PROFESSIONELE BACHELOR IN HET ONDERWIJS:

LAGER ONDERWIJS flexibel traject

LESONTWERP
Naam: Annelies Holemans
Studietrajectbegeleider:
UC Leuven Limburg
Departement Lerarenopleiding
Mentor: Nele Van Bouwel
Professioneel gerichte bachelor in het
onderwijs- flexibel traject: lager Feedback op lesvoorbereiding
onderwijs
Campus Heverlee
Hertogstraat 178 - 3001 Heverlee
Tel. 016 37 56 00 Fax 016 37 56 99

Vul de gevraagde informatie in

school : Sint Jansschool Leuven leergebied : WO

klas en leerjaar : 6e leerjaar onderdeel : Wetenschappen en techniek

aantal leerlingen : 25 lesonderwerp : Bouwen, constructies & krachten:

kettingreactie

datum (data) : 02/05/2016 lestijden : van 15u00 tot 15u25 uur

03/05/2016 : van 11u15 tot 11u40 uur

05/05/2016 : van 13u20 tot 14u35 uur

1. SITUERING IN EINDTERMEN EN/OF LEERPLANNEN

Vink aan.

Gesubsidieerd Vrij Onderwijs (georganiseerd op priv-initiatief bijv. katholiek, joods, methode, )

EINDTERMEN
Leren leren:
5: De leerlingen kunnen, eventueel onder begeleiding: hun lessen, taken en opdrachten plannen en organiseren en hun eigen
leerproces controleren en bijsturen
Wetenschappen en techniek:

LEERPLANDOELEN

WO
Mens en techniek:

- 6.11 Kinderen kunnen zeggen aan welke eisen een bestaande constructie en een constructie die ze zelf willen
maken of gebruiken, moet voldoen

- 6.12 Kinderen kunnen hun materialenkennis en hun kennis van constructie-, bereidings- en bewegingsprincipes
gebruiken bij het ontwerpen van een constructie of bereiding. Dat houdt in dat ze:
- ideen bedenken voor een eenvoudige technische realisatie,
- ideen genereren voor een ontwerp van een technische realisatie
- bij het ontwerp van een bewegende constructie rekening houden met de grootte en de werking van tandwielen
- bij het ontwerp van een constructie er rekening mee houden of het gebruikte materiaal kan worden geschroefd,
genageld of gelijmd

- 6.13 Kinderen kunnen een constructieactiviteit of een bereiding correct uitvoeren.

Dat houdt in dat ze:
- aan de hand van een al dan niet zelfgemaakte, eenvoudige werktekening of handleiding het geschikte materiaal
en gereedschap kiezen en daarmee de constructieactiviteit of de bereiding stap voor stap juist en veilig uitvoeren.

- 6.14 Kinderen kunnen gebruik maken van hun kennis over en vaardigheid in techniek om een bereiding te maken
en een constructie uit elkaar te halen of in elkaar te zetten.
Dat houdt in dat ze:
- geschikt materiaal, geschikte hechtingswijzen en geschikt gereedschap kiezen,
- kunnen plooien, bevestigen, verdelen, samenvoegen, snijden, kneden, schillen, roeren, schudden en
afwerken,
- een eigen strategie kunnen ontwikkelen om dingen uit elkaar te halen en weer te assembleren.

Les 5.3: WO: Bouwen, constructies en krachten: kettingreactie

 - hun materialenkennis en hun kennis van constructie- en bewegingsprincipes functioneel kunnen toepassen,
- zich bereid tonen nauwkeurig, veilig, zorgzaam en hyginisch, te werken

- 6.15 Kinderen kijken kritisch naar een zelfgemaakt product of bereiding.

Dat houdt in dat ze:
- controleren of een zelfgemaakt product voldoet aan de zelf vooropgestelde eisen,
- verbeteringen kunnen aanbrengen aan een product na evaluatie,
- ervaren dat een product degelijk is als het voldoet aan een aantal cultuur- en tijdgebonden criteria (bv.
duurzaamheid, gebruiksvriendelijkheid, milieuvriendelijkheid, vormgeving, doelgerichtheid, veiligheid),
- werkwijzen en technische systemen vergelijken en over beide een oordeel formuleren aan de hand van criteria.

Wiskunde
MK45: In een concrete situatie oplossingen vinden voor een ruimtelijk probleem

Individuele beginsituatie van kind(eren) m.b.t. deze les: Differentiatievorm

Deze les kadert in het thema bouwen, constructies & krachten en vormt het
afsluitdeel van dit thema. In de vorige lessen van dit thema hebben de kinderen:
- een brug ontworpen en geconstrueerd met satprikkers (en hebben hierbij
het belang van een driehoekstructuur voor de stevigheid aangetoond),
- gewerkt rond hefbomen en katrollen waarbij ze de werking zelf
onderzochten a.d.h.v. proefjes,
- een leerwandeling gemaakt waarbij ze op zoek gingen naar geleerde
constructies en structuren in het dagelijks leven in de stad. We bezochten
tijdens deze wandeling ook een bouwwerf.
In deze laatste lessen zullen ze al hun opgedane kennis samenbrengen bij het
ontwikkelen van de slotopdracht: het ontwikkelen van een kettingreactie!

1 Otto, Aster, Isis, Kato, Hannah, Axelle volgen scouts. Zij hebben misschien al tempo
extra kennis over constructies.
begeleiding

Pepijn en Flor zijn erg genteresseerd in techniek. Ze volgden het Atlas-project instructie
(Alternatieve Time-out voor Lagere Schoolkinderen). Hierbij werkten zij al rond
hun talenten (o.a. techniek). Tijdens dit WO-thema mochten zij reeds assisteren materiaal
en mee lesgeven bij de lessen over hefbomen en katrollen.
moeilijkheidsgraad

Bij het kennismakingsmoment aan het begin van mijn stage kwam ik te weten
dat: Otto interesse heeft in technologie, Noad ingenieur wil worden, Thor veel
interesse heeft in natuur en wetenschap en Joppe en Luka programmeur willen
worden.

Deze dingen worden in rekening gebracht bij het maken van de groepjes:
vb:
- Pepijn, Hannah, Luka, Cat, Bilal
- Flor, Axelle, Joppe, Lieselotte, Simran
- Otto, Kato, Nikita, Eros, Angelina
- Thor, Isis, Sonia, Rashid, Tang
- Naod, Aster, Amelie, Mila, Wieter
2 tempo
Tang heeft Cerebral Palsy en bijgevolg problemen met zijn grove motoriek. Zijn
groepje werkt vooraan dicht bij de materiaalwinkel zodat hij niet te ver moet begeleiding
wandelen naar het materiaal. instructie

materiaal

moeilijkheidsgraad
3 Ik maakte een ontdekdoos bij dit WO-thema. Deze ontdekdoos diende als tempo
uitdaging voor leerlingen die meer wilden weten over techniek. Ze mochten deze
doos vrij en zelfstandig ontdekken tijdens het contractwerk. begeleiding
Ontdekdoos Tandwielen = een ontdekdoos waar leerlingen zelfstandig leren over instructie
tandwielen. Dit is differentiatie naar boven toe en kan gemaakt worden tijdens
het contractwerk. De oefeningen over tandwielen kunnen ook gezien worden als materiaal
uitdaging wiskunde. Er kan individueel ook per 2 of per 3 gewerkt worden met
de ontdekdoos. moeilijkheidsgraad

3. MATERIAAL (zie foto bijlage)

- PowerPoint
- Allerlei materiaal (leerlingen mogen ook zelf meebrengen): stokken, latten, plankjes, blokjes, knikkers, balletjes,
autootjes, touw, plakband, boeken, dominostenen, Knex, lego, satprikkers, elastiekjes, spatels, papier, karton,
-
4. BRONNEN
Welke handleidingen, naslagwerken, websites, bestaande praktijkvoorbeelden, heb je geraadpleegd om deze les voor te
bereiden? Formuleer volgens de APA-methode.

Les 5.3: WO: Bouwen, constructies en krachten: kettingreactie

 - prenten: google afbeeldingen

- Tom and Jerry Rube Goldberg Fail gevonden op 7/04/2017 via https://www.youtube.com/watch?v=GvnEBX9aedY

- Armtek - Rube Goldberg - An Epic Domestic Contraption gevonden op 7/04/2017 via

https://www.youtube.com/watch?v=AuUVBprLGKU

- Muziekclip: OK Go - This Too Shall Pass - Rube Goldberg Machine - Official Video gevonden op 7/04/2017 via
https://www.youtube.com/watch?v=qybUFnY7Y8w

- Building Simple Machines: Plant Quencher gevonden op 7/04/2017 via

https://www.pbslearningmedia.org/resource/phy03.sci.phys.energy.zplant/building-simple-machines-plant-
quencher/#.WOgOudLyiM8

- Self-operating napkin. gevonden op 7/04/2017 via https://en.wikipedia.org/wiki/Rube_Goldberg

- OVSG-toets techniek 6e lj

5. BIJLAGEN

Bijlage 1: PowerPoint les 5.6

Bijlage 2: draaiboek voor de lln met evaluatiefiche

4. Bordschema

zie PowerPoint les 5.6

Les 5.3: WO: Bouwen, constructies en krachten: kettingreactie

 TIJ DOELEN LEERPROCESBEGELEIDING WERKVORM
D (lesgang, leerinhoud, instructie, vraagstelling, verwachte antwoorden) MEDIA/MATERIAAL/ORGANISATIE
KLASSCHIKKING
7 INLEIDING
Werkvorm: OLG + verbale en visuele
Dinsdag 2/05/2017 aanbieding

Materiaal: PowerPoint met filmpjes

1. Motivatie/probleemstelling: kennismaking met de kettingreactie
(voorbeelden) Organisatie:
toon dias
Jullie hebben al een brug gebouwd, weten al hoe hefbomen en katrollen
werken, hebben constructies geobserveerd in de stad. Nu moeten jullie al die
opgedane kennis samenbrengen in de slotopdracht. We gaan een kettingreactie
bouwen.
Wat was een kettingreactie ook weer? Denk aan de eerste les over bouwen.
-
Kettingreactie = een ketting van verschillende reacties na elkaar. (toon dia)
Het is een beweging die eenmaal begonnen met bewegen steeds doorgaat.
Door n voorwerp in beweging te brengen (bijvoorbeeld een dominosteen)
wordt de beweging doorgegeven aan andere voorwerpen zonder dat je zelf nog
iets hoeft te doen. Om een beweging in gang te zetten is energie nodig. Aan
het begin van de kettingreactie kan deze energie uit spierkracht van een mens
komen door bijvoorbeeld een zetje te geven tegen het eerste voorwerp. Het
intro

eerste voorwerp moet een volgend voorwerp weer in beweging zetten door er
bijvoorbeeld tegenaan te botsen. Op die manier krijgt dat voorwerp weer
energie om verder te bewegen. Je moet er dus voor zorgen dat zoveel mogelijk
energie wordt doorgegeven. Dit gebeurt door de botsing zo gunstig mogelijk te
laten plaatsvinden. Hoe harder het voorwerp beweegt, hoe meer energie het
heeft. Niet alleen het doorgeven van energie is belangrijk. Je kunt er ook voor
zorgen dat het voorwerp dat nog in beweging gebracht moet worden al een
beetje energie bij zich heeft. Een autootje met een speld erin kan bijvoorbeeld
tegen een opgeblazen ballon aanrijden en deze stuk prikken. De knappende
ballon kan op zijn beurt ook weer iets in beweging zetten.

Hier zien we nog enkele voorbeelden van kettingreacties:

- Tom & Jerry
- Muziekclip (stukje)
De lln kunnen reflecteren op hun - zelf gemaakt voorbeeld (eenvoudiger)
eigen leerproces
(leren leren 5) DOELEN:

- Ik kan enkele voorwerpen zo opstellen dat er een kettingreactie

plaatsvindt als ik het eerste voorwerp in beweging breng.
- Ik kan een kettingreactie maken met 5 verschillende bewegingen.
- Ik kan een hefboom in mijn kettingreactie verwerken.
Les 5.3: WO: Bouwen, constructies en krachten: kettingreactie
 basisdoel KERN Werkvorm: OLG + verbale en visuele
aanbieding

2. Werkwijze wordt toegelicht Materiaal:

8
Ik ga jullie in 5 groepjes van 5 verdelen. Organisatie:

1. Eerst gaan jullie ideen verzamelen door op het internet filmpjes van Groepjes worden verdeeld in groepjes.
kettingreacties te bekijken. Bij het maken van de groepjes wordt
2. Daarna maken jullie een ontwerp van je eigen kettingreactie. Teken het rekening gehouden dat deze
bouwplan en noteer daarbij de nodige materialen en gereedschappen. homogeen zijn op basis van
3. Verzamel die gereedschappen en materialen. voorkennis. (zie individuele
4. Bouw je kettingreactie en zorg ervoor dat ze werkt. beginsituatie)

Vandaag gaan jullie ideen verzamelen en mogen jullie al beginnen te schetsen

aan het ontwerp. Morgen mogen jullie daaraan verder werken.
Denk ook goed na welk materiaal je nodig hebt. Als het niet aanwezig is in de
klas, mag je het van thuis meebrengen. Maak goede afspraken wie wat
meebrengt.
Vrijdagnamiddag gaan we de kettingreacties uitvoeren, samen bespreken en
evalueren.
kern

Jullie worden doorheen het hele proces beoordeeld. Als jullie een stap hebben
afgerond, geven jullie mij een teken. Dan kom ik langs om jullie te beoordelen. De
eerste stap is: goede ideen zoeken en opschrijven. Als jullie er goede gevonden
hebben, roep je mij en kom ik kijken en geef ik jullie een punt als jullie goede
ideen hebben neergeschreven. Dan ga je ontwerpen. Teken je ontwerp. Let op:
Er moeten 5 verschillende bewegingen in je kettingreactie zitten, vb: draaien,
kantelen, slingeren, rollen, stijgen, dalen, Er moet 1 hefboom inzitten.
Als jullie 5 bewegingen hebben gevonden en getekend, wenk je me weer kom ik
langs. Als het in orde is, kunnen jullie weer punten verdienen.
Dan maak je een lijst van materiaal die je nodig hebt. Voor het maken van een
materiaallijst kan je ook al punten verdienen.
Ik breng materiaal mee mar jullie mogen ook zelf verzamelen. Tegen vrijdag
moeten jullie al het materiaal verzameld hebben want op dan starten we met
bouwen.

Let op: vuur en explosies zijn verboden. Je mag ook geen spullen expres kapot
maken (behalve ballonnen)

(5 groepjes van 5 worden gemaakt volgens beginsituatie.)

differentiatiedoel
Les 5.3: WO: Bouwen, constructies en krachten: kettingreactie
 10
De leerlingen kunnen van een
constructie die ze zelf willen
maken, zeggen aan welke eisen
ze moet voldoen.
differentiatiedoel
25 De leerlingen kunnen, rekening
houdend met de eigenschappen
van materialen en met de
constructie die ze willen maken,
uit een beperkt aanbod van
materialen de meest geschikte
kiezen.
De leerlingen kunnen de fasen
van een eenvoudige constructie
die ze willen maken, aangeven.
(tekenen, noteren,
verwoorden)
De leerlingen kunnen, tijdens
het uitvoeren van een
constructie, reflecteren op hun
werkwijze.
differentiatiedoel
Les 5.3: WO: Bouwen, constructies en krachten: kettingreactie
3. Ideen zoeken voor kettingreactie en ontwerp schetsen Werkvorm:
- opdrachtvorm
De lln zoeken naar ideen op het internet. De lkr loopt rond en helpt wel wat Materiaal:
indien gevraagd maar gaat geen oplossingen aanreiken. - papier, potlood
- draaiboek voor lln (+
evaluatiefiche)
- laptops en tablets
Organisatie:
De lln wenken de lkr als die mag
komen evalueren.
Woensdag 3/05/2017 Werkvorm:
- opdrachtvorm
Materiaal:
1. Ontwerp schetsen + materiaallijst maken + tussentijdse evaluatie
- papier, potlood
De lln gaan verder met het ontwerpen van de kettingreactie. Ze verzamelen - draaiboek voor lln (+
evaluatiefiche)
ook al materiaal en testen eventueel al een onderdeel uit.
- verschillende materialen
Organisatie:
Op het einde van deze les stelt elk groepje zijn plan voor aan de klas. De
andere leerlingen mogen feedback geven en wijzen op eventuele problemen.
De tafel met materiaal staat vooraan.
De lln wenken de lkr als die mag
komen evalueren.
Differentiatie:
Tang heeft Cerebral Palsy en bijgevolg problemen met zijn grove motoriek. Zijn groepje
werkt vooraan dicht bij de materiaalwinkel zodat hij niet te ver moet wandelen naar het
materiaal.
 basisdoel
50
De leerlingen kunnen aan de
hand van een al dan niet
zelfgemaakte werktekening of
handleiding het
erwerking
geschikte materiaal en
gereedschap kiezen en daarmee
de constructieactiviteit stap voor
stap juist
en veilig uitvoeren.
De leerlingen kunnen, tijdens
het uitvoeren van een
constructie, reflecteren op hun
werkwijze.
50
Als een zelfgemaakte constructie
niet voldoet aan de
vooropgestelde eisen, kunnen
lesovergang
de leerlingen de
oorzaak opsporen en
verwoorden. Ze kunnen daarbij
nagaan in welke fase van de
constructie het
fout liep, hun plan bijsturen en
de fout oplossen.
De lln kunnen reflecteren op hun
eigen leerproces
(leren leren 5)
differentiatiedoel
De leerlingen kunnen
problemen oplossen met
tandwielen waarbij ze
rekening houden met de
grootte en draairichting van de
tandwielen.
Les 5.3: WO: Bouwen, constructies en krachten: kettingreactie
SLOTOPDRACHT Werkvorm:
Vrijdag 5/05/2017 - opdrachtvorm
Materiaal:
- papier, potlood
1. kettingreactie bouwen
- draaiboek voor lln (+
evaluatiefiche)
De lln stellen hun getekende kettingreacties op, proberen ze uit, doen
- verschillende materialen
eventueel aanpassingen aan hun ontwerp. Hiervoor worden geen punten
Organisatie:
afgetrokken. De ln mogen vrij experimenteren en eventueel nog iets opzoeken
op de computer indien nodig.
De tafel met materiaal staat vooraan.
Als ze klaar zijn, evalueren we.
De lln wenken de lkr als die mag
Als de kettingreactie stilvalt, mag het volgende voorwerp in beweging gebracht
komen evalueren.
worden, maar verliest de groep 1 punt.
De groepsleden richten telkens de 5 verschillende onderdelen van hun
kettingreactie toe.
LESOVERGANG
2. Kettingreacties evalueren
toon dia evaluatie
De andere groepjes kijken naar de kettingreactie van elk ander groepje en
geven feedback.
Lkr:
Wat was goed aan deze kettingreactie?
Wat kon nog beter?
Stel dat je we de opdracht nog eens deden, zou je dan iets anders doen? Wat
en waarom?
Differentiatie:
Ik maakte een ontdekdoos bij dit WO-thema. Deze ontdekdoos diende als uitdaging voor
leerlingen die meer wilden weten over techniek. Ze mochten deze doos vrij en zelfstandig
ontdekken tijdens het contractwerk.
Ontdekdoos Tandwielen = een ontdekdoos waar leerlingen zelfstandig leren over
tandwielen. Dit is differentiatie naar boven toe en kan gemaakt worden tijdens het
contractwerk. De oefeningen over tandwielen kunnen ook gezien worden als uitdaging
wiskunde. Er kan individueel ook per 2 of per 3 gewerkt worden met de ontdekdoos.