TRUONG DAL HOC KINH TH THANH PHO HO CHi MINH
BO MON CHUNG KHOAN
PGS.TS. BUI KIM YEN _
TS, THAN THI THL THU Y-TS. LAI TIEN DINH
‘ThS. TRAN PHUONG THAO - ThS. PHAM TH] ANH THU
PHAN TiCH VA DAU TU
CHUNG KHOAN
(SOAN THEO CHUONG TRINH CUA UBCKNN)
Biéu kién bat buéc dé tham du ky thi lay chiing chi chuyén
mon vé Ph4n tich va dau tu chuing khodn cla UBCKNN )
1040 90
| 85
1020 so 3
7m &
1000 =
> 7 §
W geo 65 2
z 60 =
z 960 55 2
> 50 5
940 | { a5 8
920 40 0
35 2
900 30
0 10 20
NHA XUAT BAN THONG KE
NAM 2008TRUONG DAI HOC KINH TE TP. HO CHi MINH
PGS. TS. BUI KIM YEN
Gido trinh:
PHAN TICH VA DAU TU
CHUNG KHOAN
(SOAN THEO CHUGNG TRINH CUA UBCKNN)
Chuong trinh bat bude dé dy thi Ching chi phan tich va
dau tu ching khodn cia UBCKNN
+ L¥ thuyét xtic tich, c6 dong.
+ Bai tap phong phi, da dang.
+ Bai gidi chi tiét, rd rang.
NHA XUAT BAN THONG KEPHAN TiCH DAU TU CHUNG KHOAN
i mm
OC Chuong 1:
GIA TRI CUA DONG TIEN THEO THGI GIAN
OChuwong IW:
LOI NHUAN VA RUI RO TRONG BAU TU CHUNG KHOAN
O Cheong UI:
PHAN TICH CHUNG KHOAN
O Chuong IV:
PHAN TICH LWA CHON TRAI PHIEU
O Chwong V :
PHAN TICH LUA CHON C6 PHIEU
O Chuong VI:
PHAN TICH KY THUAT
O Chitong VII:
QUAN LY DANH MYC BAU TU
GIA! BAI TAP CAC CHUONG
MOT SO MAU PHAN TICH CONG TY NIEM YET
OPbu luc:
LUAT CHUNG KHOANCh.1: GIA TRI CUA DONG TIEN THEO THO! GIAN 5
CHUONG I
GIA TR] CUA DONG TIEN THEO THO! GIAN
(THE TIME VALUE OF MONEY)
Gia tri cla nhiing déng tién lun thay déi ¢ nhimg thoi diém
khac nhau béi vi trong nén kinh té thi truémg tién luon sinh ra
tién, hon nia stfc mua ella cing mot sé tién 6 nhig thai diém
khac nhau thi khéng giéng nhau. Dé 1A ¥ nim vé thoi gid cia
tién té (The time value of money). Ngudi ta thudng tinh toan gid
tri tién té & 2 thoi diém ; Hién tai va tuong lai.
Khi nha dau tu bé ra mét khodn tién dé dau tu vao thi
tru’ng chitmg khodn hay céng viée kinh doanh, hg muén biét tai
mét théi diém trong tuong lai sé tién cla ho sé sinh loi dé thanh
mét khodn tién lén hon, vay s@ tién dé 1a bao nhiéu ? Déi khi,
viée bé von dé du tu Jai dién ra tai nhitng thdi diém khac nhau
tiv hién tai cho dén tuong lai, nhu vay tai mot thoi diém trong
tuong lai chudi tién té¢ nay sé sinh ldi va 14 bao nhiéu ?
Nguge lai, mot nha dau tu khac lai mong muén nhan duge
mét khodn tién hién nay, nhu vay ho sé phai dau tu cdc khodn
tian trong tuong lai nhu thé nao ?
Ngoai ra, véi sé tién gde bé ra dau tu, néu chi tinh Jai trén
sé tién géc thi sé tién trong tuong lai sé hoan toan khdc vdi viée
tinh lai trén sé lai sinh ra tit vn géc. Do dé, cdc ky thuat tinh
todn dudi day sé la nhitng 1di gidi dap cho nha dau tu voi cde
tinh huéng vita néu.6 Ch.7 : GIA TR| CUA DONG TIEN THEO THO! GIAN
I- Lai don va lai kép
* Lai don (Simple Interest)
Lai don 1a sé tién lai chi tinh trén sé tién gée ma khong
tinh trén sé tién lai do vén géc sinh ra.
Lai don = Sé tién géc x Lai sudt x Sd ky tra lai
Vi du: Mét nguti cé 100 triéu ding dem cho vay véi lai
sudt 9%/niim tinh trén vin gée trong 10 nam. Vay sau 10 nam
téng sé tién gée va lai thu vé 1a :
100 triéu + 100 triéu x 9% x 10 = 190 trigu ding
* Lai kép (Compound Interest)
Lai kép 1a sé tién lai sinh ra trén sd tién gée va lai, hay
néi cach Khdc la lai trén Iai,
Lai kép = SO tién géc x (1 + Lai sudt)"
Voi n la sé ky ghép lai.
Vi du : Nha ddu tu 6 vi du trén néu cho vay sé tién 100
triéu vdi lai suat 8%/nam ghép lai hang nam. Sau 10 nam téng
sé tién thu vé ea gée lan lai 1a :
100 triéu x (1 + 8%)'° = 215,9 tridu déng
Il- Théi gid ctia tién té
2.1— Gia tri tudng lai cla mét sé tién hién tai
Déng tién hém nay bé ra dau tu sé sinh Idi vi c6 lai, suat,
néu ddu tu mét khodn tién PV trong n nam, lai sudt cdc nim
tuong tng 1a ry, rg... th va FV 1a gid tri tuong lai sau n nam
dau tu thi ;Ch.1: GIA TR| CUA BONG TIEN THEO THO! GIAN 1
FV = PV x (1+ry) (149) ... (L+tn)
Néu lai sudét khéng déi qua cée ném : 1) = rp =... = tp =P
FV = PV (14 9r)"
FV: Gid tri tuong lai sau n nam dau tu.
PV : Gid tri ban dau.
n : S6 nam dau tu.
r : Lai sua&t nam (%).
thi:
Trong dé:
C6 nghia, néu téi giti tiét kiém véi sé tién ban déu la PV,
lai sudt 1a r9%/ndm, thi sau n nam téi sé cé mét khodn tién 1a
FV.
Vi dy : Gti tiét kiém 2 triéu déng, lai sudt 12%/nam, thi
sau 3 nam sé thu duge :
FV = 2 tridu x (140,12)? = 2.809.856 déng.
* Néu tinh theo thang thi céng thie trén bién déi thanh :
FV = PV(ler)!?
n : S@ théng dau tu.
ro: Lai sudt nam.
PV: Gid tri hién tai.
FV: Gid tri tuong lai sau n thang.
Vi dy : Git tidn tiét kiém 100 triéu trong vong 18 théng
voi lai sudt 9%/n&m, héi sé tién lanh eudi ky 14 bao nhiéu ?
FV = 100 (1 + 9%)!8!? = 113.800.000 ding8 Ch.1: GIA TR! CUA DONG TIEN THEO THO! GIAN
* Néu tinh theo ngay :
FV = PV(i4r)™265
n : Sé ngay dau tu.
ro: Lai sudt nam.
PV: Gid tri ban dau.
FV: Gié tri tuong lai sau n ngay,
Vi du : Néu giti tiét kiém 100 triéu vdi lai sudt 9%/naim va
sau 600 ngay sé tién lanh 1a bao nhiéu ?
FV = 100 (1 + 9%)890995 _ 115.918.710 ding.
* Cé thé quy lai suat theo ky ngdn han hon thanh lai suat
ky dai han hon.
Vi du 1: Néu lai sudt 4 thang la 3% thi lai sudt nam 1a bao
nhiéu ?
Goi r 1a lai suaét nam
L+r=(1+ 3%)"
r = (1,03) - 1 = 9,27%/ndm
Vi du 2: Néu lai sudt thang 1a 0,9% thi lai sudt nim 1A bao
nhiéu ?
l+r=(1+0,9%)"
r = (1,009) ~ 1 = 11,35%nam
Dé tién cho viée tinh toan, nguéi ta da tinh s&n bang gid
tri tai mét thai diém trong tuong lai cia 1 déng tién hién tai.
Ky hiéu FV1 vdi PV = 1, khi dé:
FV1 = 1 x (1+r)”Ch.1 : GIA TRI CUA DONG TIEN THEO THO! GIAN 9
2.2- Gia tri tuong lai cla m6t chudi tién té déng déu
Gid tri tuong lai cha mét chudi tién té chinh Ia gid tri cudi
ctia chudi tién té dugce dénh gid vao ngay thu hoae tra cudi cing.
Tir cach tinh gid tri tuong lai cia mdt sé tiém nhu trén, cé thé
suy ra gid tri tuong lai ciia mét chudi tién té nhw sau :
Néu goi C 1a sé tién duge tré hang ndm tit ndm thi nhat
dén nam thi 3, thi sau 3 nAm gid tri tuong lai eda chudi tién té
C déng la:
Nam 1 2 3
ce
cs cs cs.
es a Ot +n?
t—+ Cli +n)!
—+ C(1+r)°
Tacé: FVA = C(l4n)® + C4n)! + Cer)?
Néu goi C la sé tién duge tra hang nam tit nm thi nhat
dén nim thttn thi sau n nam gid tri tuong lai cua chudi tién té
C déng Ja:
— Néu tra cudi ky :
FVA=C pasemh=1)
r
Dé tién cho viée tinh todn, ngudi ta da tinh san bang gid
tri tai mOt thdi diém trong tuong lai cia mét chudi tién té ding
déu.
Vi du : Trdi phiéu cé ménh gid 1 triéu déng, tra lai coupon
10% hang n&m vao cudi ndm, sé tién nay duge dem tai dau tu
véi lai sudt 6%/naim, thi sau 6 nam tong sé tién lai 1a :10 Ch.1 : GIA TRE CUA DONG TIEN THEO THO! GIAN
Gidi :
C = 10% x 1.000.000d = 100.000d
6
FVA = 100.000 [ 1) =i ]
FVA = 697.500d
— Néu tra dau ky :
rva=c[G+M-lja yn
r
FvA=c+o[@en"*=1]
r
Vi du ; Nha dau tu giti tién vao ngan hang véi lai sudt
14%nam, sé tién 5 trigu déng mot nim gui ngay dau nam. Hédi
sau 30 nim nha dau tu sé nhan duge sé tién la bao nhiéu ?
29
FV=5+5[ ar —1' = 203.368.000 4
2.3- Gia trj hién tai cla mét kho4n tién trong tucng lai
Gia tri hién tai cia mét khodn tién trong tuong lai la gid
tri cla mot sé tién thu duge trong tuong lai (FV) sau n nim duge
quy vé hién tai véi lai sudt r%/nam.
py = Vv
(+r?
Vi du ; MOt ngu’i muén sau 5 nam nia sé cé6 mdt khodn
tién 1a 100 triéu. Vay ngay hém nay (dau k}) nguti dé phai git
mét khodn tién 1a bao nhiéu ? Biét ring lai sudt lA 10%.Ch.1 : GIA TRI CUA DONG TIEN THEO THO! GIAN u
Gidi :
py = 100.000.000 _ 9 100.000 4
(+ 10%)°
* Néu lai suat tinh theo thang thi :
pv = —?FV __
a+nv?
n : S86 thang dau tu.
ro: Lai sudt nim.
PV: Sé tién hién tai.
FV: Sé tién duge lanh sau n thang.
Vi du : Néu lai sudt 1A 12%/ndim va sé tién duge lanh 1A 20
triéu sau 18 thang nia. Gia tri hién tai cia sé tién dé la bao
nhiéu ?
py = 20 trigu_ _ 20 trigu _ 16 873.365 déng
(112)'872 1.1858
* Néu lai sudt tinh theo ngay :
FV
(1 + p85
PV =
n: Sé ngay dau tu.
Vi du : Néu lai sudt 1A 12%/ndm va sé tién duge lanh 1a 20
triéu sau 500 ngay nia. Gid tri hién tai cha sé tién dé 1a bao
nhiéu ?
py = —20 trigu_ _ 20 trigu _ 17 124.753 déng
(1,12)500865 11,167912 Ch. : GIA TRI CUA DONG TIEN THEO THO! GIAN
ce CERT GIA TR CUA BONG TIEN THEO THO! GIAN
Dé tién cho viée tinh todn, ngudi ta da tinh sdn bang gid
tr] hign tai cua 1 déng tai m6t thoi diém trong tuong lai. Ky
hiéu PV1 véi FV = 1, khi do :
py =—1
(+r)"
2.4— Gia tri hién tai cla mét chudi tién te déng déu trong
tudng lai
Néu trong 3 nam téi, ct dén sinh nh&t téi duge tang mét
mén tién 1a C$, cde mén tién nay c6 gid tri nhu thé nao tai thei
diém hién tai ? véi lai sudt 1a ry, rg, rz cho 3 ndm tuong ting.
Nam
SSF
1 2 3
c
(en)!
—o
(1+ Ry
—_o_
(1+ 9)?
py=—c + c + c
(l+rayt +rg)? 1 +19)"
Néu ry = ro = rg =r thi:
Néu 1a n nam thi cong thet trén sé 1a :
pyv=c(—1_+_1_, a )
(+r G+n? Gin? den"Ch.t :GIA TRI CUA BONG TIEN THEO THO! GIAN 13
pv=cy —1 (
inn (+n
Dé tién cho viée tinh todn, nguvi ta da tinh san gid tri hién
tai cla m$t day thu nhap cé dinh 1a 1 dong, tie 14 C = 1, khi
do:
n
py=y —1—
ie (+n!
Goi C 1a sé tién duge tra moi nam khéng déi tt nam thi 1
dé nam thif n, véi lai sudt chiét khau 1a r%/nam, vay tong hién
gid cia chuéi tién C 1a :
(1) c6 thé viét thanh :
- Tra cudi ky :
py sof istlen™ |
r
Vi du : Mét ngudi mua 1 chiée xe tai va cho thué, dy tinh
6 tién thu ti cho thué hang n&m (vao cudi nam) la 50 triéu. Sau
3 n&m cho thué, gid tri thanh ly lA khéng dang ké. Hay tinh
ngudi nay nén mua chiée xe dé gid t0i da 1a bao nhiéu ? Biét
ying lai sudt 1A 10%.
Gidi :
Gid t6i da ma ngu¥i mua tra cho chiée xe bing téng hién
gid cha cde khodn tién cho thué chiéc xe dé sau 3 nim :
=
PV = 50.000,000 [ tee j
= 50T x 2,4869 = 124.345.000 d14 Ch.1: GIA TRI CUA DONG TIEN THEO THOI GIAN
- Tra dau ky :
py=c[tG+9"] (+r)
r
pyec+o[i=-Gsy*")
r
Vi du ; Cong ty cho thué tai chinh A ky mét hop déng cho
thué tai s4n cé dinh véi doanh nghiép B nhw sau :
= Théi gian thué 5 nim.
— 86 tién doanh nghiép B phdi tra cho cdng ty A 1a 10 triéu
déng / nim bao gém ca ng géc va lai trong suét ky han thué tai
san.
~ Lai sudt théa thuan 4%/naim.
Néu goi nguyén gid 1a téng hién gid cia cde khodn tién thué
trong tuong lai thi nguyén gid cua tai san 1a :
+ Trudng hop sé tién tra eudi ky :
-5
py = 10f 4-0 + 4%) J = 44.52 trieu
4%
+ Truémg hgp sé tién tra ddu ky :
=4
PV = 10+ 19 [ 2= G44) | = 46,30 trieuCh.1: GIA TR| CUA DONG TIEN THEO THO! GIAN 1b
BAI TAP CHUONG |
OBai tap 1:
Gia dinh muén dé danh tién mua nha sau 10 nam nia, cin
nha tri gid 2 ty déng. V6i lai suat thi trutng trung binh 10%/nam,
thi :
a/ Hang nam gia dinh phai gifi tiét ki¢m bao nhiéu tién ?
b/ Néu bay gid giti ngay mdt ldn thi sé tién 1a bao nhiéu ?
O Bai tap 2:
Céng ty mua 1 tai san, va duge bén ban dua ra dé chon lva
ede phuong thie thanh todn nhu sau :
a/ Tra ngay 100 triéu ding.
b/ Tra 300 trigu déng sau 10 nam.
ef Tra déu vao cuéi méi nam 15 trigu déng trong vong
10 nam.
Néu lai sudt thi trudng 1A 10%, héi céng ty nén chon phuong
thie thanh todn nao cé loi nhat ?
(1) Bai tdp 3:
Gia sit mét doanh nghiép mu6n thué mét thiét bi nén théa
thudn véi mdt ngan hang thuong mai va mOt khé ude cho thué
duge soan théo véi cée théng tin nhu sau : thiét bi cé tri gid 1a
500 triéu déng, thdi han sit dung la 8 nam. Tién thué phai tra
hang nam 1a bao nhiéu, néu ngan hang thuong mai yéu cau phai
dam bao mic sinh léi 14%/nam trén sé tién doanh nghiép cdn
thiéu.16 Ch.1 : GIA TR| CUA BONG TIEN THEO THO! GIAN
0 Bai tap 4:
Ngan hang céng bé lai sudt gii tiét kiém 1 nam 1A 8,4%,
lai sudit may tuong duong 1M sudt kép 3 nam 1a bao nhiéu ?
Bai tap 5:
Mét ngan hang dp dung mie lai suit 12%/nam cho cdc khodn
tién gii tiét ki@m trung va dai han. Hay tinh miic 1ai sudt thie
cla ede khodn tién giti vao ky han ghép lai nhu sau : nita nam
1 ldn; mdi quy 1 lan ?
OBai tap 6:
Ngfn hang déng ¥ cho ban vay 1.000 d hém nay va déi lai
ban phai tra ngdn hang 1.311 d sau 4 nam, ghép lai theo nam.
Vay lai sudt ban phai chiu 1A bao nhiéu ?
O Bai tap 7:
Mét dy an dau tu théi gian két thie 14 4 nam, du tinh thu
nhap theo so dé sau : (don vi tinh 14 1.000.000 VNB)
Chi phi cia dy dn 1a 1.500 trigu VND. Néu lai sudt thi
truéng binh quan nam trong 4 nam dé 1A 14% thi e6 nén thue
hién du dn nay khéng ? Vi sao ?
0 1 1 1 1
$< OF"
0 1.000 -500 2.000 -600Ch.2 : LOI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK 17
CHUONG IT
LOI NHUAN VA RUI RO
TRONG BAU TU CHUNG KHOAN
Dau tu ching khodn 1A chi viéc bd vén tién té ra mua cdc
chting khosn dé kiém ldi. Viée kiém 1di trong dau tu chtmg khodn
cé thé 1a tit thu nhap cé tite, trai tée nhung cing c6 thé 1A tit
chénh léch gid do kinh doanh chting khodn dem lai. Mue tiéu
ctia dau tu chttng khodn 14 nhim kiém Jéi tiv hai nguén thu nhap
néi trén, nhung an toan vé vén trong dau tu chimg khosn Ja van
dé quan trong.
Muc tiéu dau tu chimg khodn cé dat duge nhu ¥ muén trong
chinh each dau tu hay khéng hoan toan phu thuée vae cde riii ro
trong ddu tu. Déi vdi cdc chi dau tu, rdi ro 1A nhan t6 khéch
quan vugt ra ngoai tam quan ly va khdng ché ciia ho. Tae dong
cia réi ro dén mye tiéu déu ty hoan toan phy thugc vao méi
trutmg dau tu. Do dé, déu tu chimg khodn phi la hanh dong cd.
can nhac, ¢6 phan tich khéa hoc dén mdi truéng dau tu, dén rai
ro c6 thé xay ra trong théi gian dau tu.
I- Mite sinh loi
1- Mic sinh Idi tinh bang gia tri tuyét déi
Gia st, céng ty Z cé vai trigu cd phiéu dang lu hanh va
ban 1a cé déng. Sé@ cd phiéu ban mua la vao dau nam, bay gid 1a
cuéi ném va ban muén tinh mtic sinh léi cla khodn dau tu. Déi
véi cdc khodn dau tu chtmg khodn miic sinh léi nha d4u tu nhan
duge tit 2 nguén :18 Ch.2:LOINHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK
= C6 te ho&c tréi tie duge tra hang nim do n&m git cé
phiéu hay trai phiéu. Do ban 1a cé déng cia céng ty Z nén khi
cong ty lam &n cé lai, ban sé duge chia mét phdn loi nhuan goi
la 06 tute.
— Khi nha dau tu ban ching khodn, muc chénh léch gitta
gid ban va gid mua goi 1a lgi vin hay 16 von.
Vi dy : Néu ban mua 100 cé phigu vao dau nam véi gid
37.000 déng mét cé phiéu thi téng gid tri khodn dau tu cia ban
la:
87.000 x 100 = 3.700.000 déng
Gia sw, trong nam céng ty tra cé tic cho méi cé phiéu 1a
1.850 déng, ban sé nhan duge téng cé tite 1a :
1.850 x 100 = 185.000 déng
Cuéi cing, gid str cudi nim gid thi tru’mg cia cd phiéu cing
ty Z 1 40.000 déng, thi ban sé cé mie vin géc tang 1A :
(40.000 — 37.000) x 100 = 300.000 ding
Nhu vay :
Téng miic loi = Cé tie (tradi ttc) + Mute 14i (16) von
Trong vi dy nay ta cé:
Téng mitic li = 185.000 + 300.000 = 485.000 déng
Nhu vay, néu ban ban cé phiéu vao cuéi nam thi téng sé
tién ban nhan duge sé 1a :
Téng sé tién nhan duge = Khodn dau tu ban d4u +
+ Téng mie sinh Idi
= 3.700.000 + 485.000
= 4.185.000 déngCh.2 : LOI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TUCK 19
Kiém tra lai, ban sé thay né ding bang sé tién nhan duge
khi ban 6 phiéu cong vdi ¢6 ttic :
(40.000 x 100) + 185,000 = 4.185.000 déng
2- Ty Ié Igi tite nam
Ching ta cé thé xac dinh mitc sinh ldi theo ty lé phan tram
vi né tién Igi hon nhiéu so véi cach tinh bang sé tuyét ddi, béi
vi sé phan trim 6 thé Ap dung véi bat ky sé tién dau tu nao.
Cau héi ma chting ta muén tra 1éi 1a ta sé thu dugc bao nhiéu
trén méi déng dau tu ?
Goi Po 1a gid e6 phiéu dau nam, Py 1a gid cd phiéu cudi nam.
Dy 1a cé tie tra trong ndm. Muc sinh ldi tinh theo % sé la :
r= Pi Po) + Di
Po
Trong do :
DyP, + Ty le of tec.
(Pi = PoV/Po + Ty suat lai von.
Yr : Téng mt sinh loi.
Theo vi du trén, ty 1é c6 tie sé 1a :
1.850. 0,05 = 5%
37.000
Ty sudt lai von 1a su thay déi gid ed phiéu chia cho gid ban
dau.
40.000 - 87.000 _ g.ogy = 8.1%
¥ sudt lai vin =
v 37.00020 Ch.2 : LOI NHUAN & RU! RO TRONG DAU TU CK
Téng hgp cd 2 két qua ta sé c6 téng mie sinh ldi khi dau
tu vao cé phiéu cla céng ty Z trong 1 nam.
7 = 5% + 8,1% = 13,1%
Vi du khde : Gia sit, mot nha dau tu mua 1 cé phiéu vao thoi
diém dau nam véi gid 60.000 VND va gid cuéi nam la 90.000
VND. Trong nam, céng ty da tra cé tiie cho mdi cd phiéu 3.000
VND thi ty 1 ¢6 tte cia cé phiéu nay bing bao nhiéu ? Mite lai
vén bing bao nhiéu? Va tong mic sinh léi trong nam 1a bao
nhiéu?
Ta c6 :
r = 3.000 , 90.000 — 60.000
60.000 60.000
= 0,05 + 0,5 = 0,55
= 5% + 50% = 55%
Nhv vay ty Ié cd tec, mtte lai von va téng mic sinh 1éi tuong
img néu tinh theo phan tram sé 1A 5%, 50% va 55%.
3- Mue sinh Idi trong mét khodng thdi gian
* Téng mu sinh Idi nhiéu nam :
Gia si, toan b6 cé tite lai duge téi dau tu va cing thu duge
m6t mic sinh Idi cia khodn vén géc, ta goi khodng thdi gian dau
tu 18 t n&m thi téng mic sinh Idi 1a :
R, nam = (1+R)) x (1+Rg) x .... x (1+R,) — 1
Vi du : Néu mite sitth loi 1a 11% % va 9% trong khodng
théi gian 3 n&m thi téng mtic sinh Idi cha 3 ném 1a :Ch.2:: LOI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK 21
Rg nam = (1+Ry) x (1+Rg) x (1+Rg) ~ 1
= (1 + 0,11) x (1 — 0,05) x (1 + 0,09) -1
= 15%
Téng mie sinh léi 15% 1a bao gém ¢4 mie sinh loi tir viec
ti ddu tu cé tic cla nim thif nat va tai dau tu cé tee cia nim
thi 2 trong nam cudi.
* Mute sinh ldi liy ké theo timg nam :
R hang nam = ‘V+ Ry) x (1+). @ +R) 4
Véi vi du trén, mtc sinh Iéi ly ké binh quan hang nam sé
bang :
Rhang nam ="Y +011) x(1- 0,08)... (1 + 0,09) - 1
= 48%
Vi du : $1 dau tu vao cudi n&m 1925 va dén nam 1981 nhan
duge $133,6 ; néu cé tite duoc tai dau tu thi R trong 56 nam sé
la:
1+R-= 1336/1
R = 133,6 - 1 = 132,6 = 1826%
Néu ta chi tinh cho 1 nam thi mde sinh léi binh quan sé
R= @V 14 132,6 -1=9,1%
4— Mic sinh Idi binh quan sé hoc
pé dién ta mu sinh léi binh quan don gian hang nam, ta
cé céng thtie sau :22 Ch.2 LOI NHUAN & RU! RO TRONG BAU TUCK
Ra Biz Rot... +R)
t
Trong dé :
R : Mite sinh 1éi binh quan nam.
Ry. Rg, Rt : Mie sinh loi timg nam trong khodng
théi gian.
t : N&m.
Vidu : Mic sinh vi déi véi cd phiéu thudng tiv nam 2001
dén nam 2004 tuong ting 1a 0,1162 ; 0,3749; 0,4361 va -0,0840,
mic sinh 10i binh quan don gian hang nam 1a :
R = 01162 + 0,3749 + 0,4361 + 0,0840) _ 9 a189
4
5- TY Ié sinh Idi nGi bé (IRR)
Tai mic 14i sudt nay lam can bang giita téng chi cho dau
tu va ede khodn thu nh4p trong tudng lai.
Vi dy : Von dau tu nam dau (nam 0) la 1 ty VND, toan bd
cdc dong tién thu héi vé trong vong 4 nam sau dé va duge thé
hién & bang sau :
Nam 1 2 3 4
-0,1 0.5 08, 1,0
@+IRR) @+IRR)? @+IRR® (1+IRRyt
Vay IRR = 4,17%Ch.2 : Ol NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK 23
IL- Rui ro trong dau tu ching khoan
1- H6 sé beta
Mé hinh dinh gia tai sam — vén (CAPM) chi ra rang rii ro
clia mot ching khodn cu thé e6 thé duge biéu dién bing hé sé
beta cia né. Hé sé beta cho ta biét xu huéng bién dong cia mot
loai chting khodn so vdi toan bd thi trudng. M6t cd phidu cé hé
sé beta = 1 e6 mute bién dong cia toan bd thi trudng. C6 phiéu
6 hé s6 beta < 1 ¢6 mute bién dng nhé hon mtic bién ding cita
thi trugng. Tuong tu, mét cé phiéu cd hé sé beta > 1 c6 mite bién
dong lén xuéng cao hon miic bién dong cia thi trudng. N6i cach
khde, hé sé beta do tinh sy tuong quan gitta mtic sinh li cha
mét loai chimg khodn véi mtc sinh Idi cda toan b6 thi trudng.
Bang sau day dua ra mét vai con sé vé hé sé beta cia mot
sé loai cd phiéu thudng :
Hé sé beta cia mét sé loai cé phiéu ndi tiéng
Cé phiéu Hé sé beta
* Cé phiéu c6 beta cao :
- American Express 1,45
- Bank America 1,55
- Travelers Inc. 1,65
* Cé phiéu cé beta trung binh :
~ Regtal Equipment Co. / 1,15
— Du Pont : 1,0
— General Electric 1,1024 Ch.2 : LOGI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK
* Cé phiéu cé beta thap :
— Exron 0,60
— Green Mountain Power 0,55
- Home State Mining 0,20
Mie sinh loi k} vong cha mét sé logi ching khodn cé lién
hé ty 1@ thuan véi rui ro cla chtg khodn d6, do cde nha dau tu
chi chap nh4n rai ro néu ho nhan duge mot khodn thu nhap xting
dang. M6 hinh dinh gia tai san — vén chi ra rang beta 1a thuée
do rii ro thich hgp. Biéu nay cho phép ching ta tinh mite sinh
lai ky vong doi vdi mét loai chtng khodn nhu sau :
Mite sinh lai
ky vong
di voi
mét loai CK
Miic lai sudt Hé sé Mie bi ri ro
= khéngriiro + beta x qua khircia
hién thoi eta CK thi trutmg
k = rp + B (tm - rp
Vi du : Gia st, me sinh léi khong rai ro hién théi 1a 7%
va mtie bir rai ro qud khit ctia thi trutmg 18 8,5%. Néu hé sé beta
cua cong ty X 1a 0,8 thi mc sinh loi ky vong déi vdi cé phiéu
cua céng ty X 14 bao nhiéu? Si dung mé hinh CAPM, ching ta
6 thé tinh mic sinh lai ky vong déi véi céng ty X la:
k = 7% + (0,8 x 8,5%) = 13,8 %
Mite sinh lui ky vong nay duge ding nhu lai sudt chiét khau
trong cdc m6 hinh dinh gid ching khodn.Ch.2: LOI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK 25
2- Cac loai ri ro trong dau tu chuing khoan
La kha nang mite sinh ldi thue té nhan duge trong tuong
lai cé thé khéc véi dy tinh ban dau. DO dao dong ciia loi suat
ddu tu edng cao thi ri ro cng cao.
Céc loai rii ro:
Trong dau tu, nhiing riii ro do cde yéu t6 nam ngoai cong
ty, khong kiém sodt duoc va cé Anh huéng rong rai dén ca thi
trudng va tat cd moi loai chting khodn duge goi 1a rui ro hé thong.
Nguoce lai, nhimg rai ro do ede yéu to n0i tai gay ra, nd cd
thé kiém soat duge va chi tae déng dén m6t nganh hay téi mot
cong ty, mot hode mét sé ching khodn, goi 1a rai ro khéng hé
théng.
2.1- Rui ro hé théng
2.1.1 Rili ro thi trong
Gia ca e8 phiéu c6 thé dao déng manh trong mot khodng
théi gian ng&n mac di thu nhap eda cong ty van khdng thay déi.
Nguyén nhan cua né c6 thé rat khdée nhau nhung phy thude chi
yéu vao cach nhin nhan eiia ede nha dau tu vé cdc loai cé phiéu
n6i chung hay vé mét nhém ede cé phiéu néi riéng. Nhimg thay
d6i trong mic sinh léi d6i véi phan 1én cdc loai cé phiéu thudng
cha yéu 1a do su hy vong cia cde nha dau tu vio né thay déi va
goi IA rai ro thi trutng.
Rai ro thi trudng xudt hién do c6 nhing phan ung cla cde
nha dau tu déi véi nhimg sy kién htu hinh hay v6 hinh. Sy danh
gid ring Igi nhudn cla cdc céng ty néi chung ¢6é xu hudng sut
gidm e6 thé 14 nguyén nh4n lam cho phan Ién cdc loai cé phiéu
thudng bi gidm gid. Céc nha dau tu thudng phan img dua trén26 Ch.2 : LOI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK
co sd cde su kién thye té xay ra, hitu hinh nhu ede su kién kinh
té, chinh tri, x4 hdi.
Cac su kién vé hinh 1a cde su kién nay sinh do yéu té tam
ly cla thi trubng. Rui ro thi truéng thudng xudt phat tir nhing
sy kién hiu hinh, nhung do tam ly khéng viing vang ctia ede nha
dau tu nén ho hay cé phan ting vuot qué cdc su kién dé, Nhiing
sut gidm dau tién cila gid ching khodn trén thi trudng la nguyén
nhan gay sg hai déi véi cdc nha dau tu va ho sé ¢ gang rat von
b&ng cdch ban ching khodén. Nhimg phan tmg day chuyén lam
tang vugt sé lugng bdn, gid cd ching khodn sé roi xuéng thap
so v6i gid tri ndi tai cia ching khodn.
2.1.2— Rui ro lai sudt
Rui ro lai suat néi dén sy khéng én dinh trong gid tri thi
truéng va sé tién thu nhdp trong tuong lai, nguyén nhan la dao
dong trong mie lai sudt chung.
Nguyén nhan cét 1éi cia rii ro lai sudt 1a su lén xudng cua
lai suat trai phiéu Chinh phi, khi do sé c6 sy thay déi trong
mute sinh léi ky vong cia ede loai ching khodn khae, dé 1a cde
loai cé phiéu va tradi phiéu céng ty. N6i edch khde, chi phi vay
von déi véi cdc loai chting khodn khong rdi ro (tr4i phiéu Chinh
pha) sé dfn dén sy thay déi vé chi phi vay von cila cdc loai ching
khodn c6 rii ro.
Cac nha dau tu thuéng coi trai phiéu Chinh phi 1a khong
rui ro.
Cac mite lai suat tri phiéu Chinh phi cdc ky han khde
nhau dude ding lam chudn dé xéc dinh lai suat trai phiéu cong
ty c6 théi gian ddéo han tuong tu. Do vay, nhitng thay déi trong
lai sudt tréi phi€u Chinh phi sé lam anh huéng tdi toan bd héCh.2 :LGI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK 27
thong chimg khoan, tit trai phiéu cho dén céc loai co phiéu rai
ro nhét.
Lai suat tréi phiéu Chinh phi cing thay déi theo cung cdu
trén thi trudng.
Vi du : Khi ngan sdch tham hut thi Chinh phi sé phat hanh
thém ching khodn dé bi: dip, nhu vay sé lam tang miic cung
ching khodn trén thi truéng. Cac nha dau tu tiém nang sé chi
mua cée trdi phiéu may néu lai sudt cao hon Iai sudt cde loai
ehting khodn dang luu hanh.
Do lai sudt trai phiéu Chinh phd tang, né sé tré nén hap
dn hon va cdc loai chtg khoan khac sé bi kém hap dan di. Hé
qua 1a, nhiing ngudi mua tréi phiéu sé mua tréi phiéu Chinh phi
thay vi trai phiéu eéng ty, va do vay lai sudt trai phiéu cong ty
cing phai tang lén. Lai suét trai phiéu cdng ty tang sé dan dén
gid ca trai phiéu gidm va cing lam cho gid cae loai cd phiéu
thutng va cé phiéu wu dai gidm xuéng nhu mét phan ting day
chuyén,
Nhu vay, ta thay ¢é mét co edu hop ly vé lai sudt do cae
loai céng cy c6 lién hé vdi nhau. Sy tang 1én cuia lai sudt chudn
sé lam anh hudng dén toan bd hé théng. Hé qua truc tiép cia
viée tang lai su&t chudn 1a gid cA clia cde loai ching khodn khée
gidm xuéng. Tuong ty, lai sudt chudn gidm lai lam cho gid cua
cdc loai ching khodn khac tang.
* Méi quan hé giiia lai suat va gid trai phiéu
Quan hé giita lai sudt va gid trai phiéu 1a méi quan hé truce
tiép va nguge chiéu nhau.28 Ch.2 ; LOI NHUAN & RUI RO TRONG DAU TU CK
* Méi quan hé gitia lai suat va gid cd phiéu
Méi quan hé gitta lai sudt va gid cd phiéu 1A méi quan hé
khong true tiép va khong hoan toan dién ra theo mét chiéu.
Ly do : Dang tién thu nhap ela cd phiéu khéng cé dinh nhu
clia trai phiéu, chting cé thé thay déi cing véi lai sudt va mic
thay déi nay cé thé lén hon hoae nhé hon mic thay déi cia lai
sudt.
+ Lai sudt tang ft hon thu nhap cia ed phiéu : Gid cé phiéu
tang.
+ Lai sudt tang nhiéu hon thu nhap cia cé phiéu : Gia co
phiéu gidm.
2.1.3- Rui ro site mua
Rai ro ste mua 1A bién cd eda ste mua cla déng tién thu
duge. Rai ro ste mua 1a téc déng cia lam phat déi véi khodn déu
tw.
Khi m6t ngudi mua cé phiéu, anh ta da bé mat eo hdi mua
hang héa hay dich vu trong thdi gian sé hitu cd phiéu dé. Néu
trong khodng thoi gian ndm git cé phiéu dé, gid ed hang héa
dich vy tang, cde nha d4u tu da bi m&t mét phén stfe mua.
Yéu t# lam phat (gidm phat) sé lam thay d6i mic lai suat
danh nghia va tir dé sé gay tac dong tdi gid cd ching khodn.
2.2- Rui ro khéng hé théng
Rii ro khéng hé théng 1a mot phan trong téng rai ro gén
lién véi mdt cong ty hay mét nganh cong nghiép cy thé nao do.
Nhiing yéu t@ nay cé thé la kha nang quan ly, thi hiéu tiéu ding,
dinh céng va nhiéu yéu to khdc 1a nguyén nhan gay ra su thay
d6i trong thu nh@p tir ed phiéu cong ty.Ch.2: LOI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK 29
Su khéng chée chan déi vi kha nang thanh ton cila céng
ty c6 thé la do méi trudng cia hoat déng kinh doanh va tinh
trang tai chinh clia céng ty. Nhitng ri ro nay cé thé goi 1a rdi
ro kinh doanh va rui ro tai chinh.
* Ri 10 kinh doanh
Rui ro kinh doanh 1a do tinh trang hoat déng cia cing ty,
khi c6 nhimg thay déi trong tinh trang nay céng ty 6 thé bi stit
gidm loi nhudn va cé ttfe. Néi cach khac, néu Igi nhudn dif kién
tang 10% hang nim trong nhimg ném tiép theo, rii ro kinh
doanh sé cao hon néu nhu Igi nhudn tang toi 14% hay gidm
xudng 6% so vdi loi nhuan nim trong khodng 11 ~ 9%. Mite dé
thay déi so véi xu huéng du kién duge coi 1a rai ro kinh doanh.
Rui ro kinh doanh ¢é thé duge chia lam 2 loai co ban : bén
ngoai va néi tai. Rai re kinh doanh ndi tai phat sinh trong qué
trinh van hanh hoat déng cia cdng ty. Mi céng ty cé mét loai
rui ro ndi tai riéng va mie dd thanh céng eta méi cong ty thé
hién qua hiéu qué hoat déng.
Trong pham vi réng hon, rii ro kinh doanh bén ngoai 1a
nhing truéng hgp xdy ra nim ngoai su kiém sodt cia cong ty va
lam anh huéng dén tinh trang hoat dong cia cong ty. Mdi cong
ty c6 mét kiéu rdi ro bén ngoai riéng, phu thude vao ede yéu to
méi truémg kinh doanh cu thé cia céng ty. Cac yéu té bén ngoai,
ti chi phi tién vay dén sy cdt gidm ngAn sach, tir mtic thué nhap
khau tang dén sif suy thodi cia chu ky kinh doanh.... va cé 1é
yéu t® quan trong nh4t 14 chu ky kinh doanh. Doanh sé cia mét
sé nganh céng nghiép (thép, 6t6) cd xu huéng bém sat chu ky
kinh doanh trong khi doanh sé cia mét sé nganh khae lai cé xu
hung di nguge lai (nha ctia). Dan sé eting ed thé lam dnh hudng
dén thu nhap théng qua nhiing thay déi vé Ita tudi, gidi tinh,
su phan bd theo dia du, Cac chinh sdch chinh tri cing 1a mét30 Ch.2 :LO| NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK
phan cia rui ro bén ngoai, cde chinh séch tién té va tai khéa c6
thé lam dnh huéng dén thu nhap thong qua tac déng vé chi phi
va nguén von. Néu gid tri ciia déng tién cang cao thi nhimg nguti
mua tra gép sé hodn mua va cdc chinh quyén dia phuong sé
khéng ban trai phiéu dé tai tro cho cdc du an cap nude.
Tinh hinh kinh té chung cing cé anh hudng dén mie thu
nhap chung. Day 1a tac dong bén ngoai. Nhung diing tai gide do
rdi ro néi tai, cng ty e6 thé diéu chinh chu ky kinh doanh nhu
thé nao ? Néu chung ta tach chi phi hoat déng ra lam chi phi
bat bign va chi phi kha bién, chung ta sé thay rang khi thu nhap
thay déi, néu chi phi b&t bién chiém mét phan quan trong trong
téng chi phi, céng ty sé rat khé c&t gidm chi phi khi kinh té suy
thodi vA né cing rat cham chap trong viée dap tmg nhu cau vao
le kinh té tang truéng. Nhing céng ty nhu vay cé rui ro néi tai
lén do kha nang ddp tmg khéng nhanh nhing thay déi trong
tinh hinh kinh doanh.
Pham vi clia nhimg thay déi lén xuéng trong téng thu nhap
dan dén sw thay déi trong lgi nhuan cé thé duge goi 1a rai ro néi
tai. Néu cé mét sy sut gidm trong thu nhap tif mét loai san phdm
e6 thé duge bt dip bing mét loai san phém khdc lam cho tong
thu nhap khéng thay déi thi cé thé coi 1a céng ty da sit dung
viée da dang héa san phaém dé bao vé minh chéng lai rai ro kinh
doanh.
* Rai ro fai chinh :
Rai ro tai chinh lién quan dén viée cong ty tai trg cho hoat
dong cia minh. Ngudi ta thutng tinh todn rii re tai chinh bang
viée xem xét cdu trde vén cla mot céng ty. Su xudt hién ella cde
khodn ng trong cdu trie vén sé tao ra cho céng ty nhiing nghia
vu tra lai. VA vi nhiing nghia vu tra lai nay phai dugc thanh
to4n truéc khi tra c6 ttc cho cé phiéu thudng nén né ¢6 tae dongCh.2 : LOI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK 31
dén cé tric. Rui ro tai chinh 1A rai ro cé thé trénh duge trong
pham vi ma céc nha quan ly ¢6 toan quyén quyét dinh vay hay
khong vay. Mét cong ty khéng vay ng chtit nao sé@ khéng ¢6 rii
ro tai chinh.
3- Xac dinh mtc bi rdii ro
Mét trong nhiing phuong ph4p dinh lugng rii ro va x4c dinh
mite sinh di yéu cau 1a sit dung mic 1ai sudt khéng rui ro cong
v6i mtic bu cia timg rdi ro mét.
R=it+p+b+f+m+t+o
Trong dé :
i: Mac lai sudt thuc (lai sudt khong rui ro).
p : Mt bi rii ro stic mua.
b : Mte bi rdi ro kinh doanh.
f :Mtc bi rdi ro tai chinh.
m: Mite bi rui ro thi trudng.
o : Mic bi rui ro khac.
Bude dau tién la phdi xde dinh mtic lai sudt khong rdi ro.
Thong thutng, lai sudt cia tin phiéu Kho bac duge coi 1a lai suat
khéng rai ro. Tuy nhién, cing phdi thay rang khong c6 mic lai
su&t nao 1a khéng rdi ro ca, ban than tin phiéu Kho bac ciing bi
rai ro khi lai suat thi trugng thay déi.
* Inténg hdp mét ching khodn cé mife rui ro ngang bang
voi mie rai ro eda thj téng
Trong truéng hop nay, ta phai st dung mtic sinh Idi ky vong
aéi véi danh muc cia chi sé lam mic chudin dé tinh toan vi dé32 Ch.2 : LOI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK
1a mic sinh lai ma ta c6 thé dat duge néu tit bd viée dau tu vao
ching khodn dé ma dau tu vao danh mue ctia chi sé. Céc nha
kinh té thuémg xem xét mtic sinh loi ky vong déi véi danh muc
dau tu nay nhu sau :
Mite sinh 13i ky vong déi Lai sudt Mie bi rdi
véi danh muc cilia chi sé =——skhng rii ro * ro du kién
Do mie sinh 1di k} vong déi véi danh myc ctia chi sé 1a cdu
thanh cua hai bé phan :
+ Lai sud&t khong rai ro ; La phan dé xdc dinh nhat. Néu
lai sua&t hién tai cua tin phiéu Kho bac c6 ky han mét ndm la
7%, ta c6 thé coi 1ai sudt khéng rdi ro 1a 7%.
+ Mite bu rai ro du kién : Khé xde dinh hon, bdi vi né khong
phai 1A mét con sé duge céng bé trén cdc phuong tién thong tin
dai ching. Ta ¢6 thé xde dinh mte nay bing mtte bi rai ro qué
khi. Néu mic sinh lai trung binh cia cé phiéu thudng trong quad
khi 1A 12,2% va mtic sinh vi trung binh déi véi tin phiéu Kho
bac 1A 3,7% thi mic bir rdi ro qué khif 1a 8,5%. Nhiéu nha kinh
té cho ring mic bi rdi ro qué kh 1A con sé tét nhat dé xdc dinh
mute ba rai ro tuong lai. Do vay, véi l4i sudt tin phiéu Kho bac
la 7%, nguvi ta c6 thé tinh duge mic sinh léi ky vong =
‘Mit sinh léi ky vong addi _ Lai suét khong Mtic bir radi
v6i danh mue cia chi sé ~ rai ro hi¢n tai * ro qué khit
15,5% 1% + 85%
* Trang hop mite ri ro cda ching khodn khae voi rit ro
eda thj tuéng
Mte sinh léi ty 1é thudn véi rii ro, diéu nay hoan todn ding
vi ta thay nhimg nha dau tu luén yéu cau mtic sinh 1éi cao hon
déi véi cde ching khodn ¢6 46 rdi ro 1én hon,Ch.2 LOI NHUAN & RUI RO TRONG BAU TU CK 33
Nhong nha quan ly cé traéch nhiém phai quyét dinh xem
mét loai ching khodn nao dé cé miic rdi ro cao hon hay thap
hon so véi mvc ri ro chung ea thi trudng. Néu nhiing chiing
khodn d6 ¢6 rdi ro cao hon thi ngudi ta phai chon mut sinh lai
dy kién lén hon mife sinh li dy kién adi véi danh muc cia chi
86, Nguge lai, néu nhiing ching khoan 46 c6 rui ro thap hon thi
ngudi ta chon miic sinh léi dy kién nhé hon mic sinh loi dy kién
déi véi danh mue cia chi sé.
Do léch chudin déi véi muc sinh di cia mot chting khoan cé
thé duge coi 1A m6t thud do rii ro tuong déi chinh xde, nhung
nhiéu nha kinh té khéng ding ¥ véi diéu 46. Ho chi ra ring mét
nha dau tu thutng khéng quan tém téi rai ro cia mot ching
khodn cy thé ma ho quan tam téi anh hudng cia chitng khodn
nay déi vdi rdi ro eda toan bé danh mue.
Bat ky mét ching khodn nao eting edn duge xem xét nhu la
mét bé phan eau thanh cia danh muc dau tu. Rai ro cia mot
ching khodn sé gép phan vao rai ro chung cia danh myc.
Ill- Danh gia rui ro va mirc sinh Idi ky vong
1- Mic sinh Idi ky vong
Muc sinh léi ky vong dya trén xdc suat cia tiing tinh trang
kinh doanh.
ke EPR k
Trong dé :
ky : Mde sinh léi.
Pi : Xée suat xdy ra.