Deklaracja praw czowieka

Preambua
Trzecia Sesja Oglnego Zgromadzenia ONZ, obradujca w Paryu, uchwalia 10
grudnia 1948 roku jednomylnie Powszechn Deklaracj Praw Czowieka. Dokument
ten stanowi niewtpliwie jedno z najwikszych i najtrwalszych osigni ONZ. Przetu-
maczona na wikszo jzykw wiata Powszechna Deklaracja Praw Czowieka zbiera
oraz porzdkuje osignicia i postulaty czowieka, ktry od wielu setek lat toczy nie
skoczon jeszcze walk o swoj wolno i swoj godno.
ZWAYWSZY, e uznanie przyrodzonej godnoci oraz rwnych i niezbywalnych
praw wszystkich czonkw wsplnoty ludzkiej jest podstaw wolnoci, sprawiedliwoci
i pokoju wiata,
ZWAYWSZY, e nieposzanowanie i nieprzestrzeganie praw czowieka doprowadzi-
o do aktw barbarzystwa, ktre wstrzsny sumieniem ludzkoci, i e ogoszono
uroczycie jako najwzniolejszy cel ludzkoci denie do zbudowania takiego wiata,
w ktrym ludzie korzysta bd z wolnoci sowa i przekona oraz z wolnoci od
strachu i ndzy,
ZWAYWSZY, e konieczne jest zawarowanie praw czowieka przepisami prawa,
aby nie musia - doprowadzony do ostatecznoci - ucieka si do buntu przeciw tyranii
i uciskowi,
ZWAYWSZY, e konieczne jest popieranie rozwoju przyjaznych stosunkw midzy
narodami,
ZWAYWSZY, e Narody Zjednoczone przywrciy sw wiar w podstawowe prawa
czowieka, godno i warto jednostki oraz w rwnouprawnienie mczyzn i kobiet,
oraz wyraziy swe zdecydowanie popierania postpu spoecznego i poprawy warunkw
ycia w wikszej wolnoci,
ZWAYWSZY, e Pastwa Czonkowskie podjy si we wsppracy z Organizacj
Narodw Zjednoczonych zapewni powszechne poszanowanie i przestrzeganie praw
czowieka i podstawowych wolnoci,
ZWAYWSZY, e jednakowe rozumienie tych praw i wolnoci ma olbrzymie znacze-
nie dla ich penej realizacji,
PRZETO ZGROMADZENIE OGLNE
Ogasza Uroczycie niniejsz Powszechn Deklaracj Praw Czowieka jako wsplny
najwyszy cel wszystkich ludw i wszystkich narodw, aby wszyscy ludzie i wszystkie
organy spoeczestwa - majc stale w pamici niniejsz Deklaracj - dyy w drodze
nauczania i wychowywania do rozwijania poszanowania tych praw i wolnoci i aby
zapewniy za pomoc postpowych rodkw o zasigu krajowym i midzynarodowym
powszechne i skuteczne uznanie i stosowanie tej Deklaracji zarwno wrd narodw
Pastw Czonkowskich, jak i wrd narodw zamieszkujcych obszary podlege ich
wadzy.
 Artyku 1
Wszyscy ludzie rodz si wolni i rwni pod wzgldem swej godnoci i swych praw.
S oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postpowa wobec innych w duchu
braterstwa.
Artyku 2
Kady czowiek posiada wszystkie prawa i wolnoci zawarte w niniejszej Deklaracji
bez wzgldu na jakiekolwiek rnice rasy, koloru, pci, jzyka, wyznania, pogldw
politycznych i innych, narodowoci, pochodzenia spoecznego, majtku, urodzenia
lub jakiegokolwiek innego stanu.
Nie wolno ponadto czyni adnej rnicy w zalenoci od sytuacji politycznej, praw-
nej lub midzynarodowej kraju lub obszaru, do ktrego dana osoba przynaley, bez
wzgldu na to, czy dany kraj lub obszar jest niepodlegy, czy te podlega systemowi
powiernictwa, nie rzdzi si samodzielnie lub jest w jakikolwiek sposb ograniczony
w swej niepodlegoci.
Artyku 3
Kady czowiek ma prawo do ycia, wolnoci i bezpieczestwa swej osoby.
Artyku 4
Nie wolno nikogo czyni niewolnikiem ani nakada na nikogo suebnoci; niewol-
nictwo i handel niewolnikami s zakazane we wszystkich swych postaciach.
Artyku 5
Nie wolno nikogo torturowa ani kara lub traktowa w sposb okrutny, nieludzki
lub poniajcy.
Artyku 6
Kady czowiek ma prawo do uznawania wszdzie jego osobowoci prawnej.
Artyku 7
Wszyscy s rwni wobec prawa i maj prawo, bez jakiejkolwiek rnicy, do jednako-
wej ochrony prawnej. Wszyscy maj prawo do jednakowej ochrony przed jakkolwiek
dyskryminacj, bdc pogwaceniem niniejszej Deklaracji, i przed jakimkolwiek
naraeniem na tak dyskryminacj.
Artyku 8
Kady czowiek ma prawo do skutecznego odwoywania si do kompetentnych
sdw krajowych przeciw czynom stanowicym pogwacenie podstawowych praw
przyznanych mu przez konstytucj lub przez prawo.
Artyku 9
Nikogo nie wolno samowolnie aresztowa, zatrzyma lub wygna z kraju.
Artyku 10
Kady czowiek ma na warunkach cakowitej rwnoci prawo, aby przy rozstrzy-
ganiu o jego prawach i zobowizaniach lub o zasadnoci wysuwanego przeciw niemu
oskarenia o popenienie przestpstwa by suchanym sprawiedliwie i publicznie przez
niezaleny i bezstronny sd.
 Artyku 11
(1) Kady czowiek oskarony o popenienie przestpstwa ma prawo, aby uznawano
go za niewinnego dopty, dopki nie udowodni mu si winy zgodnie z prawem podczas
publicznego procesu, w ktrym zapewniono mu wszystkie konieczne rodki obrony.
(2) Nikt nie moe by skazany za przestpstwo z powodu dziaania lub zaniechania
nie stanowicego w chwili jego dokonania przestpstwa wedug prawa krajowego lub
midzynarodowego. Nie wolno take wymierza kary wyszej ni ta, ktra bya prze-
widziana w chwili popenienia przestpstwa.
Artyku 12
Nie wolno ingerowa samowolnie w czyjekolwiek ycie prywatne, rodzinne, domo-
we, ani w jego korespondencj, ani te uwacza jego honorowi lub dobremu imieniu.
Kady czowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takiej ingerencji lub uwa-
czaniu.
Artyku 13
(1) Kady czowiek ma prawo swobodnego poruszania si i wyboru miejsca zamiesz-
kania w granicach kadego Pastwa.
(2) Kady czowiek ma prawo opuci jakikolwiek kraj, wczajc w to swj wasny,
i powrci do swego kraju.
Artyku 14
(1) Kady czowiek ma prawo ubiega si o azyl i korzysta z niego w innym kraju
w razie przeladowania.
(2) Nie mona powoywa si na to prawo w przypadku cigania wszcztego rzeczy-
wicie z powodu popenienia przestpstwa pospolitego lub czynu sprzecznego z celami
i zasadami Organizacji Narodw Zjednoczonych.
Artyku 15
(1) Kady czowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa.
(2) Nie wolno nikogo pozbawia samowolnie obywatelstwa ani nikomu odmawia
prawa do zmiany obywatelstwa.
Artyku 16
(1) Mczyni i kobiety bez wzgldu na jakiekolwiek rnice rasy, narodowoci lub
wyznania maj prawo po osigniciu penoletnoci do zawarcia maestwa i zaoenia
rodziny. Maj oni rwne prawa w odniesieniu do zawierania maestwa, podczas jego
trwania i po jego ustaniu.
(2) Maestwo moe by zawarte jedynie za swobodnie wyraon pen zgod
przyszych maonkw.
(3) Rodzina jest naturaln i podstawow komrk spoeczestwa i ma prawo do
ochrony ze strony spoeczestwa i Pastwa.
Artyku 17
(1) Kady czowiek, zarwno sam jak i wesp z innymi, ma prawo do posiadania
wasnoci.
(2) Nie wolno nikogo samowolnie pozbawia jego wasnoci.
 Artyku 18
Kady czowiek ma prawo wolnoci myli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje
swobod zmiany wyznania lub wiary oraz swobod goszenia swego wyznania lub wia-
ry bd indywidualnie, bd wesp z innymi ludmi, publicznie i prywatnie, poprzez
nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajw.
Artyku 19
Kady czowiek ma prawo wolnoci opinii i wyraania jej; prawo to obejmuje swo-
bod posiadania niezalenej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania
informacji i pogldw wszelkimi rodkami, bez wzgldu na granice.
Artyku 20
(1) Kady czowiek ma prawo spokojnego zgromadzania i stowarzyszania si.
(2) Nikogo nie mona zmusza do naleenia do jakiego stowarzyszenia.
Artyku 21
(1) Kady czowiek ma prawo do uczestniczenia w rzdzeniu swym krajem bezpo-
rednio lub poprzez swobodnie wybranych przedstawicieli.
(2) Kady czowiek ma prawo rwnego dostpu do suby publicznej w swym kraju.
(3) Wola ludu jest podstaw wadzy rzdu; wola ta wyraa si w przeprowadzanych
okresowo rzetelnych wyborach, opartych na zasadzie powszechnoci, rwnoci i taj-
noci, lub na innej rwnorzdnej procedurze, zapewniajcej wolno wyborw.
Artyku 22
Kady czowiek ma jako czonek spoeczestwa prawo do ubezpiecze spoecznych;
ma rwnie prawo do urzeczywistniania - poprzez wysiek narodowy i wspprac
midzynarodow oraz zgodnie z organizacj i zasobami kadego Pastwa - swych
praw gospodarczych, spoecznych i kulturalnych, niezbdnych dla jego godnoci
i swobodnego rozwoju jego osobowoci.
Artyku 23
(1) Kady czowiek ma prawo do pracy, do swobodnego wyboru pracy, do odpowied-
nich i zadowalajcych warunkw pracy oraz do ochrony przed bezrobociem.
(2) Kady czowiek, bez wzgldu na jakiekolwiek rnice, ma prawo do rwnej pacy
za rwn prac.
(3) Kady pracujcy ma prawo do odpowiedniego i zadowalajcego wynagrodzenia,
zapewniajcego jemu i jego rodzinie egzystencj odpowiadajc godnoci ludzkiej
i uzupenianego w razie potrzeby innymi rodkami pomocy spoecznej.
(4) Kady czowiek ma prawo do tworzenia zwizkw zawodowych i do przystpo-
wania do zwizkw zawodowych dla ochrony swych interesw.
Artyku 24
Kady czowiek ma prawo do urlopu i wypoczynku, wczajc w to rozsdne ogra-
niczenie godzin pracy i okresowe patne urlopy.
Artyku 25
(1) Kady czowiek ma prawo do stopy yciowej zapewniajcej zdrowie i dobrobyt
jego i jego rodziny, wczajc w to wyywienie, odzie, mieszkanie, opiek lekarsk
i konieczne wiadczenia socjalne, oraz prawo do ubezpieczenia na wypadek bezro-
bocia, choroby, niezdolnoci do pracy, wdowiestwa, staroci lub utraty rodkw do
ycia w inny sposb od niego niezaleny.
(2) Matka i dziecko maj prawo do specjalnej opieki i pomocy. Wszystkie dzieci, za-
rwno maeskie jak i pozamaeskie, korzystaj z jednakowej ochrony spoecznej.
Artyku 26
(1) Kady czowiek ma prawo do nauki. Nauka jest bezpatna, przynajmniej na stopniu
podstawowym. Nauka podstawowa jest obowizkowa. Owiata techniczna i zawodowa
jest powszechnie dostpna, a studia wysze s dostpne dla wszystkich na zasadzie
rwnoci w zalenoci od zalet osobistych.
(2) Celem nauczania jest peny rozwj osobowoci ludzkiej i ugruntowanie poszano-
wania praw czowieka i podstawowych wolnoci. Krzewi ono zrozumienie, tolerancj
i przyja midzy wszystkimi narodami, grupami rasowymi lub religijnymi; popiera
dziaalno Organizacji Narodw Zjednoczonych zmierzajc do utrzymania pokoju.
(3) Rodzice maj prawo pierwszestwa w wyborze nauczania, ktre ma by dane
ich dzieciom.
Artyku 27
(1) Kady czowiek ma prawo do swobodnego uczestniczenia w yciu kulturalnym
spoeczestwa, do korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postpie nauki i korzy-
stania z jego dobrodziejstw.
(2) Kady czowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyci wyni-
kajcych z jakiejkolwiek jego dziaalnoci naukowej, literackiej lub artystycznej.
Artyku 28
Kady czowiek ma prawo do takiego porzdku spoecznego i midzynarodowego,
w ktrym prawa i wolnoci zawarte w niniejszej Deklaracji byyby w peni realizowane.
Artyku 29
(1) Kady czowiek ma obowizki wobec spoeczestwa, bez ktrego niemoliwy jest
swobodny i peny rozwj jego osobowoci.
(2) W korzystaniu ze swych praw i wolnoci kady czowiek podlega jedynie takim
ograniczeniom, ktre s ustalone przez prawo wycznie w celu zapewnienia odpo-
wiedniego uznania i poszanowania praw i wolnoci innych i w celu uczynienia zado
susznym wymogom moralnoci, porzdku publicznego i powszechnego dobrobytu
demokratycznego spoeczestwa.
(3) Z niniejszych praw i wolnoci nie wolno w adnym przypadku korzysta w sposb
sprzeczny z celami i zasadami Organizacji Narodw Zjednoczonych.
Artyku 30
adnego z postanowie niniejszej Deklaracji nie mona rozumie jako udzielajcego
jakiemukolwiek Pastwu, grupie lub osobie jakiegokolwiek prawa do podejmowania
dziaalnoci lub wydawania aktw zmierzajcych do obalenia ktregokolwiek z praw
i wolnoci zawartych w niniejszej Deklaracji.