Hitachi Podstawy Dzialania Elektronarzedzi

Hitachi Power Tools Textbook
Basics of Power Tools

Published by
Hitachi Koki Co., Ltd.
Power Tools Technical Training Center
1060 Takeda
Hitachinaka city
Ibaraki
312-8502 Japan
www.hitachi-koki.com
Copyright 2012 by Hitachi Koki Power Tools Technical Training Center

All rights reserved
Spis treci
Informacje o elektronarzdziach Rozdzia 3 Podstawowa wiedza o elektronarzdziach

bezprzewodowych
1. Kategorie elektronarzdzi ........................................................ 1 1. O silnikach uywanych w elektronarzdziach
bezprzewodowych .................................................... 28
2. Bateria ...................................................................... 29
Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi 2-1 Zasady dziaania baterii litowo-jonowej.......................................... 29
2-2 Budowa baterii ............................................................................... 29
2-3 Pojemno baterii .......................................................................... 30
1. Informacje zawarte na tabliczkach znamionowych .... 2
2-4 Obcienie baterii, a ich pojemno .............................................. 30
2. Budowa elektronarzdzi ............................................. 7 2-5 Przemylane uywanie baterii ....................................................... 31
2-6 Przechowywanie baterii ................................................................. 31
3. Informacje o adowarkach baterii .............................. 32

Rozdzia 2 Podstawowa wiedza o elektronarzdziach 3-1 Metody adowania baterii ............................................................... 32
3-2 Zasady dziaania mechanizmu blokujcego potrjne adowanie ... 33
1. Elektryczno wok nas ............................................ 8 4. Pytania i odpowiedzi na temat baterii i adowarek .... 34
2. Silniki wykorzystywane w elektronarzdziach ............ 9
3. Zasady oraz charakterysytyka pracy silnika ............... 9 Rozdzia 4 Pozdespoy uywane w elektronarzdziach
3-1 Prd stay oraz prd przemienny ..................................................... 9
3-2 Sia pola magnetycznego oraz elektrycznego ................................ 10
1. Przeniesienie napdu ............................................... 40
4. Silnik komutatorowy .................................................. 11
1-1 Rodzaje przekadni zbatej ............................................................ 40
4-1 Zasady ruchu obrotowego silnika komutatorowego ....................... 11
1-2 Przeoenie przekadni zbatej ...................................................... 40
4-2 Budowa silnika komutatorowego ................................................... 12
1-3 Inne czci przekadni..................................................................... 41
4-3 Charakterystyka dziaania silnika komutatorowego ....................... 13
1-4 oysko .......................................................................................... 41
5. Silnik indukcyjny ....................................................... 13
2. Elementy mocujce .................................................. 42
5-1 Zasady ruchu obrotowego silnika indukcyjnego ............................ 13
2-1 Rne elementy dokrcane ........................................................... 42
5-2 Silnik indukcyjny z uzwojeniem trjfazowym.................................. 14
2-2 Wkrty ............................................................................................ 42
5-3 Jednofazowy silnik indukcyjny ....................................................... 15
2-3 Wymiary wkrtw i rub ................................................................. 44
6. Silnik prdu staego ................................................. 17 2-4 Sia dokrcania wkrtw i rub ...................................................... 44
6-1 Budowa silnika prdu staego ........................................................ 17
2-5 Moment dokrcania ....................................................................... 44
7. Prd wejciowy elektronarzdzi .............................. 17 3. Tarcza cierna .......................................................... 45
7-1 Prd wejciowy (pobr mocy) ........................................................ 17
3-1 Trzy elementy tarczy ciernej ........................................................ 45
7-2 Pobr prdu ................................................................................... 18
3-2 Oznaczenie tarczy ciernej ............................................................ 45
7-3 Moc oddawana ............................................................................... 18
3-3 Ksztat tarczy ciernej .................................................................... 46
7-4 Informacje na temat wspczynnika mocy, wydajno
3-4 Prdkoci obwodowe tarczy ciernej ............................................. 46
nieobcionego elektronarzdzia ......................................................... 18
3-5 Uwagi przy uywaniu tarczy ciernej ............................................. 47
7-5 Moment obrotowy ........................................................................... 18
4. Smarowanie .............................................................. 48
8. Czas znamionowy oraz wzrost temperatury
elektronarzdzi ........................................................ 19
8-1 Czas znamionowy .......................................................................... 19 Rozdzia 5 Diagnostyka awarii oraz naprawy
8-2 Wzrost temperatury ........................................................................ 19
9. Kontrola prdkoci elektronarzdzi ......................... 20 1. Przewodnik kontrolno/naprawczy ............................. 49

9-1 Rodzaje kontroli prdkoci ............................................................. 20
2. Narzdzia wymagane do naprawy ........................... 50
9-2 Co to jest falownik ? ....................................................................... 21
3. Metody diagnostyki awarii elektronarzdzi ............... 51
10. Obroty wsteczne w elektronarzdziach .................. 22
3-1 Mierzenie opornoci izolacyjnej za pomoc prbnika izolacji ........ 51
10-1 Obroty wsteczne silnika komutatorowego .................................... 22
3-2 Diagnostyka awarii za pomoc testera .......................................... 51
10-2 Obroty wsteczne silnika o uzwojeniu trjfazowym ....................... 22
3-3 Iskra komutatora ............................................................................ 52
11. Hamulec w elektronarzdziach ............................... 23 3-4 Jak wykry zwarcie midzyzwojowe w wirniku .............................. 53
11-1 Efekt bezpiecznego zatrzymywania si ....................................... 23 3-5 Diagnostyka awarii pilarki tarczowej z hamulcem .......................... 53
11-2 Zatrzymywanie si silnika komutatorowego ................................. 23
4. Punkty kontrolne podczas diagnostyki
11-3 Konserwacja elektronarzdzi wyposaonych w hamulec ............ 24
11-4 Inne typy humulcw ..................................................................... 24 elektronarzdzi ......................................................... 54
4-1 Procedura diagnostyczna elektronarzdzi uywajcych silnika
12. Struktura podwjnej izolacji .................................... 24 komutatorowego ................................................................................... 54
12-1 O strukturze podwjnej izolacji .................................................... 24 4-2 Punkty kontrolne elektronarzdzi uywajcych silnika
12-2 Porwnanie struktury pojedynczej i podwjnej izolacji ................ 24 komutatorowego ................................................................................... 55
12-3 Rodzaje podwjnej izolacji ........................................................... 25 4-3 Punkty kontrolne elektronarzdzi uywajcych silnika
indukcyjnego .................................................................................. 56
13. Zapobieganie poraeniu prdem ............................ 25
13-1 Dlaczego uziemienie jest konieczne ? ......................................... 25
13-2 Uziemienie (Japonia).................................................................... 25
13-3 Jak zapobiega poraeniu prdem ? (Japonia)............................ 26
14. Zwizek pomidzy przewodem elektrycznym,

a spadkiem napicia .............................................. 26
14-1 Spadek napicia powoduje zmniejszenie si
26
zdolnoci pracy elektronarzdzi ...........................................................
26
14-2 Przewd przeduajcy ................................................................
14-3 Metoda obliczania spadku napicia ............................................. 27
14-4 Transformator dodawczy ............................................................. 27
Informacje o elektronarzdziach
1. Kategorie elektronarzdzi
Oglnie produkty sklasyfikowane s w zalenoci od rda zasilania na: elektronarzdzia, narzdzia pneumatyczne,
narzdzi hydraulicznych oraz narzdzia zasilane silnikami spalinowymi.
Energia uzyskana ze rda zasilania wykorzystana jest do pracy elektronarzdzi. Zrozumienie budowy i struktury
narzdzi pozwoli na bezproblemow eksploatacj oraz wykonywanie napraw.
Rodzaj pracy Produkt Kategoria rda zasilania
Dokrcanie / wiercenie Wiertarka, wiertarka Prd / powietrze pod

z udarem, wkrtarka cinieniem
Cicie Pia tarczowa, wyrzynarka,
pilarka tamowa
Szlifowanie Szlifierka, szlifierka tamowa
Piaskowanie / polerowanie Piaskarka, polerka Prd
Planowanie Strugarka, frezarka,
wyabiak
Wbijanie gwodzi Gwodziarka, sztyfciarka Powietrze pod cinieniem
Cicie drewna Pilarka acuchowa
Przycinanie trawy Podkaszarka, kosa Prd / Silnik spalinowy
Przycinanie ywopotu Przycinarka do ywopotu
Cicie prtw / wyginanie Przycinarka prtw, przyci- Prd
narka, bruzdownica
Cicie w metalu Dziurkarka, wycinak Cinienie hydrauliczne
Wyburzanie / wiercenie Mot wyburzeniowy, mot Prd
obrotowy
Elektronarzdzia s standardo- Narzdzia pneumatyczne zasi-

wymi narzdziami wliczajc w to lane s dziki spronemu po-
narzdzia bezprzewodowe zasi- wietrzu i gwnie wykorzysty-
lane bateriami wane s przez gwodziarki
Narzdzia wykorzystujce silnik Narzdzia hydrauliczne wy-

spalinowy mog by uywane korzystywane s do prac
w miejscach gdzie nie ma wymagajcej bardzo duej mocy
elektrycznoci (nawet w grach), i w ekstremalnych warunkach
pod warunkiem dostpu do paliwa
1 Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi

Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi
1. Kategorie elektronarzdzi
Tak jak czowiek, kady produkt posiada swoj nazw. Poza nazw, ukryta jest informacja dla uytkownika jakie ce-
chy uytkowe posiada konkretne urzdzenie.
Dodatkowo informacj uzupeniajc stanowi bdzie data produkcji urzdzenia oraz wskazanie z jakimi standardami
jest ono zgodne. Tabliczka znamionowa powinna by umieszczona na obudowie urzdzenia i dobrze widoczna.
6. Praca bez obcienia 1. Zdolno

Wskazuje na moliwoci maksymalne urzdzenia oraz wymiary
2. Czstotliwo dodaktowych akcesoriw*
*W tym przypadku jest to maksymalna
3. Napicie rednica tarczy tncej jaka moe zosta
zamontowana w urzdzeniu.
5. Pobr mocy 10. Struktura

o podwjnej izolacji
niektre produkty nie musz
posiada tego znaku
Wymiary tarczy
tncej
8. Maksymalna prdko operacyjna tarczy tncej
3. Napicie baterii 6. Praca bez obcienia
12. Nazwa modelu

9. Numer seryjny
11. Oznaczenie standardw Zawarto tabliczek znamionowych zaley

od rodzaju elektronarzdzia
oraz zgodno z przepisami
1. Zdolno Oznacza maksymaln zdolno urzdzenia. Dla wkrtarek bdzie to maksy-

malna sia dokrcania, dla wiertarek maksymalna moliwo wiercenia
otworw w metalu, dla szlifierek bdzie to maksymalna rednica monto-
wanej tarczy.
2. Czstotliwo: Wsplny od 50 Hz do 60 Hz.
Hz (Hertz) Niektre produkty s dostosowane do pracy z czstotliwoci od 50 Hz do
60 Hz.
Przemysowe pompy uywane w kolektorach
Przemysowe pompy zanurzalne, itd.
Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi 2

3. Napicie: V (Volt) W praktycznie, napicie ktre odbiega od warto 10% nie stanowi problemu.
Jest to ponadto zdefiniowane przez Japoskie Normy Przemysowe (JIS)
Produkty zaliczajce si do grupy jednofazowych 100 [V] / 200 [V] oraz trj-
fazowych 200 [V]. Naley zwrci uwag na rodzaj rda zasilania.
4. Natenie prdu: Oznacza prd znamionowy. Praca elektronarzdziem przy takiej wartoci
A (Amper) natenia jest najbardziej efektywna. Nieuzasadniony przypadek zwikszenia
natenia prdu moe spowodowa uszkodzenie silnika.
5. Pobr prdu: Oznacza pobr prdu przez urzdzenie podczas pracy. Nazywane jest take
W (Watt) moca pobieran.
(Napicie [V] x Natnie [A] x Wspczynnik mocy [%] = Pobr mocy)
100
Oznacza prdko obrotow urzdzenia bez obcienia. Z penym

6. Prdko obrotowa:
obcieniem (przy zamontowanych akcesoriach), prdko ta moe zosta
min-1 zredukowana do 50 - 60% (z poprawnie zamontowanymi akcesoriami). Z kolei
dla urzdze gdzie odbywa si ruch suwowy (tokowy) oznacza ilo uderze
na minut.
7. Znamionowy Jest to przyjty limit czasu pracy cigej przy prawidowym napiciu, nateniu
czas pracy: oraz czstotliwoci. Oglnie warto ta wynosi 30 minut dla elektronarzdzi.
min Aczkolwiek znamionowy czas pracy moe by duszy ni 30 minut.
8. Maksymalna Oznacza maksymaln prdko obrotow tarczy, przy ktrej mona bezpiecz-
prdko nie pracowa. Jest to warto przyjta dla urzdze w ktrych obraca si tarcza.
operacyjna: Przepisy oraz przyjte standardy nie pozwalaj na zwikszenie tej wartoci
m/sec podczas pracy. (Prdkoci obrotowe tarczy zostay opisane na stronie 46).
9. Numer seryjny Numer produkcji,

numer seryjny, rok
i miesic produkcji
zostay umieszczone Numer seryjny
w formie zapisu cyfr (1234 jednostka)*
oraz liter. Rok produkcji
(ostatnia cyfra roku 2012)
Miesic produkcji
(stycze)
Identyfikacja fabryki
10. Struktura o Oznacza, e produkt zosta ulepszony dziki zastosowaniu izolacji elektrycznej.
Taki produkt jest oznaczony znaczkiem
podwjnej
Dla produktw z takim oznaczniem obowizujce przepisy nie wymagaj
izolacji uziemienia
11. Oznaczenia Urzdzenia podlegaj kontroli przez rnego rodzaju standardy, przepisy
standardw bezpieczestwa oraz lokalne prawo. Nie tylko same urzdzenia ale take inne
oraz zgodno produkty powizane z nimi musz spenia wymogi.
z przepisami Electrical Appliance and Material Safety Act (Japonia)
Industrial Safety and Health Law (Japonia)
Product Liability Law (Japonia)
JIS: Japan Industrial Standards
IEC: International Electrotechnical Commission
ISO: International Standards Organization
EN: European Norm
GOSAT: USSR State Standards
SABS: South African Bureau of Standards
UL: Underwriters Laboratories Inc.
CSA: Canadian Standards Association
AS: Australian Standards
NZSS: New Zeland Standard Specification
GB: Goujia Biaozhun

12. Nazwa Nazwa modelu, kategoria, moliwo, umieszczone s w formie zapisu cyfr
modelu oraz liter.
[1] Kod produktu (czerwiec 2008)

W zapisie kodu uyte s dwie litery. Pierwsza litera oznacza osigi produktu, natomiast druga kategori produktu.
Tabela 1: Kategoria produktu
Druga litera
(nazwa)
Pierwsza litera aden
(funkcja)
Pompa Atomizer Filtr dla maszyn wierccych Uszczelnienie dla
Wodne pomp wodnych do
szlifierek
Wiercenie Wiertarki acuch Wiertarki

supowe z uchwytem
Maszyna do Pia tamowa Odcinarka Pia tarczowa Noyce Odcinarka Podkaszarka Przycinarka Wyrzy-
Pilarka prtw oraz kosiarka ywopotw narka
Cicie wytaczania
tarczowa
pod ktem
Wiercenie wider Wiertarka z Otwornica Mot obrotowy
Wiercenie w metalu glebowy uchwytem
Baterie niklowo-kadmowe Kompresor Silnik Wodorowe

oraz baterie niklowo- rdo zasilania
wodorkowe*1
rdo energii Generator EBL: baterie litowo-jonowe
*1 (duej rednicy) *1
EBM baterie litowo-jonowe

(standardowej rednicy) *1
Szlifierka Szlifierka tamowa

Szlifowanie tarczowa
Mot
Motowanie
wyburzeniowy
Zestawy Zestaw
Zestaw bezprzewodowy
Frezowanie Frezarka
Wbijanie Sztyfciarka Sztyfciarka Gwodziarka

gwodzi do betonu
Szlifierka do Strugarka Bruzdownica

Planowanie planowania planujca
Dmuchawa Piec Ogrodowe Odkurzacz

do rodki do oglnego
spopielania czyszczenia zastosowania
Zbieranie Odkurzacz
odpadkw
Piaskowanie Szlifierka Szlifierka

oraz tarczowa tamowa
polerowanie do drewna
Transport
Inne Gitarka
Wkrtak Zaciskarka Automat Wkrtak Wkrtak
Wkrcanie / automatyczny dokrcajcy automa- udarowy
Wkrtarka wkrty tyczny
odkrcanie
Inne Zbiornik Latarka adowarka Jednostka Dozownik Miernik Kultywator

Inne funkcje*2 (urzdzenia cinieniowy koordynujca rub laserowy
wielofunkcyjne)
Modele urzdze posiadaj liter F, ktra przypisana jest do kategorii (rodziny). Np. Wyrzynarka ma nazw kodow FCJ65S3.
Dla urzdze z fabryki Tanaka, zastosowano kod T, ktry informuje o przypisaniu do grupy urzdze Tanaka. Jak pokazano to w Tabeli 1 maksymalna ilo cyfr w kodzie produktu powinna
wynosi 3, dotyczy to baterii oraz odpylaczy.
*1 Dla baterii wyprodukowanych po lipcu 2006 roku
*2 Dla urzdze, ktre nale do kategorii U.
*3 Pompy, ktre zostay wyprodukowane po lipcu 1994 roku kod UP nie jest uywany. Urzdzenia te zostay sklasyfikowane w dziale A czyli urzdzenia wodne.

Zestawienie [1] Kategoria produktu [2] Moliwo [3] Podstawowa kategoria [4] Dowolna kategoria [5] Kod modelu
nazwy modelu
rednica tarczy Kod Polecenie wydania
Przykad Szlifowanie
(12 cm) (inny mechanizm, itd.) (Sklasyfikowane jako A,B,C... Kolejne numery
informuj o wprowadzonych zmianach do modelu)
Pompa Odkurzacz Myjka

zanurzalna parowy cinie-
niowa
Wiertarka Dutarka Gwintownik Wiertarka
magnetyczna uniwersalna
N Noyce do Maszyna Noyce Dziurkarka Pia Pia Narzdzie do Obcinak Przecinarka Wyrzynarka
cicia metalu do cicia wibracyjne tygrysica acuchowa usuwania uniwersalny plazmowa
kamienia czopw (drew.)
Wiertarka Wiertarka Wiertarka Wiertarka Wiertarka

do kamienia bez- ze sprzgem udarowa do drewna
sprzgowa
Silnik Transformator
Szlifierka Szlifierka Szlifierka Szlifierka Szlifierka Szlifierka

-ostrzarka suportowa do kamienia przenona z odprowa- stoowa
narzdziowa dzaniem pyu
Pyta Ubijak
Zestaw gwo-
dziarka typu T
Kosiarka Frezarka
Gwodziarka Sztyfciarka Gwodziarka Gwodziarko-

typu T sztyfciarka
Uniwersalna
maszyna do
obrbki drewna
Odpylacz Odkurzacz Rozdrabniacz Odpylacz

do szlifierki ogrodniczy do drewna
(do uytku RSC: Odpylacz
przemyso- do piy
RSM: Odpylacz do
wego) maszyny do cicia
kamienia
RSS: Zestaw do
szlifierki stoowej
Polerka Szlifierka
oscylacyjna
Podnonik Wycigarka
mechaniczny
Automat Przegubowy Elektroniczny Wkrtak Klucz Klucz Klucz Wkrtak

dokrcajcy automat klucz mechaniczny pulsacyjny udarowy elektroniczny
wkrcajcy pulsacyjny z kontrol siy
dokrcania
Automat Mieszado Pompa*3 Radio Stojak Gwinciarka Uniwer- Wstrzsarka St Spawarka

przegubowy salny st do betonu warszta-
monterski towy
Zacznik: Kategorie baterii
Kod Kategoria oraz rodzaj mocowania Kod Kategoria oraz rodzaj mocowania Kod Kategoria oraz rodzaj mocowania
Bateria niklowo-kadmowa, Bateria niklowo-wodorkowa Bateria litowo-jonowa, typ wsuwany
typ wsuwany typ wsuwany
Bateria niklowo-kadmowa, Bateria niklowo-wodorkowa Bateria litowo-jonowa, typ wkadany
typ wkadany typ wkadany

[2] Kod produktu - moliwoci
Przyjmuje si, e do opisu uywa si kodu skadajcego si z trzech lub mniej cyfr (zszywacze oraz baterie
posiadaj do czterech cyfr w kodzie). Dla urzdze bezprzewodowych, wskazane jest napicie baterii.
[3] Podstawowy kod kategorii
Kodu tego uywa si do sklasyfikowania urzdze nalecych do tej samej kategorii. Istniej trzy kategorie
produktw: urzdzenia bezprzewodowe, baterie oraz inne. Szczegy przedstawiono w poniszej tabeli.
Tabela 2: Jak korzysta z kodw podstawowych kategorii

Kategoria Jak czyta kod Uwagi
Urzdzenia inne Jeden kod jest wybrany z Tabeli 3. Aczkolwiek Jeeli wicej ni jeden kod jest uyty, to kod
ni bezprzewodowe S nie jest brane pod uwag. ktry ma wysz warto jest nadrzdny
Urzdzenia
D jest wybrane z Tabeli 3
bezprzewodowe
Dwa lub wicej kodw jest wybrane z Tabeli 4 Podstawowa kategoria posiada dwa kody. Kod,
Baterie ktry ma wysz warto jest nadrzdny
Tabela 3: Podstawowe kody kategorii (inne ni baterie oraz silniki)

Wybr Wybr
piersze- Kod Zawarto piersze- Kod Zawarto
stwa stwa
Podogowy Dwie prdkoci
Inny typ lub typ mechanizmu podogowego Wyposaony w hamulec
Zaawansowany typ podogowy Standardowy typ
Powietrzny ( mniej ni 10 atm) Zaawansowany typ

Wysokocisnieniowy (10 atmosfer
lub wicej), kompatybilny z wysokim Inny rodzaj mechanizmu, etc.
cinieniem
System prdu staego Specjalny typ
Typ silnikowy Gazowy
Zmienna prdko
Tabela 4: Podstawowe kody kategorii (baterie)

Wybr Wybr
stwa stwa
Bateria niklowo-kadmowa, Z wywietlaczem informujcym o stanie
aden niklowo-wodorkowa, litowo-jonowa naadowania baterii
(z chodzeniem)
Bateria niklowo-wodorkowa Bateria mniejsza ni rozmiar SC
(z chodzeniem)
Bateria niklowo-wodorkowa Bateria wyprodukowana w Chinach
(bez chodzenia)
Bateria wysokiej wydajnoci
*5 Dla baterii wyprodukowanych po lipcu 2006 roku, podstawowa nazwa kategorii to H, R nie jest uywana.

Tabela 5: Podstawowe kody kategorii (silniki)
Wybr Wybr
stwa stwa
1 Dwusuwowe 4
2 Czterosuwowe 5
3 Silniki wyprodukowane przez ETG 6
*6 Specjalne oznaczenia dla sprzga, chodzenia wodnego, silnikw wielocylindrowych powinny by opisane oddzielnymi symbolami.
[4] Kod dowolnej kategorii

Jeeli produkt nalecy do tej samej kategorii i posiadajcy takie same cechy nie moe zosta sklasyfikowany w pod-
stawowej kategorii, stosuje si metody oznaczenia kodem dwuliterowym (lub wicej). Aczkolwiek kod trzyliterowy jest
zarezerwowany dla urzdze bezprzewodowych i silnikw.
Dla urzdze wyposaonych w silniki dwusuwowe, zgodnych z Norm emisji spalin Tier-2, dodawana jest literka P
na kocu nazwy.
Modele takie moga mie wicej ni 8 liter (wczajc w to: I, O oraz Z).
[5] Kod modelu Tabela 5: Kod modelu

Kod przedstawiajcy konkretny model jest opisany w Tabeli 5 Pozycja Kod
( z pniejszymi zmianami)
Pierwszy model bez kodu
Pierwsza zmiana 2
Druga zmiana 3
2. Budowa elektronarzdzi
Generalnie wikszo elektronarzdzi skada si z czterech podstawowych czci. [1] cz uchwytu urzdzenia,
[2] mechanizm odpowiedzialny za obroty, [3] podzespoy silnika oraz [4] przecznik
Energia elektryczna przeksztacana jest na energi kinetyczn, w czci silnika maszyny, a nastpnie w ruch
wprowadzony jest mechanizm obrotowy, ktry na kocu przenosi energi na zamontowan kocwk.
[1] cz uchwytu [2] mechanizm odpowiedzialny

urzdzenia za obroty
[4] przecznik
[3] podzespoy
silnika

Rozdzia 2 Podstawowa wiedza o elektronarzdziach
1. Elektryczno wok nas
Korzystamy z elektrycznoci, ktra ma wiele postaci. Sprbujmy porwna je midzy sob.
Prd zmienny (AC)

Prd stay (DC)
Jednofazowy Trjfazowy
Czstotliwo
Prd stay
Napicie
Sinusoida
Czas
Czas
Cykl Czas
Kable
Wykorzystanie W domu lub w przemyle W przemyle Suche baterie oraz akumulatory
Charakterysty- Najczciej wykorzystywany. Ekonomiczne rdo energii Moe by zmieniany. Jest oglnie
ka atwy w korygowaniu dla duych maszyn stosowany w urzdzeniach
Napicie oraz czstotliwoci w niektrych krajach

Skorzystaj z poniszej tabeli, aby dowiedzie si w jakich krajach (miastach) wykorzstywany jest prd danego
napicia oraz czstotliwoci.
Kontynent Kraj Napicie (V) Czstotliwo (Hz) Kontynent Kraj Napicie (V) Czstotliwo (Hz)
Azja Japonia Europa Wielka Brytania
Korea Wochy
Chiny Austria
Tajwan Holandia
Honk Kong Szwajcaria
Singapur Hiszpania
Malezja Niemcy
Tajlandia Francja
Indie Belgia
Indonezja Rosja
Filipiny Bliski Arabia Saudyjska
Vietnam Wschd Iran

Australia Australia Irak
Nowa Zelandia Turcja
Ameryka U.S.A. Afryka Egipt
Pnocna
i Poudniowa Kanada Pd. Afryka
Meksyk
Brazylia
Argentyna
Rozdzia 2 Podstawowa wiedza o elektronarzdziach 8

2. Silniki wykorzystywane w elektronarzdziach
2-1 Klasyfikacja silnikw uywanych w elektronarzdziach
Silnik komutatorowy wykorzystywany jest w przenonych elektronarzdziach ze wzgldu na mae rozmiary i niewielk
wag. Silniki trjfazowe, indukcyjne uywane s ze wzgldu na prost konstrukcj du wydajno i pynno.
W poniszej tabeli przedstawiono typy silnikw uywanych w elektronarzdziach.
Klasyfikacja silnikw uywanych w elektronarzdziach

Zasilanie Rodzaj silnika Rodzaj elektronarzdzia
Jednofazowy, Silnik komutatorowy, jednofazowy Przenone elektronarzdzia

prd zmienny (uniwersalny)
Silnik indukcyjny, Metoda separacji Wiertarka stoowa (6.5, 13 mm) (czciowo))

jednofazowy faz
Rozruch Wiertarka stoowa (13 mm (czciowo),
kondensatorowy 23 mm, szlifierka tamowa
Szlifierka stoowa-narzdziowa, szlifierka
Kondensatorowy stoowa
Trjfazowy prd Silnik indukcyjny, trjfazowy Wiertarka stoowa, szlifierka stoowa, szlifierka
zmienny tamowa, narzdzia do obrbki drewna, odpylacz
Prd stay Silnik z polem magnetycznym Narzdzia bezprzewodowe
Silnik bezszczotkowy Elektronarzdzia wymagajce maego nakadu

pracy
3. Zasady oraz charakterystyka pracy silnika

2-1 Klasyfikacja silnikw uywanych w elektronarzdziach
Podobnie jak prd, ktry pynie z baterii charakteryzuje si sta wartoci natenia oraz kierunkiem przepywu.
Prd zmienny, ktry moe by jedno lub trjfazowy, charakteryzuje si powtarzalnoci cyklw na sekund.
Nazywa si to czstotliwoci Herz (Hz).
W przypadku prdu staego W przypadku prdu zmiennego

Sinusoida
Prd stay
Czas Prd Prd
Czas
Pulsowanie prdu
Jeden cykl
9 Rozdzia 2 Podstawowa wiedza o elektronarzdziach

3-2 Sia pola magnetycznego oraz elektrycznego
(1) Linia pola magnetycznego
Kiedy pooysz na kartonie magnes prtowy, posypiesz prt oraz krawed kartonu opikami elaza, to zauwaysz
e opiki elaza przemieszcza si (pokazano to na rysunku poniej).
Punkty w ktrych opiki elaza rozmieszcz si tworzc linie pola magnetycznego. Dlatego nazywa si to linia pola
magnetycznego. Prbujc przesun opiki za pomoc gumowego kabla zauwaymy, e powrc one do poprzed-
niego pooenia.
Linia pola magnetycznego

Uporzdkowana linia pola magnetycznego Sprbuj przesun
(2) Prd oraz pole magnetyczne

Kiedy prd pynie, generuje on pole magnetyczne skupiajce si wok przewodu. Kierunek przepywu jest stay.
Warunkiem pynicia prdu jest rnica potencjaw w przewodnikach. Przyjto, e prd w przewodnikach pynie
od wyszego do niszego potencjau.
Ponisze rysunki przedstawiaj kierunek pynicia prdu.
Kierunek pynicia prdu Kierunek strumienia magnetycznego
Kierunek pynicia prdu oraz linia

Kierunek pynicia prdu oraz oznaczenie pola magnetycznego
Rdze ferro-
Cewka magnetyczny
Kiedy prd popynie przez cewk nawinitej na rdzeniu
ferromagnetycznym, o otwartym obwodzie magnetycznym,
zwiksza natenie pola magnetycznego w czci otoczenia
zwojnicy. Pole magnetyczne wytwarzane przez elektromagnes
Prd
wzrasta przy wzrocie natenia prdu elektrycznego pyncego
przez cewk. Prd
Elektromagnes
(Sia pola magnetycznego wzrasta wraz z potencjaem)
(3) Pole wytwarzane przez magnes oraz prd.

Kiedy pooysz przewd pomidzy dwoma staymi magnesami, jak pokazano to na rysunku poniej i podczysz do
niego prd, powstanie pole magnetyczne wytworzone przez stae magnesy oraz pyncy prd. Strumie magne-
tyczny po prawej stronie przewodu zmniejszy si, natomiast po lewej stronie zwikszy si. Strumie magnety-
czny zawsze bdzie dy do skrcenia drogi (podobnie jak miao to miejsce w powyszej ilustracji). Takie samo
zjawisko zachodzi kiedy podczymy elektromagnes zamiast staych magnesw.

Pole
magnetyczne
Linia
pola Maa Zwarty
magnetycznego gsto Kierunek siy
Kierunek pynicia
prdu
Zwrot siy
elektromag-
netycznej Kierunek strumienia
magnetycznego
Regua lewej doni Fleminga
Aby nauczy si tego prawa mona posuy si Zasad lewej doni Fleminga.
Jeeli lew do ustawi si tak, aby linie pola magnetycznego zwrcone byy prostopadle ku wewntrznej powie-
rzchni doni (aby wnikay w wewntrzn stron doni), a wszystkie palce - z wyjtkiem kciuka - wskazyway kierunek
i zwrot pyncego prdu dodatniego (poruszajcej si czsteczki), to odchylony kciuk wskae kierunek i zwrot siy
elektrodynamicznej dziaajcej na dodatni adunek elektryczny umieszczony w tym polu (dla adunku ujemnego zwrot
siy bdzie przeciwny).
4. Silnik komutatorowy
4-1 Zasady ruchu obrotowego silnika komutatorowego
Kiedy umiecimy przewd pomidzy staymi magnesami i Wirnik

podczymy obie kocwki przewodu do komutatora aby Kierunek linii pola
magnetycznego
umoliwi przepyw prdu (jak pokazano na rysunku obok). Sia
Przewody A oraz B zgodnie z Zasad Fleminga bd
Kierunek
wytwarzay si elektromagnetyczn. pynicia
prdu
Kierunek
pynicia
prdu
Sia
Szczotka Komutator
wglowa
Kierunek pynicia prdu rda zasilania
Zasady dziaania silnika komutatora
Przewd
kierunek przepywu prdu Kiedy palec wskazujcy wska- Kierunek obrotu
zuje kierunek linii pola magnetycznego, rodkowy palec
Sia
wskazuje kierunek pynicia prdu, to w takim przypadku
kciuk wskae kierunek siy elektromagnetycznej.
Przewd
kierunek przepywu prdu Kiedy palec wskazujcy wska- Sia
zuje kierunek lini pola magnetycznego, rodkowy palec
wskazuje kierunek pynicia prdu, to w takim przypadku
kciuk wskae kierunek siy elektromagnetycznej. Aczkolwiek
w takim przypadku pole jest generowane przez obrt prze-
ciwny do ruchu wskazwek zegara.

Kierunek obrotu
Kiedy zwj drutowy wykona p obrotu (jak pokazano na ry- Sia

sunku obok). Przewody A oraz B zmieni swoje pooenie,
aczkolwiek kierunek pynicia prdu w komutatorze bdzie
w takim przypadku odwrotny, natomiast cewka bdzie
Sia
obraca si w przeciwnym kierunku (przeciwnym do ruchu
wskazwek zegara).
W obecnie produkowanych elektronarzdziach, stae magnesy zostay zastpione przez elektromagnes. W przypadku
gdy pynie prd przemienny, przechodzi on przez stojan i wirnik w odwrotnym kierunku jednoczenie. Kierunek siy
magnetycznej oraz obrotu s takie same.
Jak opisano to powyej silnik komutatorowy moe by wykorzystany dla prdu staego jak i przemiennego. W
elektronarzdziach wykorzystywany jest prd przemienny.
W przypadku gdyby rdem by prd stay to mgby powodowa spalenie si przecznikw i innych elementw
urzdzenia.
4-2 Budowa silnika komutatorowego

(1) Wirnik, stojan
Silnik komutatorowy skada si z wirnika, stojana oraz szczotek wglowych.
Aby zwikszyc wydajno, wirnik wykonany jest z pakietu blach elektrotechnicznych, ktre minimalizuj utraty energii.
Cewka wykonana jest z materiau, ktry w dobry sposb toleruje wysokie temperatury. Za chodzenie ukadu odpo-
wiedzialne s opatki chodzce, ktre maj za zadanie obniy temperatur, ktra generowana jest kiedy prd pynie
przez cewk, dodatkowo stosuje si specjalny lakier izolacyjny, ktry izoluje cewk. Ilo obrotw, ktry ukad taki moe
uzyskac okresla sie w przedziale 15,000 do 30,000 obr/min. Dziki takiej szybkoci obrotowej redukowana jest waga
silnika. Jednake podczas takiej pracy zwikszaj si wibracje ukadu co ma przeoenie na nieznaczne zaburzenia
rwnowagi.
Wirnik oraz stojan silnika komutatorowego
Wirnik St Stojan z symetrycznym uzwojeniem
Przewd Przycze szczotki

Zezwj wirnika
Koo zbate trzpieniowe Rdze stojana
Komutator Stojan
Przewd
opatki
chodzce St
Rdze wirnika Wa wirnika Przycze szczotki
(2) Szczotka wglowa
Szczotka wglowa wymaga staego docisku do komutatora, tak aby prd swo-
bodnie przepywa pomidzy cewk wirnika a stojanem. Materia z jakiego
jest zrobiona oraz wymiary szczotki maj znaczcy wpyw na wydajno Granica zuycia szczotki
elektronarzdzia. Docisk spryny szczotki te jest bardzo wany. Szczotki
wymagaj staego docisku, ktrego sia jest z gry okrelona dla konkretnego
rozwizania konstrukcyjnego. Zbyt saby docisk skutkuje nadmiernym iskrze-
niem (spowodowanym ukiem elektrycznym) i przypieszonym wypalaniem
miejsca kontaktu. Zbyt silny docisk powoduje zwikszone straty mocy na ta-
rcie mechaniczne oraz szybsze cieranie kontaktw. Szczotka wglowa jest Nr kodu
(dwie ostatnie cyfry np 999021)
czci, ktra w miar czasu pracy zuywa si, naley wic pamita o jej
wymianie podczas eksploatacji elektronarzdzia, upewnij si e do wymi-
any uywasz oryginalnej szczotki wglowej. Podczas zamawiania nowej
szczotki wglowej naley poda jej numer (ktry jest widoczny na obudowie).

4-3 Charakterystyka dziaania silnika komutatorowego
Silnik komutatorowy jest idealnym rozwizaniem dla przenonych elektronarzdzi, posiada mae rozmiary, wag oraz
du moc. Charakterystyk silnika komutatorowego przedstawiono poniej.
umoliwia prac na wysokich obrotach

obroty spadaj wraz ze wzrostem prdu
wraz ze wzrostem prdu wzrasta moment obrotowy
duy moment obrotowy przy rozruchu
prdko obrotowa moe byc atwo zmieniana
Prdko
Dla przykadu, kiedy uywamy wiertarki elektrycznej do obrotowa bez obcienia Maksymalna moc
wyjciowa
wywiercenia duego otworu, moment obrotowy wzrasta, Prdko
obrotowa
tak aby czas wywiercenia by porwnywalny z czasem
wywiercenia maego otworu.
Reasumujc w takim przypadku wiertarka elektryczna
Moment obrotowy
dziki zastosowaniu silnika komutatorowego jest w stanie
wywierci otwr duej i maej rednicy w tym samym czasie. Elektroni-
czna
kontrola
Obroty (prdko
Prdko staa)
obrotowa Moc wyjciowa
i moc
wyjciowa
Prd znamionowy Prd wirnika
Prd
5. Silnik indukcyjny
5-1 Zasady ruchu obrotowego silnika indukcyjnego
Dysk Faradaya
Dysk (mied lub

Rysunek obok przedstawia Dysk Faradaya. Kiedy aluminium)
Kierunek Dysk przecina lini pola magne-
umiecimy miedziany lub aluminiowy dysk pomidzy dwo- obracania si dysku tycznego
ma staymi magnesami i poruszymy magnes to dysk za-
cznie si obraca w tym samym kierunku co magnes.
Kiedy obrcimy magnes w kierunku A, dysk zmieni lini
pola magnetycznego co w kocu spowoduje wytworzenie
prd
prdu wirowego B . magnes
Pomidzy prdem wirowym B a lini pola magnetycznego
wytwarza si sia eletromagnetyczna C. Kierunek ruchu
obrotowego jest zgodny z Zasad lewej doni Fleminga
Kierunek obracania si ma-
gnesu
W takim przypadku kierunek obracania si magnesu oraz siy elektromagnetycznej jest taki sam przy zaoeniu e nie-
namagnesowany dysk te wykonuje ruch obrotowy.
Ta zasada znalaza zastosowanie w silniku indukcyjnym, w ktrym linie siy magnetycznej oraz stojana poruszaj si
wok wirnika. Oddziaywanie wirujcych pl magnetycznych: od stojana i od wirnika wywouje powstanie momentu
elektromagnetycznego dziaajcego na wirnik i w konsekwencji, ruch wirnika.

5-2 Silnik indukcyjny o uzwojeniu trjfazowym
Jeeli podczymy uzwojenie stojana trjfazowego napicia zasilania (faza A,

faza B, faza C) do rdzenia stojana pod ktem 120 stopni (jak pokazano na
rys. 1) to pola magnetyczne od poszczeglnych uzwoje wytworz wirujce
symetryczne pole magnetyczne, nazywane wirujcym polem magnetycznym
silnika. Wraz ze zmian kierunku napicia N, S (rysunku (2) od 1 do 6) to prd
popynie w kadym uzwojeniu.
Pooenie pola magnetycznego w rdzeniu stojana jest stae, ale jego kierunek
wirowania zmienia si. W ten sposb trjfazowa indukcja powoduje obracanie
si wirnika.
Faza A
Czas
aB
Faz
Faz
Wirnik
aC
Rysunek 1
Stojan
Trjfazowe uzwojenie stojana Rysunek 2
Zmiana kierunku obracania si
pola magnetycznego
(2) Budowa silnika indukcyjnego trjfazowego
Ponisze rysunki przedstawiaj stojan oraz wirnik szlifierki stoowej. Do stojana podczone jest uzwojenie trjfazowe
za porednictwem pytek stalowych ktre przylegaj do rdzenia. Wirnik, ma wygld klatki zrobionej z czystego alu-
minium i jest odpowiednio wywaony, tak aby drgania podczas pracy byy jak najmniejsze.
W porwnaniu do silnika komutatorowego, ten typ silnika moe w prosty sposb przewodzi napicie.
Kocowy
Uzwojenie piercie
Rdze wirnika
stojana
Wa
Przewody
wirnika
Rdze
stojana
Stojan Wirnik
Stojan oraz wirnik szlifierki stoowej

(3) Budowa silnika indukcyjnego trjfazowego
Silnik ten czsto jest uywany w przemyle, ze wzgldu

na prost konstrukcj i ma awaryjno. Prdko Moc wyjciowa
Charakterystyka pracy silnika przedstawiona zostaa obrotowa
poniej.
Moliwo otrzymania duej mocy z silnika

Ilo obrotw nie zmienia si wraz ze zmiennym
obcieniem Obroty
Prdko
Praca silnika na niskich obrotach jest porwny- obrotowa
i moc Moment obrotowy
walna do pracy silnika komutatorowego wyjciowa
Prosta konstrukcja, atwy do naprawy i niska
cena
Prd znamionowy
Bazujc na powyszych informacjach moemy uzna, Prd obcienia
e jest to optymalne rozwizanie dla prac gdzie po-
trzebna jest dua moc wyjciowa oraz wysokie obroty. Krzywa charakteryzujca prac silnika
Silniki te maj zastosowanie na przykad w szlifierkach indukcyjnego trjfazowego
oraz urzdzeniach do obrbki drewna.
(4) Ilo obrotw oraz polizg
Ilo obrotw mona obliczy stosuj wzr (podany poniej). Warto ta nazywana jest prdkocia synchroniczn.
Ilo obrotw na minut N

N: ilo obrotw na minut, p: liczba par biegunw,
f: Czstotliwo napicia zasilania, s: Polizg
Polizg:
Polizg silnika s mona okreli na podstawie danych z tabliczki znamionowej,
ktra podaje nominaln prdko i czstotliwo napicia zasilania. Polizg normalnie podawany jest w procentach
i wynosi od 1 do 3 %.
5-3 Jednofazowy silnik indukcyjny
(1) Zasada obrotu w silniku jednofazowym indukcyjnym
Uzwojenie stojana Stojan Czas
Prd przemienny
jednofazowy
Wirnik
Pole Lewy punkt Pole Prawy punkt Pole
magnetyczne pola magne- magnetyczne pola magne- magnetyczne
nie jest tycznego nie jest tycznego nie jest
generowane jest generowany generowane jest generowany generowane
Stojan jednofazowy Alternatywne pole magnetyczne

prdu przemiennego

Z takiego rozwizania korzysta si w wiertarkach, szlifierkach ktowych, szlifierkach stoowych gdzie rednica tarczy
jest wiksza ni 205 mm.
Schemat stojana zosta zilustrowany poniej. Pole magnetyczne jest generowane przez prd jednofazowy przechodzce
przez alternatywne pole magnetyczne, jedyne zmiany wielkoci zachodz na osi.
Moment obrotowy nie moe zosta uzyskany w ten sposb, dlatego dodaje si do ukadu dwie cewki, ktre maj za
zadanie generowa obrotowe pole magnetyczne na starcie.
(2) Rozruch
Odbywa si za pomoc uzwojenia gwnego (ce-
wka gwna) oraz uzwojenia rozruchowego (cewka
zaponowa).
W silnikach z uzwojeniem rozruchowym rezystan-
cyjnym w celu uzyskania przesunicia fazowego Cewka zaponowa
midzy prdami, faz rozruchow wykonuje si z
cieszego drutu lub wcza si w ni dodatkow
rezystancj.
Kondensator Wirnik Gwna cewka
Gwny regulator
Schemat pocze uzwoje, silnik jedno-
fazowy z rozruchem kondensatorowym
(3) Budowa silnika indukcyjnego o uzwojeniu jednofazowym

Ponisze rysunki przedstawiaj stojan, wirnik oraz odrodkowy wcznik, ktre maj zastosowanie w szlifierce
tamowej. Silniki, w ktrych rozruch odbywa si metod rozdzialenia fazowego oraz rozruchu kondensatorowego
musz posiada odrodkowy wcznik (regulator), ktry odcina napicie od uzwojenia podczas rozruchu.
Obudowa
Gwne uzwojenie
Uzwojenie
wzbudzajce Wirnik Regulator Gwny regulator
Stojan
Odrodkowy wcznik
(4) Klasyfikacja silnika jednofazowego indukcyjnego ze wzgldu na sposb rozruchu

Silniki klasyfikuje si na sze grup ze wzgldu na sposb rozruchu. Charakterystyka zaley w duej mierze od spo-
sobu rozruchu.
Metoda rozdzielenia fazowego jest wykorzystywana do elektronarzdzi, ktre wymagaj maego momentu obrotowe-
go, kolejna metoda z kondensatorem rozruchu znalaza zastosowanie w elektronarzdziach wymagajcych duego
momentu obrotowego na starcie, takie silniki czsto wykorzystuje si w urzdzeniach przenonych ze wzgldu na
niewielk wag.

6. Silnik prdu staego
6-1 Budowa silnika prdu staego
(1) Silnik z polem elektromagnetycznym

Ten typ silnika skada si z wirnika, magnesu oraz szczotki wglowej. rdem zasilania jest bateria; 7.7V, 9.6V, 12V,
14.4V, 18V oraz 24V.
Magnes Wirnik Szczotka wglowa
Silnik posiada tak budow jak opisano w rozdziale 4-3 Budowa silnikia komutatorowego
(2) Silnik bezszczotkowy

Silnik bezszczotkowy skada si z falownika, stojana oraz wirnika
Falownik Stojan Wirnik
Jest to rodzaj silnika elektrycznego zasilanego przez prd stay, w ktrym zamiast szczotek zastosowano elektrycznie
sterowany komutator, cewki s nieruchome wewntrz obudowy, a magnesy znajduj si na wirniku. Gwn zalet
silnikw bezszczotkowych jest duo wysza trwao i niezawodno wynikajca z wyeliminowania z konstrukcji sz-
czotek, bdcych najczstsz przyczyn awarii oraz najszybciej zuywajcym si elementem mechanicznym silnika.
Eliminacja szczotek zapewnia cichsz prac silnika oraz wysz sprawno energetyczn (wzrost o ok. 30%)
7. Prd wejciowy elektronarzdzi

7-1 Prd wejciowy (pobr mocy)
Aby obliczy moc wejciow dla elektronarzdzi, naley skorzysta z poniszych wzorw.
W przypadku silnikw na prd stay o uzwojeniu jednofazowym

Wspczynnik mocy
Moc Napicie Natenie
W przypadku silnikw na prd stay o uzwojeniu wielofazowym

Wspczynnik mocy
Moc Napicie Natenie
W przypadku silnikw na prd stay

Moc Napicie Natenie

7-2 Pobr prdu
Poniszy wzr przedstawia metod obliczenia poboru prdu podczas pracy wyraona w kWh
Prd
Energia elektryczna wejciowy Czas pracy
7-3 Moc oddawana

Pomnoony przez sprawno przedstawion w Tabeli 7-4
Prd Sprawno
Moc oddawana wejciowy
7-4 Informacje na temat wspczynnika mocy, wydajno nieobcionego elektronarzdzia
Warto znamionowa Stosunek prdu bez

Rodzaj zastosowanego silnika obcienia do prdu
w elektronarzdziu Wspczynnik
mocy [%]
Sprawno
[%] znamionowego
Narzdzia napdzane silnikiem 93 do 97 50 do 65
komutatorowym okoo 50
Narzdzia napdzane silnikiem 70 do 90 30 do 40
indukcyjnym o trjfazowym uzwojeniu okoo 80
Narzdzia napdzane silnikiem 50 do 80 okoo 80
indukcyjnym o jednofazowym uzwojeniu 45 do 50
7-5 Moment obrotowy

Moment obrotowy (prdko obrotowa) jest to ilo obrotw wirnika wykonywanych w danej jednostce czasu,
okrelon w jednostkach Nm oraz Ncm
Moc Moc
Moment oddawana oddawana
obrotowy Ilo obrotw Ilo obrotw
Przykad oblicze dla wiertarki elektrycznej model LUh7

Informacja z tabliczki znamionowej
(1) Moc pobierana
Informacja Wspczynnik mocy znamionowej
z tabeli Moc znamionowa bez obcienia
(2) Moc wejciowa
Wspczynnik efektywnoci bez obcienia
Prd bez obcienia
(3) Moc wejciowa przy
Stosunek wskanika iloci maks. obcieniu
obrotw przy maksymalnym
obcieniu do obrotw bez (4) Moment obrotowy
obcienia

8. Czas znamionowy oraz wzrost temperatury elektronarzdzi
8-1 Znamionowy czas
Czasem znamionowym okrela si granic cigej pracy

przy nominalnym napiciu, nominalnej czstotliwoci oraz
nominalnym nateniu. Czas pracy urzdzenia zosta
okrelony w JIS (Japan Industrial Standards) zgodnie z
ktrymi wynosi on dla elektronarzdzi 30 minut.
Czas pracy elektronarzdzia zaley od czynnikw takich
Obcienie
jak obcienie, rodzaj zastosowanych akcesoriw.
Czas
Korzystania z elektronarzdzia
8-2 Wzrost temperatury (podczas pracy)

Podobnie jak ma to miejsce w urzdzeniach elektrycznych, temperatura elektronarzdzia wzrasta podczas pracy
i prawie zawsze osiga najwysz temperatur (poziom wypalenia silnika) po 30 minutach pracy. Warto
wzrostu temperatury jest obliczona poprzez odjcie temperatury otoczenia od temperatury obudowy urzdzenia w
danej chwili.
Dlatego temperatura obudowy narzdzia w lecie bdzie wysza ni w zimie. Ponisza tabela przedstawia wzrost
wartoci temperatury w oparciu o JIS (Japan Insdustrial Standards).
Wzrost temperatury standardowych elektronarzdzi (wg. JIS) w stopniach Celsiusza

Miejsce pomiaru Elektronarzdzia przenone Stoowe
temperatury Wiertarka elektryczna Szlifierka ktowa Szlifierka
Przednia cz
obudowy
Obudowa przekadni
oraz oyska
JIS (Japan Insdustrial Standards)
W przypadku, gdy obudowa nadmiernie nagrzewa si, mona spodziewa si spadku napicia lub przecienia.
Przecienie elektronarzdzi wywoane jest przez podwyszone napicie i podwyszon temperatur urzdzenia.
Takie czynniki znaczco wpywaj na zmniejszenie si efektywnoci pracy i skrcenie ywotnoci narzdzia.
Dla przykadu jeeli pobr prdu jest dwa razy wyszy, temperatura uzwojenia wzronie czterokrotnie,
skutkujc zerwaniem si uzwojenia i powstaniem zwarcia.
Uyto zbyt duego Strata energii. Temperatura wzrasta.

nacisku. Element tncy nie Spadek wydajnoci Pobr prdu wzrasta
pracuje poprawnie dwukrotnie. Wystpiy problemy

9. Kontrola prdkoci elektronarzdzi
9-1 Rodzaje kontroli prdkoci
W elektronarzdziach prdkoci oraz kierunkiem obrotw zamontowanych akcesoriw steruje ukad regulatora ob-
rotw. Ponadto niektre urzdzenia ze wzgldu na swoj specyfik pracy posiadaj pen regulacj obrotw.
Wyrniamy trzy podstawowe rodzaje kontroli prdkoci: mechaniczna kontrola prdkoci, elektroniczna kontrola
prdkoci oraz mechaniczno-elektroniczna kontrola prdkoci.
Mechaniczna kontrola prdkoci

Funkcjonowanie regulatora Zasada dziaania Charakterystyka Zastosowanie
prdkoci
Tryb pracy Prdko moe Wiercenie

Prdko zmieniana jest by zmieniana
ko
Wiercenie z udarem
Moment obr.
w zalenoci od iloci bez koniecznoci
d
Dwie
pr
zbw na kole zbatym redukcji mocy Wkrcanie
a
prdko- Dwignia
a
silnika. Moment Strugarka
M
ci trybu pracy
obrotowy jest
Blokada Dua prdko duy przy maej
trybu pracy Obcienie prdkoci
Prdko
Praca paska klinowego
wielostopniowa
Wielo- Pasek typu V Prdko zmieniana jest Moment obr. moe by kon-
stopnio- w zalenoci od rednicy Urzdzenia
wa trolowana bez
(wymiarw) koa koniecznoci wiercce
redukcji mocy
Koo
Obcienie silnika
Elektroniczna kontrola prdkoci

Funkcjonowanie regulatora Zasada dziaania Charakterystyka Zastosowanie
prdkoci
PR 35RYB Dua prdko

(odkurzacz Maa
obrotowa przy awaryjno
stosowany jednoczesnej maej
Ilo obrotw
Dwie do elektro- prdkoci uzwojenia

prdkoci narzdzi) Odkurzacz
Obcienie
Ilo obrotw Wiertarka

Zmienna moe by
Ilo obrotw
prdko Wskazane fale: 1 , 1 Wyrzynarka

swobodnie
Przycisk + 2, 1 + 2 + 3 ilustruj zmieniana od 0 Motowierarka
zmiany iloc obrotw podczas do maksimum.
prdkoci wczania przycisku. Gwintownica
obrotowej 67 % przy stopniu 4.
Pena fala maksymalne Moment wczenia
CJ 65VF (wyrzynarka) obroty przycisku
Efekt sprzenia
Pokrto Obroty sa automatycznie Zwikszona Wiertarka
regulacji zmieniane. Dla przykadu efektywno
Ilo obrotw
zmiany Wyrzynarka
fala 1 obroty s mae, przy maych
prdkoci kiedy predko wzrasta obrotach. Pia tygrysica
fala zmienia si na 1 + 1. Pena kontrola Gwintownica
Pena fala maksymalne prdkoci Dmuchawa
Przycisk zmiany obroty obrotowej
prdkoci obrotowej Obcienie
CR 13VC
(elektroniczna pia typu
tygrysica)

Ilo obrotw Szlifierka tarczowa
jest monito
rowana, Pia stoowa
Ilo obrotw
prdko jest ukonica
Staa staa. Ilo
prdko obrotw nie Rczna pia
wzrasta wraz tarczowa
Zmiana fali wraz ze ze wzrostem
wzrostem obcienia Obcienie obcienia
(pia stoowa ukonica)
itp.
Falownik Sprawd Rozdzia 9-2 Co to jest falownik?
Mechaniczna i elektroniczna kontrola prdkoci

Nazwa modelu Mechaniczna kontrola prdkoci Elektroniczna zmiana prdkoci
BM 60Y (wiertarka frezarka magnetyczna) Prdko staa
Dwustopniowe
DV 20VE, DV 20VB2 (dwubiegowa wiertarka udarowa) (koo zbate) Prdko zmienna
D 13VC (wiertarka), DV 21V (wiertarka udarowa) Prdko zmieniana przez pokrto
DS 14DSL (wiertarko-wkrtarka akumulatorowa) Prdko zmienna

Niektre narzdzia bezprzewodowe posiadaj zmienn regulacj prdkoci obrotowej
Niektre urzdzenia do obrbki drewna wyposaone s w zmienn regulacj obrotw za pomoc paska
Uniwersalne narzdzia wiercce ze zmienn mechaniczn kontrol prdkoci obrotowej, wyposaone w falownik
9-2 Co to jest falownik?

Jest to urzdzenie elektryczne zamieniajce prd stay, ktrym jest zasilane, na prd zmienny o regulowanej
czstotliwoci wyjciowej. Falownik skada si z dwch podstawowych czci; przetwornicy napicia oraz in-
wertera mocy. Przetwornica zamienia prd stay na prd zmienny jednoczenie dostosowywujc czstotliwo.
Falownik
Stopie poredni
Prd stay Prd

Prd stay zmienny
Staa warto Zmienna warto
napicia oraz Kondenstator napicia oraz
czstotliwo wygadzajcy czstotliwo
rdo Obwd
przetwornicy
Obwd
inwertera
Silnik
prdu
W tym obwodzie zamie- Kiedy pprzewodnik w tym

niany jest prd stay obwodzie jest wczony on/
off, generowany jest prd
zmienny i czstotliwo
Utrata mocy w falowniku

Podczas dziaa falownika moe doj do utraty mocy, ktra zwiksza si wraz ze wzrostem czstotliwoci.
Przed uruchomieniem urzdzenia zaleca si monta bezpiecznika rnicowoprdowego (30mA). Ukad powinien
posiada sprawne uziemienie.
Modele posiadajce falownik (stan na wrzesie 2008r., Japonia)
Automatyczna szlifierka Automatyczna pia tamowa
Wiertarka Automatyczna maszyna do usuwania czopw
drewnianych
Automatyczna maszyna planujca Automatyczna maszyna do obrabiania drewna

Automatyczna obrabiarka Kompresor powietrzny

10. Obroty wsteczne w elektronarzdziach
10-1 Obroty wsteczne silnika komutatora
Elektronarzdzia czsto wykorzystywane si do wkrcania i wykrcania wkrtw. Aby to umoliwi silnik powinien mie
moliwo pracy na wstecznych obrotach. Zwrc uwag, na kierunek pynicia prdu do wirnika przy obrotach prawo
i lewo stronnych.
Kierunek prdu jest zmieniany na odwrotny przez przecznik obrotw, ktry umoliwia prac urzdzenia na
wstecznych obrotach.
Cewka dawika
Cewka dawika
Przecznik Przecznik
(obroty prawe i lewe) Kondensator (regulacja prdkoci)
Schemat pocze wkrtarki
10-2 Obroty wsteczne silnika indukcyjnego o uzwojeniu trjfazowym
W silniku indukcyjnym o uzwojeniu trjfazowym kiedy podczymy w odwrotnej kolejnoci przewody (U, W),
pole magnetyczne zacznie obraca si w odwrotnym kierunku.
W obrabiarce do drewna za kierunek przesuwania si stou podajcego materia odpowiedzialny jest silnik ktry zmienia
kierunek obrotw w zalenoci od sytuacji.
Faza R Faza T Faza R Faza T

(czerwony) (czarny lub niebieski)) (czerwony) (czarny lub niebieski))
Faza S E Faza S E
(biay) (zielony) (biay) (zielony)
Wcznik Wcznik
Odwrotne poczenie fazy U

oraz W
Silnik
Normalne obroty Wsteczne obroty

11. Hamulec w elektronarzdziach
11-1 Efekt bezpiecznego zatrzymywania si
Stosowanie hamulca ma na celu zabezpieczenie narzdzia oraz uytkownika podczas pracy. Niektre urzdzenia
do obrbki drewna wyposaone s w hamulec, ktry w odpowiednim czasie zatrzymuje tarcz.
11-2 Hamulec w silniku komutatorowym

Uytkownicy obawiaj si, e nage zatrzymanie urzdzenia moe spowodowa
uszkodzenie lub zniszczenie maszyny. Elektronarzdzia firmy Hitachi posiadajce
hamulec mog by uytkowane i eksploatowane przez dugi czas. Urzdzenia te s
wyposaone w dynamiczny system hamujcy.
Sposb dziaania hamulca opisano poniej.
Przecznik
Przewd
(niebieski)
Cewka hamulca
(ty)
Uzwojenie cewki hamulca Cewka wirnika

(ty) decyduje o czasie
zaczenia hamulca. Schemat obwodu
Cewka wirnika
Prd nie jest przewodzony
do cewki hamulca Strumie
indukcji
magnetycznej
Kierunek prdu
(1) Praca normalna (przecznik wczony)
Sia
Prd przewodzony jest do stojana i wirnika
Kierunek
stanowicego silnik. Podczas takiej pracy prd nie obrotw
Prd
jest przewodzony do cewki hamulca.
Szczotka
wglowa
Kierunek prdu
Strumie
indukcji
Prd nie jest

przewodzony
(2) W chwili wyczenia przecznika
Wirnik kontynuuje obracanie si si bezwadnoci. Obroty
spowodowane
Poniewa stojan jest stale namagnesowany i prd jest bezwad-
generowany, ale nie przewodzony wic nie powstaje noci
obwd.
Strumie indukcji
Strumie magnetycznej generowany
Prd nie jest przewodzony indukcji przez prd hamulca
do cewki wirnika
(3) Hamulec (przecznik wyczony) Kierunek prdu
Powsta obwd, ale prd nie jest przewodzony do ce- Sia
wki hamulca. W tej sytuacji kierunek siy napdowej Kierunek

Prd
obrotw
jest odwrotny do normalnej pracy, nastpnie powstaje
sia hamujca. Generowany prd strumienia indukcji
magnetycznej wzrasta wraz z indukcj magnetyczn Kierunek prdu
i nastpuje namagnesowanie cewki hamulca, co w

kocu skutkuje zaczeniem si hamulca.
(4) Zatrzymanie ruchu obrotowego
W momencie zatrzymania si wirnika, prd nie jest wytwarzany. Do cewki hamulca dostarczane jest
napicie dzieki jej namagnesowaniu. Przez ten czas hamulec jest wczony.

11-3 Konserwacja elektronarzdzi wyposaonych w hamulec
W przypadku gdy hamulec nie dziaa, naley sprawdzi szczotk wglow. Jeeli szczotka
wglowa jest uszkodzona lub osigna limit zuycia naley wymieni j na now. W przypadku
naprawy komutatora, zaleca si wyczyszczenie szczotki wglowej.
11-4 Inne typy hamulcw

Wrd narzdzi do obrbki drewna (takich jak automaty planujce, piy, szlifierki) wyrnia si
dodatkowo rczny jak i nony hamulec.
12. Struktura podwjnej izolacji

12-1 O strukturze podwjnej izolacji
Dziki zastosowaniu w elektronarzdziach struktury

podwjnej izolacji w duym stopniu obniono ryzyko Przekadnia zbata Szczotkotrzymacz
wystpienia ryzyka poraenia prdem. Podwjna izolacja Obudowa
znajduje si pomidzy czci przewodzc prd (w ktrej
prd jest przewodzony), a czci obudowy urzdzenia w
ktrej nie powinno by przewodzenia prdu.
Podstawowa izolacja zbudowana jest z takich izola-
Przecznik
torw jak plastik lub inne tworzywa, kolejn warstw
jest izolacja uzupeniajca, ktra ma zapobiega
poraeniu prdem w przypadku gdyby podstawowa izo-
lacja bya niewystarczajca lub uszkodzona. Symbolem Osona przekadni Stojan
oznaczajcym struktur podwjnej izolacji jest znaczek Dodatkowa
umieszczony na pytce znamionowej elektronarzdzia. osona Wirnik
Izolacja elektronarzdzia
12-2 Porwnanie struktury pojedynczej i podwjnej izolacji
Poniej przedstawiono porwnanie pomidzy pojedyncz, a podwjn struktur izolacji elektronarzdzia

Struktura pojedynczej izolacji Struktura podwjnej izolacji
Zabezpieczenie przed poraeniem Bezpieczny Bezpieczniejszy
prdem
Obowizek uziemienia Wymagany przez prawo (przepisy) Wyczony
3 rdzeniowy przewd w osonie 2 rdzeniowy przewd w osonie

Rdze (jednofazowy 100V) winylowej winylowej atwy do manipulacji
Obudowa aluminiowa jest ywica syntetyczna jest lejsza
Waga nieznacznie cisza
Wzrost temperatury na Przewodzenie temperatury jest Przewodzenie temperatury jest

zewntrznej obudowie wiksze gdy temperatura wzrasta mniejsze, temperatura jest niska
Odporno na zwarcie Identyczne

12-3 Rodzaje podwjnej izolacji
Elektronarzdzia firmy Hitachi produkowane s z wysok dokadnoci. Poniej przedstawiono metody

zastosowania podwjnej izolacji
Szczotkotrzymacz
Aluminium
ywica
Izolowana synt.
cz
oraz
metoda
Izolacja wirnika
oraz rdzenia Obudowa
Przecznik
Izolacja szczotkotrzymacza Izolacja stojana oraz

oraz przecznika obudowy
Wszystkie modele Zewntrzna obudowa

Przykad Oglnie stosowane dla Wszystkie za wyjtkiem tych w wykonana jest z aluminium,
uycia struktury podwjnej modele ktrych uyto aluminium od wewntrz znajduje si
izolacji do obudowy ywica syntetyczna
13. Zapobieganie poraeniu prdem

13-1 Dlaczego uziemienie jest konieczne ?
Kiedy dotykasz przewodu z napiciem elektrycznym lub elektronarzdzia, ktrego obudowa
ma sab izolacj, moesz zosta poraony prdem elektrycznym. Jak wiadomo ludzkie ciao
posiada bardzo duy opr elektryczny w przeciwiestwie do ziemi, dlatego te uziemienie
umoliwi swobodny przepyw prdu z przewodu lub urzdzenia wprost do ziemi.
13-2 Uziemienie (Japonia)

Zgodnie z przepisami wymagane jest dla
elektronarzdzi klasy D posiadajcych opr Gniazdo Wtyczka Wtyczka
elektryczny rwny lub mniejszy ni 100
Zaleca si korzystanie z gniazdka z uziemie-
niem lub z zacisku uziemiajcego (Japonia).
Aby sprawdzi czy Twoja instalacja posiada Przewd
uziemienie powinienie skontaktowa si uziemiajcy
z elektrykiem. Zacisk Przewd
uziemiajcy Gniazdo uziemiajcy

13-3 Jak zapobiega poraeniu prdem ? (Japonia)
Aby zapobiec poraeniu prdem podczas korzystania z elektronarzdzi powinine przestrzega

poniszych zasad.
Metoda Mechanizm Uatwienie Zdolno ochrony przed poraeniem prdem

Uziemienie Umoliwia sowbodny Urzdzenia s uziemione bezporednio przez gniazdko z uziemieniem
przepyw prdu do ziemi lub zacisk uziemiajcy.
Wycznik Rozcza obwd Urzdzenia o znamionowym, rnicowym prdzie 15mA lub

rnicowo- elektryczny mniejszym lub czasie pracy wynoszcym 0,1 sekund lub mniej w
prdowy* ktrych zastosowano izolacj obudowy nie wymagaj uycia.
Struktura Zwiksza zdolno Pominita zgodnie z przepisami (Przepisy bezpieczestwa i higieny

podwjnej izolacji pracy) (Art. 333, Art. 334) oraz przepisy (Normy techniczne dla
izolacji sprztu elektrycznego niskiego napicia) (Art. 19, Art. 29, Art. 40)
* ELCB: Earth Leeking Circuit Braker, GFCI: Ground Fault Circuit Interrupter, RCD: Residual Cur-
rent device, PRCD: Portable Residual Current device
14. Zwizek pomidzy przewodem elektrycznym, a spadkiem napicia

14-1 Spadek napicia powoduje zmniejszenie si zdolnoci pracy elektronarzdzi
Przewd zasilajcy elektronarzdzie zbudowany jest z wielu cienkich przewodw, ktre s skrcone wzgldem
siebie, posiadaj izolacj ktra czyni je odpornym na dziaanie oleju i posiadaj okrelon tolerancj na zginanie.
Same przewody maj okrelon grubo (0.75 mm2, 1.25 mm2 i 2.0 mm2).
Przewody zasilajce dobierane s do mocy urzdzenia ktre zasilaj. W przypadku gdyby doszo do przegrza-
nia przewodu, moe spowodowa to poar. Korzystaj zatem z przewodw izolowanych, ktre posiadaj wiksz
tolerancj na prd zasilajcy elektronarzdzie.
14-2 Przewd przeduajcy

Elektronarzdzia wyposaone s w prze-
wody zasilajce od 1.8 m do 20 m (*1),
aczkolwiek w przypadku gdy rdo
prdu jest oddalone od miejsca pracy i
(12A przeduacz)
elektronarzdzia wymaga zastosowanie
przewodu przeduajcego.
Warto napicia (V)
Idealn sytuacj bya taka, gdy prze-

wd przeduajcy byby jak najgrubszy rednica przewodu
i moliwie jak najkrtszy, ze wzgldu na
napicie ktre spada wraz z dugoci (15A przeduacz)
przewodu oraz jego rednic.
Spadek napicia elektrycznego nastpuje
wraz ze spadkiem natenia.
Skorzystaj z rysunku zamie-
szczonego obok w odniesieniu do
rednicy przewodu zasilajcego oraz
wartoci natenia prdu (informacja
umieszczna na tabliczce znamionowej).
(Prd znamionowy urzdzenia)
Natenie prdu elektrycznego
*1 Niektre urzdzenia posiadaj krtszy przewd zasilajcy
np. 0,25 m
Spadek napicia spowodowanym
przewodem przeduajcycm
(kiedy dugo przewodu jest wiksza ni 30 m)

14-3 Metoda obliczania spadku napicia
Spadek napicia = Rezystancja przewodu Natenie

prdu
Rezystancja (opr) przewodu wyraona jest:
Dugo
{ Rezystancja przewodu (przewd linkowy)
Przekrj przewodu
(Dugo: dugo przewodu x 2 w przypadku przewodu jednofazowego dwuyowego)
Przyblione wartoci wynosz

Przekrj przewodu Rezystancja
(Przykad)
Warto spadku napicia dla piy tarczowej 190 mm (prd znamionowy 12A), ktra podczona jest
do przewodu przeduajcego (o przekroju 1.25 mm2) i dugoci 30 m
Warto spadku napicia =
Dlatego te napicie wejciowe
14-4 Transformator dodawczy
Co zrobi w przypadku znaczcego spadku napicia? Rozwizaniem takiego problemu moe by

transformator dodawczy, ktrego zadaniem jest podwyszanie napicia w sieci, aczkolwiek dla uni-
wersalnych elektronarzdzi nie jest zalecane podwyszanie napicia, gdy moe to spowodowa
zniszczenie silnika.

Rozdzia 3 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi
bezprzewodowych
W ostatnich latach bardzo rozpowszechnio si korzystanie z elektronarzdzi bezprzewodowych. Gwnymi przyczynami

jest redukcja wagi urzdze, dua wydajno i unwersalno oraz pojemno baterii, a take nowoczesne i szybkie
adowarki do baterii.
Urzdzenie bezprzewodowe skada si z: obudowy wraz z przecznikiem, silnika, elementw mechanicznych odpo-
wiedzialnych za prac oraz baterii. Czci skadow urzdzenia bezprzewodowego stanowi take adowarka baterii.
Elementy Obudowa Bateria adowarka

konwersji Silnik
mechanicznej
Przecznik
1. O silnikach uywanych w elektronarzdziach bezprzewodowych
Silniki uywane w elektronarzdziach bezprzewodowych wyposaone s w jeden z czterech rodzajw staych magnesw
1 0.32 tesla 2 0.42 tesla 3 0.64 tesla 4 0.8 tesla
Magnes ferrytowy Magnes ferrytowy Magnes zbudowany Magnes spiekany

anizotropowy izotropowy z pierwiastkw ziem
rzadkich (neodymowe)
Rnica pomidzy magnesami spiekanymi, a czonymi
Magnes spiekany...... Po operacji prasowania w polu magnetycznym nastpuje proces wyarzania w

podwyszonych temperaturach w specjalnych piecach prniowych lub w atmosfe-
rze ochronnej. Dlatego tak wytworzone magnesy nazywamy magnesami spiekanymi.
Magnes czony........
Produkowany jest metodami metalurgii proszkw czyli prasowania sproszkowanych kompo-
nentw w polu magnetycznym w podwyszonej temperaturze. Magnesy te wytwarzaj bar-
dzo silne pole magnetyczne, co przekada si na du si przycigania.
Magnes Magnes ferrytowy, magnes czony Magnes spiekany, Magnes neodymowy

Waciwoci
magnesu
Rozdzia 3 Podstawowa wiedza o elektronarzdziach bezprzewodowych 28

2. Bateria
2-1 Zasada dziaania baterii litowo-jonowej
adowanie Rozadowanie
Przepyw Przepyw
adowanie baterii prdu Praca prdu
Elektroda Separator Elektroda Elektroda Separator Elektroda

ujemna dodatnia ujemna dodatnia
Elektrolit Li-ion Li-ion Elektrolit
W tym przypadku jedna z elektrod wykonana jest W przypadku rozadowywania, zwizki litowo-
z porowatego wgla, a druga z tlenkw metali (lithium jonowe ktry znajduj si pomidzy warstwami
ion), za rol elektrolitu peni zoone chemicznie wgla elektrody ujemnej przemieszczaj si w
sole litowe rozpuszczone w mieszaninie organicznych kierunku elektrody dodatniej poprzez separator.
rozpuszczalnikw. Efektem tego procesu jest rozadowywanie ba-
Zwizki litowo-jonowe przemieszczaj si poprzez war- terii.
stwy z elektrody dodatniej do elektrody ujemnej
poprzez separator. Wynikiem tego jest przepyw
prdu.
2-2 Budowa baterii Kontakt dodatni
Zawr Przekadka izolacyjna

Zewntrzna
koszulka metalowa Separator
Kolektor dodatni
Kontakt ujemny
Kolektor ujemny
Przekadka izolacyjna Kolektor ujemny
Kolektor dodatni
Aktywny metal
Rodzaj baterii Elektroda Napicie
Elektroda ujemna Elektroda dodatnia
Bateria niklowo-kadmowa Zwizek kadmu Tlenek niklu Roztwr alkaliczny
(Ni-Cd)
Bateria niklowo-wodorkowa Stop metalu Tlenek niklu Roztwr alkaliczny
(Ni-MH) magazynujcy wodr
Bateria litowo-jonowa Wgiel Tlenek litu Rozpuszczalnik
(Li-ion) organiczny
Lit zapala si atwopalny Napicie w ogniwie jest

rozpuszczalnik wysokie
29 Rozdzia 3 Podstawowa wiedza o elektronarzdziach bezprzewodowych

Waciwoci baterii
Rodzaj baterii Zalety Wady
Baterie niklowo-kadmowe
Napicie podczas rozadowywania jest stabilne Istnieje ryzyko zatrucia kadmem
Oporno baterii jest niska, moliwe jest szybkie Gsto energetyczna jest niska
rozadowanie
Podczas procesu rozadowania baterii generowane
jest ciepo
Stabilny
o
prd moe
o
by uzyskany w temperaturach
od -20 C do 60 C
Baterie niklowo-wodorkowe Stabilny prdomoe by uzyskany w temperaturach adowanie baterii w niskich temperaturach jest trudne
o
od 0 C do 45 C
Podczas procesu adowania baterii generowane jest
Wysoka pojemno ciepo
Baterie litowo-jonowe Waga moe by zredukowana z zachowaniem Od momentu kiedy uyto materii organicznej, powinny
wysokiej gstoci energii by wykonywane pomiary aby zredukowa ryzyko
zaponu
Samorozadowanie jest niewielkie Napicie baterii mona zwikszy poprzez czenie
ogniw 3.6V
Dua pojemno Naraona na wysoki wskanik rozadowania
Naraona na nadmierne rozadowanie
Wsplne Baterie wtrne naraone s na przegrzanie oraz uderzenia
2-3 Pojemno baterii
Zamy, e w zbiorniku jest woda (jak pokazano na rysunku poniej). Gboko wody przedstawia napicie,
a obszar (zaznaczony na rowo) ilo energii. Energia adowania jest zatem zwielokrotniona tak, aby dobra
waciwy prd adowania baterii.
Napicie
Ilo energi (prd Niektre metody Ta przestrze zostaa zredu- Od czasu wprowadzenia nowo-
adowania) adowania wymagaj kowana dziki rozwojowi czesnych adowarek wiksza cz
pustej przestrzeni nowoczesnych adowarek przestrzeni jest wykorzystywana
1,200mAh oznacza ilo 2,000mAh oznacza ilo 3,000mAh oznacza ilo
energii zgromadzonej i wy- energii zgromadzonej i wy- energii zgromadzonej i wy-
maga prdu o nateniu maga prdu o nateniu 2A maga prdu o nateniu 3A
1.2A w celu jej naadowania w celu jej naadowania w w celu jej naadowania w
w cigu godziny cigu godziny cigu godziny
2-4 Obcienie baterii, a ich pojemno
Obcienie baterii jest uzalenione od rodzaju uytego elektronarzdzia bezprzewodowego oraz baterii.
W tabeli poniej przedstawiono porwnanie iloci wkrconych wkrtw za pomoc elektronarzdzia bezprze-
wodowego podczas jednego cyklu naadowania baterii.
W przypadku WH 9DM2
Bateria EB 9S EB 9B, EB 9M,
Rodzaj czynnoci EB 920HS, EB 920RS EB 930H, EB 930R
Wkrcanie wkrtw w kawaek drewna ustawiony
poziomo, bez wczeniejszego nawiercania, W przyblieniu 210 W przyblieniu 350 W przyblieniu 530
rozmiar wkrtw 4.0 mm x 50
Wkrcanie rub maszynowych M8 x 16 W przyblieniu 680 W przyblieniu 1130 W przyblieniu 1690

W przypadku WH 12DM2
EB 12B, EB 1220BL, EB 1230H, EB1230HL,
Bateria EB 12S EB 12M, EB 1220HS, EB 1230R
Rodzaj czynnoci
EB 1220RS
poziomo, bez wczeniejszego nawiercania, W przyblieniu 340 W przyblieniu 530 W przyblieniu 790
Wkrcanie rub maszynowych M8 x 16 W przyblieniu 760 W przyblieniu 1170 W przyblieniu 1750
W przypadku WH 14DML
Bateria
Rodzaj czynnoci
poziomo, bez wczeniejszego nawiercania, W przyblieniu 900
Wkrcanie rub maszynowych M8 x 16 W przyblieniu 1990
2-5 Przemylane uywanie baterii

[1] Unikaj nadmiernego rozadowania
W przypadku, gdy zauwaysz podczas
pracy spadek mocy urzdzenia, naley
wyczy urzdzenie i odczy bateri. Okoo 10% pojemnoci jest
(Istnieje ryzyko odwrcenia polary- niewykorzystana (pojemno
zacji. Jeeli do tego dojdzie, bateria nie nadmiernego rozadowania)
bdzie moga by ju uywana).
90% pojemnoci baterii jest
[2] Utrzymywa zalecan temperatur pracy baterii wykorzystana
Najlepsza temperatura otoczenia dla
o
baterii powinna by od 10 do 30 C
Napicie baterii
Temperatura baterii nie powinna

wzrosn w przypadku przecienia
lub nagrzania od promieni sonecznych.
Naley zwrci uwag aby tempera-
tura baterii nie spada w zimnym lub
chodnym otoczeniu.
[3] Nie wolno wystawia baterii na dziaanie deszczu lub wody Czas rozadowywania
Kiedy woda dostanie si do wntrza
baterii, spowoduje korozj co dopro-
wadzi do jej uszkodzenia.
[4] Nie uderzaj baterii
Baterie s podatne na uderzenia oraz przegrzanie
2-6 Przechowywanie baterii
Aby zachowa bateri przez dugi czas naley zawsze postpowa z poniszymi zasadami przechowywania
Baterie litowo-jonowe ....................................... Przechowywa bateri w peni naadowan

Baterie niklowo-wodorkowe ..............................Przechowywa bateri w peni naadowan
Baterie niklowo-kadmowe ................................ Przechowywa bateri po uyciu rozadowan

3. Informacje o adowarkach baterii
Podczas adowania, adowarka wysya energi elektryczn do baterii, powodujc zmiany chemiczne w
materiale baterii. adowarki dziel si na: dugoadujce, adujce w sposb przejciowy oraz szybkie
adowarki. Obecnie najczciej uywane adowarki to te nalece do grupy szybkich adowarek.
Najbardziej korzystnymi warunkami adowania baterii jest to kiedy temperatura i cinienie w baterii podczas
adowania nie wzronie. adowarki baterii firmy
Hitachi posiadaj inowacyjne rozwizanie dla system).
System ten polega na tym, e gdy umiecimy bateri Metoda penej detekcji adowania
litowo-jonow w zwykej adowarce, nie zostanie Niklowo-kadmowe
ona naadowana. Niklowo-wodorkowe
Baterie litowo-jonowe Stay prd oraz stae napicie

adowania
3-1 Metody adowania
Aby przeduy ywotno baterii konieczne jest zachowanie w dobrej kondycji elektrod znajdujcych si
wewntrz. Przykadem jaki moe posuy do opisania metody uszkodzenia elektrod jest sytuacja kiedy po
penym naadowaniu baterii, adowarka wci kontynuuje proces jej adowania, prowadzi to do podwyszenia
cinienia oraz wzrostu temperatury wewntrz baterii co w efekcie uszkadza elektrody.
W szybkich adowarkach Hitachi zastosowano rozwizania, ktre w przypadku wykrycia przez adowark
momentu, e proces adowania dobieg koca, adowarka wycza si przed powstaniem zwikszonego
cinienia w baterii. W adowarkach Hitachi adowaniem steruje unikalny mikrokomputer )
[Bateria jest nagrzana] [Bateria jest zimna]

Chodzenie
Rezystor
Zatrzymanie adowania
o o
baterii (50 C lub wicej) (5 C lub mniej)
Przepyw
Wydajne chodzenie
chodnego
Wentylacja
powietrza
adowarka baterii
Informacja o temp. baterii
Mikrokomputer
Informacja o napiciu baterii

adowanie zatrzymane Niewielkie adowanie
Wiatrak
Zasilacz Prd
Kontrola Ch nie
adowania od
ze ewa
Kontrola wyczenia chodzenia nie grz
Na
Wydajne chodzenie
Szybkie adowanie

3-2 Zasady dziaania mechanizmu blokujcego potrjne adowanie
(1) Dla baterii niklowo-kadmowych / niklowo-wodorkowych
Zatrzymanie procesu adowania (bezpieczne) przed przeadowaniem

Zmiana napicia baterii w ostaniej fazie adowania jest wykryta przez system
Proces adowania baterii zostaje zatrzymany.
Wbudowany Kiedy system nie moe wykry zmiany napicia. W takim przypadku zadziaa
o o
czujnik termostat (przy temp. 40 C) lub rezystor (przy temp. 60 C) i przerwie proces adowania.
temperatury:
W przypadku kiedy nie zadziaa system i wbudowany czujnik temperatury, proces
Licznik czasu: adowania zostanie przerwany przez licznik czasu.
Przeadowanie
Napicie, temperatura oraz cinienie
Napicie baterii
Rezystor
Termostat
Temperatura baterii
Cinienie wewntrz baterii
Licznik
czasu
Rysunek przedstawia zaleno pomidzy czasem adowania,

napiciem a temperatur i cinieniem baterii.
(2) Dla baterii litowo-jonowych

Zatrzymanie procesu adowania (bezpieczne) przed przeadowaniem nastpuje przez dziaanie metody detekcji prdu
kocowego, metody przecienia oraz wbudowanemu czujnikowi (temperatury) lub rezystorowi
Metoda detekcji adowanie zostaje przerwane w przypadku wykrycia prdu kocowego
prdu kocowego: adowania
Metoda adowanie zostaje przerwane w przypadku wykrycia przecienia
detekcji przecienia:
Wbudowany W przypadku kiedy nie zadziaa metoda wykrycia prdu kocowego adowania oraz
czujnik o
nie zadziaa metoda wykrycia przecienia to przy osigniciu temp. 55 C przez
temperatury: bateri, zadziaa wbudowany czujnik temperatury i rezystor, ktry natychmiast przerwie
adowanie.
Przeadowanie
Metoda detekcji
przecienia
Prd adowania
(napicie baterii)
Metoda detekcji Zabezpieczenie

prdu kocowego termiczne
Prd adowania
Rezystor
Temperatura baterii
Cinienie wewntrz baterii

Rysunek przedstawia zaleno, pomidzy czasem adowania, napiciem a temperatur i cinieniem w baterii
4. Pytania i odpowiedzi na temat baterii i adowarek
Pytanie 1 Jak dugo bdzie pracowa silnik elektronarzdzia bezprzewodowego bez obcienia?
Odpowied To zaley od pojemnoci baterii. Bateria niklowo-kadmowa 2Ah wystarcza na 40 minut, nato-
miast bateria niklowo-wodorkowa 3Ah na 60 minut
Czas pracy (w minutach) = (Pojemno baterii / Prd silnika) x (60/1000)
Kiedy bateria Eb 1230R jest zainstalowana w urzdzeniu WH 12DM2

Bateria silnika (w przypadku pracy bez obcienia = 3A)
Czas pracy: (2.0Ah / 3A) x ( 60/1000) = 40 minut
Pytanie 2 Czy istnieje metoda sprawdzenia jak dugo bateria bdzie dziaa?
Odpowied Obecnie nie ma prostej metody na sprawdzenie jak dugo bateria bdzie dziaa (bez korzysta-
nia z testera baterii). W przypadku gdy zauwaymy, e bateria po penym naadowaniu bardzo
szybko wyczerpuje si, moe oznacza to e skoczya si jej ywotno. W adowarkach
typu UC24HY jest zamontowany wskanik, ktry informuje nas o tym e bateria nie moe by
naadowana, emitowany jest przy tym sygna dwikowy i zapala si lampka sygnalizacyjna.
Pytanie 3 Dlaczego baterie kupione w tym samym czasie i tego samego typu nie zapewniaj
wkrcenie takiej samej iloci wkrtw?
Odpowied Przyjmuje si, rnic pojemnoci baterii 10% tego samego typu, dodatkowo tempo zuywania
si baterii moe by inne. Ma to znaczenie podczas codziennej pracy.
Pytanie 4 Dlaczego nie mona w prosty sposb oceni ywotnoci baterii?

Odpowied Przede wszystkim pojemno baterii nie maleje stopniowo ale w sposb przypieszony.
ywotno baterii koczy si w momencie kiedy stwierdzisz, e nie dziaa ona prawidowo.
ywotno
Pojemno baterii
Cykl adowania i rozadowania

Pytanie 5 Kiedy bateria nie moe by adowana?
Odpowied Baterie niklowo-kadmowe oraz niklowo-wodorkowe uywane w narzdziach bezprzewodowych
skadaj si z ogniw (6 ogniw dla 7.2V oraz 10 ogniw dla 12V), poczone s one szeregowo. Jeeli
jedno z ogniw bdzie uszkodzone to cay pakiet baterii nie bdzie dziaa prawidowo.
Podstawowym problemem przy takich bateriach jest wyciek elektrolitu z ogniwa. Redukuje to
w znacznym stopniu pojemno baterii, a dodatkowo wzrasta jej rezystancja. Moe nastpi
zwarcie oraz rozczenie ogniw w przypadku uszkodzenia lub zniszczenia izolacji pomidzy zwojami.
Pytanie 6 Dlaczego obudowa baterii zdeformowaa si przez wysok temperatur?

Odpowied Istniej 3 powody wzrostu temperatury wewntrz baterii.
1 Wpyw otoczenia (przez nagrzanie baterii przez promienie soneczne )
2 Wzrost temperatury poprzez zachodzce w niej procesy chemiczne (w czasie rozadowywania)
3 Wzrost temperatury poprzez kontakt z obudow elektronarzdzia.
Obudowa moe nie ulec deformacji tylko w przypadku 1. Pozostae przypadki 2 i 3 maj miejsce
kiedy temperatura pytek wzrasta do kilkuset stopni przez pyncy prd do silnika. Aby zapobiec
takiej sytuacji nie wolno przecia baterii kiedy silnik elektronarzdzia jest zablokowany (kiedy
pynie prd wielkoci 50A lub wikszy).
Deformacja
Pytanie 7 Mwi si, eby nie uywa baterii ktra jest wyczerpana. Dlaczego?
Odpowied Bateria skada si z ogniw, ktre s ze sob poczone. Jak pokazano na rysunku poniej kocowy
punkt rozadowania baterii dla kadego ogniwa jest inny, prd przepywa z baterii, ktra ma wysze
napicie do tej ktra ma nisze napicie, jest to spowodowane zjawiskiem odwconej polaryzacji.
Dlatego lepiej jest ponownie naadowa bateri przed ponownym jej uyciem (powinno pozostawi
si ok. 10% jej pojemnoci).
Silnik przestanie
dziaa, gdy dojdzie
do linii przerywanej Obszar przeadowania Bateria A
Bateria B
rednia
Napicie baterii (V)
pojemno
baterii
Bateria C
Bateria D
Czas
Napicie kocowe Odwrcenie polaryzacji

Pytanie 8 Bateria uywana sporadycznie nie aduje si w peni, dlaczego?
Odpowied Dzieje si tak, gdy bateria nie zostaa w peni

aktywowana. Bateria zostaje aktywowana po
przeprowadzeniu kilku adowa i rozadowa. Jest
to normalne zjawisko i jest zwizne z substancj
Zdolno rozadowania
czynn chemicznie znajdujc si w baterii.
W takim przypadku zaleca si adowanie baterii za
pomoc adowarki posiadajc funkcj adowania
podtrzymujcego przez 8 do 12 godzin
Ilo adowa i rozadowa
Pytanie 9 Jakie s najlepsze warunki do adowania baterii?
Odpowied Biorc pod uwag ywotno baterii najlepszymi warunkami do adowania baterii s:
1 adowa bateri (w ktrej pozostao 10-20% mocy)

o
2 adowa bateri w temperaturze pokojowej (15 - 25 C) nigdy w wyszej
Pytanie 10 Czasami po adowaniu bateria jest nagrzana. Czy jest to problem?
Odpowied W baterii mogo doj do wycieku elektrolitu w takim przypadku wewntrzny opr wzrasta
generujc ciepo. Jeeli bateria bdzie nagrzana w takim stopniu, e nie bdzie mona jej
dotkn go rk to znaczy, e ulega uszkodzeniu. Dlatego nie naley przecia elektrona-
rzdzia bezprzewodowego, a co za tym idzie baterii.
Bateria moe generowa ciepo w przypadku wycieku elektrolitu.
Pytanie 11 Napicie baterii EB1230R zmierzone po adowaniu wynosi 12V. Powiedziano, e moc
bya niewystarczajca, dlaczego?
Odpowied Wskanikiem napicia baterii jest napicie rozadowania. Kiedy zmierzymy napicie baterii za
pomoc testera, napicie powinno wynosi 13.2 V lub wicej.
W tym przypadku w jednym z ogniw mogo doj
do zwarcia.

Pytanie 12 Czy mona pozostawi adujc si bateri w adowarce na cay dzie ?
Odpowied Oczywicie, poniewa adowarka przestanie adowa bateri po wykryciu e jest ona w peni
naadowana. Jednak moe nastpi sytuacja, kiedy mikrokomputer, termostat, rezystor nie
zadziaa, a licznik czasu nie przerwie procesu adowania - wtedy nastpi nadmierne nagrzanie
baterii i zwikszenie cinienia gazu wewntrz co moe spowodowa rozszczelnienie si baterii
i wylanie si elektrolitu.
Zaleca si wycignicie wtyczki z gniazdka adowarki po skoczonym adowaniu.
Pytanie 13 Co si stanie kiedy umiecimy naadowan bateri w adowarce ?

Odpowied Kiedy umiecimy bateri w adowarce, adowarka sprawdza stan naadowania baterii wykonujc
jednokrotne adowanie. Jednake podczas tego procesu zapala si lampka adowania na obu-
dowie adowarki.
Sprawdzam
bateri
Zbieranie informacji o stanie baterii. Bateria przypomina budow ludzkiego ciaa.
(1) Rozgrzewanie si (2) ywienie

(Rozgrzewanie=aktywacja baterii) (ywienie=wzmocnienie=prawidowe adowanie). Nadmie-
Bateri po okresie nieuywania naley troch rne rozadowanie baterii powinno by unikane, kluczem do
rozgrza aby odnowi jej waciwoci utrzymania baterii w dobrej kondycji jest naadowanie jej
kiedy silnik elektronarzdzia zaczyna wolniej pracowa
Bateria bdzie dugo dziaa

jeeli naadujemy j przed
osignieciem penego rozado-
wania
Silnik zaczyna
zwalnia
(3) Zastosuj przerw od czasu do czasu (4) Najlepsza forma

(Odpoczynek=zmniejszenie temperatury i cinienia gazu w (Najlepsza forma=zdolno do unikania wysokich lub nis-
baterii). W przypadku gdy bateria jest zbyt czsto uywana kich temperatur). Bateria jest podatna na dziaanie wyso-
moe si szybko zuy. Zaleca si robienie przerw pomidzy kich i niskich temperatur. W szczeglnoci kiedy jest czsto
adowaniami. adowana nagrzewa si, co skraca jej ywotno.
Czy bya ju Jest za

Jest bardzo
adowana ? gorco eby
zimno...
wytrzyma
Odpoczywam

Pytanie 14 Co to jest efekt pamici?
Odpowied Podczas wielokrotnego adowania i rozadowywania na poziomie 10 - 20%, powstaje gbokie

rozadowanie, bateria pamita bdny punkt rozadowania. Takie zjawisko nazywamy efektem
pamici. Aby zapobiec temu zjawisku naley odwiey bateri przeprowadzajc jej kocowe
rozadowanie. Dlatego te naley pamita aby regularnie rozadowywa baterie.
Efekt pamici nie wystpuje
Charakterystyka
w bateriach litowo-jonowych. pytkiego adowania
Dla elektronarzdzi posiadajcych
zmienny prd adowania, wachania napicia Charakterystyka rozadowania
efektu pamici. Wachania napicia
spowodowane efektem pamici mog
Napicie baterii (V)

by zignorowane (najbardziej naraone
s kamery video)
Charakterystyka gbokiego
rozadowania elektronarzdzi
Poziom rozadowania
Pytanie 15 Czy istnieje moliwo naadowania 1500 razy bateri?
Odpowied Kolektory prdowe w ogniwach ulegaj zuyciu przez wytwarzanie si tlenu (O2) oraz
ciepa. Hitachi wprowadzi do adowarek mikrokomputer ktry na stale kontroluje pro-
ces adowania baterii i zatrzymuje adowanie w przypadku gdy bateria zostanie w peni
naadowana. Dziki temu tlen (O2) oraz ciepo nie jest wytwarzane co skutkuje wydueniem
ywotnoci baterii oraz iloci cykli adowania
Zwizek midzy bateri, a adowark Ilo
adowarka
Bateria
Litowo-jonowa EBL 1430R
Ogniwa wodorowe EB 1230X
Niklowo-wodorkowe (z chodzeniem) EB 1230R, inne
Niklowo-wodorkowe (bez chodzeniem) EB 1230HL, inne
Niklowo-kadmowe EB 1220BL, inne
Pytanie 16 Jakie s rnice w adowarkach innych producentw?
Odpowied Gwna specyfikacja jest prawie taka sama.

Metoda ochrony baterii przez redukcj
prdu adowania w niskich temperaturach Nawet jeli jest zimno,
o czuj si dobrze
(-5 C lub mniej) jest wynalazkiem Hitachi.

Pytanie 17 Ile baterii mona adowa za jednym razem?
Odpowied W przypadku adowarki z funkcj chodzenia, adowanie cige jest moliwe dla trzech
lub czterech baterii za jednym razem.
Aczkolwiek podczas adowania temperatura baterii wzrasta. Kiedy temperatura osignie limit,
czujnik temperatury (termostat lub rezystor) przerw adowanie. W takim przypadku baterie nie
zostan w peni naadowane.
Pytanie 18 Czy jest moliwe adowanie baterii korzystajc z generatora prdu jako rda energii?
Odpowied Jeeli generator nie posiada ukadu stabilizacji napicia to moe spowodowa uszkodzenie
adowarki. Dlatego nie zaleca si uywania generatora prdu jako rda adowania baterii.
Szum fal le wpywa na elektronik
Czstotliwo prdu w sieci elektrycznej Czstotliwo generatora
Zbieranie informacji o stanie baterii. Rozwizanie problemw podczas adowania baterii

(1) Czasami zdarza si, e elektronarzdzie w ktrym zamontowano bateri zaraz po wyjciu z adowarki jest w stanie
wkrci bardzo ma ilo wkrtw.
To zjawisko wystpuje w momencie kiedy umieszczamy w narzdziu bateri (ktra jest nagrzana) bezporednio po wyjciu jej
z adowarki.
Przyczyna:
O
1 Nawet gdy temperatura na powierzchni baterii jest mniejsza ni 60 C to moe okaza si, e w jej wntrzu temperatura
jest duo wysza.
2 Regeneracja napicia baterii jest w takim przypadku opniona i mikrokomputer sterujcy prac adowarki moe
bdnie odczyta stan penego naadowania baterii.
Rozwizanie:
Pozwl baterii przez kilka minut odpocz przed adowaniem. Bateria zostanie w peni naadowana.
Czujnik temperatury
(adowanie odbywa
Bdny dla Bateria si w temp. 60OC lub
(jedno ogniwo)
Napicie oraz temperatura
mniejszej)
Napicie baterii
Powyej 60OC Temperatura

na powierzchni
Temperatura baterii
Przeadowanie Temperatura
adowanie przy normalnej temp.
wewntrz
adowanie przy wysokiej temp.
Czas oraz postp adowania
(2) Nowa bateria w porwnaniu do baterii ju uywanej zapewnia mniej mocy co przekada si na ilo wkrconych
wkrtw
Przyczyna:
Bateria (nowa) moga by przechowywana przez dugi czas Bateria Kiedy jest nieaktywna
nieaktywna Jestem pica
i jest nieaktywna (jest w pnie) i nie mam
apetytu...
Rozwizanie:
Bateria zostanie aktywowana kiedy kilkukrotnie j naadujemy i rozadujemy
Czy jeste
naadowana? Zapal
lampk penego
naadowania

Rozdzia 4 Podzespoy uywane w elektronarzdziach
1. Przeniesienie napdu
1-1 Rodzaje przekadni zbatej
Napd (ruch) przekazywany jest przez przekadni zbat. Przekadnia zbata odpowiada zatem za zmian obrotw,
zmian kierunku obrotw. Przekazywanie napdu przez koa jest moliwe dziki zastosowaniu odpowieniego kta i
prdkoci k zbatych w przekadni.
Istnieje wiele rodzajw k zbatych, co ich czy to bezpieczne przekazywanie napdu, ograniczenie zuycia oraz
haasu.
Zby proste Zby rubowe Przekadnia zbatkowa

(maglownica)
Koo zbate
Typ
Zbatka
Przeniesienie napdu jest pynne. Przenosz napd obrotowy
Opis Najczciej Zalecane do maszyn wysokoo- na liniowy
spotykane brotowych. Generuj may haas
i wibracje
Przykad W urzdzeniach Uywane w wikszoci Uywane w wikszoci
uycia nie wymagajcych wysokich obrotw elektronarzdzi elektronarzdzi
Przekadnia stokowa rubowa Przekadnia stokowa prosta Przekadnia limakowa
limak
Typ
limacznica-koo limakowe
Dua sia i wytrzymao. Warto Podobne waciwoci jak Warto redukcji prdkoci moe
Opis redukcji prdkoci moe by przekadnia stokowa rubowa, by zwikszony. Obraca si gadko
zwikszony tylko troch sabsze osigi. i nie powoduje duego haasu
Szlifierka tarczowa, szlifierka Maszyna automatycznie planujca Napdza tam transportujc oraz
Przykad mimorodowa bazujca na wzrocie i spadku gwny wa piy tarczowej.
uycia
1-2 Przeoenie przekadni zbatej
Warto prdkoci przeoenia pary k zbatych (koo zbate A i koo zbate B) oblicza si nastpujco:
Prdko (B) ilo obrotw (A) ilo zbw

przeoenia (A) ilo obrotw Koo zbate A
(B) ilo zbw
Przykad oblicze: Koo zbate A: 10 zbw, ilo obrotw 10000 (min-1)

Koo zbate B: 20 zbw, ilo obrotw N (min-1)
Prdko 20 zbw Koo zbate B

przeoenia 10 zbw
Rozdzia 4 Pozdespoy uywane w elektronarzdziach 40

1-3 Inne czci przekadni
W niektrych urzdzeniach spotyka si inny rodzaj przeniesienia napdu, a mianowicie pas transmisyjny
lub acuch. Tego typu rozwizania stosowane s w duych stacjonarnych maszynach takich jak maszyna
automatycznie planujca.
1-4 oysko
(1) Rodzaje oysk

oysko jest to cz maszyny, ktrej zadaniem jest utrzymanie ruchu obrotowego innego elementu
przenoszcego napd, np. wau w taki sposb aby straty energii byy jak najmniejsze.
oyska dziel si na kilka rodzajw w zalenoci od kierunku przeniesienia ruchu oraz sposobem moco-
wania oyska do wau.
oyska lizgowe oyska toczne
oysko
metalowe
oysko konierzowe oysko metalowe
oysko promieniowe oysko oporowe oysko oporowe oysko promieniowe oysko oporowe oysko zoone
(2) Charakterystyka oysk

1. oyska lizgowe
Jest to oysko nie posiadajce ruchomych elementw poredniczcych. Czop wau lub inny obrotowy ele-
ment jest umieszczony w cylindrycznej panewce z pasowaniem lunym. Zaletami tego rodzaju oysk s
atwo naprawy w przypadku zuycia, duga ywotno oraz moliwo uzyskania wysokiego momentu
obrotowego. oyska lizgowe ktrych uywamy cechuje wysoka niezawodno poniewa nie wymagaj
smarowania przez dugi czas.
2. oyska toczne
oysko, w ktrym pomidzy dwoma piercieniami oyska znajduj si elementy toczne. Ze wzgldu na
swoj budow podczas pracy oysk tocznych powstaje tarcie. W celu zredukowania tarcia stosuje si
kulki (oyska kulkowe) lub waeczki (oyska igiekowe). W porwnaniu z oyskami lizgowymi posiadaj
mniejsze opory toczne i mog by wykorzystywane do napdw wysokoobrotowych.
Piercie zewntrzny
Waeczek
Kulka
Waeczek
Piercie wewntrzny
Koszyk
oysko kulkowe oysko walcowe oysko igiekowe
41 Rozdzia 4 Pozdespoy uywane w elektronarzdziach

3. Oznaczenia oysk kulkowych
BB 6202 ZZ CM
Nazwa Numer oyska Typ Luz
uszczelnienia promieniowy
Typ oraz wymiary (szeroko, rednica, rednica wewntrzna) zdefiniowane s w JIS

62 .... Kod serii oyska
Nazwa
[ gboko pojedynczego rowka, wymiary z serii 02 (szeroko 11 mm, rednica 35 mm)]
02 .... Numer rednicy wewntrznej (wewntrzna rednica 15 mm)
Niektre oyska wyposaone s w uszczelnienie, chronice przed dostaniem si cia obcych
do rodka, a take zabezpieczaj przed wyciekiem smaru na zewntrz.
Numer Z .... Uszczelnienie stalowe jednostronne (ZZ dla obu stron)
oyska V .... Uszczelnienie jednostronne stykowe, wykonane z kauczuku (W dla obu stron) czarna guma
D .... Uszczelnienie jednostronne stykowe z obu stron wykonane z kauczuku (DD dla obu stron)
brzowa guma
Luz promieniowy Sia dopasowania
Luz C2
Stosunkowo lune
promieniowy CM
Normalne Stosunkowo cise
2. Elementy mocujce
2-1 Rne elementy dokrcane
Dziki stworzeniu uniwersalnych elektronarzdzi jest moliwe wkrcanie/wykrcanie rnego rodzaju wkrtw, rub, nakrtek etc.
2-2 ruby
(1) ruby nazewnictwo
Do grupy rub typu mskiego zalicza si mae wkrty i ruby. Do grupy typu eskiego z kolei nale ruby z nakrtkami i te ktre
mog by montowane w maszynach.
Nazewnictwo elementw z jakich skadaj si wkrty przedstawiono poniej:
Wkrt z wgbieniem krzyowym Powierzchnia nona
eb wkrtu

d: rednica nominalna ............... rednica nominalna oznacza rednic ruby. Dla przykadu; ruba maszynowa
(rednica zewntrzna) o rednicy 4 mm bdzie miaa oznaczenie M4.
Wkrt samogwintujcy o rednicy nominalnej 4 mm bdzie oznaczony 4
Wkrt do drewna o rednicy nominalnej 3.1 mm bdzie oznaczony 3.1
L: Dugo nominalna ............... Dugo nominalna oznacza cakowit dugo ruby.

Dla przykadu; ruba maszynowa o nominalnej rednicy 4 mm i nominalnej
dugoci 12 mm bdzie oznaczona M4x12.
P: Skok gwintu .......................... Gwint to wystp o staym zarysie, utworzony na powierzchni obrotowej
w wyniku przesunicia zarysu wzdu linii rubowej. Oglnie rwny jest
odlegoci jaki pokonuje ruba w cigu jednego obrotu.
D: Wymiary ba ......................... Jest to wymiar ba ruby mierzony w jej najwikszej czci.
(2) ruby, nakrtki
Najczciej produkowane z mikkiej stali. W przypadku rub i nakrtek o duej Skok gwintu
wytrzymaoci, montowanych w maszynach gdzie istnieje due obcienie me-
chaniczne, uywana jest stal utwardzona wysokogatunkowa.
Wymiary ruby oznaczone s jako:
(d) rednica nominalna,
(L) - dugo cakowita.
eb Nakrtka
Nakrtki oznaczone s przez podanie nominalnej rednicy. ruba
(3) Mae wkrty oraz wkrty specjalne
eb stokowy eb kulisty eb walcowy eb dociskowy eb kulisty eb grzybkowy

podniesiony
Zwane take jako wkrty maszynowe dla rednicy 8 mm lub mniejszej
Wkrt samogwintujcy Wkrt samowkrcajcy Wkrt do drewna

Wymaga wczeniejszego Wkrt podczas wkrcania Wkrt podczas
wywiercenia otworu tworzy otwr, dlatego nie wkrcania tworzy otwr,
wymaga wczeniejszego dlatego nie wymaga
nawiercania. wczeniejszego
nawiercania.
Gniazdo szecioktne ruba blokujca ruba pkolista Wkadka ruba z bem

(eb posiada rowek) gwintowana szecioktnym
Uywane do wzmocnienia Dziki konstrukcji ba
lub naprawy oryginalnych uywane w miejscach
gwintw gdzie wymagana jest
dua sia dokrcania.

2-3 Wymiary wkrtw i rub
ruba z bem krzyakowym
Wymiary nominalne ruba
Ksztat Nazwa wkrtu Wymiary ba
May wkrt Wkrt do drewna Ksztat Wymiary nominalne szecioktnego (B)
Nr 1 M2 do 2.5
Nr 2 M3 do 5 2.1 do 2.7
Nr 3 M6 do 8
ruba z gniazdem szecioktnym
Ksztat Wymiary nominalne Wymiary gniazda

szecioktnego (B)
2-4 Sia dokrcania wkrtw i rub

Kady rodzaj rub lub wkrtw posiada unikaln si dokrcania. Jeeli ruba bdzie dokrcona ze zbyt ma si to nie bdzie
prawidowo umocowana lub zostanie zgubiona. W przypadku uycia zbyt duej siy podczas wkrcania, uzwojenie gwintu moe
zosta zerwane i tym samym zostanie uszkodzona.
Wymiary Moment Wymiary Moment

Typ nominalne dokrcania Typ nominalne dokrcania
Nm {kgfcm} Nm {kgfcm}
maszynowy
Wkrt
eb walcowy ruba
eb kulisty z gniazdem
eb paski szecioktnym
eb stokowy
Wkrt
samogwintujcy
ruba
2-5 Moment dokrcania
Sia z jak dokrcnamy rub nazywa si momentem dokrcania.

Wyraona jest przez iloczyn wektorowy i dugoci ramienia do ktrego
ta sia zostaa przyoona. Dugo ramienia (L) liczona jest od punktu
podparcia obrotowego do dwigni. Jak pokazano na rysunku obok mo-
ment dokrcania moemy obliczy stosujc wzr T=F x L
Dla przykadu:, kiedy F=5 kg oraz L=20 cm,

T = (9.8 x 5) x (0.2m) = 49 x 0.2 Podparcie
obrotowe Dwignia
= 9.8 Nm {100kgfcm}
Moment dokrcania wyraony jest w Ncm lub Nm

3. Tarcza cierna
3-1 Trzy elementy tarczy ciernej
Wiele elektronarzdzi wykorzystuje tarcz ciern do swojej pracy. Tarcze cierne powinny by dobierane bardzo rozwanie w
zalenoci od rodzaju pracy oraz stopnia wykoczenia. Dodatkowo w niektrych rejonach przepisy nakazuj wymian zuytej tarczy na
now oraz przeprowadzenie jej testu przez wyszkolony personel.
Kluczem do uzyskania wydajnoci oraz dokadnoci podczas pracy z tarcz ciern jest jej odpowiedni dobr.
Jak pokazano na rysunku poniej istniej trzy gwne elementy tarczy ciernej.
Spoiwo
Obrabiany
Ziarna cierne materia
Rwnowane z ostrzem do
Ziarna
cicia drewna
cierne
w pile tarczowej.
Kierunek
Spoiwo obrotw
Dziaa jak uchwyt trzymajcy
tarcz tnc
Pory
Pory
Pomagaj usuna skrawki
obrabianego materiau.
Wiry Odamany kawaek
ziarna ciernego
Trzy elementy tarczy ciernej
Ziarno cierne.................
Wielko ziarna ..............
Stopie............................
Skad................................
Spoiwo.............................
Kod uzupeniajcy...........
Wymiary tarczy ciernej

rednica zewntrzna ,,,
Grubo........................
rednica otworu............
Producent
Maksymalna prdko obwodowa
38m/sec
3-2 Oznaczenie tarczy ciernej
[Wielko ziarna] [Stopie] [Skad] [Kod uzupeniajcy]

Oznacza wielko ziarna Oznacza twardo tarczy Oznacza klas i rodzaj uytego Oznacza dalszy
uytego w tarczy ciernej. ciernej materiau oraz gsto skadu podzia spoiwa.
od 8 do 3000 (35 typw) od A do Z (26 typw) od 0 do 14 Oznaczenie zaley
Chropowate Drobne Mikka Twarda Gste Zgrubny od producenta
[Ziarno cierne] w zalenoci od rodzaju uytego materiau ciernego [Spoiwo] Rodzaj spoiwa czcego ziarno cierne
Mat. cierny A (brzowe dla stali oglnej) V: Ceramiczne (gwny skadnik - najczciej uywane)
Tlenek glinu (alundum) Mat. cierny WA (biay dla stali specjalnej) B: ywiczne (gwny skadnik - uywane do tarcz
Mat. cierny Z (czarnobrzowy dla duego wysokoobrotowych)
obcienia) BF: ywiczne z dodatkiem wkna
Wglik krzemu Mat. cierny C (czarny, metale nieelazne)
Mat. cierny GC (zielony do kamieni, szka)

3-3 Ksztat tarczy ciernej
Gwne ksztaty tarczy ciernej

Nazwa Nr 1 Ksztat paski Nr 2 Ksztat piercieniowy Nr 6 Ksztat garnkowy walcowaty
Powierzchnia
uytkowa
Ksztat Powierzchnia
uytkowa
Powierzchnia uytkowa
Szlifierka: stoowa, przenona,

Zastosowanie wykoczeniowa, szlifierka Szlifierka narzdziowa Szlifierka kamienia, szlifierka
narzdziowa narzdziowa
Nazwa Nr 6 Ksztat z obnionym rodkiem Tarcza tnca Tarcza cierna na osi
Powierzchnia Powierzchnia
Ksztat uytkowa uytkowa
Szlifierka ktowa wysokoobrotowa,

Zastosowanie Szlifierka ktowa
pia tarczowa Szlifierka rczna
Gwne ksztaty ciernic

Nr
Ksztat
3-4 Prdkoci obwodowe tarczy ciernej

Bardzo wane jest uywanie tarczy ciernej, ktra posiada
wiksz prdko obwodow ni maksymalna prdko obrotowa
elektronarzdzia do ktre zostaa zainstalowana.
W przypadku gdy tarcza bdzie oznaczona z mniejsz prdkoci ni
prdko obrotowa elektronarzdzia to spowoduje zniszczenie jej po-
wierzchni, odksztacenia co moe prowadzi do powanego wypadku
podczas pracy.
Prdko obwodowa tarczy ciernej obliczana jest wedug

nastpujcego wzoru:
Prdko obwodowa tarczy ciernej

Staa obwodu (3.14)
rednica zewntrzna tarczy ciernej (m)
Ilo obrotw tarczy ciernej (min-1)

Dla przykadu, kiedy zainstalujemy tarcze cierne o wymiarach 100mm i 180mm do szlifierki ktowej 100mm
(z iloci obrotw 12,000 m-1),
to prdko obwodowa tarczy ciernej bdzie wygldaa nastepujco:
Dla tarczy ciernej o wymiarach 100mm

V = 3.14 x 0.1 x 12000 60 = 62.8 [m/sec]
Dla tarczy ciernej o wymiarach 180m W przypadku tarczy ciernej 180mm,

V = 3.14 x 0.18 x 12000 60 = 113 [m/sec] prdko obrotowa przekracza
dopuszczaln prdko maksymaln
(72 m/sec) i stanowi niebezpieczestwo.
Ksztaty oraz rodzaj tarczy ciernej Maksymalna prdko W przeliczeniu na

Zastosowanie
obwodowa (m/sec) prdko (km/h)
Typ paski, ciernica ceramiczna Szlifierki stoowe
Typ paski, ciernica ywiczna Typ w zalenoci od rozmiaru
Typ z obnionym rodkiem, ywiczna Szlifierka ktowa
ywiczna wzmacniana, do cicia Pia do cicia wysokoobrotowa
3-5 Uwagi przy uywaniu tarczy ciernej
Prznoszenie
a. Nie rzucaj, nie opuszczaj, nie uderzaj tarczy ciernej.
b. Nie przeno duych tarcz ciernych, toczc je po ziemi. Jeeli tarcza cierna jest zbyt cika aby j przenie, uyj wzka.
Akcesoria oraz kontrola

a. Sprawdzaj stan tarczy ciernej zgodnie z list kontroln.
Upewnij si, tarcza jest sprawna i gotowa do uycia
b. Kontrola wzrokowa
Sprawd czy tarcza nie posiada pkni, wyszczerbie, odksztace na powierzchni
c. Testowanie za pomoc motka
Delikatnie opukuj powierzchni tarczy ciernej za pomoc drewnianego motka, ciernica bez pkni wydaje
czysty, metaliczny dwik
Przechowywanie
a. Tarcze cierne przechowuj w miejscu suchym (bez wilgoci), nie nasonecznionym w temperaturze pokojowej. Zaleca si
aby miejsce przechowywania nie byo naraone na wibracje.
b. Nie ukadaj tarcz ciernych w stosie jedna na drug, zaleca si uoenie ich w pionie.
c. Jeeli tarcze posiadaj oryginalne opakowanie (kartonowe lub inne), trzymaj je zapakowane
d. Po zakoczeniu pracy tarcz (ciern lub tnc), najpierw osusz j z pynu chodzcego, a nastpnie od
w bezpieczne miejsce
e. W tarczach, ktrych zastosowano materia typu ywica, zwizki gumy etc. moga zachodzi rekacje chemiczne, dlatego
zaleca si okresow kontrol takich tarcz.

4. Smarowanie
Smarowanie jest niezbdne dla zachowania pynnej pracy. Jako smaru ma ogromny wpyw na ywotno elektronarzdzi.
Dla elektronarzdzi firmy Hitachi zastosowano smary speniajce najwysze wymagania. W poniszej tabelce sporzdzono zestawie-
nie uywanych smarw oraz ich przeznaczenie.
Smary
Smary Nazwa Skad Charakterystyka
klasyfikacji smaru
Odporno
Przykad
NLGI Olej Mydo- Konserwant Izolacja Stabilno na bardzo Zabezpie- Utlenianie Zabezpie- zastosowania
bazowy zagszczacz termiczna mecha- wysokie czenie czenie
Nr niczna cinienie przed rdz przed wod
Nippeco Olej Mydo litowe Przeciwutleniacz Smar do pilarek tarczowych,

mineralny odporny na bardzo
SEP-3A wysokie cinienie wiertarek, etc.
Nr 3 Alvania Olej Mydo litowe Inhibitor korozji i Koa zbate szlifierek

mineralny przeciwutleniacz ktowych, pilarek tarczowych,
RL3 wiertarek
Smar silnikowy Olej Mydo litowe Przeciwutleniacz Koa zbate wiertarek,

Hitachi Nr 29 mineralny wkrtarek
Attolub Olej Kompleks Al Przeciwutleniacz Mechanizm przesuwu gwodzi

mineralny odporny na bardzo
Nr 2 wysokie cinieni
w gwodziarkach
Attolub MS Olej Kompleks Al Stay dodatek

odporny na Mechanizm udarowy oraz koa
Nr 2 Nr 2 mineralny
wysokie cinienie zbate w kluczach udarowych
Czci mocowania magne-

Smar Cosmo Olej Mydo litowe Stay dodatek tycznych wiertarek, pod-
Molybdenum 2 mineralny odporny na stawa wiertarki mag. BM 40Y,
wysokie cinienie przekadni noyc wibracyjnych
Cn23, CN32 oraz pia typu
tygrysica CR 17Y
NPC Olej Bentonit Stay dodatek Czci mechanizmw

Doubrex mineralny odporny na zapadkowych dla wiertarek
wysokie cinienie udarowych
2511
Nr 1
Molub-Alloy Olej Mydo litowe Stay dodatek Czci mechanizmw
#771-1 mineralny odporny na zapadkowych dla wiertarek
wysokie cinienie udarowych
Inhibitor korozji i
Alvania EP Olej Mydo litowe przeciwutleniacz Przekadnia zbatkowa
Nr 0 (LF) 0 mineralny odporny na bardzo szlifierek tarczowych
wysokie cinienie
Ten sam Przekadnia zbatkowa szli-

typ co NPC Olej Mydo litowe Przeciwutleniacz fierek oraz elementy udarowe
odporny na bardzo
Nr 0 i 00 JF-375 mineralny wysokie cinienie bezprzewodowych wkrtarek
udarowych
Inhibitor korozji i
Przekadnia zbatkowa
Nr 00 NPC FG-6A Olej Kompleks Al przeciwutleniacz
oraz elementy przesuwajce
odporny na bardzo
Nr 00 syntetyczny
wysokie cinienie tok w motach udarowych
... Bardzo dobry ... Dobry ... Troch saby
Oleje
Nazwa Stan Charakterystyka Uycie Przykad uycia
Nie zatyka elementw Wysoka przyczepno Element zbiornika oleju, tok Moty
Olej do mota udarowego (Omala #150) wykonanych z filcu Moty udarowe
Wysoka odporno Element mechanizmu Moty udarowe
Olej do wiertnicy (Rotella #40) Pyn pprzeroczysty zapadkowego
na cieranie
Nie niszczy elementw Element zbiornika oleju Piy acuchowe
Olej do piy acuchowej (Tellus #41) Pyn pprzeroczysty z dodatkiem ywicy
Olej do gwodziarki (Tonna T32) Nie niszczy czci gumowych Tok, O-ring Gwodziarki, sztyfciarki
Pyn pprzeroczysty i aluminiowych
Olej do cylindra Smaruje cylinder Piy rotacyjne,
Pyn przeroczysty Element zbiornika oleju Piy tarczowe do metalu
(Daphne Super Hydro LW Grade 32)
Chodziwa
Nazwa Stan Charakterystyka Uycie Przykad uycia
Chodziwo (emulsja) Mleczno biay Przeciwrdzewny Piy tarczowe do metalu Piy tarczowe do metalu
Chodziwo (rozpuszczalne) Przeciwrdzewny Piy rotacyjne Piy rotacyjne

Jasno zielony
Chodziwo (Daphne Gull C) Przeciwrdzewny Szlifierki narzdziowe Szlifierki narzdziowe

Mleczno biay
Chodziwo do rdzenia stalowego Jasno zielony Przeciwrdzewny Element rdzenia stalowego Wiertarki magnetyczne
(Morifast ST-1)
Chodziwo do noyc Wydua ywotno ostrzy Element tarczy Noyce do metalu

Pyn pprzeroczysty

Rozdzia 5 Diagnostyka awarii oraz naprawy
1. Przewodnik kontrolno/naprawczy
Kolejno Kontrolowany element Standardowa metoda kontroli
Pytania o rodzaj (pozycj) naprawy

Rejestracja
Sprawdzenie uszkodze, deformacji, brudu

Wygld
Kontrola doczonych akcesoriw

Akcesoria
Kontynuacja sprawdzenia przewodu uziemiajcego oraz czarnego przewodu za

Kontynuacja pomoc testera
Kontrola za pomoc testera izolacji Meggera

Sprawdzenie
izolacji Pojedyncza izolacja 1M lub wicej KDC lub wicej
Podwjna izolacja 3M lub wicej KDC lub wicej
(gwnego) Przeprowadzenie testu sprawnoci dziaania przecznika pi lub wicej razy
Dziaanie (zmiennej Przeprowadzenie testu sprawnoci dziaania przecznika zmiennej prdkoci przez
przecznika prdkoci) kilkukrotne wolne pocignicie
(obroty Sprawdzenie obrotw R (obroty normalne) oraz L (obroty wsteczne)

prawo/lewo)
Sprawdzenie Sprawdzenie stanu zabezpiecze oson, blokad piy tarczowej

zabezpiecze Sprawdzenie wizualne stanu tarczy tncej, czy nie ma pkni, deformacji oraz stanu
osony tarczy
Sprawdzenie przewodu Przeprowadzenie testu wytrzymaoci przewodu przez pocignicie z si ok. 10 kg.
zasilajcego oraz jego izolacji Sprawdzenie wizualne czy nie ma przedar, zagi, etc.
Sprawdzenie Sprwadzenie wizualne kierunku obrotw

kierunku obrotw
Pomiar prdu przy Sprwadzenie za pomoc amperomierza przepywu prdu. Wartoci pomiarw po-
nieobcionej pracy winny zawiera si w standardowych wartociach
Sprwadzenie obrotw za pomoc obrotomierza. Wartoci pomiarw powinny

Pomiar iloci obrotw przy pracy zawiera si w standardowych wartociach
nieobcionej
Pomiar iskrzenia komutatora Sprwadzenie wizualne. Powinna by to iskra nr 6 lub mniejsza
Kontrola przeprowadzona przez dotknicie obudowy urzdzenia podczas pracy bez

Wibracje obcienia
Sprawdzenie przez nasuch czy nie ma niepokojcych odgosw. Test przeprowa-

Haas dzony podczas pracy bez obcienia
Zmiany temperatury (wzrost) Kontrola przeprowadzona przez dotknicie obudowy urzdzenia podczas pracy bez
obcienia
Test elektronarzdzia Przeprowadzenie testu pracy elektronarzdzia; wiercenie, cicie, etc.
KDC: Centrum Napraw Serwisowych Hitachi
49 Rozdzia 5 Diagnostyka awarii oraz naprawy

1. Narzdzia wymagane do naprawy
Korzystanie z wymienionych poniej instrumentw kontrolno/naprawczych jest zalecane podczas diagnostyki urzdzenia.
Bdzie mona w atwy sposb znale usterk i j naprawi.
[ Przykad ] Jednofazowe 100V Trjfazowe 200V

Lampka pojedynczej fazy 100V Autotransformator
ze zmiennym napiciem
Lampka potrjnej fazy 200V
Gwny wcznik pojedynczej fazy 100V
Gwny wcznik potrjnej fazy 200V
Przerywacz zmienno- Bezpiecznik

zwarciowy
Przecznik zmiany kierunku

Alarm (gonik) odczenia obrotw dla potrjnej fazy 200V
Gniazdo pojedynczej fazy 200V
Uziemione gniazdo pojedynczej fazy 100V 2P Gniazdo 100V
Wycznik obwodowy amperomierza Uziemione gniazdo potrjnej fazy 200V 3P
[ Gwne narzdzia naprawcze ]

Wkrtak Philipsa (Nr 1, 2 oraz 3)
Paski rubokrt (duy, redni oraz may)
Klucze imbusowe (szecioktne)
Klucz
Klucz typu abka
Motek (metalowy, plastikowy)
Gwintowniki, narzynki
Szczypce zatrzaskowe (do trzpienia, do otworu)
Obcgi
Szczypce igowe
Szczypce do zdejmowania izolacji
Zaciskacz
[ Narzdzia oraz instrumenty pomiarowe ]

Tachometr
Tester
Tester izolacji
Amperomierz
Woltomierz
Suwmiarka
Ktownik
Liniwka
Szczelinomierz
[ Narzdzia specjalne do naprawy elektronarzdzi ]

(na specjalne zamwienie Hitachi)
Narzdzie do zdejmowania uchwytu wiertarskiego (typ stokowy)
Narzdzie do zdejmowania uchwytu wiertarskiego (typ rubowy)

Specjalny klucz maszynowy
Przyrzd do zdejmowania oysk kulkowych
Tuleja
Urzdzenie diagnostyczne do wykrywania zwarcia w obwodzie
Narzdzie do zdejmowania koka sprynujcego
Narzdzie do ustawiania stojana
Inne narzdzia specjalne
Rozdzia 5 Diagnostyka awarii oraz naprawy 50

3. Metody diagnostyki awarii elektronarzdzi
3-1 Mierzenie opornoci izolacyjnej za pomoc prbnika izolacji
(1) Tester Meggera (Tester opornoci izolacji Meggera)

Jest to instrument pomiarowy sucy do mierzenia rezystancji izolacji oraz
rezystancji uziemienia w urzdzeniach elektrycznych. Zaleca si uycie tego
testera aby zapobiec poraeniu prdem.
(2) Diagnostyka rezystancji izolacji
Uruchom miernik izolacji; od 1 do 7 oraz 9
Urzdzenia Produkty Naprawa przez

elektryczne Hitachi Koki KDC
Urzdzenia z
pojedyncz lub wicej lub wicej (JIS) lub wicej
izolacj
Urzdzenia
z podwjn lub wicej lub wicej (JIS) lub wicej
izolacj
KDC: Centrum Napraw Serwisowych Hitachi
(3) Sprawdzenie rezystancji uziemienia

Dokonaj pomiaru rezystancji uziemienia od 8 do 9
Pomiar powinien wynosi w zakresie opornoci
Pomiary 2 oraz 3 powinien by zmierzony na metalowym elemencie
wystajcym (np. metalowe mocowanie obudowy urzdzenia) z obudowy 9
Pomiar rezystancji uziemienia mona dokona rwnie za pomoc testera
3-2 Diagnostyka awarii za pomoc testera

(1) Multimeter (tester obwodw)
Jest to urzdzenie zawierajce przynajmniej jeden z elementw: amperomierz,
woltomierz lub omomierz. Za pomoc testera moe dokona pomiaru opornoci,
prdu oraz napicia (prd przemienny lub prd stay). Urzdzenie to Podziaka
jest niezbdne przy dokonywaniu napraw elektronarzdzi. (skala)
Iga
Tylna obudowa
Uwagi dotyczce obsugi: Plakietka
1 Ustaw zerowanie poziomu oporu Zerowanie
2 Multimeter ustaw w pozycji poziomej poziomu
Zerowanie rczne; ruba oporu regulator
3 Sprawd zakres regulacji nastawna dla regulacji
Zcze
pooenia wskanika
4 Podcz prbniki (czerwony do zcza + plus, pomiarowe
(+) plus
czarny do zcza minus) Pokrto Zcze
kontrolne pomiarowe
5 Jeli warto napicia jest nieznana, naley uzy pokrta () minus
i zmniejszy zakres pomiaru Panel
6 Zwr uwag aby nie pomyli biegunowoci (plus, minus)
podczas pomiaru prdu staego
czerwony
przewd
Prbnik Czarny
Kocwka przewd
prbnika

(2) Sposb wykrywania rozczenia za pomoc testera
Kiedy w przypadku podczenia elektronarzdzia do zasilania nie ma obrotw,
naley ustawi zakres pomiaru testera na minimum
Z wczonym przyciskiem [ON]
Brak przewodzenia od 1 do 7 Rozczenie nastpio gdzie

w obwodzie
Z wyczonym przyciskiem [OFF]

Brak przewodzenia od 1 do 2 i 7 do 6 Odczony przewd
Przecznik jest wczany i wyczany na Awaria przecznika

przemian nie ma przewodzenia w 2 do 3
Brak przewodzenia od 3 do 6 Odczenie stojana,

nieprawidowa styczno C
oraz B
Brak przewodzenia od 3 do 4 oraz 6 do 5 Odczony stojan
(3) Przykad wykrycia rozczenia wirnika

Przy kocwk prbnika do elementu komutatora, nastpnie zrb to samo
z drugim prbnikiem, przykadajc go do powierzchni komutatora. Na skali
odczytu pokazany bdzie, natomiast w przypadku rozczenia bdzie
widoczny symbol (nieskoczono).
3-3 Iskra komutatora
Iskra komutatora powstaje podczas kontaktu komutatora ze szczotk

wglow; obserwujc iskr moemy oceni stan silnika elektronarzdzia.
Poziomy iskry pokazane s na rysunku poniej, nr 5 oraz 6 wskazuje
na dobr kondycj iskry (praca prawidowa), jeeli zaobserwujemy e
powstaje iskra opisana jako nr 7 lub nr 8 oznacza to, e komutacja jest
nieprawidowa.
Nieprawidowa iskra moe powsta z wielu przyczyn moe to by;
problem z przyleganiem szczotki wglowej do powierzchni komutatora,
zuycie szczotki wglowej, uszkodzona lub zuyta spryna dociskajca
szczotk wglow, uszkodzona powierzchnia komutatora.
Zy stan iskry moe doprowadzi do krtkiego spicia w wirniku.
Naley zwrci uwag czy szczotka wglowa porusza si gadko
w szczotkotrzymaczu, jeeli wystpuj problemy to iskra nie bdzie
generowana w prawidowy sposb. Sprawdzenie przewodzenia prdu
naley do podstawowych czynnoci inspekcyjnych.
Nr 1 Nr 2 Nr 3 Nr 4
Kierunek
obrotw
Nr 5 Nr 6 Nr 7 Nr 8
Patrz od przodu
Dwie lub trzy Cztery lub pi Wicej ni

due iskry duych iskier sze duych iskier Rysunek 2
Kierunek patrzenia
Rysunek 1 na iskr komutatora
Poziom iskry komutatora

3-4 Jak wykry zwarcie midzyzwojowe w wirniku?
Po wirnik na aparacie do badania wirnikw (jak pokazano na rysunku), doprowad napicie do cewki elektromagnesu i prze-
suwaj stalow blaszk wzdu otworu na powierzchni wirnika. Nastpnie obr wirnik o szeroko jednego rowka i powtrz ca
czynno. Zasada dziaania aparatu jest prosta jeeli w wirniku naspio zwarcie midzyzwojowe to blaszka stalowa zacznie
drga, w ten sposb bardzo szybko i skutecznie jestemy w stanie wykry zwarcie.
Dodatkowym elementem ktre naley sprawdzi w przypadku wystpienia zwarcie jest stan zuycia si szczotek wglowych, a
take sprawdzi komutator.
Blaszka
Elektromagnes
Wirnik
Aparat do badania
Cewka wirnika
3-5 Diagnostyka awarii pilarki tarczowej z hamulcem

W przypadku, gdy hamulec w pile tarczowej nie dziaa prawidowo naley wykona nastpujce czynnoci.
(1) Sprawd szczotki wglowe

Kiedy zauwaysz, e szczotka wglowa zuya si lub jest uszkodzona naley wymieni j na now.
(2) Sprawd wirnik

Jeeli powierzchnia komutatora wyglda na zuyt, to w takim przypadku nie bdzie zachodzio prawidowe przekazywanie
napicia, dzieje si to poniewa szczotki wglowe nie przylegaj dobrze do powierzchni.
W takiej sytuacji wymagane jest zeszlifowanie powierzchni. Po wykonaniu powyszych czynnoci hamulec powinien dziaa
prawidowo, jeli jednak tak nie bdzie to naley zamontowa czyst szczotk wglow i kontynuowa prac bez obcienia
przez ok 20 sekund.
Sprawd czy nie wystpuje zwarcie midzyzwojowe wirnika.
(3) Sprawd przecznik

Kiedy przecznik jest w pozycji pracy [ON], 2 oraz 3 s poczone - w takim przypadku powinna nastpi praca piy.
Kiedy przecznik jest w pozycji wyczonej [OFF], 1 oraz 2 s podczone hamulec powinien uruchomi si.
Podcz tester do 1 oraz 2 i wycz przecznik (ktry uprzednio by wczony). Jeeli prd nie bdzie przewodzony (awaria
przecznika), naley wymieni przecznik na nowy.
Do hamulca
stojana (ty)
Do wirnika Do rda prdu

(niebieski) (czarny)

4. Punkty kontrolne podczas diagnostyki elektronarzdzi
4-1 Procedura diagnostyczna elektronarzdzi uywajcych silnika komutatorowego
Nie wcza si pod obcieniem

Przyczyna Rozwizenie
Brak Zniszczenie bezpiecznika
rdo przewodzenia
Wczenie bezpiecznika Sprawd rdo prdu
prdu
Odczenie rda prdu
Jest przewodzenie
Przecznik jest Nieprawidowe poczenie

przewodu zasilajcego Naley dokona przegldu
wczony [ON] oraz uziemienia
Poraenie Tak Wymie uszkodzony
prdem Upyw prdu z przewodu, element
Prd przewodzony jest AR oraz ST
przez wtyczk
Nie
Due opory mechaniczne Rozmontowa
Prd przy wczaniu
przewodzony Tak Usun ciao obce
jest przez Dostanie si ciaa obcego
wtyczk Wymieni uszkodzony
element
Nie
Prd
przewodzony Nie
Uszkodzenie przewodu Naley wymieni przewd
jest przez
przewd
Prd przewodzony jest
przez przewd
Tak
Prd
przewodzony Nie Brak styku podczas Naley wymieni
jest przez wczania przecznik
przecznik
Tak Zuycie si szczotki Naley wymieni szczotk

wglowej wglow
Nieprawidowa praca
spryny szczotko- Usun brud
Kontakt Nie trzymacza
szczotki Brud dosta si do szczo- Wymieni
wglowej tkotrzymacza szczotkotrzymacz
Prd przewodzony jest Deformacja szczotkotrzy-
w przeczniku macza
Tak
Prd
przewodzony Nie Naley wymieni zesp
Uszkodzenie cewki stojana stojana
jest w cewce
stojana
Tak
Cewka N.G. Uszkodzenie lub wypalenie Naley wymieni zesp

wirnika si cewki wirnika wirnika
Prd przewodzony jest

w cewce stojana
Po wykonaniu powyszych czynnoci jest due prawdopodobiestwo znalezienia usterki.

W takim przypadku naley wymieni uszkodzony element na nowy i sprawdzi czy silnik obraca si.

4-2 Punkty kontrolne elektronarzdzi uywajcych silnika komutatorowego
Nastpio zwarcie Ze podczenie wtyczki lub gniazda Naprawa

Zasilanie zostao odczone Sprawd rdo prdu
Uszkodzony (zaamany) przewd Wymie na nowy
Nie wcza si bez obcienia
Uszkodzony element silnika Wymie na nowy

Brak dwiku
Wadliwa praca przecznika Napraw lub wymie
Szczotki wglowe nie stykaj si Sprawd i napraw lub wymie szczotk
z powierzchni wglow
Brak
kierunkowoci Krtkie spicie w wirniku Wymie na nowy
Generowany
haas lub prd Zazwyczaj
jest tak duy, e zwalnia
przepalaj si w jednym Utrudnienia mechaniczne Rozmontuj i wyczy
bezpieczniki kierunku
Nieprawidowe Do rodka dosta si brud

uruchamianie lub ciao obce Rozmontuj i wyczy
Uszkodzona izolacja przecznika Wymie na nowy

Zwarcie Uszkodzona izolacja silnika Wymie na nowy
Ze (bdne) podczenie przewodw Sprawd i napraw
Nieprawidowa czstotliwo Zrb przegld kapitalny
Generowane przez szczotk wglow Wyreguluj lub wymie na nowy
Wyrany haas
Generowane przez przekadni zbat Wymie na nowy
Generowane przez oysko Rozmontuj i wyczy lub wymie na nowy
Problem z wywaeniem wirnika Wymie na nowy
Zbyt due wibracje Wygity trzon wirnika Wymie na nowy
Zuyte oysko Wymie na nowy
Uszkodzony docisk uchwytu wiertarskiego Dokr
Bicie wzdune wierta Uszkodzony uchwyt wiertarski Wymie na nowy
Uszkodzony trzpie obrotowy Wymie na nowy
Zwarcie w wirniku Wymie na nowy
Przegrzanie Elektryczny
Uszkodzenie wirnika Wymie na nowy
Za due obcienie Zmniejsz obcienie
Wcza si pod obcieniem
Zuycie mechaniczne Nasmaruj lub wymie na nowy zuyty element

Odkrcona maa rubka od zacisku Zastp inn
Nieprawidowe uruchamianie Uszkodzony przecznik Wymie na nowy
Uszkodzona cewka wirnika Wymie na nowy
Szczotka wglowa nie jest dociskana prawidowo
do powierzchni Zastp inn
Zeszlifuj powierzchni komutatora
Uszkodzona powierzchnia komutatora i wyczy go
Szczotka wglowa generuje Zdarza si kiedy szczotka wglowa jest nowa Wyreguluj
du iskr
Zuyta szczotka wglowa Wymie na nowy
Zwarcie i uszkodzenie
w cewce wirnika Wymie na nowy
Niewaciwa praca Za maa moc Niewaciwe wymiary otworu Sprawd wierto

podczas wiercenia
z nominalnymi Skontaktuj si z dostawc prdu
Zbyt mae napicie
obrotami bez
obcienia
Nieprawidowe wiercenie Zeszlifuj powierzchni lub wymie na nowy
Uszkodzenie mechaniczne Nasmaruj, rozmontuj i wyczy
Skontaktuj si z dostawc prdu

Spado napicie
Zbyt mae obroty
Zwarcie lub uszkodzenie
wirnika Wymie na nowy

Zbyt wysokie napicie
Za due obroty
Zwarcie w cewce stojana Wymie na nowy

4-3 Punkty kontrolne elektronarzdzi uywajcych silnika indukcyjnego
Elektronarzdzia wykorzystujce do napdu silnik indukcyjny trjfazowy (maszyny wiertnicze, etc.)
Brak zasilania Sprawd rdo prdu
Uszkodzenie przewodu Wymie na nowe po sprawdzeniu

Brak dwiku rda prdu
Nie wcza si pod obcieniem
Wadliwa praca przecznika Sprawd, napraw lub wymie na nowe

Uszkodzenie cewki wirnika Wymie na nowy
Po rozpoczciu pracy
zaczyna od razu Nierwna szczelina powietrzna Wymie na nowe oysko
Podczas haasowa lub kiedy
pracy silnik jest w pewnym
zaczyna pooeniu Rdze jest przekoszony Wymie na nowe oysko
wydawa
dziwne
dwiki Wadliwa praca przecznika Wymie na nowe oysko
Za pomoca rki mona
obrci w obu kierunkach Uszkodzenie przewodu jednej z fazy Wymie na nowe przewody
Uszkodzenie cewki wirnika Wymie na nowy
Podczas pracy Spadek napicia
zwalnia lub cakowicie
zatrzymuje si Przewd zasilajcy jest za maej
Kiedy jest rednicy do podczonego napicia Wymie na nowe przewody
obciony
Zbyt due obcienie Zredukuj obcienie
Przegrzewa si
Spadek napicia Skontaktuj si z dostawc prdu
Wcza si bez obcienia
Zuycie si oyska Wymie na nowe oysko

Wibracje
Brak rwnowagi tarczy Wyreguluj
Prd jest duy,
Zaczyna wolno si obraca Zwarcie w cewce wirnika Wymie na nowy
wydawa
dziwne dwiki
i nagrzewa si Obraca si Przycinanie si wirnika Wymie na nowy
na maej prdkoci Rdze jest przekoszony Wymie na nowe oysko
Uszkodzona izolacja przecznika Wymie na nowy
Nastpio zwarcie Uszkodzona izolacja silnika Wymie na nowy
Uszkodzone uzwojenie Sprawd i wymie na nowe
Ze podczenie Wymie na nowe dwa z trzech

Obraca si w odwrotnym kierunku przewodw zasilajcych

Elektronarzdzia wykorzystujce do napdu silnik indukcyjny jednofazowy o rozruchu kondensatorowym (szlifierka stoowa etc.)
Uszkodzone Odcicie zasilania Sprawd rdo zasilania

okablowanie Uszkodzenie okablowania Sprawd, wymie na nowe okablowanie
Brak dwiku
Nie wcza si bez obcienia
Awaria przecznika Brak stycznoci Napraw, wymie na nowe

Awaria silnika Uszkodzenie silnika Wymie na nowe
Podczas Uszkodzenie przewodu gwnej cewki Napraw
pracy
zaczyna Uszkodzenie gwnej cewki Wymie na nowe
wydawa
dziwne Rdze jest przekoszony Napraw, wymie na nowe
dwiki
Uszkodzenie cewki rozruchowej Wymie na nowe
Zaczyna obraca si Uszkodzenie przewodu

cewki rozruchowej Napraw
zgodnie z kierunkiem
obrotu rk Przecznik siy odrodkowej nie ma stycznoci Rozmontuj, napraw
Zcze kondensatora nie ma stycznoci Sprawd, napraw
Uszkodzony kondensator Wymie na nowe
Obroty nie zwikszaj si
Spadek napicia Skontakuj si z dostawc prdu
Prdko obrotowa Zbyt due obcienie Zmniejsz obcienie

Podczas pracy nagle maleje Rdze jest przekoszony Wymie na nowe oysko
pod
obcieniem Zbyt due obcienie Zmniejsz obcienie
Przegrzanie
Rdze jest przekoszony Wymie na nowe oysko
Zuycie si oyska Wymie na nowe oysko
Wibracje
Brak rwnowagi tarczy Wyreguluj
Podczas startu i stopu
Wcza si bez obcienia
maszyna wydaje
dwik pobrzkiwania
Awaria przecznika siy odrodkowej Wymie na nowe
Uciliwy haas Syczy podczas pracy
Cigy dwik
Wydobywajcy si dwik
przypomina zgrzytanie Zuycie si oyska Wymie na nowe oysko
Skontakuj si z dostawc prdu

Spadek napicia
Obroty
nie zwikszaj si
Nasmaruj oysko
Ciko pracuje lub wymie je na nowe
Przegrzanie
Zaraz po zwikszeniu
obrotw nastpuje Przecznik siy odrodkowej Sprawd, uruchom ponownie
przegrzanie. nie otwiera si
Wydobywa si dym
Obraca si z
niewystarczajca moc Zwarcie w obwodzie cewki stojana Wymie na nowe
Uszkodzenie izolacji przecznika Wymie na nowe

Nastpio zwarcie Uszkodzenie izolacji silnika Wymie na nowe
Uszkodzenie okablowania Sprawd, napraw


Hitachi Podstawy Dzialania Elektronarzedzi

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Hitachi Podstawy Dzialania Elektronarzedzi

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Hitachi Power Tools Textbook

Basics of Power Tools

Copyright 2012 by Hitachi Koki Power Tools Technical Training Center

Informacje o elektronarzdziach Rozdzia 3 Podstawowa wiedza o elektronarzdziach

3. Informacje o adowarkach baterii .............................. 32

9. Kontrola prdkoci elektronarzdzi ......................... 20 1. Przewodnik kontrolno/naprawczy ............................. 49

14. Zwizek pomidzy przewodem elektrycznym,

Rodzaj pracy Produkt Kategoria rda zasilania

Dokrcanie / wiercenie Wiertarka, wiertarka Prd / powietrze pod

Elektronarzdzia s standardo- Narzdzia pneumatyczne zasi-

Narzdzia wykorzystujce silnik Narzdzia hydrauliczne wy-

1 Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi

6. Praca bez obcienia 1. Zdolno

5. Pobr mocy 10. Struktura

8. Maksymalna prdko operacyjna tarczy tncej

3. Napicie baterii 6. Praca bez obcienia

12. Nazwa modelu

11. Oznaczenie standardw Zawarto tabliczek znamionowych zaley

1. Zdolno Oznacza maksymaln zdolno urzdzenia. Dla wkrtarek bdzie to maksy-

Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi 2

Oznacza prdko obrotow urzdzenia bez obcienia. Z penym

9. Numer seryjny Numer produkcji,

3 Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi

[1] Kod produktu (czerwiec 2008)

Tabela 1: Kategoria produktu

Wiercenie Wiertarki acuch Wiertarki

Baterie niklowo-kadmowe Kompresor Silnik Wodorowe

EBM baterie litowo-jonowe

Szlifierka Szlifierka tamowa

Wbijanie Sztyfciarka Sztyfciarka Gwodziarka

Szlifierka do Strugarka Bruzdownica

Dmuchawa Piec Ogrodowe Odkurzacz

Piaskowanie Szlifierka Szlifierka

Inne Zbiornik Latarka adowarka Jednostka Dozownik Miernik Kultywator

Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi 4

Pompa Odkurzacz Myjka

Wiertarka Wiertarka Wiertarka Wiertarka Wiertarka

Szlifierka Szlifierka Szlifierka Szlifierka Szlifierka Szlifierka

Gwodziarka Sztyfciarka Gwodziarka Gwodziarko-

Odpylacz Odkurzacz Rozdrabniacz Odpylacz

Automat Przegubowy Elektroniczny Wkrtak Klucz Klucz Klucz Wkrtak

Automat Mieszado Pompa*3 Radio Stojak Gwinciarka Uniwer- Wstrzsarka St Spawarka

5 Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi

Tabela 2: Jak korzysta z kodw podstawowych kategorii

Tabela 3: Podstawowe kody kategorii (inne ni baterie oraz silniki)

Inny typ lub typ mechanizmu podogowego Wyposaony w hamulec

Zaawansowany typ podogowy Standardowy typ

Powietrzny ( mniej ni 10 atm) Zaawansowany typ

Typ silnikowy Gazowy

Tabela 4: Podstawowe kody kategorii (baterie)

Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi 6

[4] Kod dowolnej kategorii

[5] Kod modelu Tabela 5: Kod modelu

[1] cz uchwytu [2] mechanizm odpowiedzialny

7 Rozdzia 1 Oglna wiedza na temat elektronarzdzi

1. Elektryczno wok nas

Korzystamy z elektrycznoci, ktra ma wiele postaci. Sprbujmy porwna je midzy sob.

Prd zmienny (AC)

Napicie oraz czstotliwoci w niektrych krajach

Azja Japonia Europa Wielka Brytania

Vietnam Wschd Iran

Rozdzia 2 Podstawowa wiedza o elektronarzdziach 8

Klasyfikacja silnikw uywanych w elektronarzdziach

Jednofazowy, Silnik komutatorowy, jednofazowy Przenone elektronarzdzia