Vous êtes sur la page 1sur 8

ORTINS IN CATILNAM

La prudencia, que suele confundirse con la sabidura, propia del intelecto, es la virtud
mediante la cual se entiende acerca de los bienes y los males que conducen a la felicidad. 1
O en otras palabras, es el conocimiento de las cosas buenas y de las cosas malas y de las
que no son ni una ni otra cosa. El prudente, por la memoria, recuerda el pasado; por la
inteligencia, reconoce el presente, y por la previsin puede, en cierta forma, controlar el
futuro.2 Como ejemplo pondremos el sonado caso de Cicern.
Roma, en un determinado momento de su historia, padeca el tpico hacinamiento de
las grandes ciudades: haba vagos por todas partes, ladrones de todo tipo, veteranos del
ejrcito que no haban recibido del Estado la justa recompensa por sus servicios y no tenan
siquiera donde vivir. La pobreza era general. De esta gente se erige en caudillo un tal Lucio
Sergio Catilina, a quien la historia pragmtica acusa de haber dado muerte a su propio
hermano. Este hombre logr convocar a gran cantidad de jvenes, segn sus detractores,
ofrecindoles placeres, banquetes, prostitutas y dinero mal habido, y se dice que el rito de
iniciacin en esa que podra llamarse secta, consista en matar a un hombre y comerse su
carne.
En cualquier forma en que haya sido, Catilina se presenta como candidato a la
mxima magistratura de la repblica, con un programa de gobierno, nada extrao para
nosotros, en el que se prometa alimento gratuito y reparto de tierras, equidad en la
administracin de justicia, hacer volver a los desterrados, fundar colonias y tomar los
caudales del tesoro pblico para mantener las tropas que se necesitaran.
De entre los patricios, muchos haban agotado sus fortunas en sus licenciosas vidas, y a
la sazn se hallaban debilitados y temerosos de que la plebe les arrebatara lo poco que les
quedaba, que eran todas las tierras y el poder. Ante tal amenaza, estos empobrecidos
patricios pidieron al abogado Marco Tulio Cicern que aceptara la postulacin al consulado
contra Lucio Sergio Catilina.
Su elocuencia le dio la victoria, de modo que en aquella contienda Marco Tulio
gan las elecciones para el consulado. Pero Catilina no qued conforme y no se mantuvo en
paz. Organiz lo que el sistema imperante dio en llamar la conjuracin de Catilina, con

1
Arist. Rhet., 1366, b, 21-22
2
Cic. Inv., II 160

1
un plan preciso de incendiar Roma y asesinar a Cicern, ya cnsul para ese entonces.
Cicern, para evitar la tragedia de la ciudad, o para engrandecer su gloria personal, o
simplemente para salvar su pellejo, segn se quiera ver, convoc al senado y cit a Catilina
a comparecer ante l. Ah en el senado, Cicern pronunci uno de sus ms contundentes y
mordaces discursos. Para conocer la elocuencia de este gran orador, leamos en latn aunque
sea unos trozos de la primera Catilinaria:

Qu sque tandem abtre, Catilna, patienti nostr? quam di etiam furor iste tuus ns
ldet? quem ad finem sse effrnta iactbit audcia? !ihilne t nocturnum praesidium
Palt, nihil urbis vigiliae, nihil timor popul, nihil concursus bonrum omnium, nihil hc
mntissimus habend sents locus, nihil hrum ra voltsque mvrunt? Patre tua
cnsilia nn sents, cnstrctam iam hrum omnium scienti tenr conirtinem tuam nn
vids? Quid proxima, quid superire nocte geris, ubi fueris, qus convocveris, quid
cnsil cperis quem nostrum gnrre arbitrris?

Despus de estas famosas Catilinarias, ya nada fue igual para nadie. Cicern logr que se
aprobara la sentencia contra los alzados. As, la mentada conjuracin se ahog con la
matanza, acaso para desgracia de los menesterosos que en ella haban puesto sus
esperanzas; su cabecilla Catilina y sus principales secuaces fueron pasados por las armas,
en una u otra forma, y por ese hecho y a ese precio, y gracias a su elocuencia, el victorioso
Cicern, al final de su consulado, recibi el honor de ser nombrado Padre de la Patria (pater
patriae). Pero pocos aos despus, fue condenado al destierro, a causa de aquellos mismos
hechos que lo haban elevado a la gloria, y ah, en el destierro, reconoci que haba obrado
mal, pues llorando, sin duda arrepentido de lo que haba dicho y hecho durante su
consulado, escribi a su esposa estas palabras:
Ojal no hubiera yo tenido aquellas ambiciones en la vida. Ahora mi vida no estara
afligida por tan terrible mal. 3

Sin embargo, el Cicern lapidario de las Catilinarias que acabamos de leer, hacia la misma
poca de su arrepentimiento, volvi a su juvenil tarea de poner en latn la retrica griega

3
Cic. Fam., XIV, 4

2
aristotlica, esforzndose porque aquella doctrina fuera til a todos los ciudadanos que
quisieran aprender a hablar bien o aspiraran a ser mejores en el habla, o quisieran aprender
a defenderse de los que abusan de la elocuencia, o quisieran aprender a distinguir lo
conveniente en cada momento de la vida, convencido de que el buen orador deba tender a
la perfecta bondad de la vida, y estar siempre seguro de hacer el bien, de que no se
arrepentira de lo que una vez dijera o hiciera, como le haba ocurrido a l. Gracias a su
amistad intelectual, la humanidad nunca le tomar en cuenta aquel terrible error de su vida.

3
M. TVLL CICER IS RTI QV L. CATIL AM MSIT
I SE TV HABITA

[1] Qu sque tandem abtre, Catilna, patienti nostr? quam di etiam furor iste tuus ns
ldet? quem ad finem sse effrnta iactbit audcia? Nihilne t nocturnum praesidium
Palt, nihil urbis vigiliae, nihil timor popul, nihil concursus bonrum omnium, nihil hc
mntissimus habend sents locus, nihil hrum ra voltsque mvrunt? Patre tua
cnsilia nn sents, cnstrctam iam hrum omnium scienti tenr conirtinem tuam nn
vids? Quid proxima, quid superire nocte geris, ubi fueris, qus convocveris, quid
cnsil cperis quem nostrum gnrre arbitrris?

[2] tempora, mrs! Sentus haec intellegit, cnsul videt; hc tamen vvit. Vvit? imm
vr etiam in sentum venit, fit pblic cnsil particeps, notat et dsgnat oculs ad caedem
num quemque nostrum. Ns autem forts vir satis facere re pblicae vidmur, s istus
furrem ac tla vtmus. Ad mortem t, Catilna, dc iuss cnsulis iam prdem oportbat,
in t cnferr pestem quam t in ns omns iam di mchinris.

[3] An vr vir amplissimus, P. Scpi, pontifex maximus, Ti. Gracchum mediocriter


lbefactantem statum re pblicae prvtus interfcit: Catilnam orbem terrae caede atque
incendis vstre cupientem ns cnsuls perfermus? Nam illa nimis antiqua praetere,
quod C. Servilius Ahla Sp. Maelium novs rbus studentem man su occdit. Fuit, fuit
ista quondam in hc r pblic virts ut vir forts criribus suplicis cvem pernicisum
quam acerbissimum hostem coercrent. Habmus sents consultum in t, Catilna,
vehemns et grave, nn dest re pblicae cnsilium neque auctrits huius rdinis: ns,
ns, dco apert, cnsuls dsumus.

Cic. Cat. I 1-3

4
Cicernis in Catilnam rtins I 1-3

ab|t, abtor, absus sum sar enteramente, consumir, abusar


ac, atque conj. coord. y, e incluso
acerbus, acerba, acerbum (cer) duro, spero, amargo
cer, cris, cre agudo, agrio, acre, picante
ad prep. acus. hacia, a, junto a
agre, g, ctum empujar, tratar, dedicarse a, hacer
Ahla, ae (cgnmen) Ahala
amplus, ampla, amplum amplio, ancho, importante
an part. interr. o, acaso (no), acaso (si)
antquus, a, um (ante) antiguo
apertus, a, um (aperre) abierto, pblico, evidente
arbitrr, arbitror, arbitrtus sum pensar, opinar
auctrits, auctorittis f. (auctor) autoridad, consideracin, influencia,
audcia, audciae f. (audx) audacia, atrevimiento, osada
autem conj. coord. pero, pues, en efecto
bonus, bona, bonum bueno, buena
caeds, caedis f. muerte, asesinato, matanza
capre, capi, cp, captum coger, tomar, capturar
Catilna, ae (cgnmen) Catilina
Cicer, Cicernis (cgnmen) Cicern
cvis, cvis m. ciudadano
co|ercre, coercu, coercitum (cum-arcere) contener, reprimir
concrsus, concrss m. (concurrere) concurrencia, choque, encuentro, ataque
con|ferre, contul, collatum reunir, comparar
conirti, conirtinis f. (conirre) conjuracin
cnsilium, cnsili n. (cnsulere) consejo, asamblea, intencin, juicio
cn|stringre, cnstrinx, cnstrctum apretar, sujetar, contener, constreir
cnsul, cnsulis m. (cnsulere) cnsul
cnsultum, n. (cnsulere) decisin, decreto
sents cnsultum, n. decisin, decreto del senado
con|vocre, v, tum llamar, reunir, convocar
cupre, cupi, cupv, cuptum desear, anhelar
d|esse, dsum, dfui faltar
dsgnre, v, tum (d-sgnum) sealar, designar
dcre, dx, dictum decir, hablar
di adv. tiempo (dis) mucho tiempo
dcre, dx, ductum guiar, conducir; juzgar, considerar
ef|frnre, v, tum soltar el freno, no frenar: desenfrenar
|ldre, ls, lsum eludir
|mittre, ms, missum emitir, soltar
esse, sum, fu, futrus ser, estar, haber, existir
et conj. coord. y
etiam adv. nfasis y conj. coord. s, tambin, todava, incluso
facre, faci, fc, factum hacer
fnis, fnis m. fin, lmite

5
fier, fi, factus sum ser hecho, hacerse, suceder
fortis, forte valiente, fuerte
furor, furris m. (furere) furor, rabia, locura
Gius, Gi (C.) (praenmen) Gayo (Cayo)
Gracchus, Gracch (nmen gentle) Graco
gravis, grave pesado, grave, serio
habre, habu, habitum tener
hc, haec, hoc pron. dem. ste
hc adv. lugar aqu
hostis, hostis m. enemigo
iactre, v, tum (iacere) arrojar, disparar
iam adv. tiempo ya
gnrre, v, tum (in-(g)noscere) ignorar, no saber, no conocer
ille, illa, illud pron. dem. aqul, aquella, aquello
imm adv. nfasis ciertamente; con negacin: por el contrario,
in prep. abl. en
in prep. acus. a, hacia, contra
incendium, i n. (incendere) incendio, fuego
intel|legre, lx, lctum (inter-legere) percibir, comprender
inter|ficre, fc, fectum matar
iste, ista, istud pron. dem. se
iussus, s m. (iubere) orden, mandato
iuss abl. por orden
labe|factre, v, tum (lbefacere) hacer tambalear, debilitar, trastornar
locus, loc m. lugar
Lcius, i (L.) (praenmen) Lucio
mchinr, tus sum (gr.) meditar, tramar, maquinar
Maelius, i (nmen gentle) Melio
manus, mans f. mano; (puado:) multitud, tropa
Mrcus, (M.) (praenmen) Marco
mximus, a, um superl. mgnus mximo, el ms grande
mediocris, mediocre (medius) mediano
mediocriter adv. medianamente
ms, mris m. costumbre
mors, mortis f. muerte
movre, mv, mtum mover, conmover, hacer mover
munre, v, tum fortificar
nam conj. coord. pues, en efecto
neque conj. coord. y no, ni
nihil pron. indef. nada
-ne part. interr. acaso..?
nimis adv. cantidad demasiado
noctrnus, a, um (nox) nocturno
nn adv. nfasis no
ns pron. personal nosotros
noster, nostra, nostrum pron. posesivo nuestro
notre, v, tum marcar, sealar

6
novus, nova, novum nuevo, nueva
nox, noctis f. noche
interjeccin oh!
occdre, cd, csum (ob-caedere) derribar a golpes, matar
oculus, ocul m. ojo
omnis, omne todo, cada
oportet, uit conviene, es necesario
s, ris n. boca, rostro
rti, rtinis f. (orre) discurso, oracin
orbis, orbis m. orbe, crculo
rdo, rdinis m. orden, lnea, clase
Paltium, i n. n. pr. cumbre del monte Palatino
particeps, participis adj. (pars-capere) partcipe, participante
patre, patu extenderse, estar abierto, ser pblico
patientia, patientiae f. (pat) paciencia
per|ferre, tul, ltum entregar, realizar, soportar, aguantar
pernicisus, a, um (pernicis) daino, pernicioso
pestis, pestis f. peste, ruina, desastre
pontifex, pontificis m. (pns-facere) pontfice, sacerdote
populus, popul m. pueblo
praesidium, i n. (prae-sedere) proteccin, guardia, guarnicin
praeter|re, e, i, itum pasar de largo, pasar al otro lado; omitir
prdem adv. tiempo (prae) hace tiempo
prvtus, a, um privado, individual
proximus, a, um superl. (prope) prximo, el ms cercano
pblicus, a, um pblico, oficial
rs pblica repblica, estado
Publius, i (P.) (praenmen) Publio
qu, quae quod pron. rel. quien, que
quam conj. coord. y subord. que, como
quamdi = quam diu adv. tiempo durante cunto tiempo; durante el tiempo
-que conj. coord. y
quis, quid pron. interr. quin, qu
quisque, quaeque, quidque o quodque cada uno
pron. indef.
qu adv. lugar adnde, adonde
qu sque adv. lugar y tiempo hasta cundo, hasta dnde
quod conj. subord. porque
quondam adv. tiempo en otro tiempo, un da
rs, re f. cosa, asunto, posesin
rs pblica estado, repblica
satis|facere (= satis facere), fc, factum cumplir con su deber, satisfacer
scientia, ae f. (scre) conocimiento, saber
Scpi, nis (cgnmen) Escipin
sentus, s m. (senex) consejo (de los ancianos), senado
sentus cnsultum, n. decisin, decreto del senado
sentre, sns, snsum sentir, considerar

7
Servlius, i (nmen gentle) Servilio
s conj. subord. si
Spurius, i (Sp.) (praenmen) Espurio
status, s m. (stre) estado
studre u esforzarse, afanarse, estudiar
su, sibi, s o ss pron. reflexivo de s, para s, a s, se
superior, superius comp. superus (supra) superior, ms alto
suplicium, i n. castigo, suplicio, pena de muerte
suus, a, um pron. pos. suyo, suya, su
tamen adv. nfasis sin embargo
tandem adv. tiempo finalmente
tlum, tl n. dardo, proyectil, arma ofensiva
tempus, temporis n. tiempo
tenre, tenu, tentum sostener, mantener, tener
terra, terrae f. tierra
Tiberius, i (Ti.) (praenmen) Tiberio
timor, timris m. (timre) temor
t pron. pers. t
Tullius, i m. (nmen gentle) Tulio
tuus, tua, tuum pron. pos. tuyo, tuya, tu
ubi adv. lugar dnde, donde
nus, a, um adj. pron. y num. uno, uno solo, nico
urbs, urbis f. urbe, ciudad
sque adv. tiempo continuamente, siempre
qu sque hasta cundo, hasta dnde
ut conj. subord. que, porque, para que, aunque; como
vastre, v, tum devastar
vehemns, ntis adj. (vehere) vehemente, impetuoso, grande
venre, vn, ventum venir, llegar
vr adv. nfasis en verdad, s, por cierto; pero
vidre, vd, vsum ver
vidr, vsus sum parecer
vigilia, vigiliae f. (vigil) guardia nocturna, vigilia
vir, vir m. hombre, varn
virts, virttis f. (vir) valor, virtud
vtre, v, tum evitar
vvre, vx, vctum vivir
voltus, volts y vultus, vults m. rostro, gesto, semblante

Vous aimerez peut-être aussi