wiat na Rozdrou

Bkitny symulator wiat na rozdrou symuluje rozwj cywilizacji przemysowej od pocztku XX do koca XXII wieku.

Podejmujc decyzje gospodarcze i spoeczne, dbajc o dostawy ywnoci, energii i kontrol zanieczyszcze musisz zapewni
dobrobyt mieszkacom Twojego regionu. Im lepszy w tym bdziesz, im skuteczniej bdziesz zaspokaja potrzeby ludzi i
unika kryzysw, tym wyszy wynik osigniesz.

Gra realistycznie symuluje kluczowe trendy zachodzce podczas wzrost cywilizacji przemysowej. Liczebno populacji i jej
struktura, wysoko PKB i jego wzrost, zuycie energii i wydobycie surowcw energetycznych, produkcja ywnoci i
zanieczyszczenie rodowiska od brudnej wody i powietrza po model klimatu oparte s na danych historycznych. Wbudowane
modele gospodarcze, ywnociowe i energetyczne bazuj na rzeczywistych danych i zalenociach. Przykadowo wbudowany
w gr model klimatu bazuje na modelu C-Roads, uywanym do szkolenia decydentw. Model jest na tyle dokadny, e
inicjalizacja danych w scenariuszach (koncentracja gazw cieplarnianych, wzrost temperatury czy podnoszenie si poziomu
oceanw) jest przeprowadzana jedynie w oparciu o historyczne emisje gazw cieplarnianych (i aerozoli siarkowych) od 1750
roku.

Na gr wiat na Rozdrou mona patrze jak na model granic wzrostu opracowany przez Klub Rzymski jeszcze w latach 70.
XX wieku, opakowany w form atrakcyjnej gry strategicznej, w ktrej parametry modelu gracz na bieco modyfikuje swoimi
decyzjami.

Gra bardzo wiarygodnie odtwarza zdarzenia zachodzce w XX wieku, pokazujc przy tym, e dotychczasowa strategia
ludzkoci, polegajca na wykadniczym wzrocie gospodarczym bya bardzo logicznym i skutecznym sposobem na
zapewnienie dobrobytu. Pokazuje te jednak, e zbyt dugie trzymanie si tej strategii moe prowadzi do powanych
problemw, a jeli chcemy zachowa nasz dobrobyt i zapewni wiatu dobr przyszo, potrzebne bd daleko idce zmiany
co waniejsze, im szybciej si one rozpoczn, tym transformacja bdzie atwiejsza do przeprowadzenia.

Rozpoczcie rozgrywki
Gra jednoosobowa
Po wyborze opcji gra jednoosobowa wybierz nastpnie nowa gra, wpisz swoje imi i wybierz, czy grasz regionem czy
wiatem. Pojawi si ekran wyboru scenariusza.

Scenariusze
Moesz rozegra wiele scenariuszy, rnicych si czasem trwania i swoimi celami. Pierwsze cztery scenariusze s
konwencjonalne ich celem jest zapewnienie mieszkacom Twojego regionu maksymalnego dobrobytu. Zaamanie si
porzdku spoecznego prowadzi do utraty punktw.

Rewolucja przemysowa to scenariusz w ktrym kierujesz regionem od 1900 roku w okresie szybkiego rozwoju
technologii i j ekspansji przemysowej w Europie i Ameryce Pnocnej oraz gwatownego wzrostu populacji wiata.
Rekomendujemy ten scenariusz pocztkujcym graczom w celu opanowania interfejsu i zrozumienia kluczowych zalenoci
pomidzy gospodark, spoeczestwem, energi i ywnoci. Najatwiej jest gra Europ lub Ameryk Pnocn, ktre
posiadaj rozwinite gospodarki, maj potencja wzrostu przemysowego i rozwoju technologicznego. Gra biedniejszymi
regionami jest znacznie trudniejsza pozostajce do dyspozycji rodki s znacznie skromniejsze, biedzie towarzyszy wysoki
przyrost naturalny oraz ryzyko godu. Wyjcie z tego zakltego krgu moe nie by proste, przynajmniej do momentu, gdy
dyfuzja technologii z bardziej rozwinitych regionw nie uatwi wzrostu gospodarczego.

Kryzys naftowy to krtki scenariusz rozpoczynajcy si w zalenoci od wyboru gracza w 1980, 2000, 2010 lub 2020 roku i
koczcy w 2080 roku. Dodatkowe punkty karne s przydzielane za niedobory energii i paliw ciekych. Rozpoczcie
scenariusza w 1980 roku bdzie znacznie atwiejszy, ni przy pnym rozpoczciu. Gra regionem naftowym, takim jak Bliski
Wschd, bdzie znacznie atwiejsza, ni regionem pozbawionym znaczcych zasobw paliw kopalnych, takim jak Europa.

Kryzys energetyczny to scenariusz bardzo podobny do poprzedniego, z tym, e jego zakoczenie przypada w 2200 roku. Do
tego czasu mog wyczerpa si nie tylko zasoby ropy, ale i caej reszty paliw kopalnych. Trzeba zbudowa zupenie nowy
system energetyczny.

Losy wiata to scenariusz peny, rozpoczynajcy si w 1900 roku i koczcy w 2200 roku. Daje on duo czasu na rozwj i
przygotowanie si na epok koca paliw kopalnych. Warto rozegra go po scenariuszu Rewolucja przemysowa. Rozegranie
Losw wiata pokazuje, e strategia pozwalajca na maksymalizacj wyniku zdobytego w XX wieku okazuje si by puapk,
mogc prowadzi nawet do katastrofy na wiatow skal.

Zderzenie z asteroid to scenariusz Losy wiata, wzbogacony o dodatkowy element. W scenariuszu tym, gdzie pomidzy
2100 a 2200 rokiem w Ziemi uderzy olbrzymia asteroida, niszczc ycie na planecie. Aby zapobiec zderzeniu, musisz
stworzy flot kosmiczn a bdzie to nadzwyczaj kosztowne. Tylko potna gospodarka bdzie w stanie tego dokona. O ile
w scenariuszu Losy wiata moge pozwoli sobie na zamroenie lub znaczce spowolnienie wzrostu gospodarczego, to w
scenariuszu Zderzenie z asteroid musisz zbudowa naprawd olbrzymi gospodark, jednoczenie tak kierujc rozwojem
cywilizacji, aby nie doszo do jej zaamania.

Klimatyczna gorczka to scenariusz Losy wiata, jednak tym razem Twoim celem, jako najwikszego zoczycy w dziejach
wiata jest zniszczenie ludzkoci i caego ycia na Ziemi. Aby tego dokona, musisz podnie temperatur planety o 7C i
wywoa efekt rozbuchanej szklarni. Aby tego dokona, musisz zbudowa potn gospodark, w midzyczasie dziaajc pod
rosnc presj zmiany klimatu, groc zduszeniem gospodarki. Tym razem grasz na wynik ujemny.

Opcje modelu i interfejsu

Z poziomu ekranu wyboru scenariusza moesz przej do Ustawie opcjonalnych i zdecydowa o zmianie niektrych
parametrw modelu.

Moesz przydzieli sobie wikszy (lub mniejszy) budet, by gra staa si atwiejsza (bd trudniejsza).

Moesz zdecydowa o iloci paliw kopalnych (pierwsza opcja dotyczy wgla i gazu, druga opcja ropy) co by byo, gdyby
zasoby paliw kopalnych na Ziemi byy znacznie mniejsze lub znacznie wiksze jak by to wpyno na drog rozwoju naszej
cywilizacji? (podpowied: bardzo).

Moesz te zdecydowa, czy bdziesz kontrolowa zanieczyszczenia rcznie, czy ma to by robione automatycznie.

Opcja uwzgldnienia trwaych biologicznie zanieczyszcze pozwala je uwzgldni lub kaza modelowi je zignorowa. Maj
one znaczcy wpyw na rozgrywk, jednak dla pocztkujcych graczy ich dugi czas ycia i globalna skala dziaania mog by
trudnym wyzwaniem, szczeglnie przy grze wieloosobowej.

Opcja indywidualna kontrola gazw cieplarnianych rnych od CO2 pozwala zdecydowa, czy wszystkie te gazy s wrzucone
do jednego worka, czy s podzielone na kategorie o rnej sile i czasie istnienia w atmosferze (od kilkunastu lat w przypadku
metanu, przez stulecie w przypadku tlenkw azotu po tysiclecia w przypadku wielu innych gazw).

Opcja Rczna kontrola dziaa adaptujcych do zmiany klimatu pozwala zdecydowa, czy bdziesz podejmowa te dziaania
osobicie, czy te ma to by robione automatycznie.

Opcja Terroryci, siy bezpieczestwa, zakazy bada pozwala uwzgldni terroryzm nuklearny i biologiczny oparty na
sztucznych wirusach. Staj si one powanym zagroeniem przy stworzeniu zaawansowanych technologii i ich
rozpowszechnieniu si, pozwalajcym na wejcie w posiadanie tej technologii nawet maym organizacjom czy wrcz
jednostkom z zestawem Morderczy wirus zrb to sam. Jest to opcja polecana dla zaawansowanych graczy.
Gra wieloosobowa
Jeli planujesz gr wieloosobow, jeden z graczy musi utworzy serwer gry, wybierajc z menu gwnego opcj Utwrz gr
wieloosobow. Po wyborze imienia pojawi si ekran definicji katalogu gry.

Naley zdefiniowa katalog gry udzia na sieci widoczny dla wszystkich graczy i zatwierdzi wybr z pomoc opcji Przygotuj
gr. Po zatwierdzeniu wyboru pojawi si ekran wyboru scenariusza.

Nastpnie naley wybra scenariusz, jednoczenie przypisujc zgaszajcych si graczy (dolny panel) do regionw od 1 do 8.
W tym przypadku gra si regionami.

Uwaga: gracze mog gra domylnymi regionami tworzcymi w sumie cay wiat, mona te przydzieli im takie same
regiony, co jest szczeglnie ciekawe ze wzgldu na rosnc konkurencj o najwyszy wynik.

Pozostali gracze powinni wybra w menu gwnym opcj Docz do gry wieloosobowej. Jedyne co bd musieli zrobi, to
wskaza ten sam katalog, ktry zdefiniowaa osoba definiujca gr i wybra opcj Docz.
Gdy wszyscy gracze zgosz si, mona rozpocz gr.
Ekran decyzyjny gry
Po wyborze Start zostaniesz przywitany przez osob, ktrej ycie bdzie zalee od Twoich decyzji. Co 30 lat bdzie
pojawia si kolejna osoba, podsumowujc te ycie swoich rodzicw.

Po zatwierdzeniu informacji pojawi si ekran decyzyjny gry.

Twoim celem jest osignicie wysokiego wyniku (pokazany w panelu punktacji), co osigasz przez wysoki poziom
zadowolenia spoecznego (pokazanego w panelu zadowolenia). Wpywaj na nie jako ycia, zaspokojenie potrzeb
ywnociowych, energetycznych, zanieczyszczenia, sytuacja gospodarcza, kryzysy i inne drobne zwykle czynniki takie jak np.
opinia o intensywnych dziaaniach w kierunku energooszczdnoci). Spadek znacznika zadowolenia na pomaraczowe pole
oznacza obnienie zadowolenia spoeczestwa do poziomu grocego zamieszkami i destabilizacj sytuacji.

Jeli na koniec tury panel zadowolenia pokazuje 2.7, to za t tur dostaniesz 2.7 pkt. (z dodatkowym uwzgldnieniem korekt
na rozmiar gospodarki, wzrost gospodarczy i bogactwo wzgldem innych graczy oraz zmiany wysokoci zaduenia i jakoci
gleby).
W panelu budetu pokazany jest Twj budet i dostpne w turze punkty akcji. Budet jest obliczany gwnie w oparciu o PKB
i populacj (z dodatkowymi modyfikatorami, np. zmniejszajcymi budet podczas kryzysu energetycznego). Dlaczego jest
istotna populacja, a nie tylko wysoko PKB? Powiedzmy, e mamy dwa regiony, oba z PKB = 1000 (mld $), ale populacja
jednego liczy sobie 1000 mln, a drugiego 100 mln. Jakie rodki bdziemy mie na inwestycje? W tym pierwszym kraju ludzie
s biedni i wikszo dochodu potrzebuj po prostu na przeycie, wic budet dostpny dla wadzy centralnej bdzie znacznie
mniejszy, ni w przypadku regionu, ktrego obywatele s bogatsi.

Decyzje podejmujesz z poziomu paneli: spoeczestwa/gospodarki, energii, ywnoci i zanieczyszcze. Panel informacyjny
suy jedynie do wywietlania statystyk.

W zakadkach paneli wywietlone s kluczowe informacje.

W panelu Gospodarka/Spoeczestwo s to wysoko PKB, liczba mieszkacw regionu, stopie redniego dochodu na
osob (i ich wzrost) oraz wysoko zaduenia w relacji do PKB. Szczeglnie istotnym parametrem jest roczny procent wzrost
PKB, decydujcy o tempie, w jakim ronie (lub kurczy si) Twoja gospodarka. Wzrost PKB zaley od szeregu czynnikw:

- nastawienia spoecznego im bardziej spoeczestwo jest nastawione na konsumpcj i zarabianie pienidzy, tym wyszy
wzrost gospodarczy;

- wzrostu populacji rosnca populacja wymaga budowy nowych domw, wyposaania ich, budowy drg, fabryk, szk i innej
infrastruktury, co stymuluje wzrost gospodarczy i miejsca pracy;

- struktury demograficznej im wyszy stosunek liczby osb pracujcych do niepracujcych, tym wyszy wzrost gospodarczy.
Gospodarki spoeczestw o wysokiej dzietnoci, w ktrych jest wysoka liczba dzieci lub z du liczb emerytw bd mniej
dynamiczne.

- stopnia bogactwa. W bardzo bogatym spoeczestwie wzrost gospodarczy staje si trudniejszy. Kiedy kady ma will z
basenem, dwa samochody, trzy telewizory i zestaw do grilla, dalszy wzrost potrzeb konsumpcyjnych spowalnia.

- opodatkowania/stymulacji. Im nisze podatki (lub wiksze pakiety stymulacyjne), tym wyszy bdzie wzrost PKB.

- bilansu handlowego. Nadwyka handlowa sprzyja bogaceniu si kraju i wzrostowi PKB. Deficyt handlowy odwrotnie.

- polityki finansowej i przemysowej. Konwencjonalny system podatkowy jest lepszy dla wzrostu PKB ni opodatkowanie
zuycia zasobw i emisji zanieczyszcze, a nieprzerwana praca fabryk jest korzystniejsza, ni ich dziaanie z przerwami,
jedynie wtedy, gdy dostpne s nadwyki energii.

- systemu wadzy. Wolno sprzyja gospodarce, rzdy autokratyczne ograniczaj jej wzrost.

- dostaw energii i ywnoci. Ich niedobory dziaaj na gospodark destrukcyjnie.

- sprawnego dziaania systemu finansowego. Kryzys finansowy dusi gospodark.

W panelu Energia jest to dostarczana ilo energii oraz zapotrzebowanie z podziaem na paliwa cieke (jeli ju s dostpne,
co nastpuje od 1910 roku) i inne noniki energii. Niedobr energii jest wyrniany kolorem czerwonym. Na dole zakadki
wywietlana jest informacja o nadwyce/deficycie handlowym.

W panelu ywno jest to dostarczana ilo ywnoci oraz zapotrzebowanie, poniej stopie intensywnoci eksploatacji gleb
(100% to warto neutralna, powyej niej nastpuje erozja zbyt intensywnie eksploatowanej gleby, poniej 100% gleba si
regeneruje). Jeli wystpuje niedobr energii wpywajcy na obnienie plonw, wywietlany jest odpowiedni komunikat. Na
dole zakadki wywietlana jest informacja o nadwyce/deficycie handlowym.

W panelu Zanieczyszczenia jest to koszt finansowy zanieczyszcze dla gospodarki oraz stopie niezadowolenia spoecznego z
nastpstw zanieczyszcze.
Zakadka Gospodarka/Spoeczestwo
Tutaj podejmujesz decyzje z zakresu polityk spoeczno gospodarczych.

Wszystkie istotne informacje o nastpstwach podejmowanych decyzji s wyszczeglnione na ekranie dziaa, otwierajcym
si po wybraniu akcji.

Opodatkowanie/stymulacja. Tutaj moemy podj decyzje o stopniu opodatkowania (wysokie podatki zwikszaj
budet, ale dusz wzrost gospodarczy) lub uruchomieniu pakietw stymulacyjnych (podnosz PKB kosztem deficytu
budetowego).
Ustrj: wolno osobista lub wadza autokratyczna. Moemy zdecydowa o formie rzdw. Wolno
osobista daje silniejsz gospodark, niszy koszt bada i wysze zadowolenie spoeczne; Autokracja zwiksza stabilno w
regionie (obnia pomaraczowe pole w panelu zadowolenia) i pozwala efektywniej alokowa energi zapobiegajc
wynikajcym z niej niedoborom ywnoci.

System podatkowy (opcja niedostpna na pocztku gry w 1900 roku). Opcja pozwala wybra pomidzy
konwencjonalnym systemem podatkowym opodatkowujcym zyski i prac (znane podatki VAT, PIT, CIT, ), a Zielon
Reform Podatkow w ktrej opodatkowane zostaje zuycie zasobw i emisja zanieczyszcze. W tym drugim przypadku
maleje wzrost gospodarczy, poprawia si jednak efektywno energetyczna i spada emisja zanieczyszcze.

Dziaanie fabryk (opcja niedostpna na pocztku gry w 1900 roku). Opcja pozwala zdecydowa, eby energochonne
fabryki dziaay jedynie wtedy, gdy w sieci dostpne s nadwyki energii. Decyzja to od razu obnia PKB i jego wzrost,
stymuluje jednak popraw efektywnoci energetycznej i pozwala na zwikszenie w miksie energetycznym udziau
odnawialnych rde energii (ktre dostarczaj energi nieregularnie przykadowo farmy wiatrowe pracuj, gdy wieje
wiatr).

Stabilno. Mona uruchomi dziaania propagandowo-spoeczne w celu zwikszenia stabilnoci (obnia pomaraczowe
pole w panelu zadowolenia)

Polityka rodzinna. Mona promowa mae lub due rodziny (co nie wie si z dodatkowymi kosztami bd
niezadowoleniem). Mona te zarzdzi polityk jednego dziecka, co jednak jest le widziane przez spoeczestwo.

Jako ycia. Kosztuje, ale bezporednio przekada si na punktacj. Bogate spoeczestwo (stopie bogactwa jest
mierzony rednim PKB/osob) domaga si wzrostu jakoci ycia, a jego niezapewnienie powoduje niezadowolenie spoeczne.

Nastawienie spoeczne. Spektrum postaw na linii spoeczno-rodowiskowe gospodarczo-konsumpcyjne.

Spoeczestwo zielone oszczdza zasoby, spoeczestwo konsumenckie wzmacnia gospodark i jej wzrost.

Oszczdnoci. Tu mona bra kredyty, spaca je i odkada oszczdnoci.

Oprocentowanie kredytw zaley od zaduenia w stosunku do PKB im dug w stosunku do PKB jest wyszy, tym wysze
bdzie oprocentowanie naszego dugu. Oprocentowanie oszczdnoci jest stae i nisze od oprocentowania kredytw.
Zakadka Energia
Tutaj podejmujesz decyzje odnonie rde energii.

W naszym scenariuszu masz na pocztku may niedobr energii. Dostarczasz 328 mtoe energii rocznie, a zapotrzebowanie
wynosi 359 mtoe (std te -1,3 w panelu zadowolenia spowodowane niedoborem energii). W 1900 roku masz dostpne
opcje:

- budowy odnawialnych rde energii - koszt 27,0 za 1 mtoe jest wywietlony na opcji budowy

- pozyskiwania energii z biomasy (na tej opcji wyjtkowo wywietlona jest nie cena, lecz intensywno eksploatacji gleby)

- budowy kopalni wglowych (dla uproszczenia obsugi kopalnie i elektrownie traktowane s cznie jako dostarczenie energii
ze rda danego typu) koszt 4,8 za 1 mtoe jest wywietlony na opcji budowy

Energia z wgla jest znacznie tasza, wic prawdopodobnie na tym rdle energii bdziesz opiera swj system energetyczny.
Po wybraniu opcji rozbudowy mocy wglowych pojawi si panel budowy.
Budowa rde energii

System domylnie zaproponuje potrzebn liczb budowanych instalacji (w naszym przypadku 31). Mona j zmieni: obniy
(jeli planujemy np. take budow innych rde energii) lub podwyszy (jeli planujemy zbudowa wicej ni potrzebujemy,
co pozwoli na eksport nadwyki). Koszt wydobycia zaley od tego, na ile atwe/trudne s dostpne zoa oraz poziomu
posiadanych technologii. Z pocztku eksploatujemy zoa najtasze: najwyszej jakoci i najdogodniej pooone; gdy te
zostan zuyte, sigamy po coraz trudniejsze i drosze. Jednoczenie rozwj technologii czyni wydobycie coraz atwiejszym,
co obnia koszty eksploatacji. To swoisty wycig pomidzy wzrostem kosztw eksploatacji coraz trudniej dostpnych z, a
spadkiem kosztw zwizanym z postpem technicznym. Konkretny przebieg tego wycigu zaley od zasobnoci
posiadanych z i nakadw na badania.

Badania nad technologiami

By moe waciw decyzj przed wybudowaniem kopal (i towarzyszcych im elektrowni i innej infrastruktury) bdzie
wczeniejsze rozwinicie technologii i zbudowanie instalacji ju w oparciu o nowoczeniejsze rozwizania. Klikajc guzik z
probwk (dostpny zarwno z panelu gwnego, jak i z ekranu budowy) przejdziesz do panelu technologii.

Poniewa weszlimy do ekranu bada z przez opcj bada technologii wglowych, zaznaczona jest ilo punktw
planowanych na badania w tym obszarze. Domylnie proponowana jest kwota potrzebna do osignicia nastpnego poziomu
technologicznego (o ile nie jest wiksza od posiadanego budetu). W naszym przypadku jest to 351 punktw. Badajmy. Po
wybraniu opcji Badaj pojawi si komunikat informujcy o opracowaniu nowej technologii.
Jeli chcemy si dowiedzie, jaki efekt bdzie miao opracowanie kolejnych technologii, moemy obejrze drzewo

technologii klikajc w ekranie bada opcj . Ekran bada rozwinie si w d pokazujc dostpne technologie.

Opracowane technologie s zaznaczone zielonym kolorem ta, technologia opracowana kolorem tym, technologia badana
ciemnoniebieskim. Stopniowo, w miar upywu czasu i rozwoju technologii, pojawi si zarwno nowe rda energii (jak
elektrownie wodne, jdrowe czy naftowe) jak i rozwizania (biopaliwa, zamiana wgla i gazu w paliwa cieke, paliwa z alg
itp.). Bdzie spada cena rde energii i moliwo ich wielkoskalowego stosowania (co szczeglnie mocno dotyczy
odnawialnych rde energii). Bdzie wydua si te dugo ycia Twoich obywateli. Na 16-tym i 20-tym poziomie
biotechnologii dugo ycia wzrasta na tyle, e podnoszony jest wiek emerytalny (z 65 lat na 95, a nastpnie 140), co bardzo
wzmacnia gospodark.

Technologie rozwijaj si nie tylko w wyniku bada. Opnione pod wzgldem technologicznym regiony korzystaj na
dyfuzji technologii z regionw bardziej zaawansowanych moe to by dla nich gwne rdo postpu technologicznego.
Powolny postp techniczny ma te miejsce nawet w regionach z najbardziej rozwinit technologi. Dodatkowo, praktyczna
implementacja technologii powoduje jej rozwj (na przykad budowa kopal powoduje postp w technologiach grniczych, a
budowa szybw naftowych w technologiach wiertniczych).

Biomasa ywno i energia

O ile panele budowy rde energii i handlu surowcami energetycznymi s do siebie podobne, panel zarzdzania biomas
funkcjonuje w inny sposb.

Zamiast rozbudowy wydobycia, podejmujemy decyzje o intensywnoci eksploatacji gleb od 50% do 200%. Im intensywniej
je eksploatujemy, tym wysze mamy plony, postpuje jednak erozja gleby i utrata skadnikw odywczych, co po kilku
dekadach moe powanie obniy jako gleb i wysoko plonw. Z drugiej strony obnienie intensywnoci upraw poniej
100% prowadzi do poprawy jakoci gleb. Plony zale nie tylko od intensywnoci uprawy i jakoci gleb, ale te od innych
czynnikw:

- losowego wspczynnika pogody (w przypadku katastrof pogodowych takich jak susze czy powodzie plony znaczco spadaj)

- premii za technologi (im wyszy Twj poziom biotechnologii/technologii rolnych, tym wysze plony)

- stopnia obniajcych plony zanieczyszcze

- rezygnacji z wykorzystywania pl i stworzenia obszarw chronionych, co zmniejsza area i zbiory.

Cz pl z pomoc dolnego suwaka mona przeznaczy na uprawy energetyczne. Nawet jeli tego nie zrobimy, pewna pula
biomasy (np. z lasw i odpady) jest automatycznie przeznaczana na cele energetyczne. W naszym przykadzie jest to 70
jednostek energii (widoczne na dole z prawej).

Handel
W przypadku gry regionem (lecz nie caym wiatem) zamiast rozbudowywa wydobycie (lub produkcj ywnoci) u siebie
moemy kupi surowce energetyczne na rynku. Jeli w naszym regionie zoa s trudnodostpne i drogie w eksploatacji
(pomyl o obecnym wydobyciu ropy w Europie), to rozwizaniem jest zakup paliwa z regionw posiadajcych jego atwo
dostpne zoa, ktre na sprzeday surowca mog dobrze zarobi. Warto pamita, e nadwyka handlowa stymuluje wzrost
PKB, a deficyt handlowy dusi wzrost PKB.
Paliwa cieke
Ropa (paliwa cieke) to szczeglny rodzaj energii. atwo mona je wykorzysta zamiast innych rde energii do wytwarzania
ciepa lub prdu, same jednak nie mog by atwo zastpione. Paliwa cieke pojawiaj si jako osobna kategoria w 1910 roku i
od tego czasu trzeba popyt na nie zaspokaja niezalenie od popytu na inne noniki energii. Do pewnego momentu paliwa
cieke mona utosamia z rop, pniej w miar rozwoju technologii pojawiaj si inne moliwoci ich dostarczania. S to
biopaliwa, wytwarzanie ich z wgla w procesie CTL (coal-to-liquids), wytwarzanie ich z gazu ziemnego GTL (gas-to-liquids),
wytwarzanie ich z alg i z pomoc energii elektrycznej i cieplnej (wodr). Sposoby te mog pozwoli na uniezalenienie si od
ropy, wymagaj jednak budowy kosztownych instalacji i zuywaj duo energii.

Efektywno energetyczna
Aktywno gospodarcza wie si ze zuywaniem energii. Przez efektywno energetyczn moemy rozumie ilo energii,
jaka jest potrzebna na wytworzenie jednostki produktu krajowego brutto PKB. W grze PKB mierzymy w miliardach dolarw, a
zuycie energii w milionach ton ekwiwalentu ropy (mtoe). Jeli przykadowo Twj PKB wynosi 1000 mld $, a zuycie energii
wynosi 400 mtoe, to efektywno energetyczna wynosi 400 mtoe/1000 mld$, czyli 0,4 mtoe/mld$. Oczywicie, im mniej
energii potrzebujesz na wypracowanie jednostki PKB, tym lepiej. W panelu energii dostpne s opcje inwestowania w
efektywno energetyczn i efektywno zuycia paliw.

Efektywno energetyczna zmienia si nawet bez Twoich dziaa, przy czym im bardziej prorodowiskowo i energooszczdnie
nastawione spoeczestwo, tym szybsza jest poprawa. Popraw efektywnoci stymuluj te Zielona Reforma Podatkowa i
Zielona Reforma Przemysowa oraz niedobory energii.

Moliwa do osignicia efektywno energetyczna zaley od stopnia bogactwa spoeczestwa (mierzonego jako PKB/capita)
w bogatym spoeczestwie rozwija si mniej energochonny sektor usug od poziomu technologicznego oraz nastawienia
spoecznego. Tak wic w biednym i nie posiadajcym zaawansowanych technologii spoeczestwie o nastawieniu
materialistycznym nie da si osign maego zuycia energii na jednostk PKB. Z kolei w bogatym, zaawansowanym
technologicznie zielonym spoeczestwie przypadajce na jednostk PKB zuycie energii mona bardzo zmniejszy.
Oczywicie nawet znaczca poprawa efektywnoci energetycznej, przy rwnoczesnym szybkim wzrocie PKB bdzie
oznacza wzrost zuycia energii.
Zrnicowanie technologii
W miar upywu czasu i rozwoju technologii otrzymasz do dyspozycji wiele rnych opcji.

By moe zdecydujesz oprze si na paliwach kopalnych, kompensujc rosncy koszt coraz trudniejszych z coraz lepszymi
technologiami, a nastpstwa zmiany klimatu geoinynieri i adaptacj. By moe oprzesz si na atomie, a by moe na
odnawialnych rdach energii. By moe uda Cie si utrzyma wydobycie ropy na zadowalajcym poziomie przez duszy
czas, a by moe przejdziesz na wytwarzanie paliw ciekych z wgla, gazu lub biomasy a moe z alg lub przejdziesz na
wodr? By moe oprzesz si na imporcie nonikw energetycznych, a moe bdziesz produkowa na eksport? To, jak
zbudujesz swj system energetyczny i jakie bd tego nastpstwa, zaley od Ciebie i Twoich decyzji. A take troch i od
szczcia i decyzji innych graczy
Zakadka ywno
Centraln czci tej zakadki jest modu produkcji ywnoci, omwiony w podrozdziale Biomasa ywno i energia.
Podobnie, jak w zakadce energii, dostpne s tu te opcje zakupu i sprzeday oraz opcja poprawy efektywnoci.

Adaptacja
Dochodz do tego opcje rozbudowy infrastruktury zapobiegajcej katastrofom naturalnym: suszom i powodziom. Im wyszy
poziom tej infrastruktury, tym mniejsze prawdopodobiestwo wystpienia zdarzenia, a w przypadku jego zajcia nastpstwa
s mniej powane. Z drugiej strony zmiana klimatu moe nasila zdarzenia, wystawiajc infrastruktur ochronn na cikie
prby. Naley pamita, e zbudowana raz infrastruktura ulega powolnej degradacji i wymaga okresowej poprawy.

Ochrona biosfery
W zakadce ywnoci znajduje si te opcja umoliwiajca podjcie decyzji o skali ochrony przyrody od braku ochrony, przez
stworzenie rezerwatw i parkw narodowych po wyczenie z ludzkiej dziaalnoci znaczcych obszarw ldw i oceanw.
Zakadka Zanieczyszczenia
Gdy otwierasz t zakadk rozpoczynajc gr w pocztkach XX wieku, widok jest bardzo prosty.

Zanieczyszczenia wody/gleby i powietrza

Masz tu do dyspozycji trzy opcje: poziom ochrony rodowiska, popraw kontroli zanieczyszcze wody i gleby oraz popraw
kontroli zanieczyszcze powietrza. Ochrona rodowiska przeszkadza aktywnoci gospodarczej, spowalniajc wzrost, jednak
nadmierna jego degradacja powoduje utrat wanych usug ekosystemw, ktre trzeba zastpowa kosztown
infrastruktur. Zanieczyszczenia prowadz do strat materialnych (spadek plonw, koszty chorb itp.) oraz niezadowolenia
spoecznego (nikt nie lubi pi zatrutej wody i wdycha smogu). Wybranie opcji kontroli zanieczyszcze prowadzi do ekranu
decyzyjnego.
Moesz podj dziaania lub z nich zrezygnowa. Zwr uwag, e stopie zanieczyszcze zmienia si sam, zalenie od
nastawienia spoecznego i systemu podatkowego.

Zanieczyszczenia powietrza maj dodatkowy wpyw wiszce w powietrzu aerozole siarkowe i pyy blokuj wiato
soneczne, ochadzajc klimat, im wic ich wicej, tym mocniej niweluj wpyw gazw cieplarnianych.

Trwae zanieczyszczenia biologicznie czynne

Wraz z upywem czasu (i postpem technologii) obraz zanieczyszcze staje sie bardziej zoony. Taki obraz zobaczymy w 2010
roku grajc Europ.

Do zanieczyszcze wody/gleby i powietrza dochodz widoczne z lewej z gry zanieczyszczenia trwae. S to trwae
zanieczyszczenia biologicznie czynne, kumulujce si w istotach ywych w coraz wyszych steniach na kolejnych ogniwach
acucha pokarmowego. S one szczeglnie nieprzyjemne, gdy ich dziaanie jest przesunite w czasie (chemikalia
przedostaj si do rodowiska wiele lat po wyprodukowaniu), czas ycia jest dugi, ich zasig jest globalny (gracze wrzucaj
te zanieczyszczenia do wsplnej puli, wic dziaanie w jednym regionie nie rozwizuje problemw), a prby przeciwdziaania
zanieczyszczeniom wi si z ograniczeniami nakadanymi na produkcj przemysu chemicznego i niezadowoleniem ludzi z
odbierania im tanich wygodnych produktw (co z tego, e szkodliwych za kilkadziesit lat).

Zmiana klimatu
Kolejnym istotnym elementem, zajmujcym ca praw stron ekranu jest zmiana klimatu. Pokazane s emisje wszystkich
regionw (regiony sterowane przez komputer z pewnym opnieniem naladuj polityk graczy). Na naszym przykadowym
ekranie emisje Europy (Twoje) wynosz 4,83 mld ton CO2 rocznie, a wszystkich w sumie 32,71 mld ton CO2 rocznie. Z tego
15,96 mld ton jest pochaniane przez oceany, ldy i biosfer, a pozostae 17,37 mld ton pozostaje w atmosferze (dochodzi do
tego 0,62 mld ton z przemiany metanu CH4 w CO2). W sumie w atmosferze jest 390 ppm CO2 (czyli czsteczek CO2 na milion
czsteczek powietrza), a stenie CO2 ronie o 2,2 ppm/rok dla porwnania w XVIII wieku, przed rozpoczciem Rewolucji
Przemysowej byo to 280 ppm. Rezultatem wzrostu koncentracji CO 2 w atmosferze jest zwikszenie przez ten gaz dopywu
2
energii do powierzchni Ziemi o 1,81 W/m . Wzrost koncentracji metanu CH4, tlenku azotu N2O) i innych gazw cieplarnianych
wynosi odpowiednio +0,52 W/m2, +0,19W/m2, +0,42W/m2. Z drugiej strony emitowane przez nas aerozole atmosferyczne
(czyli zanieczyszczenie powietrza) zmniejszaj dopywajcy do powierzchni Ziemi strumie energii o -1,23 W/m2. W sumie do
2
powierzchni Ziemi dociera 1,70 W/m wicej ni bez naszej dziaalnoci. Jest to tzw. wymuszanie radiacyjne. Ten zwikszony
dopyw energii chciaby podnie temperatur powierzchni Ziemi o 1,27C, poniewa jednak oceany maj du
bezwadno ciepln i nagrzewaj si stopniowo, temperatura wzrosa wic jedynie o 0,79C. Spowodowao to wzrost
poziomu oceanw o 0,3m (istniejce umocnienia nadbrzene radz sobie ze wzrostem do 0,5m).

W zakresie zmiany klimatu mamy do dyspozycji opcje budowy instalacji CCS (umoliwiaj wychwyt 80% CO2, jednak kosztem
sporych nakadw finansowych oraz zwikszenia zuycia energii opcja ta jest dostpna od 13 poziomu rozwoju technologii
wierce), ograniczenia emisji innych gazw cieplarnianych, geoinynierii (sztucznego ochadzania klimatu) oraz rozbudowy
waw nadbrzenych. Oczywicie decydujce dla zmiany s decyzje o wytwarzaniu energii im wicej spalamy paliw
kopalnych, tym wiksze s emisje dwutlenku wgla.

Zakadka Info/Statystyki
Zakadka ta moe prezentowa dwa widoki. Pierwszy to porwnanie zmian PKB, populacji, zapotrzebowania na energi i
emisji CO2 ze zmianami historycznymi.

Drugi to widoki szczegowe

W tym drugim widoku rozwijajc opcje przy wykresie mona wybra, jakie informacje maj by prezentowane.

Zakoczenie tury
W prawym grnym rogu ekranu gwnego dostpna jest opcja zakoczenia tury. Kiedy ju zakoczylimy wszystkie dziaania
(moemy je cofn lub przywrci z pomoc opcji I<, <, >, >I) moemy zakoczy tur i przej do nastpnej. Mog pojawi si
ostrzeenia, takie jak informacja o niedoborach ywnoci lub energii, moliwych niepokojach spoecznych, grobie kryzysu
finansowego i in. Po podjciu decyzji o zakoczeniu tury zostan obliczone zmiany w Twoim regionie i pokae si
podsumowanie gospodarcze.

Twoi obywatele bd tym szczliwsi, im potniejsze gospodarczo jest ich pastwo, im szybciej ronie gospodarka i im wyej
na drabinie bogactwa si znajduj (uwaga: przy grze wiatem rankingu tego nie ma).
Nastpnie pojawia si ekran informujcy, jakie zdarzenia zaszy.

W tym przypadku jest to informacja o pojawieniu si ropy jako surowca oraz informacje o prawdopodobiestwie moliwych
zdarze. Wystarczy, e zatwierdzisz informacj.

Czasem zdarze, ktre zaszy moe by wicej, by moe potrzebne bdzie te podjcie pewnych decyzji. W takim przypadku
odwied wszystkie zdarzenia, klikajc na nich i jeli s do podjcia jakie decyzje podejmij je. Twoi obywatele mog
domaga si wzrostu poziomu ycia, mog zaj katastrofy pogodowe, kryzysy finansowe, moe doj do awarii elektrowni
jdrowej, wyzwolenia wielkiego zoa hydratw metanu, destabilizacji ldolodu Antarktydy, wojny (take atomowej),
wyzwolenia sztucznie stworzonego wirusa i dziesitek innych zdarze. Szczerze yczymy, by spotykay Ci (i Twoich
wirtualnych obywateli) tylko mie zdarzenia. Ale to, co zdarzy si w zarzdzanym przez Ciebie wiecie, to zaley ju gwnie od
Ciebie.

Wprowadzenie w sytuacj i strategie

wiat na Rozdrou symuluje rozwj cywilizacji przemysowej od pocztku XX do koca XXII wieku.

Grajc w wiat na rozdrou zauwaysz, e czsto decyzje

We all know what to do, we just don't know
how to get re-elected after we've done it.
Wiemy co naley zrobi, ale nie mamy pojcia,
jak po tym zosta wybranym ponownie.
Jean-Claude Juncker o reformach gospodarczych
opacalne krtkoterminowo, stanowi zalek przyszych
problemw, a dziaania perspektywiczne s kosztowne z
chwilowego punktu widzenia. W rzeczywistym wiecie, w ktrym
politycy dziaaj w horyzoncie krtkoterminowym bo inaczej
wyborcy nie wybraliby ich ponownie, umiejtno pokierowania
pastwem w taki sposb, aby budowa fundament przyszego
dobrobytu jest wanie tym, co odrnia polityka od ma stanu.
Czy bdziesz prawdziwym mem stanu?

W pocztkowym etapie rozgrywki gracz musi zmierzy si z problemami braku rodkw na inwestycje, wysokiego przyrostu
naturalnego i godu, szczeglnie, jeli nie gra Europ lub Ameryk Pnocn. Szczeglnie dotkliwy jest brak nadwyek na
inwestycje, gdy na tym etapie wikszo dziaalnoci gospodarczej idzie na wasne potrzeby (w pierwszym przyblieniu
mona patrzy na nadwyk przez pryzmat wzoru:

Wysoko PKB w mld odj Liczba ludnoci w mln

Jeli dochd jest niszy od 1000$/osob, nadwyka bdzie niewielka.

Sposobem na wyjcie z zakltego krgu biedy, godu i niezadowolenia spoecznego (a co za tym idzie niskiego wyniku w grze),
jest wzbogacenie si spoeczestwa poprzez wzrost gospodarczy. Nie jest to proste. Trzeba dobrze gospodarowa
dostpnymi zasobami, przygotowujc si do skoku umoliwiajcego wyjcie z trudnej sytuacji. Najbiedniejsze regiony, ktrych
nie sta na wasny rozwj technologii, by moe bd musiay poczeka, a umoliwiajce wzrost gospodarczy technologie
przedyfunduj do nich z regionw wyej rozwinitych.

Wzrostowi gospodarczemu nieuniknienie towarzyszy wzrost zapotrzebowania na energi, a im szybszy wzrost, tym wikszym
wyzwaniem staje si jej zapewnienie. Aby to zrozumie, przedstawi przykad. Mamy gospodark o PKB=1000 mld$, ktra
cechuje si efektywnoci energetyczn 1 mtoe/mld$, czyli ktrej trzeba zapewni 1000 jednostek energii (liczonych w mtoe
rocznie).

rda energii (pomijajc naturaln biomas i elektrownie wodne) s budowane na 50 lat (niezalenie od tego, czy mamy na
myli kopalnie, elektrownie czy fabryki), a wic co tur (trwajc 5 lat) trzeba odtworzy 10% infrastruktury energetycznej,
czyli w naszym przypadku 100 mtoe.

Jeli nasza gospodarka ronie o skromne 3% rocznie (czyli w cigu tury o 16%), to po piciu latach jej PKB wyniesie 1160 mld$,
a zapotrzebowanie na energi 1160 mtoe. Tak wic bdziemy musieli nie tylko odtworzy 100 jednostek energii, ale te
wybudowa 160 nowych, czyli razem 260 ponad dwuipkrotnie wicej, ni w gospodarce nierosncej.

A co, jeli mamy chiski wzrost gospodarczy na poziomie 10% rocznie? Po piciu latach nasz PKB wyniesie 1610, a
zapotrzebowanie na energi 1610 mtoe bdziemy wic musieli wybudowa 100+610=710 jednostek energetycznych
siedmiokrotnie wicej, ni przy zerowym wzrocie PKB!

PKB pocz. Energia Wzrost %/r PKB +5 lat Energia +5 l. En. spadek Do wybud.
1000 1000 -2% 900 900 -100 0
1000 1000 0% 1000 1000 -100 100
1000 1000 3% 1160 1160 -100 260
1000 1000 5% 1276 1276 -100 376
1000 1000 10% 1610 1610 -100 710

Jeli niezbyt bogata gospodarka ma szybko rosn, to jest to moliwe tylko w oparciu o tanie rda energii co oznacza
paliwa kopalne, a przede wszystkim wgiel.

Gdy gospodarka uronie, problemy ulegn zagodzeniu. Pojawi si nadwyka finansowa, wraz z bogaceniem si
spoeczestwa spadnie przyrost naturalny, nowe technologie podnios plony i obni koszty dostarczenia energii.

Jeli mylisz w krtkim horyzoncie czasowym, lub grasz w scenariusz koczcy si w XX lub na pocztku XXI wieku, to
najwyszy wynik (mierzony dobrobytem i zadowoleniem obywateli) osigniesz maksymalizujc wzrost gospodarczy i spor
kwot przeznaczajc na wysoki poziom ycia, pewn kwot wydajc te na badania czy kontrol zanieczyszcze. Wzrost
gospodarczy i nakrcajce go konsumenckie podejcie spoeczestwa bd tu Twoim przyjacielem. W kocu energia jest
tania, problemy rodowiskowe niewielkie, a ywnoci w brd trzeba wic korzysta z tej zotej epoki.

Jednak jeli zaczadzony atwoci gry i sytuacji utrzymasz ten kurs zbyt dugo, moe Ci czeka bolesne przebudzenie.

Wykadniczo rosnce zuycie paliw kopalnych eksploduje, szybko wyczerpujc ich atwe i tanie zasoby. Oczywicie wgiel,
ropa i gaz nie skocz si, ale ich pozostae zoa bd coraz trudniejsze i drosze w eksploatacji. Rosnce koszty
rodowiskowe zanieczyszczenia powietrza, wody, gleby i biologicznie czynne (szczeglnie podstpne, bo nie s lokalne lecz
globalne, yj dugo, ujawniaj si dopiero po wielu latach) oraz nastpstwa zmiany klimatu bd stanowi dodatkowe
obcienie. Jeli zot er przebimbae, ignorujc efektywno energetyczn i ywnociow, kontrol zanieczyszcze oraz
opracowanie alternatywnych dla paliw kopalnych technologii, to zrobi si nieprzyjemnie nadwyka zacznie si kurczy,
trzeba bdzie obnia spoeczestwu poziom dobrobytu, do ktrego zdyo si przyzwyczai i od niego uzaleni, co z kolei
grozi niepokojami spoecznymi, mogcymi nawet znale swoj kulminacj w wojnie. W tych warunkach pozostanie Ci tylko
desperacko walczy o przetrwanie, czekajc na zaamanie si PKB, kryzys finansowy i szereg innych atrakcji. Oczywicie,
jeli bdziesz dzielnie walczy, to cae to zaamanie potrwa dekady. O ile podje zawczasu dziaania przygotowawcze, moe
uda Ci si nie zjecha a do poziomu Korei Pnocnej.

Jeli konsekwentnie inwestowae w szeroko rozumian przyszo, szczeglnie w czasach zotej epoki na przeomie XX i XXI
wieku, gdy swoboda dziaania bya najwiksza, wchodzisz w now er, ktra ma swoje wasne wyzwania. Masz bogat
gospodark, przyzwoit efektywno energetyczn, a do dyspozycji alternatywy energetyczne. S one jednak do drogie, co
bdzie utrudnia szybki wzrost, spadnie te dzietno i przyrost naturalny. O ile w pierwszym etapie gry domyln strategi
bdzie raczej obnianie dzietnoci, na tym etapie prawdopodobnie bdziesz chcia j utrzyma na poziomie zastpowalnoci
pokole (zadbaj o redukcj iloci zanieczyszcze, szczeglnie biologicznie czynnych!). W miar wzrostu cen paliw kopalnych
masz do wyboru 3 strategie:
 rozwija technologie niekonwencjonalnych paliw kopalnych, a nastpstwa zmiany klimatu agodzi z pomoc
adaptacji (umocnienia nadbrzene, systemy irygacyjne i przeciwpowodziowe, ochrona lasw, ), technologii CCS lub
geoinynierii (wszystko drogie, ale w kocu na tym etapie jestemy bogaci)
rozwija technologie jdrowe, co jednak wie si z szeregiem ryzyk: awarii w elektrowniach jdrowych (mona im
zapobiega stosujc zaawansowane technologie i budujc je z wysokimi standardami bezpieczestwa co jednak
jest kosztowne), rozprzestrzenienia si broni jdrowej (w przypadku niepokojw spoecznych jeli dojdzie do wojny,
to moe by ona wojn jdrow co bdzie bolesne), tudzie atakw terrorystycznych z uyciem broni jdrowej (to
te, jeli dojdzie do niepokojw spoecznych). Jest to wic cieka, ktra moe dziaa, ale tylko przy zaoeniu
wysokiego poziomu stabilnoci i bezpieczestwa.
rozwija odnawialne rda energii, te s jednak drogie i ich wysoki udzia w miksie energetycznym bdzie kosztowa
o szybkim wzrocie gospodarki mona wic zapomnie.

Jeli bdziesz konsekwentnie inwestowa w nowe technologie, utrzymywa stabilno spoeczn i Twoi ssiedzi nie bd
prowadzi egoistycznej polityki w obszarze zanieczyszcze i klimatu, to sukces moe by spektakularny. Jeli jednak Twoi
ssiedzi prowadz polityk z perspektyw lokaln, czyli np. emituj mnstwo CO2 (stawiajc na adaptacj) i globalnych
zanieczyszcze biologicznie czynnych (stawiajc na medycyn), a Twj region ze wzgldw ostronociowych nie poszed
drog szybkiego wzrostu, to te masz kopot.

Na tym etapie cay czas musisz te liczy si z tym, e jak rozprzestrzeni si technologie jdrowe i biotechnologie
umoliwiajce projektowanie wirusw kademu majsterklepce z zestawem zrb to sam, moe zrobi si naprawd
ciekawie. Nawet jeli Ty zakazae bada nad biotechnologiami i utrzymujesz najwyszy poziom bezpieczestwa, to i tak,
kiedy taki wirus zostanie stworzy w innym regionie, nie unikniesz katastrofalnej zarazy.

Podsumowujc, mamy w grze 3 kluczowe etapy:

- wychodzenie z biedy

- zota era wzrostu i braku problemw

- okres wyczerpywania si zasobw konwencjonalnych, problemw rodowiskowych i nowych techno zagroe.

Moliwe strategie:

- Korea Pnocna/redniowiecze. Trzymamy ludzi w biedzie i godzie. To sytuacja stabilna. Wraz z dyfuzj technologii z
innych regionw poziom ycia moe stopniowo poprawi si. Nie licz na wysoki wynik (chyba, e mocno ujemny)

- Zielone ludziki. Wychodzimy z mrocznych wiekw i wystarczy. Wpywamy na nastawienie spoeczne, zmieniajc je na
zielone, wprowadzamy zielon reform podatkow i prac fabryk tylko gdy dostpne s nadwyki energii z OZE, inwestujemy
w efektywno energetyczn i ywnociow. Spoeczestwo bdzie zadowolone, wzrost powolny, ale stabilny i bezpieczny,
podobnie rozwj technologii. Jeli nie bdziemy mie rosncych egoistycznie ssiadw, wszystko dobrze si uoy cho
punktacja, szczeglnie w XX wieku nie bdzie zbyt imponujca, bo scenariusz szybkiego wzrostu gospodarki umoliwi
osignicie znacznie wyszego poziomu ycia.

- wiat Zachodu. Szybko roniemy gospodarczo, inwestujemy duo w zadowolenie spoeczne, w XX wieku opieramy si na
paliwach kopalnych, jednak podejmujemy pewne dziaania na przyszo poprawiamy efektywno, redukujemy
zanieczyszczenia, rozwijamy alternatywne technologie. To recepta na dobry wynik i (by moe dobr przyszo w 3 etapie).
By moe na pewnym etapie, w zwizku z chci uniknicia techno-zagroe, zdecydujesz si zatrzyma rozwj niektrych
technologii cho w scenariuszu przygotowa do uderzenia asteroidy nie bdziesz mia tej moliwoci i bdziesz musia
zaakceptowa to ryzyko i trzyma kciuki.

- wiat wzrostu. Roniemy ile si da, po linii najmniejszego oporu maksymalizujc wzrost PKB, zapewniamy spoeczestwu
dobrobyt na minimalnym (ale i tak, ze wzgldu na wysoki PKB, przyzwoitym) poziomie, dziaania dugofalowe ograniczamy do
minimum. Jeli nie przesadzimy (bo zbyt szybki wzrost moe wymaga ZBYT wysokich nakadw, odbierajcych moliwo
wzrostu poziomu ycia i zadowolenia spoeczestwa). Wynik w XX wieku moe by niezy, ale potem to bdzie bole
prawdopodobnie zreszt nie tylko nas, ale i wszystkich pozostaych istot na Ziemi.

Bdzie si dziao