Zad 1 R2009web

PODZADANIE 1.
1 Zwizek klimatu Polski w drugiej poowie XX wieku z

procesami w skali regionalnej i globalnej
1. Cel bada
Opisanie, poznanie i wskazanie, ktre z przejaww globalnego ocieplenia wystpuj
z najwikszym nasileniem na obszarze Polski i w Europie rodkowej.
Badanie klimatu, jego waha, czy te wieloletnich zmian lub zmiennoci ograniczaj si w
zasadzie do dwch elementw t. j. temperatury powietrza i opadw atmosferycznych. Klimat
jest jednak zespoem wzajemnie powizanych elementw meteorologicznych i badanie tylko
wspomnianych elementw jest daleko niewystarczajce do oceny zachowa klimatu w kadej
skali. Naley siga po inne elementy, ktre maj istotne znaczenie dla ksztatowania klimatu,
a ktre nie byy bliej analizowane. Do takich elementw naley bez wtpienia zachmurzenie.
Celem pracy jest badanie klimatu Polski jako elementu zasobw rodowiska
naturalnego, poszerzenie wiedzy o aktualnym stanie klimatu Polski i jego zmiennoci przy
penym wykorzystaniu wspczenie stosowanych metod, aparatury i baz danych.
2. Zakres wykonanych prac w okresie I XII. 2009

Wybr stacji meteorologicznych pod ktem reprezentatywnoci dla okresu 1951-2008,
przygotowanie serii danych: wybranych elementw meteorologicznych, radiosondaowych,
wyznaczenie wartoci wybranych charakterystyk biotermicznych, okrelenie tempa zmian
temperatury, wilgotnoci i ozonu oraz oszacowanie ich trendw, wybr indeksw cyrkulacji
atmosferycznej i wyznaczenie ich wartoci.
Temat realizowany w okresie sprawozdawczym uwzgldnia trzy grupy tematyczne:
a/ opisujca relacje pomidzy warunkami termicznymi i pluwialnymi w Polsce a indeksami
cyrkulacyjnymi i procesami zachodzcymi w powierzchniowej warstwie pnocnej
czci Oceanu Atlantyckiego;
b/ oceniajca podobiestwa i odmiennoci procesu zmian klimatu w Polsce i Europie
rodkowej w zakresie warunkw termicznych, pluwialnych, nefologicznych i
biotermicznych;
c/ wskazujca podobiestwa i odmiennoci zmian zachodzcych w troposferze i stratosferze
nad obszarem Polski a Europ w zakresie warunkw termicznych, higrycznych, oraz
ozonu na podstawie analizy wynikw sonday aerologicznych.
2
3-4. Opis metodyki bada i charakterystyka osignitych wynikw w poszczeglnych
grupach tematycznych
A. CYRKULACJA ATMOSFERY
Wybrano zakres przestrzennych podobszarw, dla ktrych obliczono indeksy cyrkulacji

atmosfery (pogrubione linie na rys. A.1)
Obszar 1 Pkula rwnoleniki 35N, 65N
Obszar 2 Rwnoleniki: 35N, 65N, zakres dugoci: 40W-40E
Obszar 3 Rwnoleniki: 45N, 60N, zakres dugoci: 0-40E
Obszar 4 "Polska" Rwnoleniki: 47.5N, 57.5N i zakres dugoci 12.5E-25E
Rys.A. 1. Lokalizacja domen przestrzennych dla ktrych dokonano oblicze wartoci wskanikw cyrkulacji
(oznaczono pogrubionymi liniami).
Dane pochodz z Reanalizy NCEP/NCAR z lat 1951-2008, i obliczono rednie

miesiczne wartoci indeksw cyrkulacji wybranymi metodami dla poziomu SLP, 1000hPa,
700hPa, 500hPa oraz 300hPa. Przyjto okresy odniesienia 1971-1990 oraz 1971-2000. Baz
indeksw cyrkulacji uzupeniono o wskaniki AO/NAM (Arctic Oscillation/Northern Annular
Mode) i NAO (North Atlantic Oscillation).
Przeprowadzono analiz korelacyjn i clusterow (skupie) obliczonych
wskanikw cyrkulacji strefowej. Dokonano wyboru wskanikw do analizy zmiennoci i
wspzalenoci. Wykonano analiz porwnawcz zmiennoci indeksw cyrkulacji
atmosfery w rnych skalach przestrzennych. Na podstawie globalnych danych SST (rednie
miesiczne) z bazy ICOADS 2.5 dla okresu 01.1960-05.2007 przeprowadzono analiz
zmiennoci SST.
3
Indeksy cyrkulacji obliczono za pomoc trzech odrbnych metod:
1. Metoda 1 - Warto indeksu jest zwyka arytmetyczn rnic midzy redni
wartoci SLP lub wysokoci geopotencjau na skrajnych rwnolenikach obszaru i
dla okrelonych sektorw.
2. Metoda 2 - Warto indeksu cyrkulacji jest standaryzowan rnic redni wartoci
SLP lub wysokoci geopotencjau na skrajnych rwnolenikach obszaru i dla
okrelonych sektorw. Odniesienie do redniej wieloletniej i odchylenia
standardowego umoliwia porwnywalno indeksw midzy sob.
3. Metoda 3 Warto indeksy cyrkulacji jest rnic standaryzowanych wartoci
rednich SLP lub wysokoci geopotencjau na skrajnych rwnolenikach obszaru i dla
okrelonych sektorw.
Ostatecznie postanowiono wykorzysta indeksy cyrkulacji obliczane w oparciu o metod

zakadajc obliczanie rnicy midzy standaryzowanymi wartociami na wybranych
sektorach rwnolenikw (Metoda 3). Ten sposb oblicze pozwala na uzyskanie lepszego
stosunku sygna/szum a co za tym idzie pozwala na peniejsz charakterystyk cech cyrkulacji
atmosferycznej nad obszarem bada. Standaryzacja odbya si do wartoci miesicznych .
Charakterystyka osignitych wynikw
Indeksy cyrkulacji
Obliczono po 20 indeksw (5 poziomw x 4 obszary), z kadej metody co cznie daje

60 indeksw dla kadego okresu bada. Wykonano analiz skupie dla rednich
miesicznych wartoci wskanikw cyrkulacji, ktre zostay przedstawione na ryc.A.2
Diagram drzewa
Metoda Warda
Odleg. euklidesowa
140
120
100
Odlego wiz.
80
60
40
20
0
1_1000_pol_47,5
1_500_pol_47,5
1_700_pol_47,5
1_1000_hemi35
1_300pol_47,5
1_300_hemi35
1_500_hemi35
1_700_hemi35
1_1000_0040_45
1_1000_4040_35
1_300_0040_45
1_500_0040_45
1_700_0040_45
1_300_4040_35
1_500_4040_35
1_700_4040_35
1_slp_pol_47,5
1_slp_hemi35
1_slp_0040_45
1_slp_4040_35
AO
NAO_CRU
Rys. A.2. Diagram sopelkowy przedstawiajcy wyniki aglomeracji dla wskanikw cyrkulacji (1951-2008).
Oznaczenia: 1 analiza dla caoci okresu; slp, 1000, 700, 500, 300 poziom odniesienia (odpowiednio SLP,
1000, 700, 500, 300hPa); pol obszar 4, 0040 obszar 3, 4040 obszar 2, hemi obszar 1. AO wskanik
Oscylacji Artkycznej, NAO_CRU NAO. Linia pogrubiona podzia na grupy wskanikw.
4
Analiza ta pozwolia na wyodrbnienie 4 grup najbardziej zblionych do siebie wskanikw i
dwch wskanikw odrbnych AO oraz NAO.
W wynikach aglomeracji mona dopatrze si pewnych prawidowoci a mianowicie
pierwsza grupa zawiera informacje ze stosunkowo niewielkiego obszaru 4 oraz 3 ze
rodkowej i grnej troposfery 700-300hPa). Druga grupa obejmuje ten sam obszar
jakkolwiek odnosi si do dolnej troposfery. Grupa trzecia to charakterystyki cyrkulacji w
caym regionie Atlantycko-Europejskim (40W-40E) natomiast grupa 4 obejmuje wskaniki w
skali hemisferycznej prezentujcej cechy cyrkulacji w skali najbardziej oglnej. Wskaniki
AO i NAO mimo, e formalnie weszy do analizy skupie i znalazy si w jej wyniku w
grupie 3 postanowiono pozostawi jako odrbne i jako takie wejd one do dalszej analizy.
W dalszych krokach postanowiono dokona analizy korelacyjnej w ramach
wydzielonych grup a nastpnie wyboru wskanika najsilniej skorelowanego z pozostaymi w
grupie. Przykadowo w przypadku pierwszej grupy wydzielonych wskanikw, najsilniej
korelujcym by wskanik dla obszaru 2 na poziomie 500hPa. Podobna procedur
przeprowadzono dla pozostaych grup. Wstpnie wybrano nastpujce wskaniki
reprezentatywne dla poszczeglnych skupie.
Wybrano 6 wskanikw cyrkulacji (Tab. A.1), ktrych zmienno zostaa poddana
analizie.
Tab. A.1. Indeksy cyrkulacji atmosfery wybrane do dalszych analiz.

Wybrany wskanik
Charakterystyka
(obszar/poziom)
3/500hPa 45N, 60N, 0-40E/500hPa
3/SLP 45N, 60N, 0-40E/500hPa
2/500hPa 35N, 65N, 40W-40E/500hPa
1/500hPa pkula 35N-65N
AO Oscylacja Arktyczna
NAO Oscylacja Pnocnego Atlantyku
Przeprowadzono analiz trendu dla wszystkich wskanikw. Zmienno indeksw

cyrkulacji w analizowanym okresie charakteryzuje si statystycznie istotnym trendem dla
wartoci rednich rocznych dla wszystkich analizowanych obszarw. Wartoci te zawieraj
si od 0,0220/rok w przypadku obszaru 3 (500hPa) do 0,0440 dla tego samego obszaru lecz
na poziomie SLP. Wzrosty wartoci w oglniejszej stali przestrzennej (obszary 1&2) nie s
ju tak wysokie. Rwnie w przypadku AO notowany jest wzrost wartoci rednich rocznych
w analizowanym okresie, Wskanik charakteryzujce Oscylacj Pnocnego Atlantyku notuje
nieznaczne (nieistotne statystycznie spadki). Analiza zrnicowania sezonowego ujawnia
5
istnienie dodatnich tendencji dla wszystkich analizowanych wskanikw zim. Najwiksze
wzrosty na poziomie 0,0317/rok s notowane dla obszaru 2 na poziomie 500hPa. Wiosn
dodatni kierunek zmian nie jest ju tak jednoznaczny a istotne statystycznie trendy notowane
s jedynie dla obszaru 3(SLP) oraz 2(500hPa). Latem zmiennoci wartoci wskanikw
ksztatuje si podobnie i jedynie dla obszaru 3(SLP) oraz 3(500hPa) notowane wzrosty s
istotne statystycznie.
Rys. A.3. Przebieg rocznych wartoci wybranych indeksw cyrkulacji wraz z dopasowanymi liniami trendu.
W wieloletnim przebiegu wartoci indeksw cyrkulacji atmosfery (Rys. A.3.) wyranie

zaznacza si znaczna zmienno midzyroczna. Uwag zwraca rwnie fakt, ze wartoci
wskanikw w okresie od 1951 do okoo 1981 przyjmoway wartoci zdecydowanie ujemne a
ich stopniowy wzrost by notowany do lat dziewidziesitych. Od mniej wicej roku 1990
zauwaalna jest wyrana zmiana kierunku tendencji na ujemn. Dla wartoci rednich
rocznych zaznacza si to w przypadku wszystkich analizowanych wskanikw.
SST
Rys. A.4. rednie roczne wartoci SST [C] (1960-2007) na Pnocnym Atlantyku.
6
Zima Wiosna
Lato Jesie
Rys. A.5. Sezonowe zrnicowanie SST [C] (1960-2007). Skala wartoci jak w przypadku Rys. A.4.
Powysze ryciny przedstawiaj przykadowe mapy pola SST dla obszaru bada.
Zaznaczaj si na nich charakterystyczne cechy pola SST na Pnocnym Atlantyku a wiec
znaczny zasig gazi Prdu Zatokowego (Prdu Norweskiego), ktrej wpyw na SST
zaznacza si w skali roku nawet na pnoc od 70N. Wyranie notowane s rwnie zmiany
zasigu akwenw o wysokich temperaturach przekraczajcych w obszarze letnim 23C
(poudniowo-zachodnia czci obszaru bada). Latem i jesieni wyranie zaznacza si
rwnie podwyszona temperatura powierzchni wody dla poudniowej czci Morza
Batyckiego.
7
B. RELACJE POMIDZY WARUNKAMI TERMICZNYMI W POLSCE A
INDEKSAMI CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ
Charakterystyka materiau badawczego i opis metodyki bada
Analizie poddano rednie dobowe wartoci temperatury powietrza, jak rwnie

maksymalne i minimalne wartoci tego elementu za okres 1951-2008 na wybranych,
reprezentatywnych stacjach meteorologicznych w Polsce
redni obszarow temperatur [Ti] obsz dla kadego regionu analizowanego wielolecia
obliczono wykorzystujc wzr:
gdzie: Tij rednia (roczna, sezonowa, miesiczna) temperatura powietrza na j-tej stacji w chwili czasu i, k
liczba stacji w danym regionie, a wj to wspczynnik wagowy kadej stacji zdefiniowany przez Alexanderssona
(1986):
gdzie: Lj odlego j-tej stacji (w km) od geometrycznego rodka obszaru, a wspczynnik

d dla temperatury przyjmuje warto 0,001 km-1.
W celu znalezienia zwizku midzy lokaln cyrkulacj atmosferyczn nad
poudniowym Batykiem a zmianami warunkw termicznych w pasie pobrzey dokonano
konstrukcji modelu analogowego. Do opisu lokalnej cyrkulacji atmosferycznej wykorzystano
wartoci wektora wiatru geostroficznego, obliczone na podstawie wartoci cinienia
atmosferycznego w trzech stacjach: winoujcie, Hel i Visby. Dane charakteryzujce zmiany
redniej temperatury powietrza pochodziy z 9 stacji meteorologicznych lecych w regionie
1 - pasie pobrzey. Wpyw lokalnej cyrkulacji atmosferycznej zosta okrelony w wyniku
skonstruowania rwna regresji wielokrotnej. Stopie dopasowania zmiennych oceniono na
podstawie wartoci wspczynnika determinacji (R2). Do konstrukcji modelu wykorzystano
dane z przyjtego okresu referencyjnego 1971-1990.
rednia roczna obszarowa temperatura powietrza w Polsce w okresie 1951-2008 wyniosa

7,9C. Wiosn temperatura w kraju bya nieznacznie nisza (7,4C) a jesieni nieznacznie
wysza (8,4C) od obliczonej redniej rocznej. W sezonie zimowym, jesiennym i w skali
caego roku w Polsce zachodniej jest cieplej ni w Polsce wschodniej, natomiast rednia
8
temperatura wiosny i lata jest w tych regionach niemale identyczna. Analiza potwierdzia, e
najcieplejszym miesicem we wszystkich regionach jest lipiec, najchodniejszym stycze a
regiony fizycznogeograficzne Polski znajdujce si na zachd od rodkowego poudnika kraju
(19E) s cieplejsze ni te lece na wschodzie.
Przeprowadzona analiza rangowa utworzonych serii wskanikw wykazaa, i
najcieplejszym rokiem analizowanego wielolecia, we wszystkich regionach z wyjtkiem pasa
pobrzey by rok 2000, w ktrym rednia temperatura powietrza przekroczya 9,0C.
Nastpnym w kolejnoci by rok 2008, bd 2007 (region 2W i Polska W). Nad morzem
(reg.1) najcieplejszy by rok 2007 i 2000. Rnica pomidzy najwysz a najnisz redni
roczn obszarow temperatura powietrza w kadym rejonie w wieloleciu 1951-2008
przekraczaa 3C. Najchodniejsze okazay si lata: 1956, 1980 i 1987.
W celu okrelenia tempa i kierunku zmian redniej temperatury powietrza w latach
1951-2008 wyznaczono wartoci wspczynnika trendu dla serii redniej obszarowej
temperatury w skali miesicy, sezonw i roku dla wszystkich regionw. Cech
dugookresowej zmiennoci redniej temperatury jest jej systematyczny, istotny statystycznie
we wszystkich regionach wzrost, zarwno w skali roku, jak i wiosny. Rwnie dla rednich
sezonu zimowego i letniego zmiany s generalnie istotne statystycznie, natomiast jesieni
niewielkie wzrosty s ju w kadym przypadku nieistotne. Wzrost dla okresu 1951-2008 na
obszarze Polski w skali roku wynosi od 0,2C (Wyyny) do 0,27C (Pobrzee) na 10 lat. W
przypadku sezonu wiosennego i zimowego wielko zmian jest wiksza i wynosi od 0,3C na
10 lat wiosn w Sudetach do 0,43C/10 lat zim na Pojezierzach. Mona zauway, e
najwiksze wzrosty redniej temperatury powietrza wystpuj na pnocy i zachodzie kraju
(regiony 1 i 2W), z wyjtkiem sezonu letniego, w ktrym warto wspczynnika trendu jest
najwiksza w Karpatach (0,25C/10 lat). W ujciu miesicznym w analizowanym wieloleciu
zdecydowanie najszybciej temperatura wzrastaa w lutym i marcu (nawet o ponad
0,6C/10lat), natomiast od wrzenia a do stycznia oraz w czerwcu we wszystkich regionach
zmiany byy nieistotne statystycznie. Ponadto w tych miesicach zdarzay si nawet ujemne
wartoci wspczynnikw trendu.
Wyznaczone za pomoc modelu analogowego rwnania regresji, obrazujce
sumaryczny wpyw dwch skadowych wektora wiatru geostroficznego na redni
temperatur w regionie 1, potwierdzaj dominujcy wpyw skadowej strefowej w
ksztatowaniu warunkw termicznych, szczeglnie wyrany zim i w skali caego roku. W
kwietniu, maju oraz w sierpniu i wrzeniu gwnym czynnikiem cyrkulacyjnym
9
ksztatujcym redni temperatur powietrza na polskim wybrzeu jest skadowa
poudnikowa wiatru geostroficznego.
Przeprowadzono ponadto weryfikacj modelu analogowego dla okresu 1971-90 oraz 1951-
2006. Wyniki wskazuj na du zgodno serii odtworzonych i obserwacyjnych wartoci
wspczynnika korelacji, z wyjtkiem czerwca, sierpnia i listopada nie s nisze ni 0,6 a w
miesicach i sezonie zimowym osigaj warto 0,7-0,9.
Zgodnie z wyznaczonymi celami przeprowadzono ponadto analiz wartoci anomalii
redniej obszarowej temperatury powietrza dla poszczeglnych regionw i Polski w stosunku
do wielolecia 1971-1990. W kadym wyznaczonym regionie i Polsce anomalie redniej
obszarowej temperatury powietrza w skali roku nie przekraczaj 2C. Zdecydowanie
wikszym zakresem anomalii (od -8C do +4C) charakteryzuje si zima, natomiast wiosn i
jesieni anomalie w stosunku do redniej z wielolecia 1971-1990 nie przekraczaj 3C.
Ponadto mona zauway, i od 1997 roku latem i w skali roku wystpuj jedynie dodatnie
anomalie redniej obszarowej temperatury powietrza.
10
C. WARUNKI NEFOLOGICZNE I HIGRYCZNE W POLSCE NA TLE EUROPY
RODKOWEJ
Warunki nefologiczne
Obliczono wartoci rednie roczne, sezonowe i miesiczne zachmurzenia oglnego,

liczb dni pogodnych i pochmurnych, czsto wystpowania w klasach zachmurzenia
oglnego, wysokoci podstawy chmur oraz zachmurzenia skadowego w pitrach niskim,
rednim i wysokim. Obliczono wspczynnik trendu serii zachmurzenia i jego statystyczn
istotno (test Snedecora na poziomie istotnoci 1 = 0,95) w seriach klimatycznych.
Opracowano przestrzenne zrnicowanie pola redniego rocznego zachmurzenia

oglnego w Polsce w okresie 1971-1990. Zakres wystpujcych wartoci waha si od
niespena 5 oktantw w rejonie winoujcia i wyspy Wolin, okolicach Koa i na Roztoczu do
ponad 6 oktantw w Karkonoszach i Tatrach (ryc.C.1). Najmniejsze zachmurzenie w Polsce
w skali sezonw klimatologicznych wystpuje latem, natomiast najwiksze zim. Najbardziej
pogodnym miesicem w Polsce jest sierpie, natomiast najwikszym zachmurzeniem
charakteryzuj si listopad i grudzie.
Rok Zima Wiosna
Lato Jesie
Ryc.C.1. Zrnicowanie przestrzenne zachmurzenia oglnego (oktanty) w sezonach i roku w Polsce w okresie
1971-1990
11
Wiosn i latem izonefy wykazuj przebieg zbliony do poudnikowego, natomiast
jesieni i zim do rwnolenikowego. Cech charakterystyczn pola zachmurzenia jest
utrzymywanie si wikszego zachmurzenia w zachodniej czci Polski, co prawdopodobnie
jest zwizane z oddziaywaniem Oceanu Atlantyckiego jako regionalnego czynnika
klimatotwrczego.
Zdecydowanie najliczniejsze s w Polsce chmury, ktrych podstawy rozwijaj si do

wysokoci 1500 metrw (blisko 70% przypadkw), spord nich najczstsze s chmury o
podstawach znajdujcych si na wysokoci od 300 do 1000 metrw (rys.C.2). Pas nadmorski
cechuje na tle obszarw pooonych w gbi kraju, wiksza czsto wystpowania chmur o
podstawach rozwinitych na wysokoci od 300 do 600 metrw, rzadziej wystpuj rwnie w
tej czci Polski chmury tworzce si na wysokoci co najmniej 2,5 kilometra. Stacje
pooone w gbi kraju cechuje w stosunku do posterunkw nadmorskich mniejsza
koncentracja chmur w klasach wysokoci do 1500 metrw wcznie. Takich chmur najwicej
wystpuje w rejonie wyyn. Dla Wybrzea charakterystyczny jest te znikomy udzia chmur
tworzcych si na bardzo maej wysokoci.
PROFIL NADMORSKI PROFIL WYYNNY

>= 2500m >= 2500m
2000-2500m 2000-2500m
1500-2000m 1500-2000m
1000-1500m 1000-1500m
600-1000m 600-1000m
300-600m 300-600m
200-300m 200-300m
100-200m 100-200m
50-100m 50-100m
0-50m 0-50m
winoujcie Koobrzeg Ustka eba Hel Elblg Opole Katowice Krakw Tarnw Rzeszw Zamo
PROFIL ZACHODNIOPOLSKI PROFIL RODKOWOPOLSKI

>= 2500m >= 2500m
2000-2500m
2000-2500m
1500-2000m
1500-2000m
1000-1500m
1000-1500m
600-1000m
600-1000m
300-600m
300-600m 200-300m
100-200m
200-300m
50-100m
100-200m
0-50m
Hel Elblg Olsztyn Mawa Pock d Sulejw Kielce Krakw Zakopane Kasprowy
50-100m Wierch
0-50m
winoujcie Szczecin Gorzw Zielona Legnica Jelenia nieka
Wlkp. Gra Gra
Rys.C.2. Czsto wystpowania wysokoci podstawy chmur (%) w klasach w wybranych profilach
rwnolenikowych i poudnikowych w Polsce, 1971-2000
12
Spord chmur pitra niskiego najczciej wystpuj w Polsce chmury Stratocumulus
(szyfrowane liczb klucza CL=5), a ich odsetek waha si pomidzy 20-25% w pasie
nadmorskim a 30-35% w rejonach o urozmaiconej rzebie (pojezierza, obszary podgrskie).
Udzia chmur Stratocumulus w oglnej liczbie obserwacji chmur pitra niskiego zwiksza si
przy przesuwaniu z zachodu na wschd kraju.
W strukturze zachmurzenia pitra redniego dominuj chmury Altocumulus
(szyfrowane liczb klucza CM=3, 5 i 7), najczstsze s chmury szyfrowane liczb klucza
CM=3, tj. chmury Altocumulus w postaci pojedynczej, cienkiej warstwy, ktra bardzo powoli
zmienia swoje rozmiary i ksztat. Ich frekwencja na wikszoci stacji siga okoo 10-12%,
jednak rwny blisko 20% udzia tych chmur w ksztatowaniu wygldu nieba w pitrze
rednim stwierdzono na stacjach w Warszawie i Legnicy. Udzia tego rodzaju chmur maleje
w miar przesuwania si z zachodu na wschd kraju. Do licznie wystpuj rwnie w
Polsce chmury oznaczone jako CM=7, tj. Altocumulus wystpujcy wsplnie z Altostratusem,
bd Altocumulus duplicatus. Ich udzia w strukturze zachmurzenia pitra redniego siga do
10-12%.
Najliczniej wystpujcymi w Polsce chmurami pitra wysokiego s chmury Cirrus
(odpowiednio CH=2 i CH=1). Czciej chmury tego rodzaju wystpuj na obszarach mniej
wyniesionych, gdzie stanowi nawet ponad 10% oglnej liczby obserwacji. Na stacjach
pojeziernych oraz pooonych w Polsce Poudniowej przewaaj chmury oznaczone liczb
klucza CH=1, podczas gdy na Wybrzeu i na nizinach dominuj chmury szyfrowane jako
CH=2 (gsty Cirrus). czsto wystpowania wskazanych chmur nie zmienia si wraz ze
wzrostem dugoci geograficznej. Z kolei chmury Cirrostratus wyranie czstsze s w Polsce
Zachodniej w porwnaniu ze wschodni czci kraju. Zwikszon czstoci wskazanych
chmur na tle kraju charakteryzuje si zwaszcza obszar pasa wyyn. Najrzadsze s w Polsce
chmury Cirrocumulus. Na adnej z analizowanych stacji rozpatrywana warto nie
przekroczya 1%.
13
Warunki higryczne
Przestrzenne zrnicowanie redniej rocznej prnoci pary wodnej w Polsce w
okresie 1971-1990 jest do znaczne. Zakres wystpujcych wartoci waha si od niespena 8
hPa w rejonie stacji podgrskich (Zakopane) do okoo 9,5 hPa na stacjach nadmorskich i 9,9
hPa w winoujciu (rys.1). Najmniejsza prno pary wodnej w powietrzu w Polsce
wystpuje zim, natomiast najwiksza latem. Najmniej zasobne w par wodn powietrze jest
w styczniu, wartoci wahaj si wwczas od niespena 4 hPa do okoo 5,5 hPa.
Rok eba
Stycze eba
Kwiecie eba
Ustka Lbork Hel Ustka Lbork Hel Ustka Lbork Hel
KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki

Ktrzyn Ktrzyn Ktrzyn
winoujcie winoujcie winoujcie
Resko Olsztyn Mikoajki Resko Olsztyn Mikoajki Resko Olsztyn Mikoajki
Szczecinek Chojnice Szczecinek Chojnice Szczecinek Chojnice
Szczecin Szczecin Szczecin
Pia Mawa Ostroka Biaystok Pia Mawa Ostroka Biaystok Pia Mawa Ostroka Biaystok
Toru Toru Toru
Gorzw Wlkp Gorzw Wlkp Gorzw Wlkp
Pozna Pock Pozna Pock Pozna Pock

Subice Subice Subice
Koo Warszawa Siedlce Koo Warszawa Siedlce Koo Warszawa Siedlce
Terespol Terespol Terespol
Zielona Gra Zielona Gra Zielona Gra
Leszno Leszno Leszno
Kalisz d Kalisz d Kalisz d
Wodawa Wodawa Wodawa

Sulejw Sulejw Sulejw
Legnica Wielu Lublin Legnica Wielu Lublin Legnica Wielu Lublin
Wrocaw Wrocaw Wrocaw
Jelenia Gra Jelenia Gra Jelenia Gra
Kielce Kielce Kielce
Opole Sandomierz Zamo Opole Sandomierz Zamo Opole Sandomierz Zamo
Kodzko Kodzko Kodzko

Katowice Katowice Katowice
Racibrz Krakw Rzeszw Racibrz Krakw Rzeszw Racibrz Krakw Rzeszw
Tarnw Tarnw Tarnw
Bielsko-Biaa Bielsko-Biaa Bielsko-Biaa

Nowy Scz Nowy Scz Nowy Scz
Lesko Lesko Lesko
Zakopane Zakopane Zakopane
Lipiec eba
Padziernik eba
Ustka Lbork Hel Ustka Lbork Hel
KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki

Ktrzyn Ktrzyn
winoujcie winoujcie
Resko Olsztyn Mikoajki Resko Olsztyn Mikoajki
Szczecinek Chojnice Szczecinek Chojnice
Szczecin Szczecin
Pia Mawa Ostroka Biaystok Pia Mawa Ostroka Biaystok

Toru Toru
Gorzw Wlkp Gorzw Wlkp
Pozna Pock Pozna Pock

Subice Subice
Koo Warszawa Siedlce Koo Warszawa Siedlce
Terespol Terespol
Zielona Gra Zielona Gra
Leszno Leszno
Kalisz d Kalisz d
Wodawa Wodawa
Sulejw Sulejw
Legnica Wielu Lublin Legnica Wielu Lublin
Wrocaw Wrocaw
Jelenia Gra Jelenia Gra
Kielce Kielce
Opole Sandomierz Zamo Opole Sandomierz Zamo
Kodzko Kodzko
Katowice Katowice
Racibrz Krakw Rzeszw Racibrz Krakw Rzeszw
Tarnw Tarnw
Bielsko-Biaa Bielsko-Biaa
Nowy Scz Nowy Scz
Lesko Lesko
Zakopane Zakopane
Rys.C.3. Zrnicowanie przestrzenne prnoci pary wodnej (hPa) w roku i wybranych miesicach w Polsce w
okresie 1971-1990
Ukad izohigr silnie nawizuje do przestrzennego zrnicowania temperatury

powietrza, izolinie ukadaj si poudnikowo, a ich warto stopniowo zmniejsza si z
zachodu na wschd. Wiosn najwicej pary wodnej w powietrzu notuje si na stacjach
poudniowej Polski, w kwietniu rednie miesiczne wartoci prnoci pary wodnej osigaj
okoo 8 hPa w Legnicy, Raciborzu i Rzeszowie. Najmniejsze wartoci charakteryzuj stacje
podgrskie, okoo 6-7 hPa, jak rwnie obszary pojezierne nieznacznie powyej 7 hPa.
Latem prno pary wodnej jest najwiksza. Cech charakterystyczn pola prnoci pary
wodnej jest utrzymywanie si najwikszych wartoci elementu na stacjach nadmorskich, jak
rwnie na stacjach poudniowej Polski, za wyjtkiem obszarw najwyej wyniesionych. W
lipcu zakres wartoci elementu waha si od 12,5 hPa w Zakopanem do ponad 15,5 hPa w
Helu i winoujciu. Na przewaajcej czci obszaru kraju utrzymuje si prno na
poziomie okoo 14-15 hPa. Jesieni obserwowany jest spadek wartoci elementu, do wartoci
14
okoo 10 hPa. W padzierniku najwicej pary wodnej w powietrzu notowane jest na stacjach
nadmorskich okoo 10 hPa (winoujcie 10,4 hPa), najmniej tradycyjnie w Zakopanem
niespena 8 hPa. Obszarem o obnionej na tle kraju wartoci elementu, poniej 9 hPa, jest
pnocno-wschodnia cz kraju.
Charakterystyczn cech dugookresowej zmiennoci prnoci pary wodnej w skali

roku w Polsce jest jej systematyczny przyrost w rozwaanym wieloleciu (tab.C.1).
Statystycznie istotne zmiany zawartoci pary wodnej w powietrzu cechuj okoo poow
analizowanych cigw. Na niewielkiej jedynie liczbie stacji notowany jest jej spadek,
aczkolwiek naley zaznaczy obecno w kilku przypadkach statystycznie istotnego trendu
spadkowego. W ujciu sezonowym zauwaalny jest zdecydowany, statystycznie istotny
przyrost wartoci elementu w miesicach zimowych, przykadowo w styczniu pozytywny
trend charakteryzuje dugookresowe zmiany na wszystkich analizowanych stacjach. Wiosn
zmiany nie s tak silne jak zim, lecz na zdecydowanej wikszoci stacji zaobserwowa
mona przyrost wartoci elementu, przy czym zmiany na poowie z nich maj charakter
statystyczne istotny. Rwnie latem niemal w caej Polsce notowany jest przyrost wartoci
elementu, w przypadku okoo poowy rozwaanych cigw pomiarowych cechuje si
statystycznie istotn wartoci wspczynnika trendu. Jesieni zmiany s najsabsze,
przewaaj tendencje dodatnie dugookresowych zmian prnoci pary wodnej.
Tab. C.1. Schematyczne zestawienie charakteru dugookresowej zmiennoci prnoci pary wodnej w roku i
wybranych miesicach na kilkunastu wybranych stacjach Polski w okresie 1971-1990. Znak + oznacza
systematyczny przyrost wartoci elementu, znak - jego spadek, statystycznie istotne trendy s zaznaczone
grubym drukiem.
Stacja Stycze Kwiecie Lipiec Padziernik Rok
Bielsko Biaa + - + + +
Chojnice + + + + +
Hel + + + + +
Jelenia Gra + + + - +
Kielce + + + - +
Legnica + - + + +
Lublin + + + + +
Olsztyn + + + - +
Pozna + - + + +
Rzeszw + + + + +
Suwaki + + + + +
winoujcie + + + + +
Toru + + + + +
Warszawa + + - - -
Wielu + + + + +
Zakopane + - + + +
15
D. REDNIA OBSZAROWA SUMA OPADW W POLSCE
Do bada zastosowano metod wielobokw, polegajc na tym, e poszczeglne

stacje czy si midzy sob pokrywajc region siatk trjktw. Symetralne bokw trjktw
tworz WIELOBOKI, dla ktrych pooona wewntrz stacja jest reprezentatywna. Opad
redni jest redni waon, gdzie wag jest powierzchnia poszczeglnych wielobokw.
Na podstawie zebranego materiau, zostay obliczone rednie obszarowe sumy opadw

dla okresu 1961-2009 dla 14 regionw jak rwnie obszaru caej Polski. Wartoci redniej
obszarowej sumy opadw przedstawia rycina D.1.
Ryc. D.1. rednia obszarowa suma opadw w regionach Polski
16
rednia obszarowa suma opadw dla Polski w okresie 1961-2009 wyniosa 623,7 mm.
Najwiksz wartoci przekraczajc 1000 mm charakteryzuje si obszar Centralnych Karpat
Zachodnich. Suma opadw powyej redniej dla Polski wystpuje rwnie na obszarze
Zewntrznych Karpat Zachodnich, Pnocnego Podkarpacia, Wyyny lsko-Krakowskiej,
Sudetw oraz Pobrzea Batyckiego. Najnisze wartoci poniej 550 mm wystpuj na
Polesiu.
Obliczono rednie obszarowe sumy opadw w poszczeglnych miesicach zarwno
dla Polski jak i dla 14 regionw. Ryciny D.2. i D.3. przedstawiaj obszarow sum opadw w
poszczeglnych miesicach na obszarze Polski i w wybranym regionie.
Rys. D.2. rednia obszarowa suma opadw w poszczeglnych miesicach na obszarze Polski
Rys. D.3. rednia obszarowa suma opadw dla Centralnych Karpatach Zachodnich
17
Ryc. D.4. rednia obszarowa suma opadw w poszczeglnych miesicach na obszarze Polski
Ze wzgldu na rwnoczesne badania dotyczce zmian elementw meteorologicznych

w profilu Karpat, zmiany w wieloleciu redniej obszarowej sumy opadw dla Polski oraz dla
Centralnych Karpat Zachodnich zostay przedstawione na ryc. D.5. i D.6. rednia obszarowa
suma opadw dla Polski wykazuje lekk tendencj spadkowa. Natomiast na obszarze
Centralnych Karpat Zachodnich zauway mona wyrany jej wzrost.
Przebieg wieloletni redniej obszarowej sumy opadw w Polsce we wszystkich
regionach przedstawia ryc. D.7.
18
Ryc. D.5. Przebieg redniej obszarowej sumy opadw dla Polski
Ryc. D.6. Przebieg redniej obszarowej sumy opadw dla Centralnych Karpat Zachodnich
19
Ryc. D.7. Przebieg wieloletni redniej obszarowej sumy opadw w Polsce
20
E. ZMIANY POKRYWY NIENEJ W POLSCE
Opracowanie dotyczy obszaru Polski poza terenami grskimi, a wic poza Sudetami i
Karpatami z Pogrzem. W celu scharakteryzowania wystpowania pokrywy nienej na
badanym obszarze wykorzystano dane tego parametru z 83 stacji sieci IMGW
(56 synoptycznych i 27 klimatologicznych) dla 57 sezonw zimowych w latach
1951/522007/08. Za sezon zimowy postanowiono przyj okres potencjalnego pojawiania
si pokrywy nienej w badanym wieloleciu (padziernikmaj) czyli okres od
najwczeniejszego jej pierwszego wystpienia do najpniejszego ostatniego wystpienia. Ze
wzgldu na oglny cel jakim byo wykazanie zmiennoci zalegania pokrywy nienej w
dugim okresie czasu (ponad p wieku) ograniczono si do oblicze wskanikw dla
sezonw zimowych (VX) lub w uzasadnionych przypadkach nieco krtszych okresw
(XIIIII). Nie podjto analizy rnic wystpowania pokrywy nienej w poszczeglnych
miesicach. Wykorzystano nastpujce wskaniki pokrywy nienej:
liczba dni z pokryw nien (1 cm)
czsto (%) wystpowania dni z pokryw nien (1 cm) okres XIIIII
liczba dni z pokryw nien >5 cm, >10 cm, >20 cm
daty pierwszego i ostatniego wystpowania pokrywy nienej oraz dugo okresu
wystpowania pokrywy nienej
maksymalna grubo pokrywy nienej
rednia grubo pokrywy nienej
suma gruboci pokrywy nienej
Przy pomocy obliczonych wskanikw scharakteryzowano wartoci charakterystyczne w
wieloleciu (rednie, ekstrema) tworzc to klimatyczne. Prawidowoci zrnicowania
przestrzennego omawianego parametru przedstawiono na mapach, natomiast zmienno
wieloletni na wykresach. W celu bardziej syntetycznego ujcia nienoci zim zastosowano
dwie klasyfikacje: S. Paczosa (1982) oraz J. Chrzanowskiego (1986). Dodatkowo w celu
lepszego wykazania zmiennoci czasowej (przy pominiciu aspektu przestrzennego)
stworzono na potrzeby opracowania klasyfikacj wzgledn nienoci odwoujc si tylko
do zmiennoci wieloletniej zalegania pokrywy nienej na poszczeglnych stacjach.
21
Charakterystyka klimatyczna wystpowania pokrywy nienej
Liczba dni z pokryw nien (1 cm) oraz wzgldna czsto ich wystpowania
Najczciej wykorzystywanym w opracowaniach wskanikiem charakteryzujcym
wystpowanie pokrywy nienej jest liczba dni z jej zaleganiem w sezonie. Ten prosty
wskanik dobrze oddaje zmienno klimatyczn omawianego elementu. Liczba dni z pokryw
nien w sezonie waha si rednio w wieloleciu od poniej 35 na Nizinie Szczeciskiej i nad
doln Odr (Przelewice 33,2) do ponad 90 na pnocnym-wschodzie kraju (Suwaki 91,4).
rednio dla rozpatrywanego obszaru Polski (poza grami), dla 83 stacji, warto tego
wskanika wynosi niecae 61 dni (tab. E.1.). Zrnicowanie przestrzenne tego wskanika jest
wic do due, gdy na Suwalszczynie i wschodnim Podlasiu pokrywa niena zalega
niemal trzykrotnie duej ni na kracach pnocno-zachodnich.
Ryc. E.1. rednia roczna liczba dni z pokryw nien
22
Tab. E.1. Liczba dni z pokryw nien ogem i powyej okrelonych progw gruboci
Liczba dni Liczba dni Liczba dni Liczba dni Udzia (%)
Region Stacja z ps1 cm z ps>5 cm z ps>10 cm z ps>20 cm dni z ps1 cm
(XV) (XV) (XV) (XV) (XIIIII)
winoujcie 43,2 20,1 11,4 3,9 33,6
Resko 51,6 26,5 15,0 5,7 39,0
Pomorze, Ustka 51,9 28,9 17,5 6,6 39,9
Warmia, Mazury, Hel 50,9 32,0 20,6 8,6 40,2
Suwalszczyzna Chojnice 66,1 35,8 20,2 7,8 50,7
Olsztyn 76,0 51,8 33,9 13,7 57,0
Suwaki 91,4 66,5 49,8 27,7 67,6
Subice 34,8 14,2 6,7 0,9 27,1
Pozna 46,8 19,5 10,8 2,2 36,3
Zgorzelec 45,7 23,4 14,1 4,4 35,0
Wrocaw 43,4 21,1 10,3 2,2 33,2
Pas nizinny Racibrz 56,2 28,7 14,5 3,0 42,1
d 60,6 32,7 19,2 7,3 45,8
Warszawa 57,4 29,8 17,2 7,2 43,9
Biaystok 83,1 56,5 39,1 18,1 62,7
Terespol 72,5 46,1 28,1 9,4 55,5
Kielce 72,6 46,2 27,5 9,8 54,5
Pas wyyn i kotlin Lublin 75,6 48,8 30,8 11,8 57,0
przedkarpackich Krakw 63,6 36,6 23,9 8,2 48,0
Rzeszw 69,3 42,2 26,3 8,3 52,1
rednia 60,8 35,5 21,6 8,3 46,1
Polska 33,2 12,5 6,1 0,9 26,0
Min
(83 stacje, poza (Przelewice) (Przelewice) (Przelewice) (Subice) (Przelewice)
obszarami grskimi) 91,4 67,7 50,9 27,7 67,6
Max
(Suwaki) (Biaowiea) (Biaowiea) (Suwaki) (Suwaki)
Ryc. E.2. Liczba dni z pokryw nien (dps) w okresie XV w Polsce (rednia z 83 stacji)
Najwiksza rednia dla caego obszaru liczba dni z pokryw nien wystpia w
sezonie 1969/70 (ok. 121 dni), 1995/96 (108) i 2005/06 (101). Najmniej niene byy sezony
1974/75 (20 dni), 1960/61, 1988/89, 1989/90, 2006/07 i 2007/08 (<30). Zaznaczya si
23
niewielka tendencja spadkowa, a zgrupowanie najmniej nienych sezonw wystpio w
pierwszej poowie lat 1970-tych i na przeomie lat 1980/1990-tych.
Ryc. E.3. Suma gruboci pokrywy nienej (cm) w okresie XV oraz klasy nienoci zim
(wg Chrzanowskiego, 1986) w Polsce (rednia z 83 stacji).
Ryc. E.4. nieno zim wedug wybranych wskanikw w Polsce (rednia z 83 stacji).
Rycina E.4 przedstawia w sposb najbardziej syntetyczny zmienno nienoci zim w Polsce
w latach 1951/522007/08. Jest ona do mocno zrnicowana w poszczeglnych latach,
przy czym zaznacza si niewielka tendencja spadkowa. Najnieniejsze zimy wystpoway w
latach 60-tych XX wieku. Liczb dni z pokryw nien, sum jej gruboci w sezonie oraz
wskanik nienoci Paczosa uznano za najlepsze wskaniki charakteryzujce nieno zim.
24
winoujcie
Warszawa
Zgorzelec
Biaystok
Wrocaw
Chojnice
Racibrz
Rzeszw
Terespol
Suwaki
Krakw
Olsztyn
Subice
Pozna
Lublin
Kielce
Resko
Ustka
d
Hel
1951/52
1952/53
1953/54
1954/55
1955/56
1956/57
1957/58
1958/59
1959/60
1960/61
1961/62
1962/63
1963/64
1964/65
1965/66
1966/67
1967/68
1968/69
1969/70
1970/71
1971/72
1972/73
1973/74
1974/75
1975/76
1976/77
1977/78
1978/79
1979/80
1980/81
1981/82
1982/83
1983/84
1984/85
1985/86
1986/87
1987/88
1988/89
1989/90
1990/91
1991/92
1992/93
1993/94
1994/95
1995/96
1996/97
1997/98
1998/99
1999/00
2000/01
2001/02
2002/03
2003/04
2004/05
2005/06
2006/07
2007/08
ekstremalnie maoniena umiarkowanie niena

niezwykle maoniena niena
bardzo maoniena bardzo niena
maoniena niezwykle niena
umiarkowanie maoniena ekstremalnie niena
Ryc. E.5. nieno zim w Polsce w latach 1951/522007/08. Klasyfikacja nienoci wedug
wskanika Paczosa (Paczos, 1982) dla wybranych stacji.
25
F. ZMIENNO CZASOWA WYBRANYCH ELEMENTW
METEOROLOGICZNYCH W PROFILU WYSOKOCIOWYM SUDETW I
KARPAT
Materia rdowy do opisu zmian warunkw termicznych w profilu pionowym

Sudetw i ich przedpola oraz Karpat stanowiy dobowe cigi temperatury powietrza z 19
stacji IMGW z wielolecia 1966-2007 dla Sudetw oraz 1951-2007 dla Karpat. Do
wyznaczenia wskanikw charakteryzujcych pokryw nien wykorzystano codzienne dane
o wysokoci pokrywy nienej z 29 stacji IMGW w polskiej czci Sudetw i ich przedpola
oraz Karpat z sezonw zimowych 1965/66-2007/08 (ryc.F.1).
Ryc. F.1. Rozmieszczenie stacji uwzgldnionych w opracowaniu
Charakterystyk warunkw termicznych i nienych dokonano w oparciu o wybrane

wskaniki termiczne i niene wyznaczane dla poszczeglnych miesicy, sezonw i roku, a w
przypadku pokrywy nienej dla poszczeglnych miesicy, kwartaowej zimy (grudzie-luty)
i caego roku (sezonu).
26
Wyznaczone wskaniki charakteryzujce warunki termiczne:
rednia, maksymalna i minimalna temperatura powietrza,
amplituda temperatury,
liczba dni ze redni dobow temperatura: > 0oC, >5oC, >10oC,
liczba dni z: Tmin -10oC (dni bardzo mrone), Tmin 0oC (dni przymrozkowe), Tmax
0oC (dni mrone), Tmax 25oC (dni gorce).
Wyznaczone wskaniki niene to:

rednia liczba dni z pokryw nien o wysokoci: 1 cm, 10 cm, 20 cm, 50 cm,
maksymalna i rednia maksymalna grubo pokrywy nienej [cm],
rednia wysoko pokrywy nienej w kolejnych dniach [cm],
rednia grubo pokrywy nienej [cm],
skumulowana grubo pokrywy nienej oraz jej rednia [cm],
data pocztku i koca pokrywy nienej (rednia, najwczeniejsza i najpniejsza),
rzeczywisty i potencjalny okres wystpowania pokrywy nienej,
prawdopodobiestwo osignicia wysokoci pokrywy nienej co najmniej 1 cm, 10 cm,
20 cm, 50 cm.
Dodatkowo sporzdzono kalendarz nienoci zim wedug Chrzanowskiego [1988].
Warunki termiczne w Sudetach

rednia roczna temperatura powietrza uwaana jest za najbardziej reprezentatywny
wskanik zrnicowania warunkw klimatycznych w grach, gdy wykazuje wiele istotnych
zalenoci korelacyjnych z innymi elementami klimatu [Hess, 1965]. W wieloleciu 1966-
2007 rednia roczna temperatura powietrza w profilu pionowym Sudetw i ich przedpola
wynosia od 8,9oC (Legnica) do 0,7oC (nieka). Pionowy gradient rocznej temperatury
powietrza okrelony na podstawie danych z 11 stacji z obszaru Sudetw wynosi
0,56oC/100m.
Analiza danych pomiarowych z wielolecia 1951-2007 ze stacji pooonych w rnych
strefach wysokociowych Sudetw i ich przedpola pozwala na stwierdzenie wzrostu
temperatury powietrza, z zaznaczajcym si zrnicowaniem czasowym i przestrzennym tych
zmian. rednia temperatura powietrza w rnych strefach wysokociowych Sudetw i ich
przedpola wykazuje istotny statystycznie wzrost zarwno w skali roku (ryc. F.2.), jak i zimy,
wiosny oraz lata (tab. 2). Wspczynniki kierunkowe trendu zmian rednich rocznych
przyjmuj wartoci 0,020 (nieka), 0,025 (Jelenia Gra, Legnica), co oznacza rosnc
tendencje zmian temperatury w tempie ok. 0,2oC na dekad. Wyznaczony dla nieki trend
redniej rocznej temperatury w latach 1901-2000 wynosi 0,82oC/100 lat [Gowicki, 2003].
27
12.0
y = 0.0251x + 8.0
R2 = 0.26
10.0
8.0
6.0
y = 0.0248x + 6.5
(o C)
R2 = 0.27
4.0
2.0
0.0
y = 0.0195x + 0.1
R2 = 0.18
-2.0
1951
1954
1957
1960
1963
1966
1969
1972
1975
1978
1981
1984
1987
1990
1993
1996
1999
2002
2005
nieka 1603 m n.p.m. Jelenia Gra 342 m n.p.m. Legnica 122 m n.p.m.
Ryc. F.2. Przebieg redniej rocznej temperatury powietrza (oC) na niece, w Jeleniej Grze i w
Legnicy w wieloleciu 1951-2007 wraz z zaznaczon lini trendu
Stref wierzchowinow Sudetw charakteryzuje silniejsze tempo wzrostu temperatury

minimalnej ni maksymalnej. Na niece wspczynniki kierunkowe trendu zmian rednich
rocznych maksymalnych i minimalnych temperatur powietrza przyjmuj wartoci
odpowiednio 0,016 i 0,024
Warunki niegowe w Sudetach

Najwaniejsze wyniki dotyczce pokrywy nienej w pionowym profilu w polskiej
czci Sudetw i na ich przedpolu z sezonw 1965/66-2007/08 s nastpujce:
rednia roczna (sezonowa) liczba dni z pokryw nien o gruboci 1 cm ronie wraz z
wysokoci nad poziomem morza o 11,4 dnia/100 m (ryc. 3),
200
y = 0.1135x + 23.584
180
R2 = 0.9335
160
140
HS [liczba dni]
120
100
80
60
40
20
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700
wysoko [m n.p.m.]
Ryc. F.3. Zwizek redniej rocznej liczby dni z pokryw nien o wysokoci 1 cm (HS) z
wysokoci nad poziomem morza w polskiej czci Sudetw i na ich przedpolu w wieloleciu
1965/66-2007/08
28
zmienno liczby dni z pokryw nien jest odwrotnie proporcjonalna do czasu jej
zalegania, czyli zarazem do wysokoci nad poziomem morza i w wieloleciu 1951/52-
2007/08 (poza stref szczytow) wykazuje tendencj malejc,
rednia miesiczna grubo niegu ronie wraz z wysokoci bezwzgldn od ok. 3
cm/100 m w grudniu do 7 cm/100 m w styczniu, kwartaow zim (XII-II) przyrost ten
wynosi 5,5 cm/100 m; najwiksza rednia miesiczna grubo wystpuje w strefie
wierzchowinowej w marcu, w niszych czciach profilu w lutym a na przedpolu
Sudetw lub w dnach duych kotlin przypada na stycze,
maksymalna (HSmax) i rednia maksymalna (SHSmax) grubo pokrywy nienej ronie
z wysokoci odpowiednio w tempie 15,6 cm/100 m i 10,4 cm/100 m;
zmienno HSmax w reprezentatywnych stacjach wykazuje tendencj spadkow od ok. 4
cm/100 lat (Ldek Zdrj), przez ok. 9-11 cm/100 lat (przedpole i Jelenia Gra) do 49
cm/100 lat (nieka),
rednia skumulowana grubo dobowych wysokoci pokrywy nienej (SSHS) w
pionowym profilu wysokociowym Sudetw wraz z ich przedpolem przyrasta o ok. 9,5
m/100 m. Wyczajc z profilu niek i Jakuszyce przecitny roczny przyrost sumy
gruboci pokrywy nienej wynosi ok. 3,6 m/100 m wysokoci, chocia w rzeczywistoci
w strefie przedgrza i dolnych partii stokw warto ta jest jeszcze nisza; zmienno
SSHS wykazuje tendencj spadkow, przy czym im stacja pooona jest niej n.p.m., tym
tempo spadku jest wiksze,
statystyka nienoci zim w klasach nienoci opracowana w oparciu o sumy gruboci
pokrywy nienej wedug klasyfikacji Chrzanowskiego [1988], wyranie wskazuje na fakt
wzrostu nienoci zim wraz z rosnc wysokoci nad poziomem morza,
rednia data pocztku pokrywy nienej wystpuje o 3,6 dnia wczeniej na kade 100 m
przyrostu wysokoci bezwzgldnej, natomiast rednia data koca pokrywy nienej
wystpuje o 4,7 dnia pniej na kade 100 m przyrostu wysokoci bezwzgldnej,
pokryw nien w polskiej czci Sudetw - poza stref szczytow (nieka) - cechuje
zmniejszanie si jej trwaoci w analizowanym wieloleciu od 8,7 dnia/100 lat w Jeleniej
Grze do 35,4 dnia/100 lat w Zgorzelcu,
prawdopodobiestwo wystpienia w poszczeglnych miesicach pokrywy nienej o
okrelonych wartociach progowych jest bardzo zrnicowane. Relatywnie wysokie, bo
ponad 70% prawdopodobiestwo (P) wystpienia pokrywy nienej 1 cm jest niemal we
wszystkich stacjach w miesicach grudzie-marzec.
29
Warunki termiczne i niegowe przy grnej granicy lasu w Karpatach
Grn granic lasu w Karpatach reprezentuje stacja Hala Gsienicowa (1520 m

n.p.m.). rednia roczna temperatura powietrza z wielolecia (1951-2007) na Hali Gsienicowej
wynosi 2,5C. Miesiczne wartoci temperatury powietrza zmieniay si w od -12,5 C
(stycze 1963) do 15,4 C (sierpie 1992).
Ryc. F.4. Przebieg redniej rocznej, maksymalnej, minimalnej temperatury powietrza na Hali
Gsienicowej
Ryc. F.5. Przebieg redniej maksymalnej (Tmax), minimalnej (Tmin) i rnicy (Tmin-Tmax)
temperatury powietrza na Hali Gsienicowej dla stycznia.
30
Ryc. F.6. Przebieg redniej maksymalnej (Tmax), minimalnej (Tmin) i rnicy (Tmin-Tmax)
temperatury powietrza na Hali Gsienicowej dla lipca.
Ryc. F.7. Wieloletni przebieg maksymalnej gruboci pokrywy nienej w marcu na Hali Gsienicowej
Przy grnej granicy lasu w Karpatach Polskich maksymalna grubo pokrywy nienej
zanotowana w badanym okresie wynosia 267 cm w marcu 2000 roku.
Okres zalegania pokrywy nienej waha si od padziernika do maja, zdarzaj si
jednak lata kiedy to pokrywa niena na Hali Gsienicowej wystpuje w miesicach letnich,
tak jak w lipcu 1984 roku.
Bezwzgldna zmiana w przebiegu wieloletnim dat ostatniej pokrywy nienej na Hali
Gsienicowej wynosi 3.1 dni na 10 lat.
31
G. CHARAKTERYSTYKA WARUNKW BIOTERMICZNYCH W POLSCE
Do bada zastosowano model MENEX_2005, obliczono wskaniki biotermiczne:

Wskanik stresu termofizjologicznego (Physiological Strain PhS, wskanik bezwymiarowy),
Fizjologiczna temperatura odczuwalna (Physiological Subjective Temperature PST, C),
Temperatura ochadzania wiatrem (Wind Chill Temperature WCT C), HUMIDEX (C).
W styczniu wartoci rednie wskanika PhS rosn z zachodu na wschd. Najwiksze

ryzyko wystpienia warunkw ekstremalnego stresu zimna istnieje na wschodzie Polski
oraz Pojezierzu Kaszubskim. Wiosn wartoci rednie miesiczne wskanika PhS w Polsce
wykazuj wzrost z poudnia na pnoc, zagszczenie izolinii zaznacza si w kierunku
wybrzea. W lipcu na obszarze na pnoc od pojezierzy wartoci rednie wskanika rosn w
kierunku linii brzegowej Batyku Ryzyko wystpienia ekstremalnego stresu gorca istnieje
w caej Polsce, z wyjtkiem czci wybrzea oraz czci przedgrza. W padzierniku
widoczny jest postpujcy z poudniowego zachodu na pnocny wschd wzrost
intensywnoci procesw dostosowawczych organizmu do stresu zimna.
STYCZE LIPIEC
Rozewie Rozewie
eba eba
Gdynia Gdynia
Gdask wibno Gdask wibno
KoobrzegKoszalin Kocierzyna Elblg Suwaki KoobrzegKoszalin Kocierzyna Elblg Suwaki
winoujcie winoujcie
Chojnice Chojnice
Szczecin Szczecin
Biaystok Biaystok
Toru Toru
Gorzw Wlkp. Gorzw Wlkp.

Pock Pock
Pozna Pozna
Subice Legionowo Subice Legionowo
Krnik Koo Krnik Koo
Warszawa Siedlce Warszawa Siedlce

Kalisz d Kalisz d
Wodawa Wodawa

Wrocaw Wrocaw
Kielce Kielce
nieka Sandomierz nieka Sandomierz
Opole Opole
50,8 Kodzko Kodzko
Katowice Katowice
Tarnw Tarnw
Bielsko Biaa Bielsko Biaa

NowyScz NowyScz
Lesko Lesko
Zakopane Zakopane
K.Wierch K.Wierch
14,7
Ryc. G.1. rednia miesiczna czsto wystpowania (%) ekstremalnego stresu zimna w styczniu
oraz ekstremalnego stresu gorca w lipcu wedug wskanika stresu termofizjologicznego (PhS) o
godz. 12 UTC w Polsce (1951-2008)
Odczucie komfortowo wedug PST w Polsce najczciej w roku wystpuje w pasie

nadmorskim. W styczniu ukad izoterm i izolinii PST, poza grami i przedgrzem Karpat, jest
zbliony do poudnikowego (rys. 2a).
32
KWIECIE LIPIEC
Rozewie Rozewie
eba eba
Gdynia Gdynia
winoujcie winoujcie
Chojnice Chojnice
Szczecin Szczecin
Biaystok Biaystok
Toru Toru

Pock Pock
Pozna Pozna
Krnik Koo Krnik Koo

Kalisz d Kalisz d
Wodawa Wodawa

Wrocaw Wrocaw
Kielce Kielce
Opole Opole
Kodzko
0,11 Kodzko
Katowice Katowice
Tarnw Tarnw

NowyScz NowyScz
Lesko Lesko
Zakopane Zakopane
K.Wierch K.Wierch
Ryc. G.2. rednia miesiczna czsto wystpowania (%) odczucia gorco lub bardzo gorco
wedug fizjologicznej temperatury odczuwalnej (PST) o godz. 12 UTC w Polsce (1951-2008)
W kwietniu i lipcu ukady izoterm i izolinii czstoci wystpowania odczu cieplnych w

Polsce s zblione do rwnolenikowego. Dyskomfort gorca zwiksza si z pnocy na
poudnie. W padzierniku warunki biotermiczne poza Podkarpaciem generalnie pogarszaj si
z poudniowego zachodu na pnocny wschd. w kierunku dyskomfortu zimna.
rednia temperatura ochadzania wiatrem WCT w Polsce w miesicu uznanym za
reprezentatywny dla zimy (styczniu) wykazuje regularny spadek z zachodu na wschd.
Najbardziej surowe warunki okresu zimowego panuj w Karkonoszach i Tatrach oraz na
pnocno wschodnim kracu Polski, gdzie ryzyko wychodzenia organizmu i wystpienia
odmroe jest najwiksze
STYCZE LIPIEC
Rozewie Rozewie
eba eba
Gdynia Gdynia
winoujcie winoujcie
Chojnice Chojnice
Szczecin Szczecin
Biaystok Biaystok
Toru Toru

Pock Pock
Pozna Pozna
Krnik Koo Krnik Koo

Kalisz d Kalisz d
Wodawa Wodawa

Wrocaw Wrocaw
Kielce Kielce
Opole Opole
2,9 Kodzko Kodzko
Katowice Katowice
Tarnw Tarnw

NowyScz NowyScz
Lesko Lesko
Zakopane Zakopane
K.Wierch K.Wierch
2,2
Ryc. G.3. rednia miesiczna czsto Rys. G.4. rednia miesiczna czsto
wystpowania (%) warunkw ryzyko wystpowania (%) warunkw znaczny
odmroe w styczniu wedug temperatury dyskomfort w lipcu wedug wskanika
ochadzania wiatrem (WCT) o godz. 12 UT HUMIDEX o godz. 12 UTC
w Polsce (1951-2008) w Polsce (1951-2008 )
33
Izotermy wskanika Humidex w Polsce w kwietniu i lipcu maj w Polsce pnocnej
przebieg zbliony do rwnolenikowego. Zaznacza si zagszczenie izoterm na przedgrzu
Tatr. Ryzyku znacznego zagroenia organizmu przegrzaniem istnieje w lipcu w caej Polsce
z wyjtkiem obszarw wysokogrskich. Jesieni wartoci wskanika malej z poudniowego
zachodu na pnocny wschd.
rednio w roku na obszarze Polski wystpuje od 3 do 5 fal ciepa oraz od 2 do 4 fal
chodu. Obejmuj one odpowiednio rednio od 18 do 36 oraz od 13 do 28 dni w roku.
Wszystkie serie rocznej liczby fal ciepa w Polsce wykazuj trendy dodatnie (o 1 na 10 lat),
wzrasta rwnie czny roczny czas trwania fal ciepa (o 5 do 8 dni na 10 lat). Wszystkie
trendy s istotne statystycznie na poziomie ufnoci 95%. W przypadku fal chodu wszystkie
serie charakteryzuj si tendencj spadkow lub te nie wykazuj zmian (wartoci
wspczynnika trendu liniowego wynosz od -0,007 do -0,054). Zmiany w wikszoci nie s
jednak istotne statystycznie.
34
H. ZMIENNO ZAWARTOCI OZONU ORAZ TEMPERATURY I
WILGOTNOCI ATMOSFERY SWOBODNEJ NAD POLSK
Podstaw bada s sondae ozonowe w Legionowie do maksymalnej wysokoci 35km

wykonywane rutynowo od 1979 roku, raz w tygodniu lub czciej w okresie spodziewanych
ubytkw ozonu podczas zimy i na wiosn. Stacja w Legionowie znajdujca si na granicy
fotochemicznych ubytkw ozonu w arktycznym wirze polarnym, od poowy lat 1990. bierze
udzia w europejskich i wiatowych programach mierzenia i modelowania ubytkw ozonu
(SESAME, THESEO, SOLVE, QUOBI, VINTERSOL). Seria sonday ozonowych w
Legionowie nie jest homogeniczna. Do maja 1993 stosowano sond z czujnikiem OSE2/3
(typu Brewer-Mast produkowany w byym NRD ) w systemie radiosondaowym
Meteorit/Mars. Od czerwca 1993 wraz z wprowadzeniem nowego systemu
radiosondaowego Vaisala stosowany jest czujnik ECC5/6. Do wyznaczenia trendu w profilu
ozonu przygotowano cigi rednich miesicznych wartoci cinienia czstkowego ozonu na
powierzchni ziemi i na gwnych powierzchniach izobarycznych. W obliczeniach trendu
zastosowano model regresji wieloliniowej, uwzgldniajcy zaleno ozonu od trzech
parametrw: aktywno soneczna wyraona strumieniem promieniowania
elektromagnetycznego 10.7cm, quasi-dwuletnie oscylacje wiatru w rwnikowej stratosferze
na powierzchni 50hPa oraz indeks oscylacji pnocnego Atlantyku NOA. Obliczono trend
caoroczny i trendy w sezonach dla serii ECC ( 06.1993-12.2008).
Analiza trendw w profilu ozonu nad Legionowem (Tab.H.1.) na podstawie

homogenicznej serii pomiarw czujnikiem ECC (06.1993-12.2008) ujawnia oznaki
regeneracji warstwy ozonowej w redniej stratosferze i odwrcenie obserwowanych
wczeniej duych spadkw ozonu dolnej stratosferze (Litynska i in., 1997). Gwnym
rdem ozonu troposferycznego jest ozon produkowany fotochemicznie w obecnoci
prekursorw, tlenkw azotu i lotnych wglowodorw. Przy spadku iloci prekursorw ozonu
nad Europ, a w ostatnich latach take nad Polsk, wzrostowy trend ozonu w dolnych
warstwach troposfery podczas zimy i na wiosn mona wyjani wikszym transportem
ozonu z wyszych warstw atmosfery.
35
Tab. H.1.
Oszacowania sezonowego i caorocznego trendu w profilu ozonu nad Legionowem
(w procentach/10lat ) dla serii ECC ( 06.1993-12.2008 ). Podano bd oszacowania (2 )
Podkrelono trendy istotne statystycznie na poziomie <=0.05
Pow. Miesice
(hPa) XII-II III-V VI-VIII IX-XI I-XII
1000 21.025.8 12.913.1 -4.811.9 -11.323.7 4.89.7
0900 19.516.0 8.67.9 -5.89.2 -1.612.4 5.55.9
0700 1.95.6 1.54.9 -5.47.2 -5.36.0 -1.72.9
0500 -2.06.1 2.16.1 -0.19.1 -5.55.7 -1.43.3
0300 -12.322.0 -10.824.9 9.719.8 3.322.5 -2.710.8
0250 -18.927.1 -6.825.2 9.331.3 9.828.3 -2.013.6
0200 -7.621.0 7.014.2 3.124.1 10.223.8 2.910.2
0150 -11.617.5 3.512.9 6.516.4 -1.416.4 -1.07.7
0100 1.418.0 -3.113.9 0.510.8 -2.412.6 -0.86.8
0070 4.112.7 4.810.7 0.37.7 2.99.3 3.05.0
0050 4.27.3 7.75.6 1.23.2 3.34.2 4.12.6
0030 6.84.3 8.45.1 1.45.0 10.55.4 6.72.4
0020 7.96.2 7.34.4 3.34.0 11.26.7 7.42.7
0010 7.87.2 8.66.8 8.24.0 10.56.0 8.83.0
36
5. Zgodno z zaoonymi celami i ewentualne opnienia wraz z ich powodami
Prace w podzadaniu 1.1 w roku 2009 byy realizowane zgodnie z zaoonymi celami i
bez opnie.
6. Propozycje dotyczce wykorzystania wynikw bada
Wyniki prac zostay zawarte w raportach. Pozostan w postaci gotowych ju

dokumentacji, ktre bd mogy by wykorzystane przy opracowywaniu opinii i ekspertyz dla
wadz lokalnych.
Jako wynik poznawczy zostaa pogbiona wiedza dotyczca zmiennoci wieloletniej
badanych elementw meteorologicznych. Najwaniejsze wyniki bada zostay i zostan
opublikowane w czasopismach krajowych i zagranicznych. Zostan zaprezentowane na
konferencjach krajowych i midzynarodowych. Rozpatruje si kwesti przeniesienia czci
wynikw na noniki magnetyczne, ewentualnie na serwer i udostpniane ich przez internet.
Uzyskane wyniki w postaci rnorodnych charakterystyk termiczno-wilgotnociowych
stanowi podstaw do planowania w kilku dziaach gospodarki; najwiksze znaczenie
aplikacyjne maj dla rolnictwa i zdrowia;
Cz wynikw bada zostanie przekazana do podzadania 1.2.
Wiele uzyskanych charakterystyk jest istotnym rdem informacji w dziaaniach
ekologicznych w skali caego pastwa;
Uzyskane szczegowe charakterystyki na temat zagroe stanowi podstawowy
materia do dziaalnoci zakadw i agencji ubezpieczeniowych;
Najwaniejsze wyniki badawcze s, na bieco wykorzystywane przez szeroko pojte
media,
Uzyskane wyniki przy zastosowaniu metod GIS wskazuj, e w badaniach
klimatologicznych tego typu podejcie metodyczne moe mie due znaczenie poznawcze i
praktyczne.
Opracowanie zada wykonane zostao na podstawie najnowszych danych IMGW
obejmujcych najbardziej aktualne dane cznie z rokiem 2008. Jest to wane uzupenienie
dotychczasowych publikacji, w ktrych materiay pochodz z bardzo rnych okresw
czasowych.
37
7. Prezentacje wynikw/Publikacje
Po zakoczeniu projektu planowane s publikacje o zasigu krajowym i midzynarodowym w

formie artykuw, oraz prezentacje na konferencjach krajowych i zagranicznych.
8. Literatura wykorzystana w opracowaniu

Wykaz wykorzystanej literatury w zaczeniu.
9. Wykaz gwnych wykonawcw wraz z krtk informacj o rodzaju wykonanych prac
mgr Dawid Biernacik autor zestawie tabelarycznych wynikw oraz wykresw, wspautor oblicze,
analizy i opracowania raportu Organizacja bazy danych,
Mgr Barbara Brzska Analiza radiosondaowych danych wilgotnoci oraz anemometrycznych
Organizacja bazy danych,
Dr Ryszard Farat Merytoryczne przygotowanie zaoe opracowania.
Przygotowanie podstawowych danych dotyczcych pokrywy nienej dla Polski
nizinnej.
Wybr podstawowych wskanikw dotyczcych pokrywy nienej. Wstpna
analiza merytoryczna uzyskanych wynikw oblicze statystycznych.
Mgr Danuta Czekierda Organizacja bazy danych,
Dr Janusz Filipiak Cao prac zwizanych z wyborem stacji, pozyskaniem danych, obliczaniem
charakterystyk zachmurzenia, tempa jego zmian oraz wizualizacj, analiz i
interpretacj rezultatw oblicze. Autor raportu.
Mgr Bogumi Kois Organizacja bazy danych, opracowanie i analizy GIS
Mgr Tomasz Kasprowicz Uzupenianie podstawowych danych dotyczcych pokrywy nienej.
Przetworzenie statystyczne podstawowych danych.
Analiza statystyczna wybranych wskanikw dotyczcych pokrywy nienej
Dr Danuta Limanwka koordynator podzadania, okrelenie zakresu merytorycznego prac, struktury
rekordw, utrzymywanie kontaktu roboczego z wykonawcami, opracowanie
raportw miesicznych i raportu. Wspudzia w analizie i interpretacji oblicze.
Dr Micha Marosz Import danych z reanaliz NCEP/NCAR, konwersja danych do formatu txt,
obliczenia wskanikw cyrkulacji, przygotowanie bazy danych wartoci
wskanikw w formie pliku xls, z moliwoci eksportu do dowolnego formatu
Organizacja bazy danych, opracowanie i analizy
Dr hab. Mirosaw Mitus, Wspautor koncepcji realizacji podzadania. Wspudzia w analizie i
prof. IMGW interpretacji rezultatw oblicze.
Dr Irena Otop koordynacja prac w Oddziale we Wrocawiu, inwentaryzacja materiau,
weryfikacja danych Organizacja bazy danych, opracowanie i analizy GIS
Mgr Magorzata Owczarek pozyskanie danych, przygotowanie plikw, wykonanie oblicze, przygotowanie
tabel i map, opracowanie tekstu
Mgr Robert Pyrc Przygotowanie oprogramowania, zaoenie zbiorw z danymi pomiarowymi oraz
ich weryfikacja i wykonanie oblicze Organizacja bazy danych, wykonanie
programw Organizacja bazy danych, opracowanie i analizy GIS
Opracowanie kartograficzne wynikw
Dr Grzegorz Urban Organizacja bazy danych, opracowanie i analizy GIS
Dr hab. Zbigniew Ustrnul Import i rozkodowanie wybranych danych z reanaliz NCEP/NCAR, obliczenia
wskanikw cyrkulacji na podstawie dwch obiektywnych klasyfikacji typw
cyrkulacji
Mgr Robert Wjcik wspautor oblicze, analizy i opracowania raportu
38
10. Informacje o sposobie odbioru i trybie koordynacji prac w zadaniu
Prace wykonywa zesp skadajcy si w 2009 roku z pracownikw Oddziaw IMGW:

w Krakowie, we Wrocawiu, w Poznaniu, Morskiego w Gdyni i z Orodka Gwnego w
Warszawie. W zwizku ze zmianami organizacyjnymi z dniem 1 maja 2009 r. pracownicy
Oddziau Krakowskiego i Morskiego w Gdyni zostali przeniesieni do Centrum Monitoringu
Klimatu Polski w Orodku Gwnym w Warszawie. Koordynacja prac odbywaa si poprzez
poczt elektroniczn oraz organizowane przez Koordynatora seminaria konsultacyjno
techniczne.
39
PODZADANIE 1.2 Scenariusze zmian klimatu Polski w latach 2010-2030 z
uwzgldnieniem rezultatw wykorzystywanych przez IPCC
globalnych modeli klimatycznych (GCM, A-O GCM) oraz
opracowanych na potrzeby IPCC scenariuszy emisyjnych (SRES)
ze szczeglnym uwzgldnieniem ekstremalnych wartoci
elementw meteorologicznych
1. Cel bada
Okrelenie za pomoc modeli statystyczno-empirycznych (statystyczny downscaling)
relacji pomidzy wielkoskalowym polem wymuszenia (regionalne pole cinienia
atmosferycznego nad Europ i Pnocnym Atlantykiem) a warunkami pluwialnymi w Polsce
w celu wykorzystania zdefiniowanych relacji do opracowania scenariuszy zmian klimatu w
skali XXI wieku.
2. Zakres wykonanych prac w roku 2009

A. W zakresie warunkw termicznych
Wybr optymalnej siatki 54 naziemnych stacji i posterunkw meteorologicznych
potrzebnych do realizacji zadania oraz pozyskanie danych z okresu 1951-2008
(kwantyle 1966-2008).
Obliczenie miesicznych wartoci rednich temperatury oraz wartoci kwantyli
temperatur ekstremalnych.
Obliczenie funkcji wasnych elementw termicznych w Polsce w okresie 1971-90 dla
roku, sezonw i miesicy.
Obliczenie tempa zmian temperatury powietrza w Polsce na podstawie serii
czasowych stowarzyszonych z empirycznymi funkcjami wasnymi.
Okrelenie za pomoc statystycznego downscalingu (metody kanonicznych korelacji
oraz redundancyjna) relacji pomidzy procesami regionalnymi (wielkoskalowe pole
baryczne w regionie europejsko-atlantyckim) a warunkami termicznymi w Polsce w
okresie 1971-90.
Weryfikacja (wspczynnik korelacji midzy seri obserwacyjn a zrekonstruowan,
ilo reprodukowanej wariancji) modelu warunkw termicznych w wybranych
okresach.
Obliczenie dla wybranych stacji wartoci wspczynnikw trendu serii
zrekonstruowanych przez model warunkw termicznych.
Wizualizacja, interpretacja i analiza rezultatw oblicze
40
B. W zakresie warunkw pluwialnych:
Skompletowano i przygotowano dane do konstrukcji modeli
Dla wybranej sieci 54 stacji synoptycznych wyznaczono funkcje wasne: sum opadw
(1951-2008), liczby dni z opadem powyej kwantyla 90% (1961-2008), liczby dni z
opadem mniejszym lub rwnym wartoci kwantyla 10% (1961-2008), liczby dni z
opadem (1961-2008), liczby dni bez opadu (1961-2008)
Okrelono zmiany sum opadw na podstawie pomiarw i analizy EOF w przypadku
sum opadw (1951-2008) oraz dni z opadem i liczby dni bez opadu (1961-2008)
Na podstawie danych z okresu 1971-1990 dokonano konstrukcji statystyczno-
empirycznego modelu opisujcego relacje midzy regionaln cyrkulacj
atmosferyczn a: sumami opadw w Polsce, liczb dni z opadem powyej kwantyla
90%, liczb dni z opadem mniejszym lub rwnym wartoci kwantyla 10%, liczb dni
z opadem, liczb dni bez opadu
Dokonano weryfikacji skonstruowanych modeli statystycznych (CCA i RDA) dla
okresw: 1971-1990, 1951-2008, 1951-1970, 1991-2008 oraz 1951-1970 cznie z
1991-2008; w uzasadnionych przypadkach oblicze dokonano dla dwch wersji
modelu: z maksymaln liczb par map oraz z wybran liczb par map
Dokonano wizualizacji wynikw mapy EOF, pola regionalnego i lokalnego, mapy
wynikw walidacji modeli
Dokonano interpolacji wynikw globalnych symulacji Echam5 i HadCM3 dla obszaru
atlantycko-europejskiego do siatki 2.5 x 2.5 stopnia w zakresie miesicznych i
dobowych wartoci SLP w skali XXI wieku (wybrane scenariusze emisyjne)
Pozyskano dane SLP z symulacji globalnej NCAR CCSM3.0; na podstawie tych
danych przygotowuje si pliki z danymi o polu wymuszenia wykorzystywanymi do
opracowania scenariuszy zmian klimatu w skali XXI wieku (dla wybranych
scenariuszy emisyjnych)
C. W zakresie warunkw nefologicznych
Wybr optymalnej siatki 49 naziemnych stacji i posterunkw meteorologicznych
potrzebnych do realizacji zadania oraz pozyskanie danych z okresu 1966-2008.
Obliczenie miesicznych wartoci zachmurzenia oglnego.
Obliczenie funkcji wasnych zachmurzenia w Polsce w okresie 1971-90 dla roku,
sezonw i miesicy.
41
Obliczenie tempa zmian zachmurzenia w Polsce na podstawie serii czasowych
stowarzyszonych z empirycznymi funkcjami wasnymi.
Okrelenie za pomoc statystycznego downscalingu (metody kanonicznych korelacji
oraz redundancyjna) relacji pomidzy procesami regionalnymi (wielkoskalowe pole
baryczne w regionie europejsko-atlantyckim) a warunkami nefologicznymi w Polsce
w okresie 1971-90.
Weryfikacja (wspczynnik korelacji midzy seri obserwacyjn a zrekonstruowan,
ilo reprodukowanej wariancji) modelu warunkw nefologicznych.
Wizualizacja, interpretacja i analiza rezultatw oblicze
3. Opis metodyki bada

Za pomoc modeli statystyczno-empirycznych (statystyczny downscaling)
wyznaczono relacji pomidzy wielkoskalowym polem wymuszenia (regionalne pole cinienia
atmosferycznego nad Europ i Pnocnym Atlantykiem) a elementami klimatu w Polsce.
Konstrukcji modeli dokonano na podstawie danych z okresu 1971-1990, wykorzystujc dwie
metody statystycznego downscalingu: korelacji kanonicznych (CCA) i analizy
redundancyjnej (RDA).
W skonstruowanych modelach czynnikiem wymuszajcym jest regionalne pola
baryczne obejmujce obszar zawarty midzy 50W a 40E i 35N a 75N. Jest ono opisane
przez rednie miesiczne wartoci cinienia atmosferycznego na poziomie morza pochodzce
z reanalizy NCEP/NCAR. Rozdzielczo danych, czyli tzw. krok siatki, wynosi 2,5 dugoci
i 2,5 szerokoci geograficznej.
4. Charakterystyka osignitych wynikw

A. Warunki termiczne
Pole temperatury redniej w Polsce w roku w latach 1971-90 jest rozpite na trzech,
a w przypadku kwantyli temperatur ekstremalnych na czterech funkcjach wasnych, cznie
wyjaniajcych odpowiednio ponad 98% wariancji temperatury redniej, 94% wariancji
kwantyla 95% temperatury maksymalnej i kwantyla 5% temperatury minimalnej. W
przypadku kadego z elementw pierwszy wektor wasny wyjania ponad 85% cakowitej
jego wariancji.
W przypadku kadego z rozpatrywanych elementw pierwsza empiryczna funkcja

wasna przedstawia silne dodatnie anomalie temperatury. Wystpuj nieznaczne rnice
42
przestrzennego zrnicowania wartoci anomalii. Struktura przestrzenna pierwszego wektora
jest wynikiem wspdziaania czynnikw radiacyjnych, cyrkulacyjnych i geograficznych.
Pierwsze gwne skadowe omawianych elementw w kadym z przypadkw

charakteryzuj si dodatnim, statystycznie istotnym trendem. Z uwagi na systematyczne
umacnianie si wkadu dominujcej mody w cakowitej anomalii temperatury, w caej Polsce
obserwujemy dugookresowy wzrost temperatury.
Z porwnania wartoci zmian analizowanych elementw w wieloleciu 1971-1990

obliczonych na podstawie rwnania regresji serii obserwacyjnych i wynikajcych z analizy
EOF wynika, e statystycznie istotny dodatni trend temperatury powietrza jest zjawiskiem
powszechnym w skali caej Polski, aczkolwiek jego tempo pozostaje zrnicowane na
poszczeglnych stacjach oraz, co bardzo istotne, zauway naley due rnice pomidzy
charakterem dugookresowej zmiennoci rozpatrywanych elementw termicznych w
poszczeglnych porach roku. O ile w przypadku temperatury redniej, silnie dodatnie
pozostaj trendy wiosny i jesieni, o tyle latem przewaaj negatywne tendencje. Warto
kwantyla 95% temperatury maksymalnej zdecydowanie najszybciej rosa zim, a nastpnie
wiosn, natomiast warto kwantyla 5% temperatury minimalnej cechowa najszybszy wzrost
wiosn i jesieni.
Uzyskano trzy pary map kanonicznych cinienia i temperatury redniej oraz po cztery
pary map opisujcych relacje pomidzy regionalnym polem barycznym, a kwantylami
temperatur ekstremalnych. Mapy pola lokalnego dla temperatury redniej wyjaniaj cznie
a ponad 98% wariancji elementu, dla kwantyla 95% temperatury maksymalnej okoo 94%
zmiennoci elementu i 93% wariancji kwantyla 95% temperatury minimalnej. Wariancja pola
cinienia jest natomiast wytumaczona cznie w okoo 64% w przypadku map wymuszenia
dla poszczeglnych elementw.
Ukad anomalii cinienia pierwszej mapy pola regionalnego jest w przypadku
wszystkich elementw niemal identyczny i przedstawia Europ w zasigu dwch orodkw
barycznych pooonych nad wodami pnocnego Atlantyku. Ukad ten jest zbliony do
struktury typowej dla ukadu telekoneksyjnego Oscylacji Pnocnoatlantyckiej. W sytuacji
typowej dla dodatniej fazy NAO, na terenie caej Polski obserwowany jest wyrany wzrost
temperatury. Odwrcenie znaku anomalii barycznych skutkuje ujemnymi anomaliami
termicznymi.
Uzyskane rezultaty statystycznego downscalingu z wykorzystaniem techniki
redundancji s tosame z wynikami otrzymanymi za pomoc metody kanonicznych korelacji.
43
Jedynymi obserwowanymi rnicami s przesunicia iloci wyjanianej wariancji przez
kolejne poszczeglne pary map redundancji i kanonicznych, co pozostaje bez wpywu na
tumaczon cznie ilo wariancji zarwno elementu regionalnego, jak i lokalnego. Rnice
w strukturze map s take zaniedbywalne. Jedyna korzy z zastosowania techniki
redundancji dotyczy moliwoci obliczenia wspczynnika redundancji. Wartoci w
przypadku pierwszej pary map kadego z elementw w skali roku sigaj 47% w przypadku
temperatury redniej.
Rezultaty analizy relacji pomidzy regionalnym polem cinienia a elementami
termicznymi klimatu Polski w skali sezonw i miesicy wykazaa, e najbardziej
skomplikowane relacje pomidzy rozpatrywanymi elementami cechuj miesice wiosenne
(kwiecie) i letnie (czerwiec). Ilo wariancji wyjanianej przez mapy pola lokalnego
pozostaje jednak niezmiennie bardzo dua. Rwnie warto wspczynnik korelacji
pomidzy seriami stowarzyszonymi w dominujc par map jest satysfakcjonujca i oscyluje
wok 0,9.
Wartoci wspczynnika korelacji pomidzy seriami obserwacyjnymi i
zrekonstruowanymi temperatury redniej w roku w okresie 1971-90 zawieraj si w granicach
od 0,70 do 0,63. W przypadku kwantyli temperatur ekstremalnych wartoci te ukadaj si w
przedziaach od 0,52 do 0,45 (Tx95%) i od 0,63 do 0,55 (Tn5%). Najlepsze dopasowanie
osignito w przypadku serii ze stycznia, najsabsze natomiast maja.
Ilo wariancji reprodukowanej w stosunku do serii obserwacyjnych temperatury
redniej w seriach odtworzonych w oparciu o model ksztatuje si na poziomie oglnie rzecz
biorc okoo 0,40, w do szerokim zakresie od 0,36 do 0,48. W odniesieniu do kwantyla
temperatury maksymalnej wartoci te s wyranie nisze i wynosz okoo 0,20, natomiast w
przypadku kwantyla temperatury minimalnej s nieznacznie nisze, oscylujc na poziomie
okoo 0,35.
Spord analizowanych miesicy i sezonw klimatologicznych, lepszym

dopasowaniem serii odtworzonej w stosunku do pomiarowej charakteryzuj si miesice
zimowe, najsabszym miesice wiosenne.
Porwnanie tempa zmian temperatury powietrza obliczonych na podstawie serii
obserwacyjnych oraz zrekonstruowanych przez model downscalingu wskazuje na rozbieno
wynikw. W miesicach zimowych, w sytuacji dodatniego trendu zmian temperatury
powietrza, warto modelowa przeszacowuje wartoci rzeczywiste, wiosn z kolei
niedoszacowuje. Dugookresowe zmiany temperatury latem s znikome, model wskazuje
44
nawet na wystpowanie ochodzenia w czerwcu. Jesieni rnice pomidzy obydwiema
wartociami obliczanymi dla wybranych stacji s stosunkowo niedue.
B. Warunki pluwialne
W celu wyznaczenia czasowo-przestrzennej zmiennoci sum opadw w Polsce
wyznaczono funkcje wasne (EOF) dla okresu 1951-2008. Wyniki wskazuj, i przestrze
sygnau jest opisana przez 9 (stycze i padziernik) do 18 funkcji wasnych (maj). czna
ilo wyjanianej wariancji sum opadw w kadym przypadku jest zbliona do 90%.
Pierwszy wektor wasny wyjania od 31,0% (czerwiec) do 69,1% (padziernik) cakowitej
wariancji elementu. Zdecydowana wikszo przestrzeni sygnau (65-85%) jest opisana przez
pierwszych 5 funkcji wasnych.
Zmiany odtworzone na podstawie analizy EOF, biorc pod uwag du zmienno
przestrzenn opadw atmosferycznych, wykazuj do du zgodno z obserwowanymi.
Analiza EOF w przewaajcej liczbie przypadkw odzwierciedla kierunek rzeczywistych
zmian, rwnie skala zmian jest zbliona. Tym niemniej w przypadku niektrych stacji
wystpuj stosunkowo due rnice, dochodzce do 20 mm.
W przypadku sum opadw otrzymano od 6 (padziernik, grudzie) do 9 (lato, maj,
czerwiec, lipiec) par map kanonicznych. Mapy pola lokalnego wyjaniaj cznie od niespena
50% wariancji elementu w sezonie zimowym do ponad 96% w padzierniku. Wariancja pola
cinienia jest natomiast wytumaczona w okoo 96-98%, jedynie w padzierniku tylko w
niespena 87%. Wspczynniki korelacji serii stowarzyszonych z mapami, szczeglnie w
pierwszych trzech parach map, s bardzo wysokie, w niektrych przypadkach osigajc
warto 1,0.
W przypadku modelu skonstruowanego metod analizy redundancyjnej otrzymano,
podobnie jak przy metodzie kanonicznych korelacji, od 6 do 9 par map. Mapy pola lokalnego
wyjaniaj cznie od okoo 77% wariancji pola opadw w maju do ponad 96% w
padzierniku. W porwnaniu do metody CCA jest to od okoo 5% do okoo 15% wicej
wyjanianej wariancji pola lokalnego, a w sierpniu nawet o ponad 20%. Jedynie w
padzierniku ilo tumaczonej zmiennoci opadw przez modele skonstruowane dwoma
porwnywanymi metodami jest praktycznie identyczna. Wariancja pola regionalnego jest
natomiast odtwarzana w tym samym zakresie. Wspczynniki korelacji midzy seriami
stowarzyszonymi z poszczeglnymi mapami s tylko nieznacznie nisze ni w przypadku
modelu CCA i dla pierwszych piciu par map w wikszoci przypadkw przekraczaj warto
0,7.
45
Liczba dni z opadem wikszym ni warto kwantyla 90%
Empiryczne funkcje wasne w przypadku liczby dni z opadem powyej kwantyla 90%
wyznaczono dla wielolecia 1961-2008. W skali miesicznej liczba funkcji wasnych
opisujcych czasowo-przestrzenn zmienno analizowanego elementu jest bardzo
zrnicowana w padzierniku na przestrze sygnau skada si 13 funkcji wasnych,
podczas gdy w maju ich liczba wzrasta do 25. Cakowita ilo wariancji elementu w kadym
miesicu wynosi okoo 90%. Pierwsza funkcja wasna tumaczy od niespena 20% (maj) do
ponad 50% (padziernik) zmiennoci elementu. Pierwszych pi funkcji w sumie wyjania od
okoo 50% do okoo 75% wariancji elementu.
Zwizek liczby dni z opadem powyej kwantyla 90% w Polsce z regionaln cyrkulacj
atmosferyczn w rejonie pnocnego Atlantyku i Europy okrelono metod CCA i RDA.
Podobnie jak w przypadku sum opadw otrzymano od 6 (grudzie) do 9 (od maja do lipca)
par map kanonicznych. We wszystkich analizowanych skalach czasowych model odtwarza
okoo 96-98% wariancji pola regionalnego. Wiksze rnice wystpuj w przypadku
wariancji pola lokalnego. W skali miesicy zmienno pola lokalnego tumaczona jest od
okoo 50% w marcu i grudniu do niemal 90% w padzierniku. Wspczynniki korelacji
kanonicznych s bardzo wysokie, dla pierwszych trzech par zazwyczaj osigaj warto 1,
wiadczc o liniowym zwizku midzy seriami stowarzyszonymi a mapami pola
regionalnego i lokalnego.
Take w przypadku modelu skonstruowanego metod analizy redundancyjnej
otrzymano od 6 do 9 par map. Ilo wyjanianej zmiennoci pola barycznego wynosi okoo
96-98%, czyli jest bardzo zbliona w porwnaniu do modelu skonstruowanego metod
kanonicznych korelacji. W przypadku pola lokalnego ilo tumaczonej zmiennoci elementu
waha si od okoo 68% do 80%, jedynie w padzierniku osigajc niemal 90%. Co istotne,
model RDA wyjania wyranie wicej wariancji pola lokalnego ni model CCA w
niektrych miesicach rnice zbliaj si do 20% (stycze, marzec, sierpie, grudzie).
Wartoci wspczynnikw korelacji, cho nieco nisze ni w przypadku modelu CCA,
wiadcz o bardzo wysokim stopniu dopasowania serii stowarzyszonych a mapami pola
regionalnego i lokalnego.
Liczba dni z opadem

Na przestrze sygnau w przypadku liczby dni z opadem skada si od 6 (lipiec) do 11
(sierpie i listopad) funkcji wasnych. Cakowita ilo wyjanianej wariancji w przypadku
kadej ze skal czasowych wynosi okoo 90%. Pierwsza funkcja tumaczy od okoo 60%
46
wariancji (kwiecie-czerwiec, grudzie) do ponad 70% (w okresie od wrzenia do marca).
Pierwszych pi funkcji wasnych tumaczy od 81,2% (sierpie) do 87,9% (lipiec) wariancji
pola liczby dni z opadem.
Podczas konstrukcji statystyczno-empirycznego modelu liczby dni z opadem
wyodrbniono od 6 (grudzie) do 9 (maj, czerwiec) par map. We wszystkich analizowanych
skalach czasowych model CCA odtwarza 96-98% wariancji pola regionalnego (SLP), tylko w
lipcu niespena 83%, natomiast w przypadku pola lokalnego (liczba dni z opadem)
wyjaniana wariancja waha si od 82% do 95%. Podobnie jest w przypadku modelu RDA.
Zwiksza si jedynie ilo wyjanianej wariancji pola lokalnego wynosi od niespena 90%
w styczniu do ponad 95% w lutym i czerwcu. Wspczynniki korelacji kanonicznych dla
pierwszych par map s wysokie.
Dokonano take konstrukcji modelu liczby dni bez opadu. Uzyskane wyniki s
tosame z modelem liczby dni bez opadu. Identyczne s wartoci anomalii na mapach pola
regionalnego i lokalnego, z tym e przy jednakowym wymuszeniu regionalnym zmienia si
znak anomalii pola lokalnego, co jest oczywiste w kontekcie zalenoci midzy omawianymi
charakterystykami.
Weryfikacja modeli
Dokonano weryfikacji modeli skonstruowanych metod CCA i RDA. Wyniki w obu
przypadkach naley uzna za bardzo zblione. Tak wic metoda konstrukcji modelu
statystyczno-empirycznego pozostaje bez znaczcego wpywu na zdolno modelu do
odtwarzania warunkw rzeczywistych.
W przypadku sum opadw rednie wartoci wspczynnika korelacji midzy seri
obserwacyjn a seri odtworzon przez model dla okresu zalenego 1971-1990 osigaj
wartoci rzdu 0,7-0,8. Zdecydowanie lepiej, zwaszcza w przypadku miesicy jesienno-
zimowych, wypada model oparty o maksymaln liczb par map. Rozpatrujc cae wielolecie
1951-2008 zgodno serii obserwacyjnej i odtworzonej wyranie si zmniejsza, przy
jednoczesnym wzrocie zrnicowania pomidzy poszczeglnymi miesicami
wspczynnik korelacji przyjmuje wartoci od okoo 0,2 do niemal 0,6. Rnica pomidzy
dwoma wersjami modelu nie jest, poza styczniem i lutym, ju tak jednoznaczna. Z kolei
analizujc wielolecie 1951-2008 z wyczeniem okresu zalenego w adnym miesicu
wspczynnik korelacji nie przekracza wartoci 0,5. Generalnie model najlepiej sprawdza si
dla miesicy jesiennych i zimowych, wyranie najsabsze korelacje cechuj z kolei przeom
wiosny i lata (maj, czerwiec) oraz listopad.
47
W przypadku modelu RDA liczby dni z opadem powyej kwantyla 90% wersj
modelu z wybran liczb par map rozpatrzono tylko w przypadku trzech miesicy, nie
uzyskujc znaczcej poprawy jakociowej wynikw. Dla okresu zalenego rednie wartoci
wspczynnika korelacji s rzdu 0,6-0,8. W przypadku okresu 1961-2008 korelacja midzy
seri obserwacyjn i zrekonstruowan spada do 0,3-0,5, natomiast wyczajc z analizy
wielolecie 1971-1990 otrzymujemy wartoci rzdu 0,1-0,2. Podobnie jak w przypadku sum
opadw najlepsze rezultaty model osiga generalnie dla miesicy zimowych i jesiennych,
wyranie najgorsze w listopadzie.
Stosunkowo najlepiej model statystyczno-empiryczny radzi sobie z odtwarzaniem
liczby dni z opadem. Dla okresu 1971-1990 uzyskano wartoci wspczynnika korelacji rzdu
0,7-0,9, przy czym wyranie lepsze wyniki cechuj model, w ktrym wykorzystano
maksymaln liczb par map. Podobnie jest w przypadku wielolecia 1961-2008, z tym rednie
wartoci wspczynnika korelacji mieszcz si w zakresie 0,4-0,7. Dla poczonych okresw
1961-1970 i 1991-2008 uzyskano niewiele gorsze rezultaty od okoo 0,3 do okoo 0,6,
jedynie w czerwcu tylko 0,14. Generalnie model najlepiej rekonstruuje serie dla miesicy
zimowych, marca, lipca i wrzenia.
Take w przypadku iloci reprodukowanej wariancji elementu odtwarzanej przez
model statystyczno-empiryczny lepsze rezultaty daje model oparty o maksymaln liczb par
map. Dla okresu 1971-1990 model sum opadw reprodukuje okoo 50% wariancji opadw,
jedynie w padzierniku warto ta jest duo wysza 72% (tabela. 11). Nieco nisze s
wartoci w przypadku liczby dni z opadem przekraczajcym warto kwantyla 90%. Dla tego
elementu model jest w stanie odtworzy od 30% (luty, marzec) do ponad 60% (padziernik).
Stosunkowo najlepsze rezultaty uzyskano dla liczby dni z opadem, w przypadku ktrej ilo
reprodukowanej wariancji wynosi 50-70%, jedynie w maju 38%. Dla duszych okresw
wyniki s wyranie nisze, wiadczc o tym, i model odtwarza wariancj analizowanych
elementw w bardzo ograniczonym zakresie.
C. Warunki nefologiczne
Przestrze sygnau zachmurzenia oglnego w roku w Polsce jest rozpita na piciu
niezdegenerowanych wektorach wasnych. czna ilo wyjanianej przez nie wariancji
wynosi blisko 93%. Dominujca moda wyjania 77% zmiennoci pola redniego
zachmurzenia.
Pierwszy wektor wasny zachmurzenia w roku przedstawia wystpowanie w Polsce
anomalii zachmurzenia jednakowego znaku, o niewielkim zrnicowaniu wartoci. Funkcja ta
48
przedstawia dominujc rol czynnika regionalnego w ksztatowaniu zachmurzenia na
omawianym obszarze, bdc najprawdopodobniej odzwierciedleniem oglnych warunkw
rozwoju chmur w strefie umiarkowanych szerokoci geograficznych zwizanych z
waciwociami napywajcych nad Polsk w zdecydowanej przewadze mas powietrza
polarno-morskiego. Wystpujce pomidzy stacjami rnice wartoci anomalii zachmurzenia
to efekt oddziaywania czynnikw o charakterze lokalnym. Pierwsza gwna skadowa
zachmurzenia w roku w Polsce charakteryzuje si nieistotn statystycznie ujemn tendencj.
Otrzymane wyniki porwnania wartoci dugookresowych zmian analizowanego

elementu wynikajcych z analizy funkcji wasnych z obliczonymi na podstawie rwnania
trendu serii obserwacyjnych s satysfakcjonujce, rnice wynikw s jedynie w
sporadycznych przypadkach wiksze ni 0,15 oktanta.
Ilo funkcji wasnych opisujcych zmienno zachmurzenia oglnego w Polsce w

poszczeglnych miesicach i porach roku waha si od czterech w lipcu i padzierniku oraz
latem i jesieni do siedmiu w styczniu i listopadzie. W kadym z sezonw otrzymane funkcje
wasne wyjaniaj jednak cznie od 92% do nawet 96% (luty) wariancji elementu. Struktura
anomalii zachmurzenia dominujcego wektora wasnego w kadym z miesicy jest zbliona.
Zwizek regionalnej cyrkulacji atmosferycznej i zachmurzenia w Polsce w roku jest

opisany za pomoc czterech par map kanonicznych, wyjaniajcych cznie odpowiednio
blisko 90% i ponad 92% wariancji pola lokalnego. W przypadku poszczeglnych miesicy i
pr roku omawiana zaleno jest opisana kadorazowo maksymalnie do szeciu par map
kanonicznych. Wyniki zastosowania alternatywnej metody downscalingowej analizy
redundancyjnej okazay si bardzo zblione do otrzymanych wynikw metody CCA.
Wyniki analizy zalenoci zmiennoci pola redniego miesicznego zachmurzenia od

regionalnej cyrkulacji atmosferycznej wykazay istnienie silnego zwizku pomidzy
rozwojem chmur a waciwociami napywajcych mas powietrza, jak rwnie
charakterystycznymi cechami pogody w ukadach barycznych.
Najwiksza warto wspczynnika korelacji kanonicznej pomidzy seriami

czasowymi stowarzyszonymi z dominujc par map kanonicznych istnieje w przypadku
miesicy zimowych, mniejsza jest latem. Dowodzi to, e charakterystyczne waciwoci pola
zachmurzenia w miesicach procza chodnego s zdeterminowane w duej mierze
charakterem cyrkulacji atmosferycznej, natomiast w okresie procza ciepego istotniejsz
rol odgrywaj procesy konwekcji termicznej. Niezwykle istotnym faktem jest, e najsilniej
49
w skali roku oraz miesicy zimowych i wiosennych na pole zachmurzenia nad Polsk wpywa
lokalny ukad baryczny, ktrego centrum zlokalizowane jest w rejonie Batyku
Poudniowego. Wyniki przeprowadzonej analizy za pomoc empirycznych funkcji przejcia
wskazuj jednak, e regionalna cyrkulacja atmosferyczna nie jest jedynym czynnikiem
ksztatujcym zmienno pola zachmurzenia na rozpatrywanym obszarze. Istotn rol peni
w tym wypadku rwnie procesy skali lokalnej.
Warto wspczynnika korelacji pomidzy seriami kanonicznymi dominujcej pary

map regionalnego pola cinienia atmosferycznego i zachmurzenia w roku wynosi 0,67. Mapa
pola lokalnego tumaczy 66% wariancji elementu. W przypadku rezultatw analizy
redundancyjnej wspczynnik korelacji pomidzy seriami czasowymi stowarzyszonymi z
dominujc par map cinienia i zachmurzenia w roku wynosi 0,64. Mapa pola lokalnego w
skali roku tumaczy 78% wariancji zachmurzenia, wspczynnik redundancji wynosi
niespena 20%.
Rezultaty weryfikacji modelu downscalingowego zachmurzenia wskazuj na do

du zgodno serii obserwacyjnych z cigami odtworzonymi w oparciu o model. Wartoci
wspczynnika korelacji pomidzy seriami obserwacyjnymi i zrekonstruowanymi
zachmurzenia w roku w okresie 1971-90 przyjmuj warto, oglnie rzecz biorc, okoo 0,40-
0,50. Wyjtkiem jest stacja w Helu, w przypadku ktrej warto ta wynosi zaledwie 0,31.
(rys.3). Najsabsze dopasowanie osignito w przypadku serii z miesicy wiosennych.
Ilo wariancji reprodukowanej w stosunku do serii obserwacyjnych zachmurzenia w
seriach odtworzonych w oparciu o model wynosi przecitnie od 0,25 do 0,15. Lepszym
dopasowaniem serii odtworzonej w stosunku do pomiarowej charakteryzuj si miesice
chodnej pory roku, najsabszym miesice wiosenne.
5. Prezentacje wynikw/Publikacje
Filipiak J., Zmienno zachmurzenia w Polsce w okresie 1971-2000 referat wygoszony na
XXXIV Oglnopolskim Zjedzie Agrometeorologw i Klimatologw pt. Rola
Agrometeorologii i Klimatologii w Badaniu i Ksztatowaniu rodowiska, Mierzcin, 14-
18.09.2009
Filipiak J., Variability of cloudiness in Poland, 1971-2000 Acta Agrophisica (w
przygotowaniu) - manuskrypt
Filipiak J., Mitus M., The role of atmospheric circulation in cloudiness formation in Poland,
1971-2000, przygotowane do recenzji do International Journal of Climatology
50
Wjcik R., Marosz M., Pilarski M., Wpyw regionalnej cyrkulacji atmosferycznej na
wystpowanie ekstremalnych dobowych sum opadw atmosferycznych (1961-2008), praca
przygotowywana na konferencj Woda w badaniach geograficznych, Kielce 23-25.VI.2010
Filipiak J., Zmienno zachmurzenia w Polsce w okresie 1971-2000 referat wygoszony na
XXXIV Oglnopolskim Zjedzie Agrometeorologw i Klimatologw pt. Rola
Agrometeorologii i Klimatologii w Badaniu i Ksztatowaniu rodowiska, Mierzcin, 14-
18.09.2009
Filipiak J., Variability of cloudiness in Poland, 1971-2000 Acta Agrophisica (w
przygotowaniu) - manuskrypt
Filipiak J., Mitus M., The role of atmospheric circulation in cloudiness formation in Poland,
1971-2000, przygotowane do recenzji do International Journal of Climatology
Mitus M., Filipiak J., 2002, Wpyw termiki powierzchniowej warstwy wody pnocnego
Atlantyku na wielkoskalow cyrkulacj atmosferyczn w rejonie Atlantyku i Europy oraz na
warunki termiczne w Polsce w XX wieku. Materiay Badawcze IMGW Seria Meteorologia,
IMGW, Warszawa, 35, 68pp.
Mitus M., Filipiak J., Wojtkiewicz A., Malik P., Jakusik E., 2008. Warunki termiczne na
obszarze Polski w wietle modelu statystyczno-empirycznego. W: Statystyczno-empiryczny
model warunkw termicznych w Polsce (red. M. Mitus), Instytut Meteorologii i Gospodarki
Wodnej, Monografie. Rozdzia 1: 9-65.
Mitus M., Wojtkiewicz A., Malik P., Jakusik E., 2008. Analiza czuoci statystyczno-
empirycznego modelu warunkw termicznych w Polsce pnocnej. W: Statystyczno-
empiryczny model warunkw termicznych w Polsce (red. M. Mitus), Instytut Meteorologii i
Gospodarki Wodnej, Monografie. Rozdzia 2: 66-110.
Storch v. H., Zwiers, F., 1999, Statistical Analysis in Climate Research, Cambridge
University Press, 513 pp.
dr hab. Mirosaw Mitus Koordynator caoci prac w zadaniu i podzadaniu, wspautor
prof. IMGW koncepcji realizacji podzadania. Autor procedur numerycznych
i programw obliczeniowych. Wspudzia w interpretacji i
analizie rezultatw oblicze.
Autor koordynujcy ostatecznej wersji raportu.
dr Janusz Filipiak W przypadku modelu warunkw termicznych:
Wspudzia w pracach zwizanych z wyborem stacji,
pozyskaniem danych, ich przygotowaniem, obliczeniem funkcji
wasnych, tempa zmian warunkw termicznych, statystycznym
downscalingiem, weryfikacj modelu, wizualizacj, analiz i
interpretacj rezultatw oblicze. Autor raportu.
51
W przypadku modelu warunkw nefologicznych:
Cao prac zwizanych z wyborem stacji, pozyskaniem
danych, obliczeniem funkcji wasnych zachmurzenia oglnego,
tempa jego zmian, statystycznym downscalingiem, weryfikacj
modelu, wizualizacj, analiz i interpretacj rezultatw
oblicze. Autor raportu.
mgr Robert Wjcik W przypadku modelu warunkw termicznych:
Prace zwizane z wyborem stacji, pozyskaniem danych, ich
przygotowaniem, obliczeniem funkcji wasnych, tempa zmian
warunkw termicznych, statystycznym downscalingiem,
weryfikacj modelu, wizualizacj, analiz i interpretacj
rezultatw oblicze.
W przypadku modelu warunkw pluwialnych:
warunkw pluwialnych, konstrukcji modeli, weryfikacji modeli;
wspautor raportu.
mgr Dawid Biernacik W przypadku modelu warunkw termicznych:
warunkw termicznych, statystycznym downscalingiem,
weryfikacj modelu, wizualizacj, analiz i interpretacj
rezultatw oblicze.
dr Micha Marosz W przypadku modelu warunkw termicznych:

Wspudzia w pracach zwizanych z obliczeniem funkcji
wasnych i analiz statystycznego downscalingu.
W przypadku modelu warunkw pluwialnych:
Prace zwizane z przygotowaniem danych, obliczeniem funkcji
wasnych, konstrukcji modeli, pozyskiwaniem i
przygotowywaniem danych z globalnych symulacji; wspautor
raportu.
mgr Micha Pilarski W przypadku modelu warunkw pluwialnych:
Wykonanie map, prace zwizane z tworzeniem zestawie
tabelarycznych wynikw; wspautor raportu
52
PODZADANIE 1.2 Klimatyczne scenariusze dynamiczne (RegCM)
1. Cel bada
Celem podzadania jest okrelone za pomoc dynamicznego regionalnego modelu klimatu

RegCM przyszych warunkw klimatycznych na obszarze kraju do roku 2030 dla wybranych
scenariuszy emisyjnych, w szczeglnoci temperatury, opadw i promieniowania
ultrafioletowego. Nie ulega wtpliwoci, e zgodno symulowanych parametrw
meteorologicznych z rzeczywistoci bdzie najsilniej zaleaa od tego jak dokadnie bd j
opisyway warunki brzegowe i pocztkowe czyli globalny model klimatu a drugiej kolejnoci
od downscaling dynamicznego z uyciem regionalnego modelu klimatu. Dlatego pierwszym
etapem pracy jest weryfikacja z obserwacjami wynikw modelu globalnego, z ktrego model
regionalny RegCM bdzie pobiera warunki pocztkowe i brzegowe do symulacji
scenariuszowych w nastpnych etapach a kolejnym weryfikacja wynikw modelu RegCM.
2. Zakres wykonanych prac w okresie I.2009-XII.2009
W okresie sprawozdawczym wykonano nastpujce prace:
utworzenie lokalnej strony www do wymiany informacji i koordynacji prac

przegld dostpnych w wiatowych bazach klimatycznych wynikw modeli globalnych;
wybr eksperymentu ECHAM5 z bazy CERA
pozyskanie danych ECHAM5 (miesicznych i 6h)
ustawienie rodowiska informatycznego niezbdnego do przetwarzania i analizy danych
przygotowanie danych obserwacyjnych do weryfikacji (temperatura powietrza na 2 m,
opad, cinienie na poziomie morza) modelu ECHAM5
weryfikacja eksperymentu ECHAM5/MPIOM dla okresu referencyjnego (RF)
instalacja rodowiska informatycznego i modelu RegCM na klastrze obliczeniowym
przygotowanie plikw wejciowych ICBC dla okresu 1969-1991 i ich kontrola
dostosowanie kodu rdowego RegCM do plikw ICBC z ECHAM5
konfiguracja, uruchomienie i kontrola procesu symulacji testowych RegCM dla lat 1974,
1976, 1987 i 1989 w celu wyboru odpowiednich parametrw numerycznych modelu
postprocessing dobowy i miesiczny wynikw symulacji RegCM dla roku 1974 i 1976
53
przygotowanie danych do weryfikacji wynikw symulacji RegCM (ERA40, NCEP, CRU,
stacje synoptyczne Polski)
analiza zgodnoci miesicznej i dobowej temperatury i opadu wyinterpolowanych z
wynikw symulacji RegCM dla roku 1974 i 1976 i obserwowanych na stacjach
synoptycznych
przygotowanie wynikw zbiorczej analizy pl temperatury i opadu dla roku 1974
przygotowanie danych wejciowych z ECHAM5 oraz danych pomiarowych ze stacji IGF
PAN w Belsku dla okresu referencyjnego do modelu transferu promieniowania
STREAMER
porwnanie miesicznych danych ECHAM promieniowania cakowitego z pomiarami dla
Belska w okresie RF
obliczenia promieniowania dla bezchmurnego nieba z uyciem modeli transferu
promieniowania Streamer i FastRT dla okresu referencyjnego
rekonstrukcja UV dla okresu referencyjnego z wykorzystaniem miesicznych dawek
promieniowania cakowitego z modelu ECHAM oraz porwnanie oszacowanego UV z
pomiarami dla stacji Belsk w okresie referencyjnym
przygotowywanie materiau do rocznego raportu syntetycznego (wizualizacja wynikw)
Przeprowadzano rwnie spotkania robocze zespou w celu biecego omawiania postpu

prac i wynikw oraz rozwizywania napotkanych problemw. Poza tym uczestniczono w
seminarium roboczym zespou realizujcego prace w ramach zadania nr 7 projektu KLIMAT
oraz spotkaniach z wykonawcami zadania 4 i 7 w celu przedstawienia moliwych do
uzyskania z modelu RegCM parametrw meteorologicznych niezbdnych do realizacji zada.
Ustalono, e symulacje klimatyczne dla Polski zostan przeprowadzone w oparciu o

wyniki eksperymentu EH5-T63L31_OM-GR1.5L40 wykonanego w ramach oblicze dla
potrzeb czwartego raportu IPCC AR4 w Instytucie Maxa-Plancka w Hamburgu. Symulacj
referencyjn (RF) dla okresu 1971-1990 jest eksperyment 20C3M, natomiast projekcje dla
okresw 2011-2030 zostan wykonane dla scenariuszy SRES A2, A1B i B1. Zostay pobrane
dane w rozdzielczoci 6 - godzinnej dla 17 poziomw w horyzontalnej rozdzielczoci
przestrzennej ok. 1,88o. Do przetwarzania danych w formatach GRIB i NETCDF uywane s
54
narzdzia CDO (Climate Data Operators), NCO (Netcdf Climate Operators), pakiety
meteorologiczne typu GrADS i in.
Do przygotowania bazy danych obserwacyjnych z bazy danych IMGW oraz reanaliz

zastosowano rne metody interpolacyjne, umoliwiajce sprowadzenie danych zapisanych w
rnych siatkach regularnych prostoktnych, nieregularnych (station data), gaussowskich do
jednakowej sieci punktw, tak aby moliwe byo porwnanie pl. Przeprowadzono ocen
modelu globalnego ECHAM5 dla wartoci miesicznych temperatury powietrza na 2 m,
opadu i cinienia na poziomie morza, analizowano statystyki zgodnoci pl interpolowanych
dla polskich stacji i pl symulowanych w eksperymencie ECHAM5 RF, policzono diagramy
Taylora, korelacje przestrzenne dla sezonw, histogramy i funkcje gstoci
prawdopodobiestwa, analizowano rnice midzy rednimi miesicznymi dla kadego roku
okrelonymi przez symulacje RF modelu ECHAM5 i obserwacje dla obszaru Polski.
W celu weryfikacji wynikw modelu RegCM rozpoczto od przeprowadzenia symulacji dla

wybranych lat cechujcych si ekstremalnymi warunkami dla obszaru Polski (na podstawie
klimatologii wg prof. H. Lorenc): 1974 (bardzo wilgotny), 1976 (skrajnie suchy), 1987
(bardzo chodny), 1989 (bardzo ciepy). Symulacje przeprowadzono z rnymi
rozdzielczociami przestrzennymi, domenami i dla 2 parametryzacji konwekcji. Parametry
symulacji dla roku 1974 zawiera Tab. 1.2.1.
Tab. 1.2.1. Parametry wykonanych symulacji

numer symulacji 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011
liczba wzw N-S 36 36 36 36 30 30 30 90 90 180 90
liczba wzw W-E 48 48 48 48 40 40 40 120 120 240 120
rozdzielczo przestrzenna (km) 50 50 50 50 60 60 60 20 20 10 20
liczba podwzw 1 2 1 2 1 3 6 1 2 1 1
typ konwekcji ak ak gas gas ak ak ak ak ak ak gas
Wszystkie specjalistyczne programy i skrypty do przetwarzania danych (dane typu station

data, pliki gridowe templates, itp.) i walidacji modelu globalnego s przygotowywane oraz
testowane w taki sposb, aby stanowi podstaw do wykorzystania, po odpowiednim
dostosowaniu w nastpnych etapach, do oceny symulacji modelu regionalnego RegCM.
W celu wyboru metodyki obliczania promieniowania ultrafioletowego dokonano

weryfikacja promieniowania cakowitego uzyskanego z symulacji RegCM poprzez jej
porwnanie z wynikami modelu transferu promieniowania STREAMER oraz pomiarami ze
55
stacji aktynometrycznych IMGW. Oszacowano rwnie promieniowanie UV z produktw
modelu ECHAM5 i porwnano otrzymane wartoci z wartociami zmierzonymi.
Wykonano symulacj testow RegCM z rozdzielczoci przestrzenn 20 km dla roku 1997
oraz warunkw pocztkowych i brzegowych z reanalizy ERA40. Obliczone modelem
STREAMER wartoci promieniowania cakowitego porwnano z wynikami symulacji
RegCM oraz pomiarami ze stacji aktynometrycznych IMGW. Wartoci promieniowania
cakowitego modelem STREAMER policzono dla wsprzdnych odpowiadajcych
pooeniom 20 stacji aktynometrycznym IMGW. Do porwnania wybrano najbliszy
pooeniu stacji wze siatki modelu RegCM.
W bazie CERA, dla okresu RF, dostpne s jedynie dane o promieniowaniu cakowitym co
sze godzin i dane miesiczne. Z drugiej strony pomiary UV jakie s dostpne wystpuj w
postaci dawek dobowych, dlatego powstaa konieczno zmodyfikowania algorytmu
rekonstrukcji. Promieniowanie modelowane oblicza si za pomoc modeli transferu
promieniowania sonecznego przy zaoeniu, e w danym momencie wystpowao
bezchmurne niebo. Dziki otrzymanej relacji wicej promieniowania UV i cakowite oraz
danym miesicznym promieniowania cakowitego i rednim miesicznym wartociom ozonu
cakowitego z Belska moliwe byo wykonanie rekonstrukcji promieniowania UV dla stacji
Belsk w okresie referencyjnym.
Weryfikacja warunkw brzegowych

Przeprowadzono ocen modelu globalnego ECHAM5 dla wartoci miesicznych temperatury
powietrza na 2 m, opadu i cinienia na poziomie morza. Pola dla okresu 1971-1990 zostay
porwnane z reanalizami NCEP i ERA40 oraz z analiz CRU (M. New et al. 2000) jak
rwnie zostay odniesione do wartoci obserwowanych dla Polski z bazy danych IMGW.
Przyjto dwa okna do porwna: okno europejskie [5-35oE, 45-58oN] oraz polskie [14.5-
24.5oE, 49.5-55oN]. Porwnano rwnie wartoci temperatury i opadu (dobowych i
miesicznych) otrzymanych w wyniku 11 symulacji z modelu RegCM dla roku 1974 i
wartoci zaobserwowanych na wybranych stacjach synoptycznych Polski.
Walidacja modelu ECHAM5 dla Europy rodkowej
Przeanalizowano pola rednich miesicznych temperatury powietrza na 2m, sumy dobowe
opadu i cinienia na poziomie morza, w oknie europejskim. Wyniki modelu ECHAM5 dla
56
okresu RF porwnywano z danymi CRU (Climate Research Unit ) oraz reanalizami NCEP i
ERA40, w przypadku cinienia na poziomie morza jedynie z reanalizami.
Temperatura powietrza jest parametrem klimatycznym dobrze odtwarzanym przez globalne
modele atmosfery. Diagram Taylora przedstawiony na Rys. 1.2.1 pokazuje dobre
dopasowanie pl trzech badanych modeli globalnych: ERA40, NCEP i ECHAM5 i pola
analizy CRU. Dla reanaliz ERA 40 i NCEP wspczynnik korelacji jest powyej 0.95, dla
symulacji RF modelu ECHAM5 wynosi okoo 0.91. Warto centralnej rnicy rednio
kwadratowej (RSM) w przypadku reanaliz jest w granicach 1 oC za dla modelu ECHAM5
o
jest ona rzdu 3 C. Pola reanaliz charakteryzuj si prawie identyczn wariancj
standardow, dla modelu ECHAM5 wspczynnik odchylenia standardowego jest nieznacznie
niszy. Histogramy badanych pl potwierdzaj zgodno charakteru rozkadu dwu-
modalnego wartoci redniej miesicznej temperatury T we wszystkich przypadkach.
Wspczynniki korelacji przestrzennej wskazuj na brak korelacj przestrzenn pl rednich
miesicznych temperatury.
Prognozowanie opadu jest problemem bardzo zoonym i trudno znale model, ktry
dostarczaby dostatecznie dobre prognozy tego parametru. Na rysunku 1.2.2 przedstawiono
diagram Taylora dla pl rednich miesicznych opadu, ktry wskazuje na to, e w sensie
korelacji rozkadu przestrzennego najlepszy okaza si model NCEP, wspczynnik korelacji
wynosi ok. 0.6 pozostae modele wypady gorzej, wspczynnik korelacji jest poniej 0.2
aczkolwiek model ERA40 ma najmniejsz warto centralnej rnicy rednio kwadratowej
(RSM). Histogram wartoci przyjmowanych w caym analizowanym materiale wyranie
pokazuje, e model ERA40 zania wartoci opadu, na co wskazuje zdecydowanie zawyona
liczno pierwszych trzech klas wartoci (0-2) w stosunku do obserwacji CRU, maksimum w
przypadku ERA40 wynosi 4.99 mm/d, podczas gdy maksimum w analizie CRU jest 16.90
mm/d. Model NCEP zawya czsto wystpowania wyszych klas wartoci opadu,
maksimum wynosi 12.40 mm/d. Model ECHAM5 ma histogram o najbardziej zblionym
charakterze, jeli analizujemy stosunek czstoci w niszych klasach wartoci do czstoci w
wyszych klasach wartoci, nie osiga jednak maksimum CRU, maksimum w symulacji
referencyjnej ECHAM5 jest 9.77. Wspczynniki korelacji przestrzennej wskazuj na brak
korelacj przestrzenn pl rednich miesicznych opadu.
Analiza pola cinienia dotyczya jedynie pl modelowych z powodu braku analiz
obserwacyjnych. Jako pole referencyjne przyjto model ECHAM5 i badano jego zwizki z
polami reanaliz. Diagram Taylora dla wieloletnich rednich miesicznych pl cinienia
(Rys.1.2.3) pokazuje, e wspczynnik korelacji midzy symulacj RF modelu ECHAM5 i
57
analogicznymi polami z reanaliz ERA40 i NCEP jest taki sam i wynosi okoo 0.7, centralne
rnice rednio kwadratowe wynosz (RSM) okoo 2. Pola reanaliz i modelu ECHAM5 maj
zblione wartoci odchylenia standardowego odpowiednio 2.0 i 2.5. Z analizy diagramw
Taylora dla wieloletnich rednich miesicznych pl cinienia wynika, e dla dwch miesicy
kwietnia i maja nastpio due odstpstwo od oglnie dobrego dopasowania pl reanaliz do
modelu ECHAM5. Wspczynnik korelacji dla kwietnia jest rzdu 0.2-0.4 a dla maja -0.6,
podczas gdy dla pozostaych miesicy jest powyej 0.8. Korelacje przestrzenne cinienia na
poziomie morza pomidzy symulacj referencyjn modelu ECHAM5 oraz reanaliz NCEP
dla kolejnych sezonw s wyranie nisze w przypadku wiosny. Wspczynniki korelacji
przestrzennej wskazuj na du korelacj przestrzenn pl rednich miesicznych cinienia
podczas, gdy dla temperatury i opadu brak tego zwizku korelacyjnego.
Rys. 1.2.1. Diagram Taylora Rys. 1.2.2. Diagram Taylora Rys. 1.2.3. Diagram Taylora
i histogram czstoci i histogram czstoci i histogram czstoci klas
wystpowania klas rednich wystpowania klas rednich rednich miesicznych
miesicznych temperatury miesicznych opadu dla cinienia na poziomie morza
dla okresu 1971-1990. okresu 1971-1990. dla okresu 1971-1990.
Walidacja modelu ECHAM5 dla Polski
Do porwnania symulacji referencyjnej modelu ECHAM5 z obserwacjami na obszarze Polski
wykorzystano wartoci dobowe temperatury powietrza dla 40 polskich stacji
meteorologicznych, opadu dla 120 punktw pomiarowych i cinienia na poziomie morza dla
53 punktw pomiarowych. Przeprowadzono analiz porwnawcz obserwacji i symulacji
referencyjnej modelu ECHAM5: wykonano pola rnic model-obserwacje, pola najniszych
58
wartoci rnic (czyli najwiksze zanienie wartoci pola przez model dla miesicy, dla roku,
dla caego materiau), pole najwyszych wartoci rnic (czyli najwiksze zawyenie wartoci
pola przez model dla miesicy, dla roku, dla caego materiau), pola rednich rnic (dla
miesicy, dla roku, dla caego materiau), pola odchyle standardowych dla rnic (dla
miesicy, dla roku, dla caego materiau), wartoci 90-tego percentyla wartoci bezwzgldnej
rnicy model-obserwacje.
W styczniu przypadki najwikszego zanienia temperatury przez scenariusz referencyjny
modelu ECHAM5 zanotowano w pnocno-wschodniej Polsce i wynosio ono nawet 13oC, w
lipcu najwiksze niedoszacowania temperatury wystpiy w pasie centralnym i na wschodzie
kraju osigajc 6oC. Analiza odchylenia standardowego rnic midzy polem symulowanym
a obserwowanym temperatury wskazuje na duo wiksz zmienno tej rnicy w zimie
(styczniu) ni w lecie (lipcu), odchylenie standardowe wynosi nawet powyej 5oC w styczniu,
podczas gdy w lipcu jest to ok. 2oC. W przypadku temperatury np. dla roku 1983 najnisze
rnice wahay si midzy -3oC a -5oC, w roku 1987 najnisze wartoci rnicy byy
dodatnie, szczeglnie na pnocy kraju. Poza obszarem wysokogrskim 90% rnic midzy
symulacjami a obserwacjami dla temperatury mieci si w przedziale od -6oC do +6oC.
Najwiksz niezgodno temperatury z obserwacjami synoptycznymi zauwaono w
miesicach stycze-luty i czerwiec-sierpie. Stwierdzono silny zwizek korelacyjny pomidzy
szeregami czasowymi z modelu referencyjnego i obserwacjami na stacji.
Najwiksze rnice midzy polem referencyjnym z modelu ECHAM5 o obserwowanym
opadu w styczniu i lipcu wystpuj we wschodniej czci Polski. W lipcu przewyszenia s
oglnie mniejsze dla caej Polski, jednoczenie najwysze dodatnie rnice widoczne s na
znacznie mniejszym obszarze. Dostrzeono nieco wiksz zmienno dodatnich
maksymalnych rnic midzy symulacjami a obserwacjami opadu w Polsce w lipcu ni w
styczniu. W przypadku bardzo suchego grudnia 1972, w ktrym suma miesiczna opadu na
wielu stacjach synoptycznych bya poniej 10 mm, najmniejsze zawyenie opadu przez model
zanotowano w grach (poniej 2 mm/dzie), a najwysze na Wybrzeu (okoo 3.5 mm/dzie).
W mokrym lipcu 1973, w ktrym suma miesiczna opadu w wielu punktach Polski (w tym w
czci rodkowej) przekroczya 100 mm, niedoszacowania opadu przekraczajce nawet 3
mm/dzie zanotowano gwnie w pnocnej i pnocno-wschodniej czci kraju. Na
przewaajcym obszarze Polski rnice byy bliskie zera lub dodatnie. Najwiksze
przeszacowania opadu wystpiy w poudniowo-zachodniej Polsce osigajc nawet poziom
2.5 mm/dzie. Najwysz zgodno modelu z obserwacjami dla opadu zanotowano w
pnocno-zachodniej czci kraju . Poza niewielkim obszarem wysokogrskim bezwzgldna
59
rnica midzy scenariuszem referencyjnym i obserwacjami w 90% nie przekracza 3 mm/d.
Najtrudniejsze do odtworzenia dla modelu globalnego ECHAM5 okazay si czerwiec-
sierpie.
Zarwno w styczniu jak i w lipcu model na og daje mniejsze wartoci cinienia na poziomie
morza ni to jest w rzeczywistoci, i rnice te rozkadaj si porwnywalnie. Zdarzyy si
sytuacje, gdy model znacznie odbiega od rzeczywistoci w styczniu, najwiksze
niedoszacowania wystpiy w Polsce poudniowo-zachodniej. Najwiksze ujemne rnice
midzy symulacjami a obserwacjami cinienia na poziomie morza dla roku 1983 s widoczne
w Polsce poudniowo-zachodniej. Rozkad 90 percentyla liczonego dla wartoci bezwzgldnej
rnicy model-obserwacja z caego materiau, co daje obraz bezwzgldnej zgodnoci pl z
modelu i pl obserwacyjnych pokazuje najwiksz rozbieno w przypadku cinienia w
zachodniej czci kraju. W porwnaniu z obserwacjami synoptycznymi cinienie jest gorzej
odtwarzane w porze chodnej. Ze wzgldu na bardzo due rozbienoci dla cinienia poddano
analizie rwnie zgodno terminowych obserwacji cinienia z godzin 00:00, 06:00, 12:00 ,
18:00 z symulacjami 6-cio godzinnymi RF. Badano zgodno kierunku zmian z terminu na
termin. Dla wikszoci miesicy zgodno ta bya wiksza od 90%.
Rys. 1.2.4. Percentyl 90 Rys. 1.2.5. Percentyl 90-ty Rys. 1.2.6 Percentyl 90
bezwzgldnej rnicy midzy bezwzgldnej rnicy midzy bezwzgldnej rnicy midzy
polem RF z modelu polem referencyjnym RF z polem RF z modelu ECHAM5
ECHAM5 a obserwacjami modelu ECHAM5 a a obserwacjami cinienia na
temperatury powietrza w obserwacjami opadu w poziomie morza w okresie
okresie 1971-1990. okresie 1971-1990. 1971-1990.
Walidacja wynikw symulacji RegCM dla roku 1974
Pakiet narzdzi doczony do RegCM zawiera narzdzia do uzyskiwania pl CRU w siatce RegCM
dla rozpatrywanej domeny. Wykorzystujc te narzdzia przeprowadzono analizy pl temperatury i
opadu. Potwierdzony zosta ta metod silny zwizek pl temperatury i bardzo saby dla opadu (rys).
Na podstawie diagramw Taylora (rys.1.2.7) mona stwierdzi, e zgodno pl temperatury
jest bardzo dua i zdarza si, e pola z modelu dla poszczeglnych miesicy wykazuj wyszy
wspczynnik korelacji ni pola reanaliz. Dla pl opadu taka sytuacja si nie zdarzya.
60
Rysunek 1.2.8 wskazuje, e ze wzgldu na wielko redniego bdu bezwzgldnego, dla
dobowej temperatury w styczniu najlepszy by scenariusz 008, dla lipca i caego roku -
scenariusz 010. Uwzgldniajc percentyl 90 dla bezwzgldnego bdu dla dobowej
temperatury scenariusz 010 jest najlepszy w lipcu, dla stycznia najlepszy jest scenariusz 003.
Dla caego roku przoduj scenariusze 008 i 010. Dla opadu, redni bd bezwzgldny
wskazuje, e w styczniu i w caym 1974 roku najlepszy by scenariusz 003, a w lipcu
scenariusz 011. Percentyl 90 dla opadu dobowego wskazuje dla caego 1974 roku na
scenariusz 004, dla stycznia na 003, za dla lipca na scenariusz 011, (scenariusz 003 niewiele
mu ustpuje).
Rys.1.2.7. Porwnanie pl miesicznych temperatury i opadu z RegCM i CRU dla 1974 r.

61
W przypadku miesicznych pl wskazania dla caego 1974 roku przebiegaj nastpujco: Dla
temperatury redni bd bezwzgldny wskazuje na scenariusz 001, a w nastpnej kolejnoci
scenariusz 008; percentyl 90 bdu bezwzgldnego preferuje scenariusz 011; dla opadu
miesicznego zarwno redni bd bezwzgldny jak i jego percentyl 90 wskazuj na
scenariusz 003 i 004 (ze wzgldu na percentyl scenariusz 004 i 011 zachowuj si podobnie).
Rys.1.2.8. % stacji z najmniejszym rednim bdem bezwzgldnym (po lewej) i percentylem

90 dla bdu bezwzgldnego (po prawej) dla temperatury (na grze) i opadu (na dole)
Wnioski:
Oszacowania wskazuj na moliwo wykorzystania modelu ECHAM5 do zagniedenia w
nim symulacji regionalnych, aczkolwiek bardziej szczegowa analiza pokazuje, e mog
zdarzy si spore rozbienoci modelu i obserwacji. Powysze porwnania s obarczone
niepewnociami zwizanymi zwaszcza z bdami obserwacyjnymi, szczeglnie w przypadku
opadu, jak rwnie bdami metod interpolacyjnych, co jest nieuniknione w przypadku
koniecznoci przechodzenia midzy rnymi siatkami, w ktrych s zapisane dane,
regularnymi (prostoktnymi, gaussowskimi) i nieregularnymi (sie punktw pomiarowych).
Pokazano, e symulacja referencyjna RF modelu ECHAM5 wykazuje bardzo dobre, na tym
samym poziomie co reanalizy ERA40 i NCEP dopasowanie do obserwacji. W przypadku
opadu model ECHAM5 znacznie lepiej dopasowuje pola wieloletnich rednich miesicznych
62
ni pola rednioroczne. Dopasowanie histogramw dla modelu ECHAM5 i danych CRU jest
obiecujce.
W przypadku symulacji RegCM dla roku 1974 wyranie wida, e aby poprawnie
odwzorowa pole i zmienno temperatury naley symulacja musi zosta wykonana z
wiksz rozdzielczoci przestrzenn. Wida to wyranie dla symulacji 010 011, ktre
rniy si tylko rozdzielczoci (odpowiednio 20 i 10 km). W przypadku opadu znacznie
bardziej istotne jest wybr odpowiedniej parametryzacji konwekcji. Porwnujc wyniki dla
symulacji 001 i 002 (konwekcja ak) z 003 i 004 (konwekcja gas) wida wyranie, e
znacznie lepsz zgodno z obserwacjami uzyskuje si dla konwekcji gas. Natomiast przez
wzrost rozdzielczoci przestrzennej (005 60 km, 008 20 km, 010 10 km) nie uzyskujemy
polepszenia zgodnoci symulowanego opadu z obserwacjami.
W raporcie zamieszczono jedynie wybrane rysunki w celu ilustracji wynikw analizy i
moliwoci nastpnych oszacowa, opracowane algorytmy pozwalaj na uzyskanie
nastpnych wymaganych w projekcie porwna symulacji i obserwacji.
Promieniowanie ultrafioletowe
Dla wszystkich stacji promieniowanie cakowite z modelu RegCM jest wiksze o okoo 60
W/m (Rys.1.2.9). Bardzo dobra relacja liniowa midzy tymi zmiennymi sugeruje, e
przyczyn rnic moe by inna parametryzacja, np. albeda w obu modelach. Podobne
zachowanie dostrzeono dla promieniowania cakowitego uwzgldniajcego oddziaywanie z
chmurami. Zawsze rozstrzygajcym argumentem, ktry z modeli lepiej zgadza si z
rzeczywistoci jest pomiar.
Rys. 1.2.9. Porwnanie promieniowania cakowitego RegCM i STREAMER oraz histogram

wspczynnikw korelacji dla bezchmurnego nieba z pomiarami dla wybranej stacji.
Wartoci pomiarw powinny by mniejsze lub rwne wartociom modelowanym dla
bezchmurnego nieba. Promieniowanie cakowite z modelu RegCM jest zawyone. Jednak
dziki bardzo dobrej relacji liniowej pomidzy tymi wielkociami jest moliwe skorygowanie
promieniowania RegCM do wielkoci obliczonych modelem STREAMER.
63
Do obliczania promieniowania UV z uyciem promieniowania cakowitego wykorzystuje si
tzw. Chmurowy Czynnik Modyfikacyjny (CMF). Z porwnania CMF obliczonego z uyciem
modelu STREAMER oraz RegCM wynika, e zgodno midzy CMF obliczonymi dwoma
modelami jest tym wiksza im mniejszy jest kt zenitalny Soca. Oznacza to, e
najdokadniej oszacowywane bd wartoci promieniowania UV dla okresu letniego.
W celu sprawdzenia jak dokadnie jest odwzorowywany przebieg dzienny modelowanego
promieniowania cakowitego z uyciem RegCM dla kadej ze stacji obliczono dzie po dniu
wspczynniki korelacji pomidzy zmierzonym i modelowanym z RegCM promieniowaniem
cakowitym. Na rys. 1.2.9 znajduje si przykadowy histogram wspczynnikw korelacji dla
wybranej stacji. Wspczynniki korelacji dla kadej ze stacji podzielono na klasy co 0.1. Dla
zdecydowanej wikszoci stacji rozkady maj wyrane maksimum dla duej wartoci
korelacji, co wiadczy o moliwoci wykorzystania RegCM do modelowania promieniowania
cakowitego a co za tym idzie oszacowania promieniowania UV.
Z wykorzystaniem rednich miesicznych promieniowania cakowitego wykonano
rekonstrukcj promieniowania UV dla stacji Belsk, z okresu 19761990. W pierwszym
podejciu wykorzystano dane promieniowania cakowitego zmierzonego na stacji. W drugim
kroku uyto dawek miesicznych promieniowania cakowitego z modelu klimatu ECHAM5.
Rys. 1.2.10. Porwnanie rednich miesicznych pomiarw promieniowania UV ze

zrekonstruowanym promieniowaniem UV obliczonym z wykorzystaniem pomiarw
promieniowania cakowitego (lewy) i wynikw modelu ECHAM5 (prawy).
Na Rys. 1.2.10 przedstawiono porwnanie zrekonstruowanego promieniowania UV ze
zmierzonym promieniowaniem cakowitym. Do danych dopasowano zaleno liniow bez
parametru wolnego. Analogiczne obliczenia wykonano z wykorzystaniem danych
promieniowania cakowitego z modelu klimatu ECHAM5. Z wykresw wida, e w obu
przypadkach zawyane jest zrekonstruowane promieniowanie UV. Przy czym zawyenie to
jest wiksze dla modelu korzystajcego ze zmierzonego promieniowania cakowitego. Z
drugiej strony model korzystajcy z promieniowania cakowitego z modelu klimatu daje
64
wikszy rozrzut punktw. Wida to w wielkoci R2. Podobne wnioski nasuwaj si na
podstawie histogramw rnic wzgldnych promieniowania UV zrekonstruowanego dwoma
metodami ze zmierzonym promieniowaniem UV Jednak w obu przypadkach relacja jest
ewidentnie liniowa. Sugeruje to, e w ostatecznej wersji modelu rekonstrukcji UV, ktry
bdzie uywany przy obliczaniu scenariuszy UV w przyszoci trzeba jeszcze dopracowa
parametryzacj modeli transferu sonecznego, np. parametryzacj albeda. W przypadku
algorytmu rekonstrukcji UV z danych modelu klimatu ECHAM5 oceniono, e dokadno
wyznaczenia zrekonstruowanego promieniowania UV wynosi 17%.
Borkowski, J. L., Homogenisation of the Belsk UV-B series (1976-1997) and trend analysis,
J. Geophys. Res., 105, 4873-4879, 1999.
Curylo A., Z. Litynska, J. Krzyscin, B. Bogdanska, Reconstruction algorithm and diurnal
cycle variability, Proceedings of the International Radiation Symposium (IRC/IAMAS) 3 - 8
August 2008, American Institute of Physics, pp. 615-618, 2009.
Dickinson, R. E., A. Henderson-Sellers, and P. J. Kennedy, 1993: Biosphere-atmosphere
transfer scheme (bats)version 1e as coupled to the ncar community climate model, Tech. rep.,
National Center for Atmospheric Research.
Elguindi, N.; Bi, X.; Giorgi, F.; Nagarajan, B.; Pal, J.; Solmon, F.; Rauscher, S. & Zakey, A.
(2007). RegCM Version 3.1, Users Guide, pp.
Engelsen O., A. Kylling, Fast simulation tool for ultraviolet radiation at the earths surface,
Optical Engineering, Vol. 44, pp. 41012-41019, 2005
Gonzi, S., D. Baumgartner, E. Putz, Aerosol Climatology and Optical Properties of Key
Aerosol Types Observed in Europe, Techn. Report for EU, No. 1, 52p, 2002
Key, J., A. J. Schweiger, Tools for atmospheric radiative transfer: Streamer and FluxNet,
Computer & Geosciences, 24(5), pp. 443-451, 1998.
Kiehl, J. T., J. J. Hack, G. B. Bonan, B. A. Boville, B. P. Breigleb, D.Williamson, and P.
Rasch, 1996: Description of the ncar community climate model (ccm3), Tech. Rep.
NCAR/TN-420+STR, National Center for Atmospheric Research.
Koepke P., H. De Backer, A. Bais, A. Curylo et al.: Modelling solar UV radiation in the past:
Comparison of algorithms and input data: Remote Sensing of Cloud and the Atmosphere XI,
Stockholm, Sweden, 11-14, wrzesie, 2006. The Society of Photo-Optical Instrumentation
Engineers, Proc. Of SPIE, Vol. 6362, 636215-1-636225-1, 2006
65
New M, Hulme M, Jones P (2000) Representing twentieth-century space-time climate
variability. Part II: Development of 1901-1996 monthly grids of terrestrial surface climate. J
of Climate 13(13): 2217-2238
Roeckner, 2005: IPCC MPI-ECHAM5_T63L31 MPI-OM_GR1.5L40 20C3M_all run no.1:
atmosphere monthly mean values MPImet/MaD Germany. World Data Center for Climate.
CERA-DB "EH5-T63L31_OM_20C3M_1_MM"
http://cera-www.dkrz.de/WDCC/ui/Compact.jsp?acronym=EH5-
T63L31_OM_20C3M_1_MM
Taylor, K.E.: Summarizing multiple aspects of model performance in a single diagram.
J.Geophys. Res., 106, 7183-7192, 2001 (also see PCMDI Report 55,
http://wwwpcmdi.llnl.gov/publications/ab55.html)
Uppala, S.M. et al., 2005: The ERA-40 re-analysis. Quart. J. R. Meteorol. Soc., 131, 2961-
3012.doi:10.1256/qj.04.176
mgr Aleksander przygotowanie stanowisk pomiarowych do badania wpywu chmur na

Curyo promieniowanie soneczne, obliczenia modelem transferu
promieniowania Streamer i porwnanie wynikw z promieniowaniem
otrzymanym z modelu RegCM oraz pomiarami, oszacowanie
promieniowania UV z produktw modelu ECHAM5 i porwnanie
otrzymanych wartoci z wartociami zmierzonymi
dr Adam Jaczewski koordynacja podzadania dotyczcego scenariuszy dynamicznych,
instalacja rodowiska informatycznego na klastrze, instalacja modelu
RegCM, symulacje klimatyczne RegCM, przygotowanie warunkw
pocztkowych i brzegowych, analiza dokumentacji oraz kodw
rdowych modelu RegCM, przygotowywanie raportw z podzadania
mgr in. Krystyna przetwarzanie wstpne przygotowanie warunkw pocztkowych i

Konca-Kdzierska brzegowych, przetwarzanie wynikw symulacji, analiza, walidacja,
wizualizacja wynikw modelu
dr in. Magorzata przegld i ocena symulacji modeli oglnej cyrkulacji atmosfery i

Liszewska oceanu, symulacje klimatyczne RegCM, przetwarzanie wstpne
przygotowanie warunkw pocztkowych i brzegowych, przetwarzanie
wynikw symulacji, analiza, walidacja, wizualizacja wynikw modelu
mgr in. Krystyna przetwarzanie wstpne przygotowanie warunkw pocztkowych i
Pianko-Kluczyska brzegowych, przetwarzanie wynikw symulacji, analiza, walidacja,
wizualizacja wynikw modelu
66
PODZADANIE 1.3 Stworzenie baz danych zawierajcych informacje o
spodziewanych zmianach klimatu Polski w regularnej
siatce przestrzennej na potrzeby strategii
adaptacyjnych
1. Cel bada
Gwnym celem podzadania jest stworzenie bazy danych klimatologicznych zawierajcych
prognozowane wartoci poszczeglnych elementw meteorologicznych pochodzcych ze
scenariuszy klimatycznych. Baza ta ma stanowi podstaw do opracowywania rnych
strategii adaptacyjnych oraz innych celw badawczych oraz aplikacyjnych.
Celowi temu suy realizacja nastpujcych zada:
o ocena i wybr najlepszych metod interpolacji przestrzennych,
o opracowanie koncepcji szczegowej bazy danych gridowych,
o opracowanie metod konwersji danych pochodzcych z modelu RegCM
o opracowanie i wdroenie systemu poboru danych z bazy danych gridowych
scenariuszy statystyczno-empirycznych.
2. Zakres wykonanych prac w okresie: luty 2009 grudzie 2009

o W toku prac szczegowo zinwentaryzowano dostpne metody interpolacji danych
meteorologicznych ze szczeglnym uwzgldnieniem temperatury powietrza i opadw
atmosferycznych.
o Dokonano analiz wynikw interpolacji w/w elementw meteorologicznych stosujc
znane metody ich oceny. Wykorzystano pola meteorologiczne danych historycznych z
obszaru Polski. Wzito pod uwag rne skale przestrzenne oraz czasowe.
o Na podstawie uzyskanych wynikw oraz posiadanego dowiadczenia wybrano po 2
metody interpolacyjne do kadego z elementw.
o Rozpoznano formaty danych i moliwoci importu danych do programw GIS-owych
o Dokonano prb importu danych oraz ich dalszego przetwarzania na przykadowych
plikach danych historycznych uzyskanych od gwnego wykonawcy podzadania 1.2.
o Opracowano wstpn wersj bazy danych, ktra w kolejnym etapie poddana zostanie
testowaniu na danych operacyjnych
o W drugiej fazie realizacji projektu wypracowywano metody interpolacji wybranych
pl meteorologicznych dla map Polski do biecego monitoringu klimatu.
67
o Opracowano wstpn metodyk analiz przestrzennych i atrybutowych w pakiecie
ArcGIS. Po odpowiednim przygotowaniu tabel atrybutowych bdzie moliwy ich
zapis rwnie w Arkuszu Excel
o Wstpnie przeanalizowano moliwo utworzenia makr w Visual Basic, ktre
powinny uatwi analiz i dalsze przetwarzanie danych.
Jak wyej wykazano w okresie sprawozdawczym skupiono si na 5 zagadnieniach:
1. doborze metod interpolacji,
2. moliwociach importu/eksportu okrelonych danych i ich dalszego przetwarzania
3. opracowaniu szczegowej bazy danych gridowych
4. ocennie merytorycznej danych znajdujcych si w poszczeglnych polach zmiennych z
modelu RegCM.
5. wstpnym rozpracowaniu moliwoci analiz przestrzenno-atrybutowych w ArcGIS i
Excelu
Poniej przykadowo przedstawiono metodyczny opis dziaa (w zakresie 2 zagadnienia)

pozwalajcych na import danych oraz ich dalsze przetwarzanie w programie ArcGIS.
Wyniki z modelu RegCM generowane s w postaci plikw typu NetCDF posiadajcych

moliwo zapisu danych wielowymiarowych. Dane dla poszczeglnych punktw w
przestrzeni dotycz rnych danych meteorologicznych i momentw czasowych. Import
plikw do systemu GIS moe by wykonany dla jednego lub kilku parametrw. Rys. 1
przedstawia makiet importu opadu i temperatury dla wszystkich momentw czasowych (tu
dane codzienne dla jednego roku) i wszystkich punktw w przestrzeni. W efekcie powstaje
warstwa punktowa GIS wraz z tabel atrybutw, zawierajc wsprzdne, dat i
zaimportowane wartoci (rys. 2).
68
Rys. 1. Makieta importu danych do pakietu Rys. 2. Tabela atrybutw zaimportowanych
GIS danych
System GIS umoliwia wykonanie wstpnych analiz:

przestrzennych (na geometrii- punktach) wybr obszaru - caa Polska lub mniejszy
obszar np. zlewnia, wojewdztwo, powiat
atrybutowych (tabela atrybutw)
o wybr okresu czasowego, np. miesic, dekada, kwarta czy inny dowolny
zadany przez uytkownika przedzia czasowy stworzenie odpowiedniego
podzbioru
o Wyliczenie sum/rednich dla wybranego lub caego okresu czasu
przestrzennych i atrybutowych poczenie analiz na danych atrybutowych i
przestrzennych, np. wyznaczenie redniej miesicznej temperatury i sum miesicznych
opadw dla danego wojewdztwa
Rys. 3 przedstawia przykad analizy przestrzenno- atrybutowej, ktrej efektem s rednie

temperatury powietrza dla wojewdztwa maopolskiego dla wszystkich dni 1997 roku oraz
statystyka roczna dla caego wojewdztwa
69
Rys. 3. Analiza przestrzenna i statystyczna temperatury dla woj. maopolskiego
Powysze moliwoci operacyjne s dostpne w rodowisku ArcGIS. Wykonawcy bd w

kolejnym etapie zadania starali si najwaniejsze z nich zaimplementowa z wykorzystaniem
programu Excel i Visual Basic.
Jednoczenie w okresie sprawozdawczym wykonano wstpny projekt bazy danych gridowych

(w zakresie zagadnienia 3).
Gwne zaoenia bazy odnonie jej zawartoci s nastpujce:
A. Zawiera podstawowe elementy klimatu takie jak:
rednia dobowa temperatura powietrza,
maksymalna dobowa temperatura powietrza,
minimalna dobowa temperatura powietrza,
dobowa suma opadw atmosferycznych
B. Przygotowana jest do zapisu danych z rn rozdzielczoci przestrzenn
W etapie przygotowawczym rozwaano opracowanie w/w bazy na zasadzie bazy relacyjnej,

ktra miaa midzy innymi na celu oszczdno miejsca zapisu danych. Wykonano kilka prb
z wykorzystaniem programu bazowego MS Access a take z wykorzystaniem programu Arc
GIS. Jednak podjte dziaania i ich efekty a zwaszcza dyskusje z potencjalnymi odbiorcami
(midzy innymi wykonawcami zadania 3 niniejszego projektu) jednoznacznie wykazay
niewielk zalet takiego ujcia.
70
W efekcie opracowana baza bdzie dwuczonowa. Pierwszy czon bdzie zawiera baz
tabelaryczn, drugi baz geoprzestrzenn.
Baza tabelaryczna posiada bardzo przejrzyst form (typow user-friendly) i oparta jest na
prostym arkuszu Excel wersji MS Office 2007. Program ten jest wystarczajcy do utworzenia
pierwszej wersji bazy, gdy jego ograniczenia sigaj 1 048 576 wierszy oraz kilkunastu
tysicy kolumn. Oczywicie w razie potrzeby mona dokona szybkiego eksportu danych w
formacie tekstowym. W przyszoci, jeeli struktura bazy i jej zawarto bd ju w peni
dopracowane przewiduje si wykorzysta program Access.
Baza geoprzestrzenna oparta bdzie na platformie ArcGIS, gdzie dane geometryczne opisane
bd przez tabele atrybutowe wraz z doczonymi do nich na zasadzie relacji zewntrznymi
tabelami. Baza ta bdzie miaa szerokie moliwoci co do analiz przestrzennych, ktre
pozwol na rnego rodzaju analizy statystyczne i wizualizacj oraz obliczenia przestrzenne.
Obecnie istnieje jedyny problem merytoryczno administracyjny zwizany z brakiem
pozytywnego rozwizania zagadnienia 4. Dotyczy on wyboru scenariuszy klimatycznych i
pl zmiennych, z ktrych maj pochodzi dane, jakie maj znale si w ostatecznej bazie
danych. Problem ten musi by rozwizany po konsultacjach z kierownictwem projektu i
innymi ekspertami.
Wykonane prace pozwoliy na dobre rozeznanie moliwoci tak programowych jak i cile
merytorycznych pozwalajcych na przygotowanie profesjonalnej bazy danych. Udao si
rozpozna metody importu danych oraz ich dalszego przetwarzania.
Uzyskane dowiadczenie odnonie interpolacji jednoznacznie wykazay, e istnieje tylko
kilka metod wartych wykorzystania. W przypadku temperatury powietrza bd to dla obszaru
Polski i rnych jej skal czasowych metoda krigingu resztowego oraz metoda regresji
wielokrotnej. W przypadku sum opadw atmosferycznych jest to rwnie metoda krigingu
resztowego oraz metoda IDW.
Opracowana koncepcja bazy danych gridowych jak i jej przykadowa struktura powinna
pozwoli na wypracowanie jej odpowiedniej w peni efektywnej formy. W kolejnym etapie
(roku) realizacji projektu powinna pozwoli na dokonywanie sukcesywnego jej wypeniania
docelowymi danymi obejmujcymi dwa przewodnie elementy klimatu to jest temperatur
powietrza i opady atmosferyczne.
71
Allen D.W., 2009, GIS Tutorial II: Spatial Analysis Workbook , ESRI Press, 416 pages,
ISBN: 9781589482012
upikasza E., Ustrnul Z., Czekierda D., 2007, Rola zmiennych objaniajcych w interpolacji
przestrzennej wybranych elementw klimatu, Roczniki Geomatyki, t. 5, z. 5, 55-64.
Maguire D., Batty M., Goodchild M., 2005, GIS, Spatial Analysis and Modeling, ESRI
Press, 498 pp. ISBN: 1-58948-130
NetCDF Users Guide for Fortran 90, An Access Interface for Self-Describing, Portable Data
Version 3.5March 2002
w: http://www.unidata.ucar.edu/software/netcdf/
Tveito O.E., Bertalanic R., Bihari Z., Dobesch H., Dolinar M., Domenkiotis Ch., Dumolard
P., Helminen J., Hoelzle M., Mensink C., Moita S., Mller-Westermaier G., Lhotellier R.,
Luna Y., Paul F., Patriche C.V., Salzmann N., Schner W., Silva A., Szentimrey T., Tran
H.V., Ustrnul Z., 2008, Spatialisation of climatological and meteorological information with
the support of GIS, [in:] The use of Geographic Information Systems in climatology and
meteorology, COST Office, Luxemburg, pp. 36-151.
Ustrnul Z., 2006, Spatial differentiation of air temperature in Poland using circulation types
and GIS, International Journal of Climatology, 26, 1529-1546. (ryc. 13, pozycji bibl. 28)
Ustrnul Z., Czekierda D., 2006, Struktura rozkadu temperatury powietrza w Polsce z
wykorzystaniem Geograficznego Systemu Informacji, [w:] Wspczesne problemy klimatu
Polski fakty i niepewnoci, Rozdzia 5, 61-84.
Ustrnul Z., Czekierda D., 2006, Metody analizy przestrzenno-czasowej w badaniach
klimatologicznych (na przykadzie Polski), Roczniki Geomatyki, T. 4, Z. 2, 147-156.

dr hab. Zbigniew Ustrnul, prof. inwentaryzacja metod interpolacji, ich walidacja oraz
UJ przygotowanie koncepcji bazy
mgr Danuta Czekierda walidacja metod interpolacji dla rnych skal
przestrzennych i czasowych
mgr in. Danuta Kubacka konwersja danych do pakietw GIS-wych i analiza
uzyskiwanych pl
72

Zad 1 R2009web

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Zad 1 R2009web

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

PODZADANIE 1.

1 Zwizek klimatu Polski w drugiej poowie XX wieku z

2. Zakres wykonanych prac w okresie I XII. 2009

Wybrano zakres przestrzennych podobszarw, dla ktrych obliczono indeksy cyrkulacji

Dane pochodz z Reanalizy NCEP/NCAR z lat 1951-2008, i obliczono rednie

Ostatecznie postanowiono wykorzysta indeksy cyrkulacji obliczane w oparciu o metod

Charakterystyka osignitych wynikw

Obliczono po 20 indeksw (5 poziomw x 4 obszary), z kadej metody co cznie daje

Tab. A.1. Indeksy cyrkulacji atmosfery wybrane do dalszych analiz.

Przeprowadzono analiz trendu dla wszystkich wskanikw. Zmienno indeksw

W wieloletnim przebiegu wartoci indeksw cyrkulacji atmosfery (Rys. A.3.) wyranie

Charakterystyka materiau badawczego i opis metodyki bada

Analizie poddano rednie dobowe wartoci temperatury powietrza, jak rwnie

gdzie: Lj odlego j-tej stacji (w km) od geometrycznego rodka obszaru, a wspczynnik

Charakterystyka osignitych wynikw

rednia roczna obszarowa temperatura powietrza w Polsce w okresie 1951-2008 wyniosa

Obliczono wartoci rednie roczne, sezonowe i miesiczne zachmurzenia oglnego,

Charakterystyka osignitych wynikw

Opracowano przestrzenne zrnicowanie pola redniego rocznego zachmurzenia

Rok Zima Wiosna

Zdecydowanie najliczniejsze s w Polsce chmury, ktrych podstawy rozwijaj si do

PROFIL NADMORSKI PROFIL WYYNNY

PROFIL ZACHODNIOPOLSKI PROFIL RODKOWOPOLSKI

KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki

Szczecin Szczecin Szczecin

Gorzw Wlkp Gorzw Wlkp Gorzw Wlkp

Pozna Pock Pozna Pock Pozna Pock

Wodawa Wodawa Wodawa

Kodzko Kodzko Kodzko

Bielsko-Biaa Bielsko-Biaa Bielsko-Biaa

KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki KoobrzegKoszalin Elblg Suwaki

Pia Mawa Ostroka Biaystok Pia Mawa Ostroka Biaystok

Gorzw Wlkp Gorzw Wlkp

Pozna Pock Pozna Pock

Ukad izohigr silnie nawizuje do przestrzennego zrnicowania temperatury

Charakterystyczn cech dugookresowej zmiennoci prnoci pary wodnej w skali

Do bada zastosowano metod wielobokw, polegajc na tym, e poszczeglne

Charakterystyka osignitych wynikw

Na podstawie zebranego materiau, zostay obliczone rednie obszarowe sumy opadw

Ryc. D.1. rednia obszarowa suma opadw w regionach Polski

Ze wzgldu na rwnoczesne badania dotyczce zmian elementw meteorologicznych

Ryc. E.1. rednia roczna liczba dni z pokryw nien

ekstremalnie maoniena umiarkowanie niena

Materia rdowy do opisu zmian warunkw termicznych w profilu pionowym

Ryc. F.1. Rozmieszczenie stacji uwzgldnionych w opracowaniu

Charakterystyk warunkw termicznych i nienych dokonano w oparciu o wybrane

Wyznaczone wskaniki niene to:

Dodatkowo sporzdzono kalendarz nienoci zim wedug Chrzanowskiego [1988].

Warunki termiczne w Sudetach

Stref wierzchowinow Sudetw charakteryzuje silniejsze tempo wzrostu temperatury

Warunki niegowe w Sudetach

Grn granic lasu w Karpatach reprezentuje stacja Hala Gsienicowa (1520 m

Do bada zastosowano model MENEX_2005, obliczono wskaniki biotermiczne:

Charakterystyka osignitych wynikw

W styczniu wartoci rednie wskanika PhS rosn z zachodu na wschd. Najwiksze

Gorzw Wlkp. Gorzw Wlkp.

Zielona Gra Zielona Gra

Legnica Wielu Lublin Legnica Wielu Lublin

Bielsko Biaa Bielsko Biaa

Odczucie komfortowo wedug PST w Polsce najczciej w roku wystpuje w pasie

Gorzw Wlkp. Gorzw Wlkp.

Zielona Gra Zielona Gra

Legnica Wielu Lublin Legnica Wielu Lublin