokalnog stanja porodilje................................................ 9
2.4. Mokrenje i stolica...................................................................................... 9
3. HIGIJENA PORODILJE U PORODILITU.................................................. 10
3.1. Epiziotomija............................................................................................. 10
4. NJEGA NOVOROENETA U PORODILITU............................................ 10
5. ULOGA PATRONANE SESTRE U KUNIM UVJETIMA.......................... 12
5.1. Posjeta patronane sestre...................................................................... 12
5.2. Pregled porodilje..................................................................................... 12
5.3. Pregled dojki............................................................................................ 12
5.4. Pregled visine fundusa............................................................................ 13
5.5.Pregled epiziotomije................................................................................. 13
5.6.Prevencija infekcije epiziotomije............................................................... 13
5.7. Previjanje rane poslije carskog reza....................................................... 14
5.8. Savjet o linoj higijeni porodilje............................................................... 14
5.9. Savjet o ishrani porodilje......................................................................... 15
5.10. Dodatni savjeti za porodilju.................................................................... 15
5.11. Prva menstruacija poslije poroda.......................................................... 15
5.12. Seksualni odnos poslije poroda............................................................. 16
6. PSIHIKO STANJE PORODILJE.................................................................. 16
6.1. Poroajna tuga (Baby blues)................................................................... 16
6.2. Postpartalna depresija (PPD)................................................................. 16
7. PREGLED NOVOROENETA.................................................................... 17
7.1. Koa novoroeneta............................................................................... 17
7.2. Pregled glave novoroeneta................................................................. 17
7.3. Kefalhematom......................................................................................... 18
7.4. Otoci na sisicama novoroeneta............................................................ 18
7.5. Obrada pupka novoroeneta................................................................ 18
7.6. Pregled genitalija novoroeneta............................................................ 19
7.7 Fizioloka utica kod novoroeneta....................................................... 19
7.8. Ostali savjeti za novoroene.................................................................. 19
7.8.1. Krevet novoroeneta.......................................................................... 20
7.8.2. Odjea novoroeneta.......................................................................... 20
7.8.3. Previjanje novoroeneta..................................................................... 20
7.8.4. Oblaenje novoroeneta..................................................................... 20
7.8.5. Kupanje novoroeneta kad otpadne pupak........................................ 20

8. PRAVILNO STAVLJANJE BEBE NA DOJKU............................................. 22

8.1. Dojenje blizanake novoroenadi.......................................................... 24
8.2. Dojenje novoroeneta nakon carskog reza........................................... 24
8.3. Pla novoroeneta................................................................................. 24
8.4 Stolica novoroeneta i dojenje............................................................... 24
 9. PROBLEMI PRI DOJENJU I TRETMAN DOJKI........................................... 24
9.1. Novoroene povraa krv....................................................................... 24
9.2. Uvuene bradavice.................................................................................. 25
9.3. Gljivina infekcija bradavice i areole...................................................... 25
9.4. Ljutenje bradavice.................................................................................. 25
9.5. Ispucale bradavice.................................................................................. 25
9.6. Zastojna dojka......................................................................................... 25
9.7. Mastitis..................................................................................................... 26
9.8. Apsces dojke........................................................................................... 27
10. OSTALI SAVJETI ZA NOVOROENE....................................................... 27
10.1. Poloaj kod podrigivanja novoroeneta.............................................. 27
10.2. Stomani grevi kod novoroeneta..................................................... 27
10.3. Davanje tekuine novoroenetu koje doji da ili ne?........................ 28
10.4. Boja mokrae........................................................................................ 28
10.5. Poloaj spavanja novoroeneta........................................................... 28
10.6. Savjet o D3 kapima............................................................................... 28
10.7. Kone promjene kod novoroeneta.................................................... 28
10.8. Prva kontrola novoroeneta kod pedijatra.......................................... 28
11. ZAKLJUAK................................................................................................. 29
12. LITERATURA................................................................................................ 29
 1. UVOD

Ovaj vodi obrauje njegu porodilje i novoroeneta kao i provoenje

preventivnih mjera u cilju ouvanja zdravlja majke i djeteta.
Trudnoa, porod, kao i babinje su novost za svaku enu, praene su broj-
nim psihikim i fizikim promjenama. Nakon poroda za majku i bebu na-
stupa period privikavanja jednog na drugo, kao i adaptacija bebe na vanj-
ski svijet.
Porod je fizioloki proces koji zavrava raanjem djeteta, plodovih ovoja
i placente. Porod prije navrenih 37 nedjelja trudnoe nazivamo prijevre-
menim porodom.
Nakon navrenih 37 nedjelja trudnoe kaemo da je porod u terminu ili
na vrijeme.
Poetak poroda oznaavaju trudovi ili prsnue vodenjaka.
Pravi trudovi traju najmanje jednu minutu i javljaju se u pravilnim vremen-
skim razmacima, u poetku svakih 15 minuta, a zatim u sve kraim raz-
macima.
Vodenjak moe prsnuti samostalno ili za vrijeme trudova.
Svaka sumnja na prsnue vodenjaka znak je da porodilja odmah krene u
porodilite. Trajanje poroda razlikuje se ovisno o tome da li je rije o pr-
vorotki ili vierotki.
Prvorotke raaju u vremenskom razmaku od 12 do 18 sati, a vierotke
znatno bre.
Puerperium ili babinje predstavlja doba i stanje organizma ene poslije
poroaja u kome se gube promjene nastale za vrijeme trudnoe i proaja,
a svi se organi vraaju u stanje koje je postojalo prije trudnoe.

2. PUERPERIUM / BABINJE

Porodom posteljice zapoinje razdoblje puerperia ili babinja koji u pro-

sjeku traje est sedmica nakon poroda. Kroz to razdoblje dolazi do povla-
enja genitalnih i ekstragenitalnih promjena nastalih za vrijeme trudnoe
te do oporavka od samog poroda. U svojim fiziolokim okvirima razdoblje
babinja obuhvaa sljedee promjene:

- dolazi do postupnog smanjenja maternice i rodnice na veliinu

prije trudnoe;
- uspostavlja se laktacija, a i sama maternica se obnavlja i
priprema za nove cikluse i moguu trudnou.

7
 2.1. Karakteristike babinja

- Amenorea izostanak menstruacije

- Lohije iscjedak iz rodnice
- Laktacija izluivanje mlijeka
- Involucija maternice vraanje maternice

Amenorea - izostanak menstruacije do kojeg nakon poroaja do-

lazi zbog luenja prolaktina. Amenorea kao posljedica luenja prolaktina
moe trajati do dvije godine, ovisno da li majka doji ili ne.

Lohije iscjedak iz rodnice - karakteristian za babinje. Javlja se u

okviru pripreme maternice za nove cikluse i moguu trudnou. U najve-
em broju sluajeva lohije prolaze tri karakteristine faze:

- crvena lohija (lohia rubra) traje tri do etiri dana, a ine je

krvarenje iz leita posteljice i oljuteni sloj materine sluznice;
- prozirna lohija (lohia seroza) - moe biti ruiasto-ukaste
boje. Sadri manje krvi, a vie bijelih krvnih stanica i traje
oko dvije sedmice;
- bijela lohija (lohia alba) - moe trajati do etiri nedjelje i ine
je oljutene epitelne stanice i cervikalna sluz.

Od etvrte do este nedjelje potpuno prestaje ova sekrecija.

Koliina lohija razlikuje se iz dana u dan, a razlika je individualna. Lo-
hija su obilnije kod ena koje doje. Miris lohija je karakteristian, slian je
donekle mirisu znoja i nije tako neprijatan.

Produeno izluivanje lohija preko normalnog vremena znak je pato-

lokog stanja, te u tom sluaju porodilju treba uputiti ginekologu.

Laktacija izluivanje mlijeka najvaniji hormon za laktaciju je pro-

laktin za iju je produkciju osnovni podraaj dojenje. Ve po porodu izlu-
uje se prvo mlijeko kolostrum i uspostavlja se potpuna laktacija.

Involucija maternice vraanje maternice u stanje prije poroda. Po po-

rodu maternica se nalazi u visini pupka i u prosjeku se smanjuje jedan
popreni prst dnevno. Nakon dvije sedmice zatvara se unutranje ue
cervikalnog kanala, a rodnica se vraa, gotovo, na mjere prije poroda.

8
2.2. Voenje puerperiuma i njega porodilje

Zadaci voenja puerperiuma i njege porodilje su;

1. ostvariti uslove za normalan tok puerperiuma s

ouvanjem zdravlja majke i djeteta;
2. pravovremeno otkrivanje i lijeenje oboljenja porodilje i
dijeteta.

Sve se to postie tanim i najsavjesnijim pregledom, te redovnom

kontrolom opeg i lokalnog stanja porodilje. Pregled i kontrolu porodilje
ako je puerperium normalan vri babica, a ukoliko je puerperium patolo-
ki, to rade babica i ginekolog.

2.3. Kontrola opeg i lokalnog stanja porodilje

Ova kontrola poinje neposredno poslije poroaja, te mora biti uraena u

prva tri sata poslije poroaja. U tom periodu treba kontrolisati:

- stanje maternice;
- ope stanje porodilje;
- puls;
- temparatura;
- karakter krvavih lohija i
- epiziotomija.

Maternica je u tom periodu labilna za kontrakcije usljed toga moe

doi do atoninog krvarenja. Osim toga moe doi do naknadnog krva-
renja iz epiziotomije.

2.4. Mokrenje i stolica

Poslije poroaja moe se desiti da ena ne mokri 12 sati jer je prilino

dehidrirala i vano je uzimati dovoljno tenosti. Ako ne doe do sponta-
nog uriniranja radi se evakuacija urina pomou katetera.

Kad je u pitanju stolica veina ena ima problema da poslije poro-

aja obavi nudu, posebno dok je u porodilitu. esto je prisutan strah,
ako je raena epiziotomija da prilikom napinjanja ne doe do raivanja.
Tako dolazi do nagomilavanja i stvrdnjavanja stolice to vremenom ote-
ava situaciju. Prva stolica se oekuje dva do tri dana poslije poroaja, a

9
 ako izostane daju se tablete koje izazivaju pojaan rad crijeva. Majka ne
moe biti otputena iz porodilita dok se ne regulie rad urinarnog i dige-
stivnog trakta.

3. HIGIJENA PORODILJE U PORODILITU

Higijena porodilje u porodilitu sastoji se od tuiranja, odravanja higi-

jene ruku, kao i higijene usne upljine.
Vanjske genitalije treba redovno prati dva puta dnevno, kao i poslije
defekacije. Poslije svakog pranja stavi se ist uloak.
Posteljno rublje mora biti isto i zategnuto da ne bi nauljalo porodilju
prilikom leanja.

Babica preuzima brigu o krvarenju iz uterusa, vodi rauna o uriniranju

porodilje, kao i o tome da li ima redovnu stolicu.
Ishrana porodilje treba da bude prva dva dana lagana, uglavnom tena.
Porodilja bi poslije poroda trebala ustati i proetati pored kreveta, ne treba se
forsirati, za poetak je dovoljno napraviti nekoliko koraka koji su vani u spri-
jeavanju tromboze i embolije. Babica mora pomoi porodilji prilikom prvog
ustajanja nakon poroda zbog iscrpljenosti organizma porodilje.

3.1. Epizotomija (prosjecanje meice)

Epiziotomija se radi u interesu majke i ploda.

Kada se opisuju tegobe porodilja najee se spominje rez od epizotomi-
je i povezano s tim porodilja se ali na teko i nemogue sjedenje, bol pri
uriniranju i defekaciji, zatezanje, bol oko avova, oteano kretanje.
Higijena se sastoji od tuiranja mlakom vodom. Redovno mijenjanje ulo-
aka uloci od prirodnih vlakana, ni sluajno uloke koji potparuju i stva-
raju toplotu, koja moe izazvati infekciju.

Majka lei na boku i ustaje iz krevata iz bonog poloaja, zbog napri-

jed opisanih tegoba.

4. NJEGA NOVOROENETA U PORODILITU

Novoroene je dijete od roenja do 28-og dana ivota. Smatra se da

je to period u kojem se dijete sa svim svojim organskim sistemima adap-
tira na ekstrauterini ivot.
Teina donesenog djeteta pri porodu kree se od 3000 do 4200 gr, a
duina djeteta 48-52 cm.

10
Prva njega novoroeneta sastoji se od:

- ienja dinih putova;

- Podvezivanje pupkovine nakon to prestane pulsirati, jer
dijete na taj nain dobiva 60-80 ml. krvi, a i ona ga preko
posteljinog krvotoka opskrbljuje kisikom dok ne prodie;
- Brisanje bebe sterilnom toplom kompresom;
- Stavljanje bebe na bebi-term;
- Obrada pupka;
- Mjere glave, grudnog koa, duina i teina;
- Povijanje bebe u pelene;
- Stavljanje identinih brojeva majci i bebi;
- Previjena beba se daje majci;
- Ispuni se karton koji sadri: ime i prezime majke, identini
broj majke i bebe;

Za vrijeme boravka porodilje u porodilitu potrebno je:

- Odmah nakon poroda ostvariti bliski kontakt majke i bebe.

Beba se stavlja majci na prsa. Prueni dodir koa na kou
prvi osjetilni dodir majke i djeteta, utie na pojaanu i
bru laktaciju.
- Pola sata po porodu staviti dijete majci na grudi da bi se to
prije uspostavio refleks dojenja.
- Omoguiti zajedniki boravak majke i djeteta 24 sata
dnevno rooming in, kako bi odmah majka uila potrebe
novoroeneta i postigla sigurnost u postupcima sa djetetom.
- Majku poduiti tehnici dojenja (ukoliko je pohaala psihofiziku
pripremu trudnice za porod) trebala bi ve biti poduena.
- Podoj treba da bude na zahtjev djeteta.
- Ne daje se nadomjesna ishrana, ako ne postoji medicinska
indikacija.
- Poduiti majku kako da izdaja mlijeko ukoliko je djetetu
potrebna posebna njega.

11
 5. ULOGA PATRONANE SESTRE U KUNIM UVJETIMA

Po izlasku majke i bebe iz porodilita potrebno je poslati tanu adresu

porodilje u primarnu zdravstvenu zatitu da bi u prvih 24 sata dola pa-
tronana sestra.

Patronana sluba podrazumijeva nastavak pruanja njege i savjeta

porodilji po izlasku iz porodilita.

Patronana posjeta ima poseban znaaj za porodilju jer se bazira na

unapreenju to boljeg odnosa izmeu majke i bebe.

Bitna je zato to se zdravstvena zatita provodi u kunom okruenju.

Najbitnije je da babica svojim znanjem, strunou i profesionalnou za-
dobije povjerenje porodilje.

Veina branih parova se susree sa osjeajem straha, nesigurnosti i

odgovornosti za malog lana porodice.

5.1. Posjeta patronane sestre

Posjeta patronane sestre obuhvata

- Dolazak na kunu adresu;

- Upoznavanje sa porodiljom,
- Uzimanje anamneze (kako je protekla trudnoa, da li je
koristila ta od terapije tokom trudnoe, da li je pohaala
kurseve psihofizike pripreme za trudnice, kako je protekao
porod, uzimanje osnovnih podataka iz otpusnice, pranje ruku
i pristupa se pregledu porodilje).

5.2. Pregled porodilje

Pregled porodilje podrazumijeva sveobuhvatni pogled na stanje u

kom se porodilja nalazi.

5.3. Pregled dojki

Sastoji se od palpacije obje dojke, da se vidi da li je mlijeko nadolo,

te se moraju pregledati i bradavice.

12
 Savjetovati majci da obavezno nosi grudnjak koji je ne stee. Koa
oko bradavice lui prirodnu masnou tako da kreme i losioni nisu potreb-
ni. Majka poslije dojenja treba mlakom vodom oprati bradavicu i posuiti
je. Majci se savjetuje u veini sluajeva noenje "titnika", posebno ukoli-
ko je dolo do pojave ragada.

Najvanije je majku upozoriti da obavezno pere ruke prije podoja jer

su one izvor infekcije.

5.4. Pregled visine fundusa dno maternice

Drugog dana poslije poroda dno maternice nalazi se u visini pupka

poto se povratio tonus miia karlinog dna.

Petog dana dno maternice se nalazi u sredini izmeu pupka i simfize

(stidne kosti), a desetog dana u visini simfize.

5.5. Pregled epiziotomije

Epizotomija je rez na meici nastao zahvatom ili intervencijom gineko-

loga u treem poroajnom dobu.

Tretiranje epiziotomije:

- esto pranje i tuiranje mlakom vodom;

- Redovno mijenjanje uloaka od prirodnih vlakana, najbolji su
vata sa gazom, jer svaki drugi uloak potparava i stvara toplotu
koja moe dovesti do infekcije;
- Redovno zraenje epiziotomije i suenje fenom na
udaljenosti od 40cm, koja ne iritira kou ni epiziotomiju.
Na taj nain se potpomae bre zarastanje;
- Od sredstava za pranje koristiti PH neutralna sredstva,
koja ne nadrauju kou.

5.6. Prevencija infekcije epiziotomije

Infekcija se moe javiti nekoliko dana nakon poroda. Porodilja osjea

bol, peenje i nelagodu.

Obino dolazi do raivenosti vanjskog sloja konaca. Ako se na vrijeme

ne reaguje moe se proiriti i na dublje slojeve. U tim sluajevima rana se

13
 ispire 3% hidrogenom, zrai, te stavljaju se obloga od 3% acidi-borici, ko-
je se dre 30 minuta. To se ponavlja tri puta dnevno.

Ukoliko se stanje ne smiri, stavljati obloge od jednog promilnog ra-

stvora Rivanola od 5-10 minuta. Ako se tome pridrui visoka tempera-
tura vezana za epiziotomiju porodilju uputiti ginekologu.

5.7. Previjanje rane poslije carskog reza

Ako se porodilja previja u kui, patronana sestra vri sljedee radnje:

- pere ruke;
- namjeta porodilju da legne;
- navlai sterilne rukavice;
- lagano odlijepi flaster i odstrani gazu sa rane;
- gleda da li je rana crvena, upaljena, da li vlai. Ako je rana
suha previja se sterilnom gazom. U drugim sluajevima alje
se ginekologu.

5.8. Savjet o linoj higijeni porodilje

ena kao trudnica mora imati izgraen stav o pravilnom odravanju li-
ne higijene. Odravanje line higijene u postporoajnom dobu od velike je
vanosti, kako za majku, tako za bebu. Biti uredna i njegovana znai poto-
vati sebe. Iako se porodilja osjea iscrpljeno i bolno, poslije poroda mora
smoi snagu i uz pomo ukuana redovno odravati linu higijenu.

Odravanje higijene podrazumijeva smanjen rizik od infekcije, a ujedno

potpomae boljem fizikom i psihikom stanju majke.

Po izlasku iz bolnice porodilju mora ekati spremljena, prozrana soba u

kojoj e boraviti sa bebom.

Porodilja se mora redovno tuirati i odravati oralnu higijenu.

Treba da nosi pamuni ve, te redovno mijenja uloke.
Prvih est nedjelja dozvoljeno je kupanje pod tuem, a tek kasnije u kadi.
Kod poroda zavrenog carskim rezom, tuiranje se odgaa, porodilja samo
brie tijelo, vodei rauna da ne pokvasi ranu.

14
5.9. Savjet o ishrani porodilje

Ishrana mora biti bazirana na to veem i raznovrsnom odabiru na-

mirnica potrebnih da zadovolje dnevne potrebe majke i bebe. Ne postoji
idealna hrana za pojaanje energetskih rezervi. Savjetuje se hrana koja
obiluje itaricama (zbog vlakana), proteinima (mlijeko i mlijeni proizvodi),
te voem i povrem.

Hrana koja sadri kiseline (konzervirano povre i voe), suhomesnati

proizvodi koji imaju veu koliinu soli, gazirana pia ili prevelike koliine
slatkia, mogu kod porodilje izazvati probleme sa poremeajem probave,
regulacijom stolice, te preko mlijeka mogu izazvati greve kod bebe.

Tokom dojenja porodilja mora voditi rauna o dovoljnom unosu koliine

proteina, masti, ugljikohidrata, vitamina i minerala. Majino mlijeko je
bogato svim ovim sastojcima, pa i ako majka nema dovoljan unos ovih
komponenti, beba koja doji dobie sve to joj je potrebno preko mlijeka.
Svakako porodilja treba unositi dovoljnu koliinu tenosti.

5.10. Dodatni savjeti za porodilju

Porodilja mora imati dovoljno sna, odmora i pomo u kunim poslovima.

Obavezno je noenje steznika poslije poroda, ak i nakon sekcije, jer on
potpomae trbune miie da se kontrahuju (koji su izuzetno rastegnuti),
kao i zbog involucije genitalnih organa.

Savjetovati eni da radi Kegelove vjebe nakon poroda, koje se sasto-

je u tome da se izazove kontrakcija miia karlinog dna vrenjem steza-
nja miia kao da se prekida mlaz mokrenja u trajanju od 5 do 8 sekundi.,
a nakon 10 sekundi ponoviti kontrakciju. Vjebe izvoditi u seriji od 5 do 10
kontrakcija nekoliko puta na dan, a kada porodilja osjeti da su miii vr-
i pojaati duinu kontrakcija i broj vjebi.

Upozoriti porodilju da ne koristi tampone bar est nedjelja poslije po-

roda, zbog mogunosti unosa infekcije.

5.11. Prva menstruacija poslije poroda

Najvei broj ena prvu menstruaciju poslije poroaja dobije kada pre-
stane sa dojenjem. Druge bez obzira na dojenje dobiju dva do tri mjeseca
poslije poroaja. Prva menstruacija je u pravilu obilnija i nije bolna. e-
ne esto misle da su zatiene od trudnoe sve dok doje bez obzira da
li imaju ciklus. Meutim, ovo je potpuno nepouzdana metoda zatite od
trudnoe jer se ovulacija javlja prije prve menstruacije. Dakle, nikada se
ne moe znati kada e biti prvi plodni dan.

15
 5.12. Seksualni odnos poslije poroda

Poslije poroaja hormoni su dosta smanjeni tako da je proizvodnja

sekreta smanjena, a samim tim je sluzokoa vagine suha. Za vrijeme izlu-
ivanja lohija ne preporuuje se imati odnose jer je povean rizik od in-
fekcije. Takoer, treba voditi rauna i o zarastanju epiziotomije.

Dakle, iscjedak, bol na mjestu reza, smanjena vlanost i eventualni

strah od povreivanja tokom odnosa ukazuju na to da treba saekati sa
seksualnim odnosima dok veina promjena poslije poroaja proe.

6. PSIHIKO STANJE PORODILJE

6.1. Poroajna tuga (Baby blues)

Poroajna tuga javlja se 2-5 dana nakon poroda i traje do mjesec da-
na, a doivljava je 80-90% ena. Veliki uticaj na ovo stanje osim psihikog
stresa zbog poroda, imaju hormonalne promjene, umor, neispavanost,
bol uzrokovana epiziotomijom ili carskim rezom, mastitis i drugi problemi
majke i bebe.

Glavne karakteristike baby blues su:

- manjak energije;
- slabost;
- ranjivost;
- nagle promjene raspoloenja;
- plaljivost i zbunjenost.

Ovo stanje ne treba zabrinjavati, prolazi samo od sebe. Porodilji je po-

trebno nekoliko dana odmora, pomo i podrka sredine.

6.2. Postpartalna depresija (PPD) - Postporoajna depresija

PPD je patoloki poremeaj koji se javlja kod 10-16% ena, najee

se javlja 4-8 sedmica nakon poroda, iako se moe pojaviti i kasnije. Ukoli-
ko su izraeni simptomi tuge, plaljivosti, razdraljivosti i bespomonosti,
znaajno smanjen interes za sve ili veinu ivotnih aktivnosti majku treba
to prije uputiti ljekaru. to se PPD prije otkrije uspjenije se lijei.

16
 Simptomi zbog kojih bi se porodilja po izlasku iz porodilita trebala
javiti ljekaru:

- epiziotomija ili rana od carskog reza je crvena, pojavljuje se

otok ili bol u predjelu rane;
- mjesto uboda igle gdje je dobila infuziju je crveno, oteeno
ili bolno;
- poviena temperatura preko 38 stepeni C;
- krvarenje koje nakon par dana ne prestaje, a boja je svijetlo
crvena ili se pojaava;
- pojava jakih glavobolja praenih muninom; pojava problema
sa vidom ili zujanje u uima; bol u elucu;
- oteano disanje; nagli probadajui bol u grudima i leima;
nagla i intenzivna malaksalost uz pojavu nesvjestice.
- Sumnja na trombozu.

7. PREGLED NOVOROENETA

7.1. Koa novoroeneta

Koa novoroeneta je tanka, prekrivena bijelom sirastom masom ko-

ja se skida pri prvom kupanju. Obrisana koa kod novoroeneta je ru-
iasta ili crvena. Koa novoroeneta pokrivena je njenim bjeliastim
maljama koje otpadaju krajem prve nedjelje. Djeija koa sadri veu ko-
liinu vode, manje kolagena, a lojne, znojne i tzv. lijezde mirisnice u
podpazunoj jami nedovoljno su razvijene. Jaanjem epiderma razvija se
zatitni plat koji kou titi od hemijskih i mehanikih oteenja, ali i od
prodora mikroorganizama.

7.2. Pregled glave novoroeneta

Glava novoroeneta u prosjeku ima obim od 34 do 36 cm. Ispod ko-

e glave na kostima lobanje nalaze se fontanele od kojih je najznaajni-
ja prednja ili velika tjemena fontanela. Ona se tokom prva dva mjeseca
ivota neto poveava, zatim postepeno smanjuje, a zatvara se izmeu
10 do 18 mjeseci ivota bebe. Obino je neznatno uvuena, a kada beba
plae izdigne se i napne, to se deava i pri naglim pokretima dok se be-
ba sputa ili podie.

- Trajno izboena i napeta fontanela u sjedeem poloaju

(podignuta glava bebe) koja obino pulsira znak je povienog
pritiska u lobanji, neophodno je dijete odnijeti pedijatru.

17
 - Jae uvuena fontanela znak je dehidracije, i u tom sluaju
treba dijete odnijeti pedijatru.

7.3. Kefalhematom

Kefalhematom je subperiostno krvarenje koje nikad ne prelazi granicu

kosti. Obino je posljedica poroajne traume i poroaja vakuum ekstrak-
torom ili forcepsom.

Nastaje pritiskom glave na kosti karlice u poroaju, a moe se posli-

je poroaja poveati. 15% kefalhematoma praeno je frakturom odree-
ne lobanjske kosti pa je potrebno ponekad uiniti ehografiju ili rendgenski
snimak lobanje. Uglavnom se kefalhematom povue za 4 do 6 sedmica.

7.4. Otoci na sisicama novoroeneta

Javljaju se pod uticajem majinih hormona koje beba primi nakon ro-
enja. Otok se pojavi u prvih 2-3 sedmice po roenju. Sisice su tvrde,
oteene i bolne. Otoci za par dana nestaju, u suprotnom je potrebno be-
bu uputiti pedijatru.

7.5. Obrada pupka novoroeneta

Po izlasku iz porodilita i pri prvom pregledu bebe patronana sestra

mora pravilno i struno uraditi pregled i obradu pupane vrpce. U sluaju
nestrunosti ili nepravilnog pregleda moe doi do upale i infekcije.

Uredan pupak podrazumijeva suhou pupane vrpce bez propratnih

promjena, kao to su vlaenje i krvarenje, a u nekim sluajevima moe
doi i do gnojenja. Pupana vrpca nema termin otpadanja, sve zavisi od
debljine pupane vrpce. Kod obrade pupka patronana sestra mora pret-
hodno oprati ruke.
Dezinfekcija se vri 3% hidrogenom jednom dnevno. Poslije tuira-
nja ispiranja pupkovine podvui gazu ispod pupka lagano pridravajui
tipaljku ili klemu i napraiti antibiotskim puderom, gazu polako obmota-
ti okolo. Majci naglasiti da se beba ne smije kupati u kadi dok pupkovina
ne otpadne. Majci se demonstrira suho kupanje, dakle brisanje bebe bez
kvaenja pupkovine.
Poslije otpadanja pupane vrpce, ukoliko nema granuloma beba se
moe kupati u kadi. Kod pojave manjih granuloma tretiraju se kao i kod
obrade pupane vrpce, a kod veih granuloma uputiti pedijatru.

18
7.6. Pregled genitalija novoroeneta

Genitalni organ kod mukog novoroeneta je relativno malen. Pre-

pucium se moe prevui preko vrha spolnog organa samo kod 4% no-
voroenadi. Zato ne treba naglo prevlaiti koicu preko vrha spolnog
organa, ve pri kupanju samo malo ogoljavati vrh i to bez primjene sile.
Skrotum (testisna kesica) relativno je velika, posebno neposredno po ro-
enju.

Dugotrajni otok skrotuma razlog je da se uputi pedijatru jer je mogua

hernija. Testisi su po roenju sputeni u kesice, a ukoliko to izostane tre-
ba saekati nekoliko mjeseci kada e ljekar preporuiti dalji tretman.

Genitalni organi kod djevojica po roenju normalno su razvijeni, a

ponekad oteeni usljed dejstva majinih hormona. Taj otok nestaje za 2
do 3 sedmice. Nije rijetkost da iz vagine pod utjecajem majinih hormona
izlazi bjeliast, a nekad i sukrvav iscjedak. To krvarenje novoroeneta je
bezazleno, traje nekoliko dana, a lijeenje nije potrebno.

7.7.Fizioloke utica kod novoroeneta

Novoroenaka utica moe nastati iz vie razloga. Veina beba ima

povean bilirubin u prvoj sedmici ivota. Fizioloka utica podrazumijeva
razgradnju fetalnih eritrocita djeteta sa poveanjem bilirubina koji ne mo-
e biti odstranjen putem jetrenog ciklusa i nagomilava se u krvi bebe, jer
je enzimski sistem nezreo.
Prvi simptomi utice uoavaju se po izlasku iz porodilita 2-3 dan i-
vota bebe. Fizioloka utica povlai se do 15-og dana ivota. Prvi simp-
tom je utilo bebe, uoava se da je mirna i jako pospana. Novoroene je
nezainteresovano za dojenje.
Ukoliko se ne reaguje na vrijeme beba gubi na teini, moe se javiti
dehidracija. Kod izraene i prolongirane utice patronana sestra savje-
tuje majku da budi bebu i da je doji. Isto tako treba bebu izloiti sunevoj
svjetlosti, a ako je zimski period onda jaoj dnevnoj svjetlosti. Obavezno
majku uputiti da bebu nosi pedijatru da se izmjeri nivo bilirubina u krvi.
Kod poveanog bilirubina beba se upuuje u bolnici.

7.8. Ostali savjeti za novoroene

Beba treba da bude u prostoriji koja je najzranija i najsvjetlija. Nor-

malna temperatura prostora treba da je 20 do 22 stepeni C. Prostoriju tre-
ba ee provjetravati. Dobro bi bilo da prostorija nema previe podnih
prostirki, jer se u njima zadrava praina. Ne treba prostoriju pretrpavati
namjetajem. Prostorija se esto mora istiti, zraiti i driti urednom.
19
 7.8.1. Krevet novoroeneta

Novoroene treba spavati samo u svom krevetiu ili kolijevci. Stra-

ne krevetia su pokrivene pamunom zavjesom koja ga titi od propuha.
Reetke na krevetiu ne smiju biti previe razmaknute da dijete ne bi pro-
vuklo glavu. Stranice kreveta mogu se pokretati prilagoavajui ih uzra-
stu djeteta.
Madrac treba biti tvrd i ravan zbog deformiteta kime. Madrac se po-
krije nepromoivom plahtom, preko ide navlaka, a zatim gornja plahta.
Prekriva za bebu treba da je lagan i topao. Jastuk treba biti ravan i ta-
nak.

7.8.2. Odjea novoroeneta

Odjea za bebu mora biti od prirodnog materijala (pamuk, vuna). Tre-

ba biti praktina i da se lako odrava. Beba treba biti utopljena i obuena
prema godinjem dobu.

7.8.3. Previjanje novoroeneta

Previjanje bebe potrebno je vriti 5 do 6 puta na dan. Preko jed-

nokratne pelene staviti pamunu pelenu i bebu zaviti sa drugom pele-
nom (vedskom), dakle iroko povijanje. Pravilno previjanje smanjuje ri-
zik iaenja kukova.
Majke su obino zabrinute, jer tek roene bebe imaju krive noice. Ko-
sti se izravnavaju tek kasnije kad miii ojaaju, a preduslov za jaanje
miia je slobodna kretnja nogicama. Nesmetane kretnje noicama i ruki-
cama kod bebe poveavaju cirkulaciju krvi, a nesmetane kretnje omogu-
avaju pravilno jaanje miia i kostiju.

7.8.4. Oblaenje novoroeneta

Oblaenje bebe zavisi od godinjeg doba. Odjea bebe mora da bude

od pamuka i da proputa zrak sve do koe, kako bi se tijelo bebe zrai-
lo. Novoroenetu se ne stavlja kapica kada je u kui, samo ukoliko izlazi
vani. Previjanje bebe se ini prije obroka, jer e u suprotnom beba povra-
titi podojenu hranu.

7.8.5. Kupanje novoroeneta kada otpadne pupak

Otpadanjem pupka majka moe poeti sa kupanjem bebe. Prostorija

u kojoj se kupa beba mora biti toplija, temperatura od 25 do 26 stepeni.
Temperatura vode je 36 do 37 stepeni. Prije kupanja majka pripremi ro-
bicu i pelene, kao i kozmetiku koja joj je neophodna. Kada u kadu naspe

20
vodu, bebu skinuti i oprezno spustiti u kadu. Vrat i glavica bebe su podi-
gnuti i pridravaju se lijevom rukom. Na desnu ruku navue se rukavica
od frotira, stavi neutralni ampon, po mogunosti Hippov, i beba se laga-
no trlja od glave prema noicama. Kada se to zavri beba se polije vodom
iz bokala pazei da voda ne ue u ui. Beba se zavije u rairen pekir i
tapkanjem se posui.
Posebno paziti na nabore da ne ostanu mokri. Poslije brisanja beba
se mae kremom, Hipp krema sa prirodnim komponentama. Stavlja se ta-
nak sloj kreme koja se dobro utrlja u kou bebe.
Velike naslage kreme mogu dovesti do ojeda. Obratiti panju da se
namau nabori. Beba se obue i stavi se kapica koja se dri dva sata.
Svejedno je u koje se doba beba kupa, bitno je to raditi esto.

Glava - uvijek dobro oprati tjeme da ne doe do razvoja

tjemenjae. Preventivno se poslije kupanja kosa etka
mekanom etkicom od prirodnih vlakana u pravcu suprotnom
rastu korijena kose. Ako se tjemenjaa ve pojavila, navee
namazati glavicu prokuhanim i ohlaenim jestivim uljem,
staviti pamunu kapicu preko noi i svaki dan poslije kupanja
ponavljati etkanje.

Ui se iste suhom gazom.

Oi - se poslije kupanja operu sa malo prokuhane vode ili
fizioloke otopine. Upotrebljavaju se tamponi gaze za svako
oko posebno idui od vanjskog dijela prema unutra. Ne smije
se trljati i dva puta prei po istom mjestu.

Nos isti se tamponima gaze namoene u prokuhanu vodu

i to posebnim tamponima za svaku nosnicu.

Nokti podsjecaju se 1-2 sedmino, metalnim makazicama

sa zaobljenim vrhom koje se obavezno dezinfikuju. Nokti ruku
sijeku se okruglo, a nogu ravno.

Genitalije - kod djevojica se isti sa malim tamponima od

vate natopljeni toplom vodom i to sprijeda prema straga u
jednom potezu, vata se baca i uzima druga.
- kod djeaka navui koicu prepuciuma preko vrha polnog
organa, oistiti kamilicom i koicu vratiti, da ne bi dolo
do zastoja cirkulacije.

21
 8. PRAVILNO STAVLJANJE BEBE NA DOJKU

Dojenje je mnogo vie od hranjenja bebe. To je izuzetan psihofiziki

osjeaj izmeu majke i bebe. Dojenje zapoinje u prvih pola sata nakon
poroda. Refleks sisanja novoroeeta je najintenzivniji u prvih pola sata
nakon poroda. U trenutku roenja sva hrana za bebe kolostrum, ve e
biti spremna u dojkama.
Novoroene odmah po roenju prima imunoloke supstance kolo-
struma, stimulira se crijevna peristaltika novoroeneta i odstranjuje me-
konijum, dojenjem se olakava i sprijeava mogui zastoj u dojkama.
Dojenjem se stimulie kontrakcija maternice i pomae izbacivanje po-
steljice. Na taj se nain smanjuje gubitak krvi. Rano dojenje smanjuje
gubitak teine novoroeneta u prvim danima. Pojaava prisnost i veza-
nost majke i djeteta.

Pravilno dojenje se vri na nain:

1. Izvriti higijenu majinih ruku;

2. Porodilju smjestiti u poloaj koji joj najvie odgovara.
U prvim danima majci je najlake da lei na boku dok doji,
beba lei pored majke. Moe upotrijebiti jastuk da podupre
lea ili ruke, ili da podigne bebu;
3. Da bi beba pravilno dojila potrebno je da ustima obuhvati dojku.
Njena donja vilica treba biti poloena to je mogue nie
od korijena bradavice, brada uz dojku i donja usna savijena
unazad. Beba mora da doji snano, koristei miie obraza
da uvue bradavicu duboko u usta i nasuprot tvrdog nepca.
Beba mora da doji, a ne da sisa bradavicu. Ukoliko je
poloaj ispravan, moemo vidjeti kako se sa svakim
povlaenjem mlijeka iz dojke pomiu bebine vilice, a ponekad
i ui. Buno sisanje ili uvueni obrazi mogu znaiti da bebu
treba vie pribliiti ka dojci;
4. Pomoi majci kod dojenja da joj prsti nisu na areoli. U ovom
poloaju majka e biti u stanju da usmjerava bradavicu
u bilo kom pravcu i omoguiti djetetu da obuhvati to vee
podruje areole bradavice;
5. Objasniti majci da u toku podoja mora bebi ponuditi obje dojke
radi stimulisanja mlijeka.
6. Pomoi majci da odvoji bebu, kada je zavrila sa dojenjem,
stavljanjem prsta u ugao bebinih usta. Time se prevenira
maceracija i ragade majinih bradavica.

22
 Bez obzira koliko dugo beba doji, bradavice nee biti ranjive ukoliko je
tehnika dojenja dobra. Bebama je potreban noni podoj sve dok ne budu
sposobne da tokom dana posiu onu koliinu mlijeka koja im je potreb-
na. Nono dojenje pomae konstantan dotok mlijeka u dojke i ne treba ga
prerano ukinuti. U prvim nedjeljama bebu stavljati na dojku to ee i to
10 -12 puta, dakle, na svako traenje.

U poetku je sekrecija mlijeka malena. Prvo mlijeko nakon poroaja je

kolostrum, izluuje se dva do tri dana. Obavezno ga davati bebi jer uspo-
stavlja normalnu probavu kod bebe i peristaltiku crijeva. Ne lui se u veli-
kim koliinama, ali je dovoljno da nahrani bebu.

Samo odmorna i psihiki stabilna majka imat e dovoljno mlijeka.

Prva 2-4 dana ivota, beba gubi 10% tjelesne teine. To je tzv. fizio-
loki pad, koji se nadoknadi uspostavom laktacije izmedju 10 do 14 dana.
Do kraja novoroenakog perioda dobiva 150 do 200 grama sedmino.U
toku dana beba prolazi faze dubokog sna, laganog sna do buenja. u-
lo mirisa je kod djeteta razvijeno ve na roenju i slui mu kao vodi da
pronae hranu.

23
 8.1. Dojenje blizanake novoroenadi

Dokazano je da majke mogu stvoriti dovoljno mlijeka i za dvije bebe.

Kljuni faktor ne lei u prizvodnji mlijeka, nego u vremenu i podrci majki.
Majci savjetovati da doji obje bebe istovremeno, da bi utedjela na vre-
menu. Kod hranjenja jedne bebe, i kod blizanaca treba omoguiti da beba
sama odlui o nainu dojenja i da razvije svoj prirodni reim ishrane.

8.2. Dojenje novoroeneta nakon carskog reza

Nema dokaza da carski rez ima negativan efekat na dojenje. Svaka

ena koja je imala carski rez moe dojiti kada djelovanje narkoze proe.
Majka pronalazi najudobnji poloaj zbog rane, voditi rauna o pravilnom
stavljanju bebe na dojku.

8.3. Pla novoroeneta

Bebe plau zbog mnogo razloga, ali taj pla uvijek ima razlog, tako
da moramo biti izuzetno oprezni kod "plaljivih beba". Pla bebe ne smije
se ignorisati. Prestat e kada se udovolji bebinim potrebama. Velika od-
govornost na majci je da upozna svoje dijete i razlikuje pla djeteta prema
njegovim potrebama.

8.4. Stolica novoroeneta i dojenje

Prva stolica, mekonijum, pojavljuje se prva dva dana. Ako se mekoni-

jalna stolica pojavljuje i nakon petog dana, znai da beba ne zadovoljava
svoje potrebe mlijekom. Stolica djeteta koje iskljuivo doji je zlatno ute
boje. Normalno je da beba koja doji poslije svakog podoja ima stolicu.

9. PROBLEMI PRI DOJENJU I TRETMAN DOJKI

9.1. Novoroene povraa krv

Pojava krvi u majinom mlijeku ili bebinoj stolici esto je uzrokovano

oteenjem bradavice. Potrebno je rijeiti problem oteenja bradavica i
nastaviti sa dojenjem.

24
9.2. Uvuene bradavice

To je ozbiljan problem za dojenje. Bradavice se moraju u trudnoi pri-

premati za dojenje (izvlaenjem bradavica). Ukoliko su uvuene, majci
velika pomo mogu biti vjetake bradavice.

9.3. Gljivina infekcija bradavice i areole

Gljivina infekcija bradavice obino ide sa oralnom gljivinom infekci-

jom kod bebe. Najee je uzrok Candida albikans koja se nalazi na to-
plim, vlanim podrujima bebinih usta i zovemo ga sorr ili krupica. Bebe
koje su primale antibiotike podlonije su toj infekciji.
Lijeenje se provodi mehanikim odstranjenjem naslaga iz bebinih
usta sterilnom gazom natopljenom 20% Borax glicerinom, premaziva-
njem 1% rastvorom Gentiane violeti, ili kapima Nistantina (tapkanjem). Za
bradavice se mogu primjenjivati iste tekuine, uz obilno izlaganje suncu,
ultravioletnim lampama ili izvoru toplote.

9.4. Ljutenje bradavice

Moe biti praeno cirkulatornim poremeajima. Obavezno provjeriti

tehniku dojenja. Treba koristiti toplu prostoriju pri dojenju i uzimati tople
napitke za vrijeme dojenja aj koji sadri teophylin kao vazodilatator.

9.5. Ispucale bradavice

Za vrijeme prvih nedjelja dojenja moe se javiti problem bolnog doje-

nja i ispucale bradavice. Po zavretku podoja vri se premazivanje bra-
davice sa nekoliko kapi mlijeka i suenje bradavice na suncu ili fenom.
Provjeriti tehniku dojenja.
Preporuuje se noenje plastinih titnika nekoliko dana. Podoj uvijek
poeti na manje oteenoj bradavici i onda dati bebi oteenu bradavicu
jer je podoj tada manje intenzivan. Nikada ne treba dopustiti da se dojka
prepuni mlijekom, jer moe doi do veih problema.

9.6. Zastojna dojka

Dojke prepune mlijeka izazivaju veliku nelagodnost. Mlijeko se naku-

plja u alveolama. Nekad je pritisak na alveole tako snaan da potiskuje
mlijeko u kapilarni sistem vezivnog tkiva. Pokree se imuni sistem majke
- raste temparatura i puls, pojavljuje se groznica, a na dojci bolna i crvena
mjesta.Ovaj proces moe biti generaliziran ili lokaliziran.

25
 Djelovati odmah kod pojave prvih simptoma. Zastoj se moe sprijei-
ti efikasnim, estim i pravilnim dojenjem. Pred podoj stavljati tople kom-
prese. Nakon dojenja staviti hladne obloge da bi se umanjio protok krvi i
smanjili bolovi. To je ujedno i preventiva za upalu dojke. Kod ranjivih bra-
davica treba primjeniti pravilnu tehniku dojenja.

Tretman kod zastojne dojke

Kod manjih tekoa moe se izvriti runo izmuzanje mlijeka. Izmu-

zanje se vri sa jednom ili dvije ruke. Prethodno oprati ruke i izvriti ma-
sau dojke.

Izmuzanje jednom rukom - palac se stavlja na sredinu grudi, a

prsti ispod grudi. Laganim pritiskom palac se povlai prema
bradavici, odnosno spremitu mlijeka. Ne treba dirati bradavice,
da se ne bi zaepili mlijeni putevi. Mlijeko e na ovaj nain tei
spontano. Sa 15-20 ovakvih poteza svaka kvrica i
zadebljanje bit e odstranjeni.
Izmuzanje sa dvije ruke - poloiti obje ruke tako da se palcima
pritie oko ruba bradavice, a pri tom se bradavica povlai
prema naprijed. Na trenutak popustiti sa pritiskom. Ponavljati
ritmino i mlijeko e tei iz dojke bez dodirivanja bradavica.
Izmuzanje elektrinom pumpom - kod veeg zastoja bit e
potrebna elektrina pumpa. One izmuzaju mlijeko po
principu vakuma. Pri izmuzanju mlijeka, vakumom majka
mora biti oputena i smjetena u najugodniji poloaj.
Ako protok mlijeka ide slabo, mogu se staviti tople komprese,
te dojke lagano izmasirati ili staviti cijelu dojku u topli kupelj.
Dijelovi pumpe koji dolaze u kontakt sa mlijekom moraju se
sterilizirati.

9.7. Mastitis upala tkiva dojke

Mnogi problemi u vezi sa dojenjem povezani su sa nepravilnom tehni-

kom dojenja. Ukoliko se ne rijei zastojna dojka nastupa mastitis. Mikro-
organizmi se obino unose putem naprsle bradavice.

U ranoj infekciji simptomi su slini simptomima gripa. To je stanje bo-

la, umora i temperature.

Tretman: Nastaviti to ee dojiti. Stavljati hladne obloge izmeu

podoja, a tople neposredno pred podoj. Provjeriti tehniku dojenja i ispra-
viti greke. Ukoliko se stanje ne popravi ukljuiti antibiotike.
26
9.8. Apsces dojke

Ako se ne rijei zastojna dojka i mastitis, dolazi do apscesa. Moe biti

lociran povrno, esto blizu areole ili u unutranjem tkivu dojke. Apsces
lociran u unutranjem dijelu dojke najee je posljedica loe tretiranog
mastitisa, koji je ve otetio tkivo dojke. Neophodna je incizija i drenaa.

10. OSTALI SAVJETI ZA NOVOROENE

10.1. Poloaj kod podrigivanja bebe

Majci se mora objasniti pravilan poloaj dranja bebe da bi ona podri-

gnula. Ako je majka dojila bebu leei, treba da polako izvue bradavicu
iz bebinih usta. Lagano ustane i uzme bebu u naruje. Okrenuti je na maj-
inu desnu stranu i lagano prstima kuckati po leima nekih 10-15 min.

10.2. Stomani grevi kod novoroeneta

Po roenju probavni sistem kod novoroeneta je nezreo i postoji

senzibilitet probavnih organa na neke materije. Uzrok kolikama grevi-
ma, moe biti majina ishrana i gutanje prevelike koliine zraka prilikom
dojenja.
Majka prilikom dojenja treba da jede to vie voa i povra, mlijenih
proizvoda, te bjelanevine ivotinjskog porijekla. Treba izbjegavati zai-
njenu hranu i onu koja izaziva pojavu plinova. Izbjegavati gazirana pia,
nikotin i alkohol, te kafu smanjiti na minimum.

Majci se savjetuje da pred podoj popije olju aja, koji e preko maji-
nog mlijeka djelovati na kolike (greve). Ponekad pomae kaiica aja:
kim, anis, ipak, kamilica, komora. Potrebno je prilikom pojave greva
kod bebe uraditi slijedee:

- Utopliti dobro bebu u vunenu odjeu.

- Ritmina kretnja sa bebom djeluje umirujue i odstranjuje
plinove.
- Savjetuje se da majka toplom rukom masira stomai bebe
u smjeru motiliteta crijeva (smjer kazaljke na satu) .
- Ponekad pomae i duda varalica intenzivno dojenje smiruje.

Ukoliko se kolike ne smiruju preporuiti majci da novoroene odvede

pedijatru.

27
 10.3. Davanje tekuine novoroenetu koje doji da ili ne?

Za bebe koje doje nije neophodno davanje tekuine. Novoroenetu

koje ne doji treba dodavati tekuinu. Daje se aj ili prokuhana voda. Ne
treba pretjerati sa davanjem tekuine jer moe utjecati na smanjenje mli-
jenog obroka.

10.4. Boja mokrae

Mokraa mora biti bezbojna. Ukoliko se pojavi par kapi sukrvice u pr-
vih 10-15 dana, uzrok tome je oslobaanje vika hormona koje je beba
primila od majke.

10.5. Poloaj spavanja novoroeneta

Beba se stavlja na bok, ali je povremeno preporuljivo mijenjati polo-

aj. Savjetuje se da majka ponekad novoroene stavi na stomai vode-
i rauna da glava bude okrenuta na stranu, kako bi beba mogla nesme-
tano disati. Ovaj poloaj primjenjivati samo u sluaju prisustva majke.

10.6. Savjet o D3 kapima vodeni rastvor prevencija rahitisa

D3 kapi daju se od 15-og dana po roenju i to 3 kapi bebi, 3 kapi maj-

ci (majke koje doje). Ukoliko majka ne doji bebu, posavjetovati se sa pe-
dijatrom. Nakon 15 dana bebu treba postepeno iznositi na svje zrak i to
iznoenje da ide postepeno.

10.7. Kone promijene kod novoroeneta

Kao reakcija na nadraaj vanjske sredine, na koi se esto javlja prvog

dana intenzivno crvenilo (eritem). Slijedeih dana i sedmica ponekad se
javlja jako lamelarno ljutenje koe.
Ponekad se javlja urtikarija, koja se u prva tri do etiri dana poslije roe-
nja povlai. Uzronik alergije nije poznat i nije potrebna terapija. Po licu
bebe mogu se vidjeti retencione crte tzv. Milije.
Perianalno i perigenitalno mogua je pojava pelenskog osipa koji je inten-
zivne crvene boje. Javlja se zbog vlage, pelena koje ne proputaju zrak i
nekad neredovnog previjanja, kao i zbog osjetljivosti bebine koe. Pone-
kad se moe javiti i gljivina infekcija koe

Tretman: Pranje rastvorom hipermangana, suenje tapkanjem i izlaga-

njem suncu, ili suenje fenom sa udaljenosti od 35 do 40cm. Takoer se
preporuuje njega neutralnim kremama na prirodnoj bazi.
U koliko se jave bule (plikovi) ispunjene utom tenou ili gnojanice
potrebno je dijete uputiti pedijatru jer se radi najvjerovatnije o upali- sta-
filodermiji.

28
10.8. Prva kontrola novroeneta kod pedijatra

Prva kontrola bebe kod pedijatra je sa mjesec dana ivota.

11. ZAKLJUAK

Dobro edukovana akuerka - babica moe majci i bebi u

postpartalnoj njezi pruiti adekvatnu pomo.
Akuerka babica edukovana je da moe dati odgovore na
sva mogua pitanja vezana za majku i novoroene.
Vrlo je vano da se mogu prepoznati sva patoloka stanja,
te da se na vrijeme reaguje.

12. LITERATURA:

1. Mardei D: Pedijatrija. Zagreb. kolska knjiga. 1999.

2. Mardei D: Pedijatrija. Zagreb. kolska knjiga. 2005.
3. Ademovi M. Podrka, promocija i unapreenje dojenja. Sarajevo. Svje-
tlost.1998.
4. UNICEF. Publications. Control of feeding.
www.unicef.org/publications/index
5. UNICEF. Publications. Control of episiothomy.
www.unicef.org/publications/index
6. UNICEF. Publications. Primary healthcare for mothers and newborns.
www.unicef.org/publications/index
7. IBFAN. Reducing of child mortality. www.IBFAN.org

29
 PROMOTIVNO PREVENTIVNI VODI

VODI ZA POSTPARTALNU NJEGU

MAJKE I NOVOROENETA

Autori:
Sejda Dino, VMS
Kadrija Krni, VMS
Afrodita Katava Bai, MS

Recenzenti:
Prim. mr. sc. dr. Midhat Kurtovi
Prim. dr. Gordana Vukovi
Mr. sc. dr. Snijeana Hasanbegovi
Amra Hadimuratovi-ustovi, dipl, fizioterapeut

Lektor:
Biljana Jandri

Izdava:
Ministarstvo zdravstva Kantona Sarajevo
Institut za naunoistraivaki rad i razvoj
Klinikog centra Univerziteta u Sarajevu

Za izdavaa:
Prim. dr. Mustafa Cuplov

tampa:

Za tampariju:
Graf. ing. Muhamed Hrlovi

Tira: 1 000 primjeraka

CIP - Katalogizacija u publikaciji

Nacionalna i univerzitetska biblioteka
Bosne i Hercegovine, Sarajevo

618.6(036)

DINO, Sejda
Vodi za postpartalnu njegu majke i
novoroeneta / Sejda Dino, Kadrija Krni,
Afrodita Katava Bai. Sarajevo : Ministarstvo
zdravstva Kantona : Institut za naunoistraivaki
rad i razvoj Klinikog centra Univerziteta, 2009.
- 29 str. : ilustr. ; 21cm

Bibliografija: str. 29

ISBN 978-9958-631-54-2
1. Krni, Kadrija 2. Katava Bai, Afrodita. - I
Bai, Afrodita Katava vidi Katava Bai, Afrodita
COBISS.BH-ID 17367046
 Ministarstvo zdravstva Kantona Sarajevo
Institut za nau~noistra`iva~ki rad i razvoj
Klini~kog centra Univerziteta u Sarajevu
LIJE^NI^KA-LJEKARSKA
KOMORA
KANTONA SARAJEVO Ljekarska / lije~ni~ka komora Kantona Sarajevo

Komora med. sestara i tehni~ara Kantona Sarajevo

JU Opa bolnica Prim.dr.Abdulah Naka Sarajevo

JU Dom zdravlja Kantona Sarajevo

JU Zavod za javno zdravstvo Kantona Sarajevo

Zavod zdravstvenog osiguranja Kantona Sarajevo

Predsjednik Ureivaki savjet:

Radne grupe: Mustafa Cuplov
Mirza Dili
Mustafa Cuplov Ismet Gavrankapetanovi

lanovi Radne grupe:

Damir Aganovi Beir Helji
Mediha Avdi Zuvdija Kandi
Hajro Bai Adnan Kapidi
Marina Bera Jasmina Krehi
Marko Buka Milan Mandilovi
Zehra Dizdarevi Davorka Matkovi
Amra ustovi Bakir Mehi
ukrija ozi Alija Mulaomerovi
Mahmut apo Bakir Naka
Ismet Gavrankapetanovi Zoran Rianovi
Faris Gavrankapetanovi Habiba Salihovi
Vjekoslav Gerc Edina Stevi
Mehmed Gribajevi Suada vraki
Jasmina Guti Slobodan Trnini
Midhat Harai Hasan uti
Read Hasanagi

Sekretarijat:
Amra ustovi, Suada vraki, Marijana Jovi
 PROMOTIVNO PREVENTIVNI VODI

www.ks.gov.ba
www.kcus.ba
print by:

9 789958 631542

POSTPARTALNA NJEGA