Pedagogika (wiczenia nr 1) 2001-10-03

Temat: Zajcia organizacyjne.

1. Konwencja terminologiczna pedagogiki wspczesnej.
a) wyjani po co naley ucila terminologi (trans komunikatywno twierdze i formuowanie regu
prakseologicznych),
b) omwi etymologi poj: pedagogika, pedagogia,
c) naley zwrci uwag na rnic poj zwizanych z szukaniem sensu logos (np. biologia) oraz opisem
grafos (np. geografia),
d) przeprowadzi interpretacj poj wg rnych rde (wychowanie, wyksztacenie, ksztacenie, nauczanie,
uczenie si, samowychowanie).
2. Cele wychowania.
3. Procesy wychowania. Zasady wychowania.
4. Dziedziny wychowania.
5. Opis wybranych metod wychowania.
6. Strategie wychowania. Style wychowania.
7. Wartoci i cele edukacji szkolnej.
8. Cele ksztacenia oglnego. Cele oglne, etapowe i operacyjne.
9. Prawa uczenia si.
10. Strategie dydaktyczne.
11. Lekcje w szkole wspczesnej.
12. Metody nauczania.
13. Aktywizujce metody nauczania.
14. Metody kontroli i oceny.
15. Zaoenia reformy polskiego systemu edukacji.

Literatura:
1. broszury wydawane przez wydawnictwo MEN.
2. Stefan Kunowski Podstawy wspczesnej pedagogiki.
3. E. Matejos, Z. Ratajek, E. Rafiaek Orientacje i kierunki wspczesnej pedagogiki.
4. K. Denek, F. Berenicki Tendencje w dydaktyce wspczesnej.
5. J. U. Turzycki Dydaktyka dla nauczycieli.
6. K. Denek, K. Przyszczykowski Aksjologiczne podstawy edukacji.
7. K. Denek Nowy ksztat edukacji.

Pedagogika (wiczenia nr 2) 2001-10-10

Temat: Konwencja terminologiczna pedagogiki wspczesnej.
Poznanie pedagogiki jako nauki o wychowaniu wymaga najpierw podejcia metodologicznego, ktre
wyjania co to za nauka, jaki jest jej charakter naukowy, zanim dokadnie okreli si jej przedmiot, czyli
wychowaniem, ktrym si zajmuje.

W naukowym traktowaniu spraw wychowania stosujemy dwa podstawowe terminy: pedagogika i

pedagogia. Obydwa pochodz od greckiego sowa pajdagogos znaczcego niewolnika w Grecji, ktrego
zadaniem byo odprowadzanie chopcw, wolnych obywateli na miejsce wicze zwanym palestrom.
Pajdagogos oznacza etymologicznie prowadzcy chopca, pajdos chopiec, gogos prowadzc (moralnie i
duchowo).

W rozumieniu greckim pedagogika nie bya nauk jako zbir pogldw, z greckiego logia inaczej zbiera,
mwi, jak np. mitologia, teologia, ktre z czasem wizano z wyrazem logos oznaczajcym sowo, myl np.
geologia, socjologia, ani nie bya nauk opisujc, tylko jak geografia, historiografia, z greckiego grafo pisz,
lecz w rzdzie takich nauk jak matematyka, czy logika znaczya refleksj nad dziaaniem, w danym wypadku
wychowawczym.

Pedagogika wspczesna odnosi si waciwie do wychowania dzieci, std te obok pedagogiki jako dziau
dziecicego trzeba wymieni:
- hebagogika nauka o modziey,
- androgogika obejmuje owiat i wychowanie dorosych,
- gerontagogika pedagogika starszego wieku.

1
W dziedzictwie po kulturze greckiej pozostay jeszcze inne wyrazy pochodne:
- pedagog oznacza ludzi zawodowo zajmujcych si sprawami wychowania,
- paideia oznacza cao czynnoci i skutkw wychowawczych.

Miejsce pedagogiki wrd nauk przyrodniczych i humanistycznych wypada w centrum pomidzy nimi.
Pedagogika czciowo naley do jednych i drugich. Jest bowiem co do swego charakteru nauk humanistyczn z
podbudow przyrodnicz. Jest ona nauk humanistyczn przede wszystkim dlatego, e wychowanie nie jest
dzieem samej natury, lecz kultury spoeczestwa, po drugie poniewa zagadnienie celu i wartoci jest
decydujce w wychowaniu, a nie jego strona przyrodnicza.

Pedagogika nauka o wychowaniu.

Pedagogika (wiczenia nr 3) 2001-10-17

Temat: Cele wychowania.
1. Cele wychowania opieraj si na okrelonych stanach rzeczy, czyli tzw. standardach wychowawczych tzn.
kadcych nacisk na cechy osobowoci i zachowania. Cele wychowania odnosz si zawsze do okrelonych
wartoci. Cele wychowawcze pozostaj w zwizku z okrelonym stanowiskiem takim jak np. filozoficznym,
religijnym, wiatopogldowym, naukowym i politycznym.

2. Koncepcje celw wychowania dotycz rnych cech osobowoci oraz odpowiadaj okrelonym potrzebom
jednostki, s to m.in.: uczciwo, sumienno, pracowito, odpowiedzialno, yczliwo, poczucie
sprawiedliwoci, umiejtno wspycia, radzenie sobie z wasnymi problemami. Biorc pod uwag
dwojakie rozumienie wychowania wyrniamy 2 kategorie koncepcji celw wychowania:
a) procesu o charakterze interwencyjnym,
b) procesu samorzutnego rozwoju.

3. Gwnym celem koncepcji tradycyjnej (interwencyjnej) jest: przedstawienie i zapoznanie si z ukadem

cech, w ktrym kada cecha traktowana jest jednakowo. Zbir tych cech musi by jednoznacznie
wszczepiony w psychik wychowanka. Niejednokrotnie cechy te zostaj odrzucone przez wychowanka,
dzieje si to wtedy, gdy rdo proponowanych celw znajduje si w tzw. ideologii spoecznej lub w
systemie wartoci nie mieszczcym si w sposobie mylenia i odczuwania wychowawcw.

4. Cele wychowania w procesie samorzutnego rozwoju:

a) czowiek z natury jest bogaty i niezawodny, wystarczy:
- inicjowa,
- pobudza,
- ukierunkowywa jego rozwj.
b) naley czuwa i jednoczenie wspomaga rozwj dzieci i modziey,
c) naley podpowiada wychowankowi drog jak ma kroczy, a nie nakazywa co ma robi,
d) wychowanie powinno by naturalne,
e) wychowanie ma rozwija psychik ludzk, co ma zwizek z ujawnieniem wewntrznych cech jednostki.

Pedagogika (wiczenia nr 4) 2001-10-24

Temat: Cele wychowania c.d.

Pedagogika (wiczenia nr 5) 2001-11-07

Temat: Procesy wychowania.
Proces to cig zmian zachodzcych wedug okrelonego porzdku. Zmiany te dotycz zawsze zachowania si
jakiego ukadu lub te stosunkw midzy nimi. Kady proces ma swj stan wyjciowy i kierunek wyznaczony
przez stan kocowy.

2
Def. 1

Proces wychowania jest to system czynnoci wychowawcw (nauczycieli, rodzicw) i wychowankw

umoliwiajcy wychowankom zmienienie si w podanym kierunku, a wic ksztatowanie i przeksztacanie
wiedzy o wiecie, uczu, przekona i postaw spoecznych, moralnych, estetycznych, ksztatowanie woli i
charakteru oraz wszechstronne rozwijanie osobowoci. Kolejno tych czynnoci jest odpowiednio dostosowana
do przebiegu wywoywanych przez nie zmian. Sens procesu wychowania sprowadza si do tego, aby pobudzi
wychowankw do indywidualnej lub zespoowej dziaalnoci, ktra stanowic osnow kolejnych sytuacji
wychowawczych umoliwia osignicie zaoonych zmian w osobowoci wychowankw.

Muszyski wyodrbnia nastpujce etapy procesu wychowania:

wdraanie wychowankw do podanych form aktywnoci,
rozwijanie i utrwalanie dyspozycji do podanej aktywnoci,
uwiadamianie wychowankom znaczenia aktywnoci,
przyswajanie ocen i przekona,
zdobywanie przez wychowankw wiedzy o nastpstwach dziaa.

Def. 2

Wychowanie jest na og rozpatrywane jako proces, czyli swoisty rodzaj ludzkiego dziaania na psychik
i zachowania czowieka, przy czym przez dziaania rozumie si wywieranie wpywu na zmiany przeobraenia w
osobowociach i zachowaniach, opinii i przekonaniach o otaczajcym wiecie oraz postawach ludzi, samych
siebie i wartoci.
Gwnym zadaniem wychowawcy jest organizowanie wartociowego ycia wychowankw w warunkach
wspdziaania i wsppracy z nimi, w tym take bezporedniego dialogu o celach i wartociach w yciu
czowieka. Unika w ten sposb narzucania dzieciom i modziey sposobu ycia wedug ustalonych z gry
wzorw postpowania. Wychowawca poznaje wychowankw oraz pomaga im zdoby wiedz o wiecie i o sobie
samym, dostrzegajc wasne moliwoci rozwojowe.

Zasady wychowania:
1. Wspomaganie wychowanka do konstruktywnych zachowa naley rozpocz od odwoywania si do tych
motyww, ktre on aktualnie posiada, lub te od wzbudzania tych motyww, do ktrych przeycia jest
aktualnie zdolny.
2. Wspomaganie wychowanka do aktywnoci musi polega na rwnolegym uwarunkowaniu z punktu
widzenia jego motyww, zachowa konstruktywnych przy jednoczesnym czynieniu nieatrakcyjnych
zachowa destrukcyjnych.
3. W procesie wspomagania wychowanka do konstruktywnych form aktywnoci naley stara si, aby
zachowania zalecane dla niego byy atrakcyjne z punktu widzenia moliwie najsilniejszych i
najatrakcyjniejszych motyww.
4. Proces wychowania powinien polega na stopniowym wdraaniu dzieci i modziey do aktywnoci w
moliwe najbardziej rnorodnych oraz bardziej zoonych sytuacjach, cile zwizanych z aktualnymi
problemami ycia spoecznego.
5. Wszelkie oddziaywania werbalne w procesie wychowania musz dokadnie nawizywa do poziomu
motywacji i dowiadcze oraz przey, ktre towarzysz jego aktualnej aktywnoci.
6. Wychowawca wspomagajcy wychowankw do konstruktywnej aktywnoci musi wystpowa wobec
nich jako osoba yczliwa, powinien unika wywoywania swoj osob trwaych uczu zagroenia.

Jest wane, aby w realizacji procesu wychowawczego nie zgubi celu ostatecznego, czyli czowieka w caej
jego zoonoci, aby w peni go akceptowa i cieszy si nawet z najmniej zauwaalnego zblienia si przez
niego ku wartociom oglnoludzkim i ponadczasowym.

Pedagogika (wiczenia nr 6) 2001-11-14

Temat: Dziedziny wychowania.
1. Dziedziny wychowania:
Wyodrbnienie rnych dziedzin wychowania jest szczeglnie potrzebne przy organizacji dziaalnoci
wychowawczej oraz ocenie jej rezultatw.
Wychowanie jako dziaalno celow mona dzieli i klasyfikowa w rny sposb:
1) Pierwszy z nich przyjmuje za zasad podziau sfery rzeczywistoci w ramach ktrych tocz si procesy
wychowawcze. Na tej zasadzie mona wyrni takie dziedziny wychowania jak: wychowanie przez

3
 ycie spoeczne, wychowanie przez nauk, wychowanie przez sztuk, wychowanie przez prac,
wychowanie przez sport.
2) Drugi sposb polega na wyodrbnianiu dziedzin wychowania wedug podstawowych rodzajw
dyspozycji osobowociowych ksztatowanych przez to wychowanie.

2. Wychowanie ideowo moralne:

Zarwno wychowanie ideowe jak i moralne odnosz si do jednej strony osobowoci czowieka tej, ktra
decyduje o stosunku jednostki do innych ludzi w szerokim sensie tego pojcia, a wic stosunku tym
zarwno we wspyciu indywidualnym, zespoowym, jak i zbiorowym. Wychowanie ideowo moralne
to dziaania obejmujce uksztatowanie osobowoci czowieka, postaw ideowych, spoecznych,
interpersonalnych, tak aby tworzyy one integraln cao.

Waciwoci wychowania ideowo moralnego:

1) Stosuje si tylko te formy, ktre odpowiadaj moliwoci rozwojowym wychowankw, gdzie istotn
rol odgrywa ich dojrzao do przeywania i rozumienia okrelonych treci ideowo moralnych.
2) Wdraanie wychowankw do aktywnoci ideowo moralnej musi si dokonywa w tych formach i
przez takie sytuacje w ktrych w przyszoci ta aktywno ma by przejawiana.

3. Wychowanie intelektualne:
Wychowanie intelektualne jest wspomaganiem ksztatowania tych dyspozycji kierunkowych, ktre
wyznaczaj sposb posugiwania si przez jednostk wasnym umysem i wykorzystywania swoich
umiejtnoci intelektualnych.

Zakres wychowania intelektualnego:

Czowiek przychodzi na wiat obdarzony pewnymi zadatkami umysowymi. rodowisko spoeczne w
ktrym jednostka wyrasta moe te zadatki dalej rozwija i poszerza przez jej ksztacenie. Moe ponadto
uksztatowa w osobowoci czowieka takie dyspozycje, ktre sprzyja bd maksymalnemu wykorzystaniu
przez niego wasnych intelektualnych moliwoci oraz w deniu do ich dalszego rozwoju.

4. Wychowanie estetyczne:
Wychowanie estetyczne odnosi si przede wszystkim do sfery osobistych przey jednostki. Suy ono
wyposaeniu czowieka w dyspozycje czynice go zdolnym do wynoszenia osobistego szczcia z ycia.
Stwarza to ogromne zapotrzebowanie na wychowanie przez sztuk.

Wychowawcze funkcje sztuki:

1) Sztuka uwraliwia czowieka na pikno wiata.
2) Dziki sztuce dokonuje si doniosy proces wzrastania czowieka w kultur oraz czynnego jej
uczestniczenia.
3) Sztuka spenia wan funkcj w zakresie zaspokajania indywidualnych potrzeb czowieka.
4) Dziki sztuce moliwe jest porozumiewanie si ludzi ze sob w paszczynie uczuciowej.
5) Sztuka jest nosicielem okrelonych treci.

Charakterystyczn waciwoci wychowania przez sztuk jest to, e odnosi si ono gwnie do
ksztatowania i rozwijania sfery emocjonalnej w osobowoci jednostki. Proces wychowania przez sztuk
musi by tak zorganizowany, aby w jego toku podane przeycia wychowankw byy wywoane, a
nastpnie utrwalone.

5. Wychowanie fizyczne:
Przez wychowanie fizyczne rozumie si wszystko, co stosunkowi czowieka do wasnego ciaa nadaje
charakter wiadomej i aktywnej troski o wasny rozwj fizyczny, sprawno cielesn i zdrowie.

Znaczenie wychowania fizycznego:

1) Wychowanie fizyczne pobudzajc w odpowiedni sposb do aktywnoci ruchowej czyni czowieka
bardziej zdolnym do urzeczywistniania celw wasnych oraz do konstruktywnej dziaalnoci na rzecz
spoeczestwa.
2) Wychowanie fizyczne spenia rol w zakresie podnoszenia samopoczucia czowieka oraz budzenia jego
optymizmu yciowego.
3) Sport i zajcia ruchowe stanowi wany czynnik w zakresie przygotowania czowieka do wypeniania
obowizkw spoecznych gwnie odnoszcych si do pracy.
4) Przygotowanie czowieka do rozwijajcych go wszechstronnie form spdzania wolnego czasu i suy
wszechstronnemu rozwojowi osobowoci.

Zakres wychowania fizycznego:

1) Zadanie specyficzne odnoszce si wycznie do rozwijania sprawnoci i tyzny fizycznej
wychowankw.

4
 2) Zadanie dotyczce urabiania innych stron osobowoci czowieka, ktremu wszelkie wychowanie
fizyczne moe take skutecznie suy.

Pedagogika (wiczenia nr 7) 2001-11-28

Temat: Opis wybranych metod wychowania.
1. Pojcie i klasyfikacja metod wychowania:

Def.:
Jest to kady wyodrbniony sposb postpowania wychowawcy polegajcy na wywieraniu okrelonego
wpywu na aktywno wychowanka, zwizany zawsze z dokonywaniem zmian w obrbie ukadu nagrd i
kar w danej sytuacji wychowawczej.

Dobr metod zaley nie tylko od celu wychowania, ile od sytuacji, w ktrej zachodzi oddziaywanie
wychowawcze.
Metoda wychowania polega zawsze na tym, aby wywoa u wychowanka pewien stan napicia lub
zagroenia, czyli tzw. stresu psychologicznego dokonuje si to przez wprowadzenie do sytuacji, w ktrej
on si znajduje pewnych czynnikw (zwanych stresorami), ktre zakcaj proces samoregulacji i zmuszaj
jednostk do nowej koordynacji pod grob, e jeeli nie nastpi, denia nie zostan zrealizowane.
Sytuacje takie bywaj take okrelane jako trudne.
Metody wychowania polegaj na celowym nadawaniu sytuacjom, w ktrych znajduje si wychowanek,
waciwoci sterujce lub trudne. Po to, aby jednak skoni wychowanka do rozwizania jej przez now o
wyszym poziomie form aktywnoci.
Metody wychowania dokonuje si przez wprowadzenie nowych wymaga przeszkd i bodcw, a nie
przez stymulacje zewntrzne, jak te wywoywanie nowych aspiracji i de, a wic przez stymulacje o
charakterze wewntrznym.

2. Samowychowanie:
Samowychowaniem nazywamy trening w zakresie wiadomego kierowania przez jednostk wasnym
postpowaniem i wasnym rozwojem. Samowychowanie wystpuje na podou bardzo swoistego stosunku
wychowawczego. Jest to zawsze stosunek wysoce zindywidualizowany, majcy za podoe osobist wi
wychowanka z wychowawc. Jego istot stanowi bowiem to, e wychowawca niejako towarzyszy
wychowankowi w jego pracy nad sob, nadajc jej okrelony kierunek.
Samowychowanie jest zespoem zabiegw, jakie jednostka podejmuje w stosunku do samej siebie
ywic zamiar udoskonalenia czego we wasnej osobowoci. Powstaje zatem pytanie o struktur procesw
wychowania.
Struktur t mona sprowadzi do nastpujcych etapw:
1) Idealizacja: Wychowanek musi zaakceptowa i przyswoi sobie okrelony idea lub wzr osobowy, a
nastpnie realizowa zaoony cel.
2) Samopoznanie: Wychowanek musi uksztatowa sobie obraz wasnej osoby, zdajc sobie spraw z
rozbienoci midzy cechami podanymi, a posiadanymi.
3) Samoocena wstpna: Wychowanek musi przey fakt rozbienoci zachodzcych midzy tym, jaki
chciaby by, a tym jaki jest w rzeczywistoci.
4) Aspiracje perfekcjonistyczne: Wychowanek musi dokonywa zmiany we wasnej osobowoci.
5) Decyzje samo realizacyjne: Wychowanek musi ustali sobie program w stosunku do samego siebie i
realizowa go.
6) Dziaania wychowawcze: Wychowanek musi aktywn prac ksztatowa swoj osobowo.
7) Samoocena kocowa: Wychowanek wartociuje stan, jaki osign w wyniku przedsiwzitych dziaa
samo wychowawczych. Na tej podstawie ustala si dalsze aspiracje i zamierzenia w zakresie
samowychowania.

Kierowanie samowychowaniem polega na wdraaniu wychowanka do samodzielnego realizowania

zada kadego z tych etapw oraz na kierowaniu jego aktywnoci w przechodzeniu przez kolejne etapy.
W zwizku z tym mona wyrni trzy odrbne grupy metod kierowania samowychowaniem:
1) Metody przybliania wychowankowi celw i ideaw pracy nad sob.
2) Metody stymulowania wychowanka do realizacji okrelonego programu pracy nad sob.
3) Metody przyswajania wychowankowi okrelonych technik pracy nad sob w zakresie poznawania
samego siebie.

3. Metody wpywu sytuacyjnego:

Modyfikacje warunkw wychowawczych mog dotyczy:
- rodzaju zada i obowizkw wychowanka,
- rozmiarw tych zada i stopnia trudnoci,

5
 - czas wypeniania zada i obowizkw,
- przyznawanych wychowankom uprawnie,
- zakres swobody wychowankw.
Istota wpywu sytuacyjnego polega na tym, e okrelone dziaania wychowawcy nie tylko zmieniaj ukad
stosunkw midzy nim, a wychowankiem, lecz take modyfikuj obiektywne warunki w jakich znajduje si
wychowanek.
Nagradzanie wychowawcze polega na zaspokajaniu okrelonych motywacji wychowanka w nastpstwie
przejawiania przez niego podanych, wychowawczych i konstruktywnych form aktywnoci. Wychowanie
nagradzane motywuje wychowanka i skania go do aktywnej pracy. Czste nagradzanie prowadzi go do
demobilizacji.
Karanie wychowawcze proces wychowania nie moe odby si bez zwalczania zachowa
destruktywnych i obnianiu prawdopodobiestwa wystpienia ich w przyszoci. Peni funkcj orientacyjn,
pozwala wychowankowi ustali, co jest dobre, a co ze. Zbyt silne karanie czyni jednostk niezdoln do
pozytywnego dziaania, powoduje wzrost uprzedze, a nawet agresji. Karanie wychowawcze nie powinno
prowadzi do trwaej dyskryminacji wychowanka, narusza jego godnoci, a take nie powinno ama zasad
sprawiedliwoci. Wychowanek przed otrzymaniem kary powinien dowiedzie si o istocie swojej winy i
szkodliwoci popenionego czynu.
Instruowanie: W sytuacji wychowawczej mona nadawa dziaaniu wychowanka odpowiedni kierunek nie
tylko przez faktyczn zmian poszczeglnych jej elementw, lecz take przez ukazywanie ich
wychowankowi w odpowiednim ukadzie odniesienia.
Polega wic na ukazywaniu wychowankowi niedostrzeganych przez niego aspektw sytuacji, zwracaniu
jego uwagi na nastpstwa poszczeglnych zachowa, wyjanieniu w jaki sposb powinien si zachowywa
dc do zaspokojenia swoich motyww oraz udostpnienia mu wskazwek dotyczcych ich realizowania.
Organizowanie dowiadcze wychowanka: Polega na wiadomej ingerencji wychowawcy w sposb
powodujcy konstruktywne dziaanie wychowanka. Wychowanek powinien doj do wniosku, i dziaania
niezgodne z obowizujcymi normami s nieopacalne.
Wywoanie antycypacji nastpstw zachowa spoeczno moralnych: Podobnie jak instruowanie polega
na modyfikacji sposobu dziaania i widzenia problemu przez wychowanka i ukazanie rezultatw wasnej
dziaalnoci. Podstawy antycypacji polegaj na przedstawieniu wychowankowi takich konsekwencji jego
ewentualnych czynw, ktre maj dla niego warto nagrody lub kary, posiadaj dla niego warto
przekona, postaw lub motywacji.
Przydzielanie funkcji i rl spoecznych: Metoda wdraania wychowankw do podanej aktywnoci i
przyswajania im odpowiednich przekona jest przydzielenie funkcji i rl spoecznych, ktre w peni
obejmuj t aktywno.
wiczenie: Polega na celowym powtarzaniu przez wychowanka okrelonych czynnoci w ustalonym
porzdku. Polega ono na wielokrotnym powtarzaniu zachowa bez niepodanych odchyle, im trudniejsze
sytuacje, tym lepsze efekty.

Pojcie i klasyfikacja metod wychowawczych jest to kady sposb postpowania wychowawcy, ktry ma
okrelony wpyw na wychowanka.

4. Metody wpywu spoecznego:

Zesp wychowawczy jest to grupa rwienicza utworzona dla realizacji okrelonych celw
wychowawczych i poddana wychowawczemu kierownictwu i oddziaywaniu.

Wychowawca musi pamita, e obok jego bezporedniego wpywu na wychowanka maj jeszcze inne
grupy spoeczne, ktre dysponuj takimi samymi moliwociami wpywu.
Wychowawca moe dy do przeksztacenia zespou wychowankw, z jakim pracuje, w autentyczne
rodowisko wychowawcze.
Dobrze zorganizowany, atrakcyjny zesp moe odcign wychowanka od uczestnictwa w niektrych
grupach wywierajcych niepodane wpywy. Moemy przeto mwi o oddziaywaniu w zespole i przez
zesp jako o istotnym skadniku realizacji procesu wychowania.
Wyrniamy 2 rodzaje celw stojcych przed zespoem: narzucone i autonomiczne. Realizacji celw
narzuconych przestrzega wychowawca, a celw autonomicznych dopilnowuje zesp.
Wpyw wychowawcy na jednostk jest tym sabszy, im bardziej wprowadzane przez niego cele i normy
rozbiene s z celami i normami zespou. Wychowawca powinien wic dy do ksztatowania jednolitej
struktury wewntrznej zespou.

Suy temu mog:

- podnoszenie atrakcyjnoci ycia w zespole,
- wprowadzenie nowych kryteriw oceny zachowa,
- umacnianie w zespole pozycji jednostek wywierajcych dodatni wpyw na og.

Wychowawca posugujc si demokratycznym stylem pracy z zespoem osiga wikszy wpyw na jego
struktur, normy postpowania oraz kierunek i intensywno dziaania w nim kontroli spoecznej.

6
 Wychowawca powinien:
- wsplnie z zespoem ustala i realizowa nowe propozycje,
- dy do tego by dziaania przebiegay z inicjatywy zespou oraz do tego, aby jednostki odpowiaday za
swoje czyny przed zespoem, a nie tylko przed wychowawc,
- uczestniczy w zajciach na zasadzie zwykego czonkostwa,
- nawizywa osobiste kontakty z czonkami zespou na rnych paszczyznach,
- stara si by zespoowi przydatnym i pomocnym w realizacji wsplnie ustalonych celw.

Pedagogika (wiczenia nr 8) 2001-12-05

Temat: Wartoci i cele edukacji szkolnej.
1. Wartoci i cele ksztacenia:
Cele stanowi wytyczne i zadania dla procesu ksztacenia, okrelaj jego wymagania programowe oraz
oczekiwane rezultaty. Od celw formuowanych na wartociach i potrzebach zaczyna si wiadome
ksztacenie.
(Kade dziaanie wychowawcze jest nastawione na okrelony cel).

2. Wartoci i ich rola w yciu i ksztaceniu:

Zadaniem edukacji jest ksztatowanie wrd wychowankw i uczniw wartoci uniwersalnych: prawdy,
dobra, pikna. Prawda doskonali intelekt, dobro rozwija wol, a pikno ksztatuje uczucia. Take
wyksztacenie, w dobie edukacji ustawicznej staje si nie tylko podstaw, ale sta wartoci, zgodnie z
zasad uczy, aby by.
Uznawane i programowane wartoci stanowi istotn podstaw kierunkowej orientacji procesw
wychowania i ksztacenia. Nie jest to jednak podstaw jedyn, gdy obok systemu wartoci jej elementami
s postawy i przekonania.
Postawy wyraaj stosunek czowieka do czego, wyraajcy si we wzgldnej staej skonnoci do
pewnego typu reagowania. Trwae postawy stanowi skadnik osobowoci czowieka i wie si ze struktur
motywacyjn. Przekonanie to stan wiadomoci oparty na przewiadczeniu, e pewien stan rzeczy jest taki,
a nie inny. Skada si na nie poznanie istoty, emocjonalna aprobata oraz skonno do okrelonego
wyraania.
Wrd postaw zwizanych z wychowaniem wyodrbnia si postawy do wartoci, do spoeczestwa, do
drugiego czowieka, do samego siebie, do przyrody, kultury i nauki. Kada z tych postaw zawiera szereg
szczeglnych odniesie do poszczeglnych elementw i tworzy cae bogactwo relacji midzy czowiekiem,
a wiatem zewntrznym i nim samym.
Wyksztacenie powstaje z zespolenia si dwu rnych wiatw. Jednym z nich s takie wartociowe
wytwory ducha ludzkiego jak jzyk, obyczaje, technika itd. Taka cao jest czci skadow kultury
duchowej naszego spoeczestwa. Drugim wiatem jest wewntrzne ycie duchowe rozwijajcej si
jednostki ludzkiej, nacechowane jej indywidualnoci.
Przyjmujc takie postawy ideau wyksztacenia mona oczekiwa, e proces ksztacenia poprzez
wartoci kultury zmieni struktur duchow wychowankw, zgodnie z przyjtymi wartociami, proces ten
stanie si nauczaniem wychowujcym.

3. Cele edukacji szkolnej:

Cele edukacyjne s to sensowne, wiadome, z gry oczekiwane, planowane, a zarazem konkretne efekty
systemu edukacji narodowej. S one projekcj przyszoci. Reguluj zachowanie ludzkie, nadaj porzdek i
sens ycia, pomagaj czowiekowi w tworzeniu przyszoci i odkrywaniu wasnych moliwoci.
Przez cele edukacyjne, a zwaszcza cele ksztacenia, naley rozumie oczekiwany stan wiadomego
dziaania podmiotu edukacyjnego, ktry to stan wyraa si moe w zmianach wiedzy uczestnikw procesu
edukacji. Zmiany te s zaoone jako zadania form i instytucji ksztaccych, ktre organizuj przekaz
wiadomoci, ksztatowanie i umiejtnoci, przyswajanie nawykw, rozwijanie zainteresowa oraz innych
cech osobowociowych u osb objtych procesem edukacyjnym.
Cele speniaj funkcj koordynacyjn i organizacyjn dziaalnoci szkoy, gdy okrelaj kierunek i
zadanie oglne dziaalnoci, czemu naley podporzdkowa wszelkie formy aktywnoci edukacyjnej w
szkole lub innej placwce owiatowej.
Cele powinny by rzeczowe, precyzyjne, logiczne i wewntrznie nie sprzeczne, a przede wszystkim
wykonalne.

7
4. Przemiany owiaty, a cele ksztacenia:
Podstawowe idee, ktre okrelaj przemiany wspczesnej owiaty to:
1) Zblienie edukacji do rzeczywistego ycia, potrzeb spoecznych i indywidualnych.
2) Szkoa nie powinna tylko naucza, ale rozwija wasn aktywno edukacyjn uczniw, suy ich
samo rozwojowi i samorealizacji, a obok procesu nauczania naley realizowa wdraanie uczniw do
samodzielnego zdobywania wiedzy, do samoksztacenia.
3) Wspiera ucznia, tak by edukacj uczyni przyjemn i interesujc, by rozwija zainteresowania i
pobudza motywacj do poznawania wiedzy o wiecie, spoeczestwie, przyrodzie i kulturze.
4) Realizowanie demokratyzacji i uspoecznianie owiaty. S to zadania polityki owiatowej, jak rwnie
zasady zarzdzania szko oraz prowadzenia procesu edukacyjnego zgodnie z ide demokracji,
podmiotowoci i uspoecznienia.
5) Pita idea przemian wskazuje na potrzeby elastycznoci systemu owiaty i jej samoregulacji. W
powizaniu z poprzedni daje to nauczycielom wiksz moliwo wasnej aktywnoci i inicjatywy
edukacyjnej.
6) Rozszerzenie penej szkoy redniej z wyszym dostpem modziey do studiw.
7) czenie edukacji oglnoksztaccej z zawodow.

Pedagogika (wiczenia nr 9) 2001-12-19

Temat: Cele ksztacenia oglnego.
Gwnym celem ksztacenia oglnego jest zapewnienie wszystkim uczniom odpowiednio do ich moliwoci
optymalnego rozwoju intelektualnego.

Gwnemu celowi ksztacenia oglnego, podporzdkowana jest dziaalno szk oglnoksztaccych

(podstawowych i rednich), a take w pewnym stopniu szk zawodowych. W toku tej dziaalnoci nauczyciele
realizuj cele ksztacenia oglnego, podrzdne wobec celu gwnego:

- Zaznajamianie uczniw z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, spoeczestwie,

technice i kulturze w zakresie umoliwiajcym rozumienie najwaniejszych rzeczy, zjawisk, wydarze i
procesw oraz operatywne posugiwanie si t wiedz.

- Rozwijanie zdolnoci i zainteresowa poznawczych uczniw, a mianowicie ich krytycznego mylenia,

uwagi, wyobrani, pamici, fantazji, rnorakich umiejtnoci praktycznych.

- Ksztatowanie u dzieci i modziey akceptowanego spoecznie systemu wartoci tzn. systemu spjnych
merytorycznie i logicznie pogldw i przekona, wyznaczajcych stosunek do wiata oraz
ukierunkowujcych ich postpowanie.

- Wdraanie uczniw do samoksztacenia.

- Zaznajamianie uczniw z oglnymi podstawami produkcji i organizacji pracy w zakresie

najwaniejszych dziedzin wytwrczoci (przemys maszynowy, elektroniczny, chemiczny, rolnictwo) oraz
wyposaenie ich w umiejtno posugiwania si najprostszymi narzdziami i maszynami.

Cele oglne, etapowe, operacyjne.

W dziaalnoci pedagogicznej cele odnosimy do korzystnych zmian w psychice wychowankw. Dla ich
odrnienia od innych stanw rzeczy i rodzajw zjawisk cele dziaa pedagogicznych nazywamy celami
waciwymi.

Ze wzgldu na stopie oglnoci wyrnia si:

Cele oglne Cele etapowe Cele operacyjne

Cele oglne (funkcje teleologiczne) cele dalekiego czasu, opisujce poszczeglne dyspozycje psychiczne,
ktre stanowi powinny przedmiot dziaa pedagogicznych, powinny by uzyskane po zakoczeniu caoksztatu
tych oddziaywa. Opisuj one dojrzay obraz psychiki czowieka.

8
Cele etapowe (rozwojowe) zwane take standardami psychicznymi, ktrych treci jest opis dyspozycji
psychicznych stanowicych przedmiot zainteresowania pedagogw odniesiony do okrelonej fazy rozwoju
psychicznego wychowankw. Wyprowadzane s one z poszczeglnych funkcji teleologicznych.
Cele operacyjne (szczegowe) ktre s celami konkretnych dziaa nauczyciela w okrelonej sytuacji
dydaktyczno - wychowawczej. S one wynikiem zastosowania procedury wielostopniowego redukowania
oglnej treci funkcji teleologicznej, czyli operacjonalizacji celw.

Kierunkowe charakteryzuj denia czowieka, jego stosunek do wiata i jego samego, jego postawy,
pogldy i przekonania.

Instrumentalne intelektualno - sprawnociowe, tzn. zdolnoci, zainteresowania, umiejtnoci, nawyki.

Procedura opracowywania celw operacyjnych:

1. Sformuowanie celu etapowego.
2. Analiza sytuacji dydaktycznej.
3. Analiza moliwoci uczniw (test sytuacji odniesienia).
4. Ocena sytuacji wyjciowej.
5. Sformuowanie celu operacyjnego.
6. Opracowanie zada testowych, bdcych sprawdzianem poprawnoci sformuowanego celu operacyjnego.
7. Dobr strategii uczenia si nauczania.
8. Dobr niezbdnych rodkw dydaktycznych.
9. Kontrola poprawnoci caej operacjonalizacji.

Skadniki treci kadego celu operacyjnego:

1. Opis zachowania kocowego (Co zgodnie z moimi oczekiwaniami ucze powinien umie zrobi?).
2. Warunki przejawiania zachowania kocowego (W jaki sposb ucze mgby wykaza, e si tego nauczy?).
3. Standardy osigania zachowania kocowego (Jakie efekty zachowania ucznia uznano za zadowalajce?).

Pedagogika (wiczenia nr 10) 2002-01-09

Temat: Strategie uczenia si.
Strategie uczenia si to specyficzne mylenie i rnorodne zachowanie, ktre s przez ucznia stosowane,
aby pomc mu w zrozumieniu, nauczeniu si i zapamitywaniu nowych informacji.
Strategie to specyficzne elementy zachowania uczniw potrzebne do nauczenia si nowego materiau oraz
do regulowania procesu uczenia si.
Informacje na temat tych zachowa zbiera si zwykle za pomoc obserwacji uczniw albo przez ich wasne
opisy introspekcyjne.

Mona okreli cechy charakterystyczne zachowa okrelanych jako strategie uczenia si:

1. Strategie s zachowaniami i technikami. Nie okrelaj oglnych cech stylu uczenia si, a tym samym nie
powiedz nam, czy dany ucze jest refleksyjny czy intuicyjny.
2. Strategie s nastawione na rozwizywanie okrelonych problemw w przyswajaniu gromadzonej i
stosowania nabytych informacji.
3. Niektre strategie odnosz si do zachowa, ktre bezporednio wpywaj na sposb uczenia si np.
powtarzanie, wiczenia, itd. Inne z kolei dotycz zachowa, ktre porednio wpywaj na uczenie si np.
obejrzenie filmu, rozmowa, czytanie ksiek i czasopism, wykonywanie wicze o charakterze
manipulacyjnym.

Model wizualny (wzrokowy) wykorzystanie:

- mimika ciaa,
- zagospodarowanie w pomieszczeniu lekcyjnym miejsc w celu umieszczenia tam plakatu,
- pokazywanie interesujcych kolorowych ksiek,
- stosowanie pomocy naukowych,
- stosowanie foliogramw, tabel, slajdw, kolorowej kredy.

Model suchowy:
- prowadzenie dyskusji w parach, grupach,
- czytanie z odpowiedni intonacj, rymowanie,
- traktowanie muzyki jako rda refleksji.

9
Model kinestetyczny:
- stosowanie mimiki ciaa,
- przeprowadzenie wicze rozluniajcych,
- przeprowadzenie wicze na konstruowanie, modelowanie,
- zorganizowanie wicze.

10