VERZOEKSCHRIFT IN KORT GEDING

Eisers verschijnen vrijwillig

Aan het gerecht in eerste aanleg van Curaao geven te kennen

Eisers, de (politieke) verenigingen (a) PARTIDO INOVASHON NASHONAL, (b)

PARTIDO ALTERNATIVA REAL, (c) UN KORSOU HUSTU (d) MAN en (e)
PARTIDO NASHONAL DI PUEBLO en de stichting (f) FUNDASHON AKSHON
SIVIL, alsmede al diegenen (genummerd 1 t/m 788) vermeld in productie 1 bij dit
verzoekschrift, allen woonachtig te Curaao, domicilie kiezend aan de Rooi Catootjeweg 3A
ten kantore van Henriquez Kostrzewski Law, alsmede te Pietermaai 15 ten kantore van
Soliana Bonapart & Aardenburg, alsmede aan het Julianaplein 22 ten kantore van VanEps
Kunneman VanDoorne Advocaten, van welke kantoren respectievelijk mrs. Achim K.E.
Henriquez, Shalten Hato en Rogier F. van den Heuvel voor eisers, elk afzonderlijk en met het
recht van substitutie, gemachtigd zijn om dit verzoekschrift voor eisers te ondertekenen en in
te dienen,

Een vordering in kort geding in te stellen tegen

1. Het Land CURAAO,

2. De heer GILMAR SIMON PISAS,

3. Mevrouw SISLINE VIRGINIA GIRIGORIA,

4. Mevrouw MARIA ESPRIT-MADURO,

5. De heer NORBERTO VIEIRA RIBEIRO,

6. De heer ERROL MARIANO GOELOE,

7. De heer JAIME LUIS CORDOBA,

8. Mevrouw LOURDES DIONISTA ALBERTO,

9. Mevrouw RUTHMILDA DANIELA LARMONIE-CECILIA.

(productie 2 uittreksels)

Pagina 1 van 23
1. Inleiding

1.1 Eisers genummerd 1 tot en met 20 genoemd in productie 1 zijn verkiesbaar in de

verkiezingen die bij Landsbesluit van 12 februari 2017 zijn uitgeschreven voor 28 april
2017. Zij zijn bovendien, met alle andere eisers genoemd in productie 1, gerechtigd die
dag hun stem uit te brengen op de verkiesbare kandidaten.

1.2 Gedaagden, voor zover niet het Land, zijn lid van de huidige interim-regering, ofwel
Statenlid, verbonden aan de huidige meerderheid in het parlement. Zij proberen het
doorgaan van die verkiezingen te verhinderen en maken daarmee een ernstige inbreuk
op de fundamentele rechten van eisers, die zij op 28 april 2017 wensen uit te oefenen.

1.3 Daarmee zijn de rechtstreekse belangen voor eisers, ter bescherming waarvan zij in
deze procedure opkomen, en ook mogen opkomen, gegeven. Ter zake van eiseres
Fundashon Akshon Sivil geldt dat zij zich blijkens haar statutaire doelomschrijving
onder andere ten doel stelt het bevorderen van democratische normen en waarden op
Curaao en het verbeteren van de kwaliteit van openbaar bestuur. Geen betoog
behoeft dat de democratische normen en waarden en de kwaliteit van het openbaar
bestuur op Curaao in deze zaak ter discussie staan. Ook het eigen recht van FAS om
in deze zaak als eiseres op te treden is dus gegeven.

1.4 De ernst van deze situatie behoeft niet nader bepleit te worden. Het gerecht moet
onmiddellijk ingrijpen om aan deze situatie een einde te maken en rust in ons land te
doen terugkeren.

2. Van de verkiezingen van 5 oktober 2016, via het : kabinet-Koeiman, een coalitie
van MAN, PAR, PNP en PS, floor crossers, de val van het kabinet-Koeiman en
een Landsbesluit d.d. 12 februari 2017 ter ontbinding van de Staten en het
uitschrijven van nieuwe verkiezingen.

2.1 Op 5 oktober 2016 hebben de Statenverkiezingen op Curaao plaatsgevonden. Deze

verkiezingen hebben een regeringscoalitie van de (politieke) partijen MAN, PAR, PNP
en PS opgeleverd. Ondanks het feit dat Statenlid Braam (PAR) kort na de verkiezingen
met zijn partij brak, kon de coalitie toen nog op de steun van een meerderheid van de
21 Statenleden rekenen.

2.2 Kort daarna trokken evenwel de PS-statenleden en -ministers hun steun aan de
regering in. Het kabinet Koeiman verloor daardoor op 12 februari 2017 de steun van
de meerderheid van de Staten en viel.

2.3 Op diezelfde dag diende het kabinet zijn ontslag in bij de Gouverneur, die het ontslag
in beraad nam. Op dezelfde dag ontbond de regering op grond van art. 53
Staatsregeling de Staten bij Landsbesluit. Uit die ontbinding vloeide de last voort
nieuwe verkiezingen uit te schrijven.
Pagina 2 van 23
2.4 De toenmalige minister van BPD heeft via een Ministeriele beschikking (besluit?) de
leden van het Hoofdstembureau genstalleerd en genstrueerd verkiezingen te
organiseren.

2.5 Doordat kort na de verkiezingen het Statenlid Braam met zijn partij brak die hem de
zetel had bezorgd, hij daarbij ook van politieke kleur en partijvisie veranderde, doordat
Statenlid Moses van visie veranderde en zich - gezien haar eerdere opstelling en de
redenen die zij eerder had gegeven voor har breuk met de partij PAIS om
onbegrijpelijke redenen - bij de MFK en KDNT aansloot, en het feit dat de
regeringscoalitie door het opzeggen van de steun door de PS fractie uiteen viel
ontstond er een situatie waarbij de representativiteit van de Staten aan de orde kwam.
Door het overlopen van Statenlid Dannawi is de vraag naar de representativiteit van de
Staten daarna nog pregnanter geworden.

3. Moties: van opzegging vertrouwen in demissionaire ministers tot terugdraaien

Statenontbinding

3.1 De Staten, gedreven door de nieuwe meerderheid, namen na de val van het kabinet-
Koeiman een serie moties aan:

(A) 17 februari 2017: moties van wantrouwen tegen vier ministers;

(B) 17 februari 2017: Motie van vertrouwen in de eerder ontslagen ministers

Crdoba en Larmonie-Cecilia, tevens inhoudende dat hun eerdere ontslag
ongedaan gemaakt moest worden;

(C) 3 maart 2017: motie tot intrekking van het ontbindingsbesluit van 12 februari
2017 en tot ongedaan making van de rechtsgevolgen ervan;

(D) 3 maart 2017: motie van wantrouwen tegen alle zittende demissionaire
ministers;

(E) 3 maart 2017: nog een motie van wantrouwen tegen ministers Camelia-Rmer
en Rhuggenaath

(F) 3 maart 2017 motie houdende beroep op de Gouverneur om de

Koninkrijksregering ertoe te brengen om het ontbindingsbesluit van 12
februari 2017 te schorsen en op termijn te vernietigen.

4. Verzet tegen vervroegde verkiezingen

4.1 De fracties van MFK, KdNT, MP, PS en de onafhankelijke Statenleden Braam en

Dannawi verzetten zich tegen de uitgeschreven (vervroegde) verkiezingen. Dat bleek

Pagina 3 van 23
 onder andere op dinsdag 14 februari 2017 tijdens een (onwettige) vergadering waarbij
11 van de 21 volksvertegenwoordigers aanwezig waren.

4.2 Voorts hebben de Statenleden die deel uitmaken van de nieuwe meerderheid in de
media verschillende malen verklaard tegen de uitgeschreven verkiezingen te zijn en
alles eraan te doen om de verkiezingen niet door te laten gaan.

5. Formatie / aantreden interim kabinet Pisas

5.1 Na het verzoek van de nieuwe meerderheid in de Staten heeft de Gouverneur een
formateur benoemd die in het kader van de kabinetsformatie een interim-kabinet moet
vormen. De Gouverneur liet in een persbericht weten dat Ruthmilda Larmonie-Cecilia
is verzocht om als formateur een interim-kabinet tot stand te brengen, dat de steun
heeft van een meerderheid in de Staten.

5.2 Uit het persbericht volgde voorts dat de hoofdtaak van het interim-kabinet bestaat uit
de verdere voorbereiding en uitvoering van de voor 28 april 2017 uitgeschreven
verkiezingen. Daarnaast zou het interim-kabinet belast zijn met de behandeling van
lopende zaken van het Land Curaao, totdat na de verkiezingen een nieuw kabinet is
aangetreden. Het interim karakter van het interim-kabinet werd hiermee bevestigd.

5.3 Op vrijdag 24 maart 2017 werd het interim-kabinet Pisas bedigd. Onder de ministers
bevinden zich de voormalige Statenleden, Norberto Ribeiro en Gilmar Pisas die
(eerder) al te kennen hadden gegeven dat zij niet van plan waren de verkiezingen te
laten doorgaan.

5.4 Om het aantreden van het interim-kabinet te vieren hebben het interim-kabinet en de
twaalf Statenleden op voornoemde datum, naar eisers aannemen met openbare
middelen, een borrel op het Wilhelminaplein georganiseerd. Tijdens deze borrel heeft
de Minister President Gilmar Pisas de volgende uitlating gedaan;

Wel, nu hebben we als Land besloten dat de verkiezingen nu niet plaats moeten vinden. Ze
denken dat ze ons te slim af zijn, maar wij zijn slimmer. We gebruiken logica, daar heb je
geen school voor nodig.

5.5 Dit alles, uiteraard, nadat gedaagden bij monde van Schotte rondom de val van het
kabinet de verkiezingen nog publiekelijk verwelkomd hadden.

6. De nieuwe regering torpedeert de Statenverkiezingen met een ministerile

beschikking op grond waarvan de voorbereiding van de verkiezingen wordt
aangehouden en daartoe verleend mandaat is ingetrokken

6.1 Het Hoofdstembureau is belast met het organiseren, controleren en uitvoeren van de
verkiezingen op Curaao. Het Hoofdstembureau bestaat uit vijf (5) leden die door de

Pagina 4 van 23
 Minister van Bestuur, Planning en Dienstverlening worden benoemd, geschorst en
ontslagen.

6.2 De taken van het Hoofdstembureau worden kernachtig samengevat in artikel 13 lid 8
van het Kiesreglement:

(A) Het onderzoek van de ingeleverde kandidatenlijsten;

(B) de beslissing over de geldigheid der lijsten;

(C) de nummering van de geldig verklaarde lijsten van de kandidaten;

(D) de toekenning van kleuropdruk; en

(E) de vaststelling van de uitslag der verkiezingen.

6.3 Het Hoofdstembureau is voor de uitvoering van de aan hem geattribueerde

bevoegdheden afhankelijk van de Publieke Dienstverlening Burgerlijke Stand
Bevolkingsregister en Verkiezingen (Kranshi). Kranshi neemt het organisatorische
deel voor haar rekening onder toezicht van het Hoofdstembureau en dient onder meer
de oproepingskaarten tijdig uit te brengen. Een lijst van alle handelingen die het
Hoofdstembureau en Kranshi nog (en tijdig) moet verrichten voor een goed verloop
van de verkiezingen is aangehecht.

6.4 De Minister van Bestuur, Planning en Dienstverlening (Norberto Ribeiro) van het
interim- kabinet Pisas heeft het Hoofdstembureau zaterdagochtend om 8:15 uur
telefonisch instructies gegeven de werkzaamheden voor de Statenverkiezingen te
staken.

6.5 De Minister van Bestuur, Planning en Dienstverlening heeft op 27 maart 2017 een
ministeriele beschikking uitgevaardigd waarin staat dat het Hoofdstembureau danwel
Kranshi de voorbereidingen voor de verkiezingen van 28 april 2017 moeten staken.

6.6 De beschikking (productie 3) luidt als volgt:

Overwegende

dat het in het belang van de democratische rechtsorde van fundamenteel belang is dat de
organisatie van het verkiezingsproces voor het wetgevende orgaan van Curaao op deugdelijke
en ordentelijke wijze verloopt waarbij de daarvoor geldende wet- en regelgeving nauwkeurig in
acht dient te worden genomen;

dat vanwege de zeer korte tijdspanne besloten is de organisatie van de voor 28 april 2017,
bij Landsbesluit d.d. 12 februari 2017, No. 17/0233, uitgeschreven

Pagina 5 van 23
Ontbindingsverkiezingen van de Staten aan een toets te onderwerpen, zulks mede vanwege
zorgvuldigheidsoverwegingen en ter waarborging van de integriteit van het electoraal proces;

dat uit voormelde toets is gebleken dat de organisatie van genoemde specifieke verkiezingen
niet, althans niet in afdoende mate, voldoet aan de krachtens het Kiesreglement Curaao
voorgeschreven procedurele/processuele vereisten;

dat ingevolge artikel 13 van het Kiesreglement Curaao, het Hoofdstembureau, tenminste 30
dagen vr de voor de kandidaatstelling bepaalde dag, uit vijf (5), door de minister van
Bestuur, Planning en Dienstverlening, benoemde leden dient te bestaan, waaronder de
voorzitter;

dat krachtens het hierboven genoemde Landsbesluit d.d. 12 februari 2017, de datum van de
kandidaatstelling bepaald werd op 10 maart 2017, hetgeen impliceert dat de voorzitter en de
leden van het Hoofdstembureau niet eerder dan op 12 februari 2017 dan wel op een datum
daarna kunnen zijn benoemd;

dat gelet op de hierboven genoemde termijn van tenminste 30 dagen, de uiterste geldende
datum voor benoeming van de voorzitter en de leden van het Hoofdstembureau immers op 08
februari 2017 had moeten zijn;

dat als gevolg daarvan klaarblijkelijk sprake is van niet-naleving van voornoemde bepaling
uit het Kiesreglement Curaao met als gevolg dat er geen sprake is dan wel kan zijn van een
rechtsgeldig ingesteld Hoofdstembureau;

dat dit feitelijk gegeven tevens met zich brengt dat op 12 februari 2017, gelet op artikel 3 van
het Kiesreglement Curaao, het kiesregister met terugwerkende kracht werd gesloten;

dat daardoor de kiesgerechtigde burgers van Curaao, mede op grond van artikel 3 van het
Kiesreglement Curaao, in wezen het actief en passief kiesrecht zijn ontnomen;

dat zulks in de praktijk ook tot onaanvaardbare nadelige gevolgen heeft geleid voor
kiesgerechtigde burgers, getuige de uitspraak van het Gerecht in Eerste Aanleg van 10 maart
2017, welke is gewezen in de zaak van de twee burgers (Nashaira Desbarida en Dennis
Anthony; AR KG 82203/2017), die, door deze feitelijke gang van zaken, uitgesloten zijn
geworden van niet alleen passieve deelname aan de verkiezingen van 28 april 2017, maar
ook van hun actieve deelname daaraan;

dat het feitelijke gegeven dat het Hoofdstembureau pas op 17 februari 2017 de, conform de
bepalingen van het Kiesreglement Curacao, voorgeschreven publicatie heeft gedaan dat het
kiezersregister ex artikel 14 van voornoemd reglement is gesloten, ertoe heeft geleid dat
meerderjarige Curaaose burgers, die dit hadden willen doen, niet tijdig binnen de in artikel 5
van het Kiesreglement Curaao bepaalde termijn van 5 dagen hebben kunnen opkomen tegen

Pagina 6 van 23
de opname en/of uitsluiting van burgers, op grond van hun al dan niet op 8 februari 2017
bestaande ingezetenschap, in dat register;

dat daardoor in alle redelijkheid kan worden vastgesteld dat de omvang van zowel het
passieve als het actieve kiesrecht niet op integere wijze heeft plaatsgevonden wat betreft de
krachtens het Landsbesluit d.d. 12 februari 2017, No. 17/0233, voor 28 april 2017
uitgeschreven verkiezingen;

dat aanvullend geldt dat niet is gesteld of gebleken dat de voorzitter, de leden en de
plaatsvervangende leden van de diverse stembureaus zijn benoemd krachtens de daarvoor
vereiste ministerile beschikking dan wel ministerile beschikkingen;

dat artikel 25 van het Kiesreglement Curaao bepaalt dat op de dag volgende op de dagen
van ondersteuning van de kandidatenlijsten door het Hoofdstembureau een zitting tot het
onderzoeken van de kandidatenlijsten dient plaats te vinden;

dat het Hoofdstembureau uiterlijk op de daarop volgende dag tegen gedagtekend

ontvangstbewijs aan hem, die de lijst heeft ingeleverd, voor zover daarvan sprake is, in kennis
stelt van het feit dat de lijst niet is ondersteund door het vereiste aantal bevoegde kiezers;

dat ingevolge het derde lid van artikel 25 van het Kiesreglement Curaao hij, die de lijst heeft
ingeleverd, binnen drie dagen na de dag waarop de kennisgeving aan hem is uitgereikt, dit
verzuim kan herstellen ten burele van het hoofdstembureau;

dat tijdens de voor de uitgeschreven verkiezingen van 28 april 2017 gehouden ondersteuning
van de kandidatenlijsten deze herstelmogelijkheid niet is geboden, zodat de ondersteuning van
de kandidatenlijsten voor de voor 28 april 2017 uitgeschreven verkiezingen niet conform de
wettelijk voorgeschreven procedurele/processuele vereisten is verlopen;

dat artikel 51 van het Kiesreglement Curaao vereisten bevat ten aanzien van de voor de
verkiezingen te hanteren stembussen;

dat het gebruik van kartonnen dozen als stembussen niet aan genoemde vereisten voldoet;

dat bedoelde overtreding van het Kiesreglement Curaao reeds eerder als knelpunt is
vastgesteld tijdens de verkiezingen voor de Staten van 2012;

dat sedert het jaar 2102 er meer dan voldoende tijd en ruimte is geweest om deze ernstige
tekortkoming te verhelpen;

dat zulks niet is gebeurd;

dat het gebruik van niet of niet goed afsluitbare kartonnen dozen als stembussen zeer
fraudegevoelig is, waardoor de integriteit van verkiezingen en de uitslagen daarvan niet boven

Pagina 7 van 23
twijfel verheven kunnen zijn, welke bij de belangrijke kwestie aangaande de vaststelling van
de volkswil aangaande wetgeving en bestuur van het land wel vereist is;

dat hetzelfde geldt ten aanzien van de voorschriften zoals vastgelegd in artikel 52 van het
Kiesreglement Curaao aangaande het aantal stemhokjes binnen een stemlokaal (voor elke
300 kiezers n hok), de vorm en inrichting daarvan;

dat aan meergenoemde voorschriften evenmin de hand is gehouden bij de meest recent
gehouden verkiezingen voor de Staten, waardoor aangenomen mag worden dat zulks,
vanwege de korte tijdspanne, wederom het geval zal zijn bij de verkiezingen van 28 april
2017;

dat op basis van al het vorenstaande in redelijkheid kan worden aangenomen dat de
organisatie van de verkiezingen niet voldoet aan de in het Kiesreglement Curaao en het
Kiesbesluit Curaao vervatte voorschriften;

dat doorgang van de voor 28 april 2017 uitgeschreven verkiezingen voor de Staten als niet
wenselijk noch verantwoord wordt geacht;

dat ter zake het vorenstaande op 25 maart 2017 overleg is gevoerd met de als voorzitter van
het Hoofdstembureau optredende persoon;

Gelezen:

de brief d.d. 24 maart 2017 (zaaknummer 2017/011400) van de minister van Bestuur,
Planning en Dienstverlening,

Gelet op:

het Kiesreglement Curaao (A.B. 2010, no. 87);

de beslissing van de Raad van Ministers d.d. 24 maart 2017 (zaaknummer

2017/011400);

HEET BESLOTEN:

Artikel I

Alle inhoudelijke administratieve, technische, organisatorische en overige voorbereidingen voor

de voor 28 april 2017 uitgeschreven verkiezingen voor de Staten, zoals vastgelegd in het
Landsbesluit d.d. 12 februari 2017, No. 17/0233, per onmiddellijk aan te houden, in
ieder geval totdat de in de considerans gesignaleerde procedurele/processuele knelpunten en
tekortkomingen zijn verholpen.

Artikel II
Pagina 8 van 23
 Ieder in het kader van de organisatie van de voor 28 april 2017 uitgeschreven verkiezing
door de Minister van Bestuur, Planning en Dienstverlening verleend mandaat wordt
ingetrokken.

7. en probeert de ontbinding van de Staten terug te draaien met een nieuw

(ontwerp-)Landsbesluit ter intrekking van het oude, waarbij verkiezingen
waren uitgeschreven.

7.1 Op 27 maart 2017 heeft de regering voorts een ontwerp-Landsbesluit aan de

gouverneur ter ondertekening voorgelegd, strekkend tot intrekking van het
Landsbesluit van 12 februari 2017, waarbij verkiezingen voor 28 april 2017 zijn
uitgeschreven (productie 4).

7.2 De inhoudelijke voerwegingen zijn vergelijkbaar met de overwegingen die ten

grondslag liggen aan het aanhouden van de voorbereidingen van de verkiezingen.

8. Een meerderheid van de statenleden heeft naar eigen zeggen van de regering
ook het EHRM geadieerd

8.1 Intussen heeft een meerderheid van de Statenleden, tevens gedaagden in deze
procedure, ook het EHRM geadieerd om een oordeel te verkrijgen met betrekking tot
de vraag of het Landsbesluit van 12 februari 2017 al dan niet strijdig is met
internationale verdragsverplichtingen.

8.2 Volgens de regering is daardoor de verplichting ontstaan om geen wijzigingen aan te

brengen in de bestaande situatie die een uitspraak van het EHRM zinledig zouden
maken.

9. De gouverneur heeft geweigerd het ontwerp-Landsbesluit te ondertekenen.

9.1 De gouverneur heeft geweigerd dat Landsbesluit te tekenen en heeft dat in heldere
bewoordingen gemotiveerd in een persbericht d.d. 27 maart 2017, dat luidt als volgt:

De Gouverneur van Curaao, Hare Excellentie Lucille George-Wout, is van oordeel dat
het van groot belang is voor de ontwikkeling van bet democratische bestel van Curaao dat de
verkiezingen van 28 april 2017 doorgang vinden. Curaao is een democratische rechtsstaat
waarin de Staatsregeling van Curaao in acht dient te worden genomen. Ook de Staten zijn
gebonden aan de principes van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de
Staatsregeling. Gelet op de fundamentele betekenis van de bevoegdheid tot ontbinding van de
Staten door de regering en in het licht van de checks en balances in ons staatsbestel, doet de
intrekking van bet besluit tot ontbinding door bet huidige interim-kabinet ernstig afbreuk
aan de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van bestuur. Het is daarom dat de Gouverneur

Pagina 9 van 23
bet Landsbesluit van 27 maart 2017, waarbij de verkiezingen worden geannuleerd, ter
vernietiging heeft voorgedragen aan de regering van bet Koninkrijk.

Het interim-kabinet Pisas heeft op 27 maart 2017 een ontwerp-Landsbesluit dat strekt tot
intrekking van het Landsbesluit van 12 februari 2017, waarbij de verkiezingen voor 28
april 2017 zijn uitgeschreven, ter vaststelling voorgelegd aan de Gouverneur van Curaao.
Daarbij beroept het interim-kabinet zich op de motie van de Staten van 3 maart 2017,
waarbij de Staten de regering hebben opgeroepen om het Landsbesluit van 12 februari 2017
in te trekken en om alle rechtsgevolgen daarvan ongedaan te maken.

Op grond van artikel 21 van het Reglement voor de Gouverneur van Curaao stelt de
Gouverneur een landsverordening of landsbesluit niet vast, wanneer hij de verordening of het
besluit in strijd acht met het Statuut, een internationale regeling, een rijkswet of een algemene
maatregel van rijksbestuur, dan wet met belangen, waarvan de verzorging of waarborging
aangelegenheid van het Koninkrijk is.

De Gouverneur heeft, in haar hoedanigheid van Koninkrijksorgaan, met toepassing van

artikel 21 van het Reglement voor de Gouverneur, de regering van het Koninkrijk ervan in
kennis gesteld dat zij het landsbesluit niet zal vaststellen. Daarom heeft zij dat landsbesluit
voorgelegd aan de regering van het Koninkrijk. Zij is van oordeel dat het landsbesluit in
strijd is met de rechtszekerheid en met de deugdelijkheid van bestuur.

De bevoegdheid van de regering om tot ontbinding van de Staten over te gaan op grond van
artikel 53 van de Staatsregeling van Curaao is ongeclausuleerd. In artikel 53 van de
Staatsregeling kan geen rechtsplicht voor de regering worden gelezen om slechts tot ontbinding
over te gaan als de Staten daar zelf mee instemmen. Een dergelijke opvatting zou zich slecht
verhouden tot de aard van het ontbindingsrecht om conflicten met de Staten waaronder het
verlies van steun in de Staten te beslechten middels het houden van nieuwe verkiezingen.

Met de uitoefening van het ontbindingsrecht wordt recht gedaan aan het systeem van checks
en balances dat geldt tussen de staatsorganen in ons staatsbestel. Het is essentieel voor de
werking van onze democratische rechtsstaat dat bij fundamentele kwesties waarbij het
vertrouwen in het bestuur en de representativiteit van het parlement aan de orde is, burgers in
de gelegenheid worden gesteld om zich daarover uit te spreken door het houden van algemene
verkiezingen. Daarbij wijst de Gouverneur op de relevante wijzigingen in de verhoudingen in
de Staten sinds de laatste verkiezingen.

Het instrument van ontbinding zou zonder betekenis zijn indien dit door een (interim-)
kabinet dat n het besluit tot ontbinding is aangesteld teniet gedaan zou kunnen worden door
het ontbindingsbesluit in te trekken. De aard van een ontbindingsbesluit verzet zich ertegen
dat dit wordt ingetrokken. Dit geldt te meer nu het ontbindingsbesluit direct in werking is
getreden en tot uitvoering is gebracht, onder meer door het benoemen van leden van het
Hoofdstembureau en het verstrekken van machtigingen aan deze functionarissen om de
organisatie van de verkiezingen ter hand te nemen. Onder deze omstandigheden zouden door
Pagina 10 van 23
een besluit waarbij het ontbindingsbesluit zou worden ingetrokken ook de democratische
rechten van derden ernstig worden aangetast. Niet alleen de rechten van alle stemgerechtigden
in Curaao, maar ook en in het bijzonder de rechten van politieke partijen die zich inmiddels
voor de verkiezingen hebben ingeschreven.

Tevens wijst de Gouverneur op het belang dat in staatkundige zaken sprake is van een
bestendige praktijk, zodat de gevolgen van politieke keuzes voorspelbaar zijn. Daarmee is de
rechtszekerheid en het vertrouwen van de burger in de politiek gediend. Ook in 2012 is er in
Curaao aan vastgehouden dat het besluit tot ontbinding van de Staten en tot het uitschrijven
van nieuwe verkiezingen zonder meer moest worden uitgevoerd. Ook toen was het kabinet
dat het ontbindingsbesluit had genomen inmiddels vervangen door een interim-kabinet. Dit
interim-kabinet heeft toen conform het ontbindingsbesluit van het voorgaande kabinet de
voorbereiding van de verkiezingen voortgezet. De verkiezingen hebben vervolgens inderdaad
op de daarvoor vastgestelde datum plaatsgevonden.

Daarnaast ziet de Gouverneur geen reden om aan te nemen dat de ontbinding in de

onderhavige situatie in strijd is met een internationale regeling, waarin het recht op periodieke
verkiezingen is verankerd. Het feit dat uit artikel 25 van het IVBPR en artikel 3 van het
Eerste Protocol bij het EVRM volgt dat in het algemeen sprake zou moeten zijn van een
redelijke zittingsduur van een parlement, sluit niet uit dat daar in bijzondere omstandigheden
van kan worden afgeweken als de politiek bestuurlijke omstandigheden daar om vragen.
Aan de partijen bij het EVRM komt ook in dit opzicht een wide margin of appreciation
toe, die royaal ruimte laat voor het honoreren van de specifieke nationale politieke
ontwikkelingen en tradities. Van belang is bovendien dat de bescherming van het recht op
periodieke verkiezingen vooral ook is ingegeven door de noodzaak dat de samenstelling van
het parlement de wil van de kiezers reflecteert en dat het niet zo mag zijn dat de
samenstelling van het parlement niet meer kan worden gezien als een voldoende actuele
weerspiegeling van de kiezersvoorkeuren. In dit licht zijn de voor 28 april 2017
uitgeschreven verkiezingen zonder meer gerechtvaardigd en noodzakelijk.

Het gegeven dat 11 Statenleden (waaronder 2 ministers van het huidige interim-kabinet) een
procedure aanhangig hebben gemaakt bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens,
leidt er op zichzelf niet toe dat de verkiezingen, hangende de beoordeling door het Europese
Hof, opgeschort zouden moeten worden. Het Hof heeft de ontvankelijkheid van het verzoek
van de Statenleden nog niet beoordeeld en evenmin een voorlopige voorziening van deze
strekking gegeven.

Tot slot zijn de gestelde procedurele gebreken in de voorbereidingen van de verkiezingen niet
van dien aard dat het niet verantwoord zou zijn om de voor 28 april 2017 uitgeschreven
verkiezingen tot uitvoering te brengen. De overgelegde uitspraak van Gerecht in Eerste
Aanleg van Curaao d.d. 10 maart 2017, geeft daarvoor in ieder geval geen enkele
aanleiding.

Pagina 11 van 23
 De Gouverneur is van oordeel dat het van groot belang is voor het democratisch bestel van
Curaao en zijn verdere ontwikkeling dat de verkiezingen van 28 april 2017 doorgang
vinden. Daarbij dient alles in het werk te worden gesteld opdat de verkiezingen ook ordelijk
verlopen, zodat geen enkele twijfel kan bestaan over het vrije en eerlijke karakter daarvan en
de geldigheid van de uitslag. Vrije en geheime verkiezingen vormen de onontbeerlijke
voorwaarde voor de democratische rechtsstaat en tegelijk zijn kern. Elke handeling die dit in
gevaar brengt levert een ernstige aantasting op van de democratische rechtsstaat Curacao.

10. Het ontbindingsrecht van artikel 53 Staatsregeling in het algemeen

10.1 In artikel 53 Staatsregeling is onder meer bepaald:

1. De Staten kunnen bij Landsbesluit worden ontbonden.

2. Het besluit tot ontbinding houdt tevens de last in tot een nieuwe verkiezing voor de
ontbonden Staten en tot het samenkomen van de nieuw gekozen Staten binnen drie
maanden.

10.2 Het ontbindingsrecht is volgens zijn oorspronkelijke bedoeling een middel om een
verstoorde verhouding tussen de regering en de volksvertegenwoordiging te herstellen,
door de kiezers een conflict tussen beide te laten beslechten. Als het parlement slaat,
kan de regering met ontbinding terugslaan. Het ontbindingsrecht is een autonome
bevoegdheid van de regering, die juist met name bedoeld is voor de situatie waarin het
parlement zijn vertrouwen in de zittende regering opzegt. Er zou een preventieve
werking van moeten uitgaan in dier voege dat het kan voorkomen dat een parlement al
te snel het vertrouwen in een regering opzegt.

10.3 Voor de uitoefening van het ontbindingsrecht geldt geen minimum zittingsduur. Ook
staat aan de uitoefening van het recht niet in de weg dat een regering demissionair is.
Er is geen reden om aan te nemen dat de staatsrechtelijke praktijk in Curaao afwijkt
van de daaraan, gelet op de gemeenschappelijke wortels, verwante Staatsrechtelijke
praktijk in Nederland. Ontbinding vond bijvoorbeeld ook plaats onder het interim-
ontbindingskabitet Van Agt III in 1982, nadat het kabinet-Van Agt II al na ongeveer
zeven maanden was gesneuveld. En eind 2002 viel het na de verkiezingen van mei
2002 gevormde kabinet-Balkenende I al in oktober 2002. Dat kabinet regeerde
demissionair door en droeg zorg voor Kamerontbinding. 1

10.4 Evenmin is vereiste voor ontbinding dat noodzakelijk is dat het geschil tussen
regering en parlement aan de kiezer wordt voorgelegd. Het ontbindingsrecht is een
recht dat de regering eenvoudig heeft in het kader van de staatsrechtelijke checks and
balances. Of het nodig, of wenselijk, is dat het parlement ontbonden wordt, is een

1 Kortmann C.A.J.M. Kortman, Constitutioneel Recht (2012), p. 300.

Pagina 12 van 23
 beslissing die dus uitsluitend ter beoordeling van de regering staat. Uiteindelijk is het
aan de kiezer om aan de uitoefening van het ontbindingsrecht zijn waardering te geven
of te onthouden.

10.5 Evenmin is vereist dat de regering (of de Gouverneur als onderdeel daarvan), alvorens
het ontbindingsbesluit te nemen, respectievelijk met ondertekening te bekrachtigen,
overleg pleegt (plegen) met (de meerderheid van) de Staten.2 Het gaat naar zijn aard
juist om een recht dat toekomt aan de regering, zonder dat de Staten de uitoefening
ervan kunnen benvloeden. Ter zake van de positie van de gouverneur is voorts nog
relevant dat zich staatkundig niet laat indenken dat deze ter zake van een besluit tot
ontbinding van de Staten zich zou moeten richten, niet naar de wens van de regering,
waar zij onderdeel van uitmaakt, maar naar de wens van (de meerderheid van) de
Staten te dien aanzien en derhalve partij moeten kiezen tegen de ministers die politiek
voor haar verantwoordelijk zijn.3

10.6 In het algemeen is de enige uitzondering op het geval dat de gouverneur partij moet
kiezen tegen de regering, het geval waarin zij optreedt, niet als vertegenwoordiger van
de Koning in diens hoedanigheid van hoofd van de regering van Curaao, maar als
vertegenwoordiger van de regering van het koninkrijk. In die hoedanigheid is de
gouverneur belast met het houden van toezicht op de naleving van de rijkswetten en
algemene maatregelen van rijksbestuur en van de verdragen en besluiten van
volkenrechtelijke organisaties. In die hoedanigheid stelt zij een landsverordening en
een aan haar voorgedragen landsbesluit niet vast wanneer zij de verordening of het
landsbesluit in strijd acht met het Statuut, een internationale regeling, een rijkswet of
een algemene maatregel van rijksbestuur, dan wel met belangen, waarvan de verzorging
of waarborging aangelegenheid van het Koninkrijk is, zoals bepaald in artikel 21 van de
Rijkswet houdende Reglement voor de Gouverneur van Curaao. Maar ook voor die
situatie bestaat er (uiteraard) geen verplichting de Staten te consulteren.

11. Het ontbindingsbesluit is naar zijn aard onomkeerbaar

11.1 Het ontbindingsrecht is geen controversieel instrument. Het is internationaal breed

aanvaard en komt dus ook in andere beschaafde rechtsordes voor, waaronder,
bijvoorbeeld Engeland, Belgi en Frankrijk.

11.2 Op de inhoud van het hierboven geciteerde persbericht van de Gouverneur is

staatsrechtelijk niets af te dingen. De Gouverneur heeft zich uitgesproken tegen
intrekking van het ontbindingsbesluit, als zijnde strijdig met de beginselen van
rechtszekerheid en van deugdelijk bestuur. Dat is het reeds omdat het

2 Vgl. Van der Pot, Handboek van het Nederlandse Staatsrecht (2006), pp. 644-645.

3 Zie n. 1, p. 299.

Pagina 13 van 23
 ontbindingsbesluit op grond van art. 53 lid 2 Staatsregeling de (onontkoombare) last
inhoudt tot het uitschrijven van nieuwe verkiezingen, wat ook is gebeurd, waarmee het
stemrecht van de kiezers dus naar tijd is geconcretiseerd en er in verband daarmee
kieswettelijke procedures zijn opgestart.

11.3 Daarmee is evenwel nog niet alles gezegd. Intrekking van een Landsbesluit de Staten te
ontbinden is absoluut onmogelijk gelet op de aard van het ontbindingsbesluit. Zoals
hiervoor uiteengezet, is het ontbindingsrecht een recht dat de regering heeft en dat
gebruikt kan worden om een in het parlement gerezen situatie aan de kiezer voor te
leggen. Dat recht kan, onder meer, worden aangewend in de situatie dat de regering
zich geconfronteerd ziet met een conflict met de (meerderheid van) het parlement.

11.4 Het ontbindingsrecht zou in conflictsituaties illusoir worden als de Statenmeerderheid,

direct na het ontbindingsbesluit, een (interim-)regering kan doen benoemen, die het
besluit kan intrekken. De situatie zou dan in feite dezelfde zijn als de situatie waarin
kabinet, Gouverneur, of regering (kabinet en Gouverneur gezamenlijk) (de
meerderheid van) de Staten zou moeten consulteren alvorens over te gaan tot
ontbinding.

12. Het ontbindingsrecht beschouwd in het licht van artikel 3 Eerste Protocol bij
het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens

12.1 In artikel 3 van het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de
Mens is bepaald:

De Hoge Verdragsluitende Partijen verbinden zich om met redelijke tussenpozen vrije,

geheime verkiezingen te houden onder voorwaarden die de vrije meningsuiting van het volk bij
het kiezen van de wetgevende macht waarborgen.

12.2 In artikel 25 van het Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten is
onder meer bepaald:

Elke burger heeft het recht en dient in de gelegenheid te worden gesteld, zonder dat het
onderscheid bedoeld in artikel 2 wordt gemaakt en zonder onredelijke beperkingen:

[]

(b) te stemmen en gekozen te worden door middel van betrouwbare politieke verkiezingen die
gehouden worden krachtens algemeen en gelijkwaardig kiesrecht en bij geheime stemming,
waardoor het vrijelijk tot uitdrukking brengen van de wil van de kiezers wordt verzekerd.

12.3 Dit artikel omvat, evenals artikel 3 EP EVRM en artikel 6 Staatsregeling van Curaao,
het actieve en passieve kiesrecht. Artikel 25 IVBPR laten eisers hier verder derhalve
buiten beschouwing. De bedoeling van het in artikel 3 van het Eerste Protocol

Pagina 14 van 23
 gewaarborgde recht is door Straatsburg uitgelegd in de zaak Timke v. Duitsland
(beslissing Europese Commissie voor de Rechten van de Mens):

The purpose is to ensure that fundamental changes in prevailing public opinion are reflected
in the opinions of the representatives of the people. Parliament must in principle be in a
position to develop and execute its legislative intentions including longer term legislative
plans. Too short an interval between elections may impede political planning for the
implementation of the will of the electorate; too long an interval can lead to the petrification of
political groupings in Parliament which may no longer bear any resemblance to the prevailing
will of the electorate.

12.4 In overeenstemming met deze leer, zijn er op Curacao in beginsel eens in de vier jaar
verkiezingen (art. 44 Staatsregeling). Het Koninkrijk voldoet als Hoge
Verdragsluitende Partij, voor wat betreft Curaao dus aan artikel 3 van het Eerste
Protocol.

12.5 Het ontbindingsrecht van artikel 53 Staatsregeling, dat met zich kan brengen dat reeds
na een korte parlementaire zittingsperiode nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven,
vormt evenwel geen ontoelaatbare inbreuk op het actief en passief kiesrecht bedoeld in
artikel 3 van het Eerste Protocol.

12.6 In de eerste plaats is van belang dat internationaalrechtelijk op geen enkele manier ter
discussie staat dat een (ongeclausuleerd) ontbindingsrecht als vervat in artikel 53
Staatsregeling zich verdraagt met de fundamentele rechten en vrijheden.

12.7 In de tweede plaats niet, omdat het niet afdoet aan het principe dat er ook op
Curaao eens in de vier jaar verkiezingen zijn. Toepassing van het ontbindingsrecht
blijft uitzondering.

12.8 In de derde plaats niet, omdat tegenover het belang om in de regel pas na redelijke
termijn nieuwe verkiezingen te hebben, ook het eveneens met artikel 3 eerste Protocol
erkende belang staat, dat het parlement een afspiegeling is van de wil van het
electoraat.

12.9 En in de vierde plaats niet omdat:

The rights in question are not absolute. There is room for implied limitations under
Article 3 of Protocol N. 1 is of major importance for the determination of the relevance of the
aims pursued by the restrictions on the rights guaranteed by this provision. Given that Article
3 is not limited by a specific list of legitimate aims such as those enumerated in Articles 8
to 11, the Contracting States are therefore free to rely on an aim not contained in that list to
justify a restriction, provided that the compatibility of that aim with the principle of the rule

Pagina 15 van 23
 of law and the general objectives of the Convention is proved in the particular circumstances of
a given case.4

12.10 Dus als het ontbindingsrecht al een beperking zou inhouden op de rechten vervat in
artikel 3 Eerste Protocol, dan is duidelijk dat het artikel een gerechtvaardigde
beperking op dat recht is, binnen de ruime margin of appreciation zolang het maar in
overeenstemming is met the rule of law en the general objective of the Convention. Het
ontbindingsrecht is als in de Staatsregeling voorzien uiteraard in overeenstemming met
the rule of law. En het ontbindingsrecht doet niet af aan het algemene beginsel dat er
met redelijke tussenpozen verkiezingen zijn en is derhalve in overeenstemming met de
general objectives of the Convention. Als overwogen in EHRM 8 november 2016, nr.
18860/08 (Yabloko / Rusland):

69. It is, however, for the Court to determine in the last resort whether the requirements of
Article 3 of Protocol No. 1 of the Convention have been complied with. It has to satisfy itself
that the conditions do not curtail the rights in question to such an extent as to impair their
very essence and deprive them of their effectiveness; that they are imposed in pursuit of a
legitimate aim; and that the means employed are not disproportionate (see Mathieu-Mohin
and Clerfayt, loc. cit.). In particular, any conditions imposed must not thwart the free
expression of the people in the choice of the legislature in other words, they must reflect, or
not run counter to, the concern to maintain the integrity and effectiveness of an electoral
procedure aimed at identifying the will of the people through universal suffrage (see Hirst,
cited above, 62; Yumak and Sadak, cited above, 109 (iv); and Scoppola, cited above,
84).

70. The Court has also emphasised that it is important for the authorities in charge of
electoral administration to function in a transparent manner and to maintain impartiality
and independence from political manipulation (see Georgian Labour Party, cited above,
101) and that their decisions must be sufficiently reasoned (see Namat Aliyev v.
Azerbaijan, no. 18705/06, 81-90, 8 April 2010).

12.11 Het vergt weinig inbeeldingsvermogen om te concluderen dat het juist gedaagden zijn
die met hun politieke inmenging in de electoral administration de rechten bedoeld in
artikel 3 van het eerste protocol in gevaar brengen.

13. Tekortkomingen in (de uitvoering van de) kieswetgeving?

13.1 De ministerile beschikking van 27 maart 2017 strekkende tot aanhouding van alle
werkzaamheden ter voorbereiding van de verkiezingen en het ontwerp-Landsbesluit
tot intrekking van het ontbindingsbesluit, zijn in essentie gebaseerd op een aantal

4European Court of Human Rights, Guide on Article 3 of Protocol N. 1 Right to Free Elections (2016), p. 6.
De overwegingen zijn ontleend aan EHRM 8 november 2016, nr. 18860/08 (Yabloko / Rusland).

Pagina 16 van 23
 gestelde tekortkomingen in de uitvoering van de kieswetgeving, die het naar zeggen
van de minister respectievelijk de regering onverantwoord maken om de verkiezingen
te laten doorgaan. Verkort weergegeven zijn die redenen dat:

(A) De voorzitter en de leden van het Hoofdstembureau zijn niet tenminste dertig
dagen voor de kandidaatstelling benoemd (art. 13 Kiesreglement Curaao) en
is daarmee niet rechtsgeldig ingesteld;

(B) Het kiesregister is door die benoeming feitelijk met terugwerkende kracht
gesloten, met als gevolg dat er burgers zijn aan wie het actief of passief
kiesrecht (ten onrechte) is ontnomen (vgl. GEA 10 maart 2017, AR KG
82203/2017);

(C) De sluiting van het kiesregister is pas op 17 februari 2017 gepubliceerd, met als
gevolg dat kiesgerechtigden niet tijdig (binnen 5 dagen) konden opkomen
tegen hun opname in of uitsluiting van dat register, op grond van hun
ingezetenschap per 8 februari 2017;

(D) De omvang van het kiesrecht heeft daardoor niet op integere wijze
plaatsgevonden;

(E) Niet is gesteld of gebleken dat de voorzitter, de leden en de plaatsvervangende

leden van de diverse stembureaus zijn benoemd krachtens de daarvoor vereiste
ministerile beschikkingen;

(F) Diverse overige formaliteiten zouden niet of niet juist vervuld zijn;

(G) Kartonnen dozen voldoen niet als stembussen in de zin van artikel 51 van het
Kiesreglement Curaao, wegen fraudegevoeligheid;

(H) De stemhokjes voldoen ook niet;

13.2 Op die basis concluderen gedaagden dat in redelijkheid kan worden aangenomen dat
de organisatie van de verkiezingen niet voldoet aan de in het Kiesreglement Curaao
en het Kiesbesluit Curaao vervatte voorschriften en dat doorgang van de voor 28
april 2017 uitgeschreven verkiezingen voor de Staten als niet wenselijk en verantwoord
wordt geacht.

13.3 Daar komt bij dat de formele en praktische problemen die gedaagden aankaarten er
juist zijn om door henzelf, als parlementaire meerderheid en regering verantwoordelijk
voor het houden van nieuwe verkiezingen, zoveel mogelijk te worden opgelost.
Concreet wijzen eisers er op dat het eerst genoemde bezwaar, van de ontijdige
benoeming van de leden van het Hoofdstembureau, aan de rechtsgeldigheid van de
benoeming niet in de weg staat. Het Gerecht in Eerste Aanleg heeft in de

Pagina 17 van 23
 bovengenoemde zaak in essentie de tekortkomingen in overige formaliteiten die
gedaagden hebben aangevoerd in een overweging te overvloede niet aangemerkt
als reden voor ingrijpen.

13.4 Dat door de gestelde gebreken aan stembussen en hokjes eerlijke verkiezingen in het
gedrang komen, is niet concreet aannemelijk gemaakt.

13.5 De argumenten om de verkiezingen geen doorgang te laten vinden zijn er kennelijk

met de haren bijgesleept. Deze zijn, als zij inhoudelijk al terecht zijn aangevoerd, in het
licht van het evidente en zwaarwegende belang ook van eisers dat uitvoering wordt
gegeven aan het Landsbesluit tot het houden van nieuwe verkiezingen van een dermate
ondergeschikt belang dat zij hoe dan ook in redelijkheid de gedaagden niet hebben
kunnen brengen tot de keus de verkiezingen voorlopig, voor onbepaalde tijd, niet te
laten doorgaan.

13.6 In het kader van de verplichtingen van artikel 3 Eerste Protocol EVRM zijn de
gesignaleerde tekortkomingen zonder meer onvoldoende om een schending van dit
artikel aan te nemen. In algemene zin staan zij aan eerlijke verkiezingen niet in de weg,
ook al is de situatie, door de korte termijnen, niet ideaal (vgl. EHRM nr. 9103/04,
Georgische Arbeiderspartij / Georgi, paras. 82-83). Eisers willen de Curaaose situatie niet
geheel vergelijken met die van een post-revolutionair Georgi, maar in de kern gaat het
erom of eerlijke verkiezingen in redelijkheid zijn gewaarborgd en de bezwaren waar
gedaagden op wijzen, staan daaraan niet in de weg. Eisers veroorloven zich op te
merken dat gedaagden zelf een groter gevaar voor eerlijke verkiezingen lijken, gelet op
hun pogingen om de verkiezingen te frustreren en gelet op de algemeen bekende
beschuldigingen van (en in een enkel geval ook: veroordeling voor) omkoping aan het
adres van meerdere gedaagden.

13.7 Inmiddels heeft de minister van BPD in de media ook uitgesproken dat hij
voornemens is het stembureau te reorganiseren; een proces waar hij twee jaar voor
meent uit te moeten trekken. De timing daarvan is van dien aard, dat het niet anders
kan worden gezien als een extra poging de verkiezingen te frustreren en dus in ieder
geval misbruik van macht is.

14. Schorsende werking beroep EHRM?

14.1 Gedaagden zijn kennelijk van oordeel dat een verzoekschrift gericht aan het Europees
Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) schorsende werking heeft in dier voege
dat het (van kracht zijnde) Landsbesluit niet zou moeten worden uitgevoerd.
Gedaagden wijzen daarbij op artikel 34 van het EVRM waaruit voor de lidstaten de
verplichting zou voortvloeien om in afwachting van de behandeling van een
verzoekschrift geen uitvoering te geven aan het besluit waartegen het verzoekschrift
zich richt.

Pagina 18 van 23
14.2 Dat is een onjuiste veronderstelling. Artikel 34 EVRM verplicht de lidstaten er slechts
toe de doeltreffende uitoefening van het recht om een verzoekschrift in te dienen op
generlei wijze te belemmeren. Het verbiedt niet de uitvoering van het besluit waartegen
het verzoekschrift zich richt. Evenmin als de uitvoerbaarheid van een
onvoorwaardelijke gevangenisstraf wordt opgeschort hangende de behandeling van
een verzoekschrift terzake in Straatsburg, verliest een landsbesluit waarvan men mocht
menen dat het in strijd is met de verplichtingen van het EHRM door het indienen van
een verzoekschrift zijn geldigheid of verbindende kracht.

14.3 Overigens is Straatsburg gewend om pas achteraf recht te doen, nadat alle nationale
rechtsmiddelen zijn uitgeput.

14.4 Weliswaar voorzien de procedurele regels van het EHRM in de mogelijkheid dat het
Hof voorlopige maatregelen neemt die de verdragsluitende Staten moeten opvolgen,
maar (i) een maatregel van de strekking dat het Landsbesluit niet mag worden
uitgevoerd is kennelijk niet getroffen en (ii) dat zon maatregel ooit getroffen zou
worden ligt niet voor de hand. Krachtens vaste rechtspraak van het EHRM zijn
dergelijke maatregelen gereserveerd voor gevallen waarin het recht op leven of de
fysieke integriteit op het spel staan. Ter illustratie van de gedachten die het EHRM
heeft bij een verzoek als dat van de gedaagden die het aangaat, verwijzen eisers naar
een persbericht van het Hof uit 2007 (productie 5):

The Court is empowered to adopt interim measures under Rule 39 of its Rules of Court.
However, as a matter of consistent practice, it only does so where the applicant is at an
established risk of imminent and irreparable harm. This typically involves allegations of
exposure to ill-treatment in breach of Article 3 (prohibition of torture and inhuman and
degrading treatment) of the European Convention on Human Rights and the most common
example is where the applicant is on the point of expulsion to a country where he or she will
be at risk of such treatment or indeed face a life-threatening situation (raising issues under
Article 2 of the Convention - the right to life).

In 2007 the Court has received approximately 1,060 requests for interim measures and
granted 252 of them. The Court has, however, never granted a request for interim measures
in circumstances such as the refusal by a government to hold a referendum which falls far
outside the usual ambit of this procedure. The recent requests, which appear to be part of an
orchestrated campaign, have no chance whatsoever of success and serve solely to take up time
which could be spent on more urgent matters in respect of which the Court might be called
upon to issue an interim measure. The Court has currently some 100,000 applications
pending before it.

14.5 Met andere woorden: Het verzoek om voorlopige maatregelen has no chance
whatsoever, gelet op de onderliggende materie.

Pagina 19 van 23
14.6 Ook de inhoudelijke procedure bij het EHRM is bij voorbaat kansloos. De gedaagden
hebben immers de nationale rechtsmiddelen die tot hun beschikking staan, niet
uitgeput. De klacht stevent af op niet-ontvankelijkheid.

14.7 Met de bij het EHRM aangevoerde inhoudelijke gronden van de klacht zijn eisers niet
bekend, zodat deze onbesproken blijven.

15. Korte aanvullende beschouwing

15.1 Eisers zien zich helaas gesteld voor de vraag hoe de democratie zich kan weren tegen
niet-democratische krachten.

15.2 De gouverneur heeft gedaagden voorlopig een halt toegeroepen in hun intrekking van
het Landsbesluit waarbij verkiezingen van 12 februari 2017 zijn uitgeschreven.
Daarmee zijn de voorbereidingen van de verkiezingen evenwel nog niet hervat en
gedaagden wekken de indruk dat zij op geen enkele manier voornemens zijn die
voorbereidingen te hervatten. Eisers stellen vast dat gedaagden nieuwe pogingen om
de verkiezingen te frustreren niet zullen schuwen.

15.3 Inmiddels hebben eisers ook vernomen dat gedaagden hebben geprobeerd Kenneth
Valpoort, organisator van de manifestatie vr de verkiezingen hebben geprobeerd om
te kopen met USD 18.000 om de manifestatie af te gelasten; de minister van BPD
heeft bevolen aan Kranshi om geen medewerking te geven aan een van de advocaten
van esiers die uittreksels kwam halen in verband met deze zaak; dat de ministers
begonnen zijn de overheids-NVs te bevelen geld ter beschikking te stellen voor hun
campagnes (de eerdere enquteprocedure loopt nog!), dat bestuurders met ontslag is
gedreigd als ze daar niet aan voldoen, en dat men ook reeds bezig is de commissarissen
bij die NVs te ontslaan; vast en zeker ook om dichter bij de kassa te komen te zitten.

15.4 De kortgedingrechter is als restrechter bevoegd in dit spoedeisende geval in te grijpen.

Gedaagden handelen onrechtmatig tegenover eisers, die recht op en belang hebben bij
uitvoering en naleving van het Landsbesluit van 12 februari 2017 op grond waarvan
hun recht om deel te nemen aan verkiezingen door de stemmen en/of door zich
verkiesbaar te stellen is geconcretiseerd door het uitschrijven van verkiezingen op 28
april 2017.

15.5 Nu gedaagden er blijk van geven geen respect op te brengen voor de rule of law, kan er
niet vanuit gegaan worden dat gedaagden een rechterlijk vonnis zonder meer zullen
naleven. Gedaagden vrezen zelfs dat zij de algemeen middelen zullen aanwenden om
dwangsomveroordelingen voor hen te dragen. De rechter kan daarom niet
terughoudend zijn in zijn veroordeling.

Pagina 20 van 23
16. Meest recente ontwikkeling: de zoveelste draai

16.1 Op 29 maart 2017 rond 17:00 uur hebben Gerrit Schotte en anderen aangekondigd
weer een hoofdrol voor Gerrit Schotte, waarom kon de premier dat niet? dat de
verkiezingen toch doorgaan op 28 april. Daarbij werden weer zalvende woorden
gebruikt en werd ook weer een feestje op het Brionplein aangekondigd.

16.2 Men kan zich moeilijk aan de indruk onttrekken dat alles wat Schotte c.s. op de
persconferentie van 29 maart 2017 verkondigd hebben niet oprecht was. In het beste
geval is het een poging tot beperking van de schade die zij met hun doorzichtige
optreden hebben veroorzaakt voor hun kansen in de verkiezingen. Maar eisers weten
inmiddels dat gedaagden de ene draai na de andere maken. Nieuwe pogingen om de
verkiezingen te frustreren vallen te verwachten. Gedaagden moet niet de gelegenheid
geboden worden om met loze woorden de datum van 28 april dichterbij te laten
komen, en dan alsnog redenen te creren om de verkiezingen te verhinderen.

16.3 Als gedaagden al werkelijk van plan zijn de verkiezingen door te laten gaan, dan is
duidelijk dat zij de werkelijke redenen onder het tapijt schuiven. Het verzoek van
gedaagden bij het EHRM om voorlopige maatregelen te nemen is zonder inhoudelijke
behandeling afgewezen niet ontvankelijk verklaard. Het had dus inderdaad no chance
whatsoever.

16.4 Iedereen met een objectieve blik zal zich weinig illusies maken over de principes,
bedoelingen en de waarde van het woord van deze gedaagden. Zij draaien en draaien,
liegen en liegen.

(A) Eerst werden de verkiezingen publiekelijk verwelkomd, toen werd

triomfanteljik gekraaid dat de verkiezingen mooi niet doorgingen.

(B) Eergisteren moesten de verkiezingen nog on hold omdat hun mensenrechten in

het geding waren. Sinds gisteren valt het met die schending kennelijk wel mee,
en mogen de verkiezingen toch doorgaan. So much for principles. De inhoudelijke
zaak bij het EHRM zal hetzelfde lot beschoren zijn. Niemand met verstand
van zaken houdt er serieus rekening mee dat de inhoudelijke klacht
ontvankelijk wordt verklaard. Dat moeten zelfs de gedaagden beseffen.

(C) Het laten doorgaan van de verkiezingen was voor gedaagden gisteren nog
onverantwoord. Maar sinds gisteren is het standpunt kennelijk dat het
doorgaan van de verkiezingen toch verantwoord is. De argumenten van de
regering waren eerder natuurlijk ook gezocht en er met de haren bijgesleept.

(D) Op 28 maart 2017 bereikte de organisator van de manifestatie voor de

verkiezingen een poging tot omkoping om de manifestatie af te gelasten. En op
29 maart probeerde de minister s ochtends de advocaten van eisers via
Pagina 21 van 23
 Kranshi tegen te werken in hun voorbereiding van deze procedure en worden
de overheids-NVs weer geplunderd als in 2010-2012.

(E) En op 29 maart om 1700 uur komen de zalvende woorden over de

verkiezingen.

16.5 Het laat wel zien dat het woord van deze gedaagden geen cent waard is.

16.6 Daarna kwam het schaamteloze beroep op de mensenrechten en werden er andere

redenen verzonnen waarom het houden van verkiezingen onverantwoord was.
Gisteren, enige uren nadat de minister instructies had gegeven de advocaten van eisers
tegen te werken, waren er zalvende woorden van de strekking dat de verkiezing er toch
komt en werd er ook weer een feestje op het Brionplein aangekondigd.

16.7 Eisers weigeren de volgende trucs af te wachten en willen daarvoor niet de gelegenheid
bieden.

17. Internationale of interregionale waarnemers

17.1 Nu gedaagden met hun handelingen en draaien zo openlijk afbreuk hebben gedaan aan
elke geloofwaardigheid en betrouwbaarheid die van hen mocht uitgaan, en er
fundamentele rechten op het spel staan, hebben eisers er in de onderlinge relatie tussen
gedaagden en henzelf recht op dat gedaagden aanvullende maatregelen nemen en
waarborgen creren voor eerlijke en ordentelijke verkiezingen. Daarom kan van hen
verwacht worden dat zij door tussenkomst van het koninkrijk internationale of
interregionale waarnemers uitnodigen om toezicht te houden op het eerlijke en
ordentelijke verloop van de verkiezingen.

REDENEN WAAROM

Eisers vorderen daarom om gedaagden, afzonderlijk en tezamen, elk voor zover dat binnen
zijn/haar vermogen, bevoegdheden en verplichtingen ligt, uitvoerbaar bij voorraad, vanaf het
moment van het wijzen van vonnis:

(1) gebiedt alles te doen wat nodig en gebruikelijk is opdat het Landsbesluit
van 12 februari 2017 no. 17/0223 ongestoord kan worden uitgevoerd,
zodat de verkiezingen op 28 april 2017 doorgang kunnen vinden, althans
een zodanige voorziening te treffen als in goede justitie geboden wordt
geacht;

(2) gebiedt elke handeling en/of aanwijzing ongedaan te maken die aan de
last om voornoemd landsbesluit uit te voeren in de weg staat, alsmede
verbiedt enige handeling te verrichten die de juiste uitvoering van
meergenoemd landsbesluit kan verhinderen;

Pagina 22 van 23
 (3) gebiedt de regering van het koninkrijk te verzoeken, of anderszins door
tussenkomst van het koninkrijk, te zorgen voor internationale en/of
interregionale waarnemers om toezicht te houden op het eerlijke en
ordentelijke verloop van de verkiezingen;

(4) waarbij het gerecht verstaat dat wanneer verkiezingen niet op die datum
worden gehouden, dat niet afdoet aan de bovengenoemde geboden en
verboden, en de verplichting blijft bestaan om alsnog op zo kort
mogelijke termijn nadien eerlijke en ordentelijke verkiezingen te houden;

(5) Alles op straffe van een dwangsom van ANG 10.000.000, althans een
door het gerecht gelet op de individuele omstandigheden van iedere
afzonderlijke gedaagde te matigen bedrag, te verbeuren per gedaagde per
overtreding, en met bepaling dat deze veroordeling na 28 april 2017 ten
aanzien van elke gedaagde die natuurlijk persoon is, ten uitvoer gelegd
kan worden met lijfsdwang,

(6) Met veroordeling van gedaagden in de kosten van dit geding, inclusief
nakosten.

De gemachtigden

__________________

Achim K.E. Henriquez

Shalten Hato

Rogier F. Van den Heuvel

Pagina 23 van 23