Vous êtes sur la page 1sur 126

www.lawcomission.gov.

np

;jf]{Rr cbfnt lgodfjnL, @)$(


/fhkqdf k|s fzg ldlt
1. ;jf]{ Rr cbfnt lgodfjnL, @)$( @)$(.$.!(
2. ;jf]{ Rr cbfnt -k|y d ;+zf]w g_ lgodfjnL, @)$( @)$(.%.!
3. ;jf]{ Rr cbfnt -bf];| f] ;+ zf] w g_ lgodfjnL, @)%) @)%).%.!$

4. ;jf]{ Rr cbfnt -t];| f] ;+ zf] w g_ lgodfjnL, @)%! @)%!.!!.@(


5. ;jf]{ Rr cbfnt -rf}y f] ;+zf]w g_ lgodfjnL, @)%^ @)%^.$.%

6. ;jf]{ Rr cbfnt -kfF rf}F ;+zf]w g_ lgodfjnL, @)%& @)%&.!.@^


7. ;jf]{ Rr cbfnt -5} 7f}F ;+z f]w g_ lgodfjnL, @)^) @)^).(.@*
8. ;jf]{ Rr cbfnt -;ftf}F ;+zf]w g_ lgodfjnL, @)^# @)^#.$.!%
9. ;jf]{ Rr cbfnt -cf7f}F ;+ zf] wg_ lgodfjnL, @)^# @)^#.^.(
10. ;jf]{ Rr cbfnt -gjf}F ;+ zf]w g_ lgodfjnL, @)^$ @)^$.!@.$
11. ;jf]{ Rr cbfnt -bzf}F ;+ zf] wg_ lgodfjnL, @)^^ @)^^.%.!

12. ;jf]{ Rr cbfnt -P3f/f}F ;+ zf] wg_ lgodfjnL, @)^& @)^&.$.#


13. ;jf]{ Rr cbfnt -afx| f}F ;+zf]w g_ lgodfjnL, @)^* @)^*.@.@
;jf]{ Rr cbfnt P] g, @)$* sf] bkmf !! n] lbPsf] clwsf/ k| of]u u/L ;jf]{Rr cbfntn]
b]xfosf lgodx agfPsf] 5 .

kl/R5]b!
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/DeM -!_ oL lgodxsf] gfd ;jf]{ Rr cbfnt lgodfjnL, @)$(
/x] s f] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t' Gt k| f/De x' g]5 .
1
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

@= kl/efiffM
kl/efiff ljifo jf k|; n] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf-
-s_ ;+ljwfg eGgfn] g] kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# 1 ;Demg' k5{ .
-v_ cbfnt eGgfn] ;jf]{ Rr cbfnt ;Demg' k5{ .
-u_2 Ohnf; eGgfn] GofofwLzxsf] k"0f{ Ohnf;, ljz] if Ohnf;, ;+ o' Qm Ohnf;
jf Ps GofofwLzsf] Ohnf; ;Demg' k5{ .
-3_ k"0 f{ Ohnf; eGgfn] tLg jf ;f] eGbf a9L GofofwLzx /x] sf] Ohnf; ;Demg'
k5{ .
-_ ;+ o' Qm Ohnf; eGgfn] b' O{ hgf GofofwLzx /x] sf] Ohnf; ;Demg' k5{ .
-r_ k"0 f{ a}7 s -k"mnsf]6{_ eGgfn] d'2f dfldnfdf OG;fkm lbg' kg]{ sfdafx] s c
sfdsf nflu k|w fg GofofwLz / pkl:yt eP;Ddsf ;a} GofofwLzxsf] a} 7s
;Demg' k5{ .
-r!_3 ;" rgf k|ljlw eGgfn] ljB'tLo tyf sDKo' 6/ k|0 ffnLsf] dfWodf/f ;"r gf
l;h{g f ug{] , pTkfbg ug{] , ;+ sng ug{] , ;+k|]if0f ug{] , cfbfg k| bfg ug{], ;+ ro ug{],
k|bz{g ug{] jf k| zf] wg ug{] sfdnfO{ ;d]t ;Demg' k5{ .
-5_ /lhi6f/ eGgfn] ;jf]{ Rr cbfntsf] /lhi6f/ ;Demg' k5{ / of] zAbn]
/lhi6f/sf] sfod d' s fod eO{ sfd ug]{ JolQmnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-h_ P] g eGgfn] ;jf]{Rr cbfnt P] g, @)$* ;Demg' k5{ .
-em_ sfg"g Joj;foL eGgfn] g]kfn sfg" g Joj;foL kl/ifb\ P] g, @)%)4
adf]lhdsf] sfg" g Joj;foL ;Demg' k5{ .
-`_5 d]nldnfk eGgfn] d'2fsf kIfxaLrsf] ljjfbdf dfGo ;xdltdf k'U g lgikIf
/ t6:y t];| f] kIfaf6 ;xhstf{ s f] kdf sfo{ ug]{ ;+jfb / jftf{sf] :j]lR5s /
uf]k gLo k|lqmof ;Demg' k5{ .

1
gjf}F ;zf] wgf/f kfGtl/t .
2
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
3
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
4
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
2
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-6_6 d]nldnfkstf{ eGgfn] d'2fsf kIfxnfO{ ljjflbt s' g} jf ;a} ljifoj:t' df


d]nldnfk u/fpg] p2] Zon] ;xhstf{s f] kdf sfo{ ug{ sf] nflu kIfxn]
/f] h]s f] JolQm jf ;+:yf ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] kIfxsf] ;xdltdf cbfntn]
tf]s] s f] d]nldnfkstf{nfO{ ;d]t hgfpF 5 .
-7_7 d]nldnfk sfo{ df ;+ nUg ;+:yf eGgfn] d'2fdf ;+nUg kIfxnfO{ d]nldnfk
u/fpg] p2]Z on] sfg" gadf]lhd :yflkt ;+ 3 ;+:yf ;Demg' k5{ .
-8_8 lgb]{ zgfno eGgfn] lgod !)%= adf]lhdsf] km} ;nf sfof{Gjog lgb]{ zgfno
;Demg' k5{ .
-9_9 dxflgb]{ zs eGgfn]] lgb]{ zgfnosf] dxflgb]{z s ;Demg' k5{ .

kl/R5]b@
Ohnf;xsf] u7g;DaGwL Joj:yf
#= k"0f{ Ohnf;af6 x]l/g] d'2f M -!_ b] xfosf d'2 fx k"0f{ Ohnf;af6 x]l/g]5 g\M
-s_ ;+o'Qm Ohnf;sf GofofwLzxsf] /fo gldn] sf] d'2f,
-v_ s'g} sfg" gsf] JofVof jf s'g} sfg" gL l;4fGtsf] ;DaGwdf b'O{
;+o'Qm Ohnf;sf] /fo jf lg0f{ o leGgfleGg} e} ;+ o'Qm Ohnf;n]
============= 10 k"0f{ Ohnf;df k]z ug{ cfb]z lbPsf] d'2f,
-u_11 >L % dxf/fhflw/fhaf6 g]k fnsf] ;+ljwfg, @)!( sf] wf/f &@
cGtu{t bf] xf]ofO{ x] g{ ;jf]{Rr cbfntnfO{ cfb]z aS;] sf] d'2 f,
-3_ s'g} d'2fdf ;dfj]z ePsf] s'g} hl6n sfg" gL k|Zgsf] lg0f{ o k"0f{
Ohnf;af6 x' g pko' Qm 5 eGg] s'/f ;f] d'2f x]g]{ ;+ o' Qm
Ohnf;nfO{ nfuL ;f] Ohnf;n] ;f] sfg"gL k| Zg / k"0f{
5
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
6
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
7
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
8
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
9
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
10
rf}yf] ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
11
g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# df o:tf] Joj:yf g/x] sf] .
3
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

Ohnf;af6 To;sf] lg0f{ o x' g'kg]{ sf/0f pNn]v u/L k"0f{


Ohnf;df k] z ug{ cfb] z lbPsf] d'2f,
-_ ;+o'Qm Ohnf; / k"0f{ Ohnf;sf] ljrf/fwLg /x]sf 5' f5'}
d'2fxdf p:t} sfg"gL k|Zg ;dfj]z ePsf] jf Ps csf{] ;Fu
;DalGwt ePsf] n] b'a} d'2fxsf] lg0f{ o Ps} ;fy x' g pko' Qm 5
eGg] nfuL ;+ o' Qm Ohnf;n] k"0 f{ Ohnf;df k] z ug{ cfb]z
lbPsf] d'2 f,
-r_ d'2fdf ;dfj] z ePsf] sfg" gL k|Z gsf] hl6ntf / dxTjsf]
ljrf/ u/L k|w fg GofofwLzn] k"0f{ Ohnf;df k]z ug{
tf]lslbPsf] d'2f,

-5_12 ;jf]{ Rr cbfntaf6 lsgf/f ePsf d'2f bf] xf] ofO{ kfpF eGg]
ljifodf ;jf]{ Rr cbfntdf ljleGg ldltdf /fhb/af/af6 k| fKt
x'g cfPsf laGtLkqx?df bf]xofpg] lg:;f ePsf] d'2f, /
-h_13 lgod -&_ sf] v08 -s_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+ zadf]lhd
;+o'Qm Ohnf;af6 x]g]{ u/L tf]lsPsf k|ltj] bgpk/ ;+ o' Qm
Ohnf;af6 ;'g'j fO{ x'F bf GofofwLzxsf aLr /fo gldn] sf]
cj:yfsf k|ltj] bgx .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k"0f{ Ohnf;sf] ljrf/fwLg /x]sf] s'g} d' 2fdf ;dfj]z
ePsf] s' g} sfg" gL k|Zgdf leGgleGg k"0 f{ jf ;+o' Qm Ohnf;xaf6 leGgleGg
d'2fxdf leGgleGg lg0f{o e} Pp6f lglZrt ghL/ sfod x'g g;s] sf] b]l vPdf k"0f{
Ohnf;n] jf k|w fg GofofwLzn] ghL/ jf k|ltkflbt l;4fGtdf Psktf gePsf] cfwf/
v'nfO{ 14 ;f] d'2f a9L GofofwLzxsf] k"0 f{ Ohnf;df k]z ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .

12
t];|f] ;+zf] wgf/f yk ePsf] df g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# df o:tf] Joj:yf g/x] sf] .
13
5}7f}+] ;+zf]wgf/f yk .
14
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
4
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-@s_15 pklgod -!_ sf] v08 -v_ df h' g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg of]
lgodfjnL k|f/De x'Fbfsf avt ;f] v08sf] Joj:yfcGtu{ t k"0 f{ Ohnf;af6 x]l/g] u/L
ljrf/fwLg /x] sf] d'2f ;f] xLadf]lhd x]l/g]5 .
-#_ k"0f{ Ohnf;df GofofwLzxsf] /fo leGgfleGg} e} ax' dt sfod x'g
g;s] df ;f] d'2f a9L ;+ Vof ePsf] GofofwLzxsf] k"0f{ Ohnf;df k] z ul/g] 5 .
-$_ k"0f{ Ohnf;sf GofofwLzxsf] /fo leGgfleGg} ePdf ax'dtsf] /fonfO{
;jf]{ Rr cbfntsf] lg0f{ o dflgg]5 .

$= ljif]z Ohnf;n]
Ohnf;n] x]g ]{: -!_ b] xfodf n]lvPsf d'2f tLg jf ;f]eGbf a9L GofofwLzx
ePsf] Ohnf;af6 x]l/g] 5:-

-s_ s'g} sfg" gdf ljz] if Ohnf;af6 x]l/g] egL pNn] v ePsf] d'2f,
-v_ o; lgodfjnLdf cGoq h];' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg d' 2fsf]
hl6ntf x] /L k| wfg GofofwLzn] tf]lslbPsf] d'2f,
-u_ ;+ljwfgsf] wf/f !)& 16 sf] pkwf/f -!_ cGtu{tsf] d'2f,
-3_17 === === === ===
-_18 ;+o'Qm Ohnf;df k] z ePsf] s' g} d'2fdf ;+ljwfgsf] wf/f !)&19
sf] pkwf/f -!_ cGtu{tsf] k|Zg p7fOPsf / To:tf] k| Zg ljz] if
Ohnf;df ljrf/fwLg s' g} d'2 fsf] k|Zg;Fu ;DalGwt ePsf]
b]lvPsf]n] To:tf] d'2f Ps}; fy /fvL lgk0f x' g cfjZos 5
egL ;+o' Qm Ohnf;n] ljz]if Ohnf;af6 x]g{ cfb]z lbPsf]
d'2f .

15
5}7f}+] ;+zf]wgf/f yk .
16
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
17
gjf}F ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
18
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
19
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
5
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-!s_20pklgod -!_ sf] v08 -u_ df h' g;'s} s' /f n]l vPsf] eP tfklg
;+ljwfgsf] wf/f !)& 21 sf] pkwf/f -!_ cGtu{t k/] sf lgj] bgkqsf] k|f/lDes ;' g'jfO{
Ps GofofwLzsf] Ohnf;af6 ul/g] 5 .

-@_ ljz] if Ohnf;df GofofwLzsf] leGg-leGg /fo eO{ ax' dt sfod x'g
g;s] df ;f] d'2f a9L ;+ Vof ePsf] GofofwLzxsf] ljz] if Ohnf;df k]z ul/g]5 .
-@s_22 pklgod -!_ adf]lhd ljz] if Ohnf;sf] ljrf/fwLg /x] sf] s'g} d'2 fdf
;dfj] z ePsf] s' g} sfg" gL k|Z gdf leGgleGg ;+ o' Qm, k"0 f{ jf ljz]if Ohnf;xaf6
leGgleGg d'2fxdf leGgleGg lg0f{ ox eO{ Pp6f lglZrt ghL/ sfod x'g
g;s] sf] b]lvPdf jf s' g} sfg" gsf] JofVof jf s'g} sfg"gL l;4fGtsf] ;DaGwdf k"0f{
Ohnf; / ljz] if Ohnf; jf b'O{ ljz] if Ohnf;sf] /fo jf lg0f{ o leGgleGg x' g uPdf
ljz]if Ohnf;n] jf k| wfg GofofwLzn] ;f]sf] sf/0f v' nfO{ 23 ;f] d' 2f a9L
GofofwLzxsf] ljz] if Ohnf;df k]z ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .

-#_ ljz]if Ohnf;sf GofofwLzxsf] /fo leGg-leGg ePdf ax' dtsf] /fonfO{
;jf]{ Rr cbfntsf] lg0f{ o dflgg]5 .

%= ;+o'Qm Ohnf;af6 x]l/g] d'2f : -!_ b]xfosf d'2f, lgj] bgkq / k|ltj] bgx ;+ o'Qm
Ohnf;af6 x]l/g] 5g\
-s_ k'g/fj] bg / ;fws,
-v_ ;+ljwfgsf] wf/f !)& 24 sf] pkwf/f -@_ cGtu{t k/] sf
lgj]bgkqx,
-u_ Gofo k| z f;g P] g, @)$* nfu" x' g'eGbf cl3 k'g/fj]bgsf]
cg' dltsf nflu k/] sf lgj] bgkqx,

20
t];|f] ;+zf] wgf/f yk .
21
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
22
t];|f] ;+zf] wgf/f yk .
23
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
24
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
6
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-3_ Gofo k| zf;g P]g , @)$* sf] bkmf !@ cGtu{ t d'2f


bf] xf] ofpgsf] nflu k/]s f lgj] bgkqx / bf]xf]ofpg] cfb]z
ePsf d'2f,
-_25 Gofo k|zf;g P]g , @)$* sf] bkmf !% adf]lhd tNnf]
cbfntaf6 lemsfOPsf d'2f,
-r_26 Gofo k| z f;g P] g, @)$* sf] bkmf * sf] pkbkmf -$_ adf]lhd
k'g/fj] bg cbfntaf6 tyf ljz]if cbfnt P] g, @)%( sf] bkmf
^ sf] pkbkmf -%_ adf]lhd ljz]if cbfntaf6 lg0f{ ofy{ k]z x'g
cfPsf] d'2f,
-5_27 d'n'sL P] g, cbfntL aGbf] a:tsf] dxnsf] !& g+= jf !@$u= g+=
jf Gofo k| zf;g P] g, @)$* sf] bkmf !^ cGtu{t k'g /fj] bg
cbfnt jf ljz] if cbfnt P] g, @)%( adf]lhd ljz] if cbfntsf
b'O{ hgf jf ;f]eGbf a9L GofofwLzxsf] Ohnf;af6 ePsf]
cfb]z jf sf/jfxLpk/ k/] sf] lgj] bgdf k| fKt k|ltj] bg,
-h_28 k|rlnt sfg"g adf]lhd ;jf]{ Rr cbfntn] z'? sf/jfxL / lsgf/f
ug]{ egL tf] s] sf] d'2f,
-@_ pklgod -!_ df h'g ;'s} s' /f n]l vPsf] eP tfklgM

-s_29 ;fj{hlgs xs jf ;/f] sf/sf] sfg"gL k|Z g jf cGo s'g}


ljifoj:t' sf] hl6ntf / dxTjsf] ljrf/ u/L k|w fg
GofofwLzaf6 ;+o'Qm Ohnf;df k] z ug{] u/L tf]lsPsf]
d'2fafx] s ;+ljwfgsf] wf/f !)& 30 sf] pkwf/f -@_ cGtu{t
k/] sf] lgj] bgkqsf] k| f/lDes ;' g'jfO{ Ps GofofwLzsf]
Ohnf;af6 ul/g]5 .

25
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
26
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
27
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
28
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
29
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
30
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
7
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-v_ nuftf/ ;ft lbgeGbf a9L cjlwsf] nflu cbfnt aGb x'g]
ePdf aGbLk| ToIfLs/0fsf] lgj]bgkq k|w fg GofofwLzn] tf] s] sf]
s'g} Pshgf GofofwLzsf] Ohnf;af6 x]l /g] 5 / ;f] GofofwLzn]
;f] lgj] bgkq cfgf] lgjf;df Ohnf; sfod u/]/ klg x]g{
;Sg]5 .

%s=31k]zL tfl/v tf]Sg ;lsg]M s'g} Ohnf;nfO{ jf k| wfg GofofwLznfO{ s'g} d'2f ;fj{hlgs
dxTjsf] jf ljifoj:t'sf] k| s[ltaf6 rfF 8f] lg0f{ o x' g cfjZos 5 eGg] nfu] df ;DalGwt
Ohnf; jf k| wfg GofofwLzn] To:tf] d'2 fdf k]z L tfl/v tf] sL d'2f k] z ug{ cfb] z lbg
;Sg]5 .
32
^= k'g/fjnf]sgsf] lgj]bg x]g]{M -!_ s' g} d'2 fsf] lg0f{opk/ k' g/fjnf] sg ul/kfpF m eGg]
lgj]bgdf Gofo k| zf;g P]g, @)$* sf] bkmf !! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ sf] k| Zg
p7fOPsf] /x] 5 eg] To:tf] lgj] bg klxn] lg0f{o ug]{ GofofwLzx afx] ssf cGo
GofofwLz ePsf] Ps GofofwLzsf] Ohnf; jf ;+ o'Qm Ohnf;df / v08 -v_ sf] k| Zg
p7fOPsf] /x]5 eg] klxn] lg0f{ o ug]{ GofofwLzx afx] ssf cGo GofofwLzxsf] k"0f{
Ohnf;df k] z ul/g]5 .
-@_33 s'g} lg0f{ o sf] k' g/fjnf] sg ug{] cfb] z ePdf lgj]bs / k| ToyL{ nfO{ To;sf]
;"rgf lbO{ ;f] d'2f oyf;Dej pklgod -!_ adf]lhd k'g /fjnf] sg ug{] cfb]z lbg]
GofofwLzs} Ohnf;df k] z ul/g]5 .
-#_34k'g /fjnf] sg gx'g] cfb]z ePsf d'2fxsf] dfl;s ljj/0f cbfntsf]
;"rgf kf6Ldf k| sflzt ul/g]5 / k' g/fjnf] sg ul/kfpFm eGg] lgj] bsxnfO{ tfl/vdf
/flvg] 5} g .

&= Ps GofofwLzsf] Ohnf;af6 x]l /g] ljifoxM b]xfosf d'2f, lgj]bgkq /


k|ltj]bgx35 Ps GofofwLzsf] Ohnf;af6 x]l/g] 5

31
t];|f] ;+zf] wgf/f yk .
32
gjf}F ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
33
gjf}F ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
34
t];|f] ;+zf] wgf/f yk .
35
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
8
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-s_36 d'n'sL P] g cbfntL aGbf] a:tsf] dxnsf] !& g+= jf !@$-u_ g+= jf Gofo
k|zf;g P]g , @)$* sf] bkmf !^ cGtu{t k' g/fj] bg cbfntsf] cfb]z jf
sf/jfxL tyf ljz]if cbfnt P]g , @)%( adf]lhd ljz] if cbfntn] u/] sf] cfb]z
jf sf/jfxLpk/ k/] sf] lgj] bgkq ============,37
======================
-v_ ;jf]{ Rr cbfntdf bfo/ /x] s f d'2 f;F u ;DalGwt s'g} lnnfd laqmL jf cGo s'g}
s'/fsf] nflu tf]l sPsf] tfl/v :ylut ul/kfpF m eGg] lgj]bgkqx,
-u_ d'2fsf] sf/jfxLsf] l;nl;nfdf /lhi6 f/n] u/] sf] cfb]z pk/ k/] sf lgj] bgkqx,
-3_ o; lgodfjnLdf k"0 f{, ljz] if jf ;+o' Qm Ohnf;n] x] g]{ egL tf]lsPafx] s sf
38
cGo d'2f, lgj] bgkq / k|ltj] bgx .
&s=39 cf
cfmgf] clwsf/If]
cl wsf/If]qsf] d'2f clGtd kdf
kdf lg0f{o ug]{M -!_ s' g} Ohnf;;dIf k]z
ePsf] s' g} d'2f o; lgodfjnLadf]lhd cGo Ohnf;af6 x]l /g' kg]{ ePdf ;f] Ohnf;n]
;f] s' /f pNn] v u/L ;f] d'2f ;DalGwt Ohnf;df k] z ug{ cfb] z lbg ;Sg] 5 .
-@_ o; lgodfjnLadf]lhd ;+ o'Qm Ohnf;af6 k"0 f{ Ohnf; jf ljz] if Ohnf;df
k]z ug{ cfb] z lbPsf] d'2 fdf-

-s_ ;+o'Qm Ohnf;af6 p7fPsf] sfg" gL k| Zgdf lg0f{ o ug{ cfjZos


gb]l vPdf ;f]xL s' /f pNn]v u/L k" 0f{ Ohnf; jf ljz] if
Ohnf;n] ;f] d'2f ;+ o'Qm Ohnf;df k]z ug{ cfb]z ;lxt lkmtf{
k7fOlbg ;Sg] 5 .
-v_ o; lgodfjnLcg';f/ cfk"m;dIf k] z ePsf] d'2 fdf k"0f{ Ohnf;
jf ljz] if Ohnf;n] ;f] d'2 f h' g k|Zgsf] lg0f{ osf nflu k]z
ePsf] xf] . ;f] k| Zgsf] lg0f{ osf cltl/Qm ;f] d'2fdf afF sL cGo

36
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
37
;ftf}F ;+zf]wgf/f k|ltjGwfTds jfSof+ z ;d] t lemlsPsf] .
38
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
39
t];|f] ;+zf] wgf/f yk .
9
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

k|Zg jf ljifodf ;d]t lg0f{o u/L d'2 f clGtd kdf lsgf/f


ug{ ;Sg] 5 .

*= ;DalGwt Ohnf;n] x]g]{M lgod & df h' g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg ;jf]{ Rr
cbfntdf bfo/ /x] sf] s'g} d' 2f;Fu ;DalGwt lgj] bgkqx ;f] d'2f x]g]{ Ohnf;df k]z
ul/g] 5 .

(=40 k|wfg GofofwLzaf6


GofofwLzaf6 Ohnf; tf]lsg
lsgM] -!_ k| wfg GofofwLzaf6 o; lgodfjnLsf]
cwLgdf /xL d'2 f dfldnf x]g{] Ohnf; tf]l sg] 5 .
-@_ k|wfg GofofwLzn] vf; k|s[ltsf d'2 fx vf; GofofwLzxsf] ;d" xn] x]g{]
u/L ;d" x u7g ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd ;d" x u7g ePsf]df ;f] ;d" xnfO{ tf]l sPsf d' 2fx
k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf ;f]xL ;d"xleqsf GofofwLzxaf6 sf/jfxL / lsgf/f x' g]5 .
-$_ pklgod -@_ adf]lhd ;d" x u7g ePsf]df ;d" xsf jl/i7td\ GofofwLzn]
;d" xsf] ;+ of]hssf] kdf sfd ug{]5 .
-%_ ;d" xnfO{ tf]l sPsf d'2fxdf Ohnf; u7g ubf{ k| wfg GofofwLzn]
cfjZostfcg'; f/ ;d" xsf ;+of]h s;F u k/fdz{ ug{ ;Sg] 5 .
-^_ pklgod -@_ adf]lhd ;d" xsf] nflu d'2f tf] Sbf nufpsf d'2fx d"n d'2f
/x] s f] ;d" xaf6 sf/jfxL / lsgf/f ug{] u/L tf]lsg]5 .

:ki6Ls/0fM o; pklgodsf] k|of]h gsf nflu d"n d'2 f eGgfn] Ohnf;af6


cGoyf cfb] z ePsf]df afx] s klxn] btf{ ePsf] d'2f ;Demg' k5{ . b'j} d'2f Ps} ldltdf
btf{ ePsf] df b]jfgL d'2fnfO{ d" n d'2f dflgg] 5 .
-&_ k| wfg GofofwLzn] cfjZostfcg';f/ ;d"xdf tf]lsPsf GofofwLznfO{
x]/km] / ug{ ;Sg] 5 .
-*_ s'g} d' 2f s'g} ;d" xaf6 x] g{] u/L tf]l sPsf] df d'n' sL P] g, cbfntL
aGbf]j:tsf] dxnsf] #) g+= adf]lhd jf cGo s' g} sf/0fn] ;f] ;d" xsf s' g} GofofwLzn]

40
bzf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
10
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

x]g{ gldNg] ePsf] cj:yfdf k|wfg GofofwLzn] 5'} GofofwLz tf] Sg jf csf]{ Ohnf;af6
x]g{] u/L tf] Sg ;Sg] 5 .
-(_ ;d" xdf tf]lsPsf s' g} GofofwLznfO{ cfjZostfcg';f/ ;d"xnfO{ tf]l sPsf]
d'2fsf] cltl/Qm cGo d' 2f ;d]t x] g{] u/L tf] Sg ;lsg] 5 .
-!)_ ;d"xut k|0 ffnLaf6 d'2 fsf] sf/jfxL / lsgf/f ug{] ljifosf] k|e fjsfl/tfsf
;DaGwdf k"0f{ j}7 sn] cfjlws k' g/fjnf] s g ug]{5 .

!)= r ]Da/df x]l /g] / ;do tf]S g ;Sg]M k'g/fjnf]sgsf] nflu jf tNnf] cbfntsf] k} m;nf
bf] xf] ofpgsf] nflu lbOPsf lgj] bgkqx jf Ps GofofwLzn] x] g]{ ljifosf lgj] bgkqx
GofofwLzn] rfx] df r] Da/df klg x]g{ / ;'Gg ;Sg] 5 .

kl/R5]b#
OG;fkm ug]{ sfdafx]s cGo sfd
!!= :yfoL ;ldltM -!_ k|wfg GofofwLz / lghf/f tf]lsPsf] c Pshgf GofofwLzsf]
Pp6f ;ldlt -:6]l08 sld6L_ x' g]5 .
-@_ :yfoL ;ldltnfO{ b] xfosf clwsf/ x'g]5 g\M
-s_ d'2f dfldnfsf] sf/jfxL / OG;fkm ug]{ s'/fafx] s dftxtsf
cf jf cbfntsf] cGo sfd sf/jfxLsf] ;fdfGo /]v b] v /
lgoGq0f ug]{,
-v_ dftxt cbfntn] ;do;dodf k7fPsf] k|ltj]bg jf nut
sf6\g] ljifosf hfx] /Lx pk/ ljrf/ u/L lg0f{o ug]{ ,
-u_ k|wfg GofofwLzn] pko' Qm jf cfjZos ;DemL tf]lslbPsf] cGo
s'/fxdf ljrf/ u/L lg0f{ o ug]{ .
-#_ :yfoL ;ldltsf] a} 7sdf k| wfg GofofwLz / GofofwLzsf] d} tSo gePdf
k|wfg GofofwLzsf] /fo dfGo x'g] 5 .

11
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-$_ :yfoL ;ldltsf] lg0f{ o Pp6f 5'} lg0f{ o k'l:tsfdf n]vL jf n] Vg nufO
k|wfg GofofwLz / GofofwLzn] b:tvt ug'{k 5{ .
-%_ :yfoL ;ldltsf] a}7 s k|w fg GofofwLzn] tf]s] sf] lbg / ;dodf a:g] 5 .
-^_ :yfoL ;ldltsf] ;lrj /lhi6f/ x'g] 5 . a} 7sdf ;DalGwt lnvtx k]z
ug]{, ;ldltsf] lg0f{ o sfof{lGjt ug]{ / ;ldltn] cx|fPsf] sfdx km5\of}{6 ug]{ sfd
lghsf] x'g]5 .
-&_ :yfoL ;ldltsf lg0f{ ox GofofwLzn] x]g{ dfu] df /lhi6f/n] b] vfpg' k5{ .

!@= k"0f{ a}7 s -k"mnsf]6{_M -!_ b]xfosf ljifox 5nkmnsf nflu k"0f{ a} 7s -k"mnsf]6{ _ df
k]z ul/g]5
-s_ Gofo k| zf;g;Fu ;DalGwt s'g} sfg" gL Joj:yf ug]{ jf To:tf]
s'g} sfg" gL Joj:yfdf ;+ zf] wg jf kl/jt{g ug{] ljifo,
-v_ ;jf]{ Rr cbfnt / dftxtsf cbfntxsf] jflif{ s k|ltj] bg,
-u_ ljz]if ;ldltsf] k|ltj] bg,
-3_ k|wfg GofofwLz jf cGo s' g} GofofwLzn] k"0 f{ a} 7sdf k] z ug{
rfx] s f] ljifox ===,41
-_ s'g} clwjQmfnfO{ g]k fn sfg" g Joj;foL kl/ifb P]g , @)%) 42
adf]lhd jl/i7 clwjQmfsf] pkflw lbg] ljifo, /43
-r_44 Gofo k|zf;g tyf cbfnt Joj:yfkg;DaGwL gLltut
ljifox .

:ki6Ls/0fM k"0f{ a}7s a;] sf avt lsgf/f nfUg afFsL /x] sf


k'/fgf d'2 f k]zLdf r9g g;s] sf] jf k] zL r9] sf] df klg lsgf/f

41
5}7f}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
42
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
43
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
44
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk
12
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

nfUg g;s] sf] sf/0f;lxtsf] ljj/0f v' nfO 5nkmnsf nflu


/lhi6f/n] tf] s]sf] ;x/lhi6f/n] k|ltj] bg k] z ug'{ kg]{ 5 .
-@_ k"0f{ a}7 sdf k|:t't ePsf] s'g} ljifodf cem /fd| f];Fu ljrf/ u/L k|ltj] bg
k]z ug{ a}7 sn] b' O{ jf ;f]e Gbf a9L GofofwLzxsf] ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 . /lhi6f/
;f] ;ldltsf] kb] g ;lrj x'g] 5 .
-#_ k"0f{ a}7 s x' g] lbg, ;do, :yfg / To;df 5nkmn ul/g] ljifox pNn]v
u/L a}7 s a:g'eGbf sDtLdf rf} aL; 306fcufj} ;a} GofofwLzxnfO{ /lhi6 f/n] ;"r gf
lbg' kg]{ 5 .
-$_ k"0f{ a}7 sdf k] z ul/Psf ljifodf cfgf] /fo JoQm ug]{ / cfgf] /fo n] Vg]
clwsf/ k|To] s GofofwLznfO{ x'g] 5 .
-%_ k"0f{ a} 7 sdf k] z ePsf ljifodf ax' dtsf] /fonfO{ k"0f{ a} 7ssf] /fo
dflgg] 5 . /fo a/fa/ ePdf k| wfg GofofwLznfO{ lg0ff{ os dt lbg] clwsf/ x' g]5 .

!#= ljz]if ;ldltM


;ldltM -!_ Gofo k| zf;g;Fu ;DalGwt s' g} ljifodf ljrf/ u/L k|ltj] bg k]z
ug{ 45 k|wfg GofofwLzn] cfjZostf cg' ;f/ ;do;dodf b' O{ jf b'O{eGbf a9L
GofofwLzxsf] ljz] if ;ldlt u7g ug{ ;Sg] 5 .
-@_ /lhi6 f/ ljz]if ;ldltsf] ;lrj x' g]5 . ;f] ;ldltdf ;DalGwt lnvtx
k]z ug]{ / ;ldltsf] tk{maf6 n]v fk9L ug]{ sfd /lhi6f/sf] x'g]5 .
!#s=46cbfnt Joj:yfkg ;ldltM
;ldltM ;jf]{Rr cbfnt tyf dftxtsf cbfntsf d'2 f dfldnf,
Ohnf;, GofofwLz tyf sd{ rf/L, clen] v ;"rgf, ef}lts tyf ljQLo ;| f]t ;fwg h:tf
ljifoxdf cfjZos cWoog u/L Joj:yfkg ug{ b]xfoadf]lhdsf] Ps cbfnt
Joj:yfkg ;ldlt /xg]5 M
-s_ k|wfg GofofwLz jf lghn] tf] s]sf] Pshgf GofofwLz cWoIf
-v_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] GofofwLz ;b:o
-u_ /lhi6f/ ;b:o
45
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
46
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
13
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-3_ ;lrj, sfg" g, Gofo tyf ;+; bLo Joj:yf dGqfno ;b:o
-_ dxfGofoflwjQmfn] tf] s]sf] Pshgf
gfoj dxfGofoflwjQmf ;b:o
-r_ cWoIf, g]kfn af/ Pzf]l ;Pzg ;b:o
-5_47 ;x/lhi6f/, k| zf;g dxfzfvf, ;jf]{Rr cbfnt ;b:o ;lrj

!#v=48 lgdf{0f ;ldltM -!_ cbfntleq ug'{kg]{ dd{t ;Def/ tyf lgdf{0 f sfo{;Fu ;DalGwt
gLlt lgwf{/0f ug{ tyf lgb]{z g lbgsf nflu b] xfoadf]lhdsf] Ps lgdf{0f ;ldlt /xg]5M
-s_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz cWoIf
-v_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz ;b:o
-u_ /lhi6f/ ;b:o
-3_49 zfvf k| d'v of]h gf tyf ef}lts k|z f;g zfvf,
;jf]{ Rr cbfnt ;lrj
-@_ pklgod -!_ adf]lhd ;ldltsf] sfd, st{ Jo / clwsf/ b] xfoadf]lhd
x'g]5M
-s_ ;jf]{ Rr cbfntleq ug'{k g]{ dd{t tyf lgdf{0f ;DaGwdf gLlt
to u/L sfof{Gjog ug]{ u/fpg] ,
-v_ k'g/fj] bg tyf lhNnf cbfntdf ug'{ kg]{ dd{t tyf lgdf{0f
;DaGwdf ;DalGwt cbfntaf6 nfut cg' dfg k| fKt u/L
tT;DaGwdf cfjZos /sd lgsf;f lbg] .

!#u=50 k':tsfno ;ldltM -!_ cbfntsf] k': tsfno ;~rfng ug{ b] xfoadf]lhdsf] k':tsfno
;ldlt /xg] 5M
-s_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz cWoIf
47
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
48
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
49
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
50
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
14
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-v_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz ;b:o


-u_ /lhi6f/ ;b:o
-3_51 ;x/lhi6f/ cg';Gwfg tyf of]hgf dxfzfvf,
;jf]{ Rr cbfnt ;b:o
-_52 zfvf k| d'v, cg' ;Gwfg zfvf, ;jf]{Rr cbfnt ;b:o
-r_ k':tsfno k|d'v, ;jf]{ Rr cbfnt ;lrj
-@_ k':tsfnosf] nflu cfjZos cWoog ;fdu| L 5gf}6, k':tsfno
Joj:yfkgsf] ;d;fdlos ;'wf/ Pjd\ k':tsfno ljsf;;DaGwL gLlt lgwf{ /0f ug'{
;ldltsf] d'Vo sfd x'g]5 .

;Dkfbg tyf k|sfzg54 ;ldltM


!#3=53 ;Dkfbg ;ldltM -!_ g] kfn sfg" g klqsfsf] ;Dkfbg tyf k|sfzg55
ug{ b] xfoadf]lhdsf] ;Dkfbg tyf k| sfzg56 ;ldlt /xg]5M
-s_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz cWoIf
-v_ dxfGofoflwjQmfn] tf] s]sf] Pshgf gfoj
dxfGofoflwjQmf ;b:o
-u_57 g]kfn af/ Pzf]l ;Pzgsf] cWoIf jf ;f]
Pzf]l ;Pzgn] tf] s]sf] Pshgf jl/i7 clwjQmf
jf clwjQmf ;b:o
-3_58 ;x/lhi6f/ cg';Gwfg tyf of]hgf dxfzfvf,
;jf]{ Rr cbfnt ;b:o

51
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
52
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
53
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
54
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
55
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
56
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
57
bzf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
58
5}7f}F ;+zf] wgf/f ;+zf]lwt .
15
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-_59 ;jf]{ Rr cbfnt af/ Pzf]l ;Pzgsf] cWoIf jf


;f] Pzf]l;Pzgn] tf]s] sf] Pshgf jl/i7
clwjQmf jf clwjQmf ;b:o
-!_60 k|wfg GofofwLzn] tf] s] sf] sfg" gsf] cWofkg
ug]{ ;+: yfsf k| d'vf/f l;kmfl/z u/]sf] sfg"g
lzIfs Pshgf ;b:o
-r_ ;Dkfbs, g]k fn sfg" g klqsf ;lrj
-!s_61 pklgod -!_ sf] v08 -v_, -u_, -_ / -!_ sf ;b:oxsf] kbfjlw
Ps jif{s f] x'g] 5 .
-@_ ;jf]{Rr cbfnt a'n]l6gsf] ;Dkfbg tyf k|sfzg62 ug{ b] xfoadf]lhdsf]
;Dkfbg tyf k| sfzg63 ;ldlt /xg] 5M
-s_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz cWoIf
-v_ ;x/lhi6f/ cg';Gwfg tyf of]hgf dxfzfvf,
;jf]{ Rr cbfnt ;b:o
-u_ ;Dkfbs, g]k fn sfg" g klqsf ;lrj
-#_ sfg" g klqsf tyf ;jf]{ Rr cbfnt a'n]l6g -kflIfs_ sf] k|s fzg, d" No
lgwf{ /0f tyf laqmL ljt/0f;DaGwL Joj:yf ldnfpg' o; ;ldltsf] sfo{ x' g]5 .
-$_ pklgod -#_ sf] k| of]h gsf] nflu af] nfOPsf] a} 7sdf ;jf]{Rr cbfntsf
/lhi6f/nfO{ cfdGq0f ul/g] 5 .

-%_64 cbfntn] pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltf/f lgwf{ /0f ul/Padf]lhdsf


cGo k| sfzgx k| sfzg ug{ ;Sg] 5 .

59
bzf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
60
bzf}F ;+zf]wgf/f yk .
61
bzf}F ;+zf]wgf/f yk .
62
P3f/f}+ ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
63
P3f/f}+ ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
64
bzf}F ;+zf]wgf/f yk .
16
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

!#3!=65 d'2f Joj:yfkg ;ldltM ;jf]{Rr cbfntdf /x] sf d'2f km5\of]{6 sf] k|ult ;dLIff ug{ ,
d'2fsf] sf/jfxLdf b]vfk/]s f sfo{ljlwut ljifodf Psktf sfod ug]{ ;DaGwdf
;'emfj k|bfg ug{ Pj+ d'2f Joj:yfkgsf ljljw kIfdf cWoog ljZn] if0f u/L
sf/jfxLnfO{ l56f] 5l/tf] t'Nofpg] ;DaGwdf /fo k/fdz{ lbg b] xfoadf]lhdsf] Ps d'2f
Joj:yfkg ;ldlt /xg]5 M
-s_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz cWoIf
-v_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz ;b:o
-u_ /lhi6f/ ;b:o
-3_ dxfGofoflwjQmfn] tf] s]sf] gfoj dxfGofoflwjQmf ;b:o
-_ cWoIf, ;jf]{ Rr cbfnt af/ Pzf]l ;Pzg ;b:o
-r_ dxfzfvf k| d'v, d'2f tyf l/6 dxfzfvf ;b:o
-5_ /lhi6f/n] tf] s]s f] d'2f tyf l/6 dxfzfvfcGtu{t sf
zfvf k| d'vxdWo] af6 Ps hgf ;b:o ;lrj

!#3@=66 d]n ldnfk ;ldltM d]nldnfkstf{sf] ;" rL :jLs[t ug]{, ;f] ;"r Ldf gfd ;dfj] z ug]{,
gfd x6fpg] / dftxt cbfntaf6 ePsf d] nldnfk;DaGwL sfo{ sf] cg'u dg /
;'k/Lj] If0fnufotsf cGo gLltut Joj:yf ug{s f] nflu b] xfoadf]lhdsf] Ps d]nldnfk
;ldlt /xg] 5M
-s_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz cWoIf
-v_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf GofofwLz ;b:o
-u_ /lhi6f/, ;jf]{Rr cbfnt ;b:o
-3_ cWoIf, ;jf]{ Rr cbfnt af/ Pzf]l ;Pzg ;b:o
-_ ;x/lhi6f/ d'2f tyf l/6 dxfzfvf, ;jf]{Rr cbfnt ;b:o ;lrj

65
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
66
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk
17
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

!#3#=67 ;"r gf k|l jlw ;ldltM -!_ ;jf]{Rr cbfnt tyf dftxt cbfntxdf ;" rgf k|ljlwsf]
k|of] u ;DaGwdf cfjZos gLlt lgwf{ /0f ug{ / ;f] gLltsf] sfof{Gjogsf] /]v b]v /
cg'u dg u/L68 lgb{] zg lbg b] xfoadf]lhdsf] Ps ;"r gf k|ljlw ;ldlt /xg] 5M
-s_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf
GofofwLz cWoIf
-v_ k|wfg GofofwLzn] tf]s]sf] Pshgf
GofofwLz ;b:o
-u_69 k|wfg GofofwLzn] tf] s] sf] k' g/fj] bg
cbfntsf] d'Vo GofofwLz jf GofofwLz
Pshgf ;b:o
-3_70 /lhi6f/ ;b:o
-_71 lgb]{ zs, ;" rgf k|ljlw dxfzfvf,
;jf]{ Rr cbfnt ;b:o ;lrj
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltn] g]kfnsf] Gofo k|0 ffnLnfO{ ;"r gf
k|ljlwd} qL agfpg cfjZos gLlt / sfo{ qmd th'{ df u/L nfu" ug{] ;DaGwdf cWoog
u/L u/fO cfjZostfg'; f/ ;jf]{ Rr cbfntdftxt /xg] u/L ;"r gf k|ljlw;DaGwL ;+oGq
:yfkgf ug{] tkm{ l;kmfl/;;lxt cfjZos sfo{ ug]{ 572 .

!#3$=73s]Gb|Lo Gofo If]q ;dGjo ;ldltM -!_ ;jf]{Rr cbfnt, dftxt cbfnt tyf Goflos
lgsfoxsf] sfd sf/afxL ;' Jojl:yt 9+ un] ;~rfng u/fpg, lhNnf tyf k' g/fj] bg
txsf GofoIf] q ;dGjo ;ldltsf sfd sf/afxL, Gofokflnsfsf] /0fgLlts of] hgf,
k}m;nf / cfb]z sf] sfof{GjognfO{ k|efjsfl/tf lbg Pj+ cbfntsf] ;' /Iff Joj:yfnfO{{
;d] t ;dGjo ug{ b] xfoadf]lhdsf] Ps s]Gb|Lo Gofo If] q ;dGjo ;ldlt /xg]5 M

67
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
68
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
69
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
70
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
71
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
72
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
73
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
18
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-s_ k|wfg GofofwLzn] tf] s] sf] ;jf]{Rr


cbfntsf] GofofwLz Pshgf cWoIf
-v_ k|wfg GofofwLzn] tf] s] sf] ;jf]{Rr
cbfntsf] GofofwLz Pshgf ;b:o
-u_ k|wfg GofofwLzn] tf] s]sf] k' g/fj] bg
cbfntsf] d'Vo GofofwLz Pshgf ;b:o
-3_ sfo{s f/L lgb]{zs, /fli6o Goflos k|lti7fg ;b:o
-_ /lhi6f/ ;b:o
-r_ ;lrj, Gofo kl/ifb\ ;b:o
-5_ ;lrj, sfg" g tyf Gofo dGqfno ;b:o
-h_ dxfGofoflwjQmfn] tf] s]sf] gfoj
dxfGofoflwjQmf ;b:o
-em_ k|x/L dxflg/LIfsn] tf]] s]sf] cltl/Qm k|x/L
dxflg/LIfs ;b:o
-`_ k|wfg GofofwLzn] tf] s]s f] lhNnf GofofwLz
Pshgf ;b:o
-6_ cWoIf, g]kfn af/ Pzf]l ;Pzg ;b:o
-7_ ;x;lrj, cy{ dGqfno ;b:o
-8_ ;x;lrj, /fli6o of]h gf cfof] u ;b:o
-9_ dxflgb]{ zs, sf/fuf/ Joj:yfkg ljefu ;b:o
-0f_ dxflgb]{ zs ;b:o
-t_ k|wfg GofofwLzn] dgf] gLt u/] sf] gful/s
;dfhsf] k|ltlglw Pshgf ;b:o

19
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-y_ ;x/lhi6f/ cg' u dg tyf lg/LIf0f


dxfzfvf, ;jf]{ Rr cbfnt ;b:o ;lrj
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -t_ adf]lhdsf] ;b:osf] kbfjlw b'O{ jif{s f] x'g]5 .
-#_ s] Gb| Lo Gofo If] q ;dGjo ;ldltsf] a}7sdf cWoIfn] cfjZos ;Dem] sf
cGo GofofwLz, kbflwsf/L tyf JolQmnfO{ ;d]t cfdGq0f ug{ ;Sg] 5 .
-$_ s] Gb| Lo Gofo If] q ;dGjo ;ldltsf] a}7sdf cbfntdf ljrf/fwLg s' g} d'2f,
s'g} klg kbflwsf/Lsf] JolQmut cfr/0f / c s'g} lgsfo;F u c;DalGwt lgtfGt
cfGtl/s ljifodf 5nkmn ul/g] 5} g .

!#3%=74 cg'; Gwfg ;ldltM ;jf]{Rr cbfnt tyf dftxt cbfntdf bfo/ ePsf d' 2fsf]
k|s[lt, km5\ of}{ 6sf] l:ylt, Gofo k| zf;g / Goflos ;'w f/ cflb ljifodf cfjZos
cg' ;Gwfg u/L gLlt lgdf{0 fsf] nflu l;kmfl/z ug{ / ;f] ;DaGwdf cg';Gwfg tyf
of]h gf dxfzfvfnfO{ cfjZos lgb]{ zg lbg b]xfoadf]lhdsf] Ps cg';Gwfg ;ldlt
/xg] 5M
-s_ k|wfg GofofwLzn] tf] s] sf] ;jf]{ Rr cbfntsf] GofofwLz
Pshgf cWoIf
-v_ sfo{s f/L lgb]{zs, /fli6o Goflos k|lti7fg ;b:o
-u_ /lhi6f/ ;b:o
-3_ ;lrj, Gofo kl/ifb\ ;b:o
-_ dxfGofolwjQmfn] tf]s]s f] gfoj dxfGofoflwjQmf Pshgf ;b:o
-r_ g]kfn af/ Pzf]l;Pzgn] tf] s]sf] jl/i7 clwjQmf jf
clwjQmf Pshgf ;b:o
-5_ ;x/lhi6 f/, cg'; Gwfg tyf of]h gf dxfzfvf, ;jf]{ Rr
cbfnt ;b:o ;lrj

74
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
20
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

!#=75 cGo ;ldltx M k"0f{ j}7s -k"mnsf]6{ _ jf k| wfg GofofwLzn] tf]s]adf]lhdsf] cWoIf
Pjd\ ;b:ox /xg] u/L cfjZostfcg' ;f/ cGo ;ldltx u7g ug{ ;lsg]5 .

!$=76 lg0f{o sf] hfgsf/L


hfgsf /L / sfof{GjogM -!_ :yfoL ;ldlt, ljz] if ;ldlt / k"0 f{ a} 7saf6
ePsf lg0f{o xsf] hfgsf/L /lhi6f/n] ;a} GofofwLznfO{ lbg]5 .
-@_ :yfoL ;ldlt, ljz]if ;ldlt / k"0f{ a}7saf6 ePsf lg0f{o sf] sfof{Gjog ug]{
lhDd]jf/L /lhi6 f/sf] x'g] 5 .

kl/R5]b$
/lhi6f/ / cGo sd{
sd{rf/Lxsf] sfd, st{Jo / clwsf/
!%= /lhi6f/sf] clwsf/M -!_ o; lgodfjnLdf cGoq pNn] v ePsf] sfd, st{Jo /
clwsf/xsf cltl/Qm /lhi6 f/sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g] 5M
-s_ ;jf]{ Rr cbfntdf btf{ u/fpg k|:t' t ul/Psf] d'2f dfldnf;Fu
;DalGwt lnvtx btf{ ug]{,
-v_ ;jf]{ Rr cbfntdf bfo/ /x] sf] d'2f dfldnf;Fu ;DalGwt ldl;n
jf lnvtx dufpg] / k] z ug{ nufpg] tyf cGo cbfntaf6
dfu ePsf ldl;n jf lnvtx k7fpg] ,
-u_ sf] 6{ kmLsf] ;"r gf hf/L ug]{ tfd]n eOcfPsf] Dofb /Ltk"j{s
ePsf] jf j] /Ltsf] ePsf] hfF rL j]/Ltsf] b]l vPdf ab/ u/L k' gM
/Ltk"j{s tfd]n u/fpg],77
-3_ of] lgod jf cGo k| rlnt sfg" gsf] cwLgdf /xL tNnf]
cbfntsf] k} m;nfadf]lhd nfu] sf] h/Ljfgf / s} bafktsf] w/f}6
jf hdfgt lnO{ k' g/fj] bg jf d'2f bf]xf]ofpg] lgj] bgkq btf{
ug]{,
-_ d'2fsf] s'g} kIfsf] d[T o' ePdf ;sf/gfdf;DaGwL sf/jfxL ug]{ ,
75
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
76
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
77
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
21
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-r_ sfg"g adf]lhd ldl;n jf lnvtxsf] lg/LIf0f ug{ cg' dlt lbg]
/ d' 2fsf] kIf jf sfg"g Joj;foLn] s'g} lnvtsf] gSsn dfu] df
/Lt k'ofO{ gSsn lbg cfb] z lbg],
-5_ sfg"g Joj;foLn] k]z u/] sf] jsfntgfdf lng] / sfg"g
Joj;foLnfO{ s' g} s'/fsf] ;"r gf lbg' k/] df lbg],
-h_ Ohnf;af6 lg0f{ o jf cfb] z ePadf]lhdsf sfdx ug]{ ,
-em_ sfg"g adf]lhd d'2 fsf kIfxsf] Dofb tfl/v yfDg] / tfl/v;Fu
;DalGwt Joj:yf ldnfpg],
-`_ afnL /f] Ssf jf km' s'jf ul/kfpFm jf d'2f d' NtjL /flvkfpF m jf
hufOkfpFm eGg] ljifox ;DaGwL lgj]bgkq ;'G g],
-`!_78 d'n'sL P] g, cbfntL aGbf]a:tsf] dxnsf] !&!s g+= adf]lhd
;DklQ /f]Ssf ul/kfpFm jf !&!v g+= adf]lhd km' s'jf ul/kfpFm
eGg] lgj]bgpk/ sfg" gadf]lhd lgsf;f lbg] ,
-6_ d'2fsf bfo/L ldl;n / l5g'j f ldl;nx 7Ls;Fu /fVg nufpg] ,
-7_ hdfgL lnO{ tfl/vdf 5f]8\ g] ljifodf lgsf;f lbg] ,
-7!_79 sfg"g adf]lhd jf/] ; lng] , ;sf/ u/fpg] / tT;DaGwL cfjZos
sfo{ ug]{,
80
-8_ jflif{ s k|ltj] bg tof/ ug]{, ===
-9_ k|wfg GofofwLzn] lbPsf] ljz] if jf ;fdfGo lgb]{ zgsf cwLgdf
;jf]{ Rr cbfntsf sd{r f/L / k| zf;sLo Joj:yfsf] /]v b] v /
lgoGq0f ug]{,

78
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
79
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
80
cf7f}+ ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
22
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-0f_81 cfjZostf cg'; f/ dftxt cbfntsf] sd{rf/L, lhG;L tyf


k|zf;sLo Joj:yfsf] lg/LIf0f u/L Jojl:yt ug]{ u/fpg] ,
-t_82 k|wfg GofofwLzn] ;do ;dodf lbg] ljz] if lgb]{zgsf] cwLgdf
/xL83 s' g} sd{ rf/LnfO{ cfjZostf cg'; f/ ;dofjlw tf]sL jf
gtf] sL Ps cbfntaf6 csf]{ cbfnt jf dftxtsf] cGo
Goflos lgsfodf sfh v6fpg] ,
-y_84 cbfntxdf /fhkq cg+lst sd{ rf/Lsf] s' g} kb l/Qm ePsf]
sf/0faf6 cbfntsf] sfd ;' rf x'g g;s] df nf] s ;]jf
cfof]uaf6 l;kmfl/z eO{ gcfP;Ddsf] cjlwsf] nflu s/f/
;]jfdf lgo' Qm ug]{,
t/, o:tf] lgo'lQm ubf{ l/Qm kbk"lt{sf nflu nf] s;]jf
cfof]udf dfusf] cfs[lt kmf/fd k7fO;s] sf] x'g' kg]{ 5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd cbfntdf btf{ ug{ NofPsf] s'g} k' g/fj] bg, lgj]bgkq
jf cGo s' g} lnvt sfg"g adf]lhd /Lt gk'u]sf] jf sfg" gadf]lhd v'nfpg' kg]{ s'/f
sf/0f jf cfwf/x gv'nfPsf] jf k|i6 gePsf] b]lvPdf /lhi6 f/n] To:tf] lnvtnfO{
btf{ ug{ c:jLsf/ ug{ ;Sg] 5 .
-#_ d'2fsf] sf/jfxLsf] l;nl;nfdf /lhi6 f/n] u/] sf] cfb]zpk/ #% lbgleq
ph'/L nfUg ;Sg]5 . To:tf] ph' /L k/] df Ohnf;;dIf k]z ug'{ k5{ .

!^= clwsf/ k|Tofof]hgM /lhi6f/n] cfk" mnfO{ k|fKt clwsf/dWo] s'g} clwsf/ lnlvt
kdf =====85 ;x/lhi6 f/, pk/lhi6f/, zfvf k|d'v jf cbfntsf cGo s' g} clws[ tnfO{
;'Dkg ;Sg] 5 .

81
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
82
cf7f}+ ;+zf]wgf/f yk .
83
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
84
bzf}F ;+zf] wgf/f yk .
85
rf}yf] ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
23
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

86
t/, lgod !% sf] pklgod -!_ sf] v08 -`!_ adf]lhdsf] /f]Ssf /fVg] jf
km's'jf ug]{ ; DaGwL clwsf/ k|T ofof]h g ug{ ;lsg] 5}g .

!&= k|wfg GofofwLzn] lbPsf] ;fdfGo jf ljz]if lgb]{zgsf] kfngf ug'{k g]{M o;
lgodfjnLadf]lhd /lhi6 f/n] dftxtsf clws[txnfO{ clwsf/ k| Tofof]h g ug]{
ljifodf k|wfg GofofwLzn] s'g} ;fdfGo jf ljz]if lgb]{ zg lbPsf] /x] 5 eg] /lhi6 f/n] ;f]
lgb]{ zg kfng ug'{k5{ .

!*= /lhi6f/n] ;'D k]sf] sfdsf] ;DaGwdf dftxtsf sd{rf/Lxsf] pQ/bfloTjM


/lhi6f/n] ;'Dk]s f] sfdsf] ;DaGwdf ====== 87 ;x/lhi6 f/, pk/lhi6f/, zfvf k|d'v /
cGo clws[t sf] pQ/bfloTj /lhi6f/k|lt x' g]5 .

!(=88 dflyNnf] clws[tsf] cg'k l:yltdf lghsf] sfd dftxtsf cGo


cGo clws[tn] ug]{M
/lhi6f/sf] cg' kl:yltdf lghn] ug'{k g]{ sfd ;x/lhi6f/n], ;x/lhi6f/sf] cg'kl:yltdf
lghn] ug]{ sfd pk/lhi6 f/n] / pk/lhi6f/sf] cg'kl:yltdf lghn] ug]{ sfd zfvf
k|d'vn] ug{ ;Sg]5 .
@)=89 === === ===
@!=90 ;x/lhi6f/sf] sfd, st{J o / clwsf/M
clwsf/M -!_ cbfntdf /x] sf] k|T o]s dxfzfvfsf]
k|d'vsf] kdf ;x/lhi6 f/n] sfd ug]{ 5 . cfgf] dxfzfvfcGtu{tsf zfvf tyf
kmfF 6xsf] sfd sf/jfxLnfO{ l56f] 5l/tf], :t/Lo / k|efjsf/L 9+uaf6 ;DkGg ug'{
u/fpg' ;x/lhi6 f/sf] st{ Jo x' g]5 .
91
t/ ;"r gf k|ljlw dxfzfvfsf] xsdf ;f] xL dxfzfvfsf] lgb]{z sn] dxfzfvf
k|d'vsf] kdf sfd ug]{ 5 .
-@_ pklgod -!_ df n]l vPsf sfd st{ Josf cltl/Qm ;x/lhi6f/sf] sfd,
st{Jo / clwsf/ b] xfoadf]lhd x'g]5M

86
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
87
rf}yf] ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
88
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
89
rf}yf] ;+ zf] wgf/f vf/]h .
90
5f}7f}+ ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
91
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
24
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-s_ /lhi6f/n] clwsf/ k|T ofof]hg u/L tf]l slbPsf sfdx ug]{, /
-v_ cbfntsf] sfd ;' rf? kn] rnfpg /lhi6f/nfO{ ;Nnfx /
;xof]u lbg] .
-#_ cbfntdf cfjZos ;+ Vofdf ;x/lhi6f/ gePsf] cj:yfdf s'g}
;x/lhi6f/nfO{ cfjZostf cg';f/ PseGbf a9L dxfzfvfsf] sfd ug]{ u/L tf] Sg
;lsg]5 .

@!s =92lgb]{zssf] sfd, st{Jo / clwsf/M ;"rgf k|ljlw dxfzfvfsf] lgb]{zssf] sfd, st{Jo
/ clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g] 5 M
-s_ ;"rgf k|ljlw dxfzfvf / dftxt cbfntsf] ;"r gf k|ljlw zfvfsf] cfly{ s tyf
k|zf;lgs k|jGwsf] jflif{ s sfo{ of]hgf agfO /lhi6 f/ ;dIf k] z ug]{ ,
-v_ ;jf]{ Rr cbfnt, dftxt cbfnt tyf cGo Goflos lgsfosf nflu cfjZos
kg]{ ;"rgf k|ljlw;DaGwL cfw'lgs pks/0f h8fg ug{ s f] nflu /lhi6 f/ ;dIf
k]z ug]{ ,
-u_ ;"rgf k|ljlw dxfzfvf / dftxt cbfntsf ;"rgf k|ljlw zfvfnfO{{ cfjZos
kg]{ hgzlQm pko' Qm :yfgdf v6fpg] sfddf /lhi6f/nfO{{ ;xof]u ug]{ ,
-3_ ;"rgf k|ljlw;DaGwL gjLgtd\ lqmofsnfkxnfO{{ cbfntsf] sfo{ k|0ffnLdf
;dfj] z ug]{,
-_ ;"rgf k|ljlwsf] ;~rfng / ;+/If0fsf nflu tf]lsPsf] lhDd]jf/L k" /f gug]{
k|fljlws / cGo sd{ rf/LnfO{{ cfjZos sfg" gL sf/afxLsf nflu /lhi6f/ ;dIf
n]vL k7fpg] ,
-r_ ;"r gf k|ljlwsf] ljsf; / lj:tf/sf nflu ;/f] sf/jfnf lgsfox;Fu ;dGjo
ug]{,
-5_ ;"rgf k|ljlw ;DaGwdf dftxt cbfnt / lgsfoxdf eO/x] sf sfdsf]]
lgoldt lg/LIf0f tyf cg' udg ug]{ ,

92
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
25
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-h_ ;"rgf k|ljlw ;ldlt / /lhi6 f/sf] gLlt / lgb]{ z gdf /xL ;"rgf k|ljlwsf]
:yfkgf, ljsf; / lj:tf/sf nflu cfjZos sfo{ ug]{ ,
-em_ GofokflnsfnfO{{ ;" rgf k|ljlwd}qL agfpg cfjZos sfo{ ug]{ ,
-`_ ;jf]{ Rr cbfntaf6 tf]lsPsf cGo sfo{ ug]{ u/fpg] .

@@= pk/lhi6f/sf] sfd, st{Jo / clwsf/M pk/lhi6 f/sf] sfd, st{Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x' g]5M
-s_ /lhi6f/n] clwsf/ k|T ofof]hg u/L tf]l slbPsf sfdx ug]{, /
-v_ cbfntsf] sfd ;'rf? kn] rnfpg /lhi6 f/nfO{ ;Nnfx / ;xof]u lbg] .

@@s=93Ohnf; clws[tsf] sfd, st{Jo / clwsf/M


clwsf/M Ohnf; clws[t sf] sfd, st{ Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x' g]5M
-s_ Ohnf;df k] z x' g] d'2fxsf] ldl;n lhDdf lnO{ Ohnf;df d'2f ;'g fpg],
-v_ ;'g'j fO{ ePsf d'2 fsf] k}m;nf jf cfb]z tof/ ug]{ sfo{df GofofwLznfO{ ;xof]u
ug]{,

-v!_94 Ohnf;df k] z x' g] d'2 f / tT;DaGwL cfjZos ljj/0fx ;DalGwt ;a}n fO{
hfgsf/L x'g] u/L j]a;fO6df /fVg sDKo'6/ 8f6fj]; df OlG6 ug{] ,
-u_ /lhi6f/n] clwsf/ k|T ofof]hg u/L tf]l slbPsf] sfo{x ug]{ .

@@v =95;Dkfbssf] sfd, st{J o / clwsf/M ;Dkfbssf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd
x'g]5M
-s_ g]kfn sfg" g klqsf, ;jf]{ Rr cbfnt a' n]l6g tyf ;jf]{ Rr cbfntaf6 ;do
;dodf k| sfzg x' g] ljleGg k| s fzgx ;Dkfbg ug]{,
-v_ ;DalGwt ;Dkfbg tyf k| sfzg96 ;ldltaf6 tf]lsPadf]lhdsf sfdx ug]{ ,
-u_ /lhi6f/n] clwsf/ k|T ofof]hg u/L tf]l slbPsf] sfo{x ug]{ .
93
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
94
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
95
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
96
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
26
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

@@u =97 === === === === === === === ===

@@3=98lghL ;lrj Pjd\


@@3= Pjd\ lghL ;xfossf] sfd, st{J o / clwsf/M lghL ;lrj Pjd\ lghL
;xfossf] sfd, st{ Jo / clwsf/ b] xfoadf]lhd x' g]5 M
-s_ ;DalGwt lghL ;lrjfnodf k| fKt x' g] ldl;n sfuhx a'emL k] z ug]{ tyf
lghL ;lrjfnodf lgoldt kdf ug'{kg]{ sfd sf/jfxL ug]{,
-v_ ;DalGwt kbflwsf/Ln] lgb]{z g lbP jf tf] s]adf]lhdsf sfdx ug]{,
-u_ /lhi6f/n] clwsf/ k|T ofof]hg u/L tf]l slbPsf sfdx ug]{ .

@#=99 === === === === === === === === === === ===
@$=100 zfvf k|d'v / cGo sd{r f/Lxsf] sfd, st{Jo / clwsf/M
clwsf/M -!_ o;
lgodfjnLadf]lhdsf zfvfxdf /lhi6f/n] ;jf]{Rr cbfntsf s'g} clws[t
sd{rf/LnfO{ zfvf k| d'v sf] kdf sfd ug]{ u/L tf] Sg ;Sg] 5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd tf]l sPsf] zfvf k| d'v sf] b]xfoadf]lhdsf] sfd,
st{Jo / clwsf/ x' g]5M
-s_ cfk" mnfO{ sfd ug{ tf]lsPsf] zfvfdf dftxt sd{ rf/Lxaf6
x'g] sfd, sf/jfxLsf] lg/LIf0f, cg'udg u/L k|ToIf lgoGq0f
ug]{,

-s!_101cfgf] zfvfdf cfk" mnufot dftxt sd{ rf/Laf6 x'g] sfd


sf/jfxLdf ;"rgf k|ljlwsf] k|o f]u ug]{ u/fpg], ;6j]c /sf]
k|of] u ;xL 9+uaf6 eP gePsf] x] /L cfjZos lgb]{ zg lbg] .
-v_ /lhi6f/n] clwsf/k|T ofof] hg u/L tf]lslbPsf] sfd ug]{ .

97
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk eO{ 5}7f}F ;+ zf] wgf/f vf/] h .
98
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
99
rf}yf] ;+ zf] wgf/f vf/]h .
100
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
101
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
27
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-#_ cfk"mnfO{ sfd ug{ v6fPsf] ;DalGwt zfvfdf lgoldt kdf ug'{ kg]{
sfdsf cltl/Qm dflyNnf] clwsf/L jf zfvf k| d'v jf /lhi6f/af6 lnlvt jf df}l vs
kdf lgb]{lzt ul/Padf]lhdsf] sfdx ug'{ cGo sd{rf/Lxsf] sfd, st{Jo x'g] 5 .

@$s =102sfd sf/jfxLsf] pQ/bfloTj / hjfkmb]x LM -!_ o; lgodfjnLcGtu{t sfd, st{Jo


/ clwsf/ tf]lsPsf sd{rf/Lx cfk" mn] u/] sf] sfd sf/jfxLsf] nflu cfk"mnfO{ sfd,
st{Jo / clwsf/ tf] Sg] lgs6:y dflyNnf] clwsf/Lk|lt hjfkmb]xL x'g]5 / cfk" mn]
;Dkfbg u/]s f] sfdsf] k"0 f{ pQ/bfloTj lghdf /xg] 5 .
-@_ o; lgodadf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] lbPsf] cfb]z jf lgb]{ zg kfng
gug]{ sd{ rf/Lpk/ To:tf] cfb] z jf lgb]{ zg lbg] clwsf/L jf zfvf k| d'vn] cfjZos
sf/jfxL ug{ l;kmfl/z ug{ ;Sg] 5 / lghn] To:tf] cfb] z jf lgb]{zg kfngf gu/] sf]
b]lvPdf k|rlnt sfg" gadf]lhd ljefuLo sf/jfxL ul/g]5 .

@$v=103a}7s a:g]M -!_ /lhi6 f/n] dlxgfdf b' O{ k6s cbfntsf ljleGg dxfzfvf k|d'vx /
zfvf k| d'vxnfO{ ;fd] n u/fO a} 7s ug'{ kg]{ 5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] a}7 sdf eP ul/Psf sfd sf/jfxL / b] vf k/] sf
sl7gfOxsf] ;dLIff u/L ;dfwfg kQf nufO To;sf] clen] v /fVg' kg]{5 .

kl/R5]b%
cbfntdf btf{ ug]{ lnvtdf k'ofpg' kg]{ /Lt;DaGwL ;fdfGo s'/fx
@%= lnvtxdf k' ofpg' kg]{ ;fdfGo /LtM -!_ of] lgodsf o;kl5sf pklgodx
adf]lhd /Lt gk'u] sf s'g} lkm/fb kq, k|ltpQ/ kq, k' g/fj] bgkq, d'2fsf] kdf
sf/jfxL x' g] lgj] bgkq, lnlvt hjfkm / cGo lgj]bgkqx -o;kl5 kl/R5] b\df lnvt
elgPsf] _ ;jf]{ Rr cbfntdf btf{ ul/g] 5}g\ .
-@_ lnvt k"mn:s]k cfsf/sf] ;fbf g]kfnL sfuhdf klxnf] k[i7df lz/tkm{ bz
;]G6LdL6/ / k|T o]s k[ i7df afofFt km{ kfF r ;]G6LdL6/ 7fpF 5f]l8Psf] / Ps k[i7df

102
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
103
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
28
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

;fdfGotof aQL; k+l Qmdf ga9fO sfuhsf] PsfkL dfq kSsL sfnf] d;Ln] n]l vPsf]
jf 6fO{ k jf d' b|0f ul/Psf] x'g' k5{ .
-#_ lnvt btf{ ug{ Nofpg] JolQm / k|ToyL{s f] gfd, y/, 7]u fgf tyf yfxf
eP;Dd k|T oyL{s f] 3/Jns g+= , s' g} sfof{n odf sfo{ /t /x] s f] df To:tf] sfof{ no jf
;+:yfsf] gfd, 7]ufgf, lghsf] kb tyf ljb]z uPsf] eP ;f] :yfgsf] 7]u fgf tyf104
lnvt btf{ ug{ Nofpg] kIf / k|ToyL{s f] ofS;, O{ - d]n, 6] n]S; jf clen]v x' g ;Sg]
ljB't Lo ;~rf/sf dfWod;DaGwL 7]ufgf eP ;f] 7]u fgf /105 cGo kl/rofTds ljj/0f
pNn]v ePsf] x' g'k5{ .
-#s_106cbfntdf btf{ ug{ NofPsf] lgj] bg, k'g /fj]bg, lnlvt hjfkmnufotsf
lnvtdf ;Dej eP;Dd lgj] bs, k' g/fj] bs / k| ToyL{ sf] afa' / afh] sf] gfd v' nfOPsf]
x'g'k5{ .
t/, ;Ful7t ;+:yfsf] xsdf eg] of] lgod nfu" x' g] 5} g .
-$_ lnvt btf{ ug{ Nofpg] JolQm jf JolQmxn] k| To] s k[i7df 5f]6 s/L b:tvt
/ cflv/L k[ i7df a'lemg] u/L k"/f b:tvt u/]s f] jf n] Vg ghfGg] eP b:tvtsf] ;f
NofKr] ;lx5fk u/] sf] x' g'k5{ .
-%_ sfg" g Joj;foLn] d:of} bf u/] sf] lnvtdf afFo fkl lsgf/fdf ;f] lnvt
lghn] d:of} bf u/]sf] Joxf] /f / lghsf] gfd tyf k|df0fkq ;+ Vof :ki6 hgfO ;f] 7fpF df
/ cGo k|T o] s k[ i7df ;xL u/] sf] x' g'k 5{ .
-^_ lnvtsf] cflv/L k| s/0fdf o;df n]lvPsf] Joxf] /f ;fFrf] 5, e' mf 7x/]
sfg"g adf]lhd ;xF' nf a' emfpFnf eGg] n] vL To;sf] d'lg bfFo f lsgf/fdf lnvt btf{ ug{
Nofpg] JolQmn] b:tvt u/] sf] x' g'k 5{ / To;sf] klg d'l g lnvt btf{ ug{ NofPsf] ;fn,
dlxgf, ldlt / af/ pNn]v ePsf] x' g'k5{ .
-&_ sfg" g Joj;foL jf lnvt btf{ ug{ cfpg] JolQmafx] s cn] d:of}bf u/] sf]
lnvtdf ;f] d:of} bf ug]{ JolQmn] of] lnvt d} n] d:of} bf u/]s f] xF', d}n] 3" ;, sLt]{ jf

104
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
105
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
106
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
29
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

hfn;fhLsf] cf/f]kdf ;hfo kfPsf] 5} g eGg] Joxf] /f / cfgf] gfd, y/ / 7] ufgf


lnvtsf] klxnf] k[i7sf] afofF lsgf/fdf :ki6 kdf hgfO ;f] 7fpF df / cGo k|T o]s
k[i7df ;xL u/] sf] x' g'k5{ .
-*_ lnvtsf] ljifox l;nl;n]jf/ kdf k| s /0f 5'6\ ofO{ plrt / ;+odk"0f{
efiffdf n]lvPsf] x' g'k 5{ .
-(_ lnvtsf] k]6af] nLdf k/]sf] k| To] s JolQmsf] gfd, y/, 7] ufgf / cGo
cfjZos kl/rofTds ljj/0f :ki6 kdf pNn] v ePsf] x' g'k 5{ .
-!)_ lnvtdf plNnlvt k| To] s 7fpF sf] k" /f ljj/0f :ki6 kdf hgfOPsf]
x'g'k5{ .
-!)s_107lnvt btf{ ug{ Nofpg] jf cbfntdf sfuh ug{ cfpg] s' g} klg
JolQmn] cfgf] gfd, y/, jtg osLg v'n] sf] gful/stf jf cGo s' g} k| df0f k]z
ug'{k g]{5 . t/, ;f] ;DaGwL k|df0f Ps k6s klxn] k]z eO{ ldl;n ;+ nUg /x]s f] cj:yfdf
k6sk6s k]z ug'{k g]{ 5}g .
-!!_ tnsf] s' g} cbfnt jf cw{Goflos clwsf/L jf lgsfoaf6 sfg" gadf]lhd
;hfo kfPsf] s'g} JolQmn] ;f] cfb] z jf k}m;nfpk/ k' g/fj] bg u/]s f] jf ;f] cfb]z jf
k}m;nf ab/ u/fpg lgj] bgkq lbPsf] ;jf]{ Rr cbfntsf] s' g} k} m;nf jf clGtd
cfb]z sf] k'g /fjnf]s g u/fpgsf] nflu lgj] bgkq k/]sf] df k' g/fj] bs jf lgj] bsn]
cbfntsf] k} m;nfadf]lhd ;hfosf] cfb]z jf k}m;nfcg' ;f/ ;hfo ef] u]sf] jf
ef]lu/x] sf] jf ;f] afkt sfg" gadf]lhd w/f}6 jf hdfgt lbPsf] lg:;f k]z ug'{k 5{ .
To:tf] lg:;f k] z gu/] df To:tf] k'g /fj]bg jf lgj]bg btf{ x'g] 5} g .

@^= /lhi6f/ ;dIf lnvt k]z ug'{kg]{M cbfntdf btf{ ug{ NofPsf lnvt /lhi6f/ jf
lghn] clwsf/ lbPsf] cGo clws[t;dIf k|:t't ug'{ k5{ .

@&= btf{ / b/kL7M -!_ cbfntdf btf{ ug{ NofPsf lnvt sfg"gadf]lhd btf{ x'g]df btf{
lstfadf lnvt btf{ ug{ Nofpg]s f] b:tvt jf ;lx5fk u/fO To;sf] btf{ gDa/ /
ldlt hgfO btf{ ug{ Nofpg] JolQmnfO{ lg:;f lbg' k5{ .
107
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
30
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-@_108 lnvt /Lt gk'u] sf] jf sfg" g ljk/Lt b]lvPdf ;f] s' /f :ki6 kdf
pNn]v u/L lnvtsf] klxnf] k[ i7sf] k5fl8kLsf] lz/df b/kL7 ePsf] 5 eGg] ;Ddsf]
Joxf] /f hgfO /lhi6f/ jf lghn] clwsf/ ;'Dk]s f] clws[t sf] b:tvt / cbfntsf] 5fk
nufO 5'} sfuhdf b/kL7sf] Joxf] /f pNn] v u/L ;f] df ;d]t b:tvt u/L cbfntsf]
5fk nufO Psk|lt ;DalGwt kIfnfO{ lkmtf{ lbg'k 5{ / Psk|lt cbfntdf /fVg' k5{ .
-#_109 pklgod -@_ adf]lhd b/kL7 ubf{ ;jf]{ Rr cbfntaf6 :ki6 JofVof eO{
l;4fGt k|ltkfbg eO;s]sf] ljifo jf pxL ljifodf s;} n] cl3 g} l/6 lgj] bg bfo/ u/L
cbfntdf ljrf/fwLg /x] sf] ljifo jf b] vfb] vL -k| fO{ dfk] m;L_ kdf k'g /fj]bg cbfnt
jf ;jf]{Rr cbfntdf k' g/fj] bg nfUg] jf bf]xf]ofpg] lgj] bg nfUg] ljifo jf d' n'sL P] g,
cbfntL aGbf] a:tsf] dxnsf] !& g+= jf !@$u g+ = jf Gofo k| zf;g P]g, @)$* sf]
bkmf !^ adf]lhd k'g/fj]bg ;'G g] cbfntdf lgj]bg nfUg] ljifo jf ;+j} wflgs jf
sfg"gL k|Zgafx]s sf c:ki6 lsl;dsf] l/6 lgj]bg bfo/ ug{ NofPdf /lhi6f/n] cfwf/ /
sf/0f v' nfO b/kL7 ug{ ;Sg] 5 .

@*= lnvt ;fy k]z x'g ] k|df0fM lnvt ;fy k] z x'g'kg]{ k| To] s lnvt k| df0fsf] ;Ssn /
gSsn ;fy} k]z ug'{k 5{ / k| rlnt sfg" gadf]lhd To:tf] ;Ssn jf gSsnsf] ;DaGwdf
s'g} s}lkmot hgfpg' kg]{ eP ;f];d]t hgfO ;DalGwt ldl;ndf /fVg' k5{ . /lhi6f/sf]
cfb]z a]u / To:tf] ;Ssn sfuh lkmtf{ lbOg] 5}g .

@(= lnvt ;+zf]w gM cbfntdf btf{ e} ; s]sf] lnvtdf n]v, 6fO{ k jf d'b|0 fsf] ;fdfGo q'l6
;Rofpgsf nflu To:tf] lnvt k] z ug]{ JolQmn] lgj] bg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgj] bg
k/] df cbfntn] To:tf] lgj] bgnfO{ g} lnvtsf] k" /ssf] kdf ldl;n ;fd]n ug]{ cfb]z
lbg ;Sg] 5 .
t/, To:tf] lnvtdf k/] sf] h' g s' /f ;Rofpgsf nflu lgj] bg k/] sf] 5, To;af6
d'2fsf] ;Dk"0f{ sf/jfxL / OG;fkmdf c;/ kg{ ;Sg] b]v] df To:tf] lgj] bgnfO{ cbfntn]
k"/s lnvtsf] kdf :jLsf/ ug]{ 5} g .

108
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
109
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
31
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

#)= btf{ b:t'/M o; lgodfjnL / cGo k|rlnt sfg" gdf s'g} lnvt btf{ ug{ s' g} b:t'/
gnfUg] egL n]lvPsf] df b:t' / nfUg] 5} g, olt b:t' / nfU5 egL pNn] v ePsf] df
;f] adf]lhdsf] b:t'/ ga'e mfPdf lnvt btf{ x' g] 5}g .

kl/R5]b^
;+ljwfgsf] wf/f !)&110 sf] pkwf/f -@_cGtu{t lbOg]
lgj]bgkqx
gkqx ;DaGwL Joj:yf
#!= aGbLk|T oIfLs/0fsf] lgj]bgkqM -!_ aGbLk|T oIfLs/0fsf] lgj] bgkqdf b]xfosf s' /fx
oyf;Dej :ki6 kn] v' nfPsf] x'g'k 5{M
-s_ aGbLnfO{ s;n] , slxn] b]lv / s' g kl/jGwaf6 aGbL agfPsf]
5<
-v_ aGbL s' g :yfgdf y'g fdf /x]sf] 5 <
-u_ aGbLnfO{ cGg kfgL aGb u/L y'g fdf /flvPsf] jf s'g} k| sf/sf]
zf/Ll/s jf dfgl;s oftgf lbPsf] 5 jf 5} g <
-3_ y'gfsf] ;DaGwdf ;f]eGbf klxn] cbfntdf lgj] bgkq lbPsf] 5,
5}g < eP To;sf] kl/0ffd s] eof] <
-@_ pklgod -!_ cGtu{tsf] lgj] bgkqdf aGbLn] ;lx5fk u/]s f] x' g'k5{ . t/,
aGbLn] ;lx5fk ug{ g;Sg] sf/0f ePdf cGo s' g} JolQmn] lghsf] xsdf lgj]bgkq lbg
;Sg]5 .
-#_ aGbLk|T oIfLs/0fsf] lgj] bgkq btf{ ePsf] ldltn] ;fwf/0ftM tLg lbgleq
k|f/lDes ;'g'jfO{ sf] nflu Ohnf; ;dIf k] z ul/g]5 .
-$_ g] kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# sf] wf/f !)& 111 sf] pkwf/f -@_ cGtu{t
aGbLk|ToIfLs/0fsf] cfb]z sf] nflu lbPsf] lgj]bgkqdf s'g} klg b:t'/ nfUg] 5} g .

110
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
111
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t
32
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

#@= k|f/lDes cfb]zM -!_ lgod #! adf]lhd k/]sf] lgj] bgkqaf6 aGbLnfO{ sfg" gljk/Lt jf
k|bQ efjgfn] jf ab\lgot;fy y' gfdf /fv]sf] b]lvg cfPdf lgj] bgkqsf] ;' g'jfO{ x'g]
ldlt tf] sL aGbLnfO{ y' gfaf6 lsg 5f8\ g' gkg]{ xf] ;f] s' /f :ki6 u/L lnlvt hjfkm /
;fydf aGbLnfO{ ;d]t lnO{ af6fsf] Dofbafx]s tLg lbgleq pkl:yt x' g' egL cbfntn]
k|ToyL{sf gfddf cfb] z lbg] 5 .
-@_ pklgod -!_ df h' g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg b] xfosf] cj:yfdf
cbfntn] pko' Qm ;De]mdf aGbLnfO{ pkl:yt u/fpg] cfb] z glbO{ lnlvt hjfkmdfq
dufpg] cfb]z lbg ;Sg]5M
-s_ aGbL zf/Ll/s jf dfgl;s kdf c:j:Yo b]l vPdf,
-v_ ef}uf]l ns b" /Lsf] b[li6n] aGbLnfO{ pkl:yt u/fpg pko' Qm
gb]l vPdf, /
-u_ aGbLsf] ;'/Iff / ;fj{hlgs zflGt Pjd\ Joj:yfsf] b[l i6sf]0 faf6
jf To:t} cGo s' g} dgfl;j sf/0faf6 aGbLnfO{ pkl:yt u/fpg
pko' Qm gb]l vPdf .
-#_ lgj]bgkqdf k|T oyL{ agfOPsf] JolQm jf sfof{ nosf] aGbL y' gf;Fu s'g}
;DaGw b]lvg gcfPdf To:tf] JolQm jf sfof{ nosf] gfddf cbfntn] sf/0f b]vfpg]
cfb]z hf/L gug{ ;Sg]5 .
-$_ lgj] bgkq jf lnlvt hjfkmsf] k]6jf] nLaf6 cGo s' g} JolQm jf sfof{nonfO{
klg k|ToyL{ sf] kdf ;lDdlnt u/fpg'k g]{ b]v]df cbfntn] To:tf] JolQm jf sfof{nosf]
gfddf klg sf/0f b] vfpg] cfb] z hf/L ug{ ;Sg] 5 .

##=
##= ljz]if cfb]z lbg ;Sg]M aGbLk| ToIfLs/0fsf] lgj]bgkq ljrf/fwLg /x] sf] cj:yfdf
cbfntn] lgj]bgkqsf] clGtd lsgf/f geP;Ddsf] nflu cj:yfg' ;f/ b] xfosf] s'g}
cfb]z ug{ ;Sg]5M
-s_ aGbLnfO{ xfhL/ hdfgL jf wg hdfgLdf 5f8L lbg' eGg], jf
-v_ aGbLnfO{ k| ToyL{ sf] lx/f;taf6 x6fO cbfntsf] lx/f;tdf /fVg' eGg] .

33
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

#$= vfgtnf;Lsf] k"hL{M -!_ aGbLk| ToIfLs/0fsf] lgj] bgkqaf6 rn]sf] sf/jfxLdf tYosf]
oyfy{tf osLg ug{ cbfntn] b]xfosf] cj:yfdf vfgtnf;Lsf] k"hL{ -;r{ jf/]06_ hf/L
ug{ ;Sg] 5
-s_ aGbL cdfg'l;s tj/af6 y'lgPsf] 5 jf lghnfO{ u}/sfg" gL
oftgf lbPsf] 5 eGg] s'/f cbfntn] ljZjf; ug}{kg]{ s'g} sf/0f
ePdf, jf
-v_ cbfntsf] cfb] z nfO{ 5Ng] dg;fon] aGbLnfO{ cGoq ;fg]{
;Defjgf ePsfn] vfgtnf;Lsf] cfb]z hf/L x' g' cfjZos 5
egL lgj] bsn] cbfntnfO{ ljZjf; x' g] s'g} sf/0f b] vfPdf, jf
-u_ o:t} cGo s'g} sf/0faf6 vfgtnf;Lsf] cfb]z hf/L x'g
cfjZos jf pko' Qm 5 eGg] cbfntnfO{ nfu] df .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd vfgtnf;Lsf] cfb]z hf/L ubf{ cbfntn] aGbL
y'gfdf /x] sf] elgPsf] jf To:tf] cfz+s f ePsf] 7fpF jf 7fpF xsf] tnf;L lnO{ aGbL
kQf nufO pkl:yt u/fpg cfgf] dftxtsf] jf g]kfn ;/sf/sf ;]jfdf /x] sf] s'g}
clws[t jf sd{ rf/Lsf] gfddf cfb] z hf/L ug{ ;Sg]5 . To:tf] cfb] z hf/L ubf{
cbfntn] cfjZos jf dgfl;j b]v] df To:tf] sd{r f/L / lgj] bsnfO{ k|ltlglwTj ug]{
JolQm jf :yfgLo lgsfosf kbflwsf/L;d]t /x]s f] vfgtnf;L 6f]nL u7g u/L ;f]
6f]nLnfO{ vfgtnf;L ug]{ clwsf/ lbg ;Sg] 5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd vfgtnf;Lsf] cfb] z k| fKt ug]{ JolQm jf 6f]n Ln]
cbfntsf] lgb]{ z g adf]lhd y' gfdf /x] s f] JolQmsf] vfhL ug]{ 5 / y'lgPsf] JolQm km] nf
k/] df k|ltj] bg;lxt aGbLnfO{ cljnDa cbfnt;dIf pkl:yt u/fpg] 5 .
-$_ pklgod -@_ adf]lhd vfgtnf;L ug{ cfb]z k|fKt ug]{ clws[ t jf
sd{rf/Ln] aGbLnfO{ lrGg ;Q}mg eGg] s' /fsf] cbfntn] ljZjf; ug'{k g]{ sf/0f ePdf
cbfntn] ;f] k"hL{ df tf]lsPsf] csf]{ s'g} JolQmnfO{ ;f] vfgtnf;L k"h L{ tfd]n u/fpg]
sfo{ df ;xof]u ug{ cfb] z lbg ;Sg] 5 .

34
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

#%= ;fIfL k|df0fM aGbLk|T oIfLs/0fsf] lgj] bgkqsf] ;DaGwdf cfjZos b]l vP cbfntn] cfkm}
jf dftxtsf] cGo s'g} cbfntdfk{mt y' gfsf] ;DaGwdf oyfy{ s'/f osLg ug{ k| df0f
a'g ;Sg] 5 .

#^= aGbLnfO{ 5f]8g]\gM] cbfntn] lgDglnlvt cj:yfdf aGbLnfO{ y' gfaf6 5f]8\g] cfb]z lbg
;Sg]5M
-s_ k|ToyL{n] aGbLnfO{ y'g faf6 5f]8\g' gkg]{ s'g} dgfl;j sf/0f b]vfpg g;s] df jf
lghn] b] vfPsf] sf/0f dgfl;j gb]lvPdf, jf
-v_ ablgot jf k|j[ Q efjgf lnO{ jf sfg" g ljk/Lt aGbLnfO{ y'g fdf /fv] sf]
b]lvPdf .

#&= aGbLnfO{ :yfgfGt/ ug{ gkfpg]M lgod #@ sf] pklgod -!_ adf]lhd ;" rgf tfd]n
ePkl5 aGbLnfO{ Ps :yfgaf6 csf]{ :yfgdf :yfgfGt/ ug{ kfOg] 5} g .

#*=112 k]zLsf] k|fyldstfM -!_ aGbLk|T oIfLs/0fsf] lgj]bgkqnfO{ d'2fsf] k] zLdf klxnf]
k|fyldstf lbOg] 5 .
-@_ lnlvt hjfkm k|fKt ePsf] ldltn] ;fwf/0ftof ;ft lbgleq pklgod -!_
adf]lhdsf] lgj] bg lg0f{o fy{ Ohnf; ;dIf k] z ul/g]5 .
-#_ lgod $) sf] pklgod -!_ cGtu{ t k/] s f lgj] bgxnfO{
aGbLk|ToIfLs/0fsf] lgj] bgkl5 bf];|f] k| fyldstf lbOg] 5 .

#(= em"7f]
7 f] hjfkm lbPdf jf cbfntsf] cfb]z 5Ng] k|of; u/]df sf/jfxL x'x'g]M cbfntsf]
cfb]z nfO{ 5Ng] jf s' g} lsl;daf6 k|efjxLg u/fpg] ablgotn] cbfntnfO{ aGbLsf]
;DaGwdf em"f] hjfkm lbPdf jf s' g} aGbLnfO{ Ps 7fpF af6 csf]{ 7fpF;Dd :yfgfGt/
u/] df jf cbfntn] dfu]s f] hjfkm k| i6 kdf glbO{ cfn6fn u/] df cbfntn] aGbLnfO{
y'gfaf6 d' Qm ug{ cfb]z lbg'sf ;fy} lx/f;tdf /fVg] clwsf/LnfO{ cbfntsf]
ckx]ngfdf ;hfo ug{ jf ljefuLo sf/jfxLsf] nflu ;DalGwt ;/sf/L sfof{nonfO{
pko' Qm cfb] z lbg ;Sg] 5 .

112
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
35
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

113
$)= cGo k|sf/sf lgj]bgkqM -!_ ;+ljwfgsf] wf/f !)& sf] pkwf/f -!_cGtu{ t s' g}
sfg"g nfO{ c;+j} wflgs / ab/ 3f]lift u/fpgsf] nflu h' g;' s} g]kfnL gful/sn] /
pkwf/f -@_ cGtu{t ;fj{ hlgs xs jf ;/f] sf/sf] s'g} ljjfbdf ;dfj] z s'g} ;+j} wflgs
jf sfg" gL k|Z gsf] lgk0fsf] nflu ;f] ljjfbsf] ljifoj:t' ;Fu s'g} ;DaGw jf ;/f] sf/
ePsf] JolQmn] lgj] bg lbg ;Sg] 5 . of] pklgod / pklgod -@_ cGtu{ t lbOg]
lgj]bgkqxdf kfFr ;o k}o fF 114 b:t' / nfUg] 5 .
-@_ pklgod -!_ / lgod #! Df cGoyf Joj:yf ePsf] df afx] s cfgf] s'g}
;+j}w flgs jf sfg" gL xsdf c;/ k/] sf] JolQmn] ;f] xssf] k| rngsf] nflu ;+ljwfgsf]
wf/f !)& 115 sf] pkwf/f -@_ cGtu{t lgj] bgkq lbg ;Sg] 5 .
-@s_116pklgod -@_ adf]lhd lgj] bgkq lbFbf Pp6} lg0f{o jf ljifo eP klg
leGgleGg dflg;n] leGgfleGg} tYo / cfwf/ b]vfO leGgfleGg} sfg" gL k|Zg p7fPsf]
ePdf 5'f5'} lgj]bgkq lbg'k g]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ cGtu{t lbOg] lgj] bgkqdf cfjZostfg' ;f/ b] xfosf
s'/fx v' nfpg' kg]{ 5M
-s_ lgj]bs / k|T oyL{ sf] k" /f gfd, y/, jtg,
-v_ clwsf/If] q;DaGwL s' /f,
-u_ s'g} JolQmut xsdf cf3ft k/] sf] 5 eGg] cfwf/df lgj]bgkq
k/] sf] df lgj] bssf] s] s:tf] ;+j} wflgs jf sfg" gL xs s;/L
xgg x'g uPsf] 5 ;f] s'/f,

-3_ ;+ljwfgsf] wf/f !)& sf] pkwf/f -!_117 cGtu{ t lgj] bgkq
k/] sf] df s' g sfg"g jf s'g sfg"gsf] s'g Joj:yf ;+ljwfg;Fu
s;/L aflemPsf] 5 jf s' g sfg"gn] df}lns xsdf s:tf]
cg'lrt lgoGq0f nufPsf] 5 eGg] s'/f,

113
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
114
bf];|f] ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt -@)%).&.@$ b]l v nfu"_ .
115
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
116
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
117
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
36
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-_ ;fj{hlgs xs jf ;/f] sf/sf] ljjfbsf] lgk0fsf] nflu


lgj]bgkq k/]sf] df ;f] ljjfb lsg jf s;/L ;fj{ hlgs xs jf
;/f]s f/sf] xf], To;df s] s:tf] ;+j}w flgs jf sfg" gL k| Zg
pkl:yt ePsf] 5 / ;f] ljjfbsf] ;dfwfg s' g kdf jf s;/L
x'g ;Qm5 / Tof] ljjfbsf] ljifoj:t' ;Fu lgj] bssf] ;DaGw jf
;/f]s f/ s] 5 eGg] s' /f,
-r_ lgj]bsn] dfu] sf] pkrf/, /
-5_ pkrf/sf cfwf/x .
-$_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhdsf] lgj]bgkqsf] k|f/lDes ;'gjfO{ ubf{
cbfntsf] ljrf/df lgj] bssf] lhsL/ plrt / sfg" g;F ut h:tf] b]l vPdf lgj] bgkqdf
dfu ul/Padf]lhdsf] cfb] z hf/L gx' g' kg]{ s' g} sf/0f eP tf]lsPsf] tfl/vsf] lbg ;f]
sf/0f b]v fpg lnlvt hjfkm lnO{ cfkm} jf cfgf] k|ltlglwf/f pkl:yt x' g' egL tfl/v
tf]s L k|ToyL{ sf] gfpF df cfb]z hf/L ug'{k 5{ .
-%_118 pklgod -$_ adf]lhd lnlvt hjfkm k] z ubf{ ?=%). b:t' / nfUg] 5 .
t/, ;/sf/L sfof{ noaf6 k] z x' g] lnlvt hjfkmdf s' g} b:t' / nfUg] 5} g .

$)s=119ljjfbsf] ;f/;+If]k k]z ug'{k g]{M -!_ ;+ljwfgsf] wf/f !)&120 cGtu{t lbOg] l/6
$)s=
lgj]bgxsf ;fy ljjfbsf] ;+l IfKt Joxf]/f, ;+ j}wflgs tyf sfg"gL k|Z g, dfu ul/Psf]
pkrf/sf s' /fxsf] ;f/;+ If]k v'n fO cfjZostf cg'; f/ a9Ldf b' O{ k[ i7df ga9fO
dha' g tof/ u/L k] z ug'{ k5{ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] l/6 lgj] bgsf ;Gb{e df lbOg] lnlvt hjfkmsf
;fy ljjflbt k|Z g k|i6 v'n fO cfjZostf cg' ;f/ a9Ldf b'O{ k[ i7df ga9g] u/L lnlvt
hjfkmsf] ;f/;+If]k tof/ u/L k] z ug'{k5{ .
-#_ pklgod -!_ / -@_ adf]lhd k]z ePsf] ;f/;+ If] ksf cfwf/df 7x/ ug'{ kg]{
k|Zg osLg u/L clGtd ;f/;+ If]k tof/ u/L ldl;n ;fd] n /flvg] 5 .

118
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
119
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
120
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
37
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-$_ pklgod -!_ jf -@_ df h' g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg tLg k[i7121 jf
;f]eGbf 36Lsf] l/6 lgj]bg jf lnlvt hjfkm ePdf ;f]s f] ;f/;+ If]k k]z ug'{ kg]{ 5} g .

$)v=122;dfgfGt/ clwsf/If]q k|of]u u/L pkrf/ dfu u/] gu/]sf] s'/ f v'nfpg]M -!_
123
k/dfb] z,pTk\] if0f, k|ltif] w / clwsf/k[ R5fh:tf ;jf]{Rr cbfnt / k'g/fj]bg cbfntsf]
;dfgfGt/ clwsf/If] qcGtu{t kg]{ ljifodf l/6 lgj] bg lbF bf jf lnF bf ;f] ljifodf sfg" gL
pkrf/sf] nflu k'g /fj] bg cbfntdf s' g} l/6 lgj] bg lbPsf] jf sfg" gL sf/jfxL
rnfPsf] 5}g eGg] Joxf] /f :ki6 v'n fpg' k5{ .
124
-!s_ ;jf]{Rr cbfnt, k' g/fj]bg cbfnt / lhNnf cbfntsf ;dfgfGt/
clwsf/If]qdf kg]{ aGbLk|ToIfLs/0fsf] lgj]b g lb+bf jf ln+bf ;f] ljifodf k'g/fj]bg cbfnt jf
lhNnf cbfntdf s'g} l/6 lgj]b g lbPsf] jf sfg"gL sf/afxL rnfPsf] 5 jf 5} g eGg] Joxf]/f
:ki6 v' nfpg' k5{ .

-@_ s'g} k|s f/sf] lgj] bg lbF bf jf lnFbf ;f] xL ljifodf klxn] s' g} lgj]bg lbO{
sf/jfxL rn] grn] s f] / sf/jfxL rn] sf] eP To;sf] cj:yf Pjd\ kl/0ffdaf/] df klg
lgj]bgdf :ki6 v'nfpg' k5{ .

-#_ 125
pklgod -!_, -!s_ jf -@_ adf]lhd v'nfOPsf] ljj/0f kl5 d'2f sf/jfxL
ub}{ hfF bf 'f jf unt b]lvg cfPdf To:tf] lgj] bg vf/] h ug{ ;lsg]5 .

$!= cGtl/d cfb]zM -!_ o; kl/R5] b\cGtu{t k/]sf] s' g} lgj] bgkqsf] ;DaGwdf cbfntn]
126
plrt / cfjZos b] v] df ==== lgj]bgkqsf] 6' f]] gnfu]; Ddsf] cjlwsf] nflu
cfjZos / pko' Qm cfb] z hf/L ug{ ;Sg] 5 .
t/127

121
gjf}F ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
122
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
123
afx| f}+ ;+zf]wwgf/f ;+ zf]l wt .
124
afx| f}+ ;+zf]wwgf/f yk .
125
afx|f}+ ;+ zf] wwgf/f ;+ zf]l wt .
126
bzf}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
127
bzf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
38
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-!_ cbfntn] cfjZos b] v] df vf; cjlw tf] sL cGtl/d cfb]z


hf/L ug{ jf ;f] cGtl/d cfb]z nfO{ lg/Gt/tf lbg'k g]{ jf gkg]{
;DaGwdf 5nkmnsf nflu csf]{ kIf lemsfpg ;Sg] 5 .
-@_ cGtl/d cfb]zsf] ;DaGwdf 5nkmn x'+Fbf cfgf] lxtdf cGtl/d
cfb]z hf/L ePsf sf/0fn] l/6 lgj] bgsf] clGtd lg0f{ okZrft\
csf]{ kIfnfO{ Iflt x' g] cj:yf b]lvPdf k| rlnt sfg" gadf]lhd
Ifltk"lt{ Joxf] g]{ lnlvt k|lta4tf JoQm u/] df Ohnf;n]
zt{;lxtsf] cGtl/d cfb]z hf/L ug{ ;Sg] 5 .
-#_ Ps kIfLo ;' g'jfO{ u/L cGtl/d cfb] z hf/L ePsf] df jf s'g}
sf/0fn] csf]{ kIfn] cfgf] s'/f k|: t't ug{ df} sf gkfPsf] df
To:tf] cGtl/d cfb] z /2 u/L kfpgsf] nflu ;f] kIfn] lgj] bg
lbg ;Sg] 5 / cbfntn] plrt / cfjZos b] v] df cl3 lbPsf]
cGtl/d cfb] z /2 ug{ jf To;df cfjZos ;+ zf] w g ug{
;Sg]5 .
-$_ s'g} lgj] bg cGtl/d cfb]zsf] nflu k] z ePsf] eP tfklg ;f]
ljifodf lg0f{o g} x' g pko' Qm 5 eGg] Ohnf;nfO{ nfu]df
Ohnf;n] lg0f{o ug{ ;Sg] 5 / cGtl/d cfb]z sf] nflu k] z
ul/Psf] sf/0fn] dfq To; ljifodf lg0f{ o ug{ afwf kg]{ 5}g .
128
-@_ pklgod -!_ adf]lhd hf/L ul/Psf] cGtl/d cfb] z ==== lgj] bgkqsf]
clGtd 6' f]] nfu]kl5 :jtM /2 ePsf] dflgg] 5 .
-@s_129 cGtl/d cfb] z hf/L ug]{ jf /2 ug]{ ;DaGwdf 5nkmnsf nflu ;"r gf
lbO{ s' g} kIfnfO{ lemsfOPsf]df tf]lsPsf] lbg s' g} sf/0fn] 5nkmn x' g g;sL csf]{ lbg
5nkmn x'g] ePdf ;f] k|of]h gsf nflu 5nkmn ;DkGg geP;Dd lemsfOPsf] kIfnfO{
tf/] v df /flvg]5 . 5nkmn k| of] hgsf nflu k6sk6s ;"rgf hf/L ul/g] 5} g .

128
bzf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
129
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
39
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-@v_130klxn] hf/L ePsf] cGtl/d cfb] znfO{ lg/Gt/tf lbg] glbg] ;DaGwdf
5nkmn u/fpg csf]{ kIf lemsfpg] u/L cfb] z ePsf] df lgj] bs kIfsf] sf/0faf6 ;f]
lbg 5nkmn x' g g;s] df tTkZrft\ ;f] cGtl/d cfb]z lgliqmo x' g]5 .
-#_ of] lgodadf]lhd cbfntn] cGtl/d cfb]z hf/L ubf{ jf cGtl/d cfb]z
hf/L ug{ c:jLsf/ ubf{ To;sf] sf/0f :ki6 kdf pNn] v ug'{k 5{ .

$@= cGo JolQm a' g] jf ;l/s u/fpg]M -!_ o; kl/R5] badf]lhd k/] sf] lgj] bgkqaf6
k|ToyL{afx] s cGo JolQmnfO{ a' g cfjZos b]l vPdf To:tf] JolQmnfO{ cbfntn]
pkl:yt u/fpg jf gu/fO a' g ;Sg]5 .
-@_ lgj] bsn] k|T oyL{ agfPsf] JolQmafx] s c s' g} JolQmn] lgj]bgsf] ljifo;Fu
lghsf] klg xs jf :jfy{ ufFl;Psf] x'F bf sf/jfxLdf cfkm" ;l/s x'g] O{ R5f b]vfO
lgj]bgkq lbPdf plrt / dgfl;j b]lvP cbfntn] To:tf] sf/jfxLdf To:tf] JolQmnfO{
;+nUg u/fpg] cfb]z lbg ;Sg]5 .

$@s=131 Dofb tfl/v;DaGwL ljz]if Joj:yfM cGo k|rlnt sfg" gdf h' g;' s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg o; kl/R5] b cGtu{t k/] s f lgj] bgkq;DaGwL d'2f dfldnfxdWo]
aGbLk|ToIfLs/0fsf] lgj] bgkq;DaGwL d'2 f dfldnfdf Ps k6s dfq a9Ldf ;ft lbg /
cGo k| sf/sf lgj]bgkq;DaGwL d'2f dfldnfdf Psk6s dfq a9Ldf !% lbg132 ;Ddsf]
Dofb tfl/v u'h fg{ / ydfpg ;lsg] 5 .
t/,
-s_ xfn} ePsf] d[To' , cfsl:ds la/fdL, kfl/jfl/s Iflt jf cGo
s'g} Joxf] /fn] oftfoftsf] ;fwg grn]s f] jf e" sDkh:tf b}jL
k|sf]k sf sf/0fn] 133 ubf{ tfl/vsf] lbg kIf pkl:yt x' g
g;s] sf] df /lhi6 f/n] a9Ldf !% lbg;Ddsf] Dofb yfdL lbg
;Sg]5 .

130
bzf}F ;+zf]wgf/f yk .
131
klxnf] ;+zf] wgf/f yk .
132
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
133
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
40
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-v_ lgod ^% df n]lvPsf] s'/fdf ;f]xLadf]lhd x'g]5 .


-u_134 cGtl/d cfb] zsf] nflu 5nkmn ug{ lemsfOPsf] cj:yfdf Dofb
ydfpg / :ylut ug{ 135 kfOg] 5} g .

$@v=136tfl/vdf ga;] klg sf/jfxL x'g]M lgod $@s df h' g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg
;+ljwfgsf] wf/f !)& 137 sf] pkwf/f -@_ cGtu{t ;fj{ hlgs xs / ;/f]s f/sf] ljifo
;dfj] z ePsf] d'2fdf lgj] bs tfl/vdf ga;] klg sfg" gadf]lhd sf/jfxL ug{
;lsg]5 .

$@u=138;sf/ ug]{; DaGwL Joj:yfM


Joj:yfM cfly{ s xs jf bfloTj axg ug'{kg]{ l/6 lgj] bgdf k| rlnt
sfg"g adf]lhd ;sf/ ug{ ;lsg] 5 . ;fj{hlgs xs, lxt / ;/f] sf/sf] ljifo ;dfj]z
ePsf] s'g} d'2fdf lgj]bsn] tfl/v u' hf/] df jf lgj] bssf] d[ To' ePdf ;f] tfl/v u'h|] sf]
jf lgj] bssf] d[ To' ePsf ldltn] k}+ tL; lbgleq g]kfnL gful/sn] d' 2f ;sf/ ug{ rfx] df
d'2f ;sf/ u/fO sf/jfxL u/fpg ;lsg] 5 .

$@3=139nufpsf] lgj]bg jf d'2fdf tfl/v u'lh|P df ug


ug]{M nufpsf lgj] bg jf d'2fxdWo]
s'g} Pp6f lgj]bg jf d'2fdf lgj] bs jf kIfn] tfl/v u'hf/]sf] df To:tf] tfl/v u'h|] sf]
lgj]bg jf d'2fdf ;d]t lg0f{o ul/kfpFm egL kIfn] lgj]bg lbPdf cbfntn] To:tf]
tfl/v u' h]|s f] d'2fdf klg OG;fkm ug{ ;Sg] 5 .

$@=140Dofb tfl/v u'hf/] klg sfg"g L k|Z g jf Goflos l;4fGtsf] lgk


lgk0f
k0f ug'{kg]{M ;+o'Qm
Ohnf;df s' g} sfg"gL k|Z g jf Goflos l;4fGtsf] ljifodf GofofwLzxaLr /fo
aflemPsf] jf lgod # sf] pklgod -!_ sf] v08 -3_ jf lgod # sf] pklgod -@_
cGtu{t k"0 f{ Ohnf;df jf lgod $ sf] pklgod -@s_ cGtu{t ljz] if Ohnf;df k]z
ePsf] d'2fdf lgj]bsn] Dofb tfl/v u'h f/] klg To:tf] lgj] bg tfd] nLdf g/fvL sfg" gL
k|Zg jf Goflos l;4fGt;Ddsf] lgk0f ug'{k g]{5 .

134
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
135
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
136
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
137
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
138
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
139
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
140
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
41
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

kl/R5]b&
lgj]bgkq;DaGwL
gkq;DaGwL cGo Joj:yf
$#= lgj]bgkqdf
gkqdf v'nfpg' kg]{ s'/fM -!_ lgod @% df plNnlvt s'/fxsf cltl/Qm
d'2f;Fu ;DalGwt k| To] s lgj] bgkqdf b] xfosf s'/fx 5f]6 s/Ldf :ki6 n]lvPsf]
x'g'k5{M
-s_ d'2fsf] gfd / qmd;+ Vof tyf d'2 f k/] sf] ;fn,
-v_ lgj]bgkqsf] ljifo, dfu u/] sf] s' /f, To;sf] sf/0f / cfwf/
tyf ;Da4 sfg" g, /
-u_ cGo cfjZos s' /fx .
-@_ cGt/sfnLg cfb]zsf nflu lbPsf] lgj] bgkqdf lgj] bsn] cfgf] ljZjf;sf]
s'g} s' /f pNn] v u/] sf]df lghn] ljZjf; u/] sf] s' /fM
-s_ c s;};Fu a'e] m/ pNn] v u/] sf] /x]5 eg] To:tf] JolQmsf] k"/f
gfd, y/ / 7]ufgf pNn] v ug'{k5{ , /
-v_ s'g} lnvtsf] gSsnsf] cfwf/df pNn]v u/]s f] /x]5 eg] ;f]
lnvt jf lnvtsf] gSsn kfPsf] 7fpF jf tl/sf :ki6 ug'{ k5{
/ ;fy} ;f] s' /fsf] ;Totfdf cfgf] ljZjf;sf] cfwf/ ;d]t
pNn]v ug'{ k5{ .
-#_ s'g} cf jf cbfntdf ePsf] s' g} ldl;n jf lnvt lemsfO{ kfpF m eGg]
lgj]bgkqdf oyf;Dej b]xfosf s' /fx klg v'n fpg' k5{M
-s_ ldl;n jf lnvt ePsf] cf jf cbfntsf] gfd,
-v_ lnvt ;fd] n /x] sf] d'2fsf] gfd / qmd ;+ Vof,
-u_ lnvtsf] ldlt,
-3_ lnvt n]lvPsf] efiff / ljifo,

42
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-_ ldl;n jf lnvt s'g tYosf] k' i6\ ofO{ jf v08gsf] nflu


cfjZos k| df0fsf] kdf u|fXo 5 eGg] s'/f /
-r_ ldl;n jf lnvtsf] cGo kl/rofTds ljj/0f .
-$_ k}m;nfsf] sfof{Gjog :ylut /flvkfpFm eGg] lgj] bgkqdf lgj] bsn]
lnPsf] bfjLnfO{ k' i6\ ofO{ ug]{ cfjZos lnvtx ;+nUg x'g's f] ;fy} b] xfosf s' /fx
klg v'n fOPsf] x'g'k5{M
-s_ h'g k}m;nfadf]lhdsf] sf/jfxL :ylut /flvkfpF m eg] sf] 5 ;f]
k}m;nfsf] ldlt,
-v_ lnnfd laqmL ug]{ cfb] z ePsf] eP ;f] cfb] zsf] ldlt,
-u_ lnnfd laqmL ug]{ tfl/v tf]l sPsf] eP ;f] tfl/v,
-3_ lgj]bgkqdf n]lvPsf] ljifodf cbfntnfO{ ljZjf; lbnfpg
;lsg] tYox,
-_141 k'g/fjnf] sg u/L x]l /kfpFm jf bf]xf]ofO{ kfpFm egL P]g sf] bkmf
!! / !@ adf]lhd lgj] bg u/]sf] eP ;f] Joxf] /f .
-%_ lgj] bgkqdf pNn] v ePsf] k| To] s 7fpF 7Ls kdf hlgPsf] x'g'k5{ .
-^_ w/f} 6L jf hdfgtsf] nflu lbOg] lgj] bgkq;fy lgj]bgsf] dfu k'i6\o fO{F ug]{
cfjZos lnvt klg ;+n Ug u/] s f] x'g' k5{ .
-&_ lgj] bgkq cg' ;"r L ! sf] 9fFrfdf lbg' k5{ .

$$= klxnf] lgj]bgkqsf]


gkqsf] pNn]v M klxn] s' g} ljifodf lgj] bgkq lbO{ cfb]z eO;s]sf] df kl5
k]ml/ ;f] xL Joxf] /fsf] jf ;dfg p2]ZonfO{ lnP/ lgj]bgkq lb+ bf klxn] lgj] bgkqdf
pNn]v u/] sf] s' /f, To;df ePsf] cfb]z / k] ml/ lgj] bgkq lbg'k g]{ sf/0f / cfwf/;d]t
:ki6 kdf pNn]v ug'{k 5{ .

141
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
43
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

$%= k]6jf]nLdf pNn]v ePsf] JolQmM


JolQm M lgj]bgkqsf] k]6 af]n Ldf pNn] v ePsf] k|T o]s
JolQmnfO{ ;lhn} ;Fu ;gfvt ug{ ;lsg] u/L lghsf] k" /f gfd, y/ / 7] ufgf v'nfPsf]
x'g'k5{ . ;gfvt ug{ cfjZos kg]{ eP c cfjZos ljj/0f klg v'n]sf] x' g'k5{ .

kl/R5]b*
z'? d'2f, k'g/fj]bg, k'g/fjnf]sg / d'2f bf]xf]ofpg]
ofpg];DaGwL Joj:yf
$^= z'? d'2fM -!_ s'g} g]kfn P]gn] ;jf]{ Rr cbfntnfO{ d'2f x] g]{ z'? clwsf/If] q k|bfg
u/] sf] df To:tf] d'2fsf] lkm/fb, ph" /L / k|ltpQ/ kq k|rlnt sfg"g adf]lhdsf] 9fFr fdf
lbg'k 5{ .
-@_ ;jf]{ Rr cbfntn] z'? d'2fsf] sf/jfxLdf z'? cbfntn] ckgfpg] sfo{ljlw
ckgfO{ d'2f lsgf/f ug]{5 .
-#_ pklgod -!_ / -@_ df h'g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg cbfntsf]
ckx]ngf;DaGwL d'2fdf cbfntn] pko' Qm ;De] mcg' ;f/sf] 9fF rf / sfo{ k|0ffnL ckgfpg
;Sg]5 .
-$_ d'2fsf] k} m;nf k|rlnt sfg"g sf] 9fFrfdf n]lvg]5 .

$&= k'g/fj]bgkqsf]
gkqsf] 9fFr fM k'g/fj]bgkq cg';" rL@ adf]lhdsf] 9fFrfdf lbg' k5{ .
$*= k'g/fj]bgkqdf
gkqdf v'n fpg'kg]{ s'/ fxM k'g/fj] bsn] lgod @% df plNnlvt s'/fxsf
cltl/Qm k' g/fj] bgkqdf b] xfosf s' /fx klg v'n fpg' k5{ M
-s_ h'g k}m;nfdf cfgf] lrQ a'e] msf] 5} g ;f] k}m;nf ug]{ cbfntsf] gfd,
-v_ z'? d'2fdf jfbL jf k|ltjfbL ePsf] s' /f,
44
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-u_ d'2fsf] gfd,


-3_ k}m;nf ePsf] ldlt,
-_ z'? d'2fdf bfjL u/] sf] lauf] jf dfu ul/Psf] ;hfo / To:tf] ePsf] ;hfo jf
sfod ePsf] lauf] ,
-r_ k}m;nfdf lrQ ga'e]msf s' /fx, To;sf] sf/0f / k' g/fj] bgkqdf dfu u/] sf]
s'/f,
-5_ k'g/fj] bg u/] sf] d'2 f b]j fgL jf ;|] :tf;DaGwL eP v' Ng ;s]; Ddsf] df]n lauf],
-h_ d'2fdf cl3 klg k' g/fj] bg k/]sf] eP yfxf eP;Ddsf] s' /f,
-em_ k'g/fj] bg s'g sfg" gcGtu{t sf] xf] eGg] s'/f,
-`_ k'g/fj] bs s}b jf y'gfdf k/]sf] eP slxn] b]lv s} b jf y' gfdf k/] sf] 5 eGg]
s'/f,
-6_ b08, h/Ljfgf, lauf] a' emfPsf] eP slxn] sxfF a'emfPsf] xf] , To;sf] lg:;f,
-7_ xbDofb / k|df0f;DaGwL s' /f, /
-8_ k'g/fj] bgkq s' g Ohnf;sf] clwsf/If] q leqsf] xf] eGg] s'/f .

$(= k'g/fj]bgkq btf{ ug'{kg]g]{M /lhi6 f/n] b] xfoadf]lhd /Lt k'u] sf] k' g/fj] bgkq btf{
ug]{5 M
-s_ tf]lsPsf] 9fFr fdf tf]lsPsf] s' /fx pNn] v ePsf],
-v_ tnsf cf jf cbfntaf6 ePsf] b08, h/Ljfgf a'e mfPsf] jf ;f] afkt
sfg"g adf]lhd w/f}6 /fv] sf] jf hdfgt lbPsf] ,
-u_ sfg"g f/f tf]l sPsf] Dofbleq k/] sf] ,
-3_ b:t' / jf sf] 6{ kmL nfUg] eP ;f] afkt cfjZos gub k}+o f bflvn ePsf] .
t/, ;f] s' /f l5g'jf ldl;n x] /]kl5 dfq osLg x'g ;Sg]df To:tf] l5g'jf
ldl;n cfpgf;fy cfjZos b:t' / jf sf]6{ kmL bflvn u/fpg x'G 5 .

45
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-_142 h'g k} m;nfpk/ k'g /fj] bg lbg] xf] ;f] k} m;nf / z'? sf] k} m;nfsf] :ki6 a'lemg]
gSsn k] z ePsf] .

%)= k'g/fj]bgkq btf{ ug'{kg]{M -!_ lgod $&, $* / $( adf]lhd /Lt k'u] sf] k'g/fj]bgkq
;jf]{ Rr cbfnt jf d'2f l5Gg] cbfntdf btf{ u/fpg ;lsg]5 .
143
t/, To:tf] /Lt gk' u]s f] b]lvPdf af6fsf] Dofbafx] s ;ft lbgleq144 ;f] /Lt
k'ofpg] zt{ df w/f}6L btf{ ug{ ;lsg] 5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd d'2f l5Gg] cbfntdf k'g/fj]bgkq btf{ ePsf] df ;ft
lbgleq d'2fsf] ldl;n, k| df0f ldl;n / k' g/fj] bgkq ;jf]{ Rr cbfntdf k7fO{ lbg'k5{ .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd ;jf]{ Rr cbfntdf k'g/fj]bgkq btf{ ePsf] df ;ft
lbgleq cbfntn] d' 2fsf] z'? ldl;n / k| df0f ldl;n lemsfpg' k5{ .
-$_145 w/f}6 Ldf /x] sf] k'g/fj]bsn] k'g/fj]bgkq btf{ gx'+b} tf/]v u' hf/] df yfDg]
cjlw e' Qmfg ePkl5 To:tf] k' g/fj] bgkq tfd]n Ldf /flvg]5 .

%!= ;DalGwt
;DalGwt cf jf cbfntnfO{ hgfp lbg]M k'g/fj] bgkq jf bf] xf] ofO{ kfpF m eGg]
lgj]bg jf k'g/fj]bgsf] cg' dltsf] lgj]bg146 btf{ x'F bf tnsf cf jf cbfntsf]
k}m;nfadf]lhd nfu]s f] b08 h/Ljfgf a'lemlnPsf] /x]5 eg] ;f] s' /fsf] ;"rgf ;DalGwt
cf jf cbfntnfO{ lbg' k5{ .

%@= cGt/
cGt/sfnLg
t/sfnLg cfb]z ;DaGwL lgj]bgkqM
gkqM k'g/fj] bgkq btf{ ePkl5 cGt/\ sfnLg
cfb]z sf] nflu lgj] bgkq kg{ cfPdf To:tf] lgj]bgkqdWo] /lhi6f/n] of]
lgodfjnLadf]lhd cfk}+mn] cfb] z ug{ ;Sg] hQLdf cfk} mFn] u/L c Ohnf;df k]z
ug'{k 5{ .

%#= k'g/fjnf]sgsf] lgj]bgkqM -!_147 Gofo k| zf;g P] g, @)$* sf] bkmf !! sf] pkbkmf
-!_ sf] v08 -s_ sf] cfwf/df k'g /fjnf]s g ul/kfpFm eGg] lgj] bgkq cg';"rL# sf]

142
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
143
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
144
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
145
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
146
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
147
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
46
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

9fFrfdf / v08 -v_ sf] cfwf/df k' g/fjnf] sg ul/kfpFm eGg] lgj] bgkq cg' ;"rL#s sf]
9fFrfdf n]lvPsf] / To;df b] xfosf] s' /fx v' nfPsf] x' g'k b{ 5M
-s_ k'g/fjnf] sgsf] nflu lgj] bg lbg] lgj] bssf] gfd, y/ / jtg,
-v_ k|ToyL{sf] gfd, y/ / jtg,
-u_ h'g k}m;nfsf] k' g/fjnf] sgsf] nflu lgj] bg lbPsf] xf] ;f]
k}m;nf ug]{ Ohnf; / GofofwLzxsf] gfd,
-3_ k'g/fj] bgkqsf ;DaGwdf lgod $( df pNn]v ePsf cGo
s'/fx,

:ki6Ls/0f
:ki6Ls/0f Mof] lgod / lgod %% sf] k| of]hgsf] nflu k} m;nf
eGgfn] clGtd cfb]z ;d]tnfO{ hgfpg] 5 .
-_ Gofo k|z f;g P]g , @)$* sf] bkmf !! sf] v08 -s_ / -v_ dWo]
s'g cj:yf ljBdfg ePsf]n] lgj] bg lbPsf] xf] ;f] s' /f v'nfO
To;sf] k| df0f;d]t ;fy} /fVg' kg]{ 5 .
-r_ s'g} ghL/sf] pNn+ 3g ePsf] eP ;f] ghL/sf] :ki6 kn]
pNn]v u/L ;f] ghL/sf] k|ltlnlk ;fy} k] z ug'{k g]{5 .
-@_ k'g/fjnf] sg ul/kfpF m eGg] lgj] bgkqsf ;fy ;DalGwt k} m;nfsf] gSsn
k]z ug'{k 5{ .
-#_148 k'g/fjnf] sgsf] nflu k/] sf] lgj] bgkq klxnf km};nf ug{]
GofofwLzafx]ssf cGo GofofwLzsf] Ohnf;;dIf k] z ul/g] 5 . lgj] bgkqsf] Joxf] /faf6
km};nfdf P] gdf pNn] v ePadf]lhdsf] s' g} q'l6 b]lvPdf ;f] lgj] bgkq x] g]{ GofofwLz jf
GofofwLzxsf] Ohnf;n] ;f] s' /f pNn] v u/L lgj]bsnfO{ k' g/fjnf] sgsf] lg:;f lbO{
k|ToyL{nfO{ tf]lsPsf] tf/] vdf pkl:yt x' g] cfb] z lbg] 5 .

148
gjf}F ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
47
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-$_ ;DalGwt Ohnf;n] cGoyf cfb]z lbPdf afx] s k' g/fjnf] sgsf] nflu k/] sf]
lgj]bgkqpk/ ljrf/ ubf{ d'2fdf kIfxsf] df}l vs lhsL/ jf sfg" g Joj;foLsf]
ax;sf] ;'g'jfO{ ul/g] 5} g .
t/, kIfxn] lnlvt kdf cfgf] lhsL/ k] z u/] df To;pk/ ;d]t ljrf/ u/L
lg0f{o ul/g] 5 .
-%_149 pklgod -$_ adf]lhd Ohnf;n] ax; ug]{ cfb] z lb+ bf Gofo k| zf;g
P]g, @)$* sf] bkmf !! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ / -v_ dWo] h' g v08cGtu{t
lgj]bg k/] s f] xf] ;f] ljifodf ax; ug{ cg' dlt lbPsf] cj:yfdf To;} ljifodf ;Lldt
/xL ax; ug'{ kg]{5 .

%$= bf]xf] ofO{ kfpFm eGg] lgj]bgxM -!_ k'g/fj]bg cbfntn] u/] sf] s' g} k}m;nf bf]xf]ofO{
kfpF m egL Gofo k|z f;g P] g, @)$* sf] bkmf !@ cGtu{t sf lgj] bgkq lbg rfxg]
JolQmn] b] xfosf s' /fx pNn] v u/L cg' ;"rL $ adf]lhdsf] 9fFr fdf lgj] bgkq lbg' k5{M
-s_ lgj]bsxsf] gfd, y/ / jtg,
-v_ k|ToyL{ jf ljkIfLxsf] gfd, y/ / jtg,
-u_ h'g k}m;nf bf]xf] ofO{ kfpg lgj]bgkq lbPsf] xf] ;f] k} m;nf ug]{
cbfnt / GofofwLzxsf] gfd / ;f] k}m;nf bf] xf]ofpg]
P]gadf]lhdsf] cfwf/,
-3_ lgod $* df k' g/fj] bgsf] ;DaGwdf pNn] v ePsf cGo
s'/fx .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k}m;nf bf] xf]ofpg lgj] bgkqdf :ki6 a'lemg] ;f]
k}m;nf / z'? k}m;nfsf] 150 gSsn tyf d'2f bf] xofO{ kfpg lnPsf lhsL/ ;dy{ g ug]{
k|df0f sfuhftsf k|ltlnlk151 klg ;+nUg ug'{ k5{ .
-#_152 =========

149
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
150
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
151
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
48
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

%%= ;fws hfFr sf] l;nl;nfdf kIfxnfO{ a'emfpg


e mfpg]M tNnf] cbfntn] hfx]/ u/] sf] ;fws
hfFr ubf{ ;f] cbfntsf] OG;fkm plN6g] jf s] xL plN6g] b]lvPdf To;sf] sf/0f cfb] z df
pNn]v u/L To; ;DaGwdf ;' g'j fO{ x'g] lbg tf] sL cfb] z df plNnlvt d'2 fsf kIfxnfO{
Dofb hf/L ug'{k 5{ .

%^= k|ToyL{n fO{ lemsfpg]M k'g/fjnf] sg ul/kfpF m jf bf] xf] ofO{ kfpF m egL lbPsf]
lgj]bgkqx Ohnf;;dIf k]z ePkl5 k'g /fjnf]sg ug]{ jf d'2 f bf]xf] ofO{ x] g]{ cfb]z
ePdf ;f]xL lgj] bg k' g/fj] bg ;/x btf{ u/L153 ;f] Joxf]/f pNn] v u/L k|T oyL{ agfOPsf]
k|To] s JolQmnfO{ k' g/fjnf] s g ug]{ jf d'2f bf]xf]ofpg] cfb] zsf] k|ltlnlk ;+n Ug u/L
cg' ;"rL % adf]lhdsf] 9fF rfdf ;"r gf lbg' k5{ .

%&= ;"rgf / b:t'/ M -!_ k|ToyL{ jf cGo JolQmsf gfddf cg';" rL % adf]lhdsf] ;"r gf
hf/L ug{ k| To] s JolQmlkR5] bz k}+ofF 154 sf] b/n] cfjZos b:t' / k|T oyL{ jf To:tf]
JolQmnfO{ lemsfpg] cfb] z ePsf] ldltn] ;ft lbgleq k' g/fj] bs jf d'2f bf] xf]ofpg
lgj]bgkq lbg] JolQmn] /lhi6f/ 5]p bflvn ug'{k5{ . k'g/fj]bs tyf lgj] bs tf/] v df
g/x] sf] df klg ;" rgf hf/L ubf{ nfUg] b:t' / km} ;nfadf]lhd nut lbF bf ;dfj]z ug]{ u/L
;"rgf hf/L ug'{k5{ 155 . w/f}6L /fvL jf y' gfdf a;L k' g/fj] bg ug]{ k'g /fj]bs jf d'2f
bf] xf] ofpg lgj] bg lbg] lgj] bssf] xsdf To:tf] b:t'/ bflvn ePsf] /x] g5 eg] d'2fsf]
clGtd k} m;nf eO{ k} m;nfadf]lhd nut lb+ bf lx;fj u/L nutdf ;dfj] z ug'{k5{ .
-@_ d'n'sL P] g, cbfntL aGbf] a:tsf] dxnsf] @)@ g+= jf lgod %^ adf]lhd
k|ToyL{nfO{ lemsfpg] cfb] z ePdf k|T oyL{ sf] gfddf hf/L x'g] ;"r gf;fy k7fpgsf nflu
k'g/fj] bgkq jf d' 2f bf] xf]ofpg] lgj] bgkqsf] Psk|lt gSsn klg ;fy} /fvL
k'g/fj] bgkq jf lgj] bgkq lbg' k5{ . Pshgf eGbf a9L k|ToyL{ ePdf k' g/fj] bgkq jf
lgj]bgkqdf k|T oyL{ s f] kdf h;sf] gfd ;aeGbf klxn] n]lvPsf] 5 p;}sf] gfddf
k'g/fj] bgkq jf lgj] bgkqsf] k|ltlnlk k7fpg'k5{ / To;sf] hfgsf/L c k|T oyL{ xnfO{
lbg'k 5{ .

152
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk e} P3f/f}F ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
153
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
154
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
155
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
49
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-#_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;" rgfdf k|T oyL{ jf lemsfOPsf] JolQm pkl:yt x'g]
tfl/v tf] Sbf ;"rgf tfd]n eO{ tfd]n L cfOk'U g] dgfl;a dflkmssf] ;do /
sfg"g adf]lhd af6fsf] Dofbsf] ;d]t ljrf/ u/L tf] Sg' k5{ . To:tf] ;" rgfdf /lhi6f/
jf lghn] c/fPsf] sd{r f/Ln] ldlt xfnL b:tvt ug'{k5{ .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd b:t' / bflvn gePdf o; lgodadf]lhd ;"r gf hf/L
ul/g] 5} g .

%&s =156k'g/fjnf]sg ubf{ jf d'2f bf]xf]ofO{ x]bf{ nfUg] b:t'/ M -!_ d'2f bf] xf]ofO{ kfpF m eGg]
lgj]bg, k'g/fj]bgsf] cg' dltsf] lgj]bg / k' g/fjnf] sg ul/kfpF m eGg] lgj] bg btf{ b:t'/
?=!)). bflvn ug'{k 5{ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] lgj] bgdf lg:;f k| bfg ePdf k' g/fj] bgkq tyf
l/6 lgj]bg btf{ ubf{ nfu] ;/xsf] sf]6{ kmL tyf b:t' / nfUg] 5 .

%&v =157lgj]bg tfd]nLdf /flvg]M s'g} lg0f{osf] k' g/fjnf] sg ug]{ jf bf] xofO{ x] g]{ jf
cg' dltsf] lg:;f k|bfg ug]{ u/L cfb] z ePkl5 k'g /fj] bgsf] kdf btf{ gxF' b} lgj] bsn]
Dofb tf/] v u' hf/] df yfDg] cjlw ;dfKt ePkl5 To:tf] lgj] bg tfd]n Ldf /flvg] 5 .

%*= lnlvt k|l tjfbM d'n'sL P]g, cbfntL aGbf]a:tsf] dxnsf] @)@ g+= jf lgod %^
adf]lhd cfb] z k|fKt ug]{ k|ToyL{ n] rfx]df k'g /fjb] gkq jf lgj] bgkq / cbfntsf]
cfb]z nfO{ lnlvt kdf k|ltjfb u/L cfgf] Joxf] /f k|:t't ug{ ;Sg] 5 . o:tf] k|ltjfb
ul/Psf] lnvt ;fy bz k}+ ofF 158 bflvn ug'{k5{ .

%*s=159d'2fsf] ;do tflnsf pknAw u/fpg]M -!_ k'g/fj] bgkq btf{ ePkl5 k' g/fj] bs /
lemsfOPsf k|T oyL{n fO{{ cbfntn] cg';" rL%s= adf]lhdsf] 9fFr fdf k| To] s d'2fsf]
sf/afxLsf] ;do tflnsf pknAw u/fpg] 5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;do tflnsfsf] Ps k|ltdf kIfsf] ;xL5fk u/fO
zfvf k| d'vn] k| dfl0ft u/L ldl;n ;fd]n /fVg' kg]{ 5 .

156
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk e} ;ftf}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
157
gjf}F ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
158
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
159
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
50
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

kl/R5]b(
tfl/v / k]zL ;"r L;DaGwL Joj:yf
%(=160 tfl/vdf g/xg]M -!_ d' n'sL P] g cbfntL aGbf] a:tsf] !($ g+= sf] cj:yfdf afx]s
k'g/fj] bg txsf] d'2 fdf k'g/fj] bs / k|T oyL{n fO{{ tfl/vdf /flvg] 5} g .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd tfl/vdf g/x] sf d'2fsf s'g} kIfn]] tfl/vdf /xg
kfpF m egL lgj] bg lbPdf tfl/vdf /flvg]5 .
-#_ tfl/vdf g/x]s f d'2 fsf s' g} kIfnfO{{ cbfntn] cfjZostfg'; f/ lemsfO{
a'g ;Sg] 5 .
-$_ pklgod -@_ adf]lhd tfl/vdf /x] sf s'g} kIfn]] tfl/v u'hf/] df klg
d'2fsf] sf/jfxLdf s' g} c;/ kg]{ 5} g .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd tfl/v u'hf/] sf] s'g} kIfn]] rfx] df h' g;' s} cj:yfdf
lgj]bg lbO{ k' gM tfl/vdf /xg ;Sg]5 .
-^_ of] lgod k|f/De xF'bfsf avt tfl/vdf /x]sf kIfxsf] xsdf ;d] t o;
lgodadf]lhdsf] k|fjwfg nfu" x' g]5 .

^)= k]zLsf] tfl/vM


tfl/vM d'2fdf c+u k'u]kl5 /lhi6f/n] k] zLsf] tfl/v tf]Sg]5 . s' g} kIfn] k] zLsf]
tfl/v lng d~h' / gu/] df jf glnO{ uPdf ;f] xL Joxf] /f tfl/v e/kfO{ df hgfO
;DalGwt ;' k /L6]0 8]06 / kmfF 6jfnfn] ;xL u/L ldl;n ;fd] n /flvg] 5 / k]z Lsf] tfl/v
lnP;/x d'2f k]z x' g]5 .

^)s=161 d'2fdf k]zL jf tf/]v tf]Sg] M -!_ lgod %( adf]lhd k'g/fj]bs jf k|ToyL{ tfl/vdf
a;]s f] eP d'2fsf] sf/afxLsf] l;nl;nfdf jf k]zL tfl/v tf]Sbf oyf;Dej lghxsf]
;'ljwfnfO{ ljrf/ ul/g] 5 . lghxsf] OR5fcg' ;f/sf] lbg k]zL jf tfl/v tf]Sg cbfnt
afWo x' g] 5} g . d'2fsf] c+u k'u]kl5 d'2fsf] rfk / ;dotflnsfnfO{ ljrf/ u/L /lhi6f/n]
d'2f k]zLdf r9fpg]5 .

160
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf] wg .
161
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
51
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

t/ To;/L k]zLdf r9fpF bf kIfxnfO{{ lgod %*s= adf]lhd pknAw u/fOPsf]


;do tflnsfeGbf cufj} k] zLdf r9fOg] 5}g .
-@_ kIfxnfO{{ d'2fsf] sf/afxLsf] l:ylt / k]zL;DaGwL hfgsf/L cg';" rL%v=
adf]lhdsf] 9fF rfdf kIfn] OR5f u/] cg'; f/sf] s' g} Ps dfWodaf6 pknAw u/fOg]5 .
To;/L OR5fpFbf d"n / j} slNks u/L s' g} b'O{ dfWod 5gf}6 u/L OR5fpg ;lsg] 5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] hfgsf/L kmf/fd zfvf k| d'vn] k| dfl0ft u/L Ps
k|lt ;DalGwt ldl;n ;+nUg ul/g]5 .

^!=162 /lhi6f/n] tfl/v tf]S g nufpg]M -!_ Ohnf;af6 ePsf] cfb] zsf] cwLgdf /xL
/lhi6f/n] cbfntn] ug]{ sf/afxL;DaGwL cfb]zkqdf d'2 fsf kIfx jf lghxsf]
jfl/;sf] ;xL u/fO d' gfl;j dflkmssf] tfl/v tf] Sg nufpg' k5{ .
-@_ pklgod -!_ df h'g ;' s} s' /f n]lvPsf] ePtfklg ;"rgf k|ljlw ;~hfndf
cfj dftxt cbfntaf6 klg d'2fsf kIfn] tfl/v lng rfx] df ;DalGwt cbfntaf6
tfl/v lbg ;lsg] 5 .
-#_ o; lgoddf cGoq h' g;'s} s' /f n]l vPsf] ePtfklg ;+ljwfgsf] wf/f !)&
sf] pkwf/f -!_ / -@_ adf]lhdsf] lgj] bgkqsf] klxnf] ;'g'j fO{ sf] nflu lgj] bgkq btf{
ePsf] ;fwf/0ftM tLg lbgleq k] z ug]{ u/L tfl/v tf]Sg nufpg' k5{ .

^@= tfl/vdf tf]l sPsf] sfd x'g ;Sg]


;SgM] d'2fdf ul/g] sfd pNn] v u/L tfl/v tf]lsPsf] df
;DalGwt kIf jf kIfx ;f] tfl/vdf pkl:yt geP klg tf]l sPsf] sfd cbfntn] ug{
;Sg]5 .

^#= ;fKtflxs d'2f k]zL ;"r LMLM -!_ /lhi6 f/n] c+u k' uL cfufdL xKtfsf] nflu k]z Lsf] tfl/v
tf]lsPsf d'2fxsf] ;" rL tof/ u/L k|T o]s xKtfsf] a' wjf/;Dddf k|w fg GofofwLz;dIf
k]z ug'{k 5{ .
-!s_163pklgod -!_ adf]lhd k]z L ;"rL tof/ ubf{ vf; GofofwLzxsf]
;d" xaf6 x] g{] u/L tf]l sPsf vf; k|s[ltsf d'2 fxsf xsdf ;d"xcg';f/sf] 5'f5'} ;" rL
tof/ u/L k]z ug'{ k5{ .
162
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt .
52
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] d'2 fsf] k] zL ;"r Ldf d'2 fsf kIfxsf] gfd, d'2fsf]
gfd / gDa/, d' 2f k} m;nf ug]{ GofofwLz jf clwsf/Lsf] gfd, d'2 f k] z x' g] lbg /
d'2fdf sfg"g Joj;foL lgo' Qm ePsf] eP lghsf] gfd;d]t pNn] v u/L z' qmjf/;Dddf
;"rgf kf6Ldf 6fF:g nufpg' k5{ .
-#_ Ohnf;af6 cGoyf cfb]z ePdf afx]s d' n'sL P]g cbfntL aGbf] a:tsf]
dxnsf] !! g+= sf] Joj:yfsf] cwLgdf /xL d'2fx btf{ ePsf] ldltsf] qmdfg' ;f/
;'gjfO{ s f] nflu ;fKtflxs d'2f k]z L ;" rLdf r9fpg' k5{ . t/ b] xfosf d'2fxn]
b]xfosf] qmddf cu|flwsf/ kfpg] 5g\M
-s_ aGbLk|ToIfLs/0f,
-v_ x]bf{ x]b}{ afF sL /x] sf] d'2f,
164
-u_ k'g/fj] bs jf cleo' Qm y' gfdf jf s}bdf k/] sf] d'2f ====
165
-u!_ === === ===
-3_ afnaflnsfsf] d'2f166
-_ tf/] v df /x]s f] krxQ/ jif{ gf3]s f a' 9fa"9Lsf] / zf/Ll/s kdf
c;Qmtf ePsf JolQmsf] d'2f167
-r_ dlxnf jfbL ePsf] Gjf/fg u/fO kfpF m jf gftf sfod u/fO
kfpF m jf c+z jf dfgfrfdn lbnfO{ e/fO jf ;DaGw ljR5] b
u/fO kfpF m eGg] d'2 f, 168
-r!_169k'g/fj] bg cbfntaf6 d'2 fsf] sf/afxL / km};nf sfof{Gjogsf]
l;nl;nfdf lbOPsf] clGtd tyf cGtsf{ nLg cfb]zpk/ kg{ cfpg]
lgj]bg tyf l/6 lgj]bgx,

163
bzf}F ;+zf]wgf/f yk .
164
5}7f}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
165
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk eO{ gjf}F ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
166
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
167
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
168
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
169
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
53
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-r@_170dWo:ytf;DaGwL l/6 lgj]bgx,

-r#_171s/f/ P]g, @)%^ sf] bkmf *& cGtu{t k'g/fj]bg cbfntsf]


lg0f{opk/ kg{ cfpg] k' g/fj] bgx,

-r$_172cGtl/d cfb] z hf/L ePsf d'2f tyf lgj] bgx,


-r%_173d'2fsf] k|s[ltaf6 rfF8f] lsgf/f x' g cfjZos 5 egL k|wfg
GofofwLz jf d'2f x]g]{ Ohnf;n] cu|flwsf/ lbO{ x]g{ cfb]z ePsf
d'2f,
-5_174 ;+ljwfgsf] wf/f !)& cGtu{t sf l/6 lgj] bg,
-h_175 v08 -r_ df n]lvPb]l v afx]s sf] cGo c+ z d'2f,
-em_176 ljb]z L gful/s kIf jf ljkIf /x] sf] d'2f .
-`_177 =======
-#s_178pklgod -#_ sf] k| o f]hgsf nflu btf{ ldltsf] qmd lgwf{ /0f ubf{ d'2f
bf] xf] ofpg] jf k'g /fjnf]s g ug]{ jf k' g/fj] bg ug]{ cg' dltsf] lgj]bgdf lg:;f k| bfg eO{
btf{ ePsf] d'2fdf z'? lgj] bg btf{ s} ldltnfO{ / dftxt cfdf k'gM OG;fkmsf] nflu
k7fOPsf] d'2 f k' gM OG;fkm eO{ ;f]p k/ k'g M o; cbfntdf lgj] bg jf k' g/fj] bg kg{
cfPsf] df jf d' NtjL /xL hfu]sf] df jf cf++lzs ldnfkq ePsf] df klxn]s} btf{ ldltnfO{
cfwf/ dfgL qmd lgwf{ /0f ul/g] 5 .
-$_ pklgod -!_, -@_ / -#_ df h' g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg d'2 f jfk;
lng jf ldnfkq ug{ sf] nflu b/vf:t k/] sf] d'2 f c+u gk' u]sf] eP klg cu|flwsf/ lbO{
k]zL ;" rLdf r9fpg x'G 5 .
170
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
171
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
172
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
173
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
174
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt tyf gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
175
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
176
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
177
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk e} P3f/f}F ;+zf]wgf/f lemlsPsf] .
178
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
54
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-%_ cGtl/d cfb]z dfu u/L k/] sf] lgj]bgkq afx] s ;fKtflxs k] zL ;"r Ldf
gk/]s f] s' g} klg d'2f Ohnf;;dIf k] z x' g] 5}g .
t/, aGbLk|T oIfLs/0fsf] lgj]bgkq ;fKtflxs k]zL ;"r Ldf gr9] s f] eP klg
k|wfg GofofwLzn] k] z u/fpg ;Sg] 5 .

^$= b}lgs d'2f k]zL ;"rLM -!_ lgod ^# adf]lhd ;fKtflxs k] zL ;"r Ldf k/]sf d' 2fx
dWo]af6 b}lgs d'2f k]zL ;" rL tof/ u/L /lhi6 f/n] ;" r gf kf6Ldf 6fF:g nufpg' k5{ .
;f] dWo] k|To] s Ohnf;df k] z x' g] d'2fsf] ;" rL ;DalGwt Ohnf;sf] ;"r gfkf6Ldf 6fF:g
nufpg' k5{ / To;sf] Ps k|lt k|ltlnlk ;DalGwt GofofwLznfO{ lbg'k5{ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b}lgs d'2 f k] zL ;" rL tof/ ubf{ cl3Nnf] lbg
tf]lsPsf] d'2 f Ohnf;n] x] bf{ x]b}{ gEofO{ afF sL /x] sf] eP To:tf] afF sL /x] sf] d'2f
ef]lnkN6 ;f] xL Ohnf; u7g ePdf ;f] Ohnf;nfO{ g} tf]lsg]5 . ef]lnkN6 ;f] Ohnf;
u7g gePdf To:tf] d'2f / s' g} Ohnf;n] x]g{ gEofP/ afF sL /x]s f] d'2fnfO{ cfufdL
xKtfsf] klxnf] lbg k] zL tf]Sg ;lsg]5 .
-#_ k| wfg GofofwLzn] cfjZos ;De] mdf xKtfsf] s' g} vf; lbg vf; lsl;dsf
d'2fx x]g{ 5'6\ o fpg ;Sg] 5 . To;/L 5' 6\o fOPsf] df ;f] xLcg'; f/ d'2fsf] b}l gs k] zL
;"rL tof/ ul/g]5 .
-$_179pklgod -!_ adf]lhd k]z L ;"rLdf r9] sf d'2 f x]g]{ sfd s' g} Ohnf;af6
lbgsf] Ps ah] cufj} ;DkGg ePdf afF sL ;dodf x]g]{ u/L ;fws hfx] / eO{ cfPsf
d'2f, tfl/v u'h f/]s f d'2f, w/f} 6L k'g/fj]bgh:tf k|s[ltsf d'2 fdWo] sfg" g Joj;foL
lgo' Qm gePsf] d'2f ;dfj] z u/L k| wfg GofofwLzn] k" /s k] zL ;" rL tf] Sg ;Sg] 5 .

^%= d'2f x]g { g/f]lsg]M -!_ b}lgs k] zL ;"r Ldf r9] sf] s'g} klg d'2f tfl/v u'hf/L yfDg
kfpg] Dofb afFs L ePsf] eGg] ;d]t sf/0fn] ;f] ;" rLaf6 x6fOg] 5} g / jf/] ; jf sfg"g
Joj;foL xfhL/ geP klg d'2f :ylut x' g]5} g .

179
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
55
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-@_ pklgod -!_ df h' g;'s} s' /f n]l vPsf] eP tfklg d'2 f k] z ePsf] lbgsf]
Ohnf; a:g'eGbf klxn] 180 cfgf] sfa'eGbf aflx/sf] kl/l:yltn] ubf{ cbfntdf
pkl:yt x' g g;Sg] s' /fsf] cbfntnfO{ ljZjf; x'g] s'g} sf/0f b]v fO{ d'2fsf] kIf jf
sfg"g Joj;foLn] lgj] bgkq lbPdf cj:yfg' ;f/ k| wfg GofofwLz jf ;DalGwt
Ohnf;n] a9Ldf b' O{ k6s;Dd d'2fsf] ;' g'jfO{ :ylut ug{ ;Sg]5 . ;f] afx] s ;fKtflxs
jf b}lgs d'2f k] zL ;"rLdf r9] s f] s'g} d'2 f ;f] ;" rLaf6 x6fOg] jf :ylut ul/g] 5} g .
-#_181 pklgod -@_ df h'g ;' s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fyldstf k| fKt d'2f,
Ps} kIfsf] Ps eGbf a9L sfg" g Joj;foL /x]s f] d'2f, x] bf{ x]b}{sf] d'2f, nufpsf
d'2fxdWo] s'g} jf s] xL d'2f dfq :ylut u/fpg cfPsf] d' 2f182, b' O{ k6s :ylut
e};s] sf] d'2 f / k|rlnt sfg" gadf]lhd d'2f k} m;nf ug'{kg]{ ;dofjlw gf3]sf d'2fsf]
;'g'j fO{ :ylut x' g;Sg] 5} g .

-#s_183cfgf] kIfdf cGtl/d cfb] z ePsf] d'2f / ljkIfLn] cu| flwsf/ kfPsf]
d'2fsf] ;' g'j fO{sf] nflu tf]lsPsf] k] zL :ylut x' g] 5}g .
-#v_184cu|flwsf/ kfPsf] kIfsf] sfg"g Joj;foLn] d'2f ;'gjfO{s f] nflu
tf]lsPsf] k] zL :ylut u/fpg lgj]bg lbPdf cu|flwsf/ ;dfKt x'g]5 .
-#u_185kIfsf] k|ltlglwTj ug]{ sfg" g Joj;foL c:j:Yytfsf sf/0fn] c:ktfndf
egf{ ePsf] jf ax; ug{ pkl:yt x' g g;Sg] ljz] if kfl/jfl/s kl/l:ylt k/] sf] e/kbf]{
cfwf/ b] vfO{ ;' gjfO{ :ylut ug{ dfu u/] sf] cj:yfdf pklgod -#s_ / -#v_ sf]
Joj:yf nfu" x' g] 5} g .
-$_186 pklgod -#_ / -#u_187 df h' g;' s} s' /f n]lvPsf] ePtf klg
sfa' aflx/sf] kl/l:ylt k/L d'2f :ylut ug'{ kg]{ ePdf d'2 fsf] kIfn] d' 2f :ylut ul/kfpFm

180
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
181
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
182
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
183
bzf}F ;+zf]wgf/f yk .
184
bzf}F ;+zf]wgf/f yk .
185
bzf}F ;+zf]wgf/f yk .
186
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
187
bzf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
56
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

eGg] b/vf:t d'2f k] z ePsf] lbgsf] Ohnf; a:g'eGbf cufl8 g} btf{ u/L ldl;n
;fd]n /flvPsf] x'g' kg]{5 .

^%s =188ldnfkqsf]
dnfkqsf] Joj:yfM -!_ b}lgs k] zL ;" rLdf r9L Ohnf;;dIf k] z ePsf d'2 fdf
;'g'j fO{ x'g'cufj} ldnfkq ug]{ ;do kfpF m egL b'j} kIfn] ;+ o' Qm lgj]bg lbPdf jf
d'2fsf] ;'g'j fO{ z'? eO{ ax;, 5nkmn e};s] kl5 klg ldnfkq x'g ;Sg] ;Defjgf 5
eGg] d'2f x]g]{ GofofwLznfO{ nfu] df ldnfkq ug{ csf]{ tfl/v tf]Sg] u/L cfb] z ug{
;Sg]5 .
-@_ ldnfkq ug{ tf]lsPsf] tfl/vsf lbg d' 2fsf kIfx lghxsf sfg"g
Joj;foL eP sfg" g Joj;foL / d'2 fsf kIfxn] cfk"mn] kTofPsf JolQm NofP lghnfO{
;d] t /fvL oyf;Dej ldnfkq ug{ tfl/v tf] Sg] cfb]z ug]{ GofofwLzn] 5nkmn u/fO
b'j} kIf ;xdt eP ldnfkq u/fO lbg'k 5{ . ;xdt x' g g;s] ;f]xL Joxf] /fsf] cfb]z u/L
csf]{ k] z L tf]sL sfg"gadf]lhd k} m;nf ul/lbg' k5{ .

^%v =189 d]nldnfkstf{sf] ;"r LM -!_ d]nldnfk u/fpg] k| of]hgsf nflu tflnd, cg'e j,
cfr/0f, lgikIftf tyf lgi7f;d]tsf s'/fx ljrf/ u/L s'g} k"j{ GofofwLz jf sfg"g
Joj;foL jf :yfgLo lgsfosf kbflwsf/L jf ;dfh;]jL jf jxfnjfnf jf ;]j flgj[ Q
;/sf/L clws[t jf k| fWofks jf lzIfs jf d] nldnfk sfo{ df ;+nUg /lxcfPsf JolQm
jf ;+:yfxsf] gfd, jtg, k] zf, cg'ej, tflnd cflbsf] lj:t[t ljj/0f v'nfO
/lhi6f/n] ;Defljt d]nldnfkstf{s f] ;"r L tof/ ug]{ 5 .
t/, d]nldnfk;DaGwL tflnd glnPsf / g}lts ktg b]l vg] kmf}h bf/L ck/fwdf
;hfo kfPsf JolQmsf] gfd ;"rLdf ;dfj] z ul/g] 5} g .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd tof/ ul/Psf] d]nldnfkstf{s f] ;"rL d]nldnfk
;ldltaf6 :jLs[ t ePkl5 cbfntn] k| sflzt ug]{ 5 .
-#_ ;"r Ldf cfgf] gfd ;dfj]z ul/kfpF m egL pklgod -!_ df plNnlvt
JolQmn] /lhi6 f/ ;dIf lgj]bg lbg ;Sg] 5 . o;/L lgj] bg kg{ cPdf pko' Qmtfsf]
ljrf/ u/L d] nldnfkstf{ sf] ;" rLdf gfd ;dfj] z ug{ ;lsg] 5 .
188
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
189
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
57
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

^%u=190d]nldnfkstf{sf] ;"rL cBfjlws ug{M] -!_ cbfntn] k| To] s jif{ d]nldnfkstf{sf]


;"rL cBfjlws ug'{ kg]{ 5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd d] nldnfkstf{ sf] ;" rL cBfjlws ubf{ b] xfosf]
cj:yfdf d] nldnfkstf{ sf] gfd ;" rLaf6 x6fOg] 5M
-s_ d[To' ePdf,
-v_ cfgf] gfd ;" rLaf6 x6fO{ kfpF m egL lgj] bg lbPdf,
-u_ lgod ^%h sf] pklgod -$_ adf]lhd ;" rLaf6 x6fpg] cfb]z
ePdf,
-3_ g}lts ktg b]lvg] kmf} hbf/L ck/fwdf ;hfo kfPdf,
-_ ;"rLs[t ePsf] ;+:yf vf/]h jf lj36g ePdf, /
-#_ cbfntn] pklgod -@_ adf]lhd d] nldnfkstf{ sf] ;" rLaf6 gfd x6fPdf
;f] ;DaGwL ;"rgf k| sflzt ug]{ 5 .

^%u!=191 /lhi6f/n] d]n ldnfkdf k7fpg]M s'g} d'2fdf tfl/vdf /x] sf b'j} kIfsf] klxnf] tfl/v
ldnfg ePs} lbg d] nldnfk k|lqmof ckgfpg kIfxsf] lnlvt ;xdlt ePdf To:tf]
d'2f d] nldnfkstf{ sf] ;"rLdf ;" rLs[t ePsf JolQm jf ;+:yf ;dIf a9Ldf Ps
dlxgfsf] ;do lbO{ d] nldnfksf] nflu k7fpg] u/L /lhi6f/n] cfb]z ug{ ;Sg]5 .
t/, lgod ( adf]lhd GofofwLzxsf] ;d" x u7g u/L x]l/g] ;"rLdf k/] sf
d'2fsf] xsdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5} g .

^%3=192d]nldnfksf nflu k7fpg]


k7fpgM -!_ sfg"gadf]lhd ldnfkq x' g;Sg] s' g} d' 2fdf kIfxsf
aLr d]nldnfk u/fpg pko' Qm 5 eGg] ;DalGwt Ohnf;nfO{ nfu] df / d]nldnfk
k|lqmof ckgfpg kIfxsf] ;xdlt ePdf To:tf] d' 2f d]nldnfkstf{ sf] ;"rLdf ;" rLs[t
ePsf JolQm jf ;+: yf;dIf d]nldnfksf] nflu k7fpg] u/L Ohnf;n] cfb] z ug{

190
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
191
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
192
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
58
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

;Sg]5 . d'2fsf b'j} kIfn] d]nldnfk k|lqmof ckgfpg lnlvt cg' /f] w u/] df /lhi6f/n]
g} ;f] cfb] z ug{ ;Sg] 5 .
-@_ Ps k6s d]nldnfksf nflu tf]lsk7fPsf] d'2 fdf d]nldnfk x'g g;s] sf]
cj:yfdf klg d'2fsf ;a} kIfsf] ;xdlt ePdf / k' gM d]nldnfk k|lqmof ckgfpg
pko' Qm / dgfl;j 5 eGg] Ohnf;nfO{ nfu] df bf] ;|f] k6s klg d]nldnfksf nflu
k7fpg] cfb] z ug{ ;lsg] 5 .
-#_ d] nldnfk u/fpg] u/L cfb]z ubf{ ljjflbt ljifoj:t' sf] hl6ntf, d'2 fdf
;+nUg kIfxsf] ;+VofTds l:ylt, ljjflbt ljifosf] k| s[lt, d] nldnfkdf nfUg]
:jfefljs ;do cflb s' /fnfO{ ljrf/ u/L d] nldnfksf] nflu Ps} k6s jf k6sk6s
u/L a9Ldf tLg dlxgf;Ddsf] ;do k| bfg ug{ ;lsg] 5 .
-$_ ;fdfGotof Pshgf d]nldnfkstf{ af6 d] nldnfk u/fpg] u/L cfb]z
lbg'k g]{ 5 .
t/, d'2 fsf kIfxn] Ps hgfeGbf a9L d]nldnfkstf{af6 d]nldnfk u/fO
kfpF m egL cg' /f] w u/] df jf d'2fsf] hl6ntf tyf ;+ nUg kIfxsf] ;+Vof ;d] tsf] b[li6n]
Ps hgfeGbf a9L d]nldnfkstf{ af6 d]nldnfk u/fpg' pko' Qm 5 eGg] cbfntnfO{
nfu] df b' j} kIfsf] ;xdltn] a9Ldf tLg hgf d]nldnfstf{ af6 d]nldnfk u/fpg] u/L
cfb]z lbg ;lsg]5 .
-%_ Ps hgf dfq d]nldnfkstf{ tf]lsPsf] df d] nldnfk k|lqmof ;~rfngsf
qmddf d]nldnfkstf{ n] b' j} kIfsf] ;xdltn] yk d]nldnfkstf{ tf] Sgsf nflu
cbfnt;Fu lnlvt cg' /f] w ug{ ;Sg] 5 . o;/L cg'/f]w eO{ cfPdf tLg hgfdf ga9\g]
u/L d]nldnfkstf{ tf]Sg ;lsg]5 .

^%=193d]nldnfkstf{sf] 5gf}6M -!_ d'2fsf b'j} kIfn] /f]h] sf] JolQm jf ;+:yfnfO{
d]nldnfkstf{sf] kdf tf]lsg]5 .
t/, kIfxsf aLr ;xdlt x' g ;s]g / kIfxn] cbfntaf6 g} d] nldnfkstf{
tf]lskfpF m egL cg' /f] w u/]df cbfntaf6} d] nldnfkstf{ tf]Sg ;lsg] 5 .

193
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
59
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-@_ pklgod -!_ adf]lhd d] nldnfkstf{ sf] 5gf} 6 u/fpg] sfo{ o;


lgodfjnLsf] cwLgdf /xL /lhi6f/n] ug]{5 .
-#_ d'2 fsf kIfn] d] nldnfkstf{ sf] ;"r Ldf gfd ;dfj] z gePsf JolQm jf
;+:yfnfO{ d]nldnfkstf{sf] kdf tf]Sg cg' /f] w u/] df To:tf] JolQm jf ;+: yfsf] gfd
d]nldnfkstf{sf] ;"r Ldf ;dfj] z ug]{ k|lqmof k"/f u/]kl5 dfq d]nldnfkstf{ s f] kdf
tf]Sg'kg]{5 .

^%r =194 d]n ldnfkstf{


ldnfkstf{ kl/jt{gM -!_ Ps k6s d]nldnfkstf{ tf]s]kl5 b] xfosf] cj:yfdf
afx] s csf]{ d]nldnfkstf{sf] 5gf}6 ug{ jf tf] Sg kfOg] 5} gM
-s_ d]nldnfkstf{sf] d[T o' ePdf jf
-v_ tf]lsPsf] d]nldnfkstf{nfO{ ;DalGwt kIfxn] cfk;L
;xdltsf] cfwf/df kl/jt{ g ug{ rfx] df jf
-u_ s'g} kIfn] d]nldnfkstf{ k|lt cljZjf; JoQm u/L cbfntdf
lgj]bg lbPdf jf
-3_ d]nldnfkstf{n] d'2fsf] ljifoj:t'pk/ lghsf] :jfy{ /x] sf]
hfgsf/L u/fPdf jf
-_ d]nldnfkstf{n] d]nldnfksf] sfo{ u/fpg] l;nl;nfdf
d]nldnfk;DaGwL cfwf/e"t s' /fx ljk/Lt cfr/0f jf sfo{
u/] sf] b]lvPdf jf
-r_ tf]s] s f] d]nldnfkstf{n] cGo s' g} sf/0fn] d] nldnfkstf{ sf]
kdf sfd ug{ g;Sg] ePdf .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kl/jlt{t d]nldnfkstf{ n] ;dfGotof klxn] tf]lsPsf]
;doleq} cfgf] sfo{ ;DkGg ug'{kg]{ 5 .

194
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
60
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

t/, klxn] tf]lsPsf] ;dofjlw yf] /}dfq jfFsL /x]sf] / yk ;do k| bfg ug'{ kg]{
kof{K t / dgfl;j sf/0f ePdf yk Ps dlxgf;Ddsf] ;do k|bfg ug{ ;lsg] 5 .

^%5=195d]n ldnfkstf{; dIf k7fpg] sfo{l jlw M -!_ s'g} d'2 f d]nldnfksf nflu
d]nldnfkstf{;dIf k7fpg] cfb] z ePdf b] xfosf s'/fx ;lxt d'2 fsf kIfxnfO{
d]nldnfkstf{;dIf pkl:yt x' g ldlt tf] sL ;f] xL Joxf] /f d]nldnfkstf{ ;dIf n] vL
k7fpg' kg]{ 5M
-s_ d'2fsf] ;f/;+ If]k jf d' Vod' Vo sfuhftsf k|ltlnlk,
-v_ d'2fsf kIf jf jf/] ; eP lghx ;d]t sf] gfd, y/, jtg /
pknJw eP;Dd 6]l nkmf] g g+=, Od] n 7] ufgf tyf ofS; gDj/,
-u_ d]nldnfk;DaGwL sfo{ ug]{ :yfg,
-@_ d]nldnfkstf{n] d'2 f;DaGwL s'g} vf; sfuhkqsf] k|ltlnlk dfu u/] df
cbfntn] To:tf sfuhkqsf] k|ltlnlk pknJw u/fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd d]nldnfksf nflu k7fpF bf ;f] sfo{sf nflu k| bfg
ePsf] ;dofjlw;d]t ljrf/ u/L cbfntdf bfo/ /x]s f] ;Ssn ldl;ndf kIfxnfO{
tf/] v tf] sL d'2fsf] bfo/L nut sfod} /fVg' kg]{5 .
t/, d]nldnfkstf{ n] cbfntn] tfs] sf] tf/]v cufj} kIfxnfO{ cbfntdf lkmtf{
k7fPdf af6fsf Dofbafx] s ;ft lbgleq kIfx cbfntdf xfhL/ x' g hfg' kg]{ 5 .

^%h =196d]nldnfkstf{n ] kfng ug'{k g]{ s'/fxM -!_ d]nldnfkstf{n] ;jf]{Rr cbfntaf6
agfO nfu" ul/g] lgb]{lzsfdf plNnlvt d] nldnfk;DaGwL cfwf/e"t s'/fx Pj+ cfr/0f
kfng ub}{ k|rlnt sfg"g adf]lhd d]nldnfk k|lqmof ;~rfng ug'{ kg]{ 5 .
-@_ d] nldnfkstf{n fO{ cbfntaf6 lgwf{l/t ;doleq d]nldnfk sfo{ ;DkGg
x'g g;Sg] nfu] df ;f] xL Joxf]/fsf] hfgsf/L cbfntnfO{ u/fpg' kg]{5 .
-#_ d] nldnfk ug]{ u/fpg] qmddf d'2fsf s'g} kIfn] JoQm u/] sf] s' g} s' /f jf
d]nldnfk k|l qmofsf qmddf s'g} kIfn] csf]{ kIfnfO{ g;' gfpg] u/L JoQm u/] sf] s' g} s'/f
195
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
196
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
61
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

jf ;f] kIfsf] ;xdlt glnO{ d]nldnfkstf{n] JoQm ug{ kfpg] 5}g . d] nldnfk k|lqmofsf]
qmddf tof/ ul/Psf] s'g} lnlvt jf l6kf]6 jf ;fdu| L ;xefuL kIfxsf] ;xdlt glnO{
d]nldnfkstf{ jf d] nldnfk sfo{ df ;+ nUg ;+:yfn] ;xefuL kIfafx] ssf JolQmnfO{
pknJw u/fpg kfpg] 5} g .
t/, d]nldnfkstf{nfO{ cfkm" jf cGo s;}pk/ lx+ ;fsf] eo jf zf/Ll/s jf
dfgl;s c;' /Iff, jfn b' /frf/ jf d'2fsf] s' g} kIf jf t];|f] kIfsf] ;' /Iffsf] vt/f 5 jf
x'g nfu]s f] 5 eGg] ljZjf; nfu] sf] cj:yfdf eg] of] pklgod nfu" x'g] 5}g .
-$_ d] nldnfkstf{ n] o; lgodfjnL tyf o; lgodfjnLcGtu{t ag] sf]
lgb]{lzsfdf plNnlvt cfr/0fljk/Lt sfo{ u/] s f] 7x/] df lghsf] gfd d] nldnfkstf{ sf]
;"rLaf6 x6fOg] 5 .
t/, of] lgodadf]lhd s'g} d]nldnfkstf{ sf] gfd ;"rLaf6 x6fpg'k"j{ lghnfO{
;'g'j fO{ s f] dgfl;j df} sf lbg' kg]{5 .

^%em=197d]n ldnfksf] sfo{ljlwM -!_ d] nldnfk;DaGwL 5nkmn / cGo cfjZos sfo{


cbfntn] tf]s]sf] :yfgdf jf d'2fsf kIfxsf] ;xdlt lnO{ d]nldnfkstf{ n] tf] s] sf]
s'g} pko' Qm :yfgdf ug{ ;lsg]5 . d] nldnfkstf{ n] :yfg tfs]s f] cj:yfdf ;f] :yfgsf]
hfgsf/L kIfxnfO{ lnlvt kdf lbg' kg]{ 5 .
-@_ o; lgodfjnLadf]lhd d]nldnfksf nflu cbfntn] cfb] z u/L k7fPdf
tf]lsPsf] ldlt / ;dodf d] nldnfkstf{ ; dIf pkl:yt x' g' tyf d]nldnfk;DaGwL
5nkmndf ;xefuL x' g' d'2 fsf kIfxsf] st{ Jo x' g]5 . tf]lsPsf] ldlt / ;dodf
pkl:yt x' g guPdf jf 5nkmndf ;xefuL gePdf d]nldnfkstf{n] ;f]s f] hfgsf/L
cbfntnfO{ u/fpg]5 / o:tf] df cbfntn] cfjZos sf/jfxL ug{ ;Sg]5 .
-#_ d]nldnfk k|l qmof ;~rfng ubf{ d'2 fsf kIfx, lghxsf] sfg" g Joj;foL,
d'2fsf kIfxn] /f]h] sf] PsPs hgf JolQm, cfjZoQmfg';f/ ljjflbt ljifo;DaGwL
ljz]if1 tyf cGo eb|enfbdL ;d] t;Fu cfjZostfg'; f/ 5' f5'} jf ;fd"lxs kdf

197
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
62
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

5nkmn u/L kIfxsf] cfk;L ;xdltaf6 b'j} kIfnfO{ dfGo x'g] lgisif{ df k'Ug
d]nldnfkstf{n] ;xhstf{ sf] kdf sfo{ ug'{ kg]{ 5 .
-$_ o; lgodfjnLsf] cwLgdf /xL kIfxsf] ;xdltdf d]nldnfkstf{n]
d]nldnfksf] sfo{ljlw cfkm}F to ug{ ;Sg] 5 .
-%_ d]nldnfkstf{n] kIfxsf] ;xdltdf kIfx;Fu 5' f5'} PsfGt jftf{; d]t
ug{ ;Sg] 5 .
-^_ d] nldnfkstf{n] kIfxsf] ;xdltdf 6]lnkmf]g , lel8of] sGk|m]G ; jf ;+ rf/sf
cGo pko' Qm dfWodaf6 klg d] nldnfk k|lqmof ;~rfng ug{ ;Sg] 5 .
-&_ d]nldnfkstf{; dIf xflh/ x' g] lbg tf]l sPsf] df ;f] lbg xflh/ geP klg
tf/] v u'h|]sf] egL ydfpg' kg]{ 5}g . cbfntn] d] nldnfkstf{ ;dIf pkl:yt x' ghfg]
egL tf]lsPsf] lbgdf jf d] nldnfkstf{ n] 5nkmnsf] nflu tf] s] sf] lbgdf Ps kIfdfq
pkl:yt ePdf jf b'j} kIf pkl:yt gePdf lghx pkl:yt x' g] ldlt e' Qmfg ePsf]
;ft lbgkl5 d]nldnfkstf{ n] d] nldnfk k|l qmof ;~rfng x' g g;s] sf] egL cbfntdf
k|ltj]bg k7fpg' kg]{5 . t/, ;f] ;ft lbgleq b'j} kIf pkl:yt ePdf d]nldnfkstf{n]
k|lqmof cufl8 j9fpg' kg]{5 .

^%`=198 lnvt tof/L / ldnfkqM -!_ d] nldnfksf nflu 5nkmn ubf{ d'2fsf kIfxsf aLr
d]nldnfk eO{ ldnfkq ug{ d~h'/ ePdf d] nldnfkstf{ n] oyfzL3| ;f] xL Joxf] /fsf]
ldnfkqsf] bvf{:t / ldnfkqsf] sfuh tof/ u/L jf ug{ nufO cbfntdf k] z ug'{
kg]{ 5 . cbfntn] ;f] bvf{:tcg'; f/ sfg" gadf]lhd ldnfkq u/fpg' kg]{5 . o;/L
ldnfkq u/fOPsf] df jS;f}gL nfUg] 5} g .
-@_ ldnfkqsf] bvf{:t tof/ ug]{ k|o f]hgsf nflu kIfxn] cg' /f] w u/] df
cbfntn] j}tlgs sfg" g Joj;foLaf6 ldnfkqsf] bvf{:t n] vfO{ lbg ;Sg] 5 .

^%6=199d]nldnfk x'g g;s]df ckgfpg' kg]{ sfo{ljlwM -!_ d]nldnfksf] nflu 5nkmn ubf{
d'2fsf kIfx ldnfkq ug{ d~h' / gePdf d~h' / gePsf] ldltn] ;ft lbgleq

198
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
199
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
63
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

d]nldnfkstf{n] d]nldnfk x' g g;s] sf] eGg] k|ltj] bg cbfntdf k]z ug'{ kg]{ 5 . o:tf]
k|ltj]bg k| fKt x' g cfPdf sfg" gadf]lhd d'2fsf] sf/jfxL / lsgf/f ug'{ kg]{ 5 .
-@_ d]nldnfksf nflu cbfntaf6 tf]l sPsf] cjlw e' Qmfg ePsf] ;ft
lbg;Dddf klg pklgod -!_ adf]lhdsf] k|ltj] bg k]z x'g gcfPdf cbfntn]
sfg"g adf]lhd d'2fsf] sf/jfxL cufl8 a9fpg] 5 .
-#_ d]nldnfk k|l qmof 6'f]] nfu] sf] ldltn] af6fsf Dofbafx] s ;ft lbgleq
cbfntdf pkl:yt x' g d'2fsf kIfxsf] st{ Jo x' g]5 .

^%7=200 zkyM d]nldnfkstf{ n] d]nldnfkstf{ sf] kdf ;" rLs[t ePkl5 d]nldnfk ;ldltsf]
cWoIf;dIf zky lng' kg]{ 5 .

^%8=201 d]nldnfk b:t'/M d'2fsf kIfxsf] ;fdflhs tyf cfly{ s cj:yf, d]nldnfk sfo{ df
nfUg] ;Defljt ;do;d]t nfO{ ljrf/ u/L d]nldnfkstf{n] k|bfg ug]{ ;]jfafkt
kfl/>lds k|bfg ug]{ ;DaGwdf kIfxsf] ;xdltdf dgfl;j /sd lng lbgafx]s
d]nldnfk sfo{ ubf{ u/fpF bf cGo b} b:t' / nfUg] 5}g . To:tf] /sd d]nldnfk sfo{ z'?
ug'{c ufj} lgwf{l/t ePsf] x' g'k 5{ .

^%9=202tYof /fVg]M d]nldnfk k|lqmofaf6 ;dfwfg ePsf d' 2f;DaGwL tYof cbfntn]
dfl;s tyf jflif{ s k|ltj] bgdf 5'} ;dfj]z ug'{ kg]{5 . t/, To:tf] clen] vdf d'2fsf]
tYo pNn] v ul/g] 5}g .

^%0f=203sd{r f/L v6fpg ;Sg]


;Sg]M cbfntn] b'j} kIfsf] tf/]v ldnfg eO;s]kl5 lghxnfO{
d]nldnfk k|lqmofdf hfg k|f]T;flxt ug]{ k| of]hgsf nflu cfjZos k/fdz{ lbg pko' Qm
sd{rf/L v6fpg ;Sg] 5 .

^%t=204lgb]
lgb]{lzsf agfpg ;Sg]M ;jf]{Rr cbfntn] d] nldnfkstf{n] kfng ug'{k g]{ cfwf/e"t
s'/fx;lxt d] nldnfk k|l qmof ;~rfngsf] nflu cfjZos lgb]{lzsf agfO nfu" ug{
;Sg]5 .

200
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
201
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk
202
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk
203
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk
64
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

^^=205 ax;M -!_ d'2fsf] ax; ;' g'jfO{sf] k|f/Dedf Ohnf;n] To; d'2 fdf lg0f{ o ug'{ kg]{
k|Zgxdf ;Lldt /xL ax; ug{ b'j} kIfsf sfg" g Joj;foLnfO{ lgb]{ z g lbg ;Sg] 5 .
-@_ d'2 fsf] k| s[lt / ljifoj:t' x] /L Ohnf;n] ax;sf] ;do tf] Sg ;Sg] 5 .
o;/L tf]l sPsf] df tf]lsPsf] ;doleq ;Lldt eO{ sfg"g Joj;foLn] ax; ug'{ kg]{ 5 .
-#_206;'g'jfO{sf] nflu k] zL tf]l sPsf] d'2fdf kIf jf kIfsf] sfg" g Joj;foLn]
ax;gf]6 k] z ug{ rfx] df d'2fsf] ;' g'jfO{ k| f/De x' g'cufl8 g} ax;gf]6 k] z ug'{kg]{5 .
d'2fsf] k|s[lt / ljjflbt ljifosf] ;Gbe{ df Ohnf;n] cfb]z lbPdf afx]s ax; ;DkGg
eO;s]kl5 ax;gf]6 lnOg] 5} g .
-$_ s' g} d'2 fdf PseGbf a9L sfg"g Joj;foLxsf] jsfntgfdf k] z ePsf] df
Ohnf;n] sfg" g Joj;foLxdWo]af6 Pshgf sfg"g Joj;foLn] k| d'v sfg"g
Joj;foLsf] kdf ax; ug]{ tyf cGo sfg" g Joj;foLxn] cnucnu tYout /
sfg"gL k|Zgdf ax; ug]{ u/L ax; Joj:yfkg ug{ lgb]{ zg lbg ;Sg] 5 .
-%_ pklgod -!_, -@_, -#_ / -$_ adf]lhd Ohnf;n] ;do tf] s]s f] df jf lgb]{ zg
lbPdf ;f]cg';f/ ug'{ ;DalGwt sfg"g Joj;foLsf] st{ Jo x' g]5 .

kl/R5]b!)
k}m;nf / cfb]z
^&= k}m;nf jf cfb]zsf] 9fFrfM -!_ ;jf]{ Rr cbfntaf6 x' g] k} m;nf cg' ;"r L^ adf]lhdsf]
9fFrfdf / cfb] z cg';" rL& adf]lhdsf] 9fFrfdf GofofwLz cfk}+ mn] n] Vg' k5{ jf
GofofwLzn] t}of/ u/L cbfntsf] ;DalGwt sd{ rf/Laf6 6fOk u/fpg' k5{ .
-@_ Gofo k| zf;g P]g , @)$* sf] bkmf !@ adf]lhd d'2 f bf]xf]ofO{ x] g]{ cfb]z
ePsf] jf d'n'sL P] g cbfntL aGbf] a:tsf] @)@ gDa/adf]lhd k|T oyL{ nfO{ lemsfpg]
cfb]z ePsf] d'2fdf clGtd lg0f{ o x'F bf k}m;nf ug]{ Ohnf; k|T oyL{ lemsfpg] cfb]z ;Fu
;xdt gePdf To;sf] sf/0f k| i6;Fu k}m;nfdf v' nfpg' k5{ .

204
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk
205
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk
206
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt
65
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-#_ cfk"m;dIf k]z ePsf] s'g} d' 2fsf] ldl;naf6 s' g} /fi6 ;]jsn] k|ToIftM
u}/sfg"gL sfd u/] sf] jf sfg" gadf]lhd kfng ug'{ kg]{ st{Jo hfgLhfgL jf
jb\lgot;fy kfng gu/]sf] jf To:tf] st{Jo kfng ug{ nfk/jfxL u/] sf] b]lvPdf
;DalGwt Ohnf;n] ;f] s' /f k} m;nf jf clGtd cfb] z df pNn] v u/L k}m;nfsf] k|ltlnlk
;DalGwt clVtof/jfnf 5]p k7fpg cfb] z lbg ;Sg] 5 .

^&s =207aGb Ohnf;sf] Joj:yf / sfo{ljlwM -!_ afnaflnsf, hj/h:tL s/0fL, hLpdf:g]
a]Rg], gftf sfod, ;DaGw laR5] b;DaGwL d'2f jf v' Nnf Ohnf;af6 ;'g'j fO{ ug{
dgfl;a ePsf] egL cbfntn] aGb Ohnf;af6 x] g]{ egL cfb] z u/] sf cGo d'2fsf]
;'g'j fO{ aGb Ohnf;af6 x'g] 5 .
-@_ pklgod -!_ cGtu{t aGb Ohnf;df d'2fsf] sf/jfxL rNbf ;DalGwt
sfg"g Joj;foL, ;/sf/L jsLn, ljz]if1, cleo' Qm, kLl8t JolQm, lghsf] ;+/Ifs tyf
cbfntn] cg' dlt lbPsf k| x/L / cbfntsf sd{ rf/Ldfq pkl:yt x'g ;Sg]5 g\ .
-#_ aGb Ohnf;af6 x]l /Psf d'2 f;DaGwL sfuhftsf] k|ltlnlk jfbL, k|ltjfbL /
kLl8tafx] s cnfO{ lbg' xF' b}g .
-$_ aGb Ohnf;af6 x]l/Psf d'2fsf] tYo v' nfO s' g} kqklqsfdf ;dfrf/
;Dk|] if0f ug'{ x'Fb}g .
t/, cbfntn] cg' dlt lbPdf kLl8tsf] kl/ro gx'g] u/L ;dfrf/ ;Dk|]if0f ug{
;lsg]5 .

^*= k}m;nf ;'g fpg]M b'O{ jf b' O{eGbf a9L GofofwLzxsf] Ohnf;af6 ePsf] k} m;nf jf
cfb]z ;'gfpF bf ;a} GofofwLzxsf] b:tvt eO;s] kl5 ;f] dWo] s'g} Ps GofofwLzn]
cfgf] / c GofofwLzxsf] tk{maf6 ;d]t ;f] k} m;nf jf cfb] z k9] / jf k} m;nfsf
a'F bfx :ki6 u/L To;sf] ;f/f+z ;'g fpg ;Sg] 5 . t/, /foafemL ePsf] df k|T o]s
GofofwLzn] cf-cfgf] k} m;nf jf cfb] z cfkm} k9] / ;'gfpg' k5{ .

207
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
66
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

^*s=208 k}m ;nf tof/ ug]{M -!_ Ohnf;df d'2 f x] g]{ GofofwLz jf GofofwLzxsf] /fo sfod
eO{ ;+lIfKt lg0f{o jf 7x/ ;' gfO{ ;s] kl5 ;DalGwt GofofwLzn] ;f] /fo 7x/ jf k} m;nf
;'gfPsf] ldltn] ;fdfGotM ;ft lbgleq To:tf] lg0f{o jf 7x/ jf /fo adf]lhdsf] k" /f
k}m;nf tof/ ug'{kg]{ 5 .
t/, ;fj{ hlgs lxt jf ;/f]sf/sf] ljifo ;dfj]z ePsf] jf gofF l;4fGt jf
ghL/sf] :yfkgf x'g] u/L lg0f{ o ePsf] d'2 fdf kGw| lbg;Dddf tof/ ug{ ;lsg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k} m;nf jf cfb]z tof/ ug{ sf] nflu k|w fg
GofofwLzn] s' g} lbg jf lbgsf] s' g} ;do tf]Sg ;Sg] 5 .
^*v 209lg0f{o ;'gfpg] ldlt tf]Sg]g]M -!_ Ohnf;;dIf k] z eO{ 5nkmn ePsf] s' g} d'2f jf l/6
^*v=
lgj]bgsf ;Gb{ edf hl6n ;+j} wflgs jf sfg"gL k|Zg p7fOPsf] jf d'2fdf tTsfn lg0f{o
;'gfpg yk cWoog Pjd\ GofofwLzxsf aLr 5nkmn x' g'k g]{ cj:yf ePaf6 p;} lbg
lg0f{o ;' gfpg g;lsg] cj:yf k/]df lg0f{o ;'g fpgsf nflu a9Ldf Ps dlxgf;Ddsf]
;do tf] sL ;f] ldltdf lg0f{ o ;' gfpg ;lsg] 5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lg0f{ o ;' gfpg egL Ps k6s ldlt ls6fg
ul/;s]kl5 ;f] ldltnfO{ ;fdfGotM csf]{ k6s k/ ;fl/g] 5} g . t/ ljz] if sf/0f /
kl/l:ylt cfOk/]af6 lg0f{o ;'g fpg] ldlt k' gM k/ ;fg'{ kg]{ tYoo' Qm sf/0f eP csf]{
k6s lg0f{o ;'gfpg] ldlt tf]Sg ;lsg] 5 .
-#_ k]z L Joj:yfkg zfvfn] lg0f{ o ;' gfpg] egL cfb] z ePsf d'2 fxsf]
clen] v lstfa v8f u/L b}l gs kdf cBfjlws u/fO /fVg' kg]{ 5 . o;/L v8f ul/g]
clen] v lstfadf lg0f{ o ;' gfpg tf]l sPsf] ldlt, d'2f x] g]{ GofofwLzxsf] gfd, ;' g'j fO{
ePsf] ldlt;lxtsf] ljj/0f v'n fOPsf] x'g'k 5{ . o; k| sf/sf] ljj/0f v'nfO k|T o]s
GofofwLzlkR5] ;d]t 5'f5'} 8fo/L v8f u/L /fVg' kg]{ 5 .

^(= cg'k l:yt GofofwLzsf] tk{m af6 ;'gfpg]M b'O{ jf b'O{eGbf a9L GofofwLzxsf]
Ohnf;af6 ePsf] k} m;nf jf cfb]z ;' gfpFbf ;f] dWo] s'g} GofofwLz Ohnf;df

208
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
209
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
67
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg' kl:yt ePdf lghsf] /fo;Fu ;xdt x' g] GofofwLzn] lghsf] k} m;nf jf cfb]z klg
;'gfpg ;Sg]5 .

&)= k}m;nfdf k' ofpg' kg]{ /LtM


/LtM k}m;nf jf cfb] zdf GofofwLzsf] b:tvt eO;s]kl5
;DalGwt zfvf k| d'vn] 210 ;f] k}m;nf jf cfb]zdf ;jf]{ Rr cbfntsf] 5fk nufpg'
k5{ .

&!= k}m;nfsf ;fdfGo q'l6M


6M -!_ ;/f] sf/jfnf kIf jf lghsf] jf/];n] o; lgodfjnLsf] /Lt
k'ofO{ k}m;nf jf cfb] zsf] gSsn lnPkl5 k} m;nf jf cfb]zdf n]v fO{ sf] ;fdfGo q'l6
b]lvPdf lghn] ;f] s'/f pNn] v u/L k} m;nf ;+ zf] wg ug{ lgj] bg ug{ ;Sg]5 . To;/L
lgj]bg gk/] klg e"n ePsf] Joxf] /f cbfnt :jo+ sf] hfgsf/Ldf cfPdf ;f] xL Joxf] /fsf]
k|ltj]bg k] z ug{ ;lsg] 5 211 .
-@_ ;/f]s f/jfnf kIf jf lghsf] jf/];n] pklgod -!_ adf]lhd lgj]bgkq lbF bf
k}m;nf jf cfb]z df s] s:tf] q'l6 5 eGg] s' /f ls6fg;fy n] Vg' k5{ .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd lgj] bgkq kg{ cfPdf jf k|ltj] bg k]z x' g cfPdf
/lhi6f/n] ;f] lgj] bgkq jf k|ltj]bg212 / ;DalGwt ldl;n k}m;nf jf cfb]z ug]{
GofofwLz jf GofofwLzx ;dIf k] z ug'{k5{ . ;f] dWo] s' g} GofofwLz jf GofofwLzx
;jf]{ Rr cbfntsf GofofwLzxsf] kdf axfn g/x]sf] jf cg'kl:yt /x]sf] jf labfdf
a;] s f] eP k| wfg GofofwLzn] s'g} cGo GofofwLz;dIf k]z u/fpg ;Sg] 5 . k} m;nf
;+zf]w g ug{ u7g ePsf] Ohnf;n] To;df e"n ;'w f/ x'g' kg]{ b] v] df k} m;nf jf cfb] z df
;+zf]w g ug]{ u/L 5'} cfb]z lbg ;Sg]5 .

&@= k}m;nfdf x]/k]m / ug{ gx'g M] k}m;nf jf cfb] z df b:tvt e} ;s] kl5 s;} n] klg ;f]
k}m;nf jf cfb]z sf] c cIf/df s' g} s' /fsf] x] /k] m/ jf yk36 ug{ xF' b}g .

kl/R5]b!!
gSsn

210
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
211
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
212
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt
68
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

&#= g SsnM
SsnM -!_ d'2 f dfldnf;DaGwL h'g;' s} lnvtsf] gSsn ;f] d'2f;Fu ;DalGwt h' g;'s}
JolQmn] klg lng kfpF 5 . gSsn lbF bf b] xfoadf]lhdsf] b:t' / nfUg] 5M
-s_ cbfntaf6} gSsn kfpF m eGg] lgj] bgkq k/]sf] df ;Ssn
lnvtsf] k|T o]s k[ i7sf] ?=#.- 213

-v_ lgj]bsn] cfg} tk{maf6 gSsn ;fg{ lgj] bgkq lbPsf] df ;Ssn
lnvtsf] k|T o]s k[ i7sf] ?=@.- 214

-u_ k|fyldstf;fy u/L gSsn kfpg lgj] bgkq lbPsf] df k|To] s


lgj]bgkqsf] b:t'/afkt ?=!).-

-@_ pklgod -!_ df h' g;' s} s' /f n]l vPsf] ePtf klg s' g} sf/0fjz
cbfntaf6 gSsn lbg g;lsg] cj:yf ePdf dfq lgj]bsnfO{ cfg} tk{ maf6 gSsn
;fg{ cg' dlt lbOg] 5 .

&$= gSsnsf] lgldQ lgj]bgkq lbg]M -!_ ;jf]{ Rr cbfntdf s'g} ldl;n ;+ nUg /x] sf] s'g}
lnvtsf] gSsn lng rfxfg] JolQmn] ;f] lnvtsf] ljj/0f / ldlt k|i6 pNn] v u/L
lgj]bgkq lbg'k 5{ .
-@_ 5'f5'} ldl;n ;+ nUg /x] sf lnvtxsf] gSsn lng' k/] df 5'f5'} lgj]bgkq
lbg'k 5{ .

&%= lgj]bgkqsf]
gkqsf] 9fFrfMfM gSsn kfpF m eGg] lgj] bgkqsf] 9fF rf cg';" rL* adf]lhdsf]
9fFrfdf lbg'k 5{ . cbfntaf6 5kfOPsf] kmf/fddf lgj] bgkq lbg rfxg] JolQmn] k|lt
kmf/fd bz ?k} ofF 215 lt/L kmf/fd k| fKt ug{ ;Sg] 5 .

&^= gSsnsf] nflu lgj]bg lbg] ;doM


;doM h?/L b:t'/ lt/] sf] afx]s gSsn lng] ljifosf] ;a}
lgj]bgkq lbgsf] P3f/ ah]b]l v afx| ah]leq /lhi6f/nfO{ lbg'k5{ . h?/L b:t' / lt/]s f] df
eg] tLg ah];Dd klg lgj]bgkq lbg ;lsg]5 .

213
kfFrf}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt
214
kfFrf}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf]l wt
215
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
69
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

&&= gSsn b:t'/ hgfpg]M gSsn b:t'/afktsf] k}o fF a'emfPsf] df gSsnsf] lz/df gSsn
b:t' /afkt olt k} ofF of] ldltdf bflvn ePsf] eGg] hgfO gSsn ljefusf] zfvf
k|d'vn] ;xL ug'{ k5{ . h?/L b:t' / bflvn ug]{ lgj] bsnfO{ k|fyldstf lbO{ gSsn
lbOg]5 .
216
&*= ;/sf/L sfdsf] nflu gSsn b:t'/M ;/sf/L sfof{noaf6 dfu eO{ cfPsf
gSsnx lbF bf lgj] bgafx]s sfg" gadf]lhdsf] gSsn b:t' / nfUg] 5 .
&(= gSsn lbg]M gSsnsf] nflu k/] sf] lgj] bgkqdf l;nl;nf gDj/ xfnL ;f] ljifosf]
lstfadf btf{ u/L To:tf] lgj] bgkq gSsn zfvfdf k7fpg' k5{ . gSsn zfvfn] klg
;fwf/0ftM tLg lbgleq gSsn ;f/L jf ;/fO{ gSsndf nfUg] b:t'/ lgj] bsn] bflvn
u/]kl5 gSsn lbg'k 5{ .
t/, s' g} c;dfGo kl/l:ylt pTkGg eO{ gSsn zfvfaf6 gSsn lbg] sfd
Jojl:yt kdf ;DkGg x'g g;s] sf] df lnvt h' g kmFf6df 5, ;f] kmF f6af6 klg gSsn
lbg ;lsg] 5 .

*)= lnvt dufpg]M gSsn zfvfn] lgod &( adf]lhd lgj] bgkq k|fKt ePkl5 ;f]xL lbg
;DalGwt ldl;n jf lnvt /x] sf] zfvfsf] clws[t;Fu ldl;n jf lnvt dufpg' k5{ /
;f] clws[ tn] klg ;DalGwt ldl;n jf lnvt l9nf] gu/L ef]lnkN6;Dddf gSsn
zfvfdf k7fOlbg' k5{ / dfu ul/Psf] ldl;n jf lnvt k] mnf gk/] ;f]xL Joxf] /fsf] hjfkm
k7fpg' k5{ .

*!= l gj]bssf] e/kfO{M lgj]bsnfO{ gSsn lbFbf ;f] lbPsf] ldlt hgfO lgj] bgkqsf] lgwf{l/t
7fpF df lghsf] ;xL u/fpg' k5{ .

*@= k|dfl0ft ug]{ clwsf/LM /Ltk"j{ssf] gSsn lbFbf gSsndf kmfF 6jfnf / zfvf k| d'v sf]
;xL k/] kl5 jf lghn] c/fPsf] clws[tn] ;Ssn jf gSsnadf]lhdsf] gSsn b'?:t 5
eGg] n]v L cfgf] k" /f gfpFsf] b:tvt u/L cbfntsf] 5fk nufpg' k5{ .
t/, k} m;nf jf cfb] z sf] gSsndf oyf;Dej /lhi6 f/n] b:tvt ug'{ k5{ .

216
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
70
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

*#= gSsnsf] vr{ hgfpg]M gSsnsf] clGtd kfgfdf gSsn lng] JolQmn] Joxf] g'{ k/] sf]
vr{ b]xfoadf]lhd hgfpg' k5{M
gSsnsf] lgj] bgkq lbF bfsf] b:t'/ === === === === === === === === ===
h?/L gSsnsf] b:t' / === === === === === === === === === === ===
gSsn dfUbfsf] b:t' / === === === === === === === === === === ===

kl/R5]b!@
gubL cfDbfgL bflvn ug]{ / k}m;nf jf cfb]zadf]lhdsf] nut lbg]
lbg]
*$= gubL rnfgL e/kfO{M cbfntdf gubL k} ofF a'emfpg jf w/f}6 /fVg kg]{ ePdf
cg' ;"rL( adf]lhdsf] 9fFrfdf tLg k|lt rnfgL;lxt cfly{s k| zf;g zfvfsf] zfvf
k|d'v 5]p bflvn ug{'k 5{ . /Ltk"j{s sf] eP ;f] rnfgLxdf zfvf k| d'v n] lg:;f nufO
cfly{ s k|zf;g zfvfdf k7fOlbg'k5{ . cfly{ s k|zf;g zfvfn] klg gub a'emL lnO{ jf
w/f}6 Ldf cfDbfgL afFw L rnfgLsf ;a} k|ltxdf ;xL u/L ;f] rnfgLx Zffvf k| d'vn]
Ps k|lt rnfgL gub bflvn ug]{ JolQmnfO{ e/kfO{s f] kdf lbO{ bf];|f]k|lt rnfgL
;DalGwt zfvfdf ;DalGwt ldl;ndf ;fd]n /fVg k7fO t] ;|f] k|lt rnfgL l;nl;nf
gDa/;fy kmfOndf /fVg'k 5{ .

*%= k}m;nf ePkl5sf] sf/jfxLM -!_ ;jf]{ Rr cbfntaf6 d'2f k}m;nf x'F bf h/Ljfgf / s} bsf]
;d] t ;hfo kfPsf] kIf cbfntdf ?h' xfhL/ /x] sf] df lghnfO{ cfly{ s k| zf;g zfvfdf
a'emfO e/kfO{ ldl;n ;fd] n /fVg'k 5{ . To:tf] kIf ?h' xfhL/ g/x] sf] df cfb] z jf
k}m;nf ldl;ndf /fvL tx;Ln kmfF6df nut lbg ldl;n cfly{ s k| zf;g zfvfdf
k7fpg' k5{ . ;f] afx] s c s' g} kaf6 bflvn x' g cfPsf] gub hlt kmfF6 df bflvn

71
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

x'gf;fy t'?Gt cfly{ s k| zf;g zfvfdf a' emfpg k5{ / l5g'jf ldl;nsf] nut lbg]
sfd ;dfKt ePkl5 clen] v zfvfdf a'e mfpg' k5{ .
-@_ k' g/fj] bg k/L jf c s' g} lsl;dn] d'2fsf] sf/jfxL cbfntdf k| f/De
ePb]lv clGtd k}m;nf jf cfb]z x'F bf;Dd v8f ePsf l6kf]6 lstfanufotsf ;a}
lnvtxsf] d'2f kmfF6 sf] zfvf k| d'vn] 5'} ldl;n agfO /fVg'k5{ .
-#_ d'2f dfldnfsf] clGtd 6'f]] nfuL dftxt cf cbfntdf k7fpF bf d'2 fdf
;jf]{ Rr cbfntaf6 ePsf] clGtd k}m;nf jf cfb]zsf] ;Ssnadf]lhdsf] gSsndf
kmfF 6jfnf zfvf k|d'v sf] ;lx5fk u/L /lhi6f/sf] b:tvt u/fO cbfntsf] 5fk nufO
ldl;n ;fd]n ul/k7fpg' k5{ .

*^= cfDbfgL a'e mfpg]


mfpgM] n]vfkfnn] cbfntdf ePsf] ;a} cfDbfgL cfgf] ;|] :tfdf hgfO tLg
lbg;Ddsf] cfDbfgL rf}yf] lbgleq cfly{s k| zf;g zfvfsf] zfvf k| d'vnfO{ hFrfO{ w/f}6
/xg] / ;b/:ofxfdf cfDbfgL afFW g] ;d]t Joxf] /f 5' f5'} v'nfO kmf/fd ;|]:tf;fy
tx;Ln zfvfdf a'e mfO e/kfO{ lng'k 5{ .

*&= nut le8fpg]


le8fpgM] tx;Lndf gubL a'emfPsf] / cfb] z jf k} m;nfadf]lhd nut lbPsf]
kmfF 6jf/Lsf] nut tx;Lnsf] :ofxf nutdf le8fO dlxgf e' Qmfg ePsf] ;ft lbgleq
/lhi6f/f/f hFrfO To; ljifodf ;do;dodf tf]lsPsf] 7fpF df /fVg] / a'emfpg]
ug'{k 5{ .

**= kmf/fdx laqmLsf] ;|]:tfM o; lgodfjnLadf]lhd tf]lsPsf] kmf/fdx 5kfO cfly{s


k|zf;g zfvfn] laqmL ljt/0f u/L To;sf] lx;fa ;|]:tfdf hgfO /fVg'k 5{ . laqmL ubf{
;f] kmf/fdxsf] tf]lsPsf] d" No gub c;' n ug'{ k5{ . kmf/fdsf] df} Hbft ^^ dlxgfdf
/lhi6f/n] hfFr ug'{k 5{ .

*(= tna / d;nGbM ;jf]{Rr cbfntsf dfggLo GofofwLz / sd{ rf/Lxsf] tna /
d;nGb cfly{ s k|z f;g zfvfsf zfvf k| d'vn] /lhi6f/sf lgb]{ zfg' ;f/ a}+ saf6 lemsL
ljt/0f ug]{ jf vr{ ug]{ ug'{k 5{ / tx;Lndf lbg] nutdf zfvf k| d'v n] cfgf] ;xL ug]{
jf 5fk nufpg] ug'{k 5{ .

72
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

()= cGo sd{rf/Ln] klg ug{; Sg]M o; kl/R5]b\df n]l vPsf kbflwsf/Lxsf] st{Jo ;f]
kbflwsf/L lgo' Qm jf pkl:yt gePsf avt =======217 /lhi6 f/n] cGo sd{r f/Laf6
u/fpg x'G 5 .

kl/R5]b!#
ldl;n / /lhi6f/sf] lg/LIf0f
(!= d'2fsf] ldl;n x6fpg gx'gM] GofofwLz jf /lhi6 f/sf] lnlvt cfb]z a]u / s'g} klg
d'2fsf] ldl;n cbfntsf] ejgaf6 x6fP/ cGt n}hfg xF' b}g .

(@= cnfO{ b]v fpg gx'g]M GofofwLz, /lhi6 f/ ==== 218 jf ;x/lhi6f/sf] lnlvt cfb]za]u /
cnfO{
s'g} klg zfvfsf] s' g} ldl;n jf lnvt cbfntsf] GofofwLz jf clws[t sd{rf/Lafx]s
cnfO{ b]vfpg x'Fb}g .

(#= lg/LIf0fsf] nflu lgj]bg lbg]M -!_ s'g} ldl;n jf lnvtsf] lg/LIf0f ug{ rfxg] JolQmn]
cg' ;"rL!) adf]lhdsf] 9fFr fdf lgj]bgkq lbg ;Sg]5 .
-@_ h' g ldl;n jf lnvtsf] lg/LIf0f ul/g] xf] ;f] lnvtsf] gfd, lg/LIf0f ug]{
JolQmsf] gfd / ;fwf/0f jf tTsfn s:tf] lg/LIf0f ug{ rfx] sf] xf] eGg] s' /f v'n fO tyf
lg/LIf0f ug{ rfx] sf] sf/0f;d]t hgfO cfjZos b:t'/;lxt lgj] bgkq lbg' k5{ .

($= lg/LIf0fsf] b:t'/M k'g/fj]bg k/L jf c lsl;dn] d'2fdf dftxtsf] cf jf


cbfntaf6 cfPsf] jf ;jf]{Rr cbfntdf /x]s f] ldl;n jf lnvtsf] lg/LIf0f ug{
b]xfoadf]lhdsf] b:t' / nfUg]5 M
-s_ kIf jf lghsf] jf/] ;n] lbPsf] lgj] bgkqdf Ps k} ofF ,
-v_ d'2fsf] ;/f]s f/jfnf kIfafx] s cn] lbPsf] lgj] bgkqdf b' O{ k} ofF,
-u_ kIf jf lghsf] jf/] ;n] tTsfn lg/LIf0fsf] nflu lbPsf] lgj] bgkqdf b' O{ k} ofF
krf; k} ;f, /

217
rf}yf] ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
218
rf}yf] ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
73
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-3_ d'2fsf] ;/f] sf/jfnf kIfafx] s cn] tTsfn lg/LIf0fsf] nflu lgj]bgkq
lbPsf] df bz k} ofF .
t/, g]kfn ;/sf/nfO{ ;/f]s f/ kg]{ d'2f dfldnfsf] ldl;n lg/LIf0fsf]
nflu dxfGofoflwjQmf jf cGo ;/sf/L jsLn jf g]k fn ;/sf/af6 clws[t
ul/Psf] s' g} JolQmn] lbPsf] lgj] bgkqdf s' g} b:t' / nfUg] 5} g\ .

(%= lgj]bgkq lbg] ;doM


;doM lg/LIf0fsf] lgj] bgkq lbgsf] P3f/ ah]b]l v Ps ah]leqdf
lbg'k 5{ .

(^= lg/LIf0f ug]{ cjlwM lg/LIf0fsf] cfb] zdf pNn]v ePsf] JolQmn] ;f] cfb]z df h' g lbg
jf hlt lbgsf] nflu cg' dlt kfPsf] 5 ;f] lbg jf ;f] lbgxdf lbgsf] afx| ah] b]lv
tLg ah];Dd ;DalGwt ldl;n jf lnvtsf] lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 .

(&= lg/LIf0f /f]x j/df ug]{M lg/LIf0f ug]{ JolQmn] lg/LIf0f sf]7fdf lg/LIf0f u/fpg]
sd{rf/Lsf] /f] xj/df dfq ldl;n jf lnvtsf] lg/LIf0f ug{ kfpg]5 .

(*= lg/LIf0fsf] lstfaM lg/LIf0f u/fpg] sd{ rf/Ln] cg';" rL !) adf]lhdsf] 9fF rfsf]
lg/LIf0f lstfa agfO /fVg'k 5{ . To;df n]l vg' kg]{ s'/f n]lv;s] kl5 k6s} lkR5] cfgf]
gfd :ki6 a'lemg] u/L ;xL ug'{k 5{ .

((= lg/LIf0f
lg/LIf0f ug]{ JolQmsf] gfd n]Vg]M lg/LIf0f ug]{ cg' dlt lbg] cfb] zdf lg/LIf0f ug{
cg' dlt kfPsf] JolQmsf] gfd pNn]v x' g'k 5{ .

!))= lg/LIf0f ug]{ cfb]zsf] DofbM s'g} ldl;n jf lnvtsf] lg/LIf0fsf] ;DaGwdf ePsf]
cfb]z clen] v ;+ /Ifs jf lg/LIf0f u/fpg] sd{rf/LnfO{ b]vfPdf dfq To; cfb] z df
pNn]v ePsf] JolQmn] pNn]v ePsf] ldl;n jf lnvt cfb] z ePsf] ldltn] ;ft
lbgleq lgod (^ sf cwLgdf /xL x] g{ kfpg] 5 .
t/,
-!_ tTsfn lg/LIf0fsf] cfb] z ePsf]df cfb] z df pNn]v ePsf]
JolQmn] clen]v ;+/Ifs jf lg/LIf0f u/fpg] sd{rf/LnfO{ cfk" mn]

74
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

lg/LIf0f ug{ rfx] sf] lbg ;fF9] b' O{ah] cufj} ;f] cfb] z sf]
lsgf/fdf lg/LIf0f ug]{ s' /f hgfO ;" rgf lbg' k5{ .
-@_ ;fwf/0f lg/LIf0fsf] cfb]z ePsf] df cfb] z df pNn]v ePsf]
JolQmn] clen]v ;+/Ifs jf lg/LIf0f u/fpg] sd{rf/LnfO{ cfk" mn]
lg/LIf0f ug{ rfx]s f] lbgsf] ;" rgf rf} aL; 306fcufj} ;f]
cfb]z sf] lsgf/fdf n]v]/ lbg'k5{ .

!)!= lg/LIf0f
lg/LIf0f ug]{ lnvt dufpg]M lgod !)) cGtu{t lbPsf] ;" rgf kfpgf;fy clen]v
;+/Ifs jf lg/LIf0f u/fpg] sd{rf/Ln] lgj] bgkqdf n]lvPsf] ldl;n jf lnvt h'g
zfvfdf 5, ;f] zfvfsf] zfvf k| d'v;Fu ;f] ldl;n jf lnvt dfUg'k 5{ / ;DalGwt
zfvf k|d'vn] klg lg/LIf0f ul/g] lbg P3f/ ah] ;Dddf ;DalGwt ldl;n jf lnvt
lg/LIf0f sd{rf/Ln] kfpg] u/L k7fOlbg' k5{ . tTsfn lg/LIf0fsf] cfb] z ePsf] /x] 5 eg]
;DalGwt ldl;n jf lnvt t'?Gt k7fOlbg' k5{ .

!)@= lg/LIf0f ubf{ lgif]w ul/Psf] sfdM -!_ ldl;n jf lnvtsf lg/LIf0f ug{ s' g} klg
JolQmn] lg/LIf0f sf]7 fdf snd jf d;L Nofpg jf lg/LIf0f ubf{ ldl;n jf lnvtdf
s'g} k| sf/sf] bfu jf lrGx nufpg, RofTg jf c s' g} lsl;dn] gf]S;fgL kfg{ x'F b}g .
-@_ lg/LIf0f ug]{ JolQmn] lnvtsf] gSsn lng lgj]bgkq lbg] k| of]h gsf] nflu
cfjZos s' /f;Dd l;;fsndn] l6Kg x'G5 . To;sf] gSsn ptfg{ , pNyf ug{ jf
klxn] b]lv cfk" m;Fu ePsf] gSsn jf pNyfdf le8fO x] g{ kfpg] 5}g .

:ki6Ls/0f M o; lgodadf]lhd kfng ug'{k g]{ s' /fsf] ;" rgf ;a} n] b] Vg] 7fpF df
lg/LIf0f sf] 7fdf 6fF: g'k5{ . s;}n] lgod alv{n fk s' g} sfd u/] df ;f] s'/fsf] k|ltj] bg
t'?Gt ldl;n zfvfsf] zfvf k| d'v 5] p ug'{k g]{5 .

!)#= a];/f]sf/sf JolQm k|j]z ug{ lgif]w M zfvf219 clws[tx / lg/LIf0fsf] cfb] z df
pNn]v ePsf] JolQmafx]s c s;} nfO{ lg/LIf0f sf] 7fleq k:g lbg x'Fb}g .

!)$= btf{ lstfasf] lg/LIf0fM -!_ /lhi6f/sf] lnlvt cfb]za]u / tyf btf{ lstfa /fVg]
220
clws[tsf] /f] xa/df geO{ GofofwLz, /lhi6f/ ==== jf ;x/lhi6f/ afx] s c
219
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
75
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

s;} nfO{ klg cbfntsf] s' g} btf{ lstfa lg/LIf0f ug{ lbg x'Fb}g . cbfntsf] k|zf;g
;DalGwt uf]Ko btf{ lstfa eg] k|w fg GofofwLz / /lhi6f/afx]s c s;} nfO{ klg
lg/LIf0f ug{ lbg x'F b}g .
-@_ lg/LIf0fsf] nflu ldl;n jf lnvt h' g zfvfaf6 NofPsf] xf] ;f] zfvfdf
To:tf] ldl;n jf lnvt lg/LIf0f sd{rf/Ln] /f] h/f]h} lkmtf{ k7fpg' k5{ . To:tf] ldl;n
jf lnvt csf]{ lbg klg rflxg] eP lg/LIfs sd{rf/Ln] ;f] s' /f hgfO dfu ug'{k 5{ /
;/f]s f/jfnf zfvf k| d'vn] klg ;f] lbg P3f/ ah];Dddf ;f] ldl;n jf lnvt k] m/L
k7fOlbg' k5{ .

!)$s=221ldl;nsf] cfGtl/s lg/LIf0fM jif{df sDtLdf b' O{ k6s cg' ;"rL!! sf] 9fFr fdf
ldl;nsf] cfGtl/s lg/LIf0f ug'{ kg]{ 5 .

!)$v=222Dofb tfd]nLsf] clen]v M -!_ cbfntaf6 hf/L ul/Psf] Dofbxsf] clen]v


tfd]n bf/ lkR5] km/skm/s x' g] u/L cg';"r L!@ sf] 9fF rfdf /fvL cfjZos sf/jfxL
ug'{k g]{5 .
-@_ tfd] nL ug{ k7fOPsf] Dofb tfd] nbf/n] a'lemlnPsf] ldltn] af6fsf]
Dofbafx] s kGw| lbgleq tfd] n u/L tfd]n L k|ltj] bg k]z ug'{k g]{ 5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhdsf] cjlwleq tfd] n ug{ g;s] sf] dgfl;a sf/0f
b]vfpg g;s] df To:tf] tfd] nbf/pk/ ljefuLo ;hfo ul/g]5 .

!)$u=223k|sfzg;DaGwL Joj:yfM
Joj:yfM g]kfn sfg"g klqsf, ;jf]{Rr cbfnt a'n]l6g jf
cbfntaf6 x'g] cGo k| sfzgx cbfntaf6 cg' dlt lnO{ tf]lsPadf]lhdsf] zt{ df
lghL If] qsf] s'g} JolQm jf ;+:yfn] k| sfzg ug{ ;Sg]5 .

!)$3=224 k|jQmf tf]Sg ;lsg]M -!_ cbfntL sfd sf/jfxL;Fu ;DalGwt hfgsf/L tyf ;" rgf
k|jfx ug{ cbfntn] s' g} clws[tnfO{ k|j Qmfsf] kdf tf] Sg ;Sg] 5 .

220
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
221
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
222
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
223
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
224
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
76
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

!)$=225cbfntsf] cnUu} kfqf] -Sofn]08/_ x'g ;Sg]M cbfntsf] sfd sf/jfxLnfO{


Jojl:yt ug{ cbfntdf x' g] ljbf tyf cbfntsf] sfo{nufotsf] ljifox lgwf{ /0f u/L
cbfntn] cnUu} kfqf] -Sofn]08/_ agfpg ;Sg] 5 .

!)$r=226ljB'tLo dfWod jf klqsfdf ;"rgf k|sfzg u/]/ jf cGo ;/sf/L cf jf


:yfgLo lgsfo;d]t af6 klg Dofb tfd]n u/fpg ;Sg]M d'n'sL P]g, cbfntL
aGbf] a:tsf] dxnsf] !!) g+= adf]lhd tf]l sPsf] k|lqmofaf6 Dofb tfd] n x' g g;s] df
b]xfoadf]lhd Dofb tfd] n u/fpg ;lsg]5 . o;/L tfd] n ePsf] Dofb /Ltk"j{s tfd]n
ePsf] dflgg] 5M
-s_ Dofb tfd]n ul/g' kg]{ JolQmsf] s'g} 6] n]S;, ofS;, O{ d]n jf clen]v x' g ;Sg]
ljB't Lo dfWodsf] 7] ufgf eP ;f] dfWodaf6,
-v_ d'2fsf] k| s[lt x] /L kIfn] Dofb tfd]n L ePsf] hfgsf/L ;xh kdf kfpg ;Sg]
dgfl;a cfwf/ / sf/0f 5 egL /lhi6 f/af6 cfb] z ePdf s'g} /fli6 o b}l gs
klqsfdf ;" rgf k| sfzg u/]/ jf ljB't Lo dfWod /]l8of], 6]l nlehgaf6 ;"r gf
k|;f/0f u/] / .
o;/L Dofb tfd] n ubf{ nfUg] vr{ lgj] bs, k'g /fj]bs jf jfbL kIfaf6
c;' n u/L kl5 sf]6{ kmL ;/x e/fO lbg' kg]{ 5 .
-u_ cGo ;/sf/L cf jf :yfgLo lgsfodfkm{t Dofb tfd]n ug{ k7fpFbf ;f] Dofb
tfd]n x'g ;Sg] dgfl;j cfwf/ 5 eGg] ;DemL /lhi6 f/af6 cfb] z ePdf ;f]
cf jf lgsfoaf6 ;d]t Dofb tfd] n ug{ u/fpg ;lsg] 5 .

!)$5=227 Dofb tfd]n ubf{ /f]xj/df /fVg ;Sg]M d'n'sL P]g cbfntL aGbf] a:tsf] dxnsf]
!!) g+= adf]lhd Dofb tfd] n ug{ hfF bf ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfsf]
;b:o jf ;lrj e]6 fpg g;s] df ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfdf /x] sf
;/sf/L cfsf sDtLdf /fhkq cg+lst t[ tLo >]0fL jf ;f] ;/xsf sd{ rf/L /f] xj/df
/fvL Dofb tfd]n ug{ ;lsg] 5 .

225
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
226
5}7f}F ;+zf]wgaf6 yk eO{ ;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
227
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
77
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

!)$h=228 Dofb tfd]n ug{ ;xof]u ug'{k g]{M d'2fsf] s' g} kIfnfO{ Dofb tfd] n ug]{ ;DaGwdf
cbfntn] ;xof]u dfu]df ;f] adf]lhd ;xof]u ug'{ ;DalGwt kIfsf] st{Jo x'g] 5 .

!)%= cGtl/d Joj:yfM


Joj:yf M lg/LIfs sd{rf/L / lg/LIf0f sf]7fsf] 5'} Joj:yf geP;Dd o;
kl/R5] bdf n]l vPsf] sfd ldl;n jf lnvt h' g zfvfsf] lhDdfdf 5, ;f]xL zfvfaf6
ug'{k 5{ .

kl/R5]b!#s229
;"rgf k|ljlw;DaGwL Joj:yf
!)%s=230 ;"rgf k|l jlwsf]
jlwsf] k|of]u / To;sf] sfg"gL dfGotf M -!_ ;jf]{Rr cbfnt / dftxt
cbfntx tyf ;jf]{Rr cbfnt / ljleGg lgsfox aLr d'2f dfldnfnufotsf sfd
sf/jfxL ;" rgf k|ljlwsf] dfWodaf6 ;d] t ug{ u/fpg ;lsg] 5 .
-@_ kqfrf/, ;"r gf tyf hjfkm cfbfg k| bfg ug]{ nufotsf ;Ssn} sfuh
grflxg] sfddf l56f] / ;lhnf] dfWodsf] kdf OG6/g]6 nufotsf cGo k|ljlwsf] k| of]u
ug{ ;lsg]5 .
-#_231;"r gf k|ljlw ;ldltsf] lg0f{ocg'; f/ d'2fsf ;]jfu| fxL, sfg" g Joj;foL /
cGo ;/f] sf/jfnfsf] nflu cgnfO{ gdfkm{ t lkm/fbkq, k|ltpQ/kq, k' g/fj] bgkq, l/6
lgj]bg, lnlvt hjfkm, lgj]bg cflb btf{ ug{ / ;fIfL k/LIf0f Pj+ ljz]if1sf] jofg
lel8of] sGk|m]lG;sf] dfWodaf6 ug]{ nufotsf sfo{x ug{ ;lsg] 5 .

228
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
229
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
230
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
231
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
78
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

!)%v =232 j]a ;fO6sf] lj:tf/M -!_ ;jf]{ Rr cbfnt / dftxt cbfnt tyf cbfnt / cGo
;/sf/L sfof{ no Pj+ ;+ 3 ;+:yfaLr x'g] sfd sf/jfxLnfO{ l56f] 5l/tf] / k|e fjsf/L
kdf ;DkGg ug{ ;jf]{ Rr cbfntnufot cGo cbfntn] cfcfgf] j]a;fO6 :yfkgf
ug{ ;Sg] 5g\ .
-@_ ;jf]{Rr cbfntdftxtsf cbfntn] pklgod -!_ adf]lhd cfgf] 5'}
j]a;fO6 lgdf{0f ug{'cl3 ;f] sf] :jLs[lt ;jf]{ Rr cbfntaf6 lng' kg]{ 5 .

!)%u=233cbfntdf ;
; 6j]o/sf]
o/sf] k|of]uM ;jf]{Rr cbfnt / dftxt cbfntxsf sfd
sf/jfxLsf] nflu ;6j] o /sf] lgdf{0f, ljsf; / k| of] u ug{ ;lsg]5 .

!)%3=234s]G b|Lo g]6 jls{sf] :yfkgfM


:yfkgf ;jf]{Rr cbfntn] ljleGg cbfntxaLrdf ul/g] sfd
sf/jfxLnfO{ s]G b|Lo PsLs[t k|0ffnLdf ;dfj] z ug{ g]6jls{ sf] ljsf; tyf lj:tf/ ug{
;Sg]5 .

kl/R5]b!#v=235
lgb]{zgfno;DaGwL
gfno;DaGwL Joj:yf
!)%= lgb]{z gfnoM -!_ ;jf]{ Rr cbfnt / dftxt cbfntaf6 ePsf] km} ;nf tyf clGtd
cfb]z sf] sfof{Gjog tyf cg'udgsf nflu ;jf]{ Rr cbfntcGt{ ut Ps km}; nf
sfof{Gjog lgb]{ zgfno /xg] 5 .
-@_ ;jf{] Rr cbfntn] g]k fn Gofo ;] jf, Gofo ;d"xsf] /fhkqflt
k|yd >]0 fLsf] clws[tnfO{{ dxflgb]{ zssf] kdf sfd ug]{ u/L
tf]Sg] 5 .
-#_ lgb]{ zgfnodf cfjZostf cg';f/ sd{ rf/Lx /xg] 5g\ .

232
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
233
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
234
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk .
235
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
79
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-$_ lgb]{ zgfnodf cfjZostfg' ;f/ s]Gb|Lo nut clen] v dxfzfvf,


b08 h/Ljfgf tyf lg0f{ o cfb]z sfof{Gjog dxfzfvf / cGo
zfvfx /xg]5g\ .
-%_ lgb]{ zgfnon] cfkm"n] ;Dkfbg u/] sf sfdxsf] k|ltj] bg
;jf]{ Rr cbfntdf k] z ug'{ kg]{ 5 .

!)%r= lgb]{z gfnosf] sfd, st{Jo / clwsf/M lgb]{zgfnosf] sfd, st{ Jo / clwsf/
b]xfoadf]lhd x' g]5 M
-s_ km};nf sfof{Gjog;DaGwL s]Gb| Lo lgsfosf] kdf sfd ug]{ ,
-v_ km};nfadf]lhdsf] b08 h/Ljfgf, ;/sf/L lauf]; DaGwL nut sDKo' 6 / ;~hfndf
;d] t /fvL s]Gb| Lo clen]vfnosf] sfd ug]{ ,
-u_ ;jf]{ Rr cbfntaf6 z'? sf/afxL / lsgf/f ePsf d'2 fdf km} ;nf jf clGtd
cfb]z cg';f/ sfod x' g] nutsf] ljj/0f /fvL c;' npk/ ug{ ;DalGwt cf,
cbfnt jf lgsfodf n] vL k7fpg],
-3_ ;jf]{ Rr cbfntaf6 l/6 lgj] bgsf] ;Gbe{ df hf/L ePsf clGtd cfb]z tyf
lg0f{o sf] sfof{Gjog eP gePsf] cg'udg u/L sfof{Gjog u/fpg],
-_ ljleGg cbfntsf] km};nfcg';f/ nfu] sf] b08, h/Ljfgf, s}b / ;/sf/L lauf]
c;' n tx;Ln ug]{ / km}; nfadf]lhd lauf] e/fpg], rng rnfpg] , j08f
5'6\ofpg] Pj+ kLl8tnfO{ Ifltk"lt{ e/fpg] nufotsf sfo{ df ;xof]u k'ofpg] /
To;sf] cg'u dg ug]{ ,
-r_ s}b, b08 h/Ljfgf, ;/sf/L ljuf] sf]] cBfjlws nut k| sfzg u/L g]k fn
;/sf/sf ljleGg lgsfoxdf c;'npk/sf] nflu n]v L k7fpg] ,
-5_ d'2fsf] lhG;L ;fdfgsf] Joj:yfkg;DaGwL gLlt tof/ u/L To;sf]+ ;+/If0f ug]{,
u/fpg] / clen]v /fVg],
-h_ w/f}6 tyf h]yf hdfgt;DaGwL clen]v Joj:yfkg ug]{ u/fpg] ,

80
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-em_ km};nf sfof{Gjog ;DaGwdf dftxtsf cbfnt tyf cw{Goflos lgsfoxnfO{{


gLltut lgb]{ zg lbg],
-`_ km};nf sfof{Gjogdf ;+ nUg sd{ rf/LnfO{ cfjZostfg' ;f/ Ifdtf clej[l4
;DaGwL sfo{ qmd ;~rfng ug]{,
-6_ km};nf sfof{Gjogsf] qmddf cfOk/]s f ;d:ofx ;dfwfg ug{ cfjZostfg' ;f/
k|x/L ;d]t kl/rfng u/L cfjZos pkfox cjnDjg ug]{ , u/fpg] ,
-7_ km};nf sfof{Gjog;DaGwdf ;/f] sf/jfnfx;Fu ;dGjo sfod u/L ;xof]u
k|fKt ug]{ k|jGw ldnfpg] ,
-8_ km};nf sfof{Gjog ;DaGwL sfd sf/afxLsf] lg/LIf0f, cg' udg Pj+ d" Nofg ug]{
/ k} m;nf sfof{Gjog ;DaGwdf ug'{k g]{ gLltut tyf sfg"gL ;' wf/sf] ljifodf
;jf]{ Rr cbfnt;dIf ;'emfj k]z ug]{ ,
-9_ b08 h/Ljfgf tyf ;/sf/L lauf] sf] nut / clen]v Joj:yfkg ug]{ k| of]hgsf]
nflu cfjZos kg]{ kmf/fdsf 9fF rfx :jLs[t u/L u/fO nfu" ug]{ u/fpg],
-0f_ km};nf sfof{GjognfO{{ cfjZos kg]{ ;6j] o / lgdf{0f u/L cfgf] sfd,
sf/afxLnfO{{ ;"r gf k|ljlw ;~hfndf cfj4 ug]{ , u/fpg] ,
-t_ ;jf]{ Rr cbfntaf6 tf]lsPsf cGo sfdx ug]{ u/fpg] .

!)%5= dxflgb]{zssf] clwsf/M -!_ dxflgb]{ z ssf] sfd, st{Jo / clwsf/ b] xfoadf]lhd
x'g]5M
-s_ lgb]{ zgfnosf] k| d'vsf] kdf sfd ug]{,
-v_ lgb]{ zgfnosf] cfly{ s tyf k| zf;lgs k| jGw ug]{ ,
-u_ lgb]{ zgfnosf] jflif{s sfo{qmd th'{ df ug,]{
-3_ lgb]{ zgfnosf sd{ rf/LxnfO{{ sfo{ ljj/0f;lxtsf] lhDd]j f/L
lbg] ,

81
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-_ b08, h/Ljfgf, ;/sf/L ljuf], s} b c;' ntx;Lnsf nflu k| x/L


kl/rfngsf] cfjZos Joj:yf ug]{, u/fpg],
-r_ km};nf sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf cfOk/]sf sl7gfOsf] jf/] df
n]vL cfPsf] ljifodf jf lg/LIf0fsf] qmddf s'g} ;d:of b]l vg
cfPsf] ljifodf sfg" gadf]lhd cfjZos lgsf;f lbg],
-5_ km};nf sfof{G jogsf] l;nl;nfdf tx;Lnbf/ jf ;f] sfo{ df
;+nUg sd{ rf/Lsf] jb\lgot /x] sf] eGg] b]lvg cfPdf
clVtof/jfnf;dIf cfjZos sf/afxLsf] nflu n] vL k7fpg],
-h_ k}m;nf sfof{G jog;DaGwL ;/f] sf/jfnf lgsfox;Fu ;dGjo
ug]{,
-em_ km};nf sfof{Gjogsf] ;DaGwdf dftxt cbfntsf] lgoldt
lg/LIf0f tyf cg' udg ug]{ u/fpg],
-`_ ;jf]{ Rr cbfntaf6 tf]lsPsf] cGo sfdx ug]{, u/fpg] .
-@_ dxflgb]{ z sn] pklgod -!_ adf]lhdsf s' g} clwsf/ cfjZostfcg' ;f/
lgb]{ zgfnosf lgb]{z snfO{{ k|T ofof] hg ug{ ;Sg] 5 .

!)%h= s]Gb|Lo nut clen]v dxfzfvfsf lgb]{zssf] sfd, st{Jo clwsf/M s]Gb|Lo nut
clen] v dxfzfvfsf lgb]{ zssf] sfd, st{Jo / clwsf/ b] xfoadf]lhd x' g]5 M
-s_ dftxtsf cbfntxaf6 k|fKt b08, h/Ljfgf, s} b, ;/sf/L ljuf] tyf lhG;L
;DaGwL ;fdfgnufot km} ;nf sfof{Gjog;DaGwL k|fKt cGo ljj/0fnfO{{ s]G b| Lo
clen] vdf /fvL lgoldt kdf cBfjlws ug]{,
-v_ b08 h/Ljfgfsf] nutnfO{{ s]Gb| Lo sDKo' 6 / ;~hfndf cfj4 u/fO ;/f]s f/jfnf
lgsfo;Dd ;"rgf k|j fx ug]{,
-u_ b08 h/Ljfgfsf] nutsf] cBfjlws nut ljj/0f c;'ntx;Lnsf nflu b08
h/Ljfgf tyf lg0f{o cfb] z sfof{Gjog dxfzfvfdf k7fpg] ,

82
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-3_ b08 h/Ljfgfsf] nutsf] s]Gb| Lo clen] vnfO{{ Jojl:yt ug{ ckgfpg' kg]{
/0fgLlt agfO dxflgb]{zs;dIf k] z ug]{ ,
-_ dxflgb]{ zsn] tf] s]adf]lhdsf] cGo sfo{ ug]{ .

!)%em= b08 h/Ljfgf tyf lg0f{o cfb]z sfof{Gjog dxfzfvfsf


dxfzfvfsf lgb]{zssf] sfd, st{Jo
clwsf/M b08 h/Ljfgf tyf lg0f{o cfb] z sfof{Gjog dxfzfvfsf lgb]{ zssf] sfd,
st{Jo / clwsf/ b] xfoadf]lhd x'g]5 M
-s_ b08 h/Ljfgf c;' ntx;LnnfO{{ k|efjsf/L agfpg ckgfpg' kg]{ /0fgLlt th'{ df
u/L dxflgb]{z s;dIf k]z ug]{ ,
-v_ s]Gb|Lo nut clen]v dxfzfvfaf6 k|fKt ePsf] b08, h/Ljfgf, ;/sf/L ljuf] /
s}bsf] nut ljj/0fcg'; f/sf JolQmx kqmfp u/L c;'ntx;Ln u/fpg] ,
-u_ cfgf] dxfzfvfcGtu{tsf zfvfxsf] sfd sf/afxLnfO{{ l56f] 5l/tf] /
k|efjsf/L kdf ;DkGg ug]{,
-3_ km};nf sfof{Gjogsf] l;nl;nfdf cfjZostfg' ;f/ k| x/L hgzlQm ;d]t sf]
Joj:yf ldnfO ;d'lrt kl/rfng / Joj:yfkg ug]{ u/fpg],
-_ dxflgb]{ zsn] tf] s]adf]lhdsf sfo{ ug]{ .

!)%`=
!)%`= ;hfodf 5'6 Pj+ nut sf ug{;Sg
;Sg]M -!_ d' n'sL P]g b08 ;hfosf] dxnsf] @$ g+= sf]
cwLgdf /xL lgb]{z gfnon] pklgod -%_ adf]lhdsf] s]G b|Lo nut sf ;ldltsf]
lg0f{o cg';f/ ;do;dodf ;"rgf k| sfzg u/L tf] s]sf] cjlwleq clGtd
km};nfadf]lhd sfod ePsf] s}b, h/Ljfgf jf ;/sf/L lauf] a'emfpg cfPdf
b]xfoadf]lhd 5' 6 lbO{ nut sf ug{ u/fpg ;Sg]5 M
-s_ ;"rgf k|sfzg ePsf] ldltn] krf; jif{ eGbf cl3sf] clGtd
km};nfadf]lhdsf] nutdf &% k|ltzt,
-v_ ;"rgf k| sfzg ePsf] ldltn] tL; jif{eGbf cl3 krf;
jif{ ;Ddsf] clGtd km};nfadf]lhdsf] nutdf %) k|ltzt,

83
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-u_ ;"rgf k|sfzg ePsf] ldltn] aL; jif{eGbf cl3 tL;


jif{ ;Ddsf] clGtd km};nfadf]lhdsf] nutdf @% k|ltzt .
-@_ nut c;'n tx;Ln sfo{ sf nflu vl6Psf] 8f] / jf cGo JolQm jf ;+: yf
;d] t hf] ;' s}n] s} b, h/Ljfgf / ;/sf/L ljuf] c;' n u/L NofPdf lhNnf cbfnt
lgodfjnLdf Joj:yf ePadf]lhdsf] k|f]T;fxg /sd kfpg]5 .
-#_ lgb]{z gfnon] pklgod -%_ adf]lhdsf] s]Gb| Lo nut sf ;ldltn] dfkb08
lgwf{ /0f u/L u/] sf] lg0f{ osf] cwLgdf /xL b] xfoadf]lhdsf] dftxt cbfntxdf clGtd
km};nfadf]lhd /x] sf nut sf ug{ cfb]z lbg ;Sg]5M
-s_ s}b h/Ljfgf nfu]sf] JolQmsf] pd] / Ps ;o jif{ k"/f e} ;s] sf] ,
-v_ b'O{ jif{; Dd s} b / kRrL; xhf/ k}ofF; Ddsf] h/Ljfgf /
kRrL; xhf/ k}ofF; Ddsf] ;/sf/L lauf] aL; jif{ ;Dd
c;' npk/ x' g g;s]]s f] .
-$_ pklgod -#_ sf] v08 -v_ sf] k|of]h gsf] nflu dfkb08 lgwf{ /0f ubf{
s]Gb|Lo nut sf ;ldltn] b] xfosf s' /fxnfO{{ ljrf/ ug'{ kg]{5M
-s_ k|ltjfbLsf] pd]/,
-v_ ck/fwsf] k|s[lt,
-u_ g]kfn ;/sf/n] ;hfo ;DaGwdf lnPsf] gLlt,
-3_ kLl8tsf] cj:yf, /
-_ ;jf]{ Rr cbfntn] ;do;dodf lbPsf lgb]{ z g .
-%_ o; lgodadf]lhd ;hfosf] nut sf ug{ sf] nflu b] xfoadf]lhdsf] Ps
s]Gb|Lo nut sf ;ldlt /xg] 5 M
-s_ k|wfg GofofwLzn] tf] s]s f]] k'g/fj]bg cbfntsf]
d'Vo GofofwLz jf GofofwLz cWoIf

84
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-v_ k|wfg GofofwLzn] tf] s]sf] Pshgf lhNnf


GofofwLz ;b:o
-u_ dxflgb]{ zs ;b:o ;lrj
-^_ pklgod -%_ adf]lhdsf] ;ldltn] cfgf] sfo{ljlw cfkm} lgoldt ug]{ 5 .
-&_ ;ldltsf] lg0f{o sf] clen]v /fVg] / lg0f{ o sfof{Gjog ug]{ u/fpg] sfd
dxflgb]{ zssf] x' g]5 .

!)%6= tx;Ln zfvfdf sfd ug]{ sd{rf/L lgb]{z gfnosf] dftxt /xg]M -!_ lhNnf
cbfntsf tx;Ln zfvfdf sfo{ /t ;Dk"0 f{ sd{r f/Lx lgb]{ zgfnosf] dftxtdf /xg] 5g\
/ lghxsf]] sfdsf] clen]]v lgb]{ zgfnon] /fVg] 5 .
-@_ tx;Ln zfvfdf sfo{/t sd{rf/Lxsf] ;?jf a9' jf ePdf ;f] sf] hfgsf/L
clVtof/jfnfn] lgb]{ z gfnonfO{{ lbg' kg]{5 .

!)%7= ;xof]u ug'{ kg]{M -!_ cbfntaf6 ePsf km} ;nf jf clGtd cfb]zsf] sfof{ Gjogdf
vl6Psf sd{ rf/LnfO{{ ;xof]u ug'{ d'2fsf kIf, sfg" g Joj;foL, gful/s ;dfh, k|x/L
k|zf;g, :yfgLo lgsfo / :yfgLo JolQmx nufot ;a} ;/f] sf/jfnfsf] st{ Jo
x'g]5 .
-@_ km}; nf sfof{G jogsf] l;nl;nfdf lgb]{z gfnon] lbPsf] cfb] z sf] kfngf ug'{
;DalGwt ;a} sf] st{Jo x' g]5 .
-#_ km} ;nf sfof{Gjogsf] ;DaGwdf k|x/L kl/rfngsf nflu dxflgb]{ zs jf
lgb]{ zgfnosf] lgb]{ zs jf lgb]{z gfnon] v6fPsf clws[t n] lbPsf] cfb] z ;DalGwt
k|x/L sfof{n on] tbf?stfsf ;fy kfngf ug'{ kg]{5 .

!)%8= ljj/0f k7fpg'


k7fpg' kg]{M -!_ lgb]{zgfnon] km} ;nf sfof{ Gjog;DaGwL b08 h/Ljfgf /
;/sf/L lauf] tyf lhG;L ;fdfgsf] nut ljj/0f dfu u/] df ;DalGwt lhNnf cbfnt /
cw{G oflos lgsfon] To:tf] ljj/0f oyfzL3| lgb]{z gfnodf k7fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt nut ljj/0fnfO{{ lgb]{zgfnon] lhNnfut kdf
cBfjlws u/L /fVg]5 .
85
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-#_ k|To] s k' g/fj] bg cbfntn] s}b, b08 h/Ljfgf / ;/sf/L lauf] sf] nut s;L
c;' ntx;Lnsf] nflu ;DalGwt lhNnf cbfntdf k7fO ;f] sf] hfgsf/L lgb]{zgfnonfO{{
lbg' kg]{5 .
-$_ cbfnt jf cGo Goflos lgsfon] cfk" mn] c;'npk/ u/] sf] s} b, b08
h/Ljfgf / ;/sf/L ljuf] sf]] ljj/0f dfl;s kdf lgb]{zgfnodf k7fpg' kg]{5 .

kl/R5]b!$
ljljw
!)^= jflif{s k|ltj]bgdf v'nfpg] s'/fxM P]gsf] bkmf !) 236 cGtu{t ;jf]{Rr cbfntn]
k|sfzg ug'{k g]{ jflif{s k|ltj] bgdf oyf;Dej b] xfosf s' /fx ;dfj]z ug'{ k5{ M
237
-s_ k|wfg GofofwLz / cGo GofofwLzxsf] gfd / y/,

-v_ ;jf]{ Rr cbfntdf sfo{ /t clws[txsf] gfdfjnL ===============238 / kb ==,239


-u_ ;jf]{ Rr cbfntdf k/]sf, l5lgPsf / l5Gg afF sL /x] sf d'2fxsf] ljj/0f,
-3_ k|ltj]bg tyf lgj] bgkq ;'Gg] clwsf/If] qcGtu{t ;jf]{ Rr cbfntn] u/] sf]
sfdsf] ljj/0f / cl3Nnf] b' O{ ;fnsf] t' n gfTds tflnsf,
-_ dftxt cbfntxsf GofofwLzxsf] gfd === ,240
-r_ dftxtsf cbfntxdf k/] s f, l5lgPsf / l5Gg afF sL /x]s f d'2 fxsf] ljj/0f
-;fljseGbf s] slt k|ltzt a9] sf] jf 36] sf] 5 eGg] s' /f;d]t bzf{ pg]
t'ngfTds ljj/0f ;d]t _,
-5_ k|ltj]bg tyf lgj] bgkq ;'G g] clwsf/If] qcGtu{ t dftxtsf cbfntxn] u/] sf]
sfdsf] ljj/0f / cl3Nnf] b' O{ ;fnsf] t' n gfTds ljj/0f,

236
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
237
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
238
rf}yf] ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
239
rf}yf] ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
240
rf}yf] ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
86
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-h_ GofofwLzxsf] pN6L k6s] ljj/0f,


-_ d'2f l56f] 5l/tf] lsl;dn] 6'lg hfg]tkm{ k|ltj]bg cjlwe/df k|ult eof] ePg
To;sf] sf/0f / To;af/] ;jf]{Rr cbfntsf] ;'fj,
-`_ Gofokflnsfsf] ;'wf/sf] ;DaGwdf ;jf]{Rr cbfntn] lbg rfx] sf] ;' fj, /
-6_ g]kfnsf] Gofo k|zf;g;Fu ;DalGwt cGo s' g} s' /f .

!)&= d'2fxsf] ljj/0fM -!_ lgod !)^ sf] v08 -u_ adf]lhdsf] d'2 fsf] ljj/0f pNn] v ubf{
lgDglnlvt s'/fx k| i6 kdf pNn]v ug'{k 5{M
-s_ cl3Nnf] b'O{ jif{leq k/]s f d'2fxsf] ;+Vof / k|ltj] bg cjlwdf
k/] sf d' 2fxsf] ;+ Vofsf] t'n gfTds ljj/0f,
-v_ ;jf]{ Rr cbfntsf] ljleGg clwsf/If] qdWo] k|To] s
clwsf/If] qcGtu{t k/] sf d' 2fxsf] tYof,
-u_ b]jfgL tyf kmf}h bf/L d'2fx s] s:tf lsl;dsf slt k/] sf
5g\ / ;+j}wflgs k|Z g ;dfj] z ePsf d'2 fx s'gs'g ljifosf
s] slt 5g\ eGg] tYof,
-3_ b]jfgL d'2fdf lauf] v'n] sf] / gv' n]sf] d'2 fx slt 5g\ eGg]
tYof,
-_ kmf} hbf/L d'2fdf tLg jif{eGbf sd s}bsf] ;hfo ePsf] /
;f]eGbf a9L ;hfo ePsf] tyf ;j{:j;lxt hGds} bsf] ;hfo
ePsf] / hGds} bsf] ;hfo ePsf] d'2 f slt 5g\ eGg] tYof, /
-r_ k'g/fj] bg k/] sf d'2fdf s' gs'g cbfntsf] lg0f{ opk/ k'g /fj] bg
k/L k|ltj] bg cjlwe/df lsgf/f nfu] sf] d'2fdf tNnf] cbfntsf]
lg0f{o ;b/ jf pN6L jf s] xL pN6L ePsf d'2fxsf] ljj/0f /
;+Vof .

87
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-@_ d'2fsf] ljj/0f pNn] v ubf{ lhNnf cbfnt / k' g/fj] bg cbfntsf] Psd' i7
;+Vof pNn]v ug'{k5{ / pklgod -!_ sf] v08xdf plNnlvt s' /fx -;+ j}wflgs d'2f
;DalGwtafx] s_ bzf{OPsf] x' g'k5{ .

!)*= df:s]jf/Lsf] 9fFrfMfM jflif{s k|ltj] bgdf lgod !)^ / !)& df plNnlvt s' /fx
bzf{p g cfjZos kg]{ tYofx ;dod} pknAw ug{ sf] nflu dftxtsf cbfntxn]
k7fpg] df:s]jf/Ldf pQm tYofx k| i6 v' Ng ;Sg] u/L df:s]jf/Lsf] 9fFrf tf] sL
dftxtsf cbfntxdf k7fOg] 5 / dftxtsf cbfntxn] ;f] xL 9fF rfcg' ;f/sf]
kmfF 6jf/L k7fpg' kg]{ 5 .

!)(= 5'6 k|df0f k]z ug]{M sfg"gn] k| df0f nfUg ;Sg] lnvt, gS;f jf cGo k|df0f s'g}
sf/0fn] dftxtsf cf jf cbfntdf k] z x'g ;s]sf] /x]g5 eg] d'2f k] zL ;"r Ldf
;dfj] z x' g'eGbf cufj} bflvn ug'{ k5{ , cGoyf d' 2f k] zL ;"r Ldf r9]kl5 Ohnf;n]
To:tf] k| df0fsf] jf:tf gug{ ;Sg] 5 .
t/, of] lgoddf n]l vPsf] s' g} s'/fn] sfg"g ljk/Lt s' g} k|df0f k] z ug{ jf a' g
clwsf/ lbPsf] dflgg] 5}g .

!!)=241Ohnf;df nufpg] kf]zfsM


fsM Ohnf;df a:bf k|wfg GofofwLznufot ;a} GofofwLzn]
nufpg] kf] zfs ;jf]{ Rr cbfntn] tf]s]adf]lhd x' g]5 .

!!!= xflh/L lstfa / Ohnf;sf] ;do M -!_ k|w fg GofofwLznufot ;a} GofofwLzn] cfkm"
cbfntdf pkl:yt ePsf] k|T o]s lbg xflh/L lstfadf cfgf] pkl:ylt hgfpg' k5{ .
-@_ cbfnt v'n] sf] lbg GofofwLzsf] Ohnf; ;fwf/0ftM sfof{ no ;do z'?
ePsf] cfwf 306fkl5242 nfUg]5 / cbfnt aGb geP;Dd aLrdf Ps 306fsf]
lj>fdsf] nflu Ohnf; p7\g]afx] s c ;do rfn" /xg] 5 .

!!!s=243 j}tlgs sfg"g Joj;foLsf] lgo'lQm, ;]jfsf zt{ / kfl/>lds;DaGwL Joj:yfM


-!_ j}tlgs sfg"g Joj;foLsf] lgo'lQm ubf{ clwjQmfxdWo] af6 ug'{k 5{ . j}tlgs sfg"g

241
;ftf}F ;+zf]wgf/f ;+ zf]lwt .
242
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
243
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
88
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

Joj;foLsf] lgo'l Qm cbfntn] lgwf{ /0f u/] sf] k|l qmofadf]lhd :j:Yo k|ltikwf{ sf
cfwf/df /lhi6 f/n] ug]{ 5 .
-@_ j}tlgs sfg"g Joj;foLn] sfg" gL ;xfotf zfvfdf /xL sfo{ ug]{ 5 .
-#_ sfg" gL ;xfotf k| fKt ug{ g;s]sf c;xfo, czQm, gfafns jf cfly{s
kdf ljkGg jf y'g' jf dflg; d'2fsf] kIf ePaf6 sfg"gL ;xfotf pknAw u/fpg
cfjZos 5 egL k| wfg GofofwLz jf ;DalGwt Ohnf; jf /lhi6f/n]
tf]lslbPadf]lhdsf] d'2fdf cfjZos sfg" gL lnvt tof/ ug]{ , ax; k} /jL ug]{ h:tf
sfg"gL ;xfotf k'ofpg' j}tlgs sfg" g Joj;foLsf] st{Jo x' g]5 .
-$_ sfg" g Joj;foLn] kfng ug'{kg]{ ;/xsf] cfr/0f j}tlgs sfg"g Joj;foLn]
klg kfng ug'{k g]{ 5 .
-%_ j}tlgs sfg" g Joj;foLn] g]kfn ;/sf/n] tf]lslbPadf]lhdsf] kfl/>lds /
;'lawf kfpg] 5 .
-^_ j} tlgs sfg"g Joj;foLsf] kbfjwlw ;fdfGotofM Ps jif{s f] x'g]5 .
lghnfO{ k' gM lgo'l Qm ug{ ;lsg] 5 .
-&_ b] xfosf] cj:yfdf j}tlgs sfg" g Joj;foL cfgf] kbaf6 d' Qm x'g]5M
-s_ lghn] lbPsf] /fhLgfdf /lhi6 f/af6 :jLs[t ePdf, jf
-v_ lghnfO{ tf]lsPsf] lhDd]jf/L Odfgbf/L;fy k" /f gu/] sf] jf
a]OdfgL jf nfk/jfxL u/] sf] jf sfg"g Joj;foLn] kfng ug'{ kg]{
cfr/0fsf] s' g} s'/f pNn+ 3g u/] sf] jf lagf ;"rgf cbfntdf
cg' kl:yt /xg] u/] s f] egL /lhi6 f/n] lghnfO{ kbd' Qm ug]{ egL
lg0f{o u/]sf] df, jf
-u_ lghsf] d[To' ePsf] df, jf
-3_ g]kfn sfg"g Joj;foL kl/ifb\ af6 lghnfO{ s' g} k| sf/sf] ;hfo
ePdf, jf
-_ kbfjlw ;dfKt ePdf .
89
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-*_ pklgod -&_ sf] b08 -v_ adf]lhd lg0f{ o ug'{ cufl8 j}tlgs sfg"g
Joj;foLnfO{ ;kmfO k] z ug]{ df} sf k| bfg ul/g] 5 .
-(_ j}tlgs sfg" g Joj;foLn] cfk" mn] u/]s f] sfd, sf/jfxLsf] k] mxl/:t;lxtsf]
sfo{ k|ult ljj/0f, sfg"gL ;xfotf pknAw u/fpg] ;DaGwdf b]v f k/]sf sl7gfO{ /
s'g} ;' fj eP ;f] ;d] t v'n fO k|T o]s dlxgf cbfntdf k|ltj] bg k] z ug'{ k5{ . o;/L
k|ltj]bg k] z x' g gcfPdf lghn] kfpg] kfl/>lds e' QmfgL ug'{ x'F b}g .
-!)_ j}tlgs sfg"g Joj;foLn] k|T o] s dlxgf a9Ldf tLg lbg e} k/L cfpg]
ljbf kfpg] 5 .
t/, To:tf] ljbf ;l~rt u/L csf]{ dlxgfdf lng kfOg] 5}g .
-!!_ j}tlgs sfg" g Joj;foLn] cfgf] kbaf6 d' Qm ePkl5 cfgf] lhDdfsf
kmfOn sfuhft nufotsf cbfntsf gubL, lhG;L cflb /lhi6f/n] tf]s] sf] sd{rf/LnfO{
clgjfo{ kdf a'fpg' kg]{ 5 .

!!!v=244 j}tlgs tyf cGo sfg"g Joj;foL jf ;+:yfsf] ;xof]u lng


ln g ;lsg]M -!_
Ohnf;n] cfb] z lbPsf] df / c;dy{ kIfn] sfg"g Joj;foLsf] ;xfotf pknJw
u/fpgsf nflu lgj]bg lbPdf /lhi6f/n] s' g} kIfsf nflu lghsf] k|ltlglwTj ug{
j}tlgs sfg" g Joj;foL lgo' Qm ug{ ;Sg] 5 / o;/L lgo' Qm sfg" g Joj;foLn]
k|ltlglwTj ug{ 5'} jsfntgfdf lbg'k g]{ 5}g .
-@_ cbfntn] s'g} d'2fdf s' g} kIfsf] k|ltlglwTj ul/lbg s'g} sfg" g Joj;foL
jf ;+:yfnfO{ cg' /f] w u/] sf] df klg To:tf] sfg"g Joj;foL jf ;+: yfsf] jsfntgfdf
cfjZos kg]{ 5} g / cfjZos ePdf To:tf] sfg" g Joj;foL jf ;+:yfnfO{ lagf s'g}
z'Ns ldl;n cWoogsf] ;'ljwf klg /lhi6f/n] ldnfO lbg ;Sg] 5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd s'g} sfg" g Joj;foL jf ;+:yfn] cbfntnfO{ ;xof]u
u/] sf] ljj/0f cbfntn] cfgf] k|ltj] bgdf ;dfj] z ug'{k g]{ 5 .

244
;ftf}F ;+zf]wgf/f yk .
90
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

!!@= b:t'/afkt l6s6 6fF: g ;lsg]


;lsg]M o; lgodfjnLadf]lhd jf k|rlnt g] kfn sfg"g adf]lhd
;jf]{ Rr cbfntdf s'g} sf/jfxLsf] ;DaGwdf s'g} b:t'/ a' fpg' kg]{ ePdf ;f] b:t' /sf]
d" No a/fa/sf] l6s6 ;DalGwt lnvtdf 6fF: g ;lsg] 5 .

!!@s=245sDKo"6 / nkL jf ;L=8L= k]z ug'{kg]{M sDKo'6 / 6fOk u/L tof/ ul/Psf l/6
lgj]bg, lnlvt hjfkm k'g/fj]bgkq cflb tof/ ug]{ kIfaf6 /lhi6f/n] ;DalGwt nkL
jf ;L=8L=k]z ug{ nufpg ;Sg]5 . o;/L nkL jf ;L=8L= k]z ug'{k g]{ u/L tf]lsPsf] df
;f] k]z ug'{ ;DalGwt kIfsf] st{Jo x'g]5 .

!!#= sd{r f/Lsf] cfr/0fM -!_ ;jf]{ Rr cbfntsf clws[t sd{rf/Lx-


-s_ tf]lsPsf] ;dodf cbfntdf pkl:yt x'g' k5{ ,
-v_ cbfntdf xfhL/ ePkl5 cbfnt;DaGwL sfdafx] s c s'g}
sfdsf] nflu cfk" meGbf dfly clws[ tnfO{ g;f]w L cfgf] sfd
5f] 8L sfof{n o ;dodf cGt hfg x'F b}g .
-@_ ;jf]{Rr cbfntsf clws[t / sd{rf/Ln] cbfntsf] sfd ubf{ cfk" mnfO{ yfxf
ePsf] uf]K o s' /f k| s6 ug{ x'F b}g . ;f] adf]lhd gu/L k| s6 u/] sf] 7x/] df sfg"gL sf/jfxL
/ ;hfo x' g]5 .
-#_246 s'g} sd{rf/Ln] cfk"mn] kfng ug'{ kg]{ st{Jo kfng gu/] af6 d'2f
dfldnfdf l56f] 5l/tf] Gofo ;Dkfbgdf k|lts" n c;/ k/]s f] b]lvg cfPdf To:tf]
sd{rf/Lpk/ sfg"gL sf/jfxLsf nflu Ohnf;n] cfb] z lbg ;Sg] 5 / To:tf] cfb]z
ePdf To;sf] kfng ug'{ clVtof/jfnfsf] st{ Jo x' g]5 .

!!#s 247cbfntsf] lgoldt k|o f]ustf{sf] clen]v /fVg]M -!_ cbfntsf] lgoldt
!!#s=
k|of] ustf{ xsf] kl/ro :ki6 x' g] u/L lghxsf] gfd, y/, jtg, afa' sf] gfd, pd] /,
z}lIfs of]Uotf, kmf] 6f] , lgh s'g} sfg" g Joj;foLsf] kmd{ df ;+nUg ePsf] eP To:tf
sfg"g Joj;foLsf] kmd{ sf] gfd, sfg" g Joj;foLsf] gfd tyf :t/ -jl/i7 clwjQmf,
clwjQmf, clejQmf_ ;d]t sf] ljj/0f v'n fO /lhi6 f/n] clen] v tof/ u/fO /fVg' k5{ .
245
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
246
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
247
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
91
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

:ki6Ls/0f M o; lgodsf] k| of]hgsf] nflu cbfntsf] lgoldt k|of]u stf{ eGgfn]


nufpafx] ssf tLg jf ;f]eGbf a9L leGgleGg d'2fsf kIfx ePsf] d'2fdf jf/];
a;] s f] jf a:g] JolQmnfO{ hgfpF b5 .
-@_ cbfntsf lgoldt k|of]u stf{sf nflu kl/rokq hf/L ug{ ;lsg]5 . o;/L
hf/L ul/Psf] kl/rokq :ki6 b]lvg] u/L ;fydf /fVg' lghsf] st{ Jo x' g]5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd clen] vdf gbl/Psf cbfntsf lgoldt
k|of] ustf{ nfO{ cbfntn] csf{ sf] d' 2fdf jf/]; sf] x}l;otn] k|ltlglwTj ug{ gkfpg] u/L
lgif] w ug{ ;Sg] 5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhdsf] clen]v k|T o] s jif{ cBfjlws u/fO /fVg'k 5{ .
-%_ pklgod -!_ adf]lhdsf] clen]vdf gfd btf{ sf] nflu ;DalGwt JolQmn]
cfgf] k"0f{ ljj/0f v'nfO cbfntdf lgj] bg lbg' kg]{ 5 .
-^_ of] lgod nfu" ePsf] ldltn] 5 dlxgf;Dd pklgod -#_ adf]lhd
k|ltlglwTj ug{ lgif] w ul/g] 5} g .

!!$= dfn;fdfgsf] /]v b]v M cbfnt;DaGwL sfd ubf{ k|of]udf NofPsf] jf Nofpg] s' g} lhG;L
dfn;fdfg ;jf]{Rr cbfntsf clws[ t / sd{ rf/Ln] oyf;do lau|g , eTsg, v] / kmfNg
jf 6' 6k" m6 x'glbg' x'F b}g .
!!$s 248cltl/Qm /sd k|bfg ul/g]M a8f bz}+sf] labfsf] cjlwdf aGbLk| ToIfLs/0fsf]
!!$s=
k|of] hgsf] nflu cbfnt v' Nnf ePsf] cjlwdf vl6Psf sd{rf/LnfO{ ;f] cjlwsf] nflu
lghn] vfO{k fO{ cfPsf] tna eQfsf] cltl/Qm ;f] a/fa/sf] cltl/Qm /sd ;d]t k| bfg
ul/g] 5 .

!!%=249;jf]{Rr cbfntdf /xg] dxfzfvf tyf zfvfxM -!_ ;jf]{ Rr cbfntdf ;fwf/0ftof
b]xfoadf]lhdsf dxfzfvf tyf zfvfx /xg]5 g\ / cfjZostf cg'; f/ cbfntn] tL
dxfzfvf tyf zfvfxsf] gfdfs/0f tyf ltgLxsf] sfddf cfjZos x] /k] m/ ug{
;Sg]5M

248
bzf}F ;+zf]wgf/f yk .
249
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
92
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

- s_ k|wfg GofofwLzsf] lghL ;lrjfnoM


;lrjfno k|wfg GofofwLzsf] lghL
;lrjfnodf k| fKt x' g] sfuhft ;+/If0f / Jojl:yt ug]{ , k|w fg
GofofwLzaf6 ePsf k| zf;sLo jf Joj:yfkg k|s[ltsf cfb]z
jf lgb]{ zg sfof{Gjog ug]{ jf ;DalGwt kbflwsf/LnfO{
sfof{Gjogsf nflu hfgsf/L lbg] , lghL ;lrjfnosf]
Joj:yfkg;DaGwL cfjZos sfo{ ug]{ nufotsf sfd lghL
;lrjfnosf] x' g]5 .
- v_ k|zf;g dxfzfvfM
dxfzfvf o; dxfzfvfcGtu{t b]xfosf zfvfx
/xg] 5g\M
- c_ cfGtl/s k|z f;g zfvfM
zfvf ;jf]{Rr cbfntsf] cfGtl/s
sd{rf/L k|z f;g;DaGwL sfd o; zfvfn] ug]{ 5 . of]
zfvfcGtu{t btf{ rnfgL pkzfvf ;d] t /xg]5 .
aflx/af6 cfPsf lrLkq, vfd, k'lnGbf btf{ u/L tLg
lbgleq ;DalGwt zfvfdf a'fpg] / cbfntaf6
cGoq k7fpg] lrL kq rnfgL u/L k7fpg] sfd of]
pkzfvfn] ug]{ 5 .
- cf_ lhNnf k|z f;g zfvfM ;jf]{Rr cbfntdftxtsf
cbfntxdf sfo{ /t sd{ rf/L k|zf;g;DaGwL sfd o;
zfvfn] ug]{5 .
- O_ cfGtl/s k|aGw zfvfM
zfvf ;jf]{ Rr cbfntsf] k| of]u df
cfPsf] jf k| of] u df Nofpg' kg]{ wf/f, lah'n L, 6]l nkmf] g,
sDKo"6/, kmlg{r /, ejg, sf] 7fnufotsf cGo ef}lts
rLhj:t'sf] Joj:yf ldnfpg], eTs] lau|] sf] dd{t ;' wf/
u/fpg] , ;/;kmfO, k" mnaf/L cflbsf] Joj:yf ldnfpg],
lnnfd ug'{kg]{ rLhj:t' lnnfd ug]{ , ;jf/L
;fwg;DaGwL Joj:yf ldnfpg] , Ohnf;sf] cfjZos
ef}lts Joj:yfkg ldnfpg] cflb sfd cfGtl/s k| jGw
93
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

zfvfaf6 x' g]5 . cbfntsf] sfd sf/jfxLnfO{ sDKo"6/


;~hfndf cfa4 u/fO cfw'lgs ;" rgf k|ljlwsf]
Joj:yfkg / pkof]usf] Joj:yf ldnfpg] sfo{ ; d]t
cfGtl/s k| aGw zfvfn] ug]{5 .
cfGtl/s k| aGw zfvfcGtu{t e08f/ pkzfvf
/xg] 5 . cbfntsf nflu cfjZos sfuh, snd, d;L,
kmlg{ r/ cflb ef}lts rLhj:t's f] vl/b ug]{, df} Hbft
/fVg] , vr{ ug]{, x/lx;fa /fVg] , ;+/If0f ug]{ h:tf ;a}
sfd o; pkzfvfn] ug]{ 5 .
- O{_ cEofut tyf lzi6frf/ zfvfM
zfvf ;x/lhi6f/sf] k|T oIf
lgb]{ zg / lgoGq0fdf /xg] of] zfvfn] :jfut, ljbfO,
cbfntsf] cf} krfl/s lgdGq0ffdf cfPsf ljb] zL
kfx' gfxsf] a;f]af; tyf e]6 3f6 k| aGw, cbfntf/f
cfof]lht ljleGg sfo{ qmdxsf] ;Gbe{df cfdGq0f,
cltly ;Tsf/nufotsf sfd o; zfvfn] ug]{ 5 .
-p_ sfg"gL ;xfotf zfvfM sfg"gL ;xfotf k|fKt ug{
g;s] sf c;xfo, czQm, gfafns jf cfly{s kdf
ljkGg jf y' g'jf dflg; d' 2fsf] kIf /x] sf] d'2 fdf To:tf]
dflg;sf tk{ maf6 cfjZos sfg"gL lnvt tof/ ug]{,
ax; k} /jL ug]{ h:tf sfg" gL ;xfotf lbg] sfd o;
zfvfn] ug]{5 .
-pm_ ;"rgf tyf hg;Dks{ zfvfM
zfvf ;jf]{Rr cbfntdf d'2f
dfldnfsf] l;nl;nfdf cfpg] dflg;xnfO{ cfjZos
;"rgf, hfgsf/L pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfpg],
cbfntdf s' g} sd{r f/L;Fu e] 6 3f6 ug{ cfpg]
dflg;;Fu e] 63f6 hg;Dks{ sf] 7 fsf] Joj:yf u/L

94
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

e]63f6sf] k| aGw ldnfpg] cflb sfo{ o; zfvfn]


ug]{5 .
-P_ Ohnf; Joj:yfkg zfvfM
zfvf Ohnf; tyf cbfntsf
ljleGg dxfzfvf Pjd\ zfvfxsf aLr ;Dks{
dfWodsf] kdf sfd ug]{ , Ohnf;af6 ePsf k} m;nf jf
cfb]z sf] tof/L ug]{ / Ohnf; Joj:yfkg;DaGwL cGo
cfjZos sfd o; zfvfn] ug]{5 .
-P]_250 ;'/Iff zfvf M ;jf]{Rr cbfnt tyf dftxt cbfntsf]
ejg Pj+ ;DklQ, GofofwLz tyf sd{rf/Lsf] cfjf; u[x,
GofofwLz, sd{rf/L, sfg"g Joj;foL tyf cbfnt
kl/;/df /x]sf ;fIfLnufot lemsfOPsf JolQmx /
;]jfu|fxLsf] ;'/Iffsf] nflu cjnDjg ug'{kg]{ gLltx
tof/ ug]{, cbfntsf] ;'/Iff;DaGwL cfjZos hgzlQm
tyf pks/0fsf] Joj:yfkg ug{], km};nf sfof{Gjogdf
;3fpg] / ;' /Iff Joj:yfsf] cg'u dg tyf lg/LIf0f u/L
;"rgf ;+sng, k|jfx / ;dGjo ug]{ sfd o; zfvfn]
ug]{5 .
-u_ d'2f tyf l/6 dxfzfvfM
dxfzfvf o; dxfzfvfcGtu{t b] xfosf
zfvfx /xg] 5g\M
- c_ l/6 zfvfM
zfvf cbfntdf cfjZos ;+Vofdf l/6 zfvfx
/xg] 5g\ . ;+ljwfgsf] wf/f !)&251 cGtu{t ;jf]{ Rr
cbfntdf kg{ cfPsf l/6 lgj] bg ;DaGwdf ug'{ kg]{
sfd sf/jfxL o; zfvfn] ug]{5 .
- cf_ k'g/fj]bg btf{ zfvfM cbfntdf kg{ cfpg] k'g/fj]bgkq
hfFr L /Ltk" j{ssf] b]lvP btf{ ug]{ / ;DalGwt d'2f

250
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
251
gjf}F ;+ zf] wgf/f kfGtl/t .
95
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

zfvfdf a' fpg] cflb sfo{ o; zfvfn] ug]{ 5 .


d'2f;DaGwL k'lnGbf ldl;n a' g], btf{ ug]{ , lrLk" hL{
cflb btf{ ug]{ / ;DalGwt kmfF6 df a' fpg] h:tf
sfo{s f nflu k' g/fj] bg btf{ zfvfcGtu{ t ldl;n tyf
lrLk"hL{ btf{ pkzfvf;d]t /xg] 5 .
- O_ d'2f zfvfM cbfntdf cfjZos ;+ Vofdf d'2f zfvfx
/xg] 5g\ . cbfntdf k/] sf k'g /fj]bg jf hfx] / x'g
cfPsf ;fws;DaGwL d'2fdf cfjZos sf/jfxL oL
zfvfxn] ug]{ 5g\ .
- O{_ lgj]bg k|ltj]bg zfvfM l/6 lgj]bgafx] s d'2 f bf]xf]ofO{
kfpF m eGg] lgj] bg, k' g/fjnf] s g;DaGwL lgj] bg,
k'g/fj] bg ug]{ cg' dlt kfpF m eGg] ljifosf
lgj]bgnufotsf cGo k| sf/sf lgj]bg tyf
k|ltj]bg;DaGwL sfd sf/jfxL o; zfvfn] ug]{5 .
-p_ Dofb tfd]n L zfvfM
zfvf cbfntdf d'2f jf l/6 lgj]bgsf
;Gbe{df hf/L ePsf Dofb jf ;" rgf sfg" gadf]lhd
tfd]n ug]{ u/fpg] / /Ltk"j{ ssf] tfd]n L k|lt ;DalGwt
zfvfdf a' fpg] sfd o; zfvfn] ug]{5 .
-pm_ gSsn zfvfM cbfntaf6 sfg" gadf]lhd lbg'kg]{ gSsn
k|dfl0ft u/L nfUg] b:t' / lnO{ gSsn lbg] sfd o;
zfvfn] ug]{5 .
-P_ k]zL Joj:yfkg zfvfM
zfvf k]zL r9fpg] ;DaGwdf lgwf{ /0f
ul/Psf] gLlt tyf lgodadf]lhd d'2f tyf l/6 lgj] bg
cflb k] zL r9fpg nufO ;fKtflxs tyf b}lgs k] zL
;"rL tof/ ug]{ sfd o; zfvfn] ug]{5 .

96
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

- 3_ cg'; Gwfg tyf of]h gf dxfzfvfM


dxfzfvf o; dxfzfvfcGtu{t b] xfosf
zfvfx /xg]5g\M
- c_ cg'; Gwfg zfvfM
zfvf ;jf]{Rr cbfnt tyf dftxt
cbfntsf] Goflos Pjd\ k|zf;lgs sfd sf/jfxLsf]
cWoog tyf cg'; Gwfg u/L Gofokflnsfsf] ljsf;,
;'wf/ / ;' b[9Ls/0fsf nflu ;f+u 7lgs, k| zf;lgs,
Joj:yfkg, hgzlQm ljsf; tyf sfg"g df ug'{ kg]{
;'wf/h:tf ljifodf gLlt lgdf{0f ug{ k[ i7kf] if0f ug]{
sfd o; zfvfn] ug]{ 5 . ;fy} cbfnt lbUbz{ gsf]
d:of} bf tof/ ug]{ / cBfjlws u/fO /fVg] sfo{ ; d]t
o; zfvfn] ug]{ 5 .
- cf_ of]h gf tyf ef}lts k|z f;g zfvfM
zfvf cbfntsf]
hgzlQm, ef}lts ;fwg ;|f]t tyf Joj:yfkgsf
;DaGwdf cNksfnLg, dWosfnLg / bL3{ sfnLg of]h gf
tof/ ug]{, tof/ ePsf of]hgf sfof{G jogsf] k|ult
;dLIff ug]{, cg' udg / d" Nofg ug]{, ;|f]t / ;fwg
h'6fpg]n ufot clw/fHosf ;a} cbfntxsf] nflu
ug'{k g]{ ef}lts Joj:yfkg;DaGwL sfd o; zfvfn]
ug]{5 . lgod !#v adf]lhd ul7t lgdf{0f ;ldltn]
u/] sf] lg0f{o jf lbPsf] lgb]{ zgsf] sfof{Gjog;d]t o;
zfvfn] ug]{5 .
- O_ tYof Pjd\
Pjd\ k|ltj]bg zfvfM
zfvf ;jf]{ Rr cbfntdf /
dftxtsf cbfntdf k/] sf, l5lgPsf, sf/jfxLo' Qm
cj:yfdf /x] sf ;a} k| sf/sf d'2f;DaGwL lj:t[ t tYof
;+sng / ljZn]if0f ug]{, dfl;s tyf jflif{ s k|ltj] bg
tof/ ug]{ ;d]tsf] cfjZos sfd o; zfvfn] ug]{ 5 .

97
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

- O{_ 5fkfvfgf tyf k|s fzg zfvfM


zfvf ;jf]{Rr cbfntaf6
k|sfzg ul/g] sfg" g klqsf, a'n]l 6g, k|ltj] bg,
lgb]{lzsf, lbUbz{ gnufot ;a} k| sf/sf k|s fzg;DaGwL
cfjZos sfo{ o; zfvfn] ug]{5 . lgod !#3 adf]lhd
ul7t ;ldltn] u/] sf] lg0f{ o jf lbPsf] lgb]{zgsf]
sfof{Gjog;d]t o; zfvfn] ug]{5 .
-p_ k':tsfno zfvfM
zfvf lgod !#u adf]lhd ul7t k':tsfno
;ldltn] u/]s f] lg0f{o jf lbPsf] lgb]{ zgsf] cwLgdf /xL
cbfntsf] k':tsfno Joj:yfkg ;'w f/ / ljsf;;DaGwL
cfjZos ;Dk"0f{ sfo{ o; zfvfn] ug]{5 .
-pm_ /]vf tyf lnvt k/LIf0f zfvfM
zfvf ;jf]{Rr cbfnt jf cGo
s'g} cbfntaf6 ljjfbf:kb /] vf jf lnvt k/LIf0fsf
nflu k7fOPsf /]v f tyf lnvtxsf] k/LIf0f;DaGwL
sfd o; zfvfn] ug]{5 .
- _ cg'u dg tyf lg/LIf0f dxfzfvfM
dxfzfvf o; dxfzfvfcGtu{t
b]xfosf zfvfx /xg] 5g\M
- c_ clen]
clen]v zfvfM
zfvf ;jf]{Rr cbfntdf /x] sf clen] v sf]
Joj:yfkg ug]{, ;' /lIft /fVg] / clen]v k|0ffnLdf
cfw'lgsLs/0f ug]{ sfd o; zfvfn] ug]{ 5 .
- cf_ lg/LIf0f tyf cg'udg zfvfM ;jf]{Rr cbfntdf /x] sf
l/6 zfvf, k'g /fj]bg zfvf, lgj] bg k|ltj] bg zfvf, k] zL
Joj:yfkg zfvfnufotsf d' 2fsf] sf/jfxL;DaGwL sfd
ug]{ zfvfxsf] sfd sf/jfxLsf] lgoldt kdf
lg/LIf0f ug]{, l56f] 5l/tf] sfd ug{ lgb]{z g / k|f]T;flxt
ug]{, lgoldt kdf cg'udg ug]{ sfd o; zfvfn]
ug]{5 . o;sf ;fy} dftxt cbfntxsf] lg/LIf0fsf]
nflu cfjZos Joj:yf ldnfpg] , Gofokl/ifb\ nufotsf
98
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

;Da4 lgsfoxaf6 cfjZos ;"rgf ;+ sng ug]{,


To:tf ;"rgf;lxt cufl8 ul/Psf lg/LIf0fsf qmddf
cf}F NofOPsf ;d:of / ;dfwfg;DaGwL ljifodf lg/LIf0f
ug{ hfg] GofofwLznfO{ cfjZos ljj/0f pknJw
u/fpg] , lg/LIf0f lgb]{lzsf k'l:tsf tof/ ug]{,
lg/LIf0fsf] qmddf lbOPsf] lgb]{zgsf] sfof{Gjog ug{
lgoldt cg' u dg ug]{ ;d]tsf sfd o; zfvfn] ug]{ 5 .
- O_252 =======
- O{_253 =======
- !_254 ;"r gf k|ljlw dxfzfvf M -!_ ;jf]{ Rr cbfnt, dftxt cbfnt
/ Gofoflws/0f tyf ;jf]{ Rr cbfnt / cGo lgsfox aLr
d'2f dfldnf nufotsf cGo sfd sf/afxL ;"rgf k|ljlwsf]
dfWodaf6 ug{ u/fpg, ;" rgf ;~hfnsf] sfd ug{, g]k fn
;/sf/ / ;Dj4 cGo lgsfox;Fu cfjZostfcg'; f/ sDKo'6/
;~hfn lj:tf/ u/L ;Dks{ / ;dGjo a9fpg, oflGqs
pks/0fxsf] ;+ /If0f ug{, tfnLd k|lzIf0f lbg, k|fljlws sfd
sf/afxLsf] /] vb] v / lgoGq0f ug{ / s]G b|Lo clen] v /fVg
;"rgf k|ljlw dxfzfvf /xg]5 . o; dxfzfvfcGtu{t b] xfosf
zfvfx /xg]5g\ M
- c_ ; 6j]o/;DaGwL
/;DaGwL zfvf M ;jf]{Rr cbfnt, dftxtsf
cbfnt tyf ;Dj4 lgsfoxsf nflu cfjZos kg]{
;6j] o/sf] cfjZostf klxrfg u/L o;sf] lgdf{0f,
;+zf]w g / kl/dfh{ g ug]{ , k|fljlws ;xof]u, dd{t
;Def/ / j] a;fO6 lgdf{0f / lj:tf/ ug]{, 8f6fj] ; tof/
ug]{ / Gofoflws/0f tyf cw{Goflos lgsfoxsf]
252
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
253
gjf}F ;+ zf] wgf/f yk e} P3f/f}F ;+ zf] wgf/f lemlsPsf] .
254
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
99
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

d'2fsf] nut /fVg] ;d]t sf] s]G b| Lo sDKo'6 / ;~hfnsf]


sfd o; zfvfn] ug]{5 .
- cf_ l;i6d / ;]So"l /6L;DaGwL
/6L;DaGwL zfvf M ;jf]{ Rr cbfnt,
dftxt cbfnt tyf ;Dj lgsfoxsf nflu cfjZos
kg]{ cfGtl/s / cGt/;~hfn -OG6fg]6 / OG6/g]6_,
sDKo"6/ l;i6d / ;] So"l /6Lsf s' /fxsf] k|fk
-l8hfOg_ tof/ ug]{, sfof{Gjog ug]{, dd{t ;Def/ ug]{
/ cfjZos dfkb08 lgwf{/0f u/L Jojl:yt tl/sfn]
;~rfng ug]{ u/fpg] sfd o; zfvfn] ug]{ 5 .
-@_ ;jf]{ Rr cbfntn] ;" rgf k|ljlw dxfzfvfsf] k| d'v
eO{ sfdsfh ug{ ;f] cbfntn] tf] s]adf]lhdsf] of] Uotf k'u] sf]
JolQmnfO{ lgb]{z ssf] kbdf s/f/ ;]j fdf lgo'l Qm ug]{ 5 .
dxfzfvfdf cfjZostf cg'; f/ ;"r gf k|ljlw;DaGwL clws[t /
cGo sd{ rf/Lx /xg] 5g\ .
-r_ n]vf zfvfM cbfntsf] cfDbfgL vr{ sf] x/lx;fa b'?:t /fVg],
n]vfk/LIf0f u/fpg], dftxtsf cbfntxsf nflu cfjZos
ah]6 /sd lgsf;f lbO{ k7fpg] nufotsf cfly{ s
k|zf;g;DaGwL sfo{ o; zfvfn] ug]{ 5 .
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -u_ sf] -c_ / -cf_ adf]lhd l/6 zfvf / k'g /fj] bg
zfvf v8f ubf{ d'2 fsf] ;+Vofsf] cg' kft ldnfO{ afnaflnsf, a[4, czQm, c;xfo
cj:yfsf dflg;sf] d'2 f / y'g'j f d'2fsf] nflu 5'f5'} kmfF6 v8f u/L sfo{ ;~rfng
ug'{ u/fpg' k5{ . o;/L kmfF 6 5' 6\ofpF bf d'2f jf l/6sf] ljifout cfwf/df klg 5'6\ofpg
;lsg]5 .
-#_ nfdf] ;do;Dd lsgf/f gnfuL a;] sf d'2 fxdf l56f] 5l/tf] sf/jfxL
;DkGg ug{ cfjZos ;+ Vofdf cleofg kmfF 6 v8f u/L ;~rfng ug{ ;lsg] 5 .

100
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-$_ cbfntsf dxfzfvf tyf zfvfut sfd, st{Jo x] /L ;a} tx / zfvfsf]


sd{rf/Lxsf nflu sfo{ljj/0f tof/ u/L nfu" ug{ ;lsg] 5 .
-%_ cg'u dg tyf lg/LIf0f dxfzfvfsf ;x/lhi6f/n] d'2 f Pjd\ l/6 lgj] bg
;DaGwdf eO/x] s f] sfd sf/jfxL ;DaGwdf lgoldtkdf cg'u dg Pjd\ lg/LIf0f u/L
b]vf k/] sf ;d:of / ;' fj;lxtsf] k|ltj]bg cfjZos b]l vP hlxn] ;'s} cGoyf k|T o]s
kGw| lbgdf /lhi6f/;dIf / k| To] s dlxgf k| wfg GofofwLz;dIf k]z ug'{ kg]{ 5 .
-^_ k| zf;g dxfzfvfsf ;x/lhi6f/sf] ;+of]h sTjdf of]hgf tyf ef}lts
k|zf;g zfvf, cfGtl/s k| aGw zfvf / n]vf zfvfsf k|d'vx /x] sf] ;ldlt u7g
x'g]5 . pQm ;ldltn] jflif{s sfo{ qmd to u/L ah] 6 ljlgof]hgsf] nflu k|:tfj tof/
u/L /lhi6f/ ;dIf k] z ug'{ kg]{5 .

!!%s=255cbfntsf] xftfleq tyf Ohnf;leqsf] k|j]znfO{ lgoldt, lgolGqt / Jojl:yt


ug]{M -!_ cbfntsf] xftfleq ;j{ ;fwf/0fsf] k|j]z nfO{ Jojl:yt ug{ /lhi6f/ jf lghn]
tf]s] s f] clws[ tn] cfjZos k|j]z cg' dltkqsf] Joj:yf ug{ ;Sg] 5 .
-@_ sLt]{ hfn;fhLdf ;hfo kfPsf] JolQm, d'2fdf ldnfkq ug{ rfxg] kIfnfO{
ldnfkq ug{ glbg] jf d'2 f af]sL lxF 8\ g] JolQmnfO{ cbfnt xftfleq k| j]z df /f] s nufpg]
u/L /lhi6f/n] cfb] z lbg ;Sg] 5 .
t/, To:tf] JolQm g} d'2 fsf] kIf jf jf/]; ePsf] jf d'2 fdf lghsf] s'g} lxt jf
:jfy{ lgxLt /x]s f] cj:yfdf To:tf] d'2fsf] tfl/vsf lbg k|j] z lbg' k5{ .
-#_ v' Nnf Ohnf;af6 x]l/g] d'2f ;' g'jfO{ ubf{ Ohnf;df dof{lbt / zfGt
jftfj/0f sfod ug]{ h:tf s' /fxnfO{ b[li6ut u/L dflg;sf] k|j]z nfO{ lgoldt,
lgolGqt / Jojl:yt ug'{ kg]{ 5 .
-$_ Ohnf;leq cbfntsf] dof{bf kfng u/fpg] / Ohnf; Joj:yfkg ug]{ sfd
GofofwLzsf] lgb]{ zgsf] cwLgdf /xL ;DalGwt Ohnf; clws[tn] ug'{ u/fpg' k5{ .

255
5}7f}F ;zf]wgf/f yk .
101
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

!!^=256 o; lgodfjnLadf]lhd Joj:yf M o; lgodfjnLdf n]lvPsf s'/fdf o;}


lgodfjnLadf]lhd x' g]5 . oL lgodxdf Joj:yf gePsf cfGtl/s sfo{ljlw;DaGwL
s'/fx cfjZostfg';f/ ;jf]{ Rr cbfntn] cfkm}F lgwf{l /t ug{ / cfjZos ljifodf
lgb]{lzsf hf/L ug{ ;Sg] 5 .
!!&= vf/]h LMLM ;jf]{Rr cbfnt lgodfjnL, @)@! Vff/] h ul/Psf] 5 .

________________________________________________________
b|i6Jo M -!_ ;jf]{Rr cbfnt -rf}yf] ;+ zf] wg_ lgodfjnL, @)%^ f/f ?kfGt/ ePsf zAbx? M
-s_ ;xfos /lhi6 f/ sf] ;f zfvf k|d'v .
-v_ ljefu sf] ;f zfvf .
-u_ ;'kl/6] 08]06 sf] ;f zfvf k|d'v .
-3_ gubL zfvf sf] ;f cfly{ s k| zf;g zfvf .
-_ nut gubL zfvf sf] ;f cfly{s k|zf;g zfvf .
-r_ gubL nut zfvf sf] ;f cfly{s k|zf;g zfvf .
-5_ ldl;n ljefu sf] ;f clen]v zfvf .
-@_ ;jf]{Rr cbfnt -5} 7f}+ ;+ zf]w g_ lgodfjnL, @)^) f/f ?kfGt/ ePsf zAbx? M
Ohnf; ;xfos eGg] zAbx?sf] ;f Ohnf; clws[t .
-#_ ;jf]{Rr cbfnt -gjf}+ ;+zf] wg_ lgodfjnL, @)^$ f/f ?kfGt/ ePsf zAbx? M
-s_ g]kfnsf] clw/fHosf] ;+ljwfg, @)$& sf] ;f g] kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# .
-v_ wf/f ** sf] ;f wf/f !)& .
-$_ ;jf]{Rr cbfnt -P3f/f}+ ;+zf] wg_ lgodfjnL, @)^& f/f ?kfGt/ ePsf zAbx? M
g]6jls{ eGg] zJbsf] ;f sDKo'6 / ;~hfn

256
gjf}F ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt
102
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg'; "rL !
-lgod $# ;Fu ;DalGwt_
;jf]{ Rr cbfntdf r9fPsf]
lgj]bgkq
ljifoM === === === === === === === === ===
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === lgj]bs
lj?4
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ljkIfL
dxfdL lgDg lnlvt lgj] bg u5'{ u5f}{+M
!= === === === === === === === === === ===
@= === === === === === === === === === ===
t;y{ of] ljifodf kmnfgf sfg"g adf]lhd of] o:tf] ul/kfpF m jf of] o:tf] s'/fsf] of]
o;nfO{ cfb] z ul/kfpFm .
o; lgj] bgkqsf] Joxf]/f 7Ls ;fFrf] 5, 'f Joxf] /f n]l vPsf] 7x/] sfg" gadf]lhd ;hfo
;x'F nf a' fpFnf .
lgj]bs,

kmnfgf] 7fpF a:g] kmnfgf

;+jt\ === === === ;fn === === === dlxgf === === ut] /f]h === === z'e d\ === === === === === .

103
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

b|i6JoMlgj]
6Jo bgkqsf] of] ;fdfGo 9fF rf xf] . s' g} c 9fFrf o; lgodfjnLf/f gtf]lsPsf] eP
laifocg' ;f/ rflxg] x]/k]m/ u/L o; lgodfjnlsf] /Lt k'ofO{ k|T o] s lgj] bgkq oxL
9fFrfdf n]Vg'k 5{ .
lgj]bgkqsf] ljifosf] j0f{ gnfO{ ljifo 5'6\ofO{ l;nl;nf gDa/ xfNg' kg]{ 5 /
clGtd b'O{ k|s/0fdf gDj/ gxfnL ;f] dWo] klxnf] df h' g sfg" gcGtu{t dfu ul/Psf] 5
;se/ ;f] ;d]t v' nfO dfu / bf];| f]df oyfy{ tfsf] pNn]v x' g'kg]{ 5 . h:tf] dflysf]
9fFrfdf n]lvPsf] 5 .
jfbL, k|ltjfbL, k'g/fj] bs jf k|T oyL{n] d'2fdf lgj]bgkq lbg' k/] ljifosf] 7fpF df
d'2fsf] ;fn, gDj/, ;+Vof, lsl;d tyf lgj]bs ljkIfsf] ;f cfgf] kIf n]Vg'k5{ .

104
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L @
-lgod $& ;Fu ;DalGwt_
;jf]{ Rr cbfntdf r9fPsf]
k'g /fj]bgkq
;+jt\ === === === ;fnsf] b] jfgLkmf} hbf/L ;|]:tf === === k' g/fj] bg g+= === ===

jfbLk|ltjfbL
k'g/fj] bs
kmnfgfkmnfgf -k|To] ssf] k" /f gfd, y/ jtg_ === === === ===
lj?4
jfbL k|ltjfbL
kmnfgfkmnfgf -k|To] ssf] k" /f gfd, y/ jtg_ === === === === k|ToyL{

kmnfgf cbfntdf kmnfgf GofofwLzkbflwsf/Ln] ;+ jt\ === === === === sf] === ===
=== === === === sf] d'2 fdf kmnfgf ldltdf dxfdLxnfO{ o:tf] ug]{ u/L k} m;nf ug'{ ePsf] df
lrQ ga'] s f] x' gfn] d'2fsf] df]n lauf] olt jf b08 s} b olt ePsf] x' gfn] ;f] b08 s}b
a'emfPsf] lg:;f ;fd]n /fvL jf y'gfdf /xL k' g/fj] bg u/]s f] 5'u/] s f 5f}F . kl5
GofofwLzkbflwsf/Ln] u/] s f] OG;fkm d' gfl;a 7xof] eg] k'g/fj]bg u/] afkt P]g adf]lhd
;hfo ;x'F nf a' fpF nf . dxfdL k' g/fj] bssf] lgDglnlvt k' g/fj] bg lhsL/ 5M
!= === === === === === === === === === === === === === ===
@= === === === === === === === === === === === === === ===
k'g/fj]bs,
kmnfgf 7fpF a:g] kmnfgf
;+jt\ === === === ;fn === === === dlxgf === === ut] /f]h === === z'e d\ === === === .

b|i6JoM
6JoM k'g/fj]b gkqsf] of] ;fdfGo 9fFr f xf] . h' g;' s} d'2fsf] k' g/fj]bgkq n]Vg' kbf{ o;
lgodfjnLadf]lhdsf] /Lt k'ofpg cfjZos x]/ k]m/ u/L oxL 9fFrfdf n]V g' kg]{ 5 .
105
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L #257
-lgod %# ;Fu ;DalGwt_
>L ;jf]{ Rr cbfntdf r9fPsf] k' g/fjnf] sgsf]
lgj]bgkq

ljifoM d'2 fdf tflTjs c;/ kg]{ lsl;dsf] k| df0f d'2f lsgf/f ePkl5 dfq hfgsf/Ldf
cfPsf]n]
d'2f k' g/fjnf] sg u/L x] /L kfpFm .
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ===
lgj]bs
lj?4
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ===
ljkIfL
d'2fM

d / xfdL lgj]bs lgDg lnlvt lgj]bg ub{ 5' / ub{5 f}+M

!= plNnlvt d'2fdf 7x/ ug'{ kg]{ k|Z g lgDgadf]lhd /x] s f lyPM


=== === === === === === === === === === ===
=== === === === === === === === === === ===
@= pQm d'2 fdf plNnlvt 7x/ ug'{k g]{ k|Zgsf] lgk0fdf lgDg k| df0fxnfO{ cfwf/
lnOPsf] b]lvG5M
=== === === === === === === === === === ===
=== === === === === === === === === === ===

257
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
106
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

#= pQm d'2 fdf lg0f{ okl5 lgDg k| df0f k]mnf k/]s f]n] lg0f{ odf lgDgfg' ;f/ tflTjs leGgtf
cfpg] b]lvG5M
=== === === === === === === === === === ===
=== === === === === === === === === === ===
$= o; lgj] bgdf plNnlvt gofF k| df0f tyf ghL/sf] k|ltlnlk lgDgfg' ;f/ /x]sf 5g\M
=== === === === === === === === === === ===
=== === === === === === === === === === ===
%= plNnlvt cfwf/df ;jf]{Rr cbfntsf] ldlt === === === === === === sf] lg0f{ o k'g /fjnf] s g
ul/kfpFm . o;df lgj] bgkqsf] Joxf] /f 7Ls ;fFrf] 5 . ' f 7x/] sfg" gadf]lhd ;x'F nf
a'fpF nf .

lgj] bs,

kmnfgf 7fpF a:g] kmnfgf


-PseGbf a9L lgj] bsx ePdf !,@,# g+= lbO{
;a} s f] k" /f gfd, y/, jtg / pd] / n] vL n] vk9
ug{ hfGg]n] x:tfIf/sf] ;xL / cn] NofKr]
;xL ug'{k g]{5 ._

Olt ;+ jt\=== === === ;fn === === dlxgf === =ut] /f] h === === z'e d\ .

107
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg'; "rL #s258


-lgod %# ;Fu ;DalGwt_
>L ;jf]{ Rr cbfntdf r9fPsf] k' g/fjnf] sgsf]
lgj]bgkq

ljifoM ;jf]{Rr cbfntaf6 :yflkt ghL/ jf sfg" gL l;4fGt k|lts"n


lg0f{o ePsf] n] k'g/fjnf]sg ul/kfpF m .

=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ===
lgj]bs
lj?4
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ===
ljkIfL
d'2fM

dxfdL lgj] bs lgDg lnlvt lgj] bg ub{5'ub{ 5f}+M

!= plNnlvt d'2fdf 7x/ ug'{ kg]{ k|Z g lgDgadf]lhd /x] s f lyPM


=== === === === === === === === === ===
=== === === === === === === === === ===
@= pQm d'2 fdf plNnlvt 7x/ ug'{k g]{ k|Zgsf] lgk0fdf lgDg k|df0fxnfO{ cfwf/ lnPsf]
b]lvG5M
258
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
108
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

=== === === === === === === === === ===
=== === === === === === === === === ===
#= ;jf]{ Rr cbfntn] o:t} 7x/ kg'{kg]{ k|Z g ;dfj] z ePsf] lgDg d'2 fdf lgDg l;4fGt
k|ltkfbg u/]sf] b]lvG5M
=== === === === lj?4 === === === === g]=sf=k= === === ;fn k[ i7 === === lg= g+= === ===-
ck| sflzt eP d'2fsf] gDa/ lg0f{o ldlt n]Vg' kg]{ 5 _ .
=== === === === lj?4 === === === === g]= sf=k= === === ;fn k[i7 === === lg= g+= === === .
$= pk/f] Qmadf]lhd o; d'2fsf] lg0f{ o ;jf]{Rr cbfntf/f g} k|ltkflbt k"j{ ghL/;Fu
aflO{ Gofo k| z f;g P] g, @)$* sf] bkmf !! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] cj:yf
ljBdfg ePsf] n] k|:t't d'2f k' g/fjnf] sg u/L x] /L kfpF m . o; lgj] bgkqsf] Joxf]/f 7Ls
;fFr f] 5 . 'f 7x/] sfg" gadf]lhd ;x'F nf a'e mfpFnf .

lgj] bs,

kmnfgf 7fpF a:g] kmnfgf


-PseGbf a9L lgj] bsx ePdf !,@,# g+= lbO{
;a} s f] k" /f gfd, y/, jtg / pd] / n] vL n] vk9
ug{ hfGg]n] x:tfIf/sf] ;xL / cn] NofKr]
;xL ug'{k g]{5 ._

Olt ;+jt\=== === = ;fn === dlxgf === ut] /f]h === z'e d\ .

109
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L $
-lgod %$ ;Fu ;DalGwt_
;jf]{ Rr cbfntdf r9fPsf] d'2f bf]xf]ofO{ kfpF eGg]
lgj]bgkq
ljifoM === === === === === === === === === .
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === lgj]bs
lj?4
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ljkIfL
d xfdL lgDg lnlvt lgj]bg ub{ 5' ub{5f}+M
!= === === === === === === === === === === === === ===
@= === === === === === === === === === === === === ===
t;y{ of] ljifodf kmnfgf sfg"g adf]lhd d'2 f bf] xf]ofO{ kfpF m .
o; lgj]bgkqsf] Joxf]/f 7Ls ;fF rf] 5, em" 7\7 f 7x/] sfg" gadf]lhd ;hfo ;x'F nf
a'fpF nf .
lgj] bs,
kmnfgf 7fpF a:g] kmnfgf
-PseGbf a9L lgj] bsx ePdf !,@,#
g+= lbO{ ;a}sf] k"/f gfd, y/, jtg /
pd] / n]vL n]vk9 ug{ hfGg]n]
x:tfIf/sf] ;xL / cn] NofKr] ;xL
ug'{kg]{5 ._

Olt ;+ jt\ === === ;fn === ==dlxgf === =ut] /f]h === z'ed\ .
110
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L %259
-lgod %^ ;Fu ;DalGwt_
;"r gfsf] 9fF rf
;jf]{Rr cbfntaf6 hf/L ePsf]
;"r gf
;+jt\ =================== sf] ================================g+=
============================================================================= jfbL lgj]bs
k'g/fj]bs
lj?4
======================================================================== k|ltjfbL ljkIfL
k|ToyL{
==============================lhNnf ================ ufpF ljsf; ;ldltgu/kflnsf j8f g+= ==== a:g]
===============================sf] 5f]/f5f]/L>LdtL ==========================jif{ =======sf] ================sf
gfpFdf hf/L ePsf] ;"r gf .
==============================================================================================================================
==============================================================================================================================
o; cbfntaf6 ldlt ========================= df ================================= cfb]z ePsf]n]
;f] cfb]z sf] k|ltlnlk ;fy} /fvL hfgsf/Lsf] lgldQ of] ;" rgf k7fOPsf] 5 . ;f] d'2 fdf cfgf]
;a' t k| df0f lnO{ tkfO{F cfkm} pkl:yt x' g cfpg' xf]nf jf P] g adf]lhdsf] jf/]; k7fpg' xf] nf .
of] ;"rgf tfd] n ePsf] !% lbgkl5 d'2f k] zLdf r9\ g ;Sg]5 .
cfh ;+jt\ ============ ;fn ======== dlxgf ====== ut] ===== /f]h ====== sf lbg cbfntsf]
5fk / d]/f] b:tvtaf6 of] ;"rgf hf/L eof] .
======================
-cbfntsf] 5fk_ cfb] z adf]lhd
b:tvt
259
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f ;+ zf] wg .
111
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg'; "rL %s=260


-lgod %*s= ;Fu ;DalGwt_
d'2fsf] sf/afxLsf] ;do tflnsf
-k'g /fj]bg txsf] d'2fsf nflu_

k'g/fj] bs M ============================================================================== jfbLk|ltjfbL


lj?4
k|ToyL{ M =================================================================================== jfbLk|ltjfbL
d'2f g+= M
d'2 fsf] gfd M
kmfF6 M

l;=g+= sf/afxL ljj/0f lgwf{l/t ldlt ;+z f]lwt s}lkmot


ldlt
!= k'g /fj] bgkq btf{
@= z'? / k| df0f ldl;n lemsfpg]
#= ldl;n, k|df0f k| fKt
$= d'2f ;' gjfO{ sf] nflu Ohnf; ;dIf k] z
x'g]
%= km} ;nf x' g] ldlt
^= km} ;nf tof/ ug]{

cbfntsf] Website :- www.supremecourt.gov.np

6f]n lk|m g+ ===============

260
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
112
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cbfntn] d'2fsf] sf/afxL hfgsf/L u/fpg kIfn] OR5fPsf] dfWodx


-s_ d"n dfWod - _
-v_ j}slNks dfWod - _

====================== ======================== =======================


kIfsf] ;xL5fk kIfsf] ;xL5fk zfvf k| d'v

Olt ;+ jt\ ;fn dlxgf ut] /f]h z'e d\ .

113
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg'; "rL %v261


-lgod ^)s= sf] pklgod -@_ ;F u ;DalGwt__
;jf]{Rr cbfntdf k]z u/]s f] d'2 fsf] sf/afxL ;DaGwL hfgsf/L kmf/fd

;+jt\ =================== sf] ======================g+===


d'2fM
========================================================================== lgj]bs

k'g/fj] bs / k| ToyL{

d] /f] o; cbfntdf ljrf/fwLg k|:t' t d'2fsf] sf/afxL ;DaGwL hfgsf/L b] xfosf


dfWodaf6 lng OR5' s ePsf] Joxf] /f cg'/f]w ub{5' .
-s_ cbfntdf :jo+ pkl:yt eP/ .
-v_ cbfntn] pknJw u/fPsf] 6f] n lk| m g+= - _ df ;f]w] / .
-u_ k|=k=g+= sf jl/i7 clwjQmfclwjQmf >L nfO{ b]xfosf] dfWodaf6
vj/ u/]/ M
kmf] g M
ofS; M
Od]n M

-3_ cbfntsf] j]j ;fO6af6 .


-_ cbfntn] k|s fzg ug]{ ;fKtflxs jf b}lgs k]zL ;"rLaf6 .

261
P3f/f}F ;+ zf] wgf/f yk .
114
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

-r_ cGo dfWodaf6 -s'g dfWod xf] pNn]v ug]{] _==============================


b|i6Jo M k|s /0f -3_ / -_ afx] ssf
-!_ d"n dfWod - _
-@_ j} slNks dfWod - _

lgj]bssf] ,
b:tvtM
gfdM

Olt ;+ jt\ ======= ;fn =========== dlxgf ========= ut] /f] h === z'e d\ .

115
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L ^
-lgod ^& ;Fu ;DalGwt_
;jf]{ Rr cbfnt
=== === === === === Ohnf;
dfggLo GofofwLz >L === === === === === === === === === ===
k}m;nf
;+jt\ === === === sf] b]jfgL / kmf}h bf/L ;|]:tf === === === === k'g /fj]bg g+= === ===
d'2fM
jfbL
=== === === === === === === === === === === === === === === === = k|ltjfbL k'g /fj] bs
lj?4
=== === === === === === === === === === === === === === ====== === 262 jfbL k|ToyL{
k|ltjfbL

z'? k} m;nf ug]{ GofofwLz jf kbflwsf/L >L === === === === === === === === === === === === ===
k'g/fj] bg txdf k} m;nf ug]{ GofofwLz -!_ >L === === === === === === === === === === === ===
-@_ >L === === === === === === === ===
o;df === === === === ===
tkl;n

o; 7fpF df ldlt;lxtsf] k" /f gfdsf] b:tvt x'g' kg]{ 5 .


dfggLo GofofwLzn] af]n L l6kfPsf] k} m;nfdf dfq ;f] l6Kg]n] To;df 5f]6 s/L gfdsf] ;xL ug]{ .

262
5}7f}F ;+zf]wgf/f ;+zf]lwt .
116
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

b|i6JoM
6JoM Ps GofofwLzsf] Ohnf;af6 x' g] k' g/fj] bg k} m;nfsf] o; 9fFrfdf cfjZos x] /k]m/
u/L ;+ o' Qm Ohnf;af6 x'g] k} m;nfsf] 9fFrf ldnfpg' kg]{ 5 .
k}m;nf ug]{ PseGbf a9L GofofwLz ePdf jl/i7tfsf] qmdn] gfd n]Vg' kg]{5 . d'2f
7f8f] jf ;fws eP ;f] xL s' /f ;fn, gDa/ ;fy hgfpg] / bf]xf] /f] k' g/fj] bg k/] sf] df
b' a} yl/ kIfsf] gfd b' O{ 7fpFdf cnu cnu n]Vg] ug'{ kg]{ 5 .
k}m;nf k" mn:s]k ;fOhsf] g]kfnL jf alnof] b]z L sfuhdf 6fOk ePsf] jf :ki6 5fkf
cIf/df xftn] n] v]sf] x'g'kg]{ 5 .
k}m;nf n] Vbf PseGbf a9L kfgfdf hfg] eof] eg] k[i7 ;+ Vof xfnL k|To] s kfgfsf] lz/
k'5f/df GofofwLzsf] 5f]6 s/L b:tvt k/]s f] / k5fl8kl cbfntsf] 5fk nfu] sf] x' g'
kg]{ 5 .
/foafL k}m;nf ePsf] df d' Vo k}m;nfdf GofofwLzn] b:tvt ubf{ ;f] s' /f hgfpg'
kg]{ 5 / b' a} jf hltaf6 To:tf] k}m;nf x'G 5 d' Vo k} m;nf;fy ;f] /foafL k} m;nf
gTyL u/L ldl;ndf /fVg' kg]{5 .
263
k}m;nf ug]{ GofofwLzsf] gfd / ;xL ePsf] tn afFofkl lsgf/ftkm{ k}m;nf tof/
ug{ ;xfossf] kdf sfd ug]{ Ohnf; clws[t sf] gfd / bhf{ ; d]t pNn]v x' g'
kg]{ 5 .

263
5}7f}F ;+zf]wgf/f yk .
117
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L &
-lgod ^& ;Fu ;DalGwt_
;jf]{ Rr cbfnt
=== === === === === Ohnf;
DffggLo GofofwLz >L === === === === === === === === ===
cfb]z

;+jt\ === === === ;fnsf] b] jfgL / kmf}h bf/L d'2f g+ = === === ===

=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === jfbL
lgj]bs
k'g/fj] bs
lj?4
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === k|ltjfbL
lgj]bs
k'g/fj] bs

d'2fsf] gfd-

ldltM

o; 7fpF df ldlt;lxtsf] k" /f gfpFs f]


b:tvt x'g'k5{ .

118
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L *264
-lgod &% ;Fu ;DalGwt_
;jf]{ Rr cbfntdf r9fPsf] gSsnsf] lgj] bgkq

;Dqt\ === === === ;fnsf] === === === === === g+= === === === ===
d'2fM
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ===
lgj]bs

k'g/fj] bs/jfbL/k|ltjfbL

lj?4
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ===
lgj]bs

k'g/fj] bs/jfbL/k| ToyL{ /k|ltjfbL

d lgjb]s lgDgadf]lhdsf] lnvt / lnvtxsf] gSsn cfs} / cfg} tk{ maf6 ;f/L lng
kfpF m egL lgodadf]lhdsf] b:t' / ;fy} /fvL lgj] bg ub{ 5' .

gSsn dfu u/]s f] lnvt / lnvtx

=== === === === === === === === === === ===
=== === === === === === === === === === ===

264
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
119
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

o;df n]l vPsf] Joxf]/f 7Ls 5 em"7\7f 7x/] sfg"g adf]lhd ;x'Fnf a' fpFn f .
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ===
b======= =====
lgj] bs
Olt ;+jt\ === === === ;fn === === === dlxgf === === ut] /f]h === === z'e d\ .

- cbfnt k|of]h gsf] nflu_

lgj]bg btf{ g+=M lgj]bg b:t' / -;fwf/0f / h?/L_ ?=M

btf{ ldltM gSsn b:t' / k|lt kfgfM


/l;b g+=M ?= === === === sf b/n] kfgf === === sf] hDdf ?=
=== === ===

kmfF 6jfnfsf] b:tvt hDdf b:t'/ ?= === === === === ===
=== === === === === === === ===
k| dfl0ft ug]{ clws[t
dfuadf]lhdsf] gSsn a'llnPF

=== === === === === ===


lgj]bs

120
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L (
-lgod *$ ;Fu ;DalGwt_
gubL w/f}6 bflvnsf]
rnfgL
!= gubL w/f}6 /fVg' k/]sf] d'2fsf] ;fn, lsl;d, gDa/ / gfdM === === === === ===
@= kIfxsf] gfdM === === === === === === === === === === === === === === === ===
jfbL
lgj]bs
k|ltjfbL
lj?4
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === ===
k|ltjfbL
ljkIfL

k|ToyL{
#= h;sf tk{maf6 gubL w/f}6L /fVg NofPsf] xf] , To; JolQmsf] gfd, y/, jtg ===
=== === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === === ===
$= s'g lsl;dsf] w/f}6 xf] === === === === === === === === === === === === === === === === ===
%= bflvn ug{ Nofpg] JolQmsf] gfd, y/, jtg === === === === === === === === === ===
265
n]v fkfnsf] d] df] d'2fdf sfg" g Joj;foL /flvPsf] eP
w/f}6 ldltM lghsf] gfdM
w/f}6 gDa/M nfO{;]G; gDa/M

265
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
121
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

zfvf k| d'vM /sd bflvn ug{ Nofpg] JolQmsf]


;xL=== ===
n]vfkfn 266M

267
b|i6JoM
6JoM dflysf] 9fF rfdf n]vfkfnsf] d] df] afx] s c ;a} Joxf] /f w/f}6 bflvn ug{ Nofpg]
JolQmn] eg'{k 5{ . w/f} 6 bflvn ubf{ ;fwf/0ftof lbgsf] !! ah]b]l v # ah]leq u/L ;Sg'
k5{ .

266
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
267
rf}yf] ;+ zf] wgf/f ;+zf]lwt .
122
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L !)
-lgod (# ;Fu ;DalGwt_
;jf]{ Rr cbfntdf r9fPsf] lg/LIf0fsf]
lgj]bgkq
;fwf/0f
tTsfn btf{ ldltM
ldl;n g+= M
!= lg/LIf0f u/fpg] sd{r f/Ln] ldl;n dfu] sf] ldltM
@= lg/LIf0f u/fpg] sd{r f/Ln] ldl;n kfPsf] ldltM
rln/x] sf lgDglnlvt d'2fsf] ldl;n jf sfuhkqsf] lg/LIf0fsf] cfb] z kfpF m .
l5lg;s]sf]

b:t' / afkt ?= === === === === klg bflvn u/] sf] 5' .
lg/LIf0f ug{
lgj]bs d'2fdf kIf jf h'g JolQmn] lg/LIf0f
d'2fsf] rfx] s f]
gDa/ jf/] ; geP lg/LIf0f ug]{ xf] To; JolQmsf]
lsl;d sfuhkqsf]
ug{ rfx]sf] sf/0f gfd / 7]ufgf
ljj/0f

Olt ;+ jt\ === ==== ;fn === dlxgf ===ut] /f]h === z' ed\ .
lgj]bssf] ;xLM
gfdM
7]ufgfM
123
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"r L !!268
-lgod !)$-s_ ;Fu ;DalGwt_
;jf]{ Rr cbfnt
ldl;nsf] cfGtl/s lg/LIf0f
kmf/fd

;+jt\ === === === ;fnsf] b=g+= === === === === ===
=== === === === === === === === === === === === === === === === lgj]bsjfbL
lj?4
=== === === === === === === === === === === === === === === === k|ToyL{k|ltjfbL
d'2fM === === === === === === ===

lg/LIf0f ldl;ndf q'l6 eP


lg/LIf0fstf{ sf] lbOPsf]
qmd ;+ Vof u/] sf] gePsf] ;+l IfKt s}lkmot
gfd lgb]{ zg
ldlt Joxf] /fsf] l6Kk0fL

!= ;'kl/j]Ifs

@= k'g/fjnf]sgstf{

#= lg/LIfs

268
rf}yf] ;zf] wgf/f yk .
124
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

b|i6Jo - !

-s_ ;'kl/j] Ifs eGgfn] zfvf k| d'vnfO{ hgfpg] 5 .


-v_ k'g/fjnf] sgstf{ eGgfn] /lhi6 f/ jf lghaf6 tf]lsPsf] kbflwsf/LnfO{
hgfpg] 5 .
-u_ lg/LIfs eGgfn] lg/LIf0f ug{ vl6Psf] GofofwLznfO{ hgfpg] 5 .

b|i6Jo - @

lg/LIf0fstf{n] ;' kl/j] If0f, k' g/fjnf] sg jf lg/LIf0fsf] qmddf Wofg lbg'k g]{ d'Vo
kIfxM
-s_ P]g, lgodn] lglb{ i6 u/]adf]lhdsf] sfd, sf/jfxL ;dodf ;DkGg ePsf] 5,
5}g .
-v_ cfb]z cg';f/sf] sfd, sf/jfxL ;dodf ePsf] 5, 5} g .
-u_ Dofb tfd] nL jf Dofb tfl/v ldn] sf] 5, 5} g .
-3_ c+u k'lu;s]kl5 d'2f k]z L r9fPsf] 5, 5} g\ .
-_ ldl;ndf x'g' kg]{ sfuhftx cBfjlws 5, 5} g .
-r_ Pp6} q'l6 k6s k6s bf]xf]l/Psf] 5, 5} g .

125
www.lawcomission.gov.np
www.lawcomission.gov.np

cg';"rL !@269
-lgod !)$-v_ ;Fu ;DalGwt_
Dofb tfd] nL;DaGwL sfo{ s f] clen]v
kmf/fd
tfd]n bf/ >L ======
Dofb /Lt k'gM
d'2fsf] tfd]n bf/n] Dofb
jfbL tfd]n Dofb kmfF 6jfnfn] j]/Lt tfd]n
b=g+ = Dofb tfd]n j]/Lt
k|ltjfbLsf] d'2fsf] ug'{kg]{ hf/L a'em]s f] k|dfl0ft ug{
qm=;+= / kmfF 6jfnf a'e m]s f] u/] sf] eP s}lkmot
gfd y/ gfd JolQmsf] ePsf] ldlt / ug]{ sf] k7fPsf] df
bfo/L ldlt / ldlt sf/0f
jtg gfd y/ ldlt b:tvt b:tvt ;f] sf]
ldlt b:tvt s}lkmot
jtg / ldlt ljj/0f

269
rf}yf] ;+ zf] wgf/f yk .
126
www.lawcomission.gov.np

Vous aimerez peut-être aussi