Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
22520
As enfermidades da sociedade
Aproximao a um conceito quase impossvel
The diseases of society
Approaching a nearly impossible concept
Axel Honneth*
1 Com as reflexes que se seguem persigo os objetivos que originalmente desenvolvi no meu
texto Patologias do social (Honneth, 2000). quela poca a consequncia terica com que
terminarei este artigo, ao apontar para a inevitabilidade de se pressupor uma organicidade da
sociedade para falar sobre patologias sociais, ainda no estava clara para mim.
A. Honneth As enfermidades da sociedade 577
1
Logo no incio de seu ensaio sobre As enfermidades da sociedade e
a medicina psicossomtica, Alexander Mitscherlich d a entender em que
consiste a motivao para se ocupar novamente com questes relativas
causalidade social de determinados sintomas doentios. Na primeira pgina do
texto ele afirma que no consultrio se revela ao mdico e terapeuta que num
crescente nmero de pacientes se acumulam diversos sintomas relativamente
inespecficos - tontura, sudoreses, insnia , para os quais por ora s se
encontra o difuso diagnstico de fracasso na produtividade (Mitscherlich,
1983, p. 425). Todas tentativas de responsabilizar operaes puramente
corporais por estes sintomas doentios teriam fracassado at ento, de modo
que agora seja necessrio concluir que se trata de constelaes psquicas,
a saber, distrbios vivenciais. Mas to logo no diagnstico estas tenses
emocionais ou irritaes psquicas se revelem como fator condicionante, assim
segue Mitscherlich, o mdico necessariamente precisa levar em considerao
tambm todo o ambiente social do paciente, porquanto distrbios na vivncia
individual, no domnio da realidade e na superao do medo em ltima anlise
s podem ser creditados a que algo esteja errado nos processos de integrao
do indivduo na sociedade, na relao do indivduo com o ambiente social
(ibid., p. 426-427). possvel relembrar que, face a sintomas bem distintos
de enfermidades, a saber, de psiconeuroses, Freud se viu motivado a uma
considerao semelhante dos processos sociais no diagnstico; isto pode
confirmar a concluso geral a que Mitscherlich julga ter chegado depois destas
reflexes iniciais. Segundo ele, uma determinada classe de enfermidades
A. Honneth As enfermidades da sociedade 579
por muito tempo declarada morta, temo que no ser possvel fundamentar
a tese de que tambm sociedades como tal possam ser afetadas por enfer-
midades.
Referncias
ARENDT, Hannah. Vita activa oder vom ttigen Leben. Stuttgart: Kohlhammer, 1960
(1958).
DURKHEIM,mile. Physik der Sitten und des Rechts: Vorlesungen zur Soziologie der
Moral. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1989 (1960).
DURKHEIM, mile. Le socialisme. Paris: Presses Universitaires de France, 2011
(1928).
FOUCAULT, Michel. Sexualitt und Wahrheit: v. 1: Der Wille zum Wissen. Frankfurt
am Main: Suhrkamp, 1977 (1976) [Histria da sexualidade: a vontade de saber. Rio
de Janeiro: Graal].
FREUD, Sigmund. Die kulturrelle Sexualmoral und die moderne Nervositt. In:
Sigmund Freud. Gesammelte Werke. v. 7. Frankfurt am Main: Fischer, 1972 (1908).
p.141-167 [Moral sexual civilizada e doena nervosa moderna. Obras comple-
tas, v. 9].
FREUD, Sigmund. Das Unbehagen in der Kultur. In: Sigmund Freud. Gesammelte
Werke. v. 14. Frankfurt am Main: Fischer, 1991 (1930), p. 419-506 [O mal-estar na
civilizao. So Paulo: Editora Companhia das Letras, 2012].
HONNETH, Axel. Pathologien des Sozialen: Tradition und Aktualitt der
Sozialphilosophie. In: Axel Honneth. Das Andere der Gerechtigkeit: Aufstze zur
praktischen Philosophie. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2000. p. 11-69.
MITSCHERLICH, Alexander. Freiheit und Unfreiheit in der Krankheit: das Bild des
Menschen in der Psychotherapie. In. Alexander Mitscherlich. Gesammelte Schriften II
(Psychosomatik 1). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1983 (1946). p. 7-135.
MITSCHERLICH, Alexander. Die Krankheiten dar Gesellschaft und die
psychosomatische Medizin. In: Alexander Mitscherlich. Gesammelte Schriften II
(Psychosomatik 2). Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1983 (1957). p. 425-444.
NEUHOUSER, Frederick. Pathologien der Selbstliebe: Freiheit und Anerkennung bei
Rousseau. Berlin: Suhrkamp, 2012.
PLATON. Politeia. In: Platon. Smtliche Werke. v. 3. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt,
1969, p. 67-310.
ROUSSEAU, Jean-Jacques. Diskurs ber den Ursprung und die Grundlagen der
Ungleichheit unter den Menschen. Paderborn: Schningh, 1993 (1755) [Discurso
sobre a origem e os fundamentos da desigualdade entre os homens. So Paulo:
tica].
SARTRE, Jean-Paul. Der Idiot der Familie: Gust-Flaubart 1821-1851. Reinbek bei
Hamburg: Rowohlt, 1978 (1971-1972).
594 Civitas, Porto Alegre, v. 15, n. 4, p. 575-594, out.-dez. 2015
SCHMITT, Arbogast. Der Einzelne und die Gemeinschaft in der Dichtung Homers und
in der Staatstheorie bei Platon. Zur Ableitung der Staatstheorie aus der Psychologie.
Stuttgart: Stainer, 2000.
SIMMEL, Georg. Soziologie: Untersuchungen ber die Form der Vergesellschaftung.
Leipzig: Duncker & Humblot, 1908.
Autor correspondente:
Axel Honneth
Norbert-Wollheim-Platz 1 IG 2.515
60629 Frankfurt am Main Germany